wykonywanie wkładów koronowych i koronowokorzeniowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Małgorzata Figurska

Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych 322[09].Z3.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Beata Marczak mgr Wiktor Ołdak Opracowanie redakcyjne: mgr Łukasz Mróz Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z3.01 „Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik dentystyczny. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut BadawczyRadom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Wykonanie modelu gipsowego pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 10 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 12

4.2. Modelowanie wkładu koronowego i koronowo-korzeniowego 13 4.2.1. Materiał nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzające 17 4.2.3. Ćwiczenia 18 4.2.4. Sprawdzian postępów 21

4.3. Wykonanie formy odlewniczej 22 4.3.1. Materiał nauczania 22 4.3.2. Pytania sprawdzające 24 4.3.3. Ćwiczenia 24 4.3.4. Sprawdzian postępów 26

4.4. Odlewnictwo 27 4.4.1. Materiał nauczania 27 4.4.2. Pytania sprawdzające 28 4.4.3. Ćwiczenia 28 4.4.4. Sprawdzian postępów 29

4.5. Obróbka mechaniczna i polerowanie 30 4.4.1. Materiał nauczania 30 4.4.2. Pytania sprawdzające 30 4.4.3. Ćwiczenia 31 4.4.4. Sprawdzian postępów 32

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 33 6. Literatura 37


1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności z dziedziny wykonawstwa wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych, a także ułatwi Ci przyswajanie wiedzy z zakresu materiałów protetycznych niezbędnych do wykonania powyższej pracy. Wiadomości i umiejętności z tej dziedziny zostały określone w jednostce modułowej pt. „Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych”. Jest to jednostka modułowa zawarta w module pt. „Protezy stałe” (schemat układu jednostek modułowych zawarty jest na stronie 4 tego poradnika).

Każda jednostka modułowa posiada ściśle określone cele kształcenia i materiały nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu dlatego również ta jednostka posiada owe cechy.

W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne – jest to wykaz umiejętności, jakie każdy uczeń, w tym także i Ty

powinieneś mieć już ukształtowane, abyś mógł korzystać z poradnika bez napotykania problemów,

− cele kształcenia – jest to wykaz umiejętności, jakie wykształcisz w toku pracy z tym poradnikiem,

− materiał nauczania – są to wiadomości teoretyczne, które są niezbędne do osiągnięcia przez Ciebie celów kształcenia, a także do opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– pytania sprawdzające – które umożliwią Ci sprawdzenie swojej wiedzy teoretycznej, – ćwiczenia – które pomogą Ci ukształtować umiejętności praktyczne w oparciu o nabytą

wcześniej wiedzę teoretyczną, – sprawdzian postępów – które umożliwią Ci osobiste sprawdzenie swojej wiedzy

i umiejętności z zakresu wykonawstwa wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych, – sprawdzian osiągnięć – są to zestawy zadań, których zaliczenie potwierdza opanowanie

materiału całej jednostki modułowej, – literaturę uzupełniającą – jest to wykaz materiałów, które pomogą Ci w opanowaniu

niezbędnej wiedzy, a także umożliwią Ci pogłębienie wiedzy teoretycznej w zakresie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych. Treść programu jednostki modułowej zawiera podstawowe zagadnienia związane

z wykonawstwem wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych, a także informacje o materiałach i urządzeniach niezbędnych do wykonania powyższej pracy.

Jednostka modułowa pt. „Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych” została podzielona na 5 rozdziałów, z których każdy zawiera materiał nauczania niezbędny do ich wykonania. Materiał został podzielony na takie działy, gdyż jest to zgodne z rzeczywistymi etapami pracy wykonywanymi zazwyczaj w profesjonalnych pracowniach protetycznych.

Pierwszy rozdział zawiera informacje dotyczące wykonawstwa modeli roboczych pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe. Pozostałe cztery rozdziały zawierają informacje dotyczące wyłącznie określonego rodzaju wkładu.

Przed wykonaniem ćwiczenia powinieneś najpierw odpowiedzieć na pytania sprawdzające, które znajdują się w każdym rozdziale bezpośrednio po materiale nauczania. Odpowiadając na te pytania zweryfikujesz swoją wiedzę przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia i upewnisz się, że jesteś gotowy do jego wykonania.

Po wykonaniu ćwiczenia praktycznego jednostki modułowej, nauczyciel sprawdzi twoją wiedzę i umiejętności za pomocą pisemnego testu. Na końcu poradnika znajduje się sprawdzian osiągnięć, który jest przykładowym testem sumującym.


Schemat układu jednostek modułowych w module

322[09].Z3.01 Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-

korzeniowych

322[09].Z3.02

Wykonywanie koron protetycznych

322[09].Z3.03 Wykonywanie

mostów protetycznych

322[09].Z3

Protezy stałe


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posługiwać się urządzeniami i akcesoriami do zarabiania gipsu, − klasyfikować rodzaje gipsu, − odlewać klasyczne modele, − posługiwać się urządzeniami do obróbki modelu gipsowego, − charakteryzować podstawową teorię dotyczącą przygotowania modelu gipsowego, − definiować pojęcie wosku, − rozróżniać woski, − wymieniać podstawowe zastosowanie różnych rodzajów wosków, − charakteryzować podstawy dotyczące modelowania zębów w wosku, − dobierać i stosować odpowiedni izolator do materiałów, którymi pracujesz, − charakteryzować sposób wykonywania pierścieni odlewniczych, − posługiwać się podstawowymi urządzeniami wykorzystywanymi na stanowisku pracy

protetycznej jakimi są mikrosilnik i nożyk elektryczny, − charakteryzować obróbkę mechaniczną metalu i tworzyw sztucznych, − charakteryzować sposoby polerowania mechanicznego metalu i tworzyw sztucznych, − korzystać z instrukcji obsługi, − pracować w grupie i indywidualnie, − analizować i wyciągać wnioski, − oceniać swoje umiejętności i wykonaną pracę, − uczestniczyć w dyskusji, − prezentować siebie i grupę w której pracujesz, − przestrzegać przepisów BHP ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – dokonać klasyfikacji wkładów zębowych, – scharakteryzować metody i techniki wykonywania wkładów koronowych i koronowo-

korzeniowych, – ustalić zakres prac związanych z wykonywaniem wkładów koronowych i koronowo-

korzeniowych, – zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, – dobrać materiały do wykonania modeli i wkładów, – posłużyć się narzędziami i urządzeniami stosowanymi podczas wykonywania wkładów, – wykonać precyzyjny model dzielony wkładu, – wykonać wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe metodą pośrednią i bezpośrednią,

zgodnie z zaleceniem lekarza dentysty, – dokonać kontroli zgodności wyrobu z projektem klinicznym, – ocenić jakość wykonanego wkładu protetycznego, – określić koszty wykonania wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych, – udokumentować wykonanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych, – sporządzić ewidencję zużytych materiałów, – zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Wykonanie modelu gipsowego pod wkłady koronowe

i koronowo-korzeniowe 4.1.1. Materiał nauczania

Wkładem koronowym nazywamy takie uzupełnienie protetyczne, które ma za zadanie odbudować uszkodzoną część koronową zęba za pomocą różnego rodzaju materiałów protetycznych. Do wykonania tego rodzaju pracy używa się zazwyczaj takich materiałów jak: metal, akryl, kompozyt lub ceramika.

Wkładem koronowo-korzeniowym nazywamy takie uzupełnienie protetyczne, które ma za zadanie odbudować kikut zęba, który następnie pokryty zostaje uzupełnieniem typu korona. Wkład koronowo-korzeniowy w ogólnej budowie składa się z części koronowej (czyli tej, która imitować będzie kikut zębowy) i z części korzeniowej (czyli tej, która wypełniać będzie opracowany przez lekarza w gabinecie kanał korzeniowy). Wkłady koronowo-korzeniowe wykonuje się z materiałów takich jak: metal (wykonuje technik dentystyczny) lub tzw. włókno szklane (wykonuje stomatolog bezpośrednio w ustach pacjenta w gabinecie).

Wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe jak większość prac protetycznych wykonujemy na modelach gipsowych uzyskanych z wycisku dostarczonego nam z gabinetu stomatologicznego. Wyciski pod wkłady wykonywane są masą dwuwarstwową silikonową. Zastosowanie tego typu materiału spowodowane jest potrzebą uzyskania bardzo precyzyjnego modelu na którym ma być wykonana równie precyzyjna praca. Szczegółowe informacje dotyczące budowy strukturalnej i właściwości silikonowych mas wyciskowych opisane są w pakiecie do modułu 322[09].O1.03 pt. „Rozpoznawanie materiałów stosowanych w technice dentystycznej”. Wyciski wykonywane masą dwuwarstwową są bardziej precyzyjne. Fakt ten wynika z tego, że pierwsza warstwa jest pokrywana drugą bardzo płynną masą, która dokładnie penetrując wszelkie zakamarki w jamie ustnej pacjenta daje dokładny obraz sytuacji protetycznej. Wyciski pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe wykonywane są na łyżkach standardowych. Błędem jest wykonywanie przez lekarza wycisku na łyżce częściowej czyli takiej, która daje obraz niepełnego łuku zębowego. Ustawienie poprawnego zwarcia przy pomocy modelu wykonanego z takiego wycisku jest wręcz niemożliwe. W konsekwencji prowadzi to do wielu niedokładności i nieporozumień na linii lekarz – technik. Pobieranie wycisku pod wkład koronowo-korzeniowy rozpoczynamy od umocowania w wykonanym wcześniej kanale korzeniowym pacjenta specjalnej kształtki z tworzywa, która ma dać nam w przyszłości silny szkielet dla rzadkiej drugiej warstwy z masy wyciskowej. Czasami zamiast plastikowych kształtek stosuje się gutaperkowe pręciki. Są one bardziej elastyczne co ułatwia bezproblemowe uwolnienie wycisku z jamy ustnej pacjenta. Ta zaleta w gabinecie stomatologicznym jest wadą w pracowni protetycznej. Elastyczność gutaperki może powodować poddawanie się jej pod naciskiem ciężaru gipsu co doprowadzi do wykonania bardzo złego modelu, a w konsekwencji tragicznego wkładu. Inną wadą jest to, że podczas uwalniania modelu z wycisku gutaperka urywa się często i pozostaje w kanale zębowym modelu gipsowego. Usunięcie jej z tego miejsca jest bardzo trudne i może powodować wycieranie gipsu co prowadzi do zniekształcenia modelu i niedokładności w wykonanej pracy.

Po umocowaniu kształtki plastikowej rozrabia się pierwszą warstwę masy wyciskowej silikonowej, która zazwyczaj występuje w formie bazy w postaci plasteliny i katalizatora


w postaci żelu lub pasty w tubce. Stosując proporcje podane przez producenta na opakowaniu należy zarabiać masę do uzyskania jednolitego koloru. Rozrobiony sylikon nakład się na uprzednio dobraną rozmiarowo łyżkę i całość wprowadza do jamy ustnej pacjenta. Po kilku minutach masa zwiąże i pozwoli nam na wyjęcie wycisku z ust pacjenta. Teraz należy zwrócić uwagę na plastikowy bolec zainstalowany uprzednio w kanale zęba. Powinien on być sztywno zakotwiczony w silikonie. Jeśli tak nie jest należy cały proces powtórzyć. Jeśli udało nam się uzyskać sztywne zakotwiczenie przechodzimy do dalszego etapu pracy. Druga warstwa wycisku silikonowego jest rzadką masą wykonaną z żelowej bazy (czasami występującej w formie pasty) i katalizatora zazwyczaj tego samego co wcześniej. Tutaj też rozrabia się oba składniki do uzyskania jednolitego koloru poczym powstałą substancję należy nałożyć na wcześniej wykonany wycisk zwracając szczególną uwagę na pokrycie plastikowego bolca. Ponownie należ włożyć wycisk do jamy ustnej pacjenta. Powinien ona wyjść bez większych problemów, gdyż pierwsza warstwa wytworzyła swego rodzaju tor wprowadzający dla wycisku. Szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłowe wprowadzenie plastikowego bolca do kanału zębowego. Ta część wycisku najbardziej nas interesuje więc należy poświęcić jej największą uwagę. Po zastygnięciu masy wyjmuje się ostrożnie wycisk z jamy ustnej pacjenta i dokonuje oceny wykonanej pracy. Prawidłowo wykonany wycisk nie posiada żadnych zniekształceń, bąbli ani pęcherzy powietrza. Obie warstwy silikonowego wycisku są gładkie i bez zniekształceń. Tak wykonany wycisk wędruje do pracowni protetycznej w celu wykonania dalszej pracy.

Wycisk na wkłady koronowe wykonywany jest w identyczny sposób. Jedyną rzeczą na jaką należy zwrócić uwagę jest nachylenie ścian opracowanego zęba. Ściany nie mogą być opracowane rozbieżnie ku szyjce zęba. Taka sytuacja uniemożliwi wykonanie w laboratorium dobrego wkładu a także uniemożliwi jego zainstalowanie w ustach pacjenta. Najlepszą metodą opracowywania ścian korony zębowej pod wkład jest oszlifowanie ich rozbieżnie ku powierzchni żującej lub ku brzegowi siecznemu. Takie opracowanie kanałów pozwoli na swobodną pracę technikowi i lekarzowi.

Technik dentystyczny przyjmując wycisk z gabinetu stomatologicznego przejmuje jednocześnie odpowiedzialność za daną pracę. Jak już powiedziano, praca taka jak wkład koronowy, czy koronowo-korzeniowy jest pracą bardzo precyzyjną i wymaga bardzo dobrego wycisku. Dlatego też przed odlaniem modelu gipsowego należy dokładnie zanalizować wycisk. Szczególną uwagę należy zwrócić: 1. W przypadku wkładu koronowego na:

− Stan obu warstw wycisku – warstwy muszą szczelnie do siebie przylegać, nie mogą się od siebie odklejać zwłaszcza w miejscu wykonywania przyszłej pracy.

− Występowanie pęcherzy lub otworów w masie silikonowej zwłaszcza w miejscu wykonywanej w przyszłości pracy jak i w ewentualnie występujących u pacjenta zębach sąsiadujących. Ma to duże znaczenie podczas odbudowywania punktów stycznych.

− Przyleganie masy silikonowej do łyżki. Wycisk nie może spadać z łyżki. 2. W przypadku wkładów koronowo-korzeniowych na to samo co w przepadku wkładów

koronowych, a dodatkowo na: − Jakość bolca umocowywanego w kanale korzeniowym. Nie może on być ruchomy to

znaczy nie powinien zmieniać swojego położenia. Najlepsza sytuacja pojawia się gdy ów bolec jest sztywny i mocno trzyma się wycisku.

− Jakość okolicy przyszyjkowej zęba opracowanego. Wkład koronowo-korzeniowy przenosi siły żucia poprzez płaszczyznę powstałą na skutek opracowania zęba równo z dziąsłem bezpośrednio na korzeń zęba i na kość. Oznacza to konieczność wykonania bardzo dokładnego wycisku tej powierzchni. Wycisk pokryty w tym miejscu pęcherzami lub otworami spowoduje złe wykonanie wkładu, który nie


przylegając całą swoją powierzchnią do płaszczyzny opracowanego zęba może się bujać co spowoduje wykruszenie cementu i wypadnięcie całego wkładu.

− Stopień równoległości wypreparowanych kanałów. Sytuacja ta występuje w przypadku zębów wielokorzeniowych. Znaczenie tego elementu wycisku szczegółowo opisane jest w dalszej części pakietu.

Model gipsowy pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe jest modelem dwuwarstwowym. Oznacza to, że nie jest on wykonywany z jednego rodzaju gipsu. Wykonanie całego modelu z gipsu IV klasy twardości, bo z takich gipsów należy wykonać pierwszą warstwę modelu, byłoby zbyt kosztowne, dlatego model dzielony zazwyczaj wykonuje się częściowo z gipsu IV klasy twardości zwanego według norm ISO gipsem najtwardszym o małej ekspansji, a częściowo z gipsu III klasy twardości zwanego według norm ISO gipsem twardym modelowym. Pod pojęciem pierwszej warstwy rozumie się zalanie wszystkich zębów znajdujących się w wycisku, a zwłaszcza zębów sąsiadujących z zębem opracowanym przez lekarza oraz szyjek zębów i tkanek miękkich zwłaszcza w odcinku opracowanego zęba. Za drugą warstwę rozumie się pozostałą część tkanek miękkich, ale tylko tych, które nie są konieczne w procesie wykonywania danej pracy oraz tzw. cokół. Proces zarabiania gipsu opisany został dość szczegółowo w pakiecie do modułu 322[09].Z2.03 pt. „Wykonywanie protez szkieletowych” dlatego problem ten nie będzie szczegółowo opisywany w tym pakiecie. Odlewając pierwszą warstwę modelu z gipsu najtwardszego o małej ekspansji należy zwrócić uwagę na konsystencję gipsu. Gips nie może być zbyt gęsty, gdyż nie zapłynie we wszystkie zakamarki wycisku. Nie może być też zbyt rzadki, gdyż spłynie z wysoko położonych elementów wycisku. Najlepszą konsystencją jest tzw. konsystencja gęstej śmietany. Umożliwia ona precyzyjne napływanie gipsu, a także gwarantuje pełną kontrolę nad gipsem. Rozrobionym gipsem pokrywamy w przypadku wycisku pod wkład koronowy, cały ząb z opracowaną koroną zwracając uwagę, aby gips pokrył całą koronę wraz z szyjką, a nawet mniej więcej 5 mm dziąsła. Często gipsem IV klasy pokrywa się również po jednym sąsiadującym z brakiem zębie. W ten sposób uzyskujemy twardy obszar, na którym będziemy wykonywać pracę protetyczną. Odlewając model pod wkład koronowo-korzeniowy, gipsem IV klasy pokrywa się cały wycisk wnętrza korzenia z nadmiarem w wielkości około 5 mm w celu uzyskania odpowiedniej wytrzymałości modelu. W tym wypadku gipsem IV klasy należy również pokryć po jednym sąsiadującym zębie. Opisana powyżej zasada pokrywania gipsem najtwardszym tylko obszaru, na którym będzie się wykonywać pracę oraz dwóch zębów sąsiadujących nie jest jedyną metodą. Niektórzy technicy gipsem IV klasy pokrywają wszystkie zęby objęte wyciskiem co również nie jest błędem.

Gdy gips najtwardszy o małej ekspansji lekko zmatowieje, ale jeszcze nie stwardnieje ostatecznie, rozrabia się gips III klasy i zalewa nim całość wycisku pokrywając wiążący już gips i wykonuje cokół modelu. Dla pewności połączenia się obu warstw gipsowych można w pierwszej warstwie gipsu umieścić elementy retencyjne.Tak samo postępuje się wykonując modele pod oba rodzaje wkładów. Po całkowitym stwardnieniu gipsu należy delikatnie uwolnić model z wycisku i dokonać analizy wykonanej pracy oraz obciąć model zgodnie z zasadami opisanymi we wcześniejszych pakietach. Jeśli praca została prawidłowo wykonana, otrzymaliśmy dwukolorowy model bez pęcherzy. Gips IV klasy twardości pokrywa miejsce opracowane do wykonania wkładu i sąsiadujące z nim zęby, natomiast pozostała część modelu jest w innym kolorze, ale również pozbawiona jest jakichkolwiek niedoskonałości. Tak wykonany model kwalifikuje się do dalszej pracy.


4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakiego gipsu wykonujemy modele pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe? 2. Jaką masą wykonujemy wyciski pod wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe? 3. Jakie cechy posiada prawidłowo wykonany wycisk pod wkłady koronowe i koronowo-

korzeniowe? 4. Dlaczego pod wkłady wykonujemy modele dzielony? 5. Jak wykonuje się modele dwuwarstwowy pod wkłady koronowe i koronowo-

korzeniowe? 6. Jakie cechy posiada prawidłowo wykonany model pod wkłady koronowe i koronowo-

korzeniowe? 7. Jakie są wady i jakie zalety gutaperki? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj model pod wkład koronowy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zanalizować wycisk, 2) rozrobić gips syntetyczne zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 3) nakładać małymi porcjami gips na wycisk w odpowiednim miejscu, 4) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego, 5) poczekać na zmatowienie powierzchni gipsu syntetycznego, 6) rozrobić gips utwardzony zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 7) małymi porcjami nakładać gips utwardzony na wycisk, 8) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego, 9) wykonać cokół modelu, 10) poczekać do całkowitego związania gipsu, 11) uwolnić delikatnie model z wycisku, 12) dokonać oceny wykonanej pracy, 13) namoczyć model w wodzie zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 14) uruchomić obcinarkę, 15) obciąć model zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 16) wysuszyć model, 17) ocenić jakość wykonanego modelu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− gips syntetyczny lub IV klasy twardości, − gips utwardzony, − woda destylowana, − mieszadło próżniowe, − stół wibracyjny, − modelarzyk, − łyżka do gipsu, − nóż do gipsu,


− miska z zimną wodą, − obcinarka, − sprężone powietrze,

− wycisk z masy silikonowej dwuwarstwowej pod wkład koronowy. Ćwiczenie 2

Wykonaj model pod wkład koronowo-korzeniowy.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zanalizować wycisk, 2) rozrobić gips syntetyczne zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 3) nakładać małymi porcjami gips na wycisk w odpowiednim miejscu, 4) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego, 5) poczekać na zmatowienie powierzchni gipsu syntetycznego, 6) rozrobić gips utwardzony zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 7) małymi porcjami nakładać gips utwardzony na wycisk, 8) rozprowadzać gips po wycisku za pomocą stołu wibracyjnego, 9) wykonać cokół modelu, 10) poczekać do całkowitego związania gipsu, 11) uwolnić delikatnie model z wycisku, 12) dokonać oceny wykonanej pracy, 13) namoczyć model w wodzie zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 14) uruchomić obcinarkę, 15) obciąć model zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, 16) wysuszyć model, 17) ocenić jakość wykonanego modelu.

Wyposażenie stanowiska pracy: − gips syntetyczny lub IV klasy twardości, − gips utwardzony, − woda destylowana, − mieszadło próżniowe, − stół wibracyjny, − modelarzyk, − łyżka do gipsu, − nóż do gipsu, − miska z zimną wodą, − obcinarka, − sprężone powietrze, − wycisk z masy silikonowej dwuwarstwowej pod wkład koronowy.


4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić cechy dobrego wycisku pod wkład koronowy? 2) wymienić cechy dobrego wycisku pod wkład koronowo-korzeniowy? 3) odlać model dwuwarstwowy pod wkład koronowy? 4) odlać model dwuwarstwowy pod wkład koronowo-korzeniowy? 5) określić cechy prawidłowo wykonanego modelu dwuwarstwowego

pod wkłady? 6) podać rodzaje gipsu z jakiego wykonujemy modele

dwuwarstwowego pod wkłady? 7) wymienić wady i zalet gutaperki?


4.2. Modelowanie wkładu koronowego i koronowo-korzeniowego 4.2.1. Materiał nauczania

Przed przystąpieniem do jakiejkolwiek pracy przy wkładach należy model

dwuwarstwowy oprawić w zwierak lub artykulator wraz z modelem przeciwstawnym. Prawidłowe ułożenie żuchwy do szczęki zagwarantuje nam woskowy kęsek zwarciowy dołączony do wycisków. Wykonanie tej czynności umożliwi nam znalezienie odpowiedniego miejsca na wykonanie wkładu koronowo-korzeniowego oraz pokaże nam jak powinniśmy wymodelować powierzchnię żującą lub brzegi sieczne wkładów koronowych.

Wkłady koronowe wykonujemy w przypadku zniszczenia korony zęba, ale nie w stopniu całkowitym lecz częściowym (złamanie, odkruszenie części zęba itp.).

Wkłady koronowe wykonać możemy z trzech rodzajów materiałów: − z metalu, − z kompozytu, − z ceramiki.

Wkłady wykonane z ceramiki wykraczają poza program tej jednostki modułowej więc nie będziemy poświęcać im czasu. Wkłady koronowe wykonane dwoma pozostałymi metodami mogą być wykonywane na dwa sposoby: − pośredni, − bezpośredni.

W sposobie pośrednim główną pracę wykonuje technik, a w sposobie bezpośrednim stomatolog.

Metoda bezpośrednia w wykonywaniu wkładów koronowych kompozytowych pomija całkowicie technika dentystycznego. W gabinecie lekarz stomatolog przy pomocy kompozytu światłoutwardzalnego uzupełnia braki koronowe nadając im jednocześnie właściwy kształt i połysk.

Metoda bezpośrednia w wykonywaniu wkładów koronowych metalowych sprowadza zadanie technika do wykończenia wymodelowanej przez stomatologa pracy.

W przypadku wkładów koronowych metalowych w gabinecie, stomatolog nie pobiera wycisku, ale własnoręcznie modeluje w wosku bądź w innym materiale spalającym się bezresztkowo wkład koronowy, po czym doklej kanał odlewowy i w takiej postaci dostarcza wkład do technika. Technik wykonuje formę odlewniczą zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami, wykonuje odlew, wybija go z pierścienia, piaskuje, obrabia i poleruje mechaniczne, a następnie oddaje do gabinetu. W żadnym wypadku nie wolno polerować wkładów elektrolitycznie.

Taka metoda wykonywania wkładów jest bardzo niedokładna. Wosk jest materiałem czynnie reagującym na zmiany temperaturowe i podczas drogi z gabinetu do pracowni nawet najlepiej zabezpieczony i najbardziej misternie wymodelowany woskowy wkład ulegnie odkształceniu. Dalsze etapy pracy są tylko powielaniem powstałego już na wstępie błędu.

Metoda pośrednia wykonywania wkładu koronowego kompozytowego znacznie zwiększa rolę technika. Lekarz stomatolog przygotowuje ząb, pobiera wycisk i na końcu instaluje gotową pracę. Technik wykonuje wszystkie etapy laboratoryjne. Po otrzymaniu wycisku odlewa model dwuwarstwowy zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami w sposób opisany w rozdziale 4.1. Następnie izoluje przygotowaną pod wkład koronę zęba i nakłada na model gipsowy kolejne warstwy kompozytu za pomocą pędzelków i szpatułek. Dokładne zasady pracy z kompozytem opisane zostały w module 322[09].Z3.02 i 322[09].Z3.03. Dokonując nakładania i utwardzania poszczególnych warstw kompozytu technik modeluje ostateczny kształt zęba zwracając szczególną uwagę na kształt powierzchni żującej poprzez


bieżącą kontrolę wykonywanej pracy z zębami przeciwstawnymi. Po ostatecznym utwardzeniu kompozytu całość poddaje się ostatecznej obróbce i mechanicznemu polerowaniu. Polerowanie odbywa się przy użyciu gumek, filców, szmaciaków i baranków z specjalnie produkowaną do kompozytu pastą polerską. Gotowy wkład przekazany zostaje do gabinetu, gdzie jest cementowany w ustach pacjenta.

Metoda pośrednia wykonywania wkładu koronowego metalowego również zwiększa rolę technika. W tej metodzie lekarz ma takie same zadania jak w przypadku wykonanego metodą pośrednią wkładu kompozytowego. Technik również i tu przygotowuje model dwuwarstwowy z wycisku silikonowego dwuwarstwowego. Model izoluje się izolacją typu gips–wosk i modeluje brakującą część korony zębowej z wosku odlewowego. Na koniec w woskowy wkład wtapia się drucik metalowy i domodelowuje kanał odlewniczy wraz z rezerwuarem. Proces ten jak i terminologia zostanie dokładnie przedstawiona w rozdziale 4.3. tego pakietu. Wymodelowany woskowy wkład wyjmuje się z modelu i instaluje w pierścieniu odlewniczym zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami.

Wkłady koronowo-korzeniowe wykonuje się z dwóch rodzajów materiałów: − włókna szklanego łączonego z kompozytem stomatologicznym, − metalu.

Wkłady wykonane z włókna szklanego łączonego z kompozytem stomatologicznym są wykonywane tylko i wyłącznie przez lekarza stomatologa w gabinecie, dlatego tego rodzaju uzupełnienia pominięto w tym pakiecie. Trwałość pracy tego rodzaju nadal poddawana jest w wątpliwość zarówno przez wielu techników dentystycznych jak i przez samych stomatologów.

Wkłady koronowo-korzeniowe wykonane z metalu są wykonywane przez techników dlatego zostały opisane w tym poradniku.

Wkłady koronowo-korzeniowe wykonuje się w sytuacjach, kiedy korona zęba uległa znacznemu bądź całkowitemu zniszczeniu, ale korzeń został w stanie nienaruszonym i dodatkowo jest silnie osadzony w zębodole. Mocne i stabilne osadzenie zęba w zębodole jest jednym z najważniejszych warunków do zastosowania tego rodzaju uzupełnień. Leczenie rozpoczyna się od wycięcia resztek korony zębowej i oczyszczenie kanału korzeniowego uszkodzonego zęba, Kanał musi być opracowany zbieżnie ku dołowi co umożliwi łatwe wykonanie wkładu, a także prostą drogę jego instalacji. Prawidłowo wykonany wkład koronowo-korzeniowy zastępuje kikut, na którym w kolejnych etapach pracy wykonywana jest korona zębowa. Wkład koronowo-korzeniowy może również stać się filarem w moście protetycznym. W takim przypadku modelując wkład należy sugerować się pozycją przyszłego mostu oraz kierunkiem umocowania zęba znajdującego się po drugiej stronie luki zębowej. Wykonując taki wkład pamiętać musimy o konieczności osiągnięcia tzw. równoległości zębów filarowych. W przeciwnym wypadku wykonanie w przyszłości prawidłowego mostu jest niemożliwe.

Wkład koronowo-korzeniowy również wykonuje się dwoma sposobami: − sposobem pośrednim, − sposobem bezpośrednim.

Sposób bezpośredni wykonania wkładu koronowo-korzeniowego metalowego jest niemal analogiczny do wykonania bezpośredniego wkładu koronowego metalowego. Lekarz w gabinecie modeluje wkład z wosku lub z materiału szybkopolimeryzującego, przekazuje go do pracowni protetycznej, gdzie technik wykonuje formę odlewniczą, odlewa wkład, wybija go z pierścienia, piaskuje i obrabia. UWAGA!!! Wkładu koronowo-korzeniowego nie poleruje się. Po wykonaniu obróbki wkład należy dokładnie wypiaskować. Spowoduje to lepsze połączenie powierzchni metalowej wkładu z cementem w czasie jego montowania w jamie ustnej pacjenta.


Sposób pośredni zwiększa rolę technika. Technik otrzymuje z gabinetu wycisk silikonowy dwuwarstwowy, z którego wykonuje model dwuwarstwowy zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami. Po wykonaniu modelu miejsce, w którym wykonujemy wkład należy poizolować izolacją typu gips–wosk. Do kanału wprowadzamy specjalny wosk, który podczas zastygania zwiększa swoją objętość szczelnie wypełniając wszelkie zachyłki w kanale zębowym. Następnie należy rozgrzać wypiaskowany uprzednio drucik i umieścić go w zaklejonym woskiem kanale. Wypiaskowanie drucika spowoduje lepsze połączenie się jego powierzchni metalowej z materiałem woskowym. Samo umieszczenie drucika w kanale zębowym umożliwi w przyszłości wyjęcie wkładu woskowego z modelu, a przy okazji znacznie usztywni całą konstrukcję. W tym momencie należy wyjąć drucik z woskiem z kanału i dokonać oceny jakości części korzeniowej wkładu. Jeśli wymodelowana część kanałowa daje jakieś zastrzeżenia, bezzwłocznie należy powtórzyć wyżej opisany etap pracy. Jeśli wszystko jest w porządku i wykonana część korzeniowa nie powoduje zastrzeżeń przystąpić można do modelowania części koronowej wkładu. Modelując tą część pamiętać należy, aby nie była ona zbyt duża. W przyszłości ma ją pokryć korona na podbudowie metalowej więc modelując wkład powinniśmy uwzględnić odpowiednią ilość miejsca na przyszłe uzupełnienie protetyczne. Część koronowa musi przypominać kształtem kikut opracowanego zęba. Przypomnieć należy tylko, że kikut musi mieć zaokrąglone brzegi, żadnych ostrych kantów, musi być zbieżny ku szczytowi co umożliwi prawidłowe i bezproblemowe wykonanie i osadzenie przyszłej korony, kikut nie może być wyższy od zębów sąsiadujących ani nie może kontaktować w zgryzie z zębami przeciwstawnymi. Modelując część przyszyjkową wkładu należy również uwzględnić wykonanie stopnia dla przyszłej korony (podciąć powierzchnię nośną korzenia do ½ jego szerokości aby uniknąć rozklinowania korzenia na skutek działających sił żucia). Z wymodelowanego wkładu wystawać powinien drucik, który został wcześniej wtopiony we wkład. Nie odcinamy go. Należy go pokryć woskiem na wysokość około 1,5 cm nad szczytem części koronowej wkładu, a na wysokości około 0,5 cm nad wkładem należy wymodelować swego rodzaju kuleczkę czyli tzw. rezerwuar. Znaczenie rezerwuaru opisane jest w następnym rozdziale.

Proporcje części koronowej do korzeniowej wkładu wynosić powinny 1 do 3, ale dopuszczalna jest proporcja 1 do 2. Spowodowane jest to koniecznością stabilizacji wkładu. Konieczność ta obowiązuje znaną wszystkim zasadę dźwigni. Jeśli wykonany przesz nas wkład miałby część koronową i korzeniową równej długości lub (co jest błędem dyskwalifikującym pracę) część koronowa byłaby dłuższa od części korzeniowej, wtedy część koronowa działałaby jak dźwignia i wywarzałaby cały wkład co doprowadzić może do rozchwiania całego zęba i powstania konieczności jego usunięcia. Zastosowanie proporcji 1 do 3 lub ewentualnie 1 do 2 eliminuje lub ogranicza do minimum ryzyko powstania efektu dźwigni. Tak wymodelowany wkład wyjmujemy z modelu, oceniamy jego jakość i instalujemy w formie odlewniczej.

Rys. 1. Proporcje modelowania części koronowej do części korzeniowej wkładu koronowo-korzeniowego.

(A. Ciaputa, M. Miszczyszyn, P. Kordasz: Wykonawstwo laboratoryjne prac protetycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975)


Warto wspomnieć, że wkłady modelować można z żywic szybkopolimeryzujących typu pattern–resin. Zamiast drucika, skorzystać można z konfekcjonowanych kształtek (pinów) z tworzyw „samospalających się”, które ulegają spaleniu w formie odlewniczej. Tego rodzaju materiały nie objęte są opisywaną jednostką modułową dlatego informacja ta umieszczona zostaje w pakiecie w charakterze ciekawostki.

Wkłady składane wykonuje się tylko i wyłącznie metodą pośrednią. Wynika to z faktu dużej złożoności i trudności występujących w procesie technologicznym. Ten rodzaj wkładów tyczy się tylko wkładów koronowo-korzeniowych. Wkłady składane wykonuje się na tzw. zęby wielokorzeniowe. Do takich zębów zaliczane są przedtrzonowce i trzonowce. Cała praca rozpoczyna się już w gabinecie stomatologicznym podczas procesu opracowywania kanałów korzeniowych. Podstawowym badaniem we wszystkich rodzajach wkładów koronowo-korzeniowych, a zwłaszcza w przypadku wkładów składanych jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego kłopotliwego zęba. Lekarz stomatolog może dzięki temu zobaczyć rozmieszczenie korzeni i zastosować odpowiedni proces opracowywania kanałów. Niezwykle istotną kwestią dotyczącą zębów wielokorzeniowych jest ustawienie względem siebie poszczególnych korzeni. Wiadome jest, że najlepsza sytuacja jest wtedy, gdy korzenie ustawione są względem siebie równolegle. Taka sytuacja bardzo rzadko się zdarza. Czasami lekarz opracowując kanały potrafi wypracować wiertłem wymaganą równoległość. Niestety czasem jest to jednak niemożliwe. W takich przypadkach stomatolog powinien dążyć do wykonania przynajmniej dwóch kanałów równoległych względem siebie (w przypadku zębów trzonowych). Trzeci kanał w takiej sytuacji odchodzi pod pewnym kątem. Jeśli lekarzowi uda się osiągnąć przynajmniej taki efekt, to wykonanie wkładu jak i jego instalacja jest zdecydowanie łatwiejsza. Po opracowaniu i oczyszczeniu kanałów, lekarz pobiera wycisk masą silikonową dwuwarstwową. Technik dentystyczny odlewa w pracowni model dwuwarstwowy również stosując się do opisanych wyżej zasad. Po zakwalifikowaniu modelu do dalszej pracy technik przystępuje do wykonania wkładu składanego.

Wkład składany można wykonać na dwa sposoby. Pierwszy sposób polega na wykonaniu całego wkładu na dwóch kanałach z wyciętym

w odpowiednim miejscu otworem w części koronowej na wprowadzenie trzeciego kanału znajdującego się pod pewnym kątem.

Drugi sposób polega na wykonaniu niejako dwóch wkładów, jednego na dwóch kanałach, a drugiego na jednym kanale, które po zacementowaniu w ustach pacjenta razem stworzą jeden pełny wkład.

Wkład składany, tak jak wszystkie inne wkłady modeluje się z wosku, a następnie zamienia na metal. W pierwszej kolejności należy pokryć fragment gipsu na którym będziemy pracować izolacją typu gips–wosk w celu uniknięcia efektu przyklejania się wosku do gipsu co doprowadzi do niemożności zdjęcia pracy z modelu. Podobny efekt można uzyskać poprzez namoczenie całego modelu w zimnej wodzie przez około 15 minut.

Po poizolowaniu gipsu można przystąpić do procesu modelowania wkładu. Dwa równolegle ustawione do siebie kanały wypełniamy specjalnym woskiem, który podczas procesu wiązania zwiększy swoją objętość i dokładnie odda kształt opracowanych kanałów. Postępując w taki sam sposób jak w przypadku wkładu jednokorzeniowego należy zainstalować w kanałach specjalnie wcześniej przygotowane druciki. Przed przystąpieniem do modelowania części koronowej wkładu należy najpierw skontrolować jakość wykonanych woskowych kanałów i wykonać bardzo ważną czynność mianowicie zainstalować w trzecim kanale prosty, metalowy trzpień, który zamknie światło kanału, a jednocześnie wytworzy tor wprowadzenia przyszłego trzeciego, pojedynczego wkładu. Teraz przystąpić należy do wymodelowania koronowej części wkładu. Jeśli wszystko zostało wykonane poprawnie. Z gotowego wkładu wymodelowanego w wosku wystawać powinny dwa równolegle ustawione do siebie druciki i gruby metalowy trzpień. Po wymodelowaniu części koronowej


przystąpić należy do wymodelowania trzeciego kanału. W tym celu w pierwszej kolejności należy delikatnie usunąć metalowy trzpień z wkładu. Po jego usunięciu powinien zostać otwór w części koronowej prowadzący bezpośrednio do trzeciego kanału korzeniowego. Aby woski nie połączyły się ze sobą, otwór i woskową część koronową pokryć należy izolatorem typu wosk–wosk. Wymodelowany wkład trzeba teraz wyjąć, a trzeci kanał korzeniowy wypełnić tym samym woskiem, którym wypełniane były wcześniejsze kanały. Teraz trzeba ponownie założyć wymodelowany już wkład na model i poprzez otwór w części koronowej wtopić przygotowany drucik w trzeci kanał. Po skontrolowaniu czy drut wraz z woskiem swobodnie wychodzi przez otwór w części koronowej wymodelować należy brakującą część korony. Zastosowanie izolacji typu wosk–wosk uniemożliwi połączenie się wosków ze sobą. Obie części wykonanego wkładu składanego instaluje się zgodnie z zasadami opisanymi w rozdziale 4.3. na gumowej podstawie i wykonuje formę odlewniczą. Odlany i opracowany wkład bez problemu osiada na modelu, a pojedynczy trzeci kanał gładko i bez oporów łączy się z całym wkładem w jedną całość. W przypadku zębów dwukorzeniowych pierwsza czyli główna część wkładu opiera się na jednym kanale korzeniowym, a pojedynczy kanał jest owym elementem dopełniającym wkład do całości.

Rys. 2. Schematyczna budowa i zasada instalowania wkładu koronowo-korzeniowego.

(Eugeniusz Spiechowicz: Protetyka stomatologiczna podręcznik dla studentów stomatologii, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992)

Zasady wykonywania wkładów składanych metodą opisaną jako drugą nie różni się wiele

od wyżej opisanego. Różnica pojawia się jedynie w zasadach modelowania wkładu. W tym przypadku pierwsza część wkładu modelowana jest tylko w połowie i obejmuje swym zasięgiem oba kanały ustawione względem siebie równolegle. Ważne jest, ażeby ściana wkładu znajdująca się od strony otworu pojedynczego kanału wymodelowana była „pod kątem” w kierunku do trzeciego kanału. Umożliwi to lekarzowi gładkie i bezproblemowe zainstalowanie całego wkładu w ustach pacjenta. Po zaizolowaniu wymodelowanego wkładu izolacją typu wosk–wosk rozpoczyna się proces modelowania drugiej części wkładu. W tym przypadku również należy wypełnić kanał specjalnym woskiem, a następnie wtopić drucik i wymodelować resztę części koronowej. Po zakończeniu procesu modelowania wykonujemy formę odlewniczą zgodnie z zasadami opisanymi w rozdziale 4.3. 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest wkład koronowy? 2. Co to jest wkład koronowo-korzeniowy? 3. Od czego zaczynamy modelowanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych? 4. Jakie znasz rodzaje wkładów koronowych? 5. Jakie znasz rodzaje wkładów koronowo-korzeniowych?


6. Z czego można wykonać wkłady koronowe? 7. Z czego można wykonać wkłady koronowo-korzeniowe? 8. Jaki znasz podziały wkładów? 9. W jaki sposób można wykonywać wkłady koronowe i koronowo-korzeniowe? 10. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowych metodą bezpośrednią? 11. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych metodą bezpośrednią? 12. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowych metodą pośrednią? 13. Jakie są etapy wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych metodą pośrednią? 14. Jakie są metody wykonywania wkładów składanych? 15. Jakie są etapy wykonywania wkładów składanych? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj wkład koronowy na ząb +6 kompozytem metodą pośrednią. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ocenić jakość modelu gipsowego dwuwarstwowego, 2) zazwierakować model roboczy i model przeciwstawny w zgryzadle protetycznym, 3) poizolować model gipsowy izolacją typu gips–kompozyt, 4) dobrać odpowiedni kolor kompozytu, 5) wycisnąć z tubki odpowiednią ilość kompozytu, 6) nakładać małe porcje kompozytu na model gipsowy przy pomocy szpatułek i pędzelków, 7) wymodelować z kompozytu brakującą część powierzchni żującej zęba +6, 8) utwardzić kompozyt w lampie polimeryzacyjnej, 9) dokonać korekty kształtu przy pomocy frezów i kamieni, 10) wypolerować mechanicznie całą powierzchnię wkładu kompozytowego przy pomocy

szmaciaków, baranków i pasty polerskiej, 11) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− model gipsowy dwuwarstwowy pod wkład koronowy na ząb +6, − model przeciwstawny, − zgryzadło protetyczne, − gips modelowy, − łyżka do gipsu, − miska silikonowa, − nóż do gipsu, − pędzelki i szpatułki do kompozytu, − kompozyt, − izolacja typu kompozyt–gips, − lampa polimeryzacyjna, − frezy i kamienie do kompozytu, − szmaciaki i baranki do kompozytu, − pasta polerska do kompozytu.


Ćwiczenie 2 Wymodeluj w wosku wkład koronowy metalowy na ząb 6 – metodą

bezpośrednią.


1) ocenić jakość modelu dwuwarstwowego gipsowego, 2) zazwierakować model gipsowy składany i model przeciwstawny w zgryzadle

protetycznym, 3) poizolować model gipsowy izolacją typu gips–wosk, 4) wymodelować wkład koronowy z wosku, 5) wymodelować powierzchnię żującą, 6) wymodelować kanał odlewowy, 7) wymodelować rezerwuar, 8) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − model składny gipsowy pod wkład koronowy na ząb 6–, − model przeciwstawny, − zgryzadło protetyczne, − gips modelowy, − wosk odlewowy, − palnik gazowy i nożyk elektryczny, − izolacja typu wosk–gips, − modelarzyk, − łopatka do gipsu, − miska silikonowa, − nóż do gipsu. Ćwiczenie 3

Wymodeluj wkład koronowo-korzeniowy składany na ząb +6.


1) ocenić jakość wykonanego modelu dwuwarstwowego gipsowego, 2) zazwierakować model roboczy i model przeciwstawny w zgryzadle protetycznym, 3) poizolować model roboczy izolacją typu gips–wosk, 4) zalać równoległe kanały korzeniowe woskiem rozszerzającym się podczas stygnięcia, 5) rozgrzać wypiaskowane druciki, 6) zainstalować druciki w zalanych kanałach, 7) ocenić jakość wykonanych kanałów, 8) wymodelować połowę części koronowej wkładu, 9) zalać trzeci kanał korzeniowy tym samym woskiem co pozostałe kanały, 10) zainstalować drucik w trzecim kanale, 11) poizolować wymodelowaną wcześniej część koronową izolacją typu wosk–wosk, 12) domodelować brakującą część koronową wkładu, 13) wymodelować kanały odlewnicze,


14) wymodelować rezerwuary, 15) wyjąć obie części wkładu, 16) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − model składany gipsowy pod wkład koronowo-korzeniowy na ząb +6, − model przeciwstawny, − zgryzadło protetyczne, − gips modelowy, − łyżka do gipsu, − miska silikonowa, − izolacja typu gips–wosk, − wosk odlewowy, − wosk na kanały korzeniowe, − wypiaskowane druciki, − palnik gazowy i nożyk elektryczny, − izolacja typu wosk–wosk, − modelarzyk. Ćwiczenie 4

Wymodeluj wkład koronowo-korzeniowy na ząb +1 metodą pośrednią.


1) ocenić jakość wykonanego modelu dwuwarstwowego gipsowego, 2) zazwierakować model roboczy i model przeciwstawny w zgryzadle protetycznym, 3) poizolować model izolacja typu gips–wosk, 4) wypełnić kanał korzeniowy woskiem, który zwiększa swoją objętość podczas stygnięcia, 5) rozgrzać drucik nad palnikiem, 6) wtopić drut w zalany woskiem kanał korzeniowy, 7) wyjąć wymodelowaną część korzeniową wkładu, 8) ocenić jakość wymodelowanej korzeniowej części wkładu, 9) zainstalować wkład w modelu, 10) wymodelować część koronową wkładu, 11) wykonać kanał odlewowy, 12) wykonać rezerwuar, 13) zdjąć wkład z modelu, 14) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − model dwuwarstwowy gipsowy pod wkład koronowo-korzeniowy na ząb +1, − model przeciwstawny, − zgryzadło protetyczne, − gips modelowy, − łyżka do gipsu, − nóż do gipsu, − miska silikonowa, − izolacja typu gips–wosk, − wosk odlewowy,


− wypiaskowany drucik, − palnik gazowy i nożyk elektryczny, − wosk do wypełniania kanałów korzeniowych. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) podać definicję wkładu koronowego? 2) podać definicję wkładu koronowo-korzeniowego? 3) wymienić rodzaje wkładów koronowych? 4) wymienić rodzaje wkładów koronowo-korzeniowych? 5) wymienić metody wykonywania wkładów koronowych? 6) wymienić metody wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych? 7) wykonać wkład koronowy metodą pośrednią? 8) wykonać wkład koronowy metodą bezpośrednią? 9) wykonać wkład koronowo-korzeniowy metodą pośrednią? 10) wykonać wkład koronowo-korzeniowy metodą bezpośrednią? 11) wymienić etapy wykonywania wszystkich rodzajów wkładów

koronowych? 12) wymienić etapy wykonywania wszystkich rodzajów wkładów

koronowo-korzeniowych? 13) wykonać wkład koronowo-korzeniowy składany? 14) wymienić etapy wykonywania wkładu składanego? 15) wymienić metody wykonywania wkładu składanego?


4.3. Wykonanie formy odlewniczej 4.3.1. Materiał nauczania

Przygotowanie formy odlewniczej dla wkładów różni się nieco od przygotowania form odlewniczych dla protez szkieletowych. Poniżej opisano kilka podstawowych zasad związanych z wykonawstwem form odlewniczych pod wkłady. Warto nadmienić, że w protetyce występują dwie metody zalewania form masą osłaniającą.

Pierwszą różnicą między formami odlewniczymi pod protezy szkieletowe, a wkłady jest rozmiar pierścienia. Wkłady są małymi pracami i dlatego nie wymagają tak dużych pierścieni. Dodatkowo pierścienie te są wykonywane z zupełnie innej masy ogniotrwałej. Pod protezy szkieletowe masa mogła być gruboziarnista, pod wkłady musi być ona drobnoziarnista ze względu na wymaganą wysoką precyzję wykonywanej pracy.

Pierwszym etapem przygotowania formy odlewniczej dla wkładów jest wykonanie kanałów odlewowych. Polega to na pokryciu warstwą wosku wystającego z wkładu drucika. W tym momencie ważne jest aby nie było na kanale żadnych przecienień, gdyż może to spowodować pęknięcie kanału lub zamknięcie jego światła podczas zalewania pierścienia metalem. Kanał powinien być równej średnicy na całej długości drucika nie mniejszej niż 1 mm. Dodatkowo sam koniec drucika nie powinien być pokryty woskiem. Ten element będzie wbijany do woskowego stożka przed wykonaniem pierścienia odlewowego. Dodatkowym i bardzo ważnym elementem kanału odlewowego jest tzw. rezerwuar. Jest to kuliste zgrubienie o średnicy minimum 3 mm, które wykonuje się w odległości około 5 mm nad wkładem na kanale odlewowy. W szkieletach, mostach i koronach rolę rezerwuaru pełni kanał odlewowy lub belka odlewowa o dużej średnicy, w ostateczności lej odlewowy. Kanał odlewowy wykonywany w przypadku wkładów jest zbyt cienki, aby zagwarantować właściwe odlanie elementu. Po co wykonujemy rezerwuary? Metal podczas stygnięcia kurczy się i przestrzenie powstałe w ten sposób zasysają metal z kanałów. Jeśli kanały są za cienkie nie zagwarantują wystarczającej ilości metalu do wypełnienia przestrzeni powstałej po skurczu co doprowadza do tzw. zassani powietrza i powstania w odlewie licznych wżerów. Zastosowanie rezerwuaru gwarantuje wystarczającą ilość rezerwowego metalu do wypełnienia powstałych przestrzeni.

Po wykonaniu kanałów wraz z rezerwuarem należy przykleić wykonaną pracę do podstawki gumowej z lejem. W sprzedaży dostępne są gotowe podstawki gumowe, na których środku znajduje gumowy lej, który w przyszłości imitować będzie właściwy lej odlewowy. Na gumie znajdują się okrągłe rowki w które można wcisnąć metalowe pierścienie dzięki czemu uzyskujemy pełną stabilizację i całkowitą szczelność formy na masę osłaniającą. Na szczycie lejka gumowego znajduje się otwór, w który należy włożyć trochę wosku. W ten wosk należy wbijać niepokryte woskiem końcówki drucików, aż do momentu połączenie się wosku pokrywającego druciki z woskiem włożonym do lejka gumowego. Przyklejając i instalując wymodelowany wkład należy pamiętać aby wkład nie znajdował się na środku pierścienia. Podczas jego wygrzewania w centralnej części pierścienia występuje najwyższa temperatura, która jest zbyt wysoka dla prawidłowego odlewu. Woskowy element powinien znajdować się w odległości minimum 5 mm od ściany pierścienia.

Do tego momentu wykonywanie pierścienia odlewowego jest standardowe dla obu metod wykonywania formy odlewniczej. Sposób zalewania formy masą ogniotrwałą jest indywidualną sprawą każdego technika. Wyróżnia się dwie metody zalewania form masą osłaniającą: − metoda zalewania pierścienia z jądrem (sercem), − metoda zalewania pierścienia jednym rodzajem masy.


Metoda zalewania pierścienia z jądrem (sercem) jest rzadziej stosowana, ale uznaje się ją za dokładniejszą. Metoda ta polega na wykonywaniu w pierwszej kolejności swego rodzaju kulki z masy ogniotrwałej bardzo drobnoziarnistej, pokrywającej cały wkład wraz z kanałami, a następnie założeniu pierścienia metalowego wyścielonego bibułą ekspansyjną i zalaniu całego pierścienia inna masą mniej precyzyjną, ale kompatybilną z masą zastosowaną wcześniej.

Po przyklejeniu pracy do gumowej podstawki rozrabiamy masę osłaniającą z płynem i woda zgodnie z zaleceniami producenta w mieszadle próżniowym. Metoda zarabiania masy osłaniającej opisana jest szczegółowo w pakiecie do modułu 322[09].Z2.03 pt. „Wykonywanie protez szkieletowych”. Zarobioną masą oblewamy wielokrotnie wymodelowany w wosku wkład wraz z kanałami. Masa jest bardzo rzadka i często spływa z wosku ale po kilku próbach można zaobserwować jej wiązanie i pokrywanie cienką błonką woskowego wkładu. Po kilku minutach masa zaczyna bardzo dobrze przylegać do cienkiej warstewki masy już pokrywającej wosk, co w konsekwencji doprowadzi do powstania kulki w kształcie maczugi z masy osłaniającej. Teraz należy poczekać do całkowitego związania masy i zainstalować na gumowej podstawie wyścielony bibuła ekspansyjną metalowy pierścień. Ostatnim etapem jest zalanie pierścienia druga kompatybilną z pierwszą mniej dokładną masą. Po zastygnięciu drugiej warstwy należy zdjąć całą formę z gumowej podstawki. Z otworu wlewowego wystawać powinny końcówki drutu wcześniej instalowanego w kanałach. Masa osłaniająca podczas wiązania wydziela wysoką temperaturę co prowadzi do nadtopienia wosku znajdującego się w środku. Proces ten ułatwia wyciągnięcie drutów z pierścienia przy pomocy zwykłych kleszczy. Pozostawienie drutów zaburzy strukturę przyszłej stali i doprowadzić może do zniszczenia formy odlewniczej.

Rys. 3. Metoda zalewania pierścienia z jądrem (sercem). (A. Ciaputa, M. Miszczyszyn, P. Kordasz: Wykonawstwo laboratoryjne prac protetycznych, Państwowy Zakład

Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975) Metoda zalewania pierścienia jednym rodzajem masy wymaga od nas zastosowania

bardzo drobnoziarnistej masy na cały pierścień. Pracę rozpoczyna się od razu od zainstalowania pierścienia wyścielonego bibułą na gumowej podstawce. Masę ogniotrwałą rozrabia się zgodnie z zaleceniami producenta zgodnie z zasadami opisanymi z pakiecie do modułu 322[09].Z2.03 pt. „Wykonywanie protez szkieletowych”. Przygotowaną formę umieszcza się na stole wibracyjnym i zalewa bardzo cienkim strumieniem kontrolując napływanie masy we wszystkie zakamarki wymodelowanego wkładu. Pamiętać należy, aby masa pokryła najwyższy element warstwą minimum 5 milimetrową. Zapobiegnie to


rozpadowi pierścienia podczas zalewania go gorącą stalą. Po zastygnięciu masy, pierścień zdejmujemy z gumowej podstawki i usuwamy z niego druciki. Tak przygotowane pierścienie wędrują do pieca w celu wygrzania ich przed zalaniem roztopiona stalą. Warto zwrócić uwagę na rodzaje mas wykorzystywanych w technologii wykonywania form odlewniczych dla wkładów. Ze względu na oszczędność czasu często wykorzystuje się masy, które w potocznej nazwie określane są mianem mas speed. Zwykłą masę osłaniającą po zarobieniu ze specjalnym płynem należy wystudzić i dopiero rozpocząć proces wygrzewania pierścienia. W przypadku mas typu speed nie należy czekać do całkowitego wystudzenia masy, lecz należy umieścić pierścień w piecu do wygrzewania pierścieni w już momencie stwardnienia masy jednak zanim całość wystygnie. Producent na opakowaniu zamieszcza informację dotyczącą tego jaką temperaturę powinien mieć piec w momencie umieszczania w nim pierścienia. Stosując masę tego rodzaju oszczędzamy wiele czasu, ale w przypadku nie zastosowania się do zaleceń producenta może doprowadzić do wielu niedokładności w odlewie i w konsekwencji do całkowitej dyskwalifikacji pracy. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są dwie metody wykonania pierścienia z masy ogniotrwałej? 2. Co to jest rezerwuar? 3. Do czego służy rezerwuar? 4. Według jakich parametrów wykonujemy rezerwuar? 5. Co stosujemy do wykonania podstawy pierścienia odlewowego? 6. Jakie masy stosujemy do wykonywania form odlewniczych dla wkładów? 7. W którym miejscu w pierścieniu instalujemy wykonany woskowy wkład i dlaczego? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj formę odlewniczą metodą zalewania pierścienia z jądrem (sercem). Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ocenić wykonany wkład, 2) ocenić wykonany kanał odlewowy, 3) ocenić wykonany rezerwuar, 4) nanieść ewentualne poprawki, 5) zainstalować wymodelowany wkład w gumowej podstawce z lejkiem, 6) rozrobić masę ogniotrwałą drobnoziarnistą zgodnie z zaleceniami producenta i z zgodnie

z ogólnie przyjętymi zasadami, 7) nanosić rozrobioną masę na woskowy wkład, aż do całkowitego pokrycia nią elementów

woskowych, 8) zainstalować wyścielony bibułą pierścień na gumowej podstawce, 9) rozrobić drugą masę osłaniającą zgodnie z zaleceniami producenta i z ogólnie przyjętymi

zasadami, 10) zalać pozostałą część pierścienia, 11) poczekać do zastygnięcia masy,


12) zdjąć pierścień z gumowej podstawki, 13) usunąć druciki z formy za pomocą kleszczy, 14) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − wymodelowany wkład w wosku, − wosk modelowy, − nożyk elektryczny lub palnik gazowy, − modelarzyk, − gumowa podstawka, − metalowy pierścień, − bibuła ekspansyjna, − masa ogniotrwała precyzyjna (proszek + płyn), − masa ogniotrwała druga warstwa (proszek + płyn), − mieszadło próżniowe, − stół wibracyjny, − kleszcze. Ćwiczenie 2

Wykonaj formę odlewniczą metodą zalewania pierścienia jednym rodzajem masy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ocenić jakość wykonanego wkładu, 2) ocenić jakość kanału odlewowego, 3) ocenić jakość rezerwuaru, 4) nanieść ewentualne poprawki, 5) zainstalować woskowy wkład w gumowej podstawce z lejkiem, 6) wyścielić metalowy pierścień bibułą ekspansyjną, 7) zainstalować metalowy pierścień na gumowej podstawce z lejkiem, 8) rozrobić drobnoziarnistą masę osłaniającą zgodnie z zaleceniami producenta i z ogólnie

przyjętymi zasadami, 9) położyć wykonaną formę na stole wibracyjnym, 10) zalać pierścień masą osłaniającą lejąc ją cienkim strumieniem do metalowego pierścienia, 11) poczekać na zastygnięcie masy, 12) zdjąć pierścień z gumowej podstawki, 13) usunąć wystające druciki, 14) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − wymodelowany wkład w wosku, − wosk modelowy, − modelarzyk, − nożyk elektryczny lub palnik gazowy, − gumowa podstawka, − metalowy pierścień, − bibuła ekspansyjna, − masa osłaniająca drobnoziarnista (proszek + płyn),


− mieszadło próżniowe, − stół wibracyjny, − kleszcze. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić dwie metody wykonywania pierścieni z masy ogniotrwałej

dla wkładów? 2) podać definicję rezerwuaru? 3) wyjaśnić cel wykonywania rezerwuaru? 4) zasady wykonywania rezerwuaru? 5) wykonać formy odlewnicze dla wkładów obiema metodami? 6) dobrać odpowiedni materiał do wykonania form odlewniczych? 7) podać zasady instalowania woskowego wkładu w pierścieniu

odlewniczym?


4.4. Odlewnictwo 4.4.1. Materiał nauczania

Odlewnictwo pierścieni wykonanych dla wkładów nie różni się radykalnie od odlewnictwa pierścieni wykonanych dla protez szkieletowych. Zasady odlewnictwa są identyczne jak dla protez szkieletowych i zostały szczegółowo opisane w pakiecie do modułu 322[09].Z2.03 pt. „Wykonywanie protez szkieletowych”.

Drobne różnice pojawiają się w przypadku czasu wygrzewania i progów wygrzewania pierścieni. Jest to zależne głównie od rodzaju zastosowanej masy osłaniającej, ale nie mniejsze znaczenie ma rodzaj zastosowanego metalu. Dlatego niezwykle istotne jest czytanie ulotek dołączanych do opakowań mas osłaniających i do pudełek zawierających kostki metali. Powinny być tam podane informacje dotyczące zasad wygrzewania pierścieni wykonanych z danej masy oraz zasad odlewnictwa danego stopu.

Różnice również pojawiają się w kwestii materiału wykorzystywanego w odlewnictwie wkładów. Do wykonania zarówno wkładów koronowych jak i koronowo-korzeniowych należy zastosować inne stale niż do protez szkieletowych. Wynika to z faktu przeznaczenia wkładu. Protezy szkieletowe muszą być sprężyste, aby nie nastręczały pacjentowi problemu w użytkowaniu protezy. Wkłady, a zwłaszcza wkłady koronowo-korzeniowe muszą być stosunkowo sztywne, aby nie poddawały się siłom żucia, gdyż może to prowadzić do uszkodzenia wykonanej na danym wkładzie korony lub mostu. Stopy chromowo-kobaltowe nie są stosowane do odlewania wkładów również ze względu na ich dużą twardość i kłopoty z obróbką mechaniczną, szczególnie w warunkach klinicznych, w gabinecie stomatologicznym.

Dobierając metal do wkładu koronowego powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Może się zdarzyć, że w jamie ustnej pacjent ma już jakieś wkłady koronowe lub inne uzupełnienie zawierające w swej budowie metal. Istotne jest aby dobrać metal jak najbardziej kompatybilny z już zainstalowanym stopem. W przeciwnym razie może dojść do powstania tzw. ogniwa. Jest to proces bardzo niekorzystny, a jednym z jego objawów jest powstanie metalicznego posmaku w ustach pacjenta. Ogniwo powstaje na skutek różnicy w składzie chemicznym stopów metali. Na skutek działania na siebie różnych pierwiastków w jamie ustnej powstaje owo ogniwo. Szczegółowo zjawisko ogniwa opisane jest w pakiecie do modułu 322[09].O1.03 pt. „Rozpoznawanie materiałów stosowanych w technice dentystycznej”. Dlatego najlepszym rozwiązaniem w przypadku wkładów koronowych jest zastosowanie bezkolizyjnych materiałów typu kompozyt lub ceramika.

Stopem wykorzystywanym na wkłady koronowo-korzeniowe jest zazwyczaj stop chromowo-niklowy. Nie można również zapominać o metalach szlachetnych takich jak złoto i o ich stopach. Metale szlachetne i ich stopy są często wykorzystywane w wykonawstwie wkładów koronowo-korzeniowych. Spowodowane jest to tym, że są one obojętne dla tkanek jamy ustnej i nie powodują uczuleń. Jedynym ograniczeniem dla wkładów z metali szlachetnych jak i ich stopów jest wysoka cena tego materiału a tym samy wysoki koszt wykonanej pracy. W przypadku stopów chromowo-kobaltowych stosować należy metale normalnie wykorzystywane na korony i mosty. Są to stopy bezniklowe, ale stworzone z myślą o sztywności i twardości oraz o braku sprężystości bardzo nie wskazanej w przypadku mostów.

Każdy producent stali dołącza do swego produktu instrukcje obsługi z zasadami topienia i lania danej stali. Dane te należy uwzględnić programując odlewnię.


Po odlaniu pierścienia należy pozostawić go do całkowitego wystygnięcia. W żadnym wypadku nie wolno studzić pierścienia pod zimną wodą. Może to spowodować odkształcenia wykonanego odlewu. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakich stopów powinno się używać do odlewania wkładów? 2. Dlaczego stopy wykorzystywane do odlewania szkieletów nie nadają się do odlewania

wkładów? 3. Co to jest ogniwo i kiedy powstaje? 4. Jaka stal wskazana jest do wykonywania wkładów koronowych i dlaczego? 5. Na co trzeba zwrócić uwagę dobierając stal do odlania wkładów koronowych? 6. Jak wygrzewamy pierścień do odlania wkładów? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wygrzej pierścień z wkładem wewnątrz. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) włączyć piec, 2) włożyć pierścień do pieca, 3) zaprogramować piec w oparciu o instrukcję obsługi i posiadaną wiedzę.

Wyposażenie stanowiska pracy: − piec do wygrzewania pierścieni, − instrukcja obsługi do pieca, − pierścień z wkładem zalanym wewnątrz. Ćwiczenie 2

Odlej wygrzany pierścień z wkładem wewnątrz. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaprogramuj odlewnię w oparciu o instrukcję do odlewni i zalecenia producenta dotyczące stali,

2) zainstalować tygiel w odlewni, 3) włożyć stal do tygla, 4) przeprowadzić proces nadtopienia stali, 5) zainstalować wygrzany pierścień w odlewni, 6) przeprowadzić proces topienia stali, 7) po sygnale fotokomórki uruchomić proces wtłaczania stali do pierścienia, 8) wyjąć pierścień z odlewni i odstawić do całkowitego wystygnięcia, 9) ocenić jakość wykonanej pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − odlewnia, − instrukcja obsługi do odlewni, − stal, − instrukcja obsługi do stali, − kleszcze, − tygiel, − wygrzany pierścień. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wyjaśnić pojęcie ogniwa? 2) przeprowadzić proces wygrzewania pierścienia? 3) odlać wygrzany pierścień? 4) podać zasady doboru stali do wkładów koronowych? 5) dobrać stal do wykonania wkładu koronowego? 6) podać zasady doboru stali do wkładów koronowo-korzeniowych? 7) dobrać stal do wykonania wkładu koronowo-korzeniowego?


4.5. Obróbka mechaniczna i polerowanie 4.5.1. Materiał nauczania

Proces obróbki mechanicznej w przypadku wkładów koronowych jak i koronowo-korzeniowych rozpoczyna się od wybicia odlanego wkładu z pierścienia według ogólnie przyjętych zasad i wypiaskowania wykonanego odlewu. Procesy te zostały szczegółowo opisane w pakiecie do modułu 322[09].Z2.03 pt. „Wykonywanie protez szkieletowych”.

Następnym etapem pracy jest pozbycie się kanałów wlewowych i rezerwuarów. Najszybciej można to wykonać używając zbrojonej tarczy do metalu. Pozostałej niedoskonałości można pozbyć się używając separatorów węglowych, frezów i gumek. Właściwie wymodelowany wkład, właściwie przygotowana forma odlewnicza i właściwie przeprowadzony proces odlewania gwarantują gładkie i bezproblemowe wprowadzenie wkładu na model gipsowy. Wszelkie ewentualne niedoskonałości usuwa się stosując kamienie ścierne, frezy, gumki i tarcze do metalu.

W przypadku wkładów koronowych występuje przymus wypolerowania powierzchni znajdującej się w bezpośrednim kontakcie z jamą ustną pacjenta. Pozostawienie nie wypolerowanej powierzchni spowoduje odkładanie się w tych miejscach kamienia i płytki nazębnej. Dlatego powierzchnię tą należy bardzo dokładnie wypolerować używając gumek do metalu, szczotek, szmaciaków i baranków polerujących wraz z pastą polerską do metalu. Gotowy wkład czyścimy środkami czyszczącymi, instalujemy na modelu i oddajemy do gabinetu stomatologicznego.

W przypadku wkładów koronowo-korzeniowych skupić należy się na dokładnym spasowaniu wkładu z modelem, a dokładnie z jego częścią przyszyjkową. W tym celu należy tak długo dopasowywać część korzeniową wkładu, aż wkład całkowicie i bez żadnych oporów osiądzie na modelu. Po dopasowaniu wkładu całość należy dokładnie wypiaskować, nie polerować, następnie oczyścić z resztek piasku i innych zanieczyszczeń używając do tego celu np. pary wodnej, osadzić na modelu i oddać do gabinetu stomatologicznego.

Zarówno wkład koronowy jak i koronowo-korzeniowy cementowany jest przez lekarza w ustach pacjenta, z tym, że wkład koronowy jest ostatecznym uzupełnieniem protetycznym, a wkład koronowo-korzeniowy jest tylko etapem w wykonaniu właściwego uzupełnienia protetycznego jakim jest korona lub most. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz etapy obróbki i polerowania wkładów? 2. Czemu wkładów koronowo-korzeniowych się nie poleruje? 3. Czemu wkłady koronowe się poleruje? 4. Czego używamy do obróbki wkładów? 5. Czego używamy do polerowania wkładów?


4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj wykończenie wkładu koronowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybić wkład z pierścienia z masy ogniotrwałej, 2) wypiaskować wkład, 3) ocenić jakość wykonanego odlewu, 4) odciąć kanał odlewniczy, 5) obrobić pozostałość kanału odlewniczego, 6) usunąć ewentualne wady i niedokładności odlewu, 7) wprowadzić wkład na model, 8) wygumkować powierzchnie kontaktujące z błoną śluzową pacjenta, 9) wypolerować powierzchnię kontaktującą z błoną śluzową pacjenta, 10) oczyścić wkład, 11) wprowadzić wkład na model, 12) ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − mikrosilnik, − akcesoria ścierne do metalu, − młotek, − piaskarka, − szczoteczka, − środki czyszczące, − model gipsowy na którym wykonano wkład, − pasta polerska do metalu, − akcesoria polerownicze do metalu. Ćwiczenie 2

Wykonaj wykończenie wkładu koronowo-korzeniowego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybić odlew z pierścienia z masy ogniotrwałej, 2) wypiaskować metalowy wkład, 3) ocenić jakość odlewu, 4) odciąć kanał odlewowy, 5) obrobić pozostałość kanału odlewniczego, 6) usunąć ewentualne niedoskonałości i wady odlewu, 7) spasować wkład z modelem, 8) dokonać niezbędnych poprawek, 9) dokładnie wypiaskować wkład, 10) oczyścić wkład z zanieczyszczeń, 11) wprowadzić wkład na model, 12) ocenić jakość wykonanej pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − mikrosilnik, − akcesoria ścierne do metalu, − piaskarka, − młotek, − model na którym wykonany był wkład, − szczoteczka, − środki czyszczące. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) prawidłowo wybić wkład z pierścienia? 2) prawidłowo wypiaskować metalowy wkład? 3) dopasować wkład do modelu? 4) podać zasady obróbki mechanicznej wkładów? 5) wyjaśnić czemu nie poleruje się wkładów koronowo-korzeniowych? 6) wyjaśnić czemu poleruje się wkłady koronowe? 7) prawidłowo wypolerować wkład koronowy?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 3. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Możesz uzyskać maksymalnie 30 punktów. 8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 9. Na rozwiązanie testu masz 30 minut. 10. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Z jakiego gipsu wykonujemy modele dwuwarstwowe pod wkłady?

a) IV klasy twardości i wyciskowego. b) modelowego i II klasy twardości. c) IV klasy twardości i II klasy twardości. d) IV klasy twardości i III klasy twardości.

2. Co to są modele dwuwarstwowe?

a) modele wykonane z dwóch rodzajów gipsu. b) modele wykonane z plastiku. c) modele wykonywane pod protezy szkieletowe tak się nazywają. d) nie ma takich modeli.

3. Jaką masą wyciskową wykonujemy wyciski pod wkłady?

a) alginatową. b) silikonową. c) gipsową. d) osłaniającą.

4. Z ilu warstw składa się wycisk wykonany pod wkłady? a) jednej. b) dwóch. c) trzech. d) czterech.


5. Dlaczego metale szlachetne są najodpowiedniejszym metalem do wykonania wkładu koronowo-korzeniowego ? a) jest to tani materiał. b) jest to materiał łatwy w odlewnictwie. c) jest to materiał nie powodujący uczuleń u pacjentów. d) jest to materiał termoutwardzalny.

6. Jak daleko powinien sięgać gips klasy IV o małej ekspansji podczas zalewania wycisku pod wkład koronowy? a) nie powinien dosięgać szyjki zęba. b) powinien pokrywać ząb w połowie. c) w ogóle nie stosujemy tego rodzaju gipsu do odlewania modeli pod wkłady

koronowe. d) minimum do szyjek zęba.

7. Jakie znasz metody wykonywania wkładów?

a) pośrednia i bezpośrednia. b) koronowa i korzeniowa. c) wprost i odwrotna. d) wlewowa i prasowana.

8. Z jakich materiałów można wykonać wkład koronowy?

a) tylko metal. b) metal i kompozyt. c) metal, ceramika i kompozyt. d) akryl, wosk i stal.

9. Z jakiego materiału można wykonać wkład koronowo-korzeniowy?

a) akryl, metal, ceramika. b) metal, ceramika, kompozyt. c) wosk, metal, włókno szklane. d) włókno szklane z kompozytem stomatologicznym, metal.

10. Jakim uzupełnieniem jest wkład koronowy? a) zdejmowanym. b) ostatecznym. c) tymczasowym. d) etapem do dalszej pracy.

11. Jakim uzupełnieniem jest wkład koronowo-korzeniowy?

a) zdejmowanym. b) ostatecznym. c) tymczasowym. d) etapem do dalszej pracy.

12. Na jakie zęby możemy wykonywać wkłady składane?

a) trzonowe i kły. b) jednokorzeniowe. c) kły i siekacze. d) wielokorzeniowe.


13. Jakie są dwie metody zalewania formy odlewniczej? a) zalewania formy z jądrem (sercem) i metoda odwrotna. b) zalewania formy z jądrem (sercem) i metoda zalewania formy jednym rodzajem

masy. c) zalewania formy jednym rodzajem masy i metoda odwrotna. d) metoda odwrotna i metoda wprost.

14. Do czego służy rezerwuar? a) do ozdoby. b) do pogrubienia kanału. c) do magazynowania rezerw stali wykorzystywanej podczas stygnięcia pierścienia. d) do magazynowania rezerw wosku wykorzystywanych podczas stygnięcia masy

osłaniającej w czasie tworzenia formy odlewniczej. 15. Na czym polega metoda pośrednia wykonywania wkładów?

a) większą część prac wykonuje technik. b) większą część prac wykonuje chirurg szczękowy. c) większą część prac wykonuje stomatolog. d) wszyscy wykonują taką samą ilość prac.

16. Na czym polega metoda bezpośrednia wykonywania wkładów? a) większą część prac wykonuje technik. b) większą część prac wykonuje chirurg szczękowy. c) większą część prac wykonuje stomatolog. d) wszyscy wykonują taką samą ilość prac.

17. Jakiego stopu nie należy używać do wykonywania wkładów koronowo-korzeniowych?

a) chromo-niklowych. b) chromo-kobaltowych pod protezy szkieletowe. c) chromo-kobaltowych pod mosty. d) złota.

18. Jaki jest objaw powstania w jamie ustnej ogniwa?

a) wysypka na całym ciele. b) porażenie prądem. c) metaliczny posmak w ustach. d) drgawki.

19. Dlaczego nie polerujemy tylko piaskujemy wkłady koronowo-korzeniowych? a) bo takie są ładniejsze. b) bo taka powierzchnia daje lepsze utrzymanie dla cementu. c) bo pasta polerska jest bardzo droga. d) bo wypolerowana powierzchnia daje za dobre utrzymanie dla cementu.

20. Jakie są progi wygrzewania pierścienia?

a) 120oC, 240oC, 960oC. b) są uzależnione o wielkości pierścienia. c) 250oC, 900oC, 580oC. d) są uzależnione od rodzaju zastosowanej masy osłaniającej.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ............................................................................... Wykonywanie wkładów koronowych i koronowo-korzeniowych Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedzi Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Ciaputa A., Miszczyszyn M., Kordasz P.: Wykonawstwo laboratoryjne prac

protetycznych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975 2. Hohmann A., Hielscher W.: Korony Biblioteka Quintessence, Warszawa 1998 3. Kordasz P., Wolanek Z.: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatologiczne. Podręcznik

dla średnich szkół medycznych, Wydanie II Poprawione i uzupełnione. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976

4. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna podręcznik dla studentów stomatologii. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992

5. Wydanie specjalne, jubileuszowe: Sztuka i rzemiosło teksty wybrane, Wydawnictwo Elamed, Katowice 2007

6. www.wikipedia.org

wykonywanie wkładów koronowych i koronowokorzeniowych

Health & Medicine