Opracowanie:

mgr Piotr Dereszewski

W roku 1974, amerykański psychiatra Freudenberger określił „wypalenie zawodowe”, zwane inaczej „wypaleniem emocjonalnym”, jako skumulowanie kilku czynników: długo

utrzymującego się emocjonalnego wyczerpania, dehumanizowania osób, z którymi pozostaje się w

relacjach zawodowych, braku satysfakcji zawodowej, obniżenia poziomu zaangażowania w wykonywaną pracę

oraz przewlekłego zmęczenia fizycznego.

Zdaniem Christiny Maslach (1982) wypalenie się jest odpowiedzią na stan chronicznego, emocjonalnego przeciążenia wynikającego z zajmowania się innymi

osobami, a w szczególności ludźmi obarczonymi jakimiś problemami (cyt. za: Burke, Greenglass, 1989).

Wyczerpanie emocjonalne i psychofizyczne: manifestujące się lękiem, napięciem, zniechęceniem, poczuciem krzywdy, bezsennością, stanami depresyjnymi i poczuciem fizycznego zmęczenia.

Depersonalizacja - stawanie się obojętnym w reagowaniu na uczniów, w sferze zachowań objawia się to skracaniem czasu na bliski kontakt, niechęcią do zajęć pozalekcyjnych, stosowaniem kartkówek zamiast dyskusji, rzadkimi kontaktami z rodzicami, obwinianiem uczniów, stosowaniem kar i zachowaniami cynicznymi.

Poczucie obniżenia osobistej adekwatności prowadzi to do obniżenia lub utraty satysfakcji i zaangażowania zawodowego, przedłużanie czasu i intensywności pracy pomimo jej małej skuteczności lub systematyczne uchylanie się od obowiązków

działanie odtwórcze, które przejawia się nade wszystko brakiem inicjatywy w pracy wychowawczej,zmęczenie pracą i uczniem powodujące zakłócenia w relacjach pomiędzy tymi podmiotami edukacyjnymi,pozorna aktywność prowadząca do wielkiego zaniżenia efektywności wychowawczej,znudzenie pracą objawiające się m.in. zniecierpliwieniem w odniesieniu do wychowanka,schematyzm dydaktyczny charakteryzujący się powielaniem nieskutecznych metod wychowawczych,ucieczka w iluzję dającą namiastkę samorealizacji (marzenia w zderzeniu z rzeczywistością niosą ze sobą frustrację),permanentne narzekanie udzielające się także wychowankowi,postawa kontestacyjna niosąca zagrożenie jednostronnej oceny sytuacji wychowawczych

zamartwianie się kompulsywne dążenie do osiągnięć nadmierny samokrytycyzm Postawa „Zosi- Samosi”Naprawiacz Świataniskie zarobki, niewspółmierne do wysiłku i wkładu pracyniski prestiż społeczny zawodu nauczycielazachowania i cechy uczniówprogramy nauczania i ciągła ich zmianastałe zagrożenie oceną ze strony kontrolujących pracęniekorzystne warunki pracybraki wyposażenianastawienia rodziców

Troska o atmosferę w pokoju nauczycielskim:

oaza spokoju, bezpieczeństwa oraz wzajemnego zrozumienia i solidarności

relacje osobiste pomiędzy poszczególnymi nauczycielami - samotność w pokoju nauczycielskim sprzyja powstawaniu wypalenia zawodowego

rada pedagogiczna - wzajemna solidarność nauczycielska i dyskrecja

relacje pomiędzy nauczycielami powinny opierać się na wartościach - zasadach etyki nauczycielskiej: humanizm wychowawczy, optymizm pedagogiczny, takt pedagogiczny, prawość, podmiotowość, dyskrecja, solidarność zawodowa, odpowiedzialność, działanie zespołowe, dialog czy integracja społeczna

Empatyczna dyrekcja:

empatyczne nastawienie do nauczycieli, którzy czując życzliwość zwierzchnika mają poczucie bezpieczeństwa

empatyczny dyrektor szkoły staje się niejako „elementem mechanizmu obronnego” nauczyciela przed wypaleniem.

zabiegi integracyjne

dbałość o relacje z rodzicami

prozdrowotny styl życia

twórcze zaangażowanie

zapisz na kartce czynniki powodujące stres

wyobraź sobie zagrożenie, którego się obawiasz i przećwicz na „sucho” różne strategie postępowania

zacznij działać asertywnie - skutecznie, bez lęku i agresji

zadbaj o taki styl życia, który zagwarantuje ci zdrowie i dobre samopoczucie

staraj się robić to, co najbardziej lubisz i najlepiej umiesz

przebywaj częściej z ludźmi bardziej pogodnymi i przyjaciółmi

zacznij uważnie słuchać innych - spróbuj ich zrozumieć

zorganizuj lepiej własny czas - zrób listę celów ważniejszych i mniej ważnych, nie przeładowuj programu dnia, przeznacz minimum godzinę dziennie na odpoczynek

myśl pozytywnie

zacznij być sobą, przestań udawać kogoś kim nie jesteś

traktuj ludzi tak, jak sam chciałbyś być traktowany

weź udział w treningu interpersonalnym

zacznij częściej się śmiać

uzewnętrzniaj wszystkie uczucia

bierz kąpiele orzeźwiające i uspakajające

zmęcz się pracą fizyczną lub sportem

poczytaj - to co lubisz

LITERATURA

Bijak E.: SYNDROM WYPALENIA ZAWODOWEGO U NAUCZYCIELI Bielawska Anna: CZY MOŻNA WYPALIĆ SIĘ W ZAWODZIE NAUCZYCIELA?, Fengler Jorg; Przekład: Kazimierz Pietruszewski „Pomaganie męczy- wypalenie w pracy zawodowej.” Gdańsk 2000Mastalski J.: Wypalenie zawodowe nauczycieli – czym jest i jak je ograniczać? Sęk H. „Wypalenie zawodowe- przyczyny, mechanizmy, zapobieganie.” Warszawa 2000 Tessmer A.: Czy polscy nauczyciele są narażeni na wypalenie zawodowe?, Więckowska U. Jak uchronić się przed wypaleniem zawodowym? „Forum nauczycieli”, nr 3-4, 2001