wyprawy krzyżowe (lata 1095-1333)

8/19/2019 Wyprawy Krzyżowe (Lata 1095-1333)

1/40

1095.1333 - WYPRAWY KRZYŻOWE

--------- wyprawy krzyżowe ----------

W 1095 r. na synodzie w Piacenzie papież Urban II p!pi"a# prz$%ienie z w&"#anni'a%i ce"arza bizan(&)"'ie* A+e'"e*K%nena. Papież *#"i# pierw"z, krucjatę zac/ca,c '"i/ż& ir&cer"(w ! $!ania "i/ ! rb$ Pa)"'ie* i !ebrania *niewiern&%. P2nie papież na soborze w 4+er%n( we ranciwezwa# zac!nie crze6cia)"(w ! !bicia zie%i 6wi/(e !%$z$#%an2w. Zac/ca# ! z!b&cia 7wi/(e* rb$ Pana

8ez$"a w 8erz+i%ie z r,' niewierz,c&c a%e(an.

Obiec&wa# za ( zupełny odpust. Rzpcz,# "i/ wie+'i r$c p ca#&% crze6cia)"(wie '(2r&(rwa# b+i"' :00 +a( wci,*a,c w 6%ier; %i+in& +$!zi '(2rz& p!"z(an!ara%i Krz&ża wa+cz&+i brni, cie+e"n, %&6+,c że z


2/40

prz&/cia crz($. Wie+$ z*in/# %/cze)"'. F p*r%$ !"z#w Wr%aci *!zie 'rz&żwc& zb$rz&+i !%& ż&!w"'iezrabwa+i ic %ienie i "pa+i+i zna+ezine 6wi/(e '"i/*i. Wie+$(a%(e"z&c Ż&!2w w&biera# "a%b2cz, 6%ier; niż

%/cze)"',. Cie+iczni prz&/+i crze"(. W "a%e Wr%aci z*in/#G00 Ż&!2w. F *$nci w'rcz !!zia# 'rz&żwc2w p! w!z, rabie* E%er&'a z Heinin*en. W p*r%ie z*in/# '# 1300Ż&!2w a znaczna cz/6; %ia"(a "p#n/#a. =&+' nie+iczni Ż&!ziprz&/+i crze"(. F K+nii w'rcz !!zia# 'rz&żwc2w p! w!z, Wi+e+%a 4ie6+i. Zb$rz&+i ż&!w"'ie !%& +ecz (a%(e"i Ż&!ziz!#a+i $ciec prze! p*r%e%. W na"(/pn&c !niac 'rz&żwc&wapa+i wi/'"z6; Ż&!2w w '+ic& %r!$,c w"z&"('ic.Ca"(/pnie !"z# ! p*r%2w Ż&!2w w 4zecac. Fr*/ ! Zie%i 7wi/(e znacz& +iczne a'(& *wa#(2w're6+ane p2nie w tradycji ż&!w"'ie %iane% pierwszegoholocaustu. Krz&żwc2w na$czan b& b& !więtą wojnę rzpcz&na; !w#a"ne* 'ra$ i zni"zczenia wrogów "oga cz&+i Ż&!2w. r!Ż&!2w (ra'(wan a' cz&n %i#& *$ *waran($,c&!p$"zczenie 'ar za *rzec&. =&+' w ci,*$ pierw"z&c (rzec%ie"i/c& @%a-+ipiec 109? r.B p*r%2w w nie%iec'ic %ia"(acna! Rene% zabi( 1: (&"i/c& Ż&!2w. O*2#e% "zac$e "i/ żez*#a!zn (rzeci, cz/6; +$!n6ci ż&!w"'ie Cie%iec i p2#ncneranci. Cie+iczni ca+eni prz&/+i pzrnie crze6cia)"(w. W&prawa ba e!na' +e zr*anizwana i pzbawinazapa(rzenia !(ar#a ! Kn"(an(&np+a a na"(/pnie z"(a#arzbi(a przez =$r'2w.

W 109? r. ! P+"'i prz&ba pierw"za >a+a Ż&!2w. P+"'a ic

prz&/#a i !a#a war$n'i ! "ie!+enia "i/. =a pierw"za >a+aŻ&!2w '(2ra nap#&n/#a ! P+"'i $cie'a#a prze! pierw"z, w&praw, 'rz&żw,.

W 109? r. w&r$"za (a'że !r$*a >a+a pierw"ze 'r$ca(& naW"c2!. O'# 0-50 (&"i/c& >ranc$"'ie* i w#"'ie* r&cer"(wap!,ża# p! w!z, w&bi(n&c '"i,ż,(. Z pcz,('ie% 109J r."i#& 'rz&żwc2w przeprawi#& "i/ przez ">r i w'rcz& !Azi nie"ze. P rzbici$ "i# ($rec'ic z!b&+i E!e""/ '+ni/ar%e)"', na p*ranicz$


3/40

z"(a# a+!win bra( '"i/cia H(ar&n*ii. W 109G r. 'rz&żwc&panwa+i "(+ic/ W"c!$ An(ici/ '(2re '"i/cie% z"(a# e%$n! z =aren($.

W 109J r. ce"arz enr&' IL pzw+i# ca+a#&% Ż&!%nie%iec'i% '(2rz& z"(a+i z%$"zeni ! crz($ ab& (erazpwr2ci+i ! wiar& "wic c2w. Papież K+e%en" III @10G0-1100B z*ani# ce"arza enr&'a ILpi"z,c ! nie*D #łyszeli!my, że ochrzczonym Żydom pozwolonoodpa!$ od %o!cioła &zecz to niesłychana i grzeszna, wzywamy przeto'iebie i wszystkich naszych braci, aby!cie nie dopu!cili poha(bieniasakramentów %o!cioła przez Żydów W 109G r. '"i,ż/ 4zec Wra(&"#aw !ebra# Ż&!% cze"'i%

ca#& %a,(e' i !pier w(e!& pzw+i# ab& $cie'+i ! P+"'i iW/*ier.

W 1099 r. 'rz&żwc& b/!,c& w "i+e '# 15 (&"i/c& +$!zi z!b&+i 8erz+i%/.ia"( z"(a# ca#'wicie "p+,!rwane a +$!n6; %$z$#%a)"'a i ż&!w"'aw&%r!wana @Ż&!2w "pa+n ż&wce% w "&na*!ze - 15 +ipca 1099 r.B. Zw&ci/zc& $"(anwi+i crze6cia)"'ie Kr2+e"(w 8erz+i%"'ie '(2re be%wa#!awn, enic/


4/40

W b+icz$ (&c w"z&"('ic cierpie) i prze6+a!wa) nie%iecc&Ż&!zi prz&/+i 'a(+ic'i b&cza !wie!zania *rb2w "wicz%ar#&c '(2r&c naz&wa+i !więtymi @%edoszimB męczennikami.O!prawian prz& (&% %!+i(w& za z%ar#&%i. O! (&c

(ra*iczn&c w&!arze) pierw"ze w&praw& 'rz&żwe nie%iec'i judaizm b$%ar# i prz&bra# p"/pn, p"(a;. Zbawienn, przeciwwa*/ !+a "%$('$ "(anwi#& studiatalmudyczne. W uczelniach panwa#a ra!"na praca %&6+wa.#zkoły "(a#& "i/ ca#&% 6wia(e% !+a nie"zcz/"n&c nie!bi('2w.Izaa' A+>a""i @z%ar# w 1103 r.B i Ra"zi @z%ar# w 1105 r.Bpz"(awi+i p "bie +iczn& za"(/p a!ep(2w '(2rz&rzpw"zecni+i p 6wiecie *#/b', na$'/ )almudu.

W MII wie'$ pawi#& "i/ !wa nwe %nie"ze ren&ż&!w"'ie* "a!nic(wa - p#$!niwe W#c& i 8awan wce"ar"(wie bizan(&"'i% raz !r$*ie %ie"ce na w"c2! ! rze'iNab& w 'rainie A+e*. Ż&!zi cie"z&+i "i/ !$ż&%i "wb!a%i.Cie'(2rz& z nic "prawwa+i bwi,z'i pbrc2w p*#2wne*! +$!n6ci ż&!w"'ie i crze6cia)"'ie. W&bi(ni Ż&!ziza%wa+i ważne $rz/!& na !wrze. Prz&bczn&% %e!&'ie%'a+i>a A+e* b Ż&! Ab$-A$b


5/40

war$n'ac b*aci+i "i/ p"ia!a+i !%& *r$n(a i winnice. P#wa2wcze"ne* Par&ża na+eża#a ! Ż&!2w. ranc$"'ie *%in& ż&!w"'ie %ia#& na cze+e w#a"ne*burmistrza @ pre*otaB '(2re%$ prz&"#$*iwa# praw brn&

in(ere"2w cz#n'2w "we *%in&. Ż&!w"'ie* burmistrzaw&biera#a *%ina a za(wier!za# 'r2+ +$b barn ! '(2re*na+eża# !ane %ia"(. W w&% cza"ie w"pania+e rzwia#a "i/uczelnia talmudyczna w =r&e" @rancaB. Kar i


6/40

Pierw"za p#wa MII wie'$ w&!a#a w6r2! ż&!"(wa %n2"(w%/ż2w w&bi(n&c pe(2w >i+z>2w b&"(r&c talmudystów '(2r&c !zie#a n"z, nie%a+ pi/(n per>e'ci. W&bi(ni rabiniprzeważnie $czniwie A+>a""ie* bawia+i b' "($!i2w

talmudycznych nie%a#, "'#nn6; ! pezi i na$'i.Cazna'%i("z&% w (e !bie rabine% b 82ze> Ibn-i*a"z@10JJ-111B. Za%wa# n za"zcz&(ne "(anwi"' zwierzcni'a*%in& w H$cenie @i"zpaniaB. W w&% cza"ie i"zpania z"(a#a rz!ar(a na wr*ie "bie"(rnnic(wa i zna!wa#a "i/ w "(anie za%ie"zania. W An!a+$zii"zpa)"c& Arabwie "przeciwi+i "i/ zw&ci/"'i% erber%a+%rawic'i% i rzpcz/+i z ni%i wn/. W '+icac rena!&crze6cianie $'n$+i "pi"e' przeciw' %a%e(a)"'i% pan% iwezwa+i na p%c crze6cia)"'ie* 'r2+a Ara*nii A+>n"a.Kr2+e"(wa Ara*nii i Ka"(&+ii "'#2ci#& "i/ z "b,. rab"(wPr($*a+ii "(ara# "i/ $w+ni; "p! zwierzcnic(wa Hen$.Prz&%ierza zawieran i #a%an. Ob#$!a i z!ra!a b&pw"zecn&% zawi"'ie% a '6cie+ni !"(nic& przec!zi+i zbz$ ! bz$. W (&c ci/ż'ic war$n'ac w i"zpanii rz'wi(a#& "($!iatalmudyczne. 8e!ncze6nie na"(,pi# za"(2 w e*ze*ezie isma-więtego i $prawie *ra%a(&'i ebra"'ie. Ca(%ia"( w"pania+erzwia#a "i/ peza. 8/z&' ebra"'i nabra# (a'ie *i/('6ci ip+a"(&czn6ci że %a#&% na'#a!e% (a+en($ %żna b pi"a;wier"ze i %anip$+wa; r&%a%i. !a $'#a!ania +i"(2w !prz&aci2# '(2r, i"zpa)"c& Ż&!zi prze/+i ! Arab2w $cz&ni#ar&%(w2r"(w rzecz, c!zienne p(rzeb&. Ca wz%ian'/za"#$*$, na"(/p$,c& peciD


7/40

ż&!w"'ie wiar& "(anwi, nie pwinn6ci %ra+ne i niew&%a*ania rz$%$ +ecz praw!ziw&% r!zenie% $!aiz%$ ", bwi,z'i re+i*ine. W prawac re+i*in&c $!aiz%$ !bia "i/%,!r6; ic =w2rc&. a+ei pi/'n&%i "#wa%i w&a6nia#

znaczenie $!aiz%$ a e* $cz&n'i i "#wa "(pi#& "i/ w z$pe#n, ar%ni/. P !#$*i% pb&cie na $cze+ni w =+e! @i"zpaniaB w 111 r.a+ei pp#&n,# ! E*ip($ a na"(/pnie ! zie%i c2w Izrae+a.

W +a(ac 11:0-113G acie a*!a!z'i% panwa# 'a+i> a%%e!A+%$'(a>i. U!zie+i# n Ż&!wi a($. Każ!& Ż&! ! Per"i pIn!ie b zbwi,zan& ! p#acenia p*#2wne* na rzecz egzylarchy. W "(+ic& 'a+i>a($ w a*!a!zie ż w2wcza" 1000 r!zinż&!w"'ic. W MII wie'$ p!r2żni' enia%in z =$!e+i w a*!a!ziena+icz 0 (&". Ż&!2w synagogi i akademię rabiniczną. W "$+$ ż'# J000 r!zin ż&!w"'ic. Ca w"c2! ! =abari"(an$ na p#a"'w&ż$ p! Ci"zab$re% ż nieza+eżn& i wwnicz& "zczep ż&!w"'i. =r$!ni+i "i/ ni !w+,

b&!#a a e!ncze6nie b&+i w"pania#&%i wwni'a%i.Fa+e na w"c2! i"(nia#& *%in& w 4iwie @G000 r!zinB i


8/40

%ie"z'a#a w =a%ie i %ia#a w#a"ne* '"i/cia 4anana. Fr$*a *r$paza%ie"z'iwa#a '+ic/ =a+%a"$ p! w!z, '"i/cia ana(&czne* mnicha R$!+>a. #"i# n żekrucjata pwinna rzpcz,; "i/ ! Ż&!2w. 8$ż w "ierpni$rzpcz/#& "i/ 'rwawe prze6+a!wania. W&pa!'i (e z%$"i#& nie%iec'ic Ż&!2w ! "z$'ania pie'i.Zap#aci+i znaczne "$%& '"i,ż/(% za $!zie+enie "crnienia wza%'ac i (wier!zac. %ardynał.biskup Arn+! !!a# Ż&!%za%e' W+'enb$r* p! Keni*"win(ere% i pzw+i# i% "i/

brni; w razie p(rzeb&. W+'enb$r* "(a# "i/ "crnienie% !+awie+$ ż&!w"'ic *%in z (eren$ Cie%iec. Pza %$ra%i (wier!zna Ż&!2w cze'a#& prz&%$"we crz(& *rabieże i %/cze)"'a6%ier;.

4e"arz Knra! @113J-115:B $!zie+i# Ż&!% "crnienia wCr&%ber!ze i 'i+'$ inn&c warwniac. O! (e* %%en($


9/40

Ż&!zi nie%iecc& $waża+i ce"arza za "we* pa(rna i n "a%$waża,c "i/ za (a'ie* zaż,!a# ! nic p#acania e'wiwa+en($.Fzi/'i (e%$ Ż&!zi w 4e"ar"(wie Rz&%"'i% nar!$nie%iec'ie* "(a+i "i/ "(a#&%i '+ien(a%i "'arb$ @%ammerknechteB

pa)"(wa. Pcz,('w znacza# ( ic nie(&'a+n6; a' "#$*ce"ar"'ic. 8e!na'że z cza"e% zepcni/( ic na "a%e !n"p#ecze)"(wa i prz&wi,zan a' niew+ni'2w ! zie%i. F')ca MLIII wie'$ Ż&!zi nie%iecc& !*r&wa+i $ż r+/ para"2w.

W 11? r. >ana(&czn& 'a+i> Ab!$+%$%en zni2"# na p2#nc& A>r&'i(+eranc/ !+a Ż&!2w i crze6cian. W"z&"c& Ż&!zi "(an/+i prze!!ra%a(&czn&% w&bre%D prz&/cie I"+a%$ a+b e%i*raca wprzeciwn&% razie 6%ier;. W&znaczn Ż&!% (er%in ! '(2re*

%$"ie+i "prze!a; "we *r$n(& i p"ia!#6ci a na"(/pnie w&e%i*rwa;.ar!z wie+$ Ż&!2w w&w/!rwa# w2wcza" ! crze6cia)"'ie cz/6cii"zpanii W#c i ! inn&c 'ra2w. 8e!na'że wi/'"z6; pz"(a#a ipzrnie prz&/#a I"+a%. W ca#&% pa)"(wie A+%a!2w @! *2r A(+a"$p *ranic/ E*ip($B zb$rzn '6ci#& i synagogi.

W +$(&% 11J r. zna+ezin p! Wircb$r*ie% @Cie%c&B cia#zabi(e* c#pca crze6cia)"'ie*. Krz&żwc& "'arż&+i

zbr!ni/ Ż&!2w. W p*r%ie z*in/# pna! :0 "2b w (&%rabin Izaa' en-E+a'i%.

W 11J r. ! P+"'i prz&ba !r$*a >a+a Ż&!2w. Ucie'a+i niprze! prze6+a!wania%i !r$*ie w&praw& 'rz&żwe w E$rpieZac!nie. W w&% cza"ie +$!n6; ż&!w"'a w E$rpie %ia#a cara'(er!r/bne* "(an$ "p#eczne*. Uważan ic za sługi skarbu @ser*icameraeB c wp#&n/# na w&!r/bnienie "i/ zw&cza$

bezp6re!nie* p!+e*ania Ż&!2w %nar"ze. r%$#a (azna+az#a w&raz w prz&wi+e$ r&!er&'a I arbar""& !+a+$!n6ci ż&!w"'ie z 115J r. i "(a#a "i/ nr%, bwi,z$,c, wCie%czec a (a'że pza ic *ranica%i.

--------- druga wyprawa krzyżowa ----------

P! 'niec 11J r. z ranci i Cie%iec w&r$"za przeciw'%$z$#%an% !r$*a w&prawa 'rz&żwa prwa!zna przez


10/40

'r2+a >ranc$"'ie* H$!wi'a LII i ce"arza Cie%iec Knra!a III.ar$!erz& bez'arnie rz$ci+i "i/ na Ż&!2w. F"z# ! 'rwaw&cp*r%2w w 4aren(nie 4+aira$ Ra%er i Ab!$+%$%e% p!prz,!'wa#

"bie ca#, %$z$#%a)"', i"zpani/. W2wcza" Ż&!zi i"zpa)"c&"(an/+i prze! w&bre% p%i/!z& prz&/cie% I"+a%$ +$be%i*rac, w przeciwn&% razie cze'a#a na nic 6%ier;.Wi/'"z6; w&e%i*rwa#a ! crze6cia)"'ie cz/6ci i"zpanii apz"(a+i pzrnie prz&/+i I"+a%. Ca p#$!ni$ i"zpaniizb$rzn synagogi i za%'ni/( w"pania#e uczelnie w


11/40

a' Rabben$ =a% z Ra%er$. F"ze!# n ! (a'ie bie*#6ci ww&'#a!ni )almudu że za;%i# w"z&"('ic 2wcze"n&c. N,cz,c

a"n6; %&6+i z b&"(r&% rz$%e% z"(a# *#2wn&% za#ż&cie+e%uczelni tosa+istów w Ra%er @rancaB. 4ie"z "i/ n pw"zecn&%

$znanie% i "zac$n'ie%. Prz& uczelni w Ra%er pawi# "i/ p raz pierw"z& w !zieacp(a+%$!&czn&c synod rabinów '(2r& zebra# "i/ prz& rabinie=a% ab& rz"(rz&*n,; r2żne ważne 'we"(ie re+i*in-prawne. O!(e* %%en($ p!bne synody rabinów zbiera#& "i/ p!cza"%ie"'ic ar%ar'2w. Ucwa#& synodów !(&cz& 'we"(iire+i*in&c %ra+n&c i *%inn&c. O'# 1150 r. zebra# "i/ wie+'i synod 150 >ranc$"'ic rabin2w z=r&e" A$erre Rei%" Par&ża


12/40

Inne r2!#a p!a, '# 300 ż&!w"'ic %ie"z'a)c2w 8erz+i%& '(2rz& (r$!ni+i"i/ przeważnie >arbiar"(we%.

W 11?0 r. Fawi! A+r& *#"i# "i/ w Per"i e"a"ze%. 8e* zw+ennic&"z&'wa+i "i/ ! pwr($ ! 8erz+i%&. =en >a#"z&w& e"a"z z"(a# zabi(& p!cza" bi(w& przez ż#nierz& *$berna(ra.

W +a(ac 11?:-119? w Kr2+e"(wie Ara*nii @i"zpaniaB panwa# 'r2+ A+>n". P! e* rz,!a%i Ż&!zi %*+i "p'nie "i/rzwia;. Za%wa+i "i/ pi"ar"(we% i >i+z>i,. Za *ni"'ż&!"(wa w p2#ncne i"zpanii $c!zi#a w2wcza" arce+na '(2re %2win gmina książąt i magnatów. Ca cze+e (e *%in&

"(an,#


13/40

na $rz/!& pa)"(wwe. Za '"i/cia z"(a# $znan& 82ze> en-


14/40

W 11J1 r. we >ranc$"'i% %ie6cie +i" >a#"z&wie "'arżnŻ&!2w $'rz&żwanie w 6wi/( Pa"c& crze6cia)"'ie*c#pca '(2re* p2nie wrz$cn ! rze'i Hir&. W"z&"('icŻ&!2w "a!zn w wi/zieni$ i z%$"zan ! prz&/cia crz($.

Oprn&c zaprwa!zn ! !rewniane wież& i "pa+nż&wce% @3 %/żcz&zn i 1J 'bie(B. W w&c cza"ac Ż&!zi w E$rpie %$"ie+i wa+cz&; z +iczn&%inie!rzeczn&%i prze",!a%i rzpw"zecnian&%i przeza*re"&wne 'azania '"i/ż& i za'nni'2w. enera+nie rzecz bir,cp+i(&'a crze6cia)"'a za'#a!a#a iz+ac/ i p!prz,!'wanieŻ&!2w.

W 11J r. 'r2+e% erz+i%"'i% z"(a# a+!win IL @11J-11G5B. n cr& na

(r,!. W#a!z/ re*en(a - w i%ieni$ %#!e* (rz&na"(+e(nie* 'r2+a ! cza"$$z&"'ania przez nie* pe#n+e(n6ci - "prawwa# przez (rz& +a(a e* '$z&n.W2wcza" w Kr2+e"(wie 8erz+i%"'i% rzpcz/#& "i/ wa+'i "(rnnic(w prze/ciew#a!z& na! Kr2+e"(we%.

W +a(ac 11J9-11G0 *#w, K6ci#a Rz&%"'-Ka(+ic'ie* b papież Inncen(& III. O6wia!cz n że apież zajmuje miejsce

prawdziwego "oga a praw 'anniczne '%en($,c "#wa

papieża "(wier!zi#D papież - nasz an "óg. Papież Inncen(& IIIw&'aza# !$ż, *r+iw6; w *#"zeni$ nwe w&praw& 'rz&żwe. W w&% cza"ie 'a(+ic'i 'azn!ziea $+'n p!b$rza# >ranc$"'i +$! przeciw' Ż&!%. #"i# n że !#$żni'crze6cia)"'i r$"za,c na !więtą wojnę pzb&wa "i/ zbwi,za)wz*+/!e% wierz&cie+i ż&!w"'ic.

W 11J9 r. na synodzie latera(skim papież A+e'"an!er III 'aza# "w, prz&c&+n6; !+a Ż&!2w nie zezwa+a,c na $cwa+enieprzez '+er prze6+a!wcz&c $"(aw. #ynod p!'re6+i# że niena+eż& z%$"za; Ż&!2w ! crz($ i w&%ierza; i% 'ar& bez",!we* rzeczenia win&. Ca p#$!ni$ W#c w Ceap+$ i na w&"pie


15/40

a ! nawi/'"ze* rz'wi($ !"z#& *%in& w =ebac @:000r!zinB i Kn"(an(&np+$ @:000 r!zin i 500 karaitówB. Ż&!zi(eba)"c& b&+i na+ep"z&%i w reci pr!$cen(a%i e!wabi$ ip$rp$r&.

Caw&bi(nie"z&% ż&!w"'i% $czn&% ep'i 7re!niwiecza b rabin"ze ben-a%n - Ra%ba% @a%ni!e"B @1135-1:0B. O! 11?5 r'$przeb&wa# na !wrze "$#(ana w "(acie @E*ip(B *!zie b +e'arze% i!$cw&% prz&w2!c, %ie"cwe "p#eczn6ci ż&!w"'ie. W 11?G r.w&!a# komentarz ! 3iszny w /z&'$ arab"'i% 1!wietlenie @arab.#irdżB. a%ni!e" !"ze!# ! p!ania (rz&na"($ ar(&'$#2w wiar&

judaizmu. 8a''+wie' (e ar(&'$#& wiar& piera, "i/ na ba!aniac ( e!na' z!anie% %ni!e"a (en (&+' %2*# $c!zi; za praw!ziwe*

Izrae+i(/ '( e w"z&"('ie $zna# za praw!ziwe. K(b& zaprzecz e!ne%$z nic prze"(awa# $ż na+eże; ! judaizmu. W 11G0 r. $')cz nw&kodeks religijny prawa zwan& owtórzona )ora @ebr. 3iszna )oraB.4e+e% (e* wie+'ie* !zie#a b $pr"zczenie na$'i ca#e* judaizmu -biblijnego i talmudycznego. =&% kodeksem prawa a%ni!e" !!zia#&wa# na ca#& 6wia( ż&!w"'i pb$!za,c Ż&!2w ! !zia#ania i wewn/(rzneprze%ian&. W przeci,*$ 10 +a( !zie# ( rzprwa!zn p +iczn&c'raac. Cie (&+' e cz&(an +ecz p!nie"in ! znaczenia p!"(awwe'"i/*i re+i*ine. %ni!e"a 'rz&'ni/( sztandarem rabinów i

o!wiecicielem oczu 4zraela. Uznan * za naw&ż"z& a$(r&(e("p#eczn6ci ż&!w"'ie. W 1190 r. a%ni!e" $')cz traktat>i+z>iczn-re+i*in& rzewodnik dla błądzących @ebr. 3ore 2ewuchimB.Fzie# ( "(anwi p$n'( '$+%inac&n& *eni$"z$ a%ni!e"a. P*+,!& a%ni!e"a w&w#a#& "przeciw ze "(rn& r(!'"&n&crabin2w i "p2r ci,*n,c& "i/ pna! "( +a( p%i/!z& zw+enni'a%i aprzeciwni'a%i e* p*+,!2w.

W 11G0 r. p!b$rzn& (#$% zabi# w =+e! @Ka"(&+ia wi"zpaniiB ż&!w"', 'can'/ 'r2+a A+>n"a LIII. P!cza"rzr$c2w z*in,# w2wcza" Abraa% Ibn-Fa$!.

W +a(ac 11G0-1::3 we ranci panwa# 'r2+ i+ip II A$*$"(.A$*$"( !,ż ! ze!nczenia p! "w, w#a!z, zie% >ranc$"'ica ! (e* b& p(rzebne pieni,!ze i w"'. Z (e* pw!$A$*$"( z%ieni# "we na"(awienie wz*+/!e% Ż&!2w. W 11G0 r. 'r2+ ranci A$*$"( na'aza# are"z(wa; w"z&"('ic

Ż&!2w w "wi% pa)"(wie i w(r,zi# ic ! wi/zienia. Fpier pz#żeni$ '$p$ w w&"'6ci 1.500 %are' "rebra zwr2cn i%


16/40

w+n6;. Ca"(/pnie 'r2+ A$*$"( $nieważni# w"z&"('iecrze6cia)"'ie !#$*i zaci,*ni/(e $ Ż&!2w na'az$,c e!na'!#$żni'% wp#acenie pi,(e cz/6ci na+eżn6ci ! "'arbca'r2+ew"'ie*.

W 11G1 r. 'r2+ ranci A$*$"( na'aza# edyktem w"z&"('i%Ż&!% p$6ci; (er&(ri$% ranci. Pzw+n i% "prze!a;r$c%6ci na(%ia"( *r$n(& b$!&n'i i winnice prze"z#& naw#a"n6; 'r2+a. Op$"zczne synagogi prze%ienin w ko!cioła.Za%'ni/( akademię w Par&ż$. Ca "zcz/6cie w#a"n6ci, 'r2+a >ranc$"'ie* b& niewie+'ie(er&(ria rzrz$cne p ca#e ranci a wa"a+wi nie "#$ca+i w+i'r2+a. Ż&!zi p$6ci+i prwinc/ 'r2+ew"', i przenie6+i "i/ !inn&c >ranc$"'ic prwinci.

W 11G1 r. '"i,ż/ An(icii Rena+! "a%w+nie zerwa# zawie"zenie brni z %$z$#%a)"'i% "$#(ane% +(/ !r*, +,!w, ! Za('i A'abe "',! rzpcz/#a na !zia#aniawenne na rz$ 4zerwn&%. i/!z& inn&%i napa!ni/( na "a%"erce I"+a%$ na e''/. W&w#a# ( na(&c%ia"(w, rea'c/ 6wia(a%$z$#%a)"'ie* '(2r& ze!ncz "i/ p! w!z, "$#(ana


17/40

P!cza" za%ie"ze' zb$rzn "&na**i i "pa+n ż&!w"', cz/6;%ia"(a. Wie+$ Ż&!2w z*in/# 6%ierci, %/cze)"', a (&+' e!enprz&,# crze"(.

--------- trzecia wyprawa krzyżowa ----------

W 11G9 r. w&r$"za z E$rp& na W"c2! (rzecia w&prawa'rz&żwa. a ( na+icznie"za z w"z&"('ic zac!nic ar%ii

a'a w&r$"za przeciw' %$z$#%an%. Ca cze+e 'rz&żwc2wp!,ża+i ce"arz nie%iec'i r&!er&' I arbar""a 'r2+ >ranc$"'ii+ip II A$*$"( i 'r2+ an*ie+"'i R&"zar! Hwie


18/40

W 119J r. 'rz&żwc& z!b&+i ranc$"'ic barn2w w&'rz&"(a#crze6cia)"', na*n'/ na Ż&!2w i !"zcz/(nie ic z#$pi+iz%$"za,c ! p$"zczenia "wic prwinci. a,(e' ż&!w"'iprzec!zi# na w#a"n6; pana 'ra$. Cie"p!ziewanie "crnienie !+a Ż&!2w za>erwa# na "wiczie%iac 'r2+ ranci i+ip A$*$"(.

W +a(ac 1199-1:1? w An*+ii panwa# 'r2+ 8an bez Zie%i. (nie$!+n& i +e''%&6+n& w#a!ca '(2r& "wi% br$(a+n&%p"(/pwanie% z%bi+izwa# przeciw "bie barn2w r&cer"(wi %ie"zcza)"(w. Prwa!z,c wewn/(rzne wa+'i 'r2+p(rzebwa# !$ż 6r!'2w >inan"w&c i nie *ar!zi# ża!n&%6r!'ie% b&+e (&+' w&ci"n,; z Ż&!2w an*ie+"'ic a' nawi/cez#(a. arnwie nienawi!zi+i 'r2+a na(%ia"( w Ż&!acwi!zie+i r2!# e* b*ac(wa. F!a('w kardynał anHan*(n arcybiskup 4an(erb$r& prze"zczepi# ! An*+iiprze6+a!wcze* !$ca K6ci#a.

W 1199 r. w ca#e crze6cia)"'ie E$rpie na prz,!'$!zienn&% b& p*r%& Ż&!2w prz&%$"we crz(& *rabieże izab2"(wa. W 1199 r. przerażeni Ż&!zi zwr2ci+i "i/ ! papieżaInncen(e* III z pr6b, b& pw"(rz&%a# *wa#(& na +$!n6ci

ż&!w"'ie. W 1199 r. papież Inncen(& III 6wia!cz że nie w+nz%$"za; Ż&!2w ! crz($ *rabia; ic bez w&r'$ ",!we*rani; +$b zabia; za'#2ca; "p'$ w cza"ie 6wi,( ż&!w"'ic i

bezcze6ci; c%en(arz&. F (e* "(pnia zw&r!nia# K6ci2# Rz&%"'-Ka(+ic'i że aż (rzeba b w&!awa; (a'ie $"(aw& wbrnie praw Ż&!2w.

--------- czwarta wyprawa krzyżowa ----------


19/40

W 1:0: r. w&r$"za z Weneci na W"c2! czwar(a w&prawa'rz&żwa. P(/żna >+(&++a 'rz&żwc2w +icza :00 'r/(2w w(&% ?0 *a+er. Fzi/'i przebie*#6ci Wenecan 'r$ca(a "'ierwa#a"i/ przeciw' Kn"(an(&np+wi '(2r& z"(a# z!b&(& w 1:0r.

!a,c pcz,(e' rz,!2w #acienni'2w w (&% re*inie. Krz&żwc&nazwa+i "we ce"ar"(w R%ani,.

P 1:0 r. *!& z%ar# a%ni!e" "p#eczn6; ż&!w"'a wE$rpie i Azi rzpa!#a "i/ na !wa zwa+cza,ce "i/ "(rnnic(waDmajmonisów i antymajmonisów. 4i "(a(ni (warcie p(/pi+i na$'ia%ni!e"a i zawiera,ce e pi"%a. F+a ortodoksówtalmudycznych na$'i a%ni!e"a b& praw!ziw, erez,.Ob"erwwa+i ni z (rw*, rzw2 nwe >i+z>ii i bawia+i "i/

za*#a!& judaizmu. W cza"ie (&c wie+'ic "pr2w w #nie judaizmu pawi#a "i/nwa na$'a re+i*in->i+z>iczna '(2ra p!awa#a "i/ za %,!r6;!wieczn, i ż&!w"', +ecz w rzecz&wi"(6ci (a', nie ba. =anwa (ae%na na$'a zwa#a "i/ %abałą @tradycjąB. 8e pierw"z&pcz,(e' zai"(nia# w MIII wie'$. 8e!n&% z e (w2rc2w b i"zpa)"'i rabin Izaa' 7+ep& @pi"a# w +a(ac 1190-1:10B. Za nw&ar(&'$# wiar& ż&!w"'ie prz&,# w/!r2w'/ !$"z. %abalistyka e"(za"a!nicz p#,czenie% gnostycyzmu z ascetyzmem i zawiera w

"bie +iczne pierwia"('i %a*iczne. n"a


20/40

!$%ne%$ 'r2+wi i"zpa)"'ie%$ cenzurą ko!cielną *!&b& na!a+(rwa# w ppierani$ Ż&!2w.

W 1:0J r. papież Inncen(& III na'aza# ab& w crze6cia)"'ieE$rpie Ż&!zi p#aci+i K6ci#wi !zie"i/cin/ z *r$n(2w nab&(&c! crze6cian. Papież za*rzi# r2wnież '+,(w, w"z&"('i%crze6cian% '(2rz&b& $(rz&%&wa+i a'ie'+wie' "("$n'i zŻ&!a%i.

W w&% cza"ie *r$pa pbżn&c i %ra+n&c crze6cianprzeciw"(awi#a "i/ w"zecw#a!z& papie"'ie. Z"(a+i ni nazwani

5lbigensami. Fzia#a+i *#2wnie na p#$!ni$ ranci. Uz&"'a+i ni

p+i(&czne w"parcie rabie* Ra&%$n!a LI z =$+$z&. nprz&c&+nie na"(awin& ! Ż&!2w i pw#&wa# ic na $rz/!&pa)"(wwe.

W +a(ac 1:0G-1::9 (rwa#a w&prawa 'rz&żwa przeciwA+bi*en"%. rabia Ra&%$n! z"(a# z%$"zn& ! zaparcia "i/"we wiar& i $"$ni/cia w"z&"('ic ż&!w"'ic $rz/!ni'2w w"wi% 'ra$. R2wncze6nie ar%ia 'rz&żwc2w $!erza nap#$!nie ranci %r!$,c A+bi*en"2w i Ż&!2w na r2wni.P!cza" "z($r%$ %ia"(a ezier" @1:09 r.B zabi( :0 (&". +$!zi w(&% :00 Ż&!2w. R' w&praw& 'rz&żwe przeciw A+bi*en"%nazwa+i Ż&!zi rokiem żałoby. W 1:09 r. K6ci2# Rz&%"'-Ka(+ic'i narz$ci# "w, w+/ ca#eranci. #ynod par&"'i za'aza# cz&(ania w"ze+'ic !zie# >i+z>iczn&c. W (en "p"2b z*a"# "(a(nie 6wia(# na$'i wcrze6cia)"'ie E$rpie. Kn"&+i$% synodu w Awininie $cwa+i# ab& w"z&"c&>ranc$"c& barnwie z#ż&+i prz&"i/*/ że nie b/!, pwierza+i w"wic prwincac Ż&!% ża!n&c $rz/!2w raz zabrni, i%$(rz&%&wania "#$żb& crze6cia)"'ie.

W 1:11 r. pna! 300 rabin2w z ranci i An*+ii $cie'# prze! pw"zecn, nienawi6ci, i w&w/!rwa# ! Pa+e"(&n&. Pb$!wa+i synagogi i szkoły razprze"zczepi+i na W"c2! "$b(e+n, %e(!/ tosa+istów.

W 1:11 r. w wie+'i% za*rżeni %$z$#%a)"'i% zna+az#a "i/crze6cia)"'a Ka"(&+ia @p2#ncna i"zpaniaB. Kr2+ 'a"(&+"'i


21/40

A+>n" . W "we "&c&+i"'ie "(+ic& Pa+er% za%'n,# Ż&!2w w w&!zie+ne !zie+nic& !!zie+ne %$re% !pz"(a#e cz/6ci %ia"(a.

W 1:15 r. 'n"&+i$% synodu latera(skiego 46 na'aza#crze6cia)"'i% '"i,ż/(% w E$rpie rzci,*ni/cie na! Ż&!a%i6ci"#e 'n(r+i. Ocrzczn&% Ż&!% za'azan pra'(&'waniabrz/!2w ż&!w"'ic. Ż&!zi z"(a+i z%$"zeni ! p#aceniaK6ci#wi dziesięciny ze "w&c !%2w i *r$n(2w. Każ!ar!zina %$"ia#a !!a('w p#aci; ? !enar2w rcznie naWie+'anc.


22/40

pw"(rz&%&wa# '+er prze! p!b$rzanie% +$!$. ianwa# (a'żena!rabina w '(2re* r/ce z#ż zwierzcnic(w na! w"z&"('i%ian*ie+"'i%i *%ina%i. W rzecz&wi"(6ci e!na' e* za!anie%

b zbieranie ! Ż&!2w !anin& !+a 'r2+a. Wci,ż p!n"zne

'n(r&b$ce w&ci,*n/#& "(a(nie pieni,!ze ! an*ie+"'icŻ&!2w. W przeci,*$ "ie!%i$ +a( %$"ie+i !"(arcz&; ! "'arbca:.000 >$n(2w "(er+in*2w. 8e!en (&+' Ż&! Arn z Yr'$ %$"ia# w (&% 're"ie z#ż&; 'r2+wi 30 (&". %are' "rebra a pr2cz (e*'r2+we :00 %are' z#(a.

--------- piąta wyprawa krzyżowa ----------

W 1:1J r. w&r$"za na W"c2! w&prawa 'rz&żwa r&cer"(wanie%iec'ie* i w/*ier"'ie* p! w!z, 'r2+a W/*ier An!rzea II. Pprz&b&ci$ ! A'' 'rz&żwc& prwa!zi+i bez"'$(eczne wa+'i wPa+e"(&nie. W 1:1G r. "'ierwa+i "i/ ! E*ip($ i za/+i (wier!z/ Fa%ie((/.P !znan&c niepw!zeniac w 1::1 r. w&c>a+i "i/.

W 1::1 r. >ana(&czni crze6cia)"c& pie+*rz&%i zaa(a'wa+iż&!w"', !zie+nic/ w nie%iec'i% %ie6cie Er>$r( zabia,c :?Ż&!2w i pa+,c !wie synagogi.

O'# 1::: r. 'r2+ w/*ier"'i An!rze II %$"ia# na p+ecenielegata papieskiego z#ż&; prz&"i/*/ że nie pzw+i Ż&!%pia"(wa; $rz/!2w zawiera; %ie"zan&c %a#że)"(w i z%$"i ic! n"zenia łaty ha(by.

W +a(ac 1::?-1:J0 we ranci panwa# 'r2+ H$!wi' IM 7wi/(&.

=a' nienawi!zi# Ż&!2w że nie %2*# na nic nawe( pa(rze;.

W 1::? r. biskup wrc#aw"'i Wawrz&niec @p#$!niwa !zie+nicaP+"'iB zarz,!za,c !+a Ż&!2w a!,c&c z raw na K$aw& z(wara%i p!bne prawa i bwi,z'i ce+ne a' !+a inn&c'$pc2w $"(a+i# e!na' !+a Ż&!2w a!,c&c bez (war2wbwi,ze' p#acenia p*#2wne* !a,c pcz,(e' (zw. leizoboll. ( e!en z pierw"z&c przeaw2w an(&"e%i(&z%$!$cwie)"(wa na zie%iac p+"'ic.


23/40

W +a(ac 1::J-1:1 *#w, K6ci#a Rz&%"'-Ka(+ic'ie* b papież rze*rz IM za*ża#& wr2* Ż&!2w. Za'aza# ncrze6cian% p"ia!ania Pi"%a 7wi/(e* p! *rb, na"$rw"z&c 'ar.

W pierw"ze p#wie MIII wie'$ w ar*$%en(aci$"prawie!+iwia,ce p*r%& Ż&!2w w crze6cia)"'ie E$rpiepawia# "i/ craz cz/6cie "'arżenie mord rytualny. 2winże Ż&!zi %r!$, na 6wi/( Pa"c& !zieci crze6cia)"'ie ab& z(a' (rz&%ane 'rwi "prz,!zi; c+eb prza6n&. F+a "2bzna,c&c za"a!& judaizmu (e zarz$(& ", ab"$r!e%.

--------- szósta wyprawa krzyżowa ----------

W +a(ac 1::G-1::9 (rwa#a "z2"(a w&prawa 'rz&żwa p! !w2!z(we%e'"'%$ni'wane* ce"arza r&!er&'a II. W 1::9 r. "$#(an E*ip($z*!zi# "i/ !!a; 'rz&żwc% 8erz+i%/ e(+ee% i Cazare(.

W 1::9 r. sobór w =$+$zie w&!a# pierw"z& za'az p"ia!ania icz&(ania #tarego i 2owego )estamentu przez +ai'a(. 8ekret w&!an&

w =$+$zie $"(anwi# trybunał inkwizycyjny w&%ierzn&przeciw' w"z&"('i% (&% '(2rz& cz&(a; b/!, "iblię w /z&'$p"p2+"(wa. ( e!&'( *nia rz+ew$ 'rwi i zni"zczenia. Wrz!zia#ac 3 ! ? na'az&wa# ca#'wi(e zni"zczenie !%2w%ie"c "crnienia a nawe( p!zie%n&c 'r&2we' +$!zi c !'(2r&c panwa# prze'nanie że p"ia!a+i ismo -więte. 4i za6'(2rz& ic $'r&wa+i b/!, "$rw $'arani.

W 1:3: r. (r2'a >ranc$"'ic rabin2w @8n en-Abraa%er$n!i eir Ab$+a>a i Fawi! en-


24/40

że "#wa isma -więtego i )almud na+eż& prz&%wa; z bezwz*+/!n, wiar, bez !cie'a) i >i+z>ii. Fr$*a "(rnap!'re6+a#a że rz$% %a *#" w "prawac re+i*ii. W brnie na$' a%ni!e"a w&"(,pi# rabin Fawi! Ki%ci

w&bi(n& ba!acz /z&'a ebra"'ie* i '%en(a(r isma -więtego.F+a Ki%ci judaizm b '$+(e% i!ei. Rzpa(r$,c rz$%e% na$'i)almudu nie %ia# w nic ża!n&c (ae%nic. Za na$', a%ni!e"a $waża# że prz&pi"&wanie a'ie6 p(/*i z#&%!$c% b (&+' prze",!e%. Przeciw' nie%$ w&"(,pi# rabin że"z ben Cac%an znan&(eż p! a'rni%e% Ra%ban @119-1:J0B nieza+eżn& ba!acz z'r/*2w talmudyczno.rabinicznych. nie (&+' rabine% ern&a+e !$cw&% prz&w2!c, ca#e "p#eczn6ci ż&!w"'ie w

i"zpanii. F+a Cac%anie* judaizm b re+i*i, $cz$cia i na$'/(ae%n, $waża# za 6wi/(e 6wi/(&c judaizmu ! '(2re* %&6+6wiec'a nie %a !"(/p$. W "w&% 6wia(p*+,!zie prz&znawa# ważn, r+/ !e%n%.

W 1:33 r. papież rze*rz IM pra*n,c "(a(ecznie w&(/pi;pz"(a#6ci A+bi*en"2w w Prwan"i @p#$!niwa rancaB$"(anwi# na (&% (erenie "(a#, inkwizycję.


25/40

w&%r!wan w"z&"('ic Ż&!2w w %ia"(ac H$!a ii"c>"ei%. O6%i$ $czn&c p!!an (r($r% i "(racn. W 1:35 r. przerażeni nie%iecc& Ż&!zi z a!enii zwr2ci+i "i/ !papieża rze*rza IM z pr6b, crn/.

W 1:35 r. papież rze*rz IM 6wia!cz że nie w+nz%$"za; Ż&!2w ! crz($ *rabia; ic bez w&r'$ ",!we*rani; +$b zabia; za'#2ca; "p'$ w cza"ie 6wi,( ż&!w"'ic i

bezcze6ci; c%en(arz&. ( pw(2rzenie bulli papieżaInncen(e* III z 1199 r. e!na'że ba na pw"zecniei*nrwana przez crze6cia)"(w. O"'arżn nawe( papieża że!a# "i/ prze'$pi; Ż&!%. W (en "p"2b !$c nie(+erancina$czan& +a(a%i w "z'#ac i *#"zn& przez F%ini'an2w za%bn w"ze!# w 'rew i zacz,# w&!awa; p+$*aw& wcprze6+a!wa) *rabież& i %r!2w.

W +a(ac 1:35-1:J0 na W/*rzec panwa# 'r2+ e+a IL.Krz&"(a# n z $"#$* !zierżawc2w ż&!w"'ic. ez ic p%c&

b*ac(w 'rawe +eża#b& !#*ie% !+a(e* Ż&!zi !zierżawi+iż$p& "+ne %ennice i p!a('i.

W 1:35 r. ce"arz r&!er&' II zarz,!zi# !c!zenie w ce+$

$"(a+enia praw!ziw6ci zarz$(2w mord rytualny "(awian&cprzeciw' Ż&!%. Fc!zenie w&'aza# niepraw!ziw6; (&czarz$(2w. W 1:3? r. ce"arz r&!er&' II *#"i# Ż&!2w sługami naszegoskarbu. =&% "a%&% Ż&!zi zna+e+i "i/ p! "peca+n, crn, ce"ar"'ie* praw!aw"(wa '(2re p%i% w"z&"(' "(awia# icna %ar*ine"ie "p#ecze)"(wa.

W 1:3? r. w&r$"za,ce ! Pa+e"(&n& p"i#'i 'rz&żwc2w

!'na#& rzezi w >ranc$"'ic *%inac ż&!w"'ic wAn!e*awii Pi'(awii r!ea$ An*$+e%e i w inn&c %ia"(ac.Z*in/# pna! 3 (&". Ż&!2w a '# 500 z"(a# z%$"zn&c !crz($. W 1:3? r. przerażeni >ranc$"z& Ż&!zi zwr2ci+i "i/ ! papieżarze*rza IM z pr6b, pw"(rz&%anie rzezi. W 1:3? r. papież rze*rz IM w&"("wa# pi"% ! '"i,ż,(K6ci#a i 'r2+a >ranc$"'ie* H$!wi'a IM w '(2r&% $b+ewa# na! za!an&%i *wa#(a%i i 6wia!cz że K6ci2# nie pra*nie

Ż&!2w w&(/pi; ani z%$"i; ! crz($.


26/40

W 1:3J r. pawia "i/ pierw"za i"(r&czna wz%ian'a ż&!w"'ie *%inie na (erenac P+"'i @w P#c'$ "($!niaż&!w"'a "(anwi *ranic/ 'i+'$ $+icB. O! MIII wie'$ %ia# %ie"ce nie$"(ann& !p#&w Ż&!2w z

Cie%iec *#2wnie ! P+"'i. Cie'(2rz& "p6r2! nic prze"ie!+a+i"i/ r2wnież ! i"zpanii i W#c. enera+nie e!na' zaznacz "i/ r$c na w"c2! ! P+"'i raz na p#$!nie ! W#c. 4iprz&b&"ze b&+i zwani %iane% 5szkenazym @A"z'enazecz&c& !ebr. nazw& Cie%iec - 5szkenazB. Carz$ca+i ni %ie"cwe+$!n6ci ż&!w"'ie w#a"n& /z&' i '$+($r/ re+i*in,.

W p#wie MIII wie'$ n*#wie i =a(arz& p$"("z&+iw"c!ni, E$rp/ - (eren& R$"i i P+"'i. W Cie%czec"'arżn Ż&!2w że p(ae%nie w"piera, (&c nieprz&aci2# crze6cia)"(wa.

W 1:39 r. !"z# ! p*r%2w i w&p/!ze) Ż&!2w z re(anii@prwinca w p2#ncne ranciB.

W 1:39 r. ż&!w"'i !"(/pca i'#a Fnin $!a# "i/ ! papieżarze*rza IM i "'arż )almud b#/!& re+i*ine inie!rzeczn6ci. r%$#wa# n *2#e% 35 p$n'(2w"'arżenia. W 1:39 r. papież rze*rz IM na'aza# '"i,ż/(% K6ci#a weranci An*+ii Ka"(&+ii Ara*nii i Pr($*a+ii w(ar*n,; wpierw"z, nie!zie+/ a!wen($ ! synagog i "'n>i"'wa; w"z&"('ie'"i/*i )almudu. Z"(a#& ne na"(epnie prze'azane w r/ce sądów

inkwizycyjnych 8ominikanów i 9ranciszkanów ab& zba!a; i ",!zi;(re6; ż&!w"'ic '"i,*.

W 1:39 r. '+ena w&prawa 'rz&żwc2w prz&ba ! Kr2+e"(wa 8erz+i%"'ie*.Krz&żwc& zawar+i w2wcza" "$"z z


27/40

W 1:0 r. 'rz&żwc& w !a+"z&% ci,*$ w&'rz&"($,c wewn/(rzne "pr&%$z$#%an2w zawar+i prz$%ienie z E*ip(e% i prze/+i 'n(r+/ na! 2r, =abr.

W 1:0 r. >ranc$"'i 'r2+ H$!wi' IM 7wi/(& @1::?-1:J0B zarz,!zi# dysputę religijno.+ilozo+iczną na! )almudem. Caprzeciw biskupom ii'#aa Fnina "(an/+i cz(ere rabini @8ecie+ z Par&ża że"z z4$c& 8a$!a en-Fawi! z e+$n$ i ani$ "i/ r! (a(ar"'ic (rzeba b za*"p!arwa; 'ra. Pw"(a#a wi/c 'ni$n'($ra !+a'+niza(r2w nie%iec'ic i prz&b&"z2w ż&!w"'ic.K+niza(rz& nie%iecc& $z&"'a+i "peca+ne prawa +'ac&nezwane prawe% bran!enb$r"'i% 6re!z'i% +$b ce#%"'i%wzre% (&c '(2re re*$+wa#& ic war$n'i "ie!+ania "i/pprze!ni na (erenie Cie%iec.

W 1:: r. p! wp#&we% F%ini'an2w >ranc$"'i 'r2+ H$!wi'IM pnwnie na'aza# 'n>i"'a(/ '"i,* )almudu i inn&cp!bn&c ż&!w"'ic '"i,*. W Par&ż$ p$b+icznie "pa+n!wa!zie6cia cz(er& wz& pe#ne '"i,*. ( pierw"zeca#pa+enie )almudu.

W 1:3 r. w An*+ii !'nan 'n>i"'a(& synagog prze%ienia,c e w ko!cioły.

W +a(ac 1:3-1:5 *#w, K6ci#a Rz&%"'-Ka(+ic'ie* b papież Inncen(& IL. Z!,# n z Ż&!2w zarz$( !ziecib2"(wa wcza"ie 6wi/(a Wie+'anc&. W 1: r. papież Inncen(& IL zwr2ci# "i/ ! >ranc$"'ie*'r2+a H$!wi'a IM b& na'aza# ener*icznie p"z$'iwa;zabrnin&c '"i,że'. Za'aze% b/(e b& ismo -więte razr2żne '"i/*i ż&!w"'ie. Ob' "iblii i )almud cz/"( p#n,# na"("ie.


28/40

W 1: r. E*ipcanie prz$%ie+i "i/ z =$r'a%i i w"p2+nie naeca+i na Kr2+e"(w 8erz+i%"'ie. Krz&żwc& "(a(ecznie $(raci+i 8erz+i%/.

Ca (erenie A$"(rii panwa# w2wcza" arc&'"i,ż/ r&!er&' I.Zrz$%ia# n war(6; !brze w&'"z(a#cn&c Ż&!2w ipwierz i% $rz/!& pa)"(wwe w "zcze*2+n6ci (e zwi,zane z>inan"a%i pa)"(wa. Fwa bracia Heb+in i Ce'e+ zwa+i "i/>ica+nie kamergra+ami księcia austriackiego. W 1: r. a$"(riac'i arc&'"i,ż/ r&!er&' I na!a# a$"(riac'i%Ż&!% statut pa(stwowy. W (en "p"2b Ż&!zi (rz&%a+i*waranc/ bezpieczne* ż&cia w A$"(rii. Każ!& crze6cianin'(2r&b& zabi# Ż&!a %ia# b&; $'aran& 6%ierci, a za 'a+eczenie*rzi#& ci/ż'ie *rz&wn&. O"'arżenia przeciw' Ż&!%

w&%a*a#& !!a('w&c zezna) 6wia!'2w ż&!w"'ic. #tatutr&!er&'a I Wa+eczne* na!a# Ż&!% w#a"ne ",!wnic(w.8omy modlitwy i cmentarze zna+az#& "i/ p! crn,. Ż&!zi(rz&%a+i praw "wb!ne* prze%ie"zczania "i/ i za%waniaan!+e%. P $p#&wie !w$!zie"($ +a( "(a($( zacz,# bwi,z&wa; naW/*rzec 4zecac Wie+'p+"ce i6ni =$r&n*ii i 7+,"'$.

W 1:G r. w&r$"za na W"c2! "z2"(a w&prawa 'rz&żwa !w!znaprzez 'r2+a >ranc$"'ie* H$!wi'a IM 7wi/(e*. P!cza" wa+' w E*ipcie'rz&żwc& z"(a+i pbici i ca#a ar%ia z 'r2+e% !"(a#a "i/ ! niew+i.

W 1:50 r. w 6wiecie I"+a%$ rzpcz/( bar!zie r&*r&"(&cznieprze"(rze*a; prawa zr2żnicwania. O! (e pr& r&*r&"(&czniew&%a*an ! Ż&!2w n"zenia w&r2żnia,ce* ic "(r$. =a "(pniwara!&'a+izaca p*+,!2w w 6wiecie I"+a%$ w&ni'a#a z r2wncze"ne pre"icrze6cia)"(wa z zac!$ i n*#2w ze w"c!$.

W 1:51 r. w/*ier"'i 'r2+ e+a IL @1:0?-1:J0B w&!a# prz&wi+ee!+a Ż&!2w ab& zac/ci; ic ! "ie!+ania "i/ w "p$"("zn&%przez n*#2w 'ra$. Ż&!zi re*$+arnie p#aci+i p!a('i i b&+iw&*!n&%i %ie"z'a)ca%i !+a 'r2+e"(wa.

W +a(ac 1:5:-1:G w i"zpa)"'ie Ka"(&+ii panwa# 'r2+ A+>n"

M ,!r&.


29/40

%e!&'ie% 'r2+a b !n 8$!a en-"e Ken '(2r& pe#ni# zaraze% bwi,z'i a"(rn%a i a"(r+*a na !wrze. HiczniŻ&!zi "#$ż&+i a' (#$%acze !zie# na$'w&c i p6re!nic& w!&p+%aci. Cazna'%i("z&% 2wcze"n&% a"(rn%e% b !n

Za* @Izaa' Ibn-i"'a(a %a,('$. A(e%$ '( b& nie $!zie+i# p%c& napa!ni/(e%$ Ż&!wi *rzi#a


30/40

*rz&wna. rzywileje kaliskie "(anwi#& p!"(aw/ b&($ prawne*Ż&!2w. P p#,czeni$ !zie+nic P+"'i !'$%en( (en nabra# %c&bwi,z$,ce w ca#&% pa)"(wie. +e"#aw Pbżn& wzrwa# "i/ bezp6re!ni na prz&wi+e$

cze"'i% Prze%&"#a O(('ara II z 1:5 r. '(2r& !pwia!a# nr%% prz&/(&% w Rze"z&. Z (e* "a%e* cze"'ie* wzr$czerpa+i r2wnież '"i,ż/(a 6+,"c&D enr&' IL Praw& enr&' Lrz$ca(& i enr&' III Wie+'i. Fzi/'i ni% prz&wi+ee (rz&%a+iŻ&!zi %ie"z'a,c& w '"i/"(wacD wrc#aw"'i% +e*nic'i% i*#*w"'i%.

W 1:? r. 'n"&+i$% synodu w Wie!ni$ @A$"(riaB na'aza#nie%iec'i% Ż&!% n"zenia zna'$ pi/(na na p#a"zcz$ a!!a('w "picza"(& w r2* za'rz&win& 'ape+$"z.

W 1:? r. w Hn!&nie w An*+ii !"z# ! 'rwawe* p*r%$Ż&!2w w '(2r&% z*in/# 1 500 +$!zi. R2wncze6nie par+a%en(an*ie+"'i $cwa+i# #tatut Żydowski '(2r& bar!z *ranicz icprawa.

W +a(ac 1:?5-1:?G *#w, K6ci#a Rz&%"'-Ka(+ic'ie* b papież K+e%en" IL. O*#"i# n bullę na'az$,c, 'n>i"'a(/ '"i,*)almudu w i"zpanii i inn&c crze6cia)"'ic pa)"(wac.!&b& zna+ezin w ż&!w"'ic '"i/*ac b+$nier"(wa %ian

e "pa+i; na "("ie. W i"zpanii 8ominikanie za/+i "i/ cenz$r, (e'"($ )almudu w&'re6+a,c bra+iwe >ra*%en(& !+a crze6cia)"(wa.

W 1:?5 r. 8ominikanie "'arż&+i ara*)"'ie* 'r2+a 8a&%e@i"zpaniaB prze! papieże% K+e%en"e% IL że "prz&a Ż&!% iw&p$6ci# w+n rabina Cac%ana '(2r& !p$6ci# "i/ braz&wz*+/!e% crze6cia)"(wa @p!cza" !&"p$(& w 1:?3 r.B.

W 1:?? r. rabin Cac%an %$"ia# p$6ci; i"zpani/ i $!a# "i/ ! Pa+e"(&n&.Zr*anizwa# (a% *%in/ ż&!w"', i za#ż synagogę. $!wa# $6pin& w6r2!Ż&!2w w"c!nic zapa# ! e*ze*ez& isma -więtego. W (&% ce+$ pracwa# przerz&"(e '%en(arze ! isma -więtego.


31/40

Cac%ani!e" !rz$ca# >i+z>iczn& racna+iz% na rzecz bawienia "i/*a# !tradycji kabalistycznej cciaż e!ncze6nie b zw+enni'ie% *raniczaniap"z$'iwa) %i"(&czn&c. Ciew,(p+iwie e* a$(r&(e( prz&cz&ni# "i/ e!na' !wzr"($ znaczenia %&6+enia %i"(&czne* w >i+z>ii ż&!w"'ie. Rznieci# r2wnież

(/"'n(/ Ż&!2w ! Zie%i Obiecane.

W 1:?J r. we Wrc#awi$ @w2wcza" p! panwanie% p+"'ic'"i,ż,( z r!$ Pia"(2wB p! przew!nic(we% kardynaławi!na w&"#ane* "peca+nie przez papieża K+e%en"a IL!b "i/ synod '(2r& p"(anwi# %i/!z& inn&%i że Ż&!zi %a, %ie"z'a; w w&!r/bnin&c !zie+nicac pwinni !znacza;"w, !zież !+a !r2żnienia ! +$!n6ci crze6cia)"'ie niew+n i% c!zi; raze% z crze6ciana%i ! #ani %*, %ie; w

'aż!&% %ie6cie (&+' e!n, synagogę a crze6cian% nie w+n'$pwa; $ nic %i/"a ani inn&c pr!$'(2w "pż&wcz&c. Wpra'(&ce e!na' (e p"(anwienia synodu nie %ia#& w P+"ceznaczenia *!&ż Ż&!zi b&+i zb&( ważni !+a w#a!c2w.

W 1:?J r. Pa+e"(&n/ !wie!zi# "ze en Cac%an i za"(a# w nie za+e!wie 3(&"i,ce r!zin %$z$#%a)"'ic i '# 300 crze6cia)"'ic. Ż&!2w w 'ra$ prawienie b b a+b w&*in/+i a+b $cie'+i p!cza" napa!2w (a(ar"'ic.

W 1:?G r. =$rc& z!b&+i An(ici/ "(pniw w&piera,c "(a('i'rz&żwc2w z Azi nie"ze.

W 1:?9 r. >ranc$"'i 'r2+ H$!wi' IM za"(rz edykt kanoniczny!(&cz,c& !zna'i ż&!w"'ie. ia# ( b&; we ranci 'r,że' zczerwne* "$'na n"zn& na wierzc$ !zienia na pier"i ip+ecac by napiętnowanych można było zewsząd rozezna$.

--------- siódma wyprawa krzyżowa ----------

W 1:J0 r. w&r$"za na W"c2! "i2!%a w&prawa 'rz&żwa rzbi(aprzez zaraz/ !ż$%&. O! (e* %%en($ p"ia!#6ci 'rz&żwc2w naW"c!zie przec!zi#& "(pniw w r/ce ($rec'ie.

W +a(ac 1:J1-1:J? *#w, K6ci#a Rz&%"'-Ka(+ic'ie* b papież rze*rz M. Ca pr6b/ Ż&!2w *#"i# bullę za'az$,c,


32/40

prz&%$"we* crz($ raz w&rz,!zania 'ar cie+e"n&c i*rabież&.

W +a(ac 1:J3-1:91 w Cie%czec panwa# 'r2+ R$!+> Iab"b$r*. F,ż ! prz&wr2cenia #a!$ i p'$ w Cie%czecraz ! "(wrzenia p(/*i r!zin& ab"b$r*2w. Cazrea+izwanie (&c ce+2w p(rzebwa# +brz&%ic 6r!'2w. Za'aż!, #a"'/ za 'aż!& a'( pie'i Ż&!zi %$"ie+i p#aci; *r$b&%i"$%a%i.

---------- początek ciemnych czasów ----------

W +a(ac 1:JJ-1:G0 *#w, K6ci#a Rz&%"'-Ka(+ic'ie* b papież i'#a III. W&+icz n 'r2+wi 'a"(&+i"'ie%$ A+>n"wiM !#$*i ree"(r *rzec2w w&ni'a,c&c z !bre* (ra'(waniaŻ&!2w. P! wp#&we% prze!"(awicie+i papieża 'r2+ Ka"(&+ii *#"i# w#a"n& kodeks *ranicza,c& prawa i"zpa)"'ic Ż&!2w. Ż&!zinie %*+i za%wa; ża!n&c $rz/!2w. Cie %*+i p'az&wa; "i/p$b+icznie w Wie+'anc. Za'azan Ż&!% i crze6cian%"pż&wa; w"p2+n&c p"i#'2w i raze% ',pa; "i/. F!a('wŻ&!zi z"(a+i zbwi,zani ! n"zenia "peca+ne !zna'i nana'r&ci$ *#w&.

W 1:JG r. w An*+ii !'r&( >a#"z&we %ne(& '(2r&cpr!$'c/ i wprwa!zenie ! bie*$ "'arżn Ż&!2w. Cap+ecenie 'r2+a E!war!a I @1:J:-130JB are"z(wan w"z&"('ican*ie+"'ic Ż&!2w @10 (&". "2bB. P !c!zeni$ "'azan na6%ier; i pwie"zn :93 Ż&!2w inn&c "'azan na wieczne

wi/zienie a e"zcze inn&c w&*nan z 'ra$ 'n>i"'$,c ca#e ic%ienie. W 1:J9 r. p%2win an*ie+"'ic Ż&!2w zabicie wCr(a%p(n !ziec'a crze6cia)"'ie*. W p*r%ie wHn!&nie wie+$ Ż&!2w rz"zarpan ')%i. Ca(&c%ia"(rzpcz,# "i/ prce" mord rytualny w (ra'cie '(2re*$wi/zin w"z&"('ic Ż&!2w an*ie+"'ic a na"(/pnie za'$pe% ic zw+nin.


33/40

W 1:J9 r. na W/*r& prz&b&+i F%ini'anie i ranci"z'anie. P!przew!nic(we% legata papieskiego !b "i/ sobór w O>e% na'(2r&% p(/pin Ż&!2w na W/*rzec w P+"ce Fa+%aciKraci


34/40

cen(ra+izaci pa)"(wa. i+ip IL "'arż papież& erez/"&%ni/ cciw6; z#(a 'rz&wprz&"i/"(w i w"ze(ecze)"(w.W !pwie!zi papież zw+ni# p!!an&c z prz&"i/*i wiern6ci'r2+wi ranci i prz!awa# e* zie%i/. O"(a(ecznie "p2r

w&*ra# 'r2+ i+ip IL i "a!zi# papież& w niew+i w Awininie$za+eżnia,c ic ! w#a"ne w+i.

W 1:G? r. ! p*r%$ !"z# w ppar!zie @Cie%c&B. W 1:G? r. wie+e ż&!w"'ic r!zin z *$nci Wr%aci


35/40

W 1:90 r. an*ie+"'i 'r2+ E!war! I w&!a# edykt na'az$,c&w"z&"('i% Ż&!% p$6ci; An*+i/. Fan i% 'r2('i cza" na"prze!aż %ienia i p$"zczenie 'ra$. Oprn&c cze'a#a 6%ier;.W&p/!zeni$ p!+e*a+i r2wnież Ż&!zi z a"'nii '(2ra na+eża#a

! An*+ii. Zie%ie an*ie+"'ie p$6ci# 1?.511 Ż&!2w. Wwi/'"z6ci $!a+i "i/ ! ranci '(2ra za praw "ie!+enia "i/pbra#a ! nic znaczne p#a(&.

W 1:90 r. 'r2+ i/ za+e!wie (+erwa# na(%ia"( !+a

%abały %ia# *#/b'i re"pe'(. Przez cz(er!zie6ci +a( $c!zi# zanaw&ż"z, pwa*/ w 'we"(iac re+i*in&c w6r2! ca#e*ż&!"(wa. Fzi/'i nie%$ i"zpania pnwnie "(a#a "i/ naprzeci,* !w2c "($+eci *ni"'ie% ca#e* ż&!"(wa. U e* b'$ pracwa# rabin Arn a+ei @1:35-1300B. R2wncze6nie 8ominikanin i%ienie% Ra&%$n! ar(in w&!a# w i"zpanii !wie '"i,ż'i przeciw' judaizmowiD /ędzidło naŻydów @#ac. 'apistrum :udaeorumB i uginał wiary @#ac. ugio

+ideiB.

W w&% cza"ie na! rzwe% %abały pracwa# =!r" en- 8"e> a+ei @1:3-130B z =+e! w i"zpanii. n %e!&'ie%i >inan"i"(, na !wrze 'r2+ew"'i% w =+e!. W&"'a pz&ca

b*ac(w i $czn6; z&"'a#& %$ "zac$ne' *%in i"zpa)"'ic i>ranc$"'ic. n w(ae%niczn& w %abałę '(2r, $waża# zabawienie "'ie %,!r6ci. Ob' nie* pracwa+i Izaa' A++a(i> Abraa% Ab$+a>a iże"z !e Hen. 4i (rze 'aba+i6ci rzwin/+i !'(r&n& %i"(&czne'(2re za;%i#& 6wia(# judaizmu cie%n, %*#,.


36/40

że"z en-


37/40

"i/ z ran'nii i awarii ! A$"(rii. W przeci,*$ r'$ z"(a#zni"zczn&c pna! 10 *%in. Z*in/# prze"z# 100 (&". Ż&!2w.W awarii ca+a#& (&+' *%in& w Re*en"b$r*$ i A$*"b$r*$.

Ucze) rabina eira z R(enb$r*a rabin A"zer en 8ecie+ -R"z @1:50-13:JB prz&w2!ca "p#eczn6ci ż&!w"'ie wCie%czec w b+icz$ prze6+a!wa) ze "(rn& >ana(&czn&ccrze6cian $cie'# w 1303 r'$ ! i"zpanii. 8e* z!anie%)almud pwinien b&; w,czn&% prze!%i(e% "($!i2w a na$'i6wiec'ie na+eża# prz$ci;. A"zer za%ie"z'a# w =+e!@i"zpaniaB *!zie ż&,c w n/!z& pracwa# na! komentarzami

3iszny i )almudu.

W 1305 r. rabin en-A!re( !zia#a,c p! wp#&we% rabinaA"zera *#"i# w arce+nie @i"zpaniaB '+,(w/ na w"z&"('ic(&c Ż&!2w '(2rz& cz&(a+ib& !zie#a na$'we. K+,(wie p!+e*a#&r2wnież pi"%a a%ni!e"a a e!&n& w&,(e' $cz&nin !+a"($!i2w %e!&czn&c. ( pierw"z& prz&pa!e' inkwizycji w'r/*ac ż&!w"'ic. W !pwie!zi *r$pa ż&!w"'ic $czn&c z 8a'$be%=ibbn na cze+e pwzi/#a w n(pe++ier $cwa#/ b#żeni$

'+,(w, w"z&"('ic (&c Ż&!2w '(2rz& zabrania, za%wa; "i/na$', i +e w&raża, "i/ wie+'i% a%ni!e"ie. a ( wi/c'+,(wa przeciw '+,(wie.

W 130? r. >ranc$"'i 'r2+ i+ip IL na'aza# $wi/zi; w"z&"('icŻ&!2w we ranci. W wi/zieniac zna%in i% że w (er%inie%ie"i,ca cza"$ %$"z, p$6ci; (er&(ri$% ranci pz"(awia,cca#& "w2 !b&(e' i w"z&"('ie rewer"&. a,(e' ż&!w"'i %ia# za"i+i; "'arbiec 'r2+ew"'i '(2r& b "#abin& p !#$*(rwa#&%

"prze z papie"(we%. ranc/ p$6ci# 100 (&". Ż&!2w. O wp#&wac ! "'arbca'r2+ew"'ie* !a, na% p/cie z&"'i z "a%e* (&+' 'r/*$Or+ean$ '(2re w&ni"#& 33J.000 >ran'2w. Ż&!w"c& w&*na)c& rzpr"z&+i "i/ p 6wiecie +ecz wi/'"z6;"ie!+i#a "i/ w Prwan"i i Ara*nii.

W w&% cza"ie *%in& ż&!w"'ie we W#"zec r"#& w

!brb&cie i 6wiacie. Kr2+ Ceap+$ Rber( An!e*awe)"'iw"piera# ż&!w"'ic $czn&c i w&"z$'iwa# nwe (a+en(&.


38/40

Hene R%an w&'#a!a# 'r2+wi /z&' ebra"'i i ismo -więte.Ca "#$żbie $ 'r2+a b (a'że Ka+n&%" en-Ka+n&%" @1:G-133JB w&bi(n& $czn& i "a(&r&' ż&!w"'i. W "wic pi"%acnawi/ce za%wa# "i/ %ra+n6ci, gdyż zaniedbywanie jej

prowadzi ludzi do przeróżnych zdrożno!ci i do wyrządzania sobieszkody wzajemnej. W !zie+e %amie( probierczy @13:: r.Bprze!"(awi# ż&!w"'ie z!rżn6ci *#$p(& i *rzec&. Pi"a# +iczne "a(&r&. I%%an$e+ en-ranc$"'ie%$ 'r2+wi +icznewar$n'i i $z&"'a+i zwr( synagog c%en(arz& i '"i,* $%rzn!awne prce"& ",!we i na!an p+ace p! b$!w/ nw&csynagog.

W +a(ac 131-13J w Cie%czec panwa# ce"arz H$!wi' ILawar"'i. Obci,ż n Ż&!2w nie%iec'ic nw&% p!a('ie%(zw. złotym pieniążkiem o+iarnym. Każ!& Ż&! i 'aż!a Ż&!2w'ap"ia!a,c& %a,(e' pw&że :0 *$+!en2w %$"ie+i p#aca;ce"arzwi crczne p*#2wne w w&"'6ci 1 *$+!ena.

W +a(ac 131?-13:: we ranci panwa# 'r2+ i+ip L F#$*i.Rz"zerz n $prawnienia >ranc$"'ic Ż&!2w i brni# ic prze!a(a'a%i '+er$. Ż&!zi i '"i,ż'i ż&!w"'ie p!+e*a#& w,cznie'%pe(enci $rz/!ni'2w 'r2+ew"'ic.


39/40

W 13:0 r. >ranc$"'i 'r2+ i+ip L *#"i# p%&"# zr*anizwanianwe w&praw& 'rz&żwe. ana(&czni %nicwie na(&c%ia"(zebra+i w p2#ncne ranci *r%a!& c#p"(wa i pa"(erz& '(2rz&bra+i "bie za ce+ Ż&!2w. ranc$"'ic%ia"(ac. Cawa#nica zni"zcza prawie 1:0 *%in ż&!w"'ic.

W 13:1 r. (r/!waci z %ia"(a $ienne @rancaB rz*r&czeni zpw!$ !"$ni/cia ! "p#ecze)"(wa i z#e* (ra'(wania za(r$+i+'a+ne "($!ia i $/cia w!&. O (/ zbr!ni/ "'arżn Ż&!2w.

Ca p+cenie >ranc$"'ie* 'r2+a i+ipa L are"z(wan i"a!zn w wi/zieniac wie+$ >ranc$"'ic Ż&!2w. Ż&wce%"pa+n 5 (&". Ż&!2w. Za $w+nienie pz"(a#&c *%in& %$"ia#&zap#aci; *rz&wn/ w w&"'6ci 150.000 >$n(2w par&"'ic.

W 13:1 r. "'arżn w Rz&%ie Ż&!2w że w&6%iewa+i "i/ zkrucy+iksu nie"ine* w prce"i. P*r%$ $ni'ni/( !zi/'iw&"#ani$ papieżwi ! Awinin$ w&"'ie kontrybucji w

w&"'6ci :0.000 !$'a(2w.

W w&% cza"ie Ż&!zi w Ka"(&+ii @i"zpaniaB cie"z&+i "i/niezw&'#, w+n6ci,. Kr2+ A+>n" MI @13:5-13G0B pw#&wa# w&'"z(a#cn&c Ż&!2w na w&"'ie $rz/!& *#2wnie >inan"we.P!"'arbi% i p$>ni'ie% 'r2+a b 82ze> en-E>rai% enei"(ea+ei. 8e!zi# n w para!ne 'arecie w r"za'$ r&cerz&.e!&'ie% prz&bczn&% 'r2+a b !n ni w wp#&w& "w&c prz&aci2# na !wrzeprwa!zi+i nie"$%ienn& an!e+ pieni/!z%i pbiera+i w&"'ieprcen(& i nie%i#"iernie 6ci*a+i pie"za#&c !#$żni'2wcrze6cia)"'ic. W&w#a# ( wzr"( nienawi6ci ! Ż&!2w'(2r, w&'rz&"(&wa+i crze6cia)"c& !$cwni. =a nienawi6;(&+' cze'a#a na 'az/ b& w&b$cn,;. i"zpa)"c& Ż&!zi w na$ce rzwia+i "i/ za"a!nicz

e!n"(rnnie w 'ier$n'$ talmudycznym w&znaczn&% przezrabina A"zera. W w&% cza"ie rabin 8a'$b en-A"zer @1:G0-130B

$awni# z!$%iewa,c, $czn6; w "(a(eczne '!&>i'aci prawtalmudycznych. U#z n !r$*i kodeks religijny 'ztery #zeregi


40/40

@ebr. 5rba )urimB przeznaczn& ! pra'(&' re+i*in&c (.r&($a+n&c %ra+n&c i !(&cz,c&c prawa %a#że)"'ie* razc&wi+ne*. Fzie# ( (wrz nw, ep'/ w rzw$wewn/(rzn&% judaizmu. żna pwie!zie; że p! e* r/',

judaizm talmudyczny prze%ieni# "i/ w judaizm rabiniczny. U"(aw&)almudu prawie z*in/#& w pw!zi "$rw&c na'az2w pwa*rabiniczn&c. Cawe( (wier!zenia kabalistyczne zna+az#& "we%ie"ce w (&% nw&% kodeksie. O+brz&%ia wi/'"z6; *%in i"zpa)"'ic i nie%iec'ic prz&/#az ra!6ci, nw& kodeks religijny '(2r& "(a# "i/ nie!zwn&%p!r/czni'ie% ! zna%6ci judaizmu a'i% * "biew&braża+i rabini.

F 2wcze"n&c ż&!w"'ic %&6+icie+i na+eże+iD Izaa' P$+*ar zAi+i Fawi! Ibn-A+bi+a z Pr($*a+ii i 82ze> Ka"pi z p#$!niweranci. Caw&bi(nie"z&% $czn&% b Hei en-er"n zwan&er"ni!e"e% @1:GG-135B. 8e* b"erwace a"(rn%iczne!znacza#& "i/ (a', 6ci"#6ci, że "peca+i6ci prz&/+i e zap!"(aw/ "wic b+icze). W&na+az# narz/!zie $#a(wia,ceb"erwac/ cia# niebie"'ic. Za%wa# "i/ r2wnież %e!&c&n, i*r$n(wn&%i ba!ania%i )almudu $#ż %e(!+*iczne pi"%! 3iszny. #2wne e* !zie# /alki "oga %awia# !ziee

"(wrzenia.

Ca pcz,('$ MIL wie'$ a' pierw"ze %ia"( w P+"ce&!*"zcz (rz&%a# prz&wi+e de non tolerandis :udeis.

--------------------------------------------------

a(eria#& pracw&wane na p!"(awieD pa(rz Bibliografia.

wyprawy krzyżowe (lata 1095-1333)

Documents