10 KASIM Yas Günü

Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu’ndan fotoğraflarla

Yayın notu: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş., tarafından 10-13 Kasım 2006 tarihleri arasında Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi’nde açılan “10 Kasım: Yas Günü” sergisi için hazırlanan kataloğun gözden geçirilmiş yeni baskısıdır.

10 KASIM Yas Günü

Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu’ndan fotoğraflarla

Yapı Kredi Yayınları - 4980Özel

10 KASIM Yas Günü

Fotoğraflar: Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu

Kitap editörü: Cengiz KahramanDüzelti: Filiz Özkan

Tasarım: Arzu Yaraş

Baskı: Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık A.Ş.Dudullu Organize San. Bölgesi 1.Cad. No:16 Ümraniye-İstanbulTel: 444 44 03 • Fax: (0216) 365 99 07-08 • www.bilnet.net.tr

Sertifika No: 31345

Bu kitap ilk defa Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. için hazırlanan ve 10-13 Kasım 2006 tarihleri arasında

Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi’nde açılan “10 Kasım: Yas Günü” sergisi dolayısıyla

978-975-08-1156-9 ISBN numarasıyla basılmıştır.

1. baskı: İstanbul, Ekim 2017ISBN 978-975-08-4104-0

© Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., 2017Sertifika No: 12334

Bütün yayın hakları saklıdır.Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında

yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. İstiklal Caddesi No: 161 Beyoğlu 34433 İstanbul

Telefon: (0212) 252 47 00 Faks: (0212) 293 07 23http://www.ykykultur.com.tr

e-posta: ykykultur@ykykultur.com.trİnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr

Yapı Kredi Kültür Sanat YayıncılıkPEN International Publishers Circle üyesidir.

İÇİNDEKİLER

10 Kasım: Yas Günü •7

Atatürk’e Yapılacak Cenaze Törenine Ait Esas Programdır • 11

Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu’ndan Fotoğraflar

Dolmabahçe Sarayı • 23İstanbul Sokakları • 49

Yavuz Zırhlısı •73İzmit ve Ankara • 87

Yas Günü’nde Türk Basını • 129

10 KASIM Yas Günü 7

10 KasımYas Günü

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Atatürk, 10 Kasım 1938 Perşembe günü saat 09:05’te Dolmabahçe Sarayı’nda hayata gözlerini yumdu. Onun ölümü Türkiye’yi yasa boğduğu gibi bütün dünyada da geniş bir yankı uyandırdı. Dünya büyük liderlerinden birini kaybetmişti.

Atatürk’ün Türk bayrağına sarılı tabutu 16 Kasım’da Dolmabahçe Sarayı’nın büyük tören salonunda katafalk üzerine konuldu. Üç gün üç gece İstanbul halkı önünden saygı geçişi yaptı. Cenaze namazı 19 Kasım sabahı Prof. Şerafeddin Yaltkaya tarafından kıldırıldı. Aynı gün saat 08:30’da tabut, sarayın dış kapısı önündeki top arabasına konularak törenle Sarayburnu’na getirildi; Zafer Torpidosu’na alınarak Moda açıklarında duran Yavuz Zırhlısı’na nakledildi. Saat 14:00’te İstanbul’dan ayrılan zırhlı saat 18:30’da İzmit’e vardı. Gece özel bir trenle Ankara’ya gönderilen cenaze, 20 Kasım günü saat 10:00’da Ankara İstasyonu’nda Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından karşılandı.

Atatürk’ün top arabasına konulan naaşı törenle TBMM’ye getirilerek kata-falka konuldu. Devlet erkânı ve halk devamlı bir insan seli halinde gecenin geç vakitlerine kadar saygı geçişi yaptı. 21 Kasım günü saat 10:00’da on iki milletvekili tabutu top arabasına yerleştirdi. Saat 10:10’da top arabası önünden Türk birlikleriyle törene katılan Alman, Fransız, Bulgar, Büyük Britanya, Yunan, İran, Rumen, Sovyet ve Yugoslav birliklerinin saygı geçişi başladı. Top arabası 10:45’te hareket etti; tabutun arkasında Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım (Atadan) ve eşi, arkalarında cumhurbaşkanlığı genel sekreteri, başyaver ve yaverler yer aldı.

10 KASIM Yas Günü8

10 Kasım Yas Günü

Onların on adım arkasında yürüyen Cumhurbaşkanı İnönü’yü TBMM baş-kanı, başbakan, ve genelkurmay başkanı, yabancı heyetler ve kordiplomatik, bakanlar önde olduğu halde milletvekilleri, illerin temsilcileri, parti heyet-leri, yüksek öğrenim gençliği, askeri birlikler ve izciler izliyordu. Güzergâh boyunca gözü yaşlı halk yığınlar halinde büyük kurtarıcıya son kez veda etti.

Cenaze geçici istirahatgâhı Etnografya Müzesi’ne getirildi, tabut burada-ki kaidenin üzerine yerleştirildi: Makbule Hanım, Cumhurbaşkanı İnönü, TBMM Başkanı Abdülhalik Renda, Başbakan Celâl Bayar ve Mareşal Fevzi Çakmak tabutun önünde saygı duruşunda bulundular. Daha sonra millet-vekillerinin, hükümet erkânının ve subayların geçişi başladı.

Atatürk’ün cenazesi Anıtkabir’e nakledildiği 10 Kasım 1953’e kadar Etnog-rafya Müzesi’nde kaldı.

10 KASIM Yas Günü 13

Atatürk’e Yapılacak Cenaze TörenineAit Esas Programdır

1. İstanbul’da Yapılacak Tören16 Sonteşrin 1938 Çarşamba günü:

Dolmabahçe Sarayında Atatürk’ün ilk defa halk mümessillerini kabul buyur-dukları salonda vücuda getirilen Katafalk’ın bulunduğu salonun kapıları Sonteşrinin 16 ıncı Çarşanba sabahı saat 10 dan itibaren, aşağıda izah edildiği surette, ziyaretlere açık bulundurulacaktır.

Üstü Türk Sancağı ile mestur, etrafı girland şeklinde güllerle muhat ve altı oku temsilen yanan altı meşalenin yanlarında kılıçları çekik olarak tazim vazi-yetini almış bulunan General, Amiral, Kara, Deniz ve Hava Albay ve Yarbay-larından müteşekkil altı yüksek rütbeli Subayın nöbet beklediği Katafalk’ın önünden berayi tazim, aşağıdaki sırayı takiben geçilecektir.

1. İstanbul Vilâyetinde bulunan teşrifata dahil askerî erkân,2. Teşrifata dahil mülkî erkân,3. Rektör, dekanlar ve profesörler başta olmak üzere Üniversite ve yüksek

okul talebeleri,4. Kumandanları, öğretmenleri ve subayları başta olmak üzere Harp Aka-

demisi ve müteakiben Yedek Subay Okulu talebeleri,5. Halk Partisi erkânı,6. Halkevleri idare heyetleri,7. Malî, ticarî ve idarî teşekküllerin ileri gelen erkânı,8. İzciler.Saat 14’den itibaren halk geçmeğe başlayacak ve Sonteşrinin 17 inci Per-

şembe ve 18 inci Cuma günleri saat 10’dan başlıyarak saat 24 e kadar bu tazim geçidi mekteplilere ve halka inhisar ettirilecektir.

10 KASIM Yas Günü14

Atatürk’e Yapılacak Cenaze Törenine Ait Esas Programdır

II. İstanbul’dan Hareket19 Sonteşrin 1938 Cumartesi günü:

Tabut, sabah saat 8.30 da on iki General tarafından kaldırılacak ve Dolmabah-çe Sarayının dış kapusu önünde bulundurulan top arabasına vazedilecektir.

1. Tören Alayının ilerisinde yolu törene açık bulundurmak üzere, geniş safda olarak, atlı polis kıt’ası ilerliyecektir.

2. Tören alayının başında atlı olarak Tören Komutanı,3. Mızraklı bir suvari alayı,4. Bir piyade taburu, (Bandosu önde olarak)5. Bir topçu taburu,6. Bir deniz taburu, (Bandosu önde olarak)7. Çelenkler,8. Cenazenin mevzu bulunduğu top arabası,9. Arabanın sağ ve sol taraflarında altışardan on iki General,10. Atatürk’ün Harp ve İstiklâl madalyalarını taşıyan General,11. Atatürk’ün ailesi efradı,12. Başvekil,13. Büyük Millet Meclisini temsilen Ankara’dan gelen heyet,14. İstanbul Vali ve Belediye Reisi ile Mevki ve Deniz Komutanları,15. İstanbul’da bulunan ecnebi Konsoloslar,16. İstanbul Vilâyetinin teşrifata dahil askerî mülkî erkânı ile Halk Partisi

erkânı,17. Rektör, dekanlar ve profesörler başta olmak üzere Üniversite ve Yüksek

Okul talebeleri,18. Kumandanları, öğretmenleri ve subayları başta olmak üzere Harp

Akademisi,19. Halkevleri idare heyetleri,20. Malî, ticarî ve idarî heyetler mümessilleri,21. İstanbul’da mevcut İzci teşekkülleri,22. Yedek Subay okulu talebeleri,23. Bir piyade taburu, (Bandosu önde olarak)24. Halk.