yönetim sistemi: efsanevi management system

Youmlnetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi bull Journal of Management amp Organization StudiesOY AD

1

Taylor ve Bilimsel Youmlnetim Sistemi Efsanevi

Anlatılar ve lsquoBilimselrsquo Değerlendirmeler

Taylor and His Scientific

Management System

Legendary Narratives and

lsquoScientificrsquo Evaluations

bull

Bilge Aksay () (1)

Ali Danışman () (2)

Ouml z e tFrederick W Taylor youmlnetim biliminin oumlncuumlsuuml hatta kurucusu veya babası ola-rak goumlruumllmekte ve geliştirdiği bilimsel youmlnetim sistemi Taylorizm adıyla duumlnya-nın hemen hemen her yerinde efsanevi bir şekilde anlatılmaktadır Ancak bu tuumlr anlatımlar ve değerlendirmeler yapılırken genelde Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sistemini geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmalarının yaşadığı doumlnem ve orijinal veri ve kaynaklar dikkate alınarak bilimsel değerlendirmesi pek yapılmamaktadır Bu ccedila-lışma ile Taylorizm olarak yaygınlaşan bilimsel youmlnetim sisteminin hangi şartlarda nasıl geliştiğinin ve kabul goumlrduumlğuumlnuumln daha iyi anlaşılabilmesi accedilısından Taylorrsquoın youmlnetim sistemini geliştirmek iccedilin yapmış olduğu araştırma ve ccedilalışmalar ulaşıla-bilen elektronik arşivler yazışmalar ve akademik yazın taranarak oumlzguumlnluumlk doğ-ruluk ve tutarlılık accedilısından değerlendirilmektedir Bu bağlamda yapılan değerlen-dirmeler Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sistemi ccedilalışmalarına oumlzguumlnluumlk doğruluk ve tutarlılık accedilısından ihtiyatla yaklaşılmasının en azından bu konulara ilişkin daha ileri duumlzeyde inceleme ve araştırmalar yapılmasının yerinde ve faydalı olabilece-ğine youmlnelik kanaat oluşmasına yol accedilmaktadır

Anahtar kelimeler Frederick W Taylor bilimsel youmlnetim sistemi youmlnetim bilimi bilimsel ccedilalışma

() Sorumlu Yazar Corresponding Author Adana Alparslan Tuumlrkeş Bilim ve Teknoloji Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesi Youmlnetim Bilişim Sistemleri Boumlluumlmuuml 01250 SarıccedilamAdana baksayatuedutr ORCID ID 0000-0002-0563-7778

() Ankara Sosyal Bilimler Uumlniversitesi Siyasal Bilgiler Fakuumlltesi İşletme Boumlluumlmuuml 06050 Ulus AltındağANKARA alidanismanasbuedutr ORCID ID 0000-0002-7770-7106

Makale Tuumlruuml Derleme MakaleBaşvuru Tarihi 12012020Kabul Tarihi 28032020

Article Type Review ArticleReceived 12012020Accepted 28032020

Aksay B amp Danışman A (2020) Taylor ve bilimsel youmlnetim sistemi Efsanevi anlatılar ve lsquobilimselrsquo değerlendirmeler Youmlnetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi 5(1) 1-33

Bilge Aksay Ali Danışman

Youmlnetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi | Journal of Management amp Organization Studies2

A b s t r a c tFrederick W Taylor is seen as the pioneer even founder or father of management science and the scientific management system he developed is taught almost everywhere in the world under the name of Taylorism However while this is done scientific evaluation of Taylorrsquos studies towards developing the scientific management system is rarely made under the consideration of the period he lived original data and sources With this study to better understand how and under what conditions the scientific management system spreading as Taylorism was developed we seek to evaluate the research and the studies done by Taylor in terms of originality accuracy and consistency based on the accessible electronic archives correspondences and academic literature The evaluations made in this regard lead to an opinion that it would be more appropriate and useful to approach Taylorrsquos scientific management studies with caution in terms of originality accuracy and consistency at least to conduct further examinations and research concerning these issues

Keywords Frederick W Taylor scientific management system management science scientific research

Giriş

İşletme ve kamu youmlnetimi alanında ccedilalışan herhangi bir kimseye youmlnetim biliminin oluşmasını ve gelişmesini sağlayan oumlncuuml isimler kimlerdir diye sorulsa tartışmasız ilk sayılacak isimlerden birisi Frederick W Taylor olur Taylor youmlnetim duumlşuumlncesi-nin ya da oumlrguumlt kuramlarının anlatıldığı hemen hemen her yerde lsquoBilimsel Youmlnetimin İlkelerirsquo (The Principles of Scientific Management) kitabı ile youmlnetim işini bilimsel olarak ele alıp ccedilalışan oumlncuuml isimlerden birisi olarak anlatılır Bundan dolayı youmlne-tim işinin bilimsel ccedilalışmalara ve araştırmalara konu edilmesinde Taylorrsquoın oumlnemli bir roluuml olduğu duumlşuumlnuumlluumlr Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sisteminin pek ccedilok alanda geccedilerli olduğu (Jex 2002) işccedili sorunlarına ve uumlretim koordinasyonuna kapsamlı ccediloumlzuumlmler sunduğu (Nelson 1974) youmlnetim bilimine ve uygulamalarına youmln verdiği sıkccedila dile getirilir (Waring 1991) Bilimsel youmlnetimin zaman ve hareket etuumltleriyle geccedilmiş youmlnetim uygulamalarından farklılık arz ederek işletmelere rekabet avantajı sağladığı ve guumlnuumlmuumlzde hala geccedilerliliğini koruduğu da belirtilmektedir Hatta yir-minci yuumlzyılda modern youmlnetim duumlşuumlncesini şekillendiren on iki buluşun başında geldiğini soumlyleyenler de bulunmaktadır (Hamel 2006) Oumlrneğin Payne Youngcourt ve Watrous (2006) tarafından iccedilerik analizi youmlntemiyle yapılan bir araştırmaya goumlre Amerikarsquoda 2000-2004 yılları arasında yayımlanan youmlnetim ve psikoloji alanındaki ders kitaplarının 89rsquounda Taylorrsquoın bilimsel youmlnetiminin anlatıldığı youmlnetime giriş ders kitaplarının 818rsquoinde youmlnetim biliminin kurucusunun veya babasının

Taylor ve Bilimsel Youmlnetim Sistemi Efsanevi Anlatılar ve lsquoBilimselrsquo Değerlendirmeler

Cilt Volume 5 Sayı Issue 1 Nisan April 2020 3

Taylor olduğu belirtilmektedir Yine farklı ccedilalışmalarda Taylorrsquoın son 200 yılda Amerikan youmlnetim bilimine en fazla katkı sağlayan kişi olduğu ifade edilmektedir (Heames amp Breland 2010 Wren amp Hay 1977) Ancak bu tarz efsanevi değerlen-dirmeler yapılırken Taylorrsquoın ccedilalışmalarının gerccedilekte ne derece bilimsel olduğu uumlzerinde pek durulmamaktadır

Genelde bilimsel kabul edilen araştırmaların birccedilok oumllccediluumltuuml karşılaması beklen-mekle birlikte oumlzellikle oumlzguumlnluumlk doğruluk ve tutarlılık accedilısından sorunsuz olma-ları umulur (Heinze Shapiro Rogers amp Senker 2009 Kuhn 1977) Oumlzguumlnluumlk bilimsel ccedilalışmanın oumlncekilerden farklı olarak yeni bir şey soumlylemesi yeni bulgu ve bilgi ortaya koyması ile ilgili iken doğruluk bilimsel ccedilalışmanın bulgu ve accedilıklama-larının gerccedileği yansıtmasını tutarlılık da bulgu bilgi ve arguumlmanlarda ccedilelişki olma-masını ifade eder Bu oumllccediluumltler dikkate alındığında bilimde kimin neyi iddia ettiği ve accedilıkladığı kadar iddia ve accedilıklamaların ne kadar oumlzguumln olduğu bunlara dayanak olan veri ve bilgilerin ne kadar doğru ve tutarlı olduğu oumlnem arz eder Bununla birlikte bir ccedilalışmada lsquobilimselrsquo ifadesi kullanıldığında genel olarak bu ccedilalışmanın oumlzguumln doğru ve tutarlı olduğu varsayılabilmekte herhangi bir kuşku taşınmadan ve sorgulama yapılmadan olduğu gibi kabullenilebilmektedir Bu durum oumlzellikle Taylor ve bilimsel youmlnetim ccedilalışmaları gibi oumlncuuml kişi ve ccedilalışmalarda daha fazla soumlz konusu olabilmektedir Boumlyle olunca bu tuumlr ccedilalışmalar gerccedilekte hangi bağlam iccedilinde nasıl yapıldığı ve nasıl bir nitelik taşıdığı pek bilinmeden ve daha ccedilok ikincil kaynaklarda sunulan bilgilerle adeta bir efsane gibi yaygın bir şekilde nesilden nesile aktarılabilmektedir (Carson amp Carson 1998 Wrege amp Stotka 1978 Wrege amp Perroni 1974)

Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim ilkeleri geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmalarının da sağlam ve tutarlı bilgi ve verilere dayalı youmlntemler kullanılarak gerccedilekleştirildiği-ne dair genel bir kabul bulunmaktadır (Drucker 1999 Freedman 1992 Hamel 2006 Locke 1982 Smyser 1925) Bundan dolayı Taylor ve ccedilalışmaları bir tarafta youmlnetim biliminin oluşmasında ve gelişmesinde efsanevi bir rol atfedilerek anlatı-lırken diğer tarafta buumlyuumlk oumllccediluumlde sadece insan ilişkileri yaklaşımından hareketle değerlendirilmekte ve eleştirilmektedir Efsanevi anlatımlar da insan ilişkileri temelli eleştiriler de hemen hemen duumlnyanın her yerinde yaygın bir şekilde goumlruumllebilmek-tedir Bunun haricinde bir değerlendirme ve sorgulama İngilizce yazında ccedileşitli ccedilalışmalarda goumlze ccedilarparken (oumlr Merkle amp Riley 1980 Waller 2004 Wrege amp Hodgetts 2000 Wrege amp Perroni 1974 Wrege amp Stotka1978) Tuumlrkccedile yazın-da bir-iki ccedilalışma dışında (oumlr Leblebici 2008) pek goumlruumllmememektedir Esasen Taylorrsquola oumlzdeşleşen bilimsel youmlnetim yaklaşımı orijinal kaynaklara başvurulmadan



ikincil kaynaklardan aktarılmakta orijinal ccedilalışmaların hangi şartlarda nasıl gerccedilek-leştirildiği bulgu ve bilgilerin gerccedilekte nasıl olduğu goumlz ardı edilebilmektedir (Todd amp Morris 1992) Taylorrsquoın lsquoBilimsel Youmlnetim Sistemirsquo belki biraz da adındaki bi-limsel ifadesinden dolayı işletme youmlnetimiyle ilgili sorunlara bilimsel youmlntemlerle cevap verdiği ciddi verimlilik artışı sağladığı gibi bilgi ve aktarımlarla duumlnyanın her yerinde yaygınlık kazanmış olmakla birlikte biraz ileri boyutta incelemeler bu tuumlr bilgi ve aktarımlarda gerccedilekliğin doğru yansıtılabilmesi adına temkinli olmanın daha yerinde olabileceğini goumlstermektedir

Taylorrsquoın Bilimsel Youmlnetim Sistemine youmlnelik ccedilalışmalarını insan ilişkileri yak-laşımı bağlamında yapılan eleştirilerin oumltesine giderek oumlzguumlnluumlk doğruluk ve tutar-lılık accedilısından sorgulamak en azından değerlendirmek sadece youmlnetim bilimi ve oumlrguumlt kuramı yazınına değil aynı zamanda işletme ve kamu youmlnetimi alanındaki ders kitaplarının konuyla ilgili kısımlarının goumlzden geccedilirilerek geliştirilmesine de katkı sağlayabilecektir Bu şekilde belki oumlncuuml kabul edilen diğer kişi ve ccedilalışmalara ilişkin de benzer incelemeler yapılabilecektir

Taylorrsquoın lsquoBilimsel Youmlnetimin İlkeleri (BYİ)rsquo ccedilalışmasının oumlzguumlnluumlğuuml doğru-luğu ve tutarlılığına ilişkin değerlendirmeler ulaşılabilen kanıtlar ortaya konularak ve oumlzellikle Academy of Management Review ve Academy of Management Journal gibi youmlnetim ve organizasyon alanında saygın kabul edilen dergilerdeki makalelere ve elektronik arşivlere dayanılarak yapılmıştır Ayrıca Taylorrsquoın farklı yıllarda ya-yımladığı ccedilalışmalar karşılaştırmalı olarak incelenmiştir Ccedilalışma ile youmlnetim bilimi alanında oumlnemli bir isim olarak goumlruumllen Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sistemini geliş-tirdiği ccedilalışmalarında sunulan bulgu ve bilgilerin oumlzguumlnluumlk doğruluk ve tutarlılık accedilısından incelenip değerlendirilerek kuşkuları dile getirmek ve efsanevi genel ka-bullerin bu değerlendirmeler ccedilerccedilevesinde ne derece gerccedileği yansıtıyor olabileceği-nin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmak amaccedillanmaktadır Burada not duumlşmek gerekir ki bu ccedilalışmada bilimsel youmlnetim sistemini ve bunları geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaları tamamen yanlış veveya bilim dışı goumlsterme gibi bir niyet ve amaccedil guuml-duumllmemektedir sadece youmlnetim biliminin gelişmesinde oumlncuuml bir isim olarak goumlruuml-len Taylor ve ccedilalışmalarının bilimsel perspektiften daha doğru anlaşılabilmesine ve anlatılabilmesine youmlnelik bir katkı sağlayabilme amacı taşınmaktadır

Ccedilalışmada tarihsel anlatı youmlntemi (Wadhwani amp Decker 2017) esas alınmıştır Youmlnetim tarihi araştırmalarında uygulandığı şekliyle (Carson amp Carson 1998) ilgili doumlnem gazetelerinden yazılı raporlardan yeminli ifadelerden ve kişisel mektup-lardan yararlanılmıştır Soumlz konusu kaynakların buumlyuumlk boumlluumlmuuml Stevens Teknoloji



Enstituumlsuumlrsquonuumln Taylor Koleksiyonundan sağlanmıştır Youmlnetim tarihi alanında oumlnemli sayıda ve nitelikte makalenin ve konferans bildirisinin yazımında başvurulan Taylor Koleksiyonunda (Oumlr Hoagland 1955 Locke 1982 Schachter 2010) Taylorrsquoın ve onunla birlikte ccedilalışanların yazıları ve resimleri gibi youmlnetim tarihi ccedilalışmaları accedilısın-dan elzem sayılabilecek iccedilerikler bulunmaktadır Koleksiyonda bulunan 1289 kayıta internet uumlzerinden erişilebilmektedir Bu youmlnuumlyle araştırmada kullanılan bilgi ve veriler youmlnetim tarihi araştırmaları iccedilin oumlnemli bir ilke olarak kabul edilen saydamlık ilkesine uygun bir nitelik taşımaktadır Diğer yandan youmlnetim tarihi araştırmaların-da araştırmada yararlanılan kaynakların ikincil kaynak olması durumunda belirli bir iddiaya dair farklı kaynaklarla iddiaların sorgulanması oumlnemli goumlruumllmektedir (Wren 1987 Lipartito 2014) Ccedilalışmamızda bu doğrultuda muumlmkuumln olduğunca detaylı bir yazın taraması gerccedilekleştirilmiştir Taylorrsquoın farklı adlarla ve yıllarda ya-yımlanan ccedilalışmaları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir Gerektiğinde ileri suumlruumllen iddialarla ilgili ikincil kaynaklardan ulaşılabilen farklı goumlruumlşler sunularak tarafsız-lık ilkesi korunmaya ccedilalışılmış ve youmlnetim tarihi alanında oumlnerilen trianguumllasyona (Wadhwani amp Decker 2017) bir başka deyişle farklı goumlruumlşler sunan kaynakların araştırma kapsamında dikkate alınmasına oumlzen goumlsterilmiştir

Ccedilalışmada oumlncelikle Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sistemini geliştirmeye youmlne-lik ccedilalışmalarının hangi şartlarda nasıl ortaya ccedilıktığı anlatılmaktadır Daha sonra Taylor ve bilimsel youmlnetim sistemine ilişkin genel efsanevi anlatılara yer verilmek-tedir Akabinde Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sistemini geliştirmek amacıyla yapmış olduğu ccedilalışmalar oumlzguumlnluumlk doğruluk ve tutarlılık accedilısından incelenmekte ve değerlendirilmektedir Son olarak yapılan inceleme ve değerlendirmelerde ortaya ccedilıkan tespitler doğrultusunda ccedilıkarımlar sunulmaktadır

Taylor Bilimsel Youmlnetim Sistemi ve Yayılımı

1856 yılında Philadelphiarsquoda varlıklı bir ailenin ccedilocuğu olarak duumlnyaya gelen Frederick Winslow Taylor kariyerine doumlkuumlm atoumllyesinde ccedilırak olarak başlayıp akabinde sırasıyla makine atoumllyesi işccedilisi atoumllye goumlrevlisi makinist ustabaşı ccedilizim atoumllyesi sorumlusu ve başmuumlhendis olarak goumlrev yapmıştır Taylor sonrasında Dartmouth Koleji Tuck İşletme okulunda profesoumlr olmuş ve 1915 yılında vuku bulan oumlluumlmuumlne kadar son uumlccedil yılını youmlnetim danışmanlığı yaparak geccedilirmiştir (Blake amp Moseley 2011)

Taylorrsquoın iş yaşamına başladığı doumlnemlerde işccedililer doğrudan işveren tarafın-dan istihdam edilmekte ve işverenin yanında ccedilalışmaktaydılar Zamanla oumlzellikle



nispeten buumlyuumlk oumllccedilekli işletmelerde ccedilalışanlar doğrudan işverenler tarafından istih-dam edilmek yerine soumlzleşmeli ccedilalışan ustalar tarafından seccedililmeye başlandı (Atta 1986) İşverenler bilgili ve deneyimli goumlrduumlkleri ustalar ile soumlzleşme yapmakta bu ustalar da beraber ccedilalışacakları kişileri kendileri seccedilmekte ve eğitmekteydiler dolayı-sıyla uumlretim miktarı da bu soumlzleşmeli ustalar tarafından belirlenmekteydi (Robinson amp Brigs 1991) On dokuzuncu yuumlzyılın sonlarına doğru birden fazla soumlzleşmeli usta ile aynı anda iletişim halinde olmanın verimliliği duumlşuumlrduumlğuuml goumlruumlşuuml ağır basmaya başladı Diğer taraftan işverenler yuumlksek oumldeme yaptıkları bu ustalara bağımlı ka-lıyorlardı ve vasıfsız işccedililer arasında iş guumlcuuml devri oldukccedila yuumlksekti Esasen vasıfsız işguumlcuumlnuumln devrinin yuumlksek olması işsizliğin ccedilok yaygın olduğu insanların iş iccedilin fabrika oumlnlerinde beklediği ortalama guumlnluumlk ccedilalışma suumlrelerinin 10-12 saati buldu-ğu ve genel olarak haftada 6 guumln ccedilalışmanın yaygın olduğu o guumlnuumln Amerikarsquosında işverenler iccedilin sorun teşkil etmiyordu (Graziosi 1981) Ancak işccedili-işveren ilişkile-rine bakıldığında uzman iş guumlcuuml uumlzerinde youmlnetimin kontroluumlnuumln oldukccedila sınırlı kaldığı uzman işguumlcuumlnuumln başlattığı grevlerle uumlretimin zaman zaman durduğu bu tuumlr durumların uumlcretlerde iyileştirme yapılarak giderilmeye ccedilalışıldığı goumlruumllmekte-dir (Merkle amp Riley 1980) Bu ccedilalışma koşulları uzman işguumlcuuml iccedilin yuumlksek kazanccedil sağlamaktayken işverenler iccedilin verimsizlik maliyet artışı yetersiz planlama ve ko-ordinasyon zorluğu anlamına gelebilmekteydi (Waring 1991) Ayrıca işccedili-işveren uyuşmazlıkları da yaygındı Bir tarafta bu koşullar diğer tarafta sanayileşme suumlreci iccedilinde sağlanan ekonomik ve teknolojik gelişmeler yeni bir oumlrguumltlenme yapısının oluşmasını adeta zorunlu kılıyordu Bu duruma Taylorrsquodan ccedilok oumlnce 1832rsquode Charles Babbage lsquoThe Economy of Manufacturersrsquo başlıklı kitabında uzmanlaşma ile birlikte işguumlcuumlnuumln fiziki oumlzelliklerinin oumltesinde zihinsel guumlcuumlne ve etkin suumlreccedil-ler iccedilin zaman oumllccediluumlmlerine değinerek dikkat ccedilekmişti (Thompson 1914) Esasen Amerikarsquoda yirminci yuumlzyılın başlarında lsquoverimlilikrsquo kavramına ulusal duumlzeyde bir mesele olarak bakılmaktaydı Yani verimlilik laboratuvar ve fabrikaların oumltesinde ulusal soumlylemlerde de goumlruumllmekte idi Oumlyle ki 1909rsquoda Theodore Roosevelt ulusal hayatın en oumlnemli uumlccedil gereğini korkusuzluk adalet ve verimlilik şeklinde ifade etmiş-tir (Corwin 2003) Bu doğrultuda on dokuzuncu yuumlzyılın sonlarında ve yirminci yuumlzyılın başlarında Amerikan Makine Muumlhendisleri Topluluğu (American Society of Mechanical Engineers) verimliliğin oumllccediluumllmesi ve kacircrın etkin dağıtımını ortak amaccedil olarak benimseyerek Amerikan enduumlstrisinin yeniden yapılanmasında ve bilimsel youmlnetim suumlrecinin gelişmesinde oumlnemli rol oynamıştır (Thompson 1914)

lsquoBilimrsquo ve lsquoyoumlnetimrsquo soumlzcuumlkleri o doumlnem Amerikarsquosında sıkccedila kullanılan terim-lerdi Farklı tespitler bulunmakla birlikte (Kraines 1951 Wren 2011) youmlnetim



ve bilim kavramlarını ilk defa bir araya getiren kişinin Taylor olduğu yaygın bir şekilde dile getirilmektedir (Drury 1922 Uumlsdiken 2002) Oumlrneğin ABD kongre tartışmalarında bilimsel youmlnetim kavramı Taylorrsquoın 1893rsquote kurmuş olduğu bağım-sız muumlhendislik firması oumlncesinde ccedilok nadir kullanılırken kavramın kullanımının 1894rsquoten itibaren yoğunluk kazandığı goumlruumllmektedir (Holden 2016) lsquoBilimsel youmlnetimrsquo ifadesinin 1910 yılında Amerika genelinde guumlndem olan bir davanın so-nucunda yaygınlaştığına dair goumlruumlşler de bulunmaktadır Buna goumlre 1910 yılında Potomak ve Ohio nehirlerinin kuzeyi ve Mississippi nehrinin doğusunda ccedilalışan bir demiryolları işletmesi tarafından eyaletler arası ticaret komisyonuna navlun oranını artırmak iccedilin accedilılan davada buna karşı olan nakliyecilerin avukatı olarak atanan Louis D Brandeis davasını savunabilmek iccedilin Taylor ile birlikte ccedilalışan muumlhendislerle goumlruumlşmuumlş bu goumlruumlşmelere dayanarak demiryollarının sadece kacircra odaklanarak operasyon maliyetlerini goumlz ardı ettiklerini bilimsel youmlnetim sistemi ile ccedilalıştıkları takdirde daha verimli ccedilalışabileceklerini belirtmiş hatta şahit olarak getirdiği Taylorrsquoın beraber ccedilalıştığı muumlhendislerden Emerson bilimsel youmlnetim ilkeleri uygulandığı takdirde her yıl 300 milyon dolar tasarruf sağlanabileceğini dile getirmiş oumlzellikle bu soumlzler o guumlnuumln gazete manşetlerine bilimsel youmlnetimin lsquoguumlnluumlk bir milyon dolarrsquo sağlayabileceği vurgusu ile yansımıştır (Kraines 1951 Wren 2011 16) Oumlyle ki Kasım 1910 yılından oumlnce ulaşılabilen dergilerde lsquobi-limsel youmlnetimrsquo ifadesine pek rastlanmazken bu ifadenin 1910 yılında 2 1911rsquode 26 1912rsquode ise 14 makale başlığında kullanıldığı goumlruumllmektedir (Drury 1915) Diğer yandan 1901rsquoden Taylorrsquoın oumllduumlğuuml 1915rsquoe kadar Taylorrsquoın ccedilalışma arkadaş-ları bilimsel youmlnetimi yaklaşık olarak 140 Amerikan işletmesinde tanıtmışlardır Bu işletmelerin 120rsquosi yani yaklaşık olarak 80rsquoi fabrika idi (Holden 2016 Nelson 1992 Thompson 1915) ve aralarında askeri cephanelikler de vardı (Aitken 2014) Taylorrsquoın oumlluumlmuumlnden sonra da destekccedilileri bilimsel youmlnetim anlayışını fabrika ve askeri cephanelikler dışındaki alanlara genişletmişlerdir (Holden 2016)

Taylor bilimsel youmlnetim uumlzerine yapmış olduğu ccedilalışmalarını genel olarak ken-disinin de 1906-1907 yıllarında başkanlığını yaptığı Amerikan Makine Muumlhendisleri Topluluğunda sunmak uumlzere hazırlamıştır (Wrege amp Stotka 1978) Burada sunulan ve raporlanan ccedilalışmalarından başlıcaları lsquoNotes on Beltingrsquo (1894) lsquoA Piece-Rate Systemrsquo (1895) lsquoShop Managementrsquo (1903) lsquoOn the Art of Cutting Metalsrsquo (1906) ve lsquoThe Principles of Scientific Managementrsquo (1911) olarak ifade edilebilir Taylor lsquoA Piece Rate Systemrsquo başlıklı ccedilalışmasını 1896 yılında Amerikan Makine Muumlhendisleri Topluluğunun lsquoEngineering Magazinersquo adlı dergisinde yayımlamıştır (Nelson 1975) Amerikarsquoda işccedili-işveren uyuşmazlıklarının yaygın olduğu bir zamanda yayımlanan



bu makale o zamanki dergi editoumlruuml tarafından teknik yazına yapılmış en buumlyuumlk katkılardan birisi olarak nitelendirilmiştir (Thompson 1914) Taylor sonradan kitap haline getirdiği BYİ ccedilalışmasının da Amerikan Makine Muumlhendisleri toplulu-ğunun onayıyla basılmasını arzu etmiş Taylorrsquoın sunumu uumlzerine topluluk kitabın değerlendirilmesi iccedilin komite oluşturmuş komite kitabı değerlendirmesi iccedilin Leon P Alfordrsquoı goumlrevlendirmiş Leon P Alford kitabı eleştirerek olumsuz goumlruumlş bildir-miş sonradan komite bu olumsuz raporu biraz revize etmiş ancak Taylor kitabı geri ccedilekmiş ve topluluğun onayı olmaksızın başka bir yerde bastırmıştır Taylor bu kitabın giriş boumlluumlmuumlnde kitabı yazmasının ldquouumllke genelindeki verimsizliğe işaret etmek sistematik youmlnetimin verimsizliğe ccedilare olduğunu goumlstermek ve en iyi youmlnetimin accedilıkccedila tanımlanmış kanunlara kurallara ve prensiplere dayalı bilim olduğunu ispatlamakrdquo şeklinde uumlccedil amacı olduğunu belirtmiştir (1919 7)

Taylor youmlnetimi ldquoccedilalışanların kendilerinden ne yapmalarının istendiğini tam olarak bilmelerini sonra da onu en iyi ve en ucuz şekilde yapmalarını sağlamakrdquo şeklinde tanımlamaktadır (Taylor 1911 22) Taylor lsquoBilimsel Youmlnetimrsquo kavramı ile işlerin yerleşik ve genel kabul goumlrmuumlş usuller yerine goumlzlem ve analizlerle belirlenmiş standart youmlntemlerle yapılması gerektiğini ifade etmektedir 1912 tarihli Amerikan Makine Muumlhendisleri Derneği youmlnetim komitesi de raporunda bilimsel youmlnetime ilişkin şu tanımı yapmaktadır

ldquorsquoBilimsel youmlnetimrsquo kavramı genel olarak yeni sistem ve youmlntemlerin uygulanması-dır Bu genellikle youmlnetimin sanat yerine bir bilim olduğu anlamında kullanılır Oysa daha doğru yorum buumlyuumlk oumllccediluumlde fizik ve psikoloji bilimlerinden alınmış bilimsel youmlntemlerin kullanıldığı bir youmlnetim şekli olduğudurrdquo (ASME 1912 1138)

Taylorrsquoın ccedilalışmalarının lsquobilimsel youmlnetimrsquo olarak adlandırılmasının nedeni-ni Taylor ile birlikte ccedilalışan Cooke suumlreccedil ve youmlntem ile accedilıklamaktadır Cooke lsquoBilimsel Youmlnetimin Ruhu ve Sosyal Oumlnemi (The Spirit and Social Significance of Scientific Management)rsquo başlıklı makalesinde şu cuumlmlelere yer vermektedir (1913 484)

ldquoGeccedilmişte muumlhendislik oumlğrencilerine maddeler maddelerin direnccedil derecesi me-kanik maddi alım satım işlemleri oumlğretilirken artık insanların guumlcuuml mekaniği ruhu yani insanların ekonomisi oumlğretilmektedir Bunların fen bilimlerindeki gibi belli oumllccediluumlmler ve kurallar ccedilerccedilevesinde gerccedilekleşmesinden dolayı bu suumlreci sanattan ayırmak adına youmlnetimi geccedilmiş geleneksel uygulamalardan farklılaştırmak iccedilin de bilimsel kelimelerini kullandıkrdquo



Taylorrsquola birlikte ccedilalışan Gilbreth (1914) de bilimsel youmlnetimin oumllccediluumlmlerden elde edilen kanunlarla ifade edilen bir bilim olduğunu vurgulamaktadır Bilimsel youmlnetim yaklaşımına goumlre iş muumlmkuumln olan en kuumlccediluumlk parccedilaya ayrılarak tanım-lanmalı ustabaşı tarafından bunlar uumlzerinde hareket-zaman etuumltleri ve verimlilik ccedilalışmaları yapılmalı ve deneyimsiz işccedililer tarafından yapılabilir hale getirilmelidir (Littler 1978)

Taylor goumlzlem ve bulgularına dayanarak bilimsel youmlnetimin doumlrt temel oumlzelliği olduğunu vurgulamıştır Bunları genel hatlarıyla el yordamıyla iş yapma yerine işin her unsuru iccedilin bilimsel youmlntem geliştirme youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında uyuşmaz-lık yerine ahenk sağlama bireysel amaccedilları oumlnceleme ve rekabet yerine işbirliği oluş-turma ve her ccedilalışanı en yuumlksek verimliliği ve refahı sağlayabileceği şekilde eğitme şeklinde ifade etmiştir Taylorrsquoa goumlre bu oumlzelliklerin temelini iş ve zaman etuumltleri oluşturmaktadır Buna goumlre goumlrevler en kuumlccediluumlk parccedilalara boumlluumlnerek her bir iş iccedilin gerekli hareket biccedilimi ve zaman hesaplanır Bu şekilde gereksiz hareketler tespit edilmiş ve işten maksimum verimi elde etmek iccedilin en uygun youmlntem bulunmuş olur (Gilbreth 1914) Taylor bilimsel youmlntem ifadesiyle işin yapılış şeklinin ve bunun iccedilin harcanan zamanın oumllccediluumllerek maksimum verimin sağlanabileceği iş yapma şek-linin belirlenebilmesine ilişkin suumlreci kastetmektedir Taylor 1912rsquode Temsilciler Meclisirsquone verdiği ifadede lsquobilimrsquo soumlzcuumlğuumlnuuml kullanmasını en ccedilok profesoumlrlerin eleştirdiğini belirtmektedir Taylor profesoumlrlerin guumlnluumlk sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde bi-limin kullanılamayacağı savıyla kendisini eleştirdiğini ifade etmiştir Ancak buna o guumlnuumln Amerikasırsquonda bilim insanı olarak kabul edilen Boston Teknoloji Enstituumlsuuml başkanı Profesoumlr McLaurin bilimi lsquosınıflandırılmış veya organize edilmiş herhangi bir tuumlr bilgirsquo şeklinde tanımlayarak cevap vermiştir (Taylor 1912) Taylorrsquoa goumlre ise bilgi daha oumlnceden sadece işccedililerin hafızalarında kalırken bilimsel youmlnetimle birlikte dikkatli goumlzlem ve kayıt sistemi oluşturularak geleneksel olmaktan ccedilıkmış ve bilimsel nitelik kazanmıştır

Taylor accedilısından işler geliştirilen bilimsel youmlntemlere goumlre yapıldığında en-duumlstriyel verimsizlik ve ccedilatışma sorunlarına tarafsız ccediloumlzuumlmler de sağlanabilmiş ola-caktır Taylor bu ccedilerccedilevede hem youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında hem de ccedilalışan-ların kendi aralarındaki ahengi bilimsel youmlnetimin bir diğer temel oumlzelliği olarak vurgulamıştır Buna goumlre iş ortamında youmlnetim ve ccedilalışanlar arasında ccedilatışma ve rekabete yer verilmemeli ahenk ve işbirliği sağlanmalı bunun iccedilin standartlaşma-ya gidilmelidir Taylorrsquoa goumlre standartlaşma enduumlstride kullanılan makine araccedil gereccedil ve benzeri ekipmanların oumltesinde ccedilalışanları da kapsar Her bir uzman tek bir fonksiyonu yerine getiren astlardan ve onların kullandığı makinelerden sorumludur



(Curmingham 1911) Taylor işlerin bilimsel youmlntemlerle belirlenen standartlara goumlre yapılması durumunda her bir ccedilalışanın verimliliğe ve refah artışına en uumlst duumlzeyde katkıda bulunmuş olacağını dile getirmiştir

Taylor accedilısından dikkatli goumlzlem ve kayıt ile verimli bir şekilde ccedilalışmanın ve uumlretmenin yanı sıra adil bir uumlcret sisteminin uygulanması muumlmkuumlnduumlr Ccediluumlnkuuml ccedilalışma suumlresi uumlcretler ve uumlretim miktarı birbirine bağlı faktoumlrlerdir Taylorrsquoa goumlre bilimsel youmlntemlerin uygulanması ile işveren accedilısından hedeflenen uumlretim miktarı gerccedilekleştirilirken standart miktarın uumlzerinde uumlretim yapan işccedililer ek oumldemelerle motive edileceklerdir Uumlretim miktarı bilimsel youmlntemlerle belirlendiği iccedilin tarafsız olacaktır Bu durumda hem işveren hem de işccedili kazanccedil sağlayacağından sendikalara da gerek kalmayacaktır Taylor bu şekilde bir zihinsel devrimle ccedilalışanlar işveren-ler ve sendikalar arasındaki ccedilatışmaya da ccediloumlzuumlm sağlanabileceğini duumlşuumlnmektedir (Waring 1991) Yalnız not etmek gerekir ki Taylor nadiren ccedilalışanlara youmlnelik bir tecessuumls goumlstermiştir onun esas ilgisi daha ccedilok işccedililerin tam potansiyelleri ile ccedilalışmalarını sağlayacak karakter gelişimi uumlzerinde olmuştur Dolayısıyla Taylorrsquoın youmlnetim sisteminin uygulanması aynı zamanda yerleşik rollerin ve davranış oumlruumln-tuumllerinin yerini yeni yetki ve kontrol sisteminin aldığı bir sosyal değişim anlamına da gelmekteydi (Holden 2016)

Taylor ve bilimsel youmlnetim yaklaşımı 1900rsquolerin başlarında Amerikarsquoda sadece fabrikalarda ve enduumlstriyel kuruluşlarda değil aynı zamanda uumlniversitelerde ve orduda da uygulanmaya ccedilalışılıyordu Taylor oumlzellikle deniz kuvvetlerine oumlzel bir ilgi goumlsteriyordu Bunda uzun suumlredir aile arkadaşı olan Kaptan Casper F Goodrichrsquoin Deniz kuvvetlerinde oumlnemli ve guumlccedilluuml bir goumlrevde olmasının etkisi vardı (Holden 2016) Deniz Kuvvetleri Youmlnetim kurulunda yer alan Goodrich deniz kuvvetle-rinde reform yapılması gerektiğini savunuyordu Goodrich daha 1900rsquolere gelin-meden Taylor ile olan ilk yazışmalarında Taylorrsquoı desteklediğini accedilık bir şekilde dile getiriyordu Bu yazışmalar ve ilişkiler suumlrerken Goodrichrsquoin donanmada kilit bir pozisyona gelmesiyle Taylorrsquoa bilimsel youmlnetim ccedilalışmalarını deniz kuvvetlerine taşıma fırsatı doğdu Taylorrsquoın yakın arkadaşı Goodrich dışında kaptan William Crozier de bilimsel youmlnetim sisteminin Amerikan ordusunda yayılmasında oumlnemli bir rol oynadı Taylorrsquola 1903 yılında tanışan Crozier Watertownrsquodaki cephane-likte Taylorizmrsquoin uygulanmasını empoze etti (Resim 1) Taylorizm bu şekilde Amerikan ordusu iccedilerisinde daha geniş bir uygulama alanı buldu (Crozier 1915)



Resim 1 General William Crozierrsquoin Frances Mitchellrsquoe Yazdığı Mektup

Kaynak Crozier W (1915) Letter to Frances Mitchell Stevens Institute Archives httpsste-

vensarchivescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id604 Item number 014C001

Container label Taylor--Biographical material General William Crozier



Bu doumlnemde Taylor aynı zamanda ABD youmlnetiminin tepesindekileri de et-kilemeyi amaccedillıyordu (Holden 2016) Bu doğrultuda oumlrneğin ABD Başkanı Theodore Roosevelt Deniz Donanması Komutanı ve Komutan yardımcısı ile bilim-sel youmlnetim sistemini paylaşmak ve tartışmak uumlzere bir araya geldi Bunların dışında senatoumlrlerle de bir araya gelip onları ccedilalışmalarının yapıldığı atoumllyelere davet etti Kongrede de bilimsel youmlnetim sistemini duyurma imkanı buldu (Holden 2016) Taylorizm artık Amerika genelinde tanınmış hale gelmişti Buna karşın oumlzellikle deniz kuvvetlerinde başlarda goumlruumllen başarı sonradan sendikaların direnişi ve kar-şılaşılan birakım aksaklıklarla sekteye uğramaya başladı (Holden 2016 Thompson 1914) Ancak Başkan Rooseveltrsquoin reform yanlısı ve sendika karşıtı bir duruşu vardı Bu duruş Taylor ve arkadaşlarının bilimsel youmlnetim sistemini yaygınlaştırmalarına yaradı Yine de sendikaların direnişi ve karşılaşılan aksaklıklar sonucu 1915 yılında bilimsel youmlnetimin uygulanması başta Watertown olmak uumlzere cephaneliklerden bazılarında kaldırıldı Bu durumu Crozierrsquoin Taylorrsquoa ldquohellip Temsilciler Meclisi tara-fından Askeri tasarıya konulan bilimsel youmlnetim karşıtı duumlzenlemenin orada kalacağını sana soumlylemek zorunda kaldığım iccedilin uumlzguumlnuumlmhelliprdquo şeklinde dile getirdiği goumlruumllmek-tedir (Holden 2016) Ancak birinci duumlnya savaşında ortaya ccedilıkan şartlar bilimsel youmlnetimin oumlnuumlnuuml biraz accediltı Bir tarafta savaş şartlarının gerekleri enduumlstriyel uumlretimi ve verimlilik artışını Amerikan politika amaccedilları arasında oumln plana ccedilıkardı diğer tarafta Crozier gibi Taylorizmi sıkı bir şekilde savunan isimlerin ordunun uumlst youmlneti-minde guumlccedilluuml pozisyonlara gelmesi bilimsel youmlnetimin ccedileşitli ilkelerinin uygulanma-sını sağladı (Holden 2016) Yine de savaş sonrası sendikalardan kararlı muhalifler ABD kongresini Taylorrsquoın zaman ve hareket etuumldlerinin başta ABD ordusu ve Deniz kuvvletlerinde sonrasında da federal huumlkuumlmetin tamamında kullanılmasının ya-saklanması youmlnuumlnde ikna ettiler ve buna ilişkin yasa 1949rsquoa kadar yuumlruumlrluumlkte kaldı (Hewes 1975) Diğer yandan işletmelerin karlılığına odaklı muumlhendislerin pek ccediloğu ekonomik depresyon doumlneminde yani 1920 ve 1930rsquolarda kamu sektoumlruumlne geccedilmiş ve kamunun bilimsel youmlnetim ilkelerine goumlre yapılanmasında oumlnemli rol oynamışlardır (Waldo 2006)

Bilimsel youmlnetim Taylorrsquoın deneyimlerinin yanı sıra onunla birlikte ccedilalışan veya onun tarafından eğitilmiş Henry Gannt Harrington Emerson ve Charles Day gibi muumlhendislerin deneyimlerinden elde edilen prensipleri ve bu prensiplerin en-duumlstriye uygulanış youmlntemlerini de iccedilermektedir Bu nedenle o doumlnemdeki en iyi uygulamaların tuumlmuumlnuuml sistematize ettiği ve belirli prensipler ccedilerccedilevesinde geliştir-meyi amaccedilladığı iccedilin bilimsel kabul edildiği belirtilmektedir (Thompson 1914) Bilimsel youmlnetim uumlzerine ilk konferans Taylor Emerson ve Gant gibi isimlerin



katılımıyla 1911 yılı Ekim ayında Dartmouth Koleji kampuumlsuumlnde Amos İdare ve Finans okulunda gerccedilekleştirilmiştir (Mee 1965) Akabinde 7 Kasım 1912rsquode youmlnetim alanının oumlnde gelen isimleri youmlnetim biliminin gelişimini sağlamak ama-cıyla bir topluluk kurmuşlardır 1915 yılı Aralık ayında yapmış oldukları toplantıda topluluğun adını lsquoTaylor Topluluğu (The Taylor Society)rsquo olarak değiştirmişler ve Taylorrsquoı topluluğun onur uumlyesi olarak kabul etmişlerdir Bu şekilde Taylorrsquoın duuml-şuumlnceleri oumlluumlmuumlnden sonra da savunulmaya devam etmiş Taylor bilimsel youmlnetimin babası olarak anılmaya başlanmıştır Hatta Frank B Copely tarafından 1923 yılında yayımlanan kitabın başlığı doğrudan lsquoFrederick W Taylor Bilimsel Youmlnetimin Babası (Frederick W Taylor The Father of Scientific Management)rsquo olmuştur Netice olarak bilimsel youmlnetim yaklaşımı Taylor ile oumlzdeşleşerek zaman zaman Taylorizm şeklinde ifade edilen bir duumlşuumlnce haline gelmiş artık tarihsel bağlamı ve orijinal kaynaklarına pek bakılmadan efsanevi şekilde anlatılarak yaygınlaşmıştır

Efsanevi Anlatılar

Taylorrsquoın ccedilalışmaları oumlzellikle de BYİ kitabı hemen hemen duumlnyanın her yerinde youmlnetim işinin bilim olarak gelişmesinde bir doumlnuumlm noktası olarak kabul edilmek-tedir (Scott 1959) Taylor bilimsel youmlnetim ccedilalışmalarıyla yuumlzyılın rasyonalist ve pragmatik ruhu olarak anılmakta oumlncuuml kapitalist felsefeciler arasında sayılmakta-dır (Gabor 2000) Taylorrsquoın Bilimsel Youmlnetim sistemi enduumlstriyel işletmelerden kamu işletmelerine iş hayatının her alanında hatta oumlzel yaşam ve sanatta da uygu-lanabilir bir sistem olarak goumlruumllmektedir Amerikarsquonın batı duumlşuumlncesine yaptığı en guumlccedilluuml ve en uzun suumlreli katkılardan birisi olarak duumlşuumlnuumllmektedir (Drucker 1954) Nitekim 1977 yılında Amerikarsquoda İşletme Tarihi Konferansı uumlyeleri Academy of Management uumlyeleri ve Youmlnetim Tarihi Boumlluumlmuuml uumlyeleri arasında yapılan araştırmada son 200 yılda Amerikan işletme youmlnetim duumlşuumlncesi ve uygulamalarına en fazla katkı sağlayan kişi olarak Frederick W Taylor seccedililmiştir (Wren ve Hay 1977) Benzer youmlntemle 2010 yılında yapılan bir başka araştırmada da Frederick W Taylor yine Amerikan işletme youmlnetim duumlşuumlncesi ve uygulamalarına en fazla katkı sağlayan kişi olma uumlnvanını suumlrduumlrmuumlştuumlr (Heames amp Breland 2010)

Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sisteminin aradan geccedilen yuumlz yıla rağmen hala ge-ccedilerliliğini koruduğu (Blake amp Moseley 2011 Giannantonio amp Hurley-Hanson 2011) Taylorizmrsquoin ldquooumllmediğirdquo (Koccedilel 2020 223) duumlşuumlnuumllmektedir Taylorizmin Fordist uumlretim sisteminde sermaye birikimini hızlandıran sosyal ilişkilerin kurulma-sını sağlayan oumlrguumltlenme tipi olduğu belirtilmektedir (Noel 1987) Buguumln eğitim



ve değerlendirmede kullanılan ccediloktan seccedilmeli standart testlerin bilimsel youmlnetimin sonucu olduğu (Rees 2001) Amerikarsquoda uumlniversitelerin yapılanmasını şekillendir-diği de yazılmıştır (Brooks Miles amp Buck 2008)

Bilimsel youmlnetim suumlrecinin korku ya da adam kayırmacılık olmaksızın adalet ve doğruluk yolunda youmlnetimin yeniden yapılandırılmasında oumlzellikle kadın-erkek ccedila-lışanlar arasında eşitliği sağlayıcı tamamen yeni ve bu anlamda da devrimci bir youml-netim sistemi olduğu belirtilmektedir (Nyland 2000) Bilimsel youmlnetim sisteminin işe en uygun kişinin kişiye de en uygun işin seccedililmesini sağladığı dile getirilmekte-dir Bilimin sadece laboratuvarlarda bilim insanları tarafından değil aynı zamanda youmlnetim suumlreccedillerinde kullanılmasıyla suumlrekli gelişmeyi desteklediği gelenek yerine bilimi temel alması youmlnuumlyle de Auguste Comtersquou hatırlattığı dolayısıyla bilimsel youmlnetimin Comtersquoun teolojik duumlşuumlnceden pozitif ve bilimsel duumlşuumlnce aşamalarıyla temsil edilen gelişimini youmlnetime uyarladığı ifade edilmektedir (Thompson 1917)

Taylorrsquoın goumlruumlşleri doğrultusunda bilimsel youmlnetim sistemi ile uumlretim yapıl-dığında işccedililerin daha fazla gelir sağlayacakları refah seviyelerinin yuumlkseleceği ve uumlretim artışı nedeniyle de en nihayetinde genel anlamda tuumlketicilerin genel fiyat duuml-zeylerindeki duumlşuumlşe bağlı olarak daha fazla kazanacakları iddia edilmektedir (Jones 1911) Buna goumlre Taylor işccedili ve işveren arasındaki uumlretim fazlasını kimin alacağına dair tartışmaya odaklanmak yerine uumlretim artışına dikkat ccedilekerek taraflar arasında uyumu desteklemiştir (Jones 1915) Bu doğrultuda bilimsel youmlnetim yaklaşımının 19 yuumlzyılın işccedili-işveren sorunlarına kapitalist bir ccediloumlzuumlm olarak ileri suumlruumllduumlğuuml de belirtilmektedir (Braverman 1974) Hatta otoriteyi uumlretim ilişkileri iccedilinde planla-ma departmanındaki beyaz yakalı uzmanlara aktararak enduumlstri toplumunda orta sınıfın oluşumunu sağladığı da ifade edilmektedir (Merkle amp Riley 1980)

Bilimsel Youmlnetim sistemiyle ilgili bu tuumlr duumlşuumlncelerin Tuumlrkccedile yazındaki aktarı-ma da genel olarak yansıdığı soumlylenebilir Oumlncelikle not etmek gerekir ki Taylor ve bilimsel youmlnetim konusununun ilk defa 1913 yılında Servet-i Fuumlnucircn Mecmuacircsırsquonda lsquoTaylor Usucircluuml ve Bu Usucircl Hakkında Muumlnacirckaşacirctrsquo başlıklı araştırma haberi olarak ya-yımlandığı sonrasında da 1924 yılında Ali Haydar tarafından oumlğretmenler iccedilin ha-zırlanan Muallimler Mecmuacircsırsquonda Fransızca kaynaklardan yararlanılarak aktarıldı-ğı goumlruumllmektedir (Ccedilalış amp Yıldırım 2009 Oumlzkul 2016 Uumlsdiken amp Oumlzen-Aytemur 2009) Servet-i Fuumlnucircn Mecmuacircsırsquondaki araştırma haberi Taylorizm konusunda uluslararası alanda bir nevi bilimsel bir tartışma olduğu bilgisiyle birlikte eleştiren-lerin ve destekleyenlerin goumlruumlşlerini ortaya koyarken (Oumlzkul 2016) Ali Haydar Taylorizm başlıklı ccedilalışmasında bir ticacircrethacircnede işleri iyi idacircre etmek iccedilin başlıca



iki şarta riacircyet etmek gerektiğini belirtip bunları genel olarak accedilıkladıktan sonra bu meselelerle ilk defa Amerikarsquoda Frederik Taylorrsquoın meşgul olduğunu ve yeni duumlnyacirc-nın istihsal ve ticacircret acircleminde buumlyuumlk bir inkılacircb yaptığını belirtmektedir (Oumlzkul 2016) Sonraki yıllardaki Tuumlrkccedile yazında da Taylor ve bilimsel youmlnetim sistemine ilişkin ccedilalışmaların buumlyuumlk oumllccediluumlde Ali Haydarrsquoın goumlruumlşleri ile benzer doğrultuda aktarıldığı ifade edilebilir Tuumlrkccedile yazındaki birccedilok ccedilalışmada bilimsel youmlnetimin işletmelerde verimlilik ve rasyonellik arayışlarına cevap sunduğu modern sanayinin gelişiminde oumlnemli bir roluuml olduğu belirtilmektedir (oumlr Koccedilel 2020 Oumlzer 2014) Tuumlrkccedile youmlnetim ve organizasyon alanında ccedilokccedila başvurulan bir kaynak olan Tamer Koccedilelrsquoin lsquoİşletme Youmlneticiliğirsquo kitabında (Uumlsdiken amp Erden 2002) Taylorrsquoın oumlncuuml-luumlğuumlnuuml yaptığı bilimsel youmlnetim yaklaşımının işletmelerde verimliliği arttırma reccedile-tesi olarak goumlruumllduumlğuuml ifade edilmektedir (2020 220) Başka pek ccedilok eserde de ben-zeri vurgularla sıkccedila karşılaşılmaktadır (oumlr Akmut vd 2003 Eren 2001 Şimşek amp Ccedilelik 2002) Ayrıca Taylorizmin guumlnuumlmuumlzdeki iş analizi uygulamalarının temelini oluşturduğu (Aldemir Ataol amp Budak 2001 Mucuk 2003) hem ccedilalışanın hem de işverenin omuz omuza ccedilalışarak kacircrı arttırmayı amaccedillaması nedeniyle zihinsel bir devrimi ifade ettiği belirtilmektedir (Erdem 1997) BYİ kitabının bireysel verim-liliğin oumlnemine bireysel tutkunun guumlduumlleyici niteliğine yakından goumlzleme verdiği oumlneme ve klasik yaklaşım kapsamında ccedilalışan motivasyonuna en ccedilok dikkat ccedileken ccedilalışma olduğuna da vurgu yapılmaktadır (Şahin 2004) Diğer yandan Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim yaklaşımıyla youmlnetim kavramını tesaduumlfiliklerden ve sezgisellikten kurtararak bilimsel bir temele oturmasını sağladığı youmlnetsel uygulamalara bilimsel bakış accedilısı kazandırdığı ve boumlylelikle youmlnetsel duumlşuumlncenin tarihsel gelişiminde bir ilk teşkil ederek tarihe geccediltiği (Guumlruumlz amp Guumlrel 2006 Oumlzer 2014) ve yeni kamu youmlnetimi duumlşuumlncesinin temellerini oluşturan youmlnetim ideolojisi teorisinin ilham kaynağı olduğu da yer yer dile getirilmektedir (oumlr Oumlzer 2014)

Genel olarak değerlendirmek gerekirse hem İngilizce yazında hem de Tuumlrkccedile yazında Taylor ve bilimsel youmlnetim sistemine ilişkin bilimsel değerlendirmelerden ccedilok Taylor ve sistemini idealize eden efsanevi anlatıların yaygın olduğu oumlzellikle de Tuumlrkccedile youmlnetim ve organizasyon yazınında bunun orijinal kaynaklara başvurul-maksızın birbirini tekrar eden ifadelerle nispeten daha belirgin bir şekilde goumlruumllduuml-ğuuml soumlylenebilir (Coşkun 2020) Bu durum Taylor ve bilimsel youmlnetim sisteminin efsanevi anlatılara kapılmadan bilimsel ccedilerccedilevede değerlendirilmesini daha iyi an-laşılması accedilısından oumlnemli bir mesele haline getirmektedir



lsquoBilimselrsquo Değerlendirmeler

Yukarıdaki accedilıklamalardan da anlaşılabileceği uumlzere Taylorrsquoın lsquobilimsel youmlnetimrsquo ifadesindeki lsquobilimselrsquo kelimesi akademi camiasında kullanılan lsquobilimrsquo kavramı ile tam olarak aynı anlamı taşımamaktadır Ancak Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim anlayı-şına temel oluşturan goumlzlemlerin yanı sıra lsquoBilimsel Youmlnetim Sistemirsquo geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmalarının genel hatlarıyla bilimsel goumlzlem ve bulgulara dayandığı kabul edilmektedir Bu boumlluumlmde bu bilimsel goumlzlem ve bulguların ne derece oumlzguumln doğru ve tutarlı olduğu incelenmekte ve bunlara dair ulaşılan kanıtlar ccedilerccedilevesinde bilimsel değerlendirmeler yapılmaktadır

lsquoBilimsel Youmlnetimin İlkelerirsquo Kitabı Ne Kadar Oumlzguumln

Taylorrsquoın BYİ kitabı ile ilgili oumlnemli hususlardan birisi bu kitabın tamamının ne derece oumlzguumln olduğuna ilişkindir (Wrege amp Stotka 1978) Kitabın oumlzguumlnluumlğuuml-ne dair Wrege ve Stotka (1978) tarafından detaylı bir analiz yapılmıştır Wrege ve Stotka (1978) Taylorrsquoın 1911rsquoda yayımlanan BYİ kitabı ile Taylor ile birlikte ccedila-lışan Morris L Cooke tarafından Bilimsel Youmlnetim Sistemini tanıtmak amacıyla lsquoEnduumlstriyel Youmlnetim (Industrial Management)rsquo başlığı altında yayımlanmak uumlzere yazılan ancak sonradan bir şekilde yayımlanmayan kitabın iccedileriği arasındaki ben-zerliklere dikkat ccedilekmektedirler Wrege ve Stotkarsquonın Taylor ile Cooke arasındaki ya-zışmalara dayanan değerlendirmelerine goumlre Morris L Cooke lsquoEnduumlstriyel Youmlnetim (EY)rsquo başlığı altında yayımlamayı amaccedilladığı ccedilalışmayı 1907 yılında yazmış kitabın ilk boumlluumlmlerinde buumlyuumlk oumllccediluumlde Taylorrsquoın konuşmalarından da esinlenerek kuram anlatılmış sonraki kısımlarda ise kuramı pratiğe aktarmada kullanılacak mekanizma-lar uumlzerinde durulmuştur Wrege ve Stotkarsquonın tespitlerine goumlre bu kitabın lsquoGoumlrev Youmlnetimi (Task Management)rsquo başlıklı ikinci boumlluumlmuumlnuumln iccedileriği kuumlccediluumlk bazı kelime değişiklikleri ile Taylorrsquoın BYİ kitabında yer almaktadır Wrege ve Stotkarsquonın de-ğerlendirmelerine goumlre benzerlik olan sayfa sayısı 69rsquodur Yazışmalardan kitabın yazım suumlrecinde Cookersquoun Taylor ile suumlrekli paylaşım iccedilerisinde olduğu ona değer-lendirme ve oumlnerilerini sorduğu ve kitabı ona goumlre şekillendirdiği anlaşılmaktadır Hatta kitabın basılacağı yayınevinin teknik mi yoksa genel mi olması gerektiğinin değerlendirildiği bunun dışında Taylorrsquoın kitabın basımının bilimsel youmlnetim sis-teminin İngiliz ve Fransız şirketlerinde benimseninceye kadar bekletilmesini tavsiye ettiği yazışmalardan anlaşılmaktadır EY kitabının 69 sayfalık ikinci boumlluumlmuumlnuumln BYİ kitabının parccedilası haline geldiği de accedilıkccedila dile getirilmektedir (Wrege amp Stotka 1978) Ancak EY kitabının neden yayımlanmadığı Cookersquoun kendi yazdığı kitabın oumlnemli bir kısmının Taylorrsquoın kitabında yer almasına neden itiraz etmediği BYİ kitabında neden ortak yazar olmadığı pek anlaşılamamaktadır Bu soruların cevaplanmasını



sağlayacak accedilık ve somut kanıtlar da goumlruumllememektedir Sadece buna ilişkin bazı accedilıklamalar bulunmaktadır Oumlrneğin Wrege ve Stotka (1978) bu durumu mali destek ile accedilıklamaktadır Buna goumlre 1909rsquoda Cooke ve Gantt Williams amp Wilkens Companyrsquode bilimsel youmlnetim sistemini uygulamak iccedilin bizzat Taylorrsquodan mali destek istemişler Cooke da mali destek karşılığında bilimsel youmlnetim ile ilgili yayımlanacak EY kitabındaki telif haklarını Taylorrsquoa borcu oumldeninceye kadar almamıştır (Wrege amp Stotka 1978) Wrege ve Stotka (1978)rsquonın dile getirdiği Cookersquoun EY başlıklı kita-bının varlığını Stevens Enstituumlsuuml arşivlerinde saklanan mektup da desteklemektedir Cooke 10 Kasım 1910 tarihinde Taylorrsquoa yazdığı mektupta Brandeisrsquole buluştukları-nı belirtmiş ve ona EY kitabının muumlsveddelerini ve lsquoKolej Youmlnetimirsquo ile ilgili raporun deneme baskısını goumlnderdiğini yazmıştır (Resim 2)

Resim 2 Morris L Cookersquoun Taylorrsquoa Yazdığı Mektup

Kaynak Cooke M L (1910) Letter to Taylor Stevens Institute Archives httpsstevensarchi-vescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id512 Item number 098J011 Container

label Interstate Commerce Commission - Hearings 1910-1911 Railroad Freight Rates Louis D Brandeis)



Ancak ne raporda ne de EY kitabının muumlsveddelerini goumlnderdiğine dair ifa-dede bu ccedilalışmaların kime ait olduğu accedilık bir şekilde belirtilmemektedir Diğer taraftan 19 Aralık 1910 tarihli New York Times gazetesinde Cookersquoun kendi imza-sıyla Harvard Toronto Columbia Wisconsin Princeton Haverford Williams uumlni-versiteleri ile Massachussetts Teknoloji Enstituumlsuumlrsquonuumln fizik boumlluumlmlerinde BYİrsquonin uygulanmasına ilişkin Carnegie Vakfırsquona bir rapor sunduğu belirtilmektedir Bu raporda bilimsel youmlnetim ilkelerinin uumlniversitelerde bilimin doğası nedeniyle uy-gulanmasının muumlmkuumln olmadığı ifade edilmektedir (New York Times 1910) Dolayısıyla mektupta Cookersquoun Brandeisrsquoe goumlnderdiğini soumlylediği iki ekten biri olan raporun Cookersquoa ait olduğu kesindir Ayrıca EY kitabının varlığı da accedilıktır Ancak Cookersquoun 1913rsquote kendi yazdığı lsquoBilimsel Youmlnetimin Ruhu ve Sosyal Oumlnemi (The Spirit and Social Significance of Scientific Management)rsquo başlıklı makalesinde Taylorrsquoın kendi kitabından parccedilalar koyduğuna dair herhangi bir vurgu yapılmadığı gibi Taylorrsquoın BYİrsquoni ilk yazan muumlhendis olduğu belirtilmekte bilimsel youmlnetim desteklenmektedir (Cooke 1913)

Diğer yandan bilimsel youmlnetime ilişkin ccedilalışmaların genel olarak oumlzguumln olma-dığına dair arguumlmanlar da dikkat ccedilekicidir Bunlardan birisi 1914 yılında Thompson tarafından dile getirilmiştir Thompson lsquoBilimsel Youmlnetim Yazını (The Literature of the Scientific Management)rsquo başlıklı makalesinde bilimsel youmlnetimi ve bu suumlreccedilte yayımlanan makaleleri incelemiş ve bir kısmını lsquooldukccedila magazinselrsquo ve lsquogelip geccedilicirsquo olarak niteleyerek bu ccedilalışmalarda yeni veya dikkate değer hiccedilbir şey olmadığını ifade etmiştir (Thompson 1914 529) Thompson (1914) arguumlmanının devamın-da kronometre ile yapılan zaman oumllccediluumlmlerinin dergi ve magazin yazarlarının ko-layca hayal guumlcuumlnuuml harekete geccedilirdiğini sırf bu nedenle Taylor ve takipccedililerinin popuumller olduğunu ve araştırma verilerinin detaylı bir şekilde eserlerde yer almadığını belirtmiştir

Verimlik Artışı Ne Derece Doğru Veriler Ne Kadar Tutarlı

Taylorrsquoın ccedilalışmalarına youmlnelik oumlnemli hususlardan birisi de bilimsel youmlnetim siste-minin uygulanması ile gerccedilekten verimlilik artışı sağlanıp sağlanmadığı ile ilgilidir (Wrege amp Hodgetts 2000) Wrege ve Perroni (1974) ve Wrege ve Hodgetts (2000) tarafından bilimsel youmlnetimin enduumlstriyel verimliliği artırdığına oumlrnek olarak goumls-terilen Bethlehem Demir İşletmesindeki birincil kaynaklara başvurularak yapılan analizler Taylorrsquoın meşhur doumlkme demir anekdotlarının ccedilok da doğru ve tutarlı olmayabileceğine işaret etmektedir Bu analizlere goumlre Taylor sadece bazı bilgileri sunarak goumlzlemleri basitleştirmiş verimlilik oumllccediluumltuumlnde dikkate alınabilecek birccedilok



oumlnemli veriyi ccedilıkarmış sadece bilimsel youmlnetimin etkileyiciliğini destekleyecek veri-leri sunmuştur (Wrege amp Hodgetts 2000) Oumlrneğin Taylor bilimsel youmlnetimin ta-sarlanmasının ve uygulanmasının doumlkme demir işletmesine maliyetinin ne olduğu bilimsel youmlnetimin uygulanmasıyla işletmenin ne kadar tasarruf sağlayabildiği ko-nusunda bilgi vermemiştir Buna karşın ikinci buumlyuumlk hissedar olan Robert Sayrersquoin 8 Nisan 1899 tarihli guumlnluumlğuumlne Taylorrsquoın işletmeye gereksiz yere buumlyuumlk miktarda paraya neden olduğunu yazması dikkat ccedilekicidir (Wrege amp Hodgetts 2000) Ayrıca analizlerden araştırmanın yapıldığı doumlnemde demirin sadece 27rsquosinin Taylorrsquoin prim sistemi youmlntemine goumlre yuumlklendiği geri kalanının ton başı oumldeme ile yuumlklen-diği anlaşılmaktadır (Wrege amp Hodgetts 2000)

Diğer yandan hem BYİ kitabında hem de bu kitaba temel teşkil eden lsquoAtoumllye Youmlnetimi (Shop Management)rsquo kitabında Bethlehemrsquode yuumlruumltuumllen deneylere yer ve-rilmekte ancak her iki kitap da aynı araştırmalara dayanmasına rağmen iki goumlzlem verileri arasında farklılıklar bulunmaktadır Detaylı goumlzlem ve disiplinli kayıt esa-sının benimsendiği vurgulanan ccedilalışmalar iccedilin bu durum tezatlık oluşturmaktadır Oumlrneğin lsquoAtoumllye Youmlnetimirsquo kitabında bir işccedilinin guumlnde 12-13 ton demir taşıdığı ve demir taşıma işinin 5-20 kişilik takımlar halinde yapıldığı belirtilirken (Taylor 1903) BYİ kitabında takımdaki işccedili sayısı yetmiş beşe ccedilıkmıştır (Taylor 1911) Verimlilik hesaplarının doğrudan işccedili sayısıyla ilintili olduğu goumlz oumlnuumlne alındığında işccedili sayılarındaki bu değişim verimlilik hesaplamalarını sorgulamalı hale getirmek-tedir Taylor kitabında Bethlehemrsquode yuumlruumltuumllen goumlzlemlerin oldukccedila detaylı bir şekilde rapor edildiğini belirtmekte ancak soumlz konusu işccedili farklılıklarının nedeni konusunda herhangi bir bilgi vermemektedir

Ayrıca Taylor araştırmalarının yakından goumlzlem ve detaylı kayıt esasına dayan-dığını ileri suumlrmuumlş ancak Amerikan Makine Muumlhendisleri Topluluğuna 1912 yılın-da sunduğu raporda detaylı zaman etuumltlerinin ve kaydın uygulanmadığını yazmıştır İlgili rapor toplamda 72 sayfadan oluşmaktadır Ancak raporun zaman etuumltlerinin ne olduğunu anlattığı boumlluumlmde (sayfa 48) ccedilalışmasına temel olan goumlzlem suumlrele-rinin son derece koumltuuml bir şekilde endekslendiği bu nedenle de zaman etuumltlerine dayanan iki yıllık ccedilalışmasını adeta ccediloumlpe attığını belirtmektedir (Resim 3)



Resim 3 Taylorrsquoın ASMErsquoye Sunduğu Rapordan Bir Boumlluumlm

Kaynak Enduumlstriyel youmlnetim Enduumlstriyel youmlnetimin mevcut durumu hakkında youmlnetimine ilişkin alt komite raporlarının tartışılması1912 item number 012A002

httpsstevensarchivescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id2471

Not Ana metne goumlre daha kuumlccediluumlk fontla yazılan dipnotu buumlyuumltebilmek iccedilin Stevens Enstituumlsuuml elektronik arşivinde bulunan dokuumlmanın ilgili kısmı yakınlaştırılarak yarım sayfa halinde resim

formatında sunulmuştur

Diğer yandan Wrege ve Hodgetts (2000) araştırmaya katılan işccedililerin ortala-manın uumlzerinde oldukccedila ccedilalışkan işccedililer olduğunu ileri suumlrmektedir Oumlrneğin BYİ kitabında Schmidt olarak adlandırılan ve asıl ismi Henry Noll olan işccedili sabah işe gelmeden oumlnce ve iş ccedilıkışı kendi evinin duvarlarını oumlren minyon tipli bir Alman olarak anlatılırken lsquoAtoumllye Youmlnetimirsquo kitabında soumlz konusu işccedili diğer ccedilalışanlardan vuumlcutccedila daha zayıf ancak Taylorrsquoın orada ccedilalıştığı suumlre iccedilinde ve sonrasında ccedilalış-maya devam eden bu iş iccedilin uygun olduğunu kanıtlamış disiplinli bir kişi olarak tarif edilmektedir Taylorrsquoın suumlrekli vurguladığı ortalama işccediliye bilimsel youmlnetim il-kelerinin uygulanmasıyla verimlilik artışının sağlanacağı youmlnuumlndeki iddia ile deneye konu olan işccedilinin oldukccedila disiplinli ve ccedilalışkan bir kişi olması lsquoortalamarsquo soumlzuumlnuuml de tartışmalı hale getirmektedir



Taylor BYİ kitabında İspanya Savaşırsquondan oumlnce fiyatların ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle demirin kacircr elde edilerek satılmasının muumlmkuumln olmadığını belirtmekte-dir Bu nedenle Bethlehem Demir İşletmesinin 80000 ton demiri kuumlccediluumlk parccedilalar halinde accedilık bir alanda depo ettiğini 1898rsquode İspanya Savaşının başlamasıyla fi-yatların yuumlkseldiğini ve buumlyuumlk miktarlarda demirin satıldığını soumlylemektedir Fiyat artışı ve yuumlksek miktarlardaki satışla ortaya ccedilıkan oumllccedilek ekonomisinin ccedilalışanlara işletme sahiplerine ve youmlneticilerine karşı eski youmlntemler yerine bilimsel youmlneti-min uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlsterme fırsatı verdiğini yazmaktadır (Taylor 1911) Ancak Wrege ve Perroni (1974)rsquonin işaret ettiği gibi Taylorrsquoın soumlyleminin aksine İspanya Savaşının gerccedilekleştiği 1898 senesinde demir fiyatlarında buumlyuumlk bir artış goumlruumllme-miştir 1896 1897 1898 ve 1899rsquoun ilk yarısında New Yorkrsquota demir 903 ve 1029 dolar arasında satılmaktaydı (New York Times 18 December 1902 Parker 1898) 1899 yılının son doumlneminde fiyat 1672 dolara ccedilıkmış ancak sonraki yıl 14 dolara duumlşmuumlştuumlr (New York Times 18 December 1902) Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim ilkelerini uygulamasına neden olan demir fiyatlarındaki artış accedilıklaması o guumlnuumln verileri ile karşılaştırıldığında gerccedilekccedili goumlruumlnmemektedir

Tablo 1 Pittsburghrsquoda Yıllık Ortalama Demir Fiyatları (1894-1899)

Yıllık Ortalama Pik Demir Fiyatları (Pittsburgh ABD)

Yıllar Fiyatlar (Dolar)

1894 1094

1895 1039

1896 903

1897 903

1898 918

1899 1672

Kaynak The Quarterly Journal of Economics1900 Statistics on Pig Iron 144 573-574

Taylor BYİ kitabında verimlilik artışını sadece detaylı goumlzleme dayanan yeni bir iş sistemi ile accedilıklamaktadır Ancak verimlilik artışı uumlzerinde kitapta yer almayan uygulamaların da etkisi olası goumlzuumlkmektedir Oumlrneğin bilimsel youmlnetim ilkelerinin ilk uygulandığı işletmelerden olan Midwale Demir İşletmesirsquonin iş ortamı hakkında Taylor tarafından yazılan bir mektup bazı ipuccedilları vermektedir 17 Eyluumll 1914rsquote yazdığı ve Stevens Enstituumlsuumlndeki arşivde yer alan mektubunda Taylor işccedililer ara-sında iccedilki sorununun yaygın olduğunu her guumln işyerine gelen viski ve bira yuumlkluuml bir vagonun etrafında ccedilalışanların karınca gibi toplandığını anlatmaktadır Taylor mektubunda goumlreve başlar başlamaz ccedilalışanları bu koumltuuml alışkanlıktan kurtarmak iccedilin



işyerine iccedilki getirilmesini yasakladığını oumlğle yemeklerini işccedililerin beraberinde getir-melerini isteyerek ccedilalışanların dışarı ccedilıkıp iccedilki iccedilmelerini oumlnlediğini belirtmektedir Ayrıca Katolik Kilisesi ile yakın ilişki kurarak papazlardan ccedilalışanların boş vakit-lerini iccedilki salonlarında değil de kilisede geccedilirmeleri konusunda ikna etmelerinin istendiği goumlruumllmektedir Taylorrsquoın işten ayrıldığı 1890 senesinde Midwale Demir İşletmesinde iccedilki sorunu neredeyse tamamen ccediloumlzuumllmuumlş gibidir Boumlylesi oumlnlemlerin deneylerin gerccedilekleştirildiği Bethlehem Demirrsquode de alınmış olabileceğini dikka-te almak son derece makul goumlruumlnmektedir Buna karşın Taylor aynı mektubun girişinde iccedilki karşıtı oumlnlemlerden sonra verimliliğin ne kadar arttığına dair kesin istatistik veremeyeceğini belirtmiştir (Resim 4)

Resim 4 Taylorrsquoın Willard Pricersquoa Yazdığı 17 Eyluumll 1914 Tarihli Mektubundan Bir Sayfa

Kaynak Taylor FW (1914) Letter to Willard Price item number 013D02d_002 httpsstevensarchivescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id1242rec2



Diğer yandan verimlilik artışı sağlanmasının nedenleri arasında Taylorrsquoın patentini aldığı bir demir kesme aletinin de payı olası goumlruumlnmektedir 1880 guumlz doumlneminde Taylor Midwale Demir İşletmesirsquonde bilimsel youmlnetim ilkeleriyle ilgili deneyler yapmak iccedilin işletmenin başkanından hangi accedilılarda ve hangi aletlerle de-mirin kesilebileceğini araştıracağını soumlyleyerek izin almıştır Altıncı ayın sonunda demir kesme işinde kullanılabilecek en uygun ebat ve accedilı bulunmuş deneyin mali-yetlerinin ccedilok uumlzerinde bir getiri sağlanmıştır 26 yıl boyunca bu alanda otuz ila elli bin arasında deney detaylı bir şekilde kaydedilmiş bunların yanı sıra kaydedilmeyen deneyler de olmuş yeni araccedillarla sekiz yuumlz bin pounddan fazla demir ve ccedilelik kesil-miş 150 bin ile 200 bin dolar arasında para harcanmıştır (Taylor 1919)

Midwale Demir İşletmesirsquonde iccedilki sorunun halledilmesinin ve yeni demir kesme makinesinin kullanımının verimliliğe ne kadar etki ettiği bilinmemektedir Ancak bunların belirli bir etkisi soumlz konusu olmuş gibi goumlruumlnmektedir İlginccediltir ki BYİ kitabında iccedilki sorununa ya da yeni icat edilen demir kesme aletinin verim artışındaki roluumlne dair hiccedilbir bilgi bulunmamaktadır Aksine verimlilik artışı sadece işccedililerin muumlhendislerce detaylı goumlzlem ve kontroluuml eşliğindeki ccedilalışmaları ile accedilık-lanmaya ccedilalışılmıştır

Diğer yandan bilimsel youmlnetim uygulamaları ile verimlilik artışı sağlandığı iddiaları o doumlnemde yapılmış başka araştırmalar tarafından da pek destek goumlrme-mektedir (Cunningham 1911 Symons 1912) Bilimsel youmlnetim anlayışının uygu-landığı işletmelerden en ccedilok dikkat ccedilekeni Ohiorsquoda bulunan Joseph amp Feiss Tekstil İşletmesidir Bilimsel youmlnetim sisteminin fazla uumlretim iccedilin ek oumldemelerin yapılacağı vaadinin gerccedilekleşmemesi ve oumlğle arasında bile ccedilalışanların fabrika dışına ccedilıkma-larının yasaklanması gibi nedenlerle 1909rsquoun Ocak ayında işccedililer grev yapmışlar-dır Ancak fabrika youmlnetimi katı kurallarından geri adım atmayarak grev kırıcıları kullanmış ve bazı ccedilalışanları işten ccedilıkarmıştır Grev fabrikanın yeniden yapılanma suumlrecine girmesine neden olmuş ve ccedilalışanlarla daha yakından ilgilenilmeye baş-lanmıştır Oumlrneğin kadın ccedilalışanların işteki performanslarının duumlşmemesi iccedilin ev işlerinde kendilerini yormamaları accedilısından ev iccedili goumlrevleri kendileri ile paylaşmayı kabul eden damat adayları ile evlenmelerine yardımcı olunmuştur Sosyal kapita-lizm anlayışı ccedilerccedilevesinde gerccedilekleştirilen ccedilabalar sayesinde 1910rsquoda 1503 olan iş guumlcuuml devir oranı 1923rsquote 413rsquoe duumlşmuumlş ancak dikkate değer bir verimlilik artışı sağlanamamıştır (Goldberg 1995)

Bunun dışında Wrege ve Hodgettsrsquoın (2000) Taylorrsquoın asistanları Gillespie



ve Wolle tarafından hazırlanan 1899 yılı pik demir raporları ile Bethlehem demir işletmesinin ikinci buumlyuumlk hissedarı olan Robert Sayrersquonin notlarından hareketle yapmış oldukları tespit ve değerlendirmelerine goumlre pik demir yuumlklemede takımlar tarafından yapılan işler ve dolayısıyla ton başı maliyet oumlnemli derecede değişiklik arz etmiş Taylor ve ccedilalışma arkadaşları buna bağlı olarak standart iş duumlzeyi ve prim ora-nını belirlemekte zorlanmış ve kullanılan yaklaşımı değiştirmişler neticede uumlretim standart bir şekilde artmazken toplam maliyetler artmış ancak Taylor belki yeni yaklaşımı anlatmanın kolay olmasından dolayı bu tuumlr sorunları goumlzardı etmiştir Ayrıca işccedililerin fazla ccedilalışma karşılığı ancak birkaccedil guumln ek uumlcret alabildikleri buna karşın aşırı yorgunluk nedeniyle kısa bir suumlre sonra guumlnluumlk oumldeme sistemine geri doumlnduumlkleri belirtilmektedir (Wrege amp Hodgetts 2000) Taylorrsquoın Schmidt karakteri ile anlattığı Henry Nollrsquoun bile en ccedilalışkan işccedililerden biri olmasına karşın 1899 Nisan ve Mayıs ayında her ay on bir guumln parccedila başı ccedilalışmasına karşılık kalan on doumlrt guumlnde aşırı yorgunluk nedeniyle guumlnluumlk oumldeme esasında ccedilalıştığı iddia edil-mektedir (Wrege amp Hodgetts 2000) Wrege ve Hodgetts (2000)rsquoe goumlre Taylorrsquoın ton başına maliyeti duumlşuumlrduumlğuuml youmlnuumlndeki iddiası ccedilok duumlşuumlk bir meblağdır ve bu da işletmenin demirbaşı olan taşıma arabalarının yıpranmasının hesaba katılma-masından kaynaklanmaktadır Demirlerin daha hızlı taşınmasını isteyen Taylor demir balyalarının dikkatli bir şekilde demir arabalarına yerleştirilmesi yerine on-ların arabalara atılmasını isteyerek zamandan kısmen de olsa tasarruf etmiş ancak ccedilok daha hızlı yıpranan demir taşıma arabalarının yıpranma payını maliyet kalemi olarak işletmenin bilgisine sunmamıştır Oumlyle ki ikinci buumlyuumlk hissedar olan Robert Sayre Taylorrsquoın işletmeye gereksiz maliyetler getirdiğinden şikayet etmiştir (Wrege amp Hodgetts 2000)

O doumlnemde bilimsel youmlnetim anlayışı geliştirmek iccedilin yapılan ccedilalışmalarda Taylor oumlncuuml bir rol oynamış olmakla birlikte bu ccedilalışmaların yuumlruumlten tek kişi Taylor olmamış ccedilok kişi bu konuda emek sarfetmiştir O doumlnem Amerikarsquoda daha oumlnce de belirtildiği gibi ekonomik doumlnuumlşuumlmuumln yaşandığı bir zamandır Bu doumlnuumlşuumlmuumln oumlnde gelen kurumları arasında Amerikan Makine Muumlhendisleri Topluluğu gelmek-tedir Taylorrsquoın da iccedilinde bulunduğu ve 1906-1907 yıllarında başkanlığını yaptığı topluluk bilimsel youmlnetim ccedilerccedilevesinde yapılan araştırmaları 1912 yılında bir rapor halinde sunmuştur Ancak topluluğun raporunda bilimsel youmlnetimin uygulandığı alanlar belirtilmiş olmakla birlikte verimlilik artışına dair somut hiccedilbir bilgi goumlruumll-memektedir (Resim 5)



Resim 5 Amerikan Makine Muumlhendisleri Derneğirsquonin 1912 Tarihli Raporunun 60 Maddesi

Kaynak ASME 1912 httpsstevensarchivescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id2339

Bilimsel youmlnetim uygulamalarının verimlilik artışı sağlamamış olabileceğine ilişkin oumlnemli bir veri de demiryollarında yapılan ccedilalışmalarda goumlruumllmektedir Buna goumlre bilimsel youmlnetim sistemininin gereklerinin geniş ccedilaplı uygulandığı demiryolla-rı ile diğer demiryolları arasında verimlik artışı accedilısından dikkate değer bir farklılık oluşmamıştır O guumlnlerde halka demiryollarının guumlnde milyon dolarla ifade edilen meblağa kadar masraflarını duumlşuumlrebileceği ilan edilmesine bilimsel youmlnetim sistemi ile ilgili gazete ve dergilerde yazılar ccedilıkarılarak kamuoyunun ilgisi canlı tutulmasına karşın (Curmingham 1911) 1904-1910 yılları arasında verilerin titizlikle işlenerek bilimsel youmlnetimin uygulandığı Santa Fe atoumllyelerinin verimliliği diğer demiryolları atoumllyelerinden farklı olmamış hatta iyi youmlnetilen diğer atoumllyelerden bazıları verim-lilik konusunda daha iyi olabilmişlerdir Buna karşın Santa Fe lokomotif tamir atoumllyesinde 1903-1910 yılları arasında genel bir verimlilik artışı olduğu ancak bu artışta bilimsel youmlnetim uygulamalarından ccedilok Taylorrsquoın bizzat kendisinin icat ettiği yuumlksek hızda demir kesme aletinin de rol oynadığına ilişkin arguumlmanlar ileri suumlruumll-mektedir (Curmingham 1911) (Tablo 2)



Tablo 21903-1910 Yılları Arasında Uumlccedil Lokomotif Tamir Atoumllyesinin Maliyetleri

Mil başına maliyet (cent) Lokomotif başına maliyet (dolar)

Yıllar Santa Fe Union Pacific Southern Pacific Santa Fe Union Pacific Southern Pacific

1903 997 1039 862 3042 3590 3289

1904 1342 1123 1033 3772 3565 3588

1905 1487 1156 1123 4165 3791 3473

1906 1108 861 1126 3101 3068 3531

1907 1050 866 1048 3037 2933 3563

1908 1374 1070 1079 3714 3108 3234

1909 1195 1150 1185 3133 3149 3182

1910 1287 1172 1163 3882 3656 3551

Kaynak Curmingham W J 1911 s 548

Sonuccedil

Bu ccedilalışmada youmlnetim biliminin oumlncuumlsuuml ve babası olarak kabul edilen ve duumlnya genelinde efsanevi bir anlatımla aktarılan Frederick W Taylorrsquoın bilimsel bir youmlne-tim sistemi geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaları ve araştırmaları oumlzguumlnluumlk doğruluk ve tutarlılık accedilılarından değerlendirilmiştir Ccedilalışmada oumlncelikle Taylorrsquoın yaşadığı doumlnem bilimsel youmlnetim sistemi ccedilalışmalarını hangi şartlarda yaptığı ve neler ortaya koyduğu genel hatlarıyla anlatılmış akabinde Taylor ve bilimsel youmlnetim sistemine ilişkin efsane niteliğinde anlatılara yer verilmiş son olarak da bilimsel youmlnetim siste-mi ccedilalışmaları ve bu ccedilalışmalarda kullanılan veriler oumlzguumlnluumlk doğruluk ve tutarlılık accedilısından değerlendirilmiştir

Elektronik kuumltuumlphane taramaları o yıllardaki diğer ccedilalışmalar ve Taylorrsquoın farklı yıllarda yayımlanan eserleri ile sonradan Taylor ve bilimsel youmlnetim sistemini kapsamlı bir şekilde değerlendirmeye odaklanan ccedilalışmalar dikkate alındığında oumlncelikle Taylorrsquoın en oumlnemli eseri olan Bilimsel Youmlnetimin İlkeleri kitabındaki me-tinlerin bir kısmının Morris L Cookersquoun daha oumlnce yazılmış Enduumlstriyel Youmlnetim kitabının iccedileriği ile benzeşmesi ve bununla ilgili bir accedilıklama yapılmamış olması birtakım soru işaretlerine yol accedilmaktadır Ayrıca Bethlehem Demir İşletmesi Santa Fe Demiryolları ve Joseph amp Feiss Tekstil İşletmesinde Taylorrsquoın yayımlanmış ccedila-lışmalarında iddia ettiği gibi verimlilik artışı olmamış olabileceğine ilişkin dikkate değer tespit ve değerlendirmeler bulunmaktadır Bu accedilıdan oumlncelikle belirtmek gerekir ki ortaya konan tespitlerin ve yapılan değerlendirmelerin daha ileri duumlzeyde incelenmesine ve araştırılmasına ihtiyaccedil bulunmaktadır Gelecekteki ccedilalışmalarda



farklı youmlntemlerle bunların konu edilmesi elzem goumlruumlnmektedir Diğer yandan Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim yaklaşımı anlatılırken ikincil kaynaklardan efsanevi an-latıların ve insan ilişkileri bağlamında ortaya konan eleştirilerin dışında bu tespit ve değerlendirmelerin de dikkate alınması youmlnetim biliminin ve duumlşuumlncesinin tarihsel gelişiminin daha doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi ve anlaşılabilmesi accedilısından faydalı olabilecektir Ayrıca youmlnetim ve oumlrguumlt alanında ccedilalışılan geccedilmişteki kişi ve konuların sadece youmlnetim biliminin youmlntemleri ile değil tarih ve sosyoloji gibi farklı alanlardan ve kaynaklardan beslenerek incelenmelerinin ve değerlendirilmele-rinin gerccedilek bilgiye ulaşma yolunda daha fazla fayda sağlayabileceği goumlruumllmektedir Oumlzellikle Wrege ve Hodgettsrsquoin (2000) de vurguladığı gibi tarihi kişi ve eserlere ilişkin değerlendirme ve ccedilıkarımların efsaneleştirilmiş anlatı ve anekdotlardan ccedilok doumlnemin şartları dikkate alınarak farklı yaklaşım ve youmlntemlerle kayıtlı veri ve bil-gilere ulaşılarak analizler uumlzerinden yapılması tarihsel gerccedilekliğin daha iyi ortaya konularak doğru anlaşılması accedilısından elzem goumlruumlnmektedir Bu şekilde belki tarihi gerccedileklerle efsanevi anlatı ve kurgular birbirinden daha iyi ayırt edilebilecek neyin tarihi gerccedilek neyin efsanevi anlatı ve kurgu olduğunu anlamak daha fazla muumlmkuumln olabilecektir Bu bağlamda Taylor ve bilimsel youmlnetim sistemine ilişkin oumlzellikle Tuumlrkccedile yazında ccedilok daha fazla araştırma ve incelemeye ihtiyaccedil duyulduğu da accedilık goumlruumllmektedir

Kaynakccedila References

Aitken H G 2014 Scientific management in action Princeton University Press

Akmut Ouml Aktaş R Aykaccedil B Doğanay M Durukan T Muumlftuumloğlu T amp Yuumlksel Ouml 2003 İşletme youmlnetimi (Editoumlr Tuumllin Durukan) Ankara Gazi Kitabevi

Aldemir C Ataol A amp Budak G 2001 İnsan kaynakları youmlnetimi İzmir Barış Ya-yınları

American Society of Mechanical Engineers 1912 The art of industrial management httpsstevensarchivescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id2328

Atta D V 1986 Why is there no Taylorism in the Soviet Union Comparative Politics 18 (3) 327-338

Blake A M amp Moseley J L 2011 Frederick Winslow Taylor One hundred years of managerial insight International Journal of Management 28 (4) 346-353

Braverman H 1974 Labour and monopoly capital The Degradation of work in the twentieth century New York amp London Monthly Review Press



Brooks J S Miles M T amp Buck P S 2008 From scientific management to social jus-tice and back again Pedagogical shifts in educational leadership Iru AH Normore (Ed) Leadership for social justice Promotirag equitgy and eccellence through inquiry and reflective practice 99-114 North Carolina Information Age Publis-hing

Carson P P amp Carson K D 1998 Theoretically grounding management history as a relevant and valuable form of knowledge Journal of Management History 4 (1) 29-42

Cooke M L 1910 Stevens Institute Archives httpsstevensarchivescontentdmoclcorg digitalcollectionp4100coll1id512 Item number 098J011 Container label Interstate Commerce Commission - Hearings 1910-1911 Railroad Freight Rates Louis D Brandeis)

Cooke M L 1913 The spirit and social significance of scientific management The Journal of Political Economy 21 (6) 481-493

Corwin S 2003 Picturing efficiency Precisionism scientific management and the ef-facement of labor Represantions 84 (in Memory of Michael Rogin) 139-165

Coşkun R 2020 Klasik youmlnetim ve kapalı sistem mi 1925 yılından oumlnce yazılmış youmlne-tim ders kitaplarında accedilık sistem imaları Eskişehir Osmangazi Uumlniversitesi İktisa-di ve İdari Bilimler Dergisi 15 (1) 119-140

Crozier W 1915 Letter to Frances Mitchell Stevens Institute Archives httpssteven-sarchivescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id604 Item number 014C001 Container label Taylor Biographical material General William Crozier

Cunningham W J 1911 Scientific management in the operation of railroads The Qu-arterly Journal of Economics 25 (3) 539-562

Ccedilalış Ş ve Yıldırım E 2009 Tuumlrkiyersquoye Taylorizmrsquoin girişi Oumlncuuml makalelerin analizi 17 Ulusal youmlnetim ve organizasyon kongresi bildiriler kitabı 428-431 Osman-gazi Uumlniversitesi İşletme Boumlluumlmuuml Eskişehir 21-23 Mayıs

Drucker P F 1954 The practice of management New York Harper amp Brothers

Drucker P F 1999 Knowledge and worker productivity California Management Re-view 41 (2) 79-86

Drury H R 1915 Scientific management a history and criticism New York Long-man Green Co

Erdem A R 1997 Youmlnetimde klasik bilimsel yaklaşımlar ve eğitim youmlnetimine etkisi Pamukkale Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi 291-104

Eren E 2001 Youmlnetim ve organizasyon 5 b Beta Basım Yayım İstanbul



Freedman D H 1992 Is management still a science Harvard Business Review No-vember-December 4-11

Gabor A 2000 The capitalist philosophers New York Three Rovers Press

Giannantonio C M amp Hurley-Hanson A E 2011 Frederick Winslow Taylor Ref-lections on the relevance of the principles of scientific management 100 years later Retrieved from httpsdigitalcommonschapmaneducgiviewcontentcgiartic-le=1037ampcontext=business_articles

Gilbreth F B 1914 Primer of scientific management New York Elibron Classics

Goldberg D J 1992 Richard A Feiss Mary Barnett Gilson and scientific management at Joseph amp Feiss 1909-1925 D Nelson (Ed) A mental revolution Scientific management since Taylor 40-57 Columbus Ohio State Uni versity Press

Graziosi A 1981 Common laborers unskilled workers 1880ndash1915 Labor History 22 (4) 512-544

Guumlruumlz D amp Guumlrel E 2006 Youmlnetim ve organizasyon Nobel Yayınları Ankara

Hamel G 2006 The why what and how of management innovation Harvard Busi-ness Review 84(2) 72-84

Heames J T amp Breland J W 2010 Management pioneer contributors 30‐year review Journal of Management History 16 (4) 427-436

Heinze T Shapira P Rogers J D amp Senker J M 2009 Organizational and instituti-onal influences on creativity in scientific research Research Policy 38 (4) 610-623

Hessen R 1972 The transformation of Bethlehem Steel 1904-1909 The Business His-tory Review 46 (3) 339-360

Hewes J E 1975 From root to McNamara Army organization and administration 1900-1963 Washington Center of Military History US Army Press

Hoagland J H 1955 Management before Frederick Taylor Paper presented at the Academy of management proceedings

Holden D W 2016 Managing men and machines US military officers and the intel-lectual origins of scientific management in the early twentieth century (Doctoral dissertation University of Kansas)

httpstevenscdmhostcomcdm4documentphpCISOROOT=p4100coll1ampCI-SOPTR=240ampREC=15

Jex S M 2002 Organizational psychology A scientist practitionar approach New York John Wiley amp Sons

Jones E D 1911 Reviewed works The principles of scientific management by Frederick W Taylor The American Economic Review 1(4) 833-836



Jones E D 1915 The relation of education to industrial efficiency The study of the general principles of administration The American Economic Review 5 (1) 209-226

Koccedilel T 2020 İşletme youmlneticiliği İstanbul Beta

Kraines O 1951 Brandeis and scientific management Publications of the American Jewish Historical Society 41(1) 41-60

Kuhn T S 1977 Objectivity value judgment and theory choice A Birdamp J Ladyman (Ed) Arguing About Science 74-86 London Routledge

Leblebici D N 2008 Youmlnetim bilimi accedilısından klasik doumlnemi hatırlamaya youmlnelik bir ccedilalışma Dumlupınar Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21 99-118

Lipartito K 2014 Historical sources and data M Buchelli amp R D Wadhwani (Ed) Organizations in time History theory methods 284-304 USA Oxford Univer-sity Press

Littler C R 1978 Understanding Taylorism The British Journal of Sociology 29 (2) 185-202

Locke E A 1982 The ideas of Frederick W Taylor An evaluation The Academy of Management Review 7 (1) 14-24

Mee J F 1965 Pater Familiae et Magister The Academy of Management Journal 8 (1) 14-23

Merkle J A amp Riley J M 1980 Management and ideology The legacy of the inter-national scientific management movement USA Univ of California Press

Mucuk İ 2003 Modern işletmecilik İstanbul Tuumlrkmen Kitabevi

Navaro-Yaşın Y 2000 ldquoEvde Taylorizmrdquo Tuumlrkiye Cumhuriyetirsquonin ilk yıllarında evişinin rasyonelleşmesi (1928-40) Toplum ve Bilim 84 51-74

Nelson D 1974 Scientific management systematic management and labor 1880-1915 The Business History Review 48 (4) 479-500

Nelson D 1975 Scientific management in transition Frederick W Taylor at Johnstown 1896 The Pennsylvania Magazine of History and Biography 99 (4) 460-475

Nelson D 1977 Taylorism and the workers at Bethlehem Steel 1898-1901 The Pen-nsylvania Magazine of History and Biography 101 (4) 487-505

Nelson D 1992 Scientific management in resrospect D Nelson (Ed) A mental revolu-tion scientific management since Taylor 5-40 USA Ohio State University Press

New York Times 19111911 Scores management of our unıversities Morris L Cooke in a report to Carnegie Foundation declares they are not businesslike httpquerynytimescomgstabstract



htmlres=9C00E2D81330E233A2575AC1A9649D946196D6CF

Noel A 1987 Accumulation regulation and social change An Essay on French political economy International Organization 41 (2) 303-333

Nyland C 2000 An early account of scientific management as applied to womenrsquos work with comment by Frederick W Taylor Journal of Management History 6 (6) 248-271

Oumlzer A 2014 Frederick Taylorrsquoın goumlruumlşlerini 21 yuumlzyıl youmlnetim mantığı ile yeniden okumak Verimlilik Dergisi (2) 41-72

Oumlzkul A S 2016 Tuumlrk youmlnetim yazınında ilk Taylorizm yayınlarına youmlnelik bir trans-kripsiyon ccedilalışması Youmlnetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi 1 (2) 59-98

Parker E W 1898 Concentration in pig-iron and coal production Publications of the American Statistical Association 6 (42) 69 -76

Payne S C Youngcourt S S amp Watrous K M 2006 Portrayals of FW Taylor across textbooks Journal of Management History 12 (4) 385-407

Rees J 2001 Frederick Taylor in the classroom Standardized testing and scientific ma-nagement Radical Pedagogy 3 (2) 10-12

Robinson R V amp Briggs C M 1991 The rise of factories in nineteenth century of In-dianapolis The American Journal of Sociology 97 (3) 622-656

Schachter H L 2010 The role played by Frederick Taylor in the rise of the academic management fields Journal of Management History 16 (4) 437-448

Schachter H L 2018 Labor at the Taylor Society Scientific management and a proac-tive approach to increase diversity for effective problem solving Journal of Mana-gement History 6 (6) 272-282

Scott W G 1959 The early record of a modern administrative dilemma The Journal of the Academy of the Management 2 (2) 97-110

Smyser S 1925 Who was Frederick Taylor The Scientific Monthly 20 (5) 527-529

Symons W E 1912 The practical application of scientific management to railway ope-ration Journal of the Franklin Institute 173 (2) 141-180

Şahin A 2004 Youmlnetim kuramları ve motivasyon ilişkisi Selccediluk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 11 523-547

Şimşek M Ş amp Ccedilelik A 2002 Youmlnetim ve organizasyon (7 Baskı) Konya Guumlnay Ofset

Taylor F W 1903 Shop Management a paper read before the American Society of Mechanical Engineers New York



Taylor F W 1911 The gospel of efficiency the principles of scientific management American Magazine May 101-113

Taylor F 1912 lsquoTestimonyrdquo Hearings Before Special Committee of the House of Rep-resentatives to Investigate the Taylor and Other Systems of Shop Management III Washington 8-25

Taylor F 1914 Personal letter to Willlard Price (17 Eyluumll 1914) item number 013D02d_002httpsstevensarchivescontentdmoclcorgdigitalcollectionp4100coll1id1242rec2

Taylor F W 1911 The principles of scientific management USA Plimpton Press

The Quarterly Journal of Economics 1900 Statistics on pig iron 14 (4) 573-574

Thompson C B 1914 The literature of scientific management The Quarterly Journal of Economics 28 (3) 506-557

Todd J T amp Morris E K 1983 Misconception and miseducation Presentations of ra-dical behaviorism in psychology textbooks The Behavior Analyst 6 (2) 153-160

Uumlsdiken B 2002 Tarihisel bir bakışla bilim-youmlnetim birlikteliği Youmlnetim Araştırmaları Dergisi 2 (2) 127-155

Uumlsdiken B amp Oumlzen-Aytemur J 2009 Youmlnetim bilgisinin aktarımında uluslararası bağ-lantılar Taylor ve Fayolrsquoun Tuumlrkiyersquoye gelişi 17 Ulusal youmlnetim ve organizasyon kongresi bildiriler kitabı 426-427 Osmangazi Uumlniversitesi İşletme Boumlluumlmuuml Es-kişehir 21- 23 Mayıs

Uumlsdiken B amp Erden Z 2002 1990rsquolı yıllarda Tuumlrkiyersquode youmlnetim alanı Disiplinin ya-pısı ve yaklaşımlar Youmlnetim Araştırmaları Dergisi 1 (2) 91-112

Uumlsdiken B amp Erccedilek M 2009 Tuumlrkiyersquode iş duumlnyası iccedilin ilk lsquoişletmersquo dergisi İşletmendashişletme ekonomisi ve organizasyon mecmuası Youmlnetim Araştırmaları Dergisi 9 (1) 53-90

Wadhwani R D amp Decker S 2017 The practice of historical methods in organization studies R Mir amp S Jain (Ed) The routledge companion to qualitative research in organization studies113-127 New York Taylor Francis

Waldo D 2006 The administrative state a study of the political theory of American public administration New York Routledge

Waller J 2004 Fabulous science Fact and fiction in the history of scientific discovery England Oxford University Press

Waring S P 1991 Taylorism transformed scientific management theory since 1945 USA The University of North Carolina Press

Wrege C D amp Hodgetts R M 2000 Frederick Winslow Taylorrsquos 1899 pig iron obser-vations Examining fact fiction and lessons for the new millennium The Academy of Management Journal 43 (6) 1283-1291



Wrege C D amp Perroni A D 1974 Taylorrsquos pig tale A Historical analysis of Frederick W Taylorrsquos pig iron experiments The Academy of Management Journal 17 (1) 6-27

Wrege C D amp Stotka A M 1978 Cooke creates a classic The story behind F W Tay-lorrsquos principles of scientific management The Academy of Management Review 3 (4) 736-749

Wren D A 1987 Management history Issues and ideas for teaching and research Jour-nal of Management 13 (2) 339-350

Wren D A 2011 The Centennial of Frederick W Taylorrsquos the principles of scientific management A retrospective commentary Journal of Business amp Management 17 (1) 11-22

Wren D A amp Hay R D 1977 Management historians and business historians Dif-fering perceptions of pioneer contributors Academy of Management Journal 20 (3) 470-476



A b s t r a c tFrederick W Taylor is seen as the pioneer even founder or father of management science and the scientific management system he developed is taught almost everywhere in the world under the name of Taylorism However while this is done scientific evaluation of Taylorrsquos studies towards developing the scientific management system is rarely made under the consideration of the period he lived original data and sources With this study to better understand how and under what conditions the scientific management system spreading as Taylorism was developed we seek to evaluate the research and the studies done by Taylor in terms of originality accuracy and consistency based on the accessible electronic archives correspondences and academic literature The evaluations made in this regard lead to an opinion that it would be more appropriate and useful to approach Taylorrsquos scientific management studies with caution in terms of originality accuracy and consistency at least to conduct further examinations and research concerning these issues

Keywords Frederick W Taylor scientific management system management science scientific research

Giriş

İşletme ve kamu youmlnetimi alanında ccedilalışan herhangi bir kimseye youmlnetim biliminin oluşmasını ve gelişmesini sağlayan oumlncuuml isimler kimlerdir diye sorulsa tartışmasız ilk sayılacak isimlerden birisi Frederick W Taylor olur Taylor youmlnetim duumlşuumlncesi-nin ya da oumlrguumlt kuramlarının anlatıldığı hemen hemen her yerde lsquoBilimsel Youmlnetimin İlkelerirsquo (The Principles of Scientific Management) kitabı ile youmlnetim işini bilimsel olarak ele alıp ccedilalışan oumlncuuml isimlerden birisi olarak anlatılır Bundan dolayı youmlne-tim işinin bilimsel ccedilalışmalara ve araştırmalara konu edilmesinde Taylorrsquoın oumlnemli bir roluuml olduğu duumlşuumlnuumlluumlr Taylorrsquoın bilimsel youmlnetim sisteminin pek ccedilok alanda geccedilerli olduğu (Jex 2002) işccedili sorunlarına ve uumlretim koordinasyonuna kapsamlı ccediloumlzuumlmler sunduğu (Nelson 1974) youmlnetim bilimine ve uygulamalarına youmln verdiği sıkccedila dile getirilir (Waring 1991) Bilimsel youmlnetimin zaman ve hareket etuumltleriyle geccedilmiş youmlnetim uygulamalarından farklılık arz ederek işletmelere rekabet avantajı sağladığı ve guumlnuumlmuumlzde hala geccedilerliliğini koruduğu da belirtilmektedir Hatta yir-minci yuumlzyılda modern youmlnetim duumlşuumlncesini şekillendiren on iki buluşun başında geldiğini soumlyleyenler de bulunmaktadır (Hamel 2006) Oumlrneğin Payne Youngcourt ve Watrous (2006) tarafından iccedilerik analizi youmlntemiyle yapılan bir araştırmaya goumlre Amerikarsquoda 2000-2004 yılları arasında yayımlanan youmlnetim ve psikoloji alanındaki ders kitaplarının 89rsquounda Taylorrsquoın bilimsel youmlnetiminin anlatıldığı youmlnetime giriş ders kitaplarının 818rsquoinde youmlnetim biliminin kurucusunun veya babasının

























































Efsanevi Anlatılar


















































1894 1094

1895 1039

1896 903

1897 903

1898 918

1899 1672




























1903 997 1039 862 3042 3590 3289

1904 1342 1123 1033 3772 3565 3588

1905 1487 1156 1123 4165 3791 3473

1906 1108 861 1126 3101 3068 3531

1907 1050 866 1048 3037 2933 3563

1908 1374 1070 1079 3714 3108 3234

1909 1195 1150 1185 3133 3149 3182

1910 1287 1172 1163 3882 3656 3551


Sonuccedil








































































































































































Efsanevi Anlatılar


















































1894 1094

1895 1039

1896 903

1897 903

1898 918

1899 1672




























1903 997 1039 862 3042 3590 3289

1904 1342 1123 1033 3772 3565 3588

1905 1487 1156 1123 4165 3791 3473

1906 1108 861 1126 3101 3068 3531

1907 1050 866 1048 3037 2933 3563

1908 1374 1070 1079 3714 3108 3234

1909 1195 1150 1185 3133 3149 3182

1910 1287 1172 1163 3882 3656 3551


Sonuccedil































































































































































1894 1094

1895 1039

1896 903

1897 903

1898 918

1899 1672




























1903 997 1039 862 3042 3590 3289

1904 1342 1123 1033 3772 3565 3588

1905 1487 1156 1123 4165 3791 3473

1906 1108 861 1126 3101 3068 3531

1907 1050 866 1048 3037 2933 3563

1908 1374 1070 1079 3714 3108 3234

1909 1195 1150 1185 3133 3149 3182

1910 1287 1172 1163 3882 3656 3551


Sonuccedil









































































































































1903 997 1039 862 3042 3590 3289

1904 1342 1123 1033 3772 3565 3588

1905 1487 1156 1123 4165 3791 3473

1906 1108 861 1126 3101 3068 3531

1907 1050 866 1048 3037 2933 3563

1908 1374 1070 1079 3714 3108 3234

1909 1195 1150 1185 3133 3149 3182

1910 1287 1172 1163 3882 3656 3551


Sonuccedil
















































































































yönetim sistemi: efsanevi management system

Documents