zachowania wolnoczasowe młodzieży ponadgimnazjalnej ... · począwszy od drugiej połowy xix...

ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2013

ZDROWIE I DOBROSTAN

ROZDZIAŁ III

1Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Cracovian Academy they The Andrew Frycza Modrzewskiego

2Zespół Szkół Średnich w Jaśle

The Team of High Schools in Jasło

EWA DYBIŃSKA1, GRZEGORZ PRZYWARA

2

Zachowania wolnoczasowe młodzieży ponadgimnazjalnej

wybranych szkół Jasła z uwzględnieniem płci

i miejsca zamieszkania

Leisure time behavior among high school population according

to the gender and place of residence from selected schools

in Jaslo, Poland

Pojęcie czasu wolnego to jedno z podstawowych zagadnień społecznych. Jedni

uważają, że mają go za mało lub wcale, inni wręcz przeciwnie, że posiadają go a

dużo. Problem wynika więc nie z tego ile go mamy, lecz z tego co określa sie mia-

nem czasu wolnego [1].

Czas wolny jest składnikiem kultury życia społecznego towarzyszący człowie-

kowi od początku jego istnienia, przekazywany sukcesywnie z pokolenia na pokole-

nie. Już od niepamiętnych czasów świętowanie połączone było z wypoczynkiem i

beztroską zabawą a tym samym kojarzone z czasem wolnym od jakichkolwiek obo-

wiązków. Przez wieki nie uległo to zmianie, bowiem do dziś czynności te są syno-

nimami zachowań wolno czasowych. Czas wolny wcześniej nie był naukowo pro-

gramowany czy też poddawany szczegółowej analizie, mimo to ,że podział czasu na

zajęty i wolny nie raz zainteresował filozofów i naukowców we wcześniejszych

epokach historycznych [2].

W czasach prehistorycznych świętowanie i czas wolny były bardzo trudne do

określenia i wyodrębnienia, ludzie skupiający się na zapewnieniu pokarmu, ciągłym

polowaniu nie byli bowiem świadomi o tym, że „czas wolny” po prosu były nieroz-

łącznie związane z całym cyklem egzystencjalnym człowieka. Następnie w miarę

rozwoju początków życia osiadłego i cywilizacji rolniczej czas pracy i czas wolny

uzależniony był od pory roku i rytmu prac do wykonania w gospodarstwie, zaob-

serwować można było tutaj dłuższe okresy czasu wolnego związane z różnego ro-

dzaju misteriami zabawowo - towarzyskimi i obchodzonymi świętami. W okresie

feudalnym zarys czasu wolnego zarysowuje się jeszcze bardziej w egzystencji czło-

wieka, rodzą się tutaj odpowiednie przywileje przyznawane ludziom o określonych


Zdrowie i dobrostan

68

koligacjach i majątkach feudalnych. Klasa chłopska posiadała tego czasu najmniej

jak i najmniej sposobów jego spędzenia, w korzystnej sytuacji było natomiast du-

chowieństwo i szlachta, która nie oszczędzała sobie sposobności do próżnowania i

licznych zabaw. Zmiana cywilizacji feudalnej na mieszczańską i sposobu życia jak

miała miejsce od począwszy połowy XVIII wieku w zasadniczy sposób zmieniła

postrzeganie czasu wolnego, czasu pracy wśród społeczeństwa, a rozwijający się w

szybkim tempie kapitalizm spowodował odpływ znacznej liczby mieszkańców wsi

do miast w poszukiwaniu godnego życia i lepszej pracy. Był to przełomowy mo-

ment w percepcji czasu pracy do czasu wolnego, w związku z zasadniczą zmianą

jaką był fakt że ludzie nie wykonywali już jak dotychczas pracy w obrębie swojego

gospodarstwa tylko wychodzili podjąć pracę w wielkich fabrykach, co zaowocowało

dodatkową ilością czasu wolnego po wykonaniu swoich obowiązków w pracy za-

wodowej, którą zaczęli dysponować ludzie. Wraz z ciągłym rozwojem procesów

humanizacji pracy, skróceniem liczby dni roboczych i godzin pracy, skróceniem

progu wieku emerytalnego zaczęła zwiększać się automatycznie ilość czasu wolne-

go po za praca zawodową pozostawiona do dobrowolnego wykorzystania przez

człowieka zgodnie z jego zamiłowaniami i preferencjami [3].

Wiek XIX i XX silenie wpłynął na obowiązującą definicję czasu wolnego. Pod-

jęta próba skrócenia czasu pracy w XIX wieku na ośmiogodzinny system pracy na

mocy uchwały Międzynarodowego Kongresu Robotniczego w Genewie przyniosła

swoje efekty dopiero po pół wiecznym czekaniu, kiedy to właśnie owy postulat

został spełniony, warto nadmienić że w Europie do I wojny światowej powszechnie

stosowany był dziesięciogodzinny system pracy [4].

Począwszy od drugiej połowy XIX wieku wraz z ciągle rosnącymi potrzebami

gospodarczymi miały miejsce nowe wynalazki i odkrycia naukowe, prężnie rozwijał

się przemysł metalurgiczny, wydobywczy, elektryczny, transportowy, zaczęto sto-

sować coraz to nowsze techniki w przetwórstwie i rolnictwie, powstały nowe nurty

artystyczne i trendy w kulturze i sztuce. W wyniku burzliwych przemian wszystkich

wyżej wymienionych dziedzin gospodarki przypadającym na tamten okres wieko-

wy, czas wolny który do tej pory był przywilejem tylko nielicznych w XX wieku

stał się dobrem powszechnym wśród społeczeństwa. Zrodził się wtedy problem z

odpowiednim jego wykorzystaniem w czego konsekwencji stal się przedmiotem

licznych badan naukowych [2].

Człowiek współczesny w zmieniającym się świecie przywiązuje i nadaje nie-

zwykłą rangę czasowi wolnemu, który zaczyna być traktowany nie tylko w ujęciu

tradycyjnym, jak podział na minuty, godziny, dni, miesiące, lata, Lech również w

wymiarze jakościowym, przejawiającym się w jego filozoficznej, socjologicznej i

psychologicznej postaci. Efektywność zaspokajania potrzeb z zakresu czasu wolne-

go uzależniona jest od zmian zachodzących w: poziomie i strukturze wydatków i

dochodów, w samej gospodarce i wewnątrz gospodarstw domowych, w zakresie

działań samoobsługowych oraz na rynku dóbr i usług. Długofalowe procesy demo-

graficzne zaobserwowane w Polsce jak i w całej Europie takie m.in. jak; rozwój

medycyny i wydłużenie przeciętnego trwania życia, późniejsze starzenie się społe-

czeństw, zmniejszanie liczebności w gospodarstwach domowych. Na problem czasu

Ewa Dybińska, Grzegorz Przywara

Zachowania wolnoczasowe młodzieży ponadgimnazjalnej wybranych szkół Jasła

z uwzględnieniem płci i miejsca zamieszkania

69

wolnego zwracają również coraz większą uwagę tendencję społeczno – kulturowe

oraz ekonomiczne; odznaczające się pogłębianiem różnic miedzy grupami społeczno

– ekonomicznymi z możliwością zaspokojenia potrzeb ludności oraz kreowaniem

odpowiedniego stylu życia [5].

Należy pamiętać również o młodzieży, która wraz z przechodzeniem ze wsi do

miasta relatywnie zwiększa swoja ilość czasu wolnego, jak również o tym, że w

miarę rozwoju mechanizacji rolnictwa i wkraczania nowych technologii na wieś

również ilość czasu wolnego młodzieży ulegnie wzrostowi. Na tym etapie wyjaśnie-

nia wymaga pewna nieścisłości, mianowicie pisząc o „czasie wolnym” i „ zachowa-

niach w czasie wolnym” należy zadać sobie sprawę że to nie czas jest „wolny”,

tylko człowiek ma mniejszą bądź większą swobodę w gospodarowaniu czasem.

Pojawia się więc problem samej gospodarki tym czasem i można tu mówić o róż-

nych rodzajach tej gospodarki: zbiorowej, społecznej, indywidualnej, gdzie państwa

i społeczeństwa mogą w większym lub mniejszym stopniu stwarzać warunki, orga-

nizować różne możliwości racjonalnego spędzania czasu wolnego przez ludność w

celu osiągnięcia pewnych wartości, przekształcenia warunków swojego życia zgod-

nie ze swoimi planami, aspiracjami i potrzebami [6].

Czas wolny umożliwia bowiem jednostce zaspokojenie wielu ważnych społecz-

nych i indywidualnych potrzeb oraz kreowanie nowych wartości, przyczynia się on

do tworzenia możliwości różnorodnych form relacji i postępowania jednostki po

pracy jak również nowych form zbiorowego współżycia ludzi, a sposób korzystania

z czasu wolnego jest odbiciem licznych przeobrażeń kulturowych i ekonomicznych

społeczeństwa [7].

W chwili obecnej problematyka czasu wolnego jest przedmiotem wielostronnego

zainteresowania przedstawicieli licznych dyscyplin naukowych, instytucji społecz-

nych oraz samej polityki. Czas wolny stanowi jeden z najważniejszych problemów

współczesnego człowieka, a tym samym stanowi nieodłączny element jego życia,

które wpływa na samą jego jakość.

Rezultatem tych zainteresowań stała się bogata literatura poświęcona zarówno

teoretycznym aspektom czasu wolnego jak i samej problematyce międzynarodo-

wych badań porównawczych w tej dziedzinie [7]. Istotny jest fakt, że wszelkie ba-

dania czasu wolnego koncentrują się wokół analizy sposobów wypoczywania róż-

nych środowisk; środowiska szkolnego, ludzi dorosłych, wielkich aglomeracji jak

również środowiska wiejskiego.

Trzeba pamiętać jednak o tym, że odpowiednio zaplanowany czas wolny przy-

nosi wiele korzyści. Może pozytywnie wpłynąć m. in. kształtowanie uczuć moral-

nych, promocji zdrowego stylu życia, rozwijaniu i przejawianiu pozytywnych cech

charakteru i osobowości, przestrzeganiu zasad kultury życia codziennego a także na

czynny udział w życiu społecznym lokalnego środowiska.

Ponadto czas wolny w odniesieniu do dzieci i młodzieży powinien służyć przede

wszystkim krzewieniu odpowiednich wartości i nawyków, poznawaniu rzeczywisto-

ści, nabieraniu doświadczenia, które zaowocuje w ich dorosłym życiu.

Należy przy tym pamiętać o ciągłej kontroli i bezustannym nadzorowaniu po-

czynań dzieci i młodzieży, by czując się absolutnie swobodnie nie skierowały swojej


Zdrowie i dobrostan

70

energii na działania niepożądane jak również o tym że nastolatek może mieć bar-

dziej ograniczony dostęp do informacji na temat różnorodnych form spędzania czasu

wolnego niż człowiek dorosły jak również o tym że czasami potrzebuje on osoby,

która by go zachęciła, porwała w wir niesamowitej przygody.

Wszelka edukacja, szczególnie tej grupy społecznej jaką stanowią dzieci i mło-

dzież w zakresie zagospodarowania czasu wolnego staje się potrzebą chwili. Obo-

wiązek ten obok samej rodziny w znacznym stopniu spoczywa na szkole, która

powinna pomóc uczniom w ukształtowaniu odpowiednich postaw, zrozumieniu

wartości którymi powinien kierować się w dalszym życiu i pomóc we właściwym

ich wyborze [8]. Wykorzystanie czasu wolnego, sama jego struktura stanowi jedno z ważniej-

szych zadań trybu życia młodego człowieka, w sferze tej mają sposobność ujawnić

się wartości jakimi hołduje osobowość człowieka, główne cechy moralno – du-

chownego, kultury i światopoglądu.

Dobro, jakim jest czas wolny staje się coraz częściej wartością autoteliczną, czyli

wartością samą w sobie, a także wartością cenną, ponieważ ciągle pozostanie w

niedoborze. Wygospodarowanie, a co najważniejsze satysfakcjonujące i należyte

spożytkowanie czasu wolnego to prawdziwa sztuka. Współcześnie ciągle podkreśla

się, że czas wolny stał się miarą poziomu i stylu życia społeczeństw oraz jedną z

obiektywnych potrzeb społecznych, a jednostka w szczególności, lecz i całe grupy

dążą do posiadania wystarczającej ilości czasu wolnego i są tym samym skłonne

zapłacić coraz wyższe ceny na jego interesujące i racjonalne zagospodarowanie [5].

Żyjący w ciągłym biegu współczesny człowiek, nieustannie przeplata mający do

indywidualnej dyspozycji swój czas wolny z pracą zarobkową. Godziny spędzone

na nauce szkolnej, czy zajęciach zawodowych, jak również godziny wolne od ja-

kichkolwiek obowiązków odciskają piętno w życiu każdego człowieka, będąc w

pewnym sensie przeciwstawne zawsze tworzą harmonijną całość. Istotny jest fakt,

że całkowity brak czasu wolnego powoduje bardzo ujemny wpływ na zdrowie, osią-

gnięcia osobiste, zadowolenie z siebie i świata, stosunek do innych ludzi, natomiast

czas mądrze, racjonalnie zaplanowany i wykorzystany na wypełnienie odpowied-

nich dla danej osoby zajęć ma bardzo pozytywne znaczenie dla ogólnego rozwoju

poziomu kultury i wiedzy zarówno pojedynczej jednostki jak i całego społeczeństwa

[6].

Czas wolny w życiu współczesnego człowieka spełnia liczne funkcje. W literatu-

rze szczególnie akcentowane są te związane z regeneracją, rekonstrukcją zarówno sił

fizycznych jak i psychicznych. Wujek [9] wymienia dwie funkcje czasu wolnego;

funkcję rozwojową, opierającą się na rozwoju osobowości,

oraz funkcję wypoczynkowo – rekreacyjno – rozrywkową.

Wypoczynek ma za zadanie wyrównać w organizmie człowieka strat spowodo-

wanych intensywnym, wzmożonym wysiłkiem, odrodzenie sił psychiczno – fizycz-

nych. Jest on dzielony na dwa rodzaje bierny i czynny. Wypoczynek bierny w głów-

nej mierze polega na bezczynności; wygodnym siedzeniu i leżeniu, natomiast wypo-

czynek czynny opiera sie głównie na aktywnym realizowaniu zajęć odmiennym od

tych, które uprzednio wywołały osłabienie i zmęczenie organizmu. Naturalną formą




71

odpoczynku biernego, który jest tak samo konieczny jak i odpoczynek czynny, a już

w szczególności po wytężonym wysiłku jest sen, dokonujący procesu odnowy w

układzie nerwowym ludzkiego organizmu. Następna w kolejności jest rozrywka,

która zaspokaja pragnienia, wnosi do życia codziennego element zmienności i

urozmaicenia, dostarczając tym samym różnorodnych wrażeń i doznań estetycznych

niż w przypadku monotonii życia codziennego.

Pierwsza wymieniona przez Wujka [9] funkcja czasu wolnego prowadzi do za-

spokojenia zainteresowań jednostki, zaspokojenia pragnień twórczych, samodosko-

nalenia się, a treści tej funkcji kształtują fazy rozwoju fizycznego – społecznego jak

i również indywidualne zainteresowania danej jednostki. Bardzo podobne do

wspomnianego autora stanowisko dotyczące funkcji czasu wolnego reprezentują

także Kamiński [10] oraz Dąbrowski [11], przy czym ten pierwszy wyróżnił trzy

funkcje:

wypoczynek,

rozrywkę

oraz rozwój zainteresowań tzw. miłośnictwo [12].

Natomiast Dąbrowski [11] rozszerzył jeszcze podział zaproponowany przez

Kamińskiego [10] o dodatkowy element jakim jest poszukiwanie własnego miejsca

w całym społeczeństwie, dzieląc tym samym funkcje czasu wolnego na cztery ro-

dzaje:

rozrywkę,

wypoczynek,

rozwój zainteresowań i uzdolnień,

poszukiwanie własnego miejsca w całym społeczeństwie.

Niewątpliwie najbardziej oczywistą funkcją czasu wolnego jest regeneracja sił

fizycznych i psychicznych, regeneracja sił witalnych, która powstała w wyniku

trwającego dłuższy czas zmęczenia i intensywnego wysiłku. Widocznymi objawami

przemęczenia organizmu jest zmniejszona zdolność organizmu do wykonywania

pracy i nauki, brak koordynacji ruchowej i prawidłowej postawy ciała, wzmocniona

negatywna reakcja na bodźce zewnętrzne, spadek zainteresowania, senność lub

przeciwnie bezsenność i apatia, problemy w skupieniu się i ogarnięciu własnych

myśli.

Człowiek zwalczając chroniczne przemęczeniem poprawia i reguluje warunki

swoje pracy i nauki poprzez odpowiednie wietrzenie pomieszczeń w których prze-

bywa, odpowiednie ich oświetlenie, cisze, sprawną organizacje pracy oraz estetykę i

wygodę stanowiska pracy. Zawsze elementem koniecznym, by przywrócić organi-

zmowi homeostazę jest prawidłowo dobrany wypoczynek, polegający na takich

czynnościach jak m.in.; zaspokojenie głodu, prawidłowy sen, relaksacyjnej kąpieli,

oderwaniu się od hałasu, napiętego harmonogramu planów i załatwień, wymagań,

przymusowego towarzystwa, czy też zwolnieniu szybkiego tempa pracy.

Dlatego też chcąc tak naprawdę wypocząć udajemy się z dala od zgiełku, szuka-

jąc tym samym odizolowania i samotności – spędzając czas w gronie najbliższych,

uwalniamy napięcie ciała i umysłu, robimy rzeczy dla nas przyjemne, relaksacyjne,

spokojne, nie wymagające od nas znacznego wydatku energetycznego [11].


Zdrowie i dobrostan

72

Wysiłek, przemęczenie i w konsekwencji do tego wypoczynek, stanowią natu-

ralny cykl życiowy każdego żyjącego organizmu. Szczególnie szybko równowagę

organizmu tracą dzieci i młodzież, dzieje sie tak bowiem ze zbyt dużego zaangażo-

wania w wykonywane czynności oraz braku umiejętności odpowiedniego organizo-

wania sobie czasu.

Kolejną funkcją czasu wolnego jest rozrywka, powinna ona spełniać wszystkie te

pragnienia, które nie zostały zaspokojone podczas wykonywania przez nas obo-

wiązków. Definicje czasu wolnego podkreślające na każdym kroku, jak ważne jest

uwolnienie się w czasie wolnym od jakiegokolwiek przymusu i obowiązku, który

towarzyszy nam choćby nawet w szkole czy w pracy, nie jest do końca prawidłowa,

gdyż, zarówno nauka, praca jak i zabawa może stać się przyjemnością i rozrywkę.

Trzeba pamiętać, że dobra rozrywka powinna przynosić nastrój ożywienia i zapału.

Harmonijnie powiązana ze sobą praca i rozrywka prowadzi do rozwoju nowych

dążeń i uzdolnień. Człowiek szukający rozrywki cechuje się przede wszystkim;

pragnieniem doraźnej przyjemności nie wymagającej intensywnej pracy umysłowej,

nie wymagającej zdyscyplinowanego działania, napięcia woli. Najchętniej widzi

niespodzianki, niezwykle zdarzenia i zupełną dowolność ich realizacji [11].

Rozwój zainteresowań i uzdolnień jest dobrowolną i spontaniczną działalnością

amatorską podejmowaną przez daną jednostkę w czasie wolnym, pozwalającą na

optymalny rozwój własnych zainteresowań i uzdolnień w celu zaspokojenie we-

wnętrznej potrzeby oraz własnego zadowolenia i podwyższenie własnej samooceny.

Wyróżniamy bardzo wiele kierunków rozwoju uzdolnień osiągane dzięki trwałym

zainteresowaniom i systematycznym wysiłkom, podczas których jedni nieustannie

dążą do zaspokajania potrzeby poznania, natomiast kolejni są bardzo emocjonalni i

wrażliwi, silnie przeżywają wrażenia estetyczne próbując swoich sił w samodziel-

nym tworzeniu dzieł artystycznych, dzieł sztuki, jeszcze inni pragną kształtować i

doskonalić otoczenie. Wyżej wymienione dążenia tym samym decydują zarówno o

wyborze kierunku zawodowego jak i wszelkiego rodzaju dobrowolnych zaintereso-

wać i ciekawych zajęć.

Ostatnią funkcją spędzania czasu wolnego która została wymieniona przez Dą-

browskiego [11] jest poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie, mająca za

zadanie prawidłowe wprowadzenie jednostki w życie społeczne. Powszechnie wia-

domo, że człowiek lubi otaczać sie innymi ludźmi, nie jest tym samym pustelni-

kiem. Na każdym kroku, niezależnie od naszej woli możemy zauważamy obecność

innych otaczających nas ludzi.

Bardzo istotne jest, aby każdy obywatel miał stworzone możliwości uczestnic-

twa w elastycznych i dobrowolnych grupach dających mu warunki rozwoju, rozkwi-

tu jego indywidualnych wartości zapewniając mu tym samym odpowiednie miejsce

wśród reszty całego społeczeństwa. Bez wątpienia o wiele łatwiej i znacznie przy-

jemniej jest przebywać w gronie ludzi o podobnych pasjach, zainteresowanych tą

samą dziedziną wiedzy, mających zbliżone do nas hobby, uznających podobny styl

życia, wyznających te same idee. Tym samym przez włączenie się do życia zespo-

łowego uodporniamy się na ból i cierpienie, bowiem powszechnie wiadomo, że w

grupie łatwiej znosimy krzywdę i niepowodzenia. Człowiek często nie odczuwając




73

tego spędza bardzo wiele czasu w towarzystwie innych ludzi, dlatego bardzo ważny

jest odpowiedni dobór partnerów, przestrzeganie obowiązujących przepisów i panu-

jących obyczajów, takt, umiejętność współżycia, odpowiednia dykcja oraz umiejęt-

ności organizacyjne [11].

W pedagogice wyodrębnić można ponadto liczne aspekty czasu wolnego, które

związane są z funkcjami czasu wolnego i bezpośrednio z nich wynikają. Oto niektó-

re z nich:

aspekt pedagogiczny, który stanowi treść ideową wszystkich funkcji czasu

wolnego, głównym jego celem jest stwarzanie sytuacji w których młodzież i

dzieci będą miały sposobność wykazać się własną aktywnością, zaangażo-

waniem oraz inicjatywą a także umiejętnościami organizacyjnymi [13],

aspekt psychologiczny; przypominający o tym, że intensywnie rozwijająca

się psychika dziecka wymaga ciągłego dostarczania nowych wrażeń i bodź-

ców. W tym celu dziecko czuje potrzebę samodzielnego poszukiwania inte-

resujących rzeczy i zjawisk, a w miarę dalszego rozwoju odkrywa i ukierun-

kowuje swoje indywidualne zamiłowania i preferencje.

aspekt socjologiczny; mówiący o tym, że dziecko w zasadzie posiadany czas

wolny spędzać w zasadzie w grupie rówieśniczej, gdyż czas spędzony w sa-

motności uniemożliwiałby porównywanie własnego postępowania, swoich

czynów z czynami innych ludzi [12].

Wszystkie aspekty i funkcje wzajemnie sie przeplatają nieustannie uzupełniając

sie nawzajem, trzeba pamiętać, że bardzo ważna jest obecność wszystkich tych

elementów w celu harmonijnego spędzania czasu wolnego dzieci i młodzieży [13].

Wśród autorów wielu prac istnieje pogląd, że aktywność ruchowa młodzieży po-

nadgimnazjalnej nie zawsze jest możliwa. Istnieją różne powody, bariery rekreacji

fizycznej, z powodu których nie każdy uczeń ma możliwość podjęcia aktywności

ruchowej w wolnym czasie.

Według Kwileckiej i Kunickiego [14] głównymi barierami w podejmowaniu ak-

tywności fizycznej są między innymi bariery ekonomiczne, geograficzne, realiza-

cyjne czy intelektualne.

W dużym stopniu wpływ na organizację życia w rodzinie ma praca zarobkowa

rodziców. Dobra sytuacja materialna w rodzinie sprzyja rozwojowi różnych form

rekreacji ruchowej z wykorzystaniem sprzętu sportowego. Wiąże się to jednak z

dużą aktywnością zawodową rodziców, ograniczając tym samym czas, który mogli-

by poświęcić rodzinie i dzieciom. W sytuacjach takich, dzieci pozostające dłuższy

czas bez nadzoru opiekuńczego i pedagogicznego same organizują sobie wolny

czas, nie zawsze jednak z korzyścią dla swojego rozwoju. Niestety wiele rodzin

także przeżywa problemy społeczno-ekonomiczne: bezrobocie, napięcie związane

ze zmianami, ciągła frustracja. Niekorzystne elementy, które wpływają na sytuację

dziecka to również niskie renty, emerytury, niskie wynagrodzenia, uciążliwość pra-

cy na zmiany, praca za granicą kraju, związana z ciągłymi wyjazdami [15].

Duży wpływ na zainteresowanie młodzieży aktywnością ruchową ma również

wykształcenie rodziców. Stanisław Czajka udowodnił, że „wraz ze wzrostem wy-

kształcenia rośnie umiejętność bardziej efektywnego wykorzystania czasu wolne-


Zdrowie i dobrostan

74

go”. Wykształceni rodzice bardziej doceniają wagę wprowadzenia swoich dzieci na

coraz to wyższy poziom sprawnościowy i intelektualny, rozumieją oni także potrze-

bę organizowania wolnego czasu z korzyścią dla ogólnego rozwoju fizycznego,

psychicznego, emocjonalnego oraz społecznego swojego dziecka [4].

Inną z barier w podejmowaniu aktywności ruchowej młodzieży jest brak dostępu

do obiektów sportowych. Możliwość korzystania z różnych obiektów sportowych

bądź udział w zorganizowanych spotkaniach, turniejach czy zawodach sportowych

mniejsza jest na wsi niż w mieście. Tym samym dziwny jest fakt, że dzieci wiejskie

są aktywniejsze niż dzieci z miasta [16].

Istotny wpływ na podejmowanie aktywności ruchowej przez młodzież ma także

czas wolny. Najmniej posiada go młodzież, która dojeżdża do szkoły autobusem

bądź innym środkiem transportu. Brak czasu często spowodowany jest również

dużym obciążeniem nauką lub dokształcaniem w formie dodatkowych zajęć bądź

korepetycji. W rodzinach, gdzie rodzice chcą bądź muszą pracować do późnych

godzin, starsze rodzeństwo często po zajęciach szkolnych opiekuje się młodszym

rodzeństwem, co skutkuje brakiem czasu na własny rozwój sportowy. Na wsiach,

podczas nasilonych prac polowych, wiele dzieci pomaga rodzicom, zmniejszając

tym samym swój wymiar czasu wolnego do minimum.

Zagadnienie analizy zachowań wolnoczasowych młodzieży w odniesieniu do

uwarunkowań osobniczych i społeczno – środowiskowych stało się inspiracja dla

autorów do podjęcia szczegółowych obserwacji w tej tematyce.

CEL PRACY

Zasadniczym celem przedstawionej pracy była próba oceny zainteresowań ak-

tywnością ruchową w wolnym czasie młodzieży ponadgimnazjalnej (w wieku od 16

do 18 lat) z regionu podkarpackiego (Jasła) w odniesieniu do płci i miejsca zamiesz-

kania.

Niniejsza praca ma za zadanie próbę odpowiedzi następujące na pytania badaw-

cze:

1. Czym się charakteryzowała pod względem osobniczym oraz społeczno- śro-

dowiskowym (płeć, wiek, miejsce zamieszkania, status materialny rodziny)

badana grupa uczniów w wieku 16 – 18 lat z wybranych szkół średnich Ja-

sła?

2. Czy wybrana grupa badanej młodzieży ponadgimnazjalnej z Jasła posiada

wolny czas w ciągu dnia (po wypełnieniu wszystkich obowiązków szkol-

nych, domowych i rodzinnych), a jeżeli tak, to w jakim wymiarze i jakie są

najczęstsze formy spędzania tego czasu?

3. Jaki jest poziom zainteresowań aktywnością ruchową (w wolnym czasie) ba-

danej młodzieży z wybranych szkół średnich Jasła oraz jakie formy ruchowe

są przez respondentów najczęściej uprawiane w zależności płci, wieku oraz

miejsca zamieszkania?




75

4. Jakie, wg respondentów, są najczęstsze motywy skłaniające ich do podejmo-

wania aktywności ruchowej w wolnym czasie, ze szczególnym uwzględnie-

niem aktywności ruchowej w środowisku wodnym?

Założeniem niniejszej pracy jest próba weryfikacji następującej hipotezy:

Wybrana młodzież szkół średnich w wieku 16 – 18 lat pochodząca z re-

gionu podkarpackiego wykazuje zainteresowania aktywnością ruchową w

wolnym czasie, lecz stopień tych zainteresowań jest uzależniony głównie

od płci i miejsca zamieszkania:

- chłopcy charakteryzują się większym stopniem zainteresowań aktyw-

nością ruchową w wolnym czasie aniżeli dziewczęta;

- młodzież zamieszkująca w mieście wykazuje większe zainteresowanie

aktywnością ruchową w wolnym czasie aniżeli młodzież pochodząca

ze wsi.

MATERIAŁ I METODA

Badaniom poddani zostali uczniowie obu płci, w wieku 16–18 lat, wybranych lo-

sowo trzech szkół ponadgimnazjalnych w Jaśle. Podstawową metodą badawczą był

sondaż diagnostyczny, z użyciem narzędzia badawczego jakim była ankieta. Bada-

nia do pracy zostały przeprowadzone w lutym 2012 roku. Były one przeprowadzone

metodą audytoryjną na lekcjach wychowania fizycznego w obecności, zarówno

autorów pracy, jak i nauczyciela wychowania fizycznego.

Ankieta dotycząca zachowań wolnoczasowych oraz zainteresowań aktywnością

ruchową młodzieży ponadgimnazjalnej w wolnym czasie została skonstruowana, z

uwzględnieniem wzorców i wskazówek zalecanych przez autorów przy konstruo-

waniu tego typu narzędzia badawczego [17]. Ankieta zawierała 32 pytania badaw-

cze, które były w większości zamknięte i dotyczyły one następującej problematyki:

metryczki badanych – danych osobowych,

posiadania wolnego czasu przez badaną grupę,

zainteresowań aktywnością ruchową przez badanych,

częstotliwości uprawiania przez młodzież aktywności ruchowej,

motywów skłaniających badanych do podejmowania aktywności ruchowej w

wolnym czasie, zainteresowań aktywnością ruchową w środowisku wodnym

i częstotliwość jej uprawiania.

Materiał uzyskany dzięki ankietom pozwolił na rozwiązanie postawionego pro-

blemu badawczego. Zebrane w wyniku badań materiały zostały uporządkowane,

zweryfikowane oraz poddane podstawowym obliczeniom statystycznym. Podstawą

opracowania materiału badawczego było obliczenie częstości odpowiedzi na po-

szczególne pytania udzielone przez respondentów, które to wyrażone zostały za

pomocą wartości liczbowych i procentowych.


Zdrowie i dobrostan

76

WYNIKI BADAŃ

Dokonując analizy materiału badawczego na wstępie dokonano ogólnej charak-

terystyki młodzieży.

Tabela I. Płeć badanej populacji

Płeć N-213 %

Dziewczęta 81 38,03

Chłopcy 132 61,97

Suma 213 100

0

20

40

60

80

Płeć

38,03

61,97%

Dziewczęta Chłopcy

Wykres 1. Płeć badanej grupy

Badana grupa młodzieży ponadgimnazjalnej (tab. I, wyk. 1) z regionu podkar-

packiego (Jasła) liczyła 213 osób; przewagę stanowili chłopcy (61,97%) oraz nad

dziewczętami (38,03%).

Tabela II. Wiek badanej młodzieży ponadgimnazjalnej

Wiek Dziewczęta Chłopcy Suma

N-81 % N-132 % N-213 %

16 lat 29 35,80 44 33,33 73 34,28

17 lat 26 32,10 43 32,58 69 32,39

18 lat 26 32,10 45 34,09 71 33,33

Suma 81 100,00 132 100,00 213 100,00




77

30

31

32

33

34

35

36

16 lat 17 lat 18 lat

35,8

32,1 32,1

33,33

32,58

34,09

%


Wykres 2. Liczba badanej grupy z uwzględnieniem płci i wieku

Wiek badanych (tab. II, wyk. 2) zawierał się w granicach od 16 – 18 roku życia,

a liczebności w poszczególnych kategoriach wiekowych była podobne (od 32%–

34,5%).

Tabela III. Miejsce zamieszkania badanej młodzieży

Miejsce

zamieszkania

Dziewczęta Chłopcy Suma

N-81 % N-132 % N-213 %

Wieś 26 32,10 72 54,55 98 46,01

Miasto 55 67,90 60 45,45 115 53,99

Suma 81 100,00 132 100,00 213 100,00

0

20

40

60

80

Wieś Miasto

32,1

67,9

54,55

45,45

%


Wykres 3. Miejsce zamieszkania badanej młodzieży


Zdrowie i dobrostan

78

Na podstawie danych zawartych w tab. III i wyk. 3 można stwierdzić, iż prze-

wagę badanej młodzieży stanowiły osoby pochodzące z miasta – 53,99%, w odnie-

sieniu do mieszkańców wsi – 46,01%; z tym że uwzględniając płeć można zauwa-

żyć, iż nieco więcej dziewcząt (67,90%) aniżeli chłopców (54,55%) zamieszkuje

wieś.

Analizując środowisko rodzinne, z którego pochodzili uczniowie z Jasła i okolic

można zauważyć, iż wykształcenie zarówno matek (33,81%) jak i ojców badanych

(44,13%) było najczęściej wyższe. Rodzice badanych były to osoby w większości

pracujące – matki w 79,34%, natomiast ojcowie w 94,84%. Status materialny rodzin

badanych okazał się dla zdecydowanej większości z nich (79,81%) średni.

Uwzględniając dostęp badanej młodzieży do infrastruktury sportowo-rekre-

acyjnej na terenie ich zamieszkania można zauważyć, że zdecydowana większość

badanych – 90,61% (bez względu na płeć) posiada do niej dostęp. Biorąc pod uwagę

miejsce zamieszkania stwierdzono, iż wszystkie osoby z miasta (100%) deklarują

dostęp do obiektów sportowych, natomiast ze wsi nieco mniejszy odsetek –

79,59%.

Badając dostęp do obiektów sportowych, zauważyć można, że jest on dużo bar-

dziej rozwinięty w mieście aniżeli na wsi. Zarówno w mieście jak i na wsi można

spotkać takie obiekty sportowe jak boiska sportowe, siłownie czy salę gimnastyczną.

Natomiast jedynie w mieście najczęściej jest basen, sztuczne lodowisko czy kryta

pływalnia.

Tabela IV. Posiadanie wolnego czasu przez ankietowanych

Posiadanie

wolnego czasu


N-81 % N–132 % N–213 %

Tak 77 95,06 130 98,48 207 97,18

Nie 4 4,94 2 1,52 6 2,82

Suma 81 100,00 132 100,00 213 100,00

0

20

40

60

80

100

Tak Nie

95,06

4,94

98,48

1,52

%


Wykres 4. Posiadanie wolnego czasu przez ankietowanych




79

Zdecydowana większość respondentów (tab. IV, wyk. 4), bez względu na płeć

deklarowała, iż posiada czas wolny 97,18% (207 badanych).

Wiek badanych nie różnicował ich pod względem posiadanego czasu, bowiem

we wszystkich kategoriach wiekowych 16, 17, i 18 lat odsetek deklarujących ten

czas wynosił od 90,90% do 98%.

Tabela V. Miejsce zamieszkania młodzieży a czas wolny

Czas wolny

a miejsce zamieszkania


N-77 % N-130 % N-207 %

Wieś 22 28,57 70 53,85 92 44,44

Miasto 55 71,43 60 46,15 115 55,56

Suma 77 100,00 130 100,00 207 100,00

0

20

40

60

80

Wieś Miasto

28,57

71,43

53,8546,15

%


Wykres 5. Miejsce zamieszkania młodzieży a czas wolny

Analizując posiadanie czasu wolnego badanych w odniesieniu do miejsca za-

mieszkania należy zauważyć (tab. V, wyk. 5), iż większość młodzieży pochodzącej

z miasta (55,56%) deklarowała posiadanie tego czasu w odniesieniu do mieszkań-

ców wsi (44,44%). Z kolei uwzględniając płeć stwierdza się, iż wśród dziewcząt

najwięcej z nich wyrażających czas wolny pochodzi z miasta (71,43%), natomiast

wśród chłopców ze wsi (53,85%).

Uwzględniając ilość posiadanego przez respondentów czasu wolnego w ciągu

dnia najwięcej z nich bez względu na płeć (58,45%) wyrażało, iż stanowi to 2-4

godzin.


Zdrowie i dobrostan

80

Tabela VI. Formy spędzania wolnego czasu przez dziewczęta*

Sposoby spędzania czasu wolnego

Dziewczęta

16 lat 17 lat 18 lat Suma N - 29 % N - 26 % N -22 % N- 77 %

Oglądanie TV 26 89,66 19 73,08 15 68,18 60 77,92

Spotykanie się ze znajomymi 18 62,07 23 88,46 21 95,45 62 80,52

Spędzanie czasu z rodziną 17 58,62 9 34,62 6 27,27 32 41,56

Słuchanie muzyki 23 79,31 24 92,31 22 100 69 89,61

Czytanie książek 11 37,93 6 23,08 10 45,45 27 35,06

Spędzanie czasu przy komputerze 19 65,52 18 69,23 16 72,73 53 68,83

Spędzanie czasu w kawiarni 4 13,79 8 30,77 19 86,36 31 40,26

Kino 4 13,79 5 19,23 4 18,18 13 16,88

Kółka szkolne 1 3,45 3 11,54 2 9,09 6 7,79

Zajęcia domowe 23 79,31 23 88,46 17 77,27 63 81,82

Inne 6 20,69 5 19,23 4 18,18 15 19,48 * Badani udzielili więcej niż jednej odpowiedzi dlatego suma % nie jest równa 100

89,66

62,07

58,62

79,31

37,93

65,52

13,79

13,79

3,45

79,31

20,69

73,08

88,46

34,62

92,31

23,08

69,23

30,77

19,23

11,54

88,46

19,23

68,18

95,45

27,27

100

45,45

72,73

86,36

18,18

9,09

77,27

18,18

0 20 40 60 80 100

Oglądanie TV

Spotykanie się ze znajomymi

Spędzanie czasu z rodziną

Słuchanie muzyki

Czytanie książek

Spędzanie czasu przy komputerze

Spędzanie czasu w kawiarni

Kino

Kółka szkolne

Zajęcia domowe

Inne


Wykres 6. Formy spędzania wolnego czasu przez dziewczęta




81

Tabela VII. Formy spędzania wolnego czasu przez chłopców*

Sposoby spędzania czasu wolnego

Chłopcy

16 lat 17 lat 18 lat Suma

N-44 % N-43 % N-43 % N-130 %

Oglądanie TV 44 100 39 90,70 36 83,72 119 91,54

Spotykanie się ze znajomymi 28 63,64 38 88,37 41 95,35 107 82,31

Spędzanie czasu z rodziną 19 43,18 12 27,91 10 23,26 41 31,54

Słuchanie muzyki 29 65,91 26 60,47 23 53,49 78 60,00

Czytanie książek 6 13,64 3 6,98 4 9,30 13 10,00

Spędzanie czasu przy komputerze 34 77,27 33 76,74 42 97,67 109 83,85

Spędzanie czasu w kawiarni 4 9,09 6 13,95 13 30,23 23 17,69

Kino 0 0 3 6,98 4 9,30 7 5,38

Kółka szkolne 0 0 0 0 0 0 0 0

Zajęcia domowe 29 65,91 12 27,91 11 25,58 52 40,00

Inne 18 40,91 20 46,51 31 72,09 69 53,08

* Badani udzielili więcej niż jednej odpowiedzi dlatego suma % nie jest równa 100

100

63,64

43,18

65,91

13,64

77,27

9,09

0

0

65,91

40,91

90,7

88,37

27,91

60,47

6,98

76,74

13,95

6,98

0

27,91

46,51

83,72

95,35

23,26

53,49

9,3

97,67

30,23

9,3

0

25,58

72,09

0 20 40 60 80 100

Oglądanie TV



Słuchanie muzyki

Czytanie książek



Kino

Kółka szkolne

Zajęcia domowe

Inne


Wykres 7. Formy spędzania wolnego czasu przez chłopców


Zdrowie i dobrostan

82

Analizując dane zawarte w tab. VI i wyk. 6 zauważyć można, że dziewczęta

(bez względu na wiek) w różnorodny sposób spędzają swój wolny czas, jednak

najczęściej słuchają one muzyki 89,61%. Równie duży odsetek dziewcząt deklaruje,

że wykonuje zajęcia domowe (81,82%), spotyka się ze znajomymi (80,52%) oraz

ogląda telewizję (77,92%) lub spędza czas przed komputerem (68,83%).

Z kolei chłopcy – także bez względu na wiek – (tab. VII i wyk. 7) swój wolny

czas zdecydowanie najczęściej spędzają oglądając telewizję (91,54%), przy kompu-

terze (83,85%) oraz spotykając się ze znajomymi (82,31%).

Tabela VIII. Formy spędzania wolnego czasu dziewcząt i chłopców według

miejsca zamieszkania*

Sposoby spędzania

czasu wolnego


Miasto Wieś Miasto Wieś Miasto Wieś N-

55 %

N-

22 %

N-

60 %

N-

70 %

N-

115 %

N-

92 %

Oglądanie TV 42 76,36 18 81,82 60 100 59 84,29 102 88,70 77 83,70

Spotykanie się

ze znajomymi 43 78,18 19 86,36 57 95,00 50 71,43 100 86,96 69 75,00

Spędzanie czasu z

rodziną 15 27,27 17 77,27 19 31,67 22 31,43 34 29,57 39 42,39

Słuchanie muzyki 47 85,45 22 100 46 76,67 32 45,71 93 80,87 54 58,70

Czytanie książek 12 21,82 15 68,18 8 13,33 5 7,14 20 17,39 20 21,74

Spędzanie czasu przy

komputerze 32 58,18 21 95,45 55 91,67 54 77,14 87 75,65 75 81,52

Spędzanie czasu w

kawiarni 19 34,55 12 54,55 16 26,67 7 10,00 35 30,43 19 20,65

Kino 8 14,55 5 22,73 4 6,67 3 4,29 12 10,43 8 8,70

Kółka szkolne 4 7,27 2 9,09 0 0 0 0,00 4 3,48 2 2,17

Zajęcia domowe 41 74,55 22 100 16 26,67 36 51,43 57 49,57 58 63,04

Inne 8 14,55 7 31,82 37 61,67 32 45,71 45 39,13 39 42,39





83

83,7

75

42,39

58,7

21,74

81,52

20,65

8,7

2,17

63,04

42,39

88,7

86,96

29,57

80,87

17,39

75,65

30,43

10,43

3,48

49,57

39,13

0 20 40 60 80 100

Oglądanie TV



Słuchanie muzyki

Czytanie książek



Kino

Kółka szkolne

Zajęcia domowe

Inne

Wieś Miasto

Wykres 8. Formy spędzania wolnego czasu dziewcząt i chłopców według

miejsca zamieszkania

Miejsce zamieszkania badanych nie okazało się zmienna znacząco różniącą pre-

ferencje badanych dotyczące form spędzania wolnego czasu w ciągu dnia (tab. VIII,

wyk. 8), bowiem zarówno młodzież z miasta (88,70%) jak i ze wsi (83,70%) naj-

chętniej ogląda telewizję. Jednakże respondenci z miasta nieco częściej spotykają

się ze znajomymi (86,99%) oraz słuchają muzyki (85,45%), natomiast mieszkańcy

wsi częściej spędzają swój wolny czas przy komputerze (81,52%) oraz wykonuje

zajęcia domowe (63,04%).

Tabela IX. Uprawianie przez badanych aktywności ruchowej z uwzględnieniem

płci

Podjęcie aktywności ruchowej Dziewczęta Chłopcy Suma

N-77 % N-130 % N-207 %

Tak 48 62,34 121 93,08 169 81,64

Nie 29 37,66 9 6,92 38 18,36

Suma 77 100,00 130 100,00 207 100,00


Zdrowie i dobrostan

84

0

20

40

60

80

100

Tak Nie

62,34

37,66

93,08

6,92

%


Wykres 9. Uprawianie przez badanych aktywności ruchowej z uwzględnieniem

płci

Jak wskazują wyniki (tab. IX i wyk. 9) zdecydowana większość (81,64%) bada-

nej młodzieży deklarowała, że podejmuje aktywność ruchową w wolnym czasie,

jednakże częściej wyrażali to chłopcy (93,08%), aniżeli dziewczęta (62,34%).

Tabela X. Miejsce zamieszkania badanych a aktywność ruchowa

Miejsce zamieszkania Dziewczęta Chłopcy Suma

N-48 % N-121 % N-169 %

Miasto 35 72,91 58 47,93 93 55,03

Wieś 13 27,08 63 52,07 76 44,97

Suma 48 100,00 121 100,00 169 100,00

0

20

40

60

80

Wieś Miasto

72,91

27,08

47,93 52,07

%


Wykres 10. Miejsce zamieszkania badanych a aktywność ruchowa

Dziewczęta z miasta znacznie częściej (72,91%) podejmują aktywność ruchową

aniżeli uczennice ze wsi (27,08%). Z kolei u chłopców zauważono odwrotną sytua-

cję – uczniowie ze wsi (52,07%) częściej są zainteresowani rekreacją aniżeli chłop-

cy z miasta (47,93%).




85

Tabela XI. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez dziewczęta i

chłopców w wolnym czasie*

Formy aktywności ruchowej Dziewczęta Chłopcy Suma

N-48 % N-121 % N-169 %

Ćwiczenia na siłowni 8 16,67 73 60,33 81 47,93

Pływanie 23 47,92 72 59,50 95 56,21

Kulturystyka/Fitness 0 0,00 11 9,09 11 6,51

Bieganie 12 25,00 42 34,71 54 31,95

Spacery 8 16,67 0 0,00 8 4,73

Jazda na rowerze 32 66,67 89 73,55 121 71,60

Gry zespołowe 38 79,17 111 91,74 149 88,17

Gra w tenisa 4 8,33 5 4,13 9 5,33

Gimnastyka 8 16,67 0 0,00 8 4,73

Sporty ekstremalne 0 0,00 0 0,00 0 0,00

Inne 5 10,42 7 5,79 12 7,10


16,67

47,92

0

25

16,67

66,67

79,17

8,33

16,67

0

10,42

60,33

59,5

9,09

34,71

0

73,55

91,74

4,13

0

0

5,79

0 20 40 60 80 100

Ćwiczenia na siłowni

Pływanie

Kulturystyka/Fitness

Bieganie

Spacery

Jazda na rowerze

Gry zespołowe

Gra w tenisa

Gimnastyka

Sporty ekstremalne

Inne


Wykres 11. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez dziewczęta i

chłopców w wolnym czasie

Uwzględniając preferencje badanych dotyczące form uprawiania aktywności ru-

chowej w wolnym można zauważyć (tab. XI, wyk. 11), iż zarówno chłopcy

(91,74%) jak i dziewczęta (79,17%) najczęściej uprawiają gry zespołowe, oraz jazdę

na rowerze (71,60%). Pozostałe aktywności jak ćwiczenia na siłowni (60,33%) oraz


Zdrowie i dobrostan

86

pływanie (59,50%) cieszą się większą popularnością wśród respondentów płci mę-

skiej, aniżeli żeńskiej (16,67% i 47,92%)

Tabela XII. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez młodzież w za-

leżności od miejsca zamieszkania

Sposoby spędzania

czasu wolnego


Miasto Wieś Miasto Wieś Miasto Wieś

N % N % N % N % N % N %

Ćwiczenia na siłowni 5 14,29 3 23,08 35 60,34 38 60,32 40 43,01 41 53,95

Pływanie 16 45,72 7 53,85 43 74,14 29 46,03 59 63,44 36 47,37

Kulturystyka

/Fitness 0 0,00 0 0,00 6 10,34 5 7,94 6 6,45 5 6,58

Bieganie 8 22,86 4 30,77 24 41,38 18 28,57 32 34,41 22 28,95

Spacery 3 8,57 5 38,46 0 0,00 0 0,00 3 3,23 5 6,58

Jazda

na rowerze 19 54,29 13 100 39 67,24 50 79,37 58 62,37 63 82,89

Gry zespołowe 26 74,29 12 92,31 57 98,28 54 85,71 83 89,25 66 86,84

Gra w tenisa 3 8,57 1 7,69 5 8,62 0 0,00 8 8,60 1 1,32

Gimnastyka 6 17,14 2 15,38 0 0,00 0 0,00 6 6,45 2 2,63

Sporty ekstremalne 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00

Inne 3 8,57 2 15,38 6 10,34 1 1,59 9 9,68 3 3,95

53,95

47,37

6,58

28,95

6,58

82,89

86,84

1,32

2,63

0

3,95

43,01

63,44

6,45

34,41

3,23

62,37

89,25

8,6

6,45

0

9,68

0 20 40 60 80 100

Ćwiczenia na siłowni

Pływanie

Kulturystyka/Fitness

Bieganie

Spacery

Jazda na rowerze

Gry zespołowe

Gra w tenisa

Gimnastyka

Sporty ekstremalne

Inne

Wieś Miasto

Wykres 12. Formy aktywności ruchowej podejmowane przez młodzież w zależ-

ności od miejsca zamieszkania




87

Analizując formy aktywności ruchowej podejmowane przez młodzież w zależ-

ności od miejsca zamieszkania (tab. XII i wyk. 12) można zauważyć, iż nie zazna-

czyły się istotne różnice w tym względzie, jedynie częstotliwość ich uprawiania jest

nieco zróżnicowana w grupach.

Najczęściej, zarówno młodzież mieszkająca w mieście (89,25%) jak i na wsi

(86,84%) uprawia gry zespołowe, a ponadto jazdę na rowerze – nieco częściej bada-

ni ze wsi (82,89%) aniżeli z miasta (62,37%), pływanie – częściej respondenci z

miasta (63,44%) niż ze wsi (47,37%) oraz ćwiczenia na siłowni – nieco częściej

młodzież mieszkająca na wsi (53,95%) aniżeli w mieście (43,01%).

Tabela XIII. Motywy skłaniające badanych do uprawiania aktywności

ruchowej*

Motywy Dziewczęta Chłopcy Suma

N-48 % N-121 % N-169 %

Bycie z rówieśnikami 42 87,50 31 25,62 73 43,20

Poprawa sprawności fizycznej 48 100 106 87,60 154 91,12

Poprawa zdrowia 19 39,58 13 10,74 32 18,93

Poprawa sylwetki ciała 35 72,92 34 28,10 69 40,83

Możliwość utraty masy ciała 42 87,50 23 19,01 65 38,46

Sposób na wyładowanie energii 0 0,00 27 22,31 27 15,98

Pokonanie własnych słabości 9 18,75 8 6,61 17 10,05

Rozszerzenie własnych zainteresowań 8 16,67 6 4,96 14 8,28

Sposób na spędzenie wolnego czasu 41 85,42 42 34,71 83 49,11

Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne 41 85,42 83 68,60 124 73,37

Zdobycie nowych umiejętności 0 0,00 0 0,00 0 0,00

Inne 0 0,00 0 0,00 0 0,00


Zdrowie i dobrostan

88

25,62

87,6

10,74

28,1

19,01

22,31

6,61

4,96

34,71

68,6

0

0

0 20 40 60 80 100 120

Bycie z rówieśnikami

Poprawa sprawności fizycznej

Poprawa zdrowia

Poprawa sylwetki ciała

Możliwość utraty masy ciała

Sposób na wyładowanie energii

Pokonanie własnych słabości

Rozszerzenie własnych zainteresowań

Sposób na spędzenie wolnego czasu

Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne

Zdobycie nowych umiejętności

Inne


Wykres 13. Motywy skłaniające badanych do uprawiania aktywności ruchowej

Jak wynika z wypowiedzi ankietowanych (tab. XIII, wyk. 13) dla zdecydowanej

większości z nich, zarówno dziewcząt (100%) jak i chłopców (87,60%) najważ-

niejszym motywem skłaniającym ich do uprawiania aktywności ruchowej jest po-

prawa sprawności fizycznej oraz dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne

(85,42% dziewcząt, 68,60% chłopców).

Zdecydowanie więcej dziewcząt aniżeli chłopców uważa, że istotnym aspektem

uprawiania ćwiczeń ruchowych jest też utrata masy ciała 87,50%, chęć bycia z ró-

wieśnikami 87,50%, sposób na spędzanie wolnego czasu 85,42% oraz poprawa

sylwetki ciała 72,92%.

Tylko niewiele ponad 1/3 (39,58%) dziewcząt i zaledwie 10,74% chłopców

wskazało na poprawę zdrowia.

Tabela XIV. Motywy skłaniające młodzież do uprawiania aktywności ruchowej

w zależności od miejsca zamieszkania

Motywy Miasto Wieś

N-93 % N-76 %

Bycie z rówieśnikami 32 34,41 41 53,95

Poprawa sprawności fizycznej 83 89,25 71 93,42

Poprawa zdrowia 18 19,35 14 18,42

Poprawa sylwetki ciała 37 39,78 32 42,11




89

Motywy Miasto Wieś

N-93 % N-76 %

Możliwość utraty masy ciała 34 36,56 31 40,79

Sposób na wyładowanie energii 21 22,58 6 7,89

Pokonanie własnych słabości 9 9,68 8 10,53

Rozszerzenie własnych zainteresowań 8 8,60 6 7,89

Sposób na spędzenie wolnego czasu 41 44,09 42 55,26

Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne 63 67,74 61 80,26

Zdobycie nowych umiejętności 0 0,00 0 0,00

Inne 0 0,00 0 0,00

53,95

93,42

18,42

42,11

40,79

7,89

10,53

7,89

55,26

80,26

0

0

34,41

89,25

19,35

39,78

36,56

22,58

9,68

8,6

44,09

67,74

0

0

0 20 40 60 80 100

Bycie z rówieśnikami

Poprawa sprawności fizycznej

Poprawa zdrowia

Poprawa sylwetki ciała

Możliwość utraty masy ciała

Sposób na wyładowanie energii

Pokonanie własnych słabości

Rozszerzenie własnych zainteresowań

Sposób na spędzenie wolnego czasu

Dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne

Zdobycie nowych umiejętności

Inne

Wieś Miasto

Wykres 14. Motywy skłaniające młodzież do uprawiania aktywności ruchowej

w zależności od miejsca zamieszkania

Analizując dane zawarte w tab. XIV i wyk 14 35 i wykres 35 można stwierdzić,

że najistotniejszym motywem skłaniającym do uprawiania aktywności ruchowej

młodzieży mieszkającej zarówno w mieście jak i na wsi jest poprawa sprawności

fizycznej (89,25% miasto, 93,42% wieś) oraz dobre samopoczucie fizyczne i psy-

chiczne (67,74% miasto, 80,26% wieś).

Osoby mieszkające na wsi uważają, że takie motywy jak spędzanie wolnego cza-

su (55,26%), chęć bycia z rówieśnikami (53,95%), poprawa sylwetki ciała (42,11%)


Zdrowie i dobrostan

90

oraz możliwość utraty masy ciała (40,79%) mają nieco większe znaczenie dla nich

niż dla osób pochodzących z miasta.

WNIOSKI

Zasadniczym celem przedstawionej pracy była próba oceny zainteresowań ak-

tywnością ruchową w wolnym czasie młodzieży ponadgimnazjalnej w wieku 16-18

lat z pochodzącej z Jasła i okolic w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania. Na

podstawie przeprowadzonych szczegółowych analiz sformułowano następujące

uogólnienia:

1. W badaniach uwzględniono grupę 213 uczniów wybranych szkół ponadgimna-

zjalnych Jasła, zróżnicowaną pod względem uwarunkowań osobniczych i spo-

łeczno- środowiskowych, bowiem byli to przedstawiciele obu płci, w wieku od

16 do 18 lat oraz mieszkańcy zarówno miasta jak i wsi.

2. Analizowane czynniki osobnicze oraz społeczno- środowiskowe badanych oka-

zały się mieć znaczenie w odniesieniu do wielkości branych pod uwagę zmien-

nych.

3. Uwzględniając zachowania wolnoczasowe oraz ilości tego czasu, zarówno wiek

jak i płeć nie okazały się zmiennymi różnicującymi badanych pod tym wzglę-

dem. Chłopców deklarujących posiadanie wolnego czasu było 98,48%, nato-

miast dziewcząt 95,06%. Również wiek badanych nie okazał się mieć wpływu

na posiadanie wolnego czasu, odsetek ten wynosił 90,90% do 100%. Jedynie

miejsce zamieszkania okazało się zmienną różniącą respondentów, bowiem oso-

by z miasta częściej (w 55,56%) aniżeli ze wsi (44,44%) deklarowały posiada-

nie wolnego czasu.

4. Formy spędzania czasu wolnego przez badanych nie okazały się znacząco zróż-

nicowane w odniesieniu do płci badanych, jedynie częstotliwość tych zajęć była

nieco inna w grupach, bowiem dziewczęta najczęściej deklarowały słuchanie

muzyki (89,61%), wykonywanie zajęć domowych (81,82%), spotkania ze zna-

jomymi (80,52%), oglądanie telewizji (77,92%), czy spędzanie czasu przy kom-

puterze 68,83%; z kolei chłopcy wskazywali na oglądanie telewizji (91,54%),

spędzanie czasu przy komputerze (83,85%), spotkania ze znajomymi (82,31%),

słuchanie muzyki (89,61%), oraz zajęcia domowe 40,00%.

5. Najczęstszą formą spędzania czasu wolnego zarówno w mieście (88,70%) jak

i na wsi (83,70%) okazało się oglądanie telewizji. Pozostałe formy spędzania

wolnego czasu w odniesieniu do miejsca zamieszkania różnią młodzież, gdyż w

mieście częściej spotyka się ona ze znajomymi (86,99%) i słucha muzyki

(80,87%), zaś na wsi spędza więcej czasu przy komputerze (81,52%) oraz wy-

konuje zajęcia domowe (63,04%).

6. Większość badanej młodzieży 81,64%, bez względu na płeć, wiek i miejsce

zamieszkania deklarowała uprawianie aktywności ruchowej w wolnym czasie.

Jednakże chłopcy preferują tę czynność znacznie częściej (93,08%), aniżeli




91

dziewczęta (62,34%), oraz młodzież pochodząca z miasta częściej (55,03%) ani-

żeli respondenci ze wsi (44,97%).

7. Zasadnicza hipoteza badawcza zweryfikowała się zatem pozytywnie, bowiem

16–18 letni chłopcy uczniowie szkół ponadgimnazjalnych wykazali większy

stopień zainteresowań aktywnością ruchową w wolnym czasie aniżeli dziewczę-

ta oraz młodzież zamieszkująca w mieście częściej uprawia rekreację ruchową

w porównaniu z ich rówieśnikami pochodzącymi ze wsi.

8. Do wybieranych form najczęściej uprawianych należą zarówno wśród dziewcząt

jak i chłopców gry zespołowe (79,17% dziewcząt, 91,74% chłopcy) oraz jazda

na rowerze (66,67%, 73,55%), z kolei wśród mieszkańców miasta gry zespołowe

(89,35%) oraz pływanie (63,44%), natomiast wsi gry zespołowe (86,84%) oraz

jazda na rowerze (82,89%).

9. Płeć i miejsce zamieszkania nie okazały się czynnikami różnicującymi badaną

młodzież pod względem motywów skłaniających ich do uprawiania aktywności

ruchowej. Do najważniejszych aspektów należą według dziewcząt poprawa

sprawności fizycznej (100%), utrata masy ciała oraz chęć bycia z rówieśnikami

(87,50%), a według chłopców poprawa sprawności fizycznej (87,60%) oraz do-

bre samopoczucie fizyczne i psychiczne (68,60%). Najistotniejszym motywem

skłaniającym młodzież do uprawiania aktywności ruchowej (bez względu na

miejsce zamieszkania) okazała się poprawa sprawności fizycznej (89,25% mia-

sto, 93,42% wieś) oraz dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne (67,74% mia-

sto, 80,26% wieś).

10. Wydaje się, iż otrzymane wyniki badań, wskazujące na preferencje wolnoczaso-

we oraz zainteresowania aktywnością ruchową młodzieży w wieku 16 – 18 lat,

mogą być cenną wskazówką dla rodziców, wychowawców i nauczycieli w pla-

nowaniu oraz realizacji procesu kształcenia i wychowania fizycznego, jak też

możliwości optymalnego i prozdrowotnego zagospodarowania czasu wolnego.

PIŚMIENNICTWO

1. Cieloch G., Kuczyński J., Rogoziński K., Czas wolny – czasem konsumpcji?,

Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1992

2. Pięta J., Pedagogika czasu wolnego, ALMAMER, Warszawa 2008

3. Kiełbasiewicz – Drozdowska I., Siwiński W. (red.) , Teoria i metodyka rekreacji,

AWF, Poznań 2001 s.10.

4. Czajka S., Z problemów czasu wolnego, Państwowe Wydawnictwo Ekono-

miczne, Warszawa 1988, s. 28–29.

5. Bombol M., Dąbrowska A., Czas wolny. Konsument – rynek – marketing, K.

E. LIBER, Warszawa 2003, s. 10.

6. Przecławski K., Po pracy i nauce, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1997


Zdrowie i dobrostan

92

7. Tauber D., Siwiński W., Mucha – Szajek E., Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły

Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu, AWF, Poznań 2003, s. 264-265.

8. Siwiński W., Współczesne problemy turystyki i rekreacji w badaniach empi-

rycznych nauk społecznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa

2007, s. 215.

9. Wujek T., Praca domowa i czynny wypoczynek ucznia, Warszawa, Polska Aka-

demia Nauk, Komitet Nauk Pedagogicznych, 1969.

10. Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej, Wydawnictwo PWN, Warszawa

1973.

11. Dąbrowski Z., Czas wolny dzieci i młodzieży, Wydawnictwo PZWS Warszawa

1986.

12. Pomykało W. (red.) Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja INNOWACJA, War-

szawa 1993.

13. Czajkowski W., Wychowanie do rekreacji, Wydawnictwo WSiP, Warszawa

1979.

14. Kwilecka M., Kunicki B., Ścieżka zdrowia – poradnik dla organizatorów i użyt-

kowników, Instytut Wydawniczy Centralnej Rady Związków Zawodowych,

Warszawa 1978.

15. Zasada M., Kliczyk M., Żukowska H., Muszkieta R., Cieślicka M., Humani-

styczny wymiar kultury fizycznej, Bydgoszcz 2010, s. 239.

16. Chromiński Z., Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży, Instytut Wydawniczy

Związków Zawodowych, Warszawa 1987, s. 8.

17. Stupnicki R., Analiza i prezentacja danych ankietowych. AWF Warszawa 2003.

STRESZCZENIE

Zasadniczym celem pracy była próba oceny zainteresowań aktywnością ruchową

w wolnym czasie młodzieży ponadgimnazjalnej (w wieku od 16 do 18 lat) z regionu

podkarpackiego (Jasła) w odniesieniu do płci i miejsca zamieszkania. Badaniom

poddani zostali uczniowie obu płci, w wieku 16–18 lat w liczbie 213 osób, wybra-

nych losowo trzech szkół ponadgimnazjalnych w Jaśle. Podstawową metodą badaw-

czą był sondaż diagnostyczny, z użyciem narzędzia badawczego jakim była ankieta.

Podstawą opracowania materiału badawczego było obliczenie częstości odpowiedzi,

wyrażone za pomocą wartości liczbowych i procentowych. Zasadnicza hipoteza

badawcza zweryfikowała się zatem pozytywnie, bowiem 16–18 letni chłopcy ucz-

niowie szkół ponadgimnazjalnych wykazali większy stopień zainteresowań aktyw-

nością ruchową w wolnym czasie aniżeli dziewczęta oraz młodzież zamieszkująca w

mieście częściej uprawia rekreację ruchową w porównaniu z ich rówieśnikami po-

chodzącymi ze wsi.




93

ABSTRACT

The main aim of the study was to assess interests in physical activity at the lei-

sure time among high school group aged from 16 to 18 years, from Subcarpathian

region in terms of gender and residence place. The study were 213 subjects, both

sexes students, randomly selected from Jaslo high school. The primary research

method was a diagnostic survey. The basis development of research material was to

calculate the response rate, expressed in numbers and percentages. The main re-

search hypothesis was verified successfully. Male 16-18 year old students showed a

greater interest in physical activity in the leisure time than female. What is more

young people living in the city, more often practiced physical exercise in compari-

son to their peers coming from the village.

Artykuł zawiera 47707 znaków ze spacjami + grafika

zachowania wolnoczasowe młodzieży ponadgimnazjalnej ... · począwszy od drugiej połowy xix...

Documents