1

2

3

ZERGER MAHİR BARANSELİ VE ŞİİRLERİ

Raif Özben

yazı kültürü

4

ZERGER MAHİR BARANSELİ VE ŞİİRLERİ

Raif Özben

Yazı Kültürü

Yerel Süreli Yayın

Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Sedat Şanver ÖĞE

Yönetim Yeri: Atatürk Mahallesi, 927 sokak No. 4/ 1

Bornova/ İZMİR

0.507.801 22 37

ISSN: 2146-5290-23

BASKI ÖNCESİ HAZIRLIK

YAZI KÜLTÜRÜ YAYINCILIK

yazikulturu@hotmail.com

BASKI

BASSARAY MATBAASI

SANAT CADDESİ NO: 1/5 ÇAMDİBİ İŞ MERKEZİ

ÇAMDİBİ/ İZMİR

0.232.457 71 48

BASKI TARİHİ

Nisan 2018

5

Mahir’in

Annesi Sevgili Leyli Baranseli teyzemizin aziz anısına,

Eşi Nejla Baranseli kardeşimize,

Biricik kızı Sevgili Ebru Selcan Baranseli’ye,

Biricik oğlu Sevgili Kafkas Baranseli’ye,

ve

Can dostumuz Sadık Müftahi’ye

6

7

ÖNSÖZ

1974’te, genç ve en verimli çağında, bir kaza sonucu

aramızdan ayrılan Z. Mahir Baranseli, kendisi için ne yapsam

yetersiz kalacak bir dostumdur. Bu, sağlığında böyleydi,

sonrasında da böyle oldu ve böyle de olagidecektir.

Ne var ki yaşamın türlü koşulları, bizi, böylesi bir

konuda bile kimi zaman engelliyor, kimi zaman sınırlıyor, kimi

zaman ise çaresiz bırakabiliyor.

Bir dostun yitirilmesi, insanlığın geleceğinin yitirilmesi

kadar acı veren bir durumdur. Çünkü dostlukta çıkar yoktur,

sömürü yoktur, yalan yoktur, ikiyüzlülük yoktur. Bu bağlamda

dostluk, insanlığın en gelişmiş geleceğinin simgesel

yaşantısıdır. En güzel bir ütopyanın gerçekleşebilme olanağını

somutlaştırır. Eğer bu türden duygu ve düşüncelerle

yaşanmıyorsa, yaşanan şey, dostluk değildir.

Ne mutlu bana ve bizlere ki, Mahir Baranseli gibi

böylesi bir dostumuz vardır. Bu nedenle de onu yaşatmayı,

çeşitli biçimlerde sürdürüyoruz. Kendisiyle anılarımızda, eylem

ve etkinliklerimizde dost söyleşilerinde sürekli karşılaşıyoruz;

birlikte yaşıyoruz.

Onun için ve onunla ilgili yaptıklarımız, ne ölçüde

yeterli ya da yetersiz olursa olsun, bunlar; kendisiyle yaşamak

anlamına geliyorsa, bu, bizleri daha da ötelere götürebilecek

demektir.

Yarım yüzyıl kadar önce, galiba Azra Erhat’ta, “ölüm

insana totalliğini sağlar” gibisinden bir söz okumuştum. Evet,

öyledir. Çünkü ölmüşsek, eylem ve etkinliklerimizin sınırları

bitmiştir. Eskilerden gelen bir deyimle felek defterimizi

dürmüştür. Ama bu totalliğin zenginliği, insanlık mirasına

eklendiğinde, sözü edilen kimse o totalliği de aşabilir.

8

Bu bağlamda Mahir Baranseli de anılması, yaşatılması

gereken insanlardan biridir.

Anılıyor. Yaşatılıyor. Sürekli yanımızda oluyor.

Böylece sevgiyle geleceklere taşınıyor.

Bu kitapçık da sözü edilen anma ve yaşatma

çabalarına bir katkı sağlamak duygusuyla hazırlanmıştır.

Böyle bir duyguyla işe başlansa da, elden geldiğince nesnel

bir tutumla kaleme alınmaya çalışılmıştır. Ancak, Baranseli’yi

yitirdiğimiz günlerde yazılanların, duygusallıktan genelde

kurtulamayışını okurun takdirine bırakmaktan başka, elden bir

şey gelmiyor.

Burada Mahir’in şiirlerini bir kitapta toplayarak bizleri

daha bir güdüleyen kızımız sevgili Ebru Selcan Baranseli’ye,

can dostumuz sevgili Sadık Müftahi’ye; bana Baranseli

ailesiyle ilgili bilgiler veren ve Ebru ile iletişime geçebilmeme

olanak sağlayan dostumuz sevgili İsmail Talınlı’ya, yazıların

kitaplaştırılması aşamasında yardımlarını gördüğüm değerli

şair sevgili Sedat Şanver’e yürekten teşekkürü bir borç

bilirim..

Raif Özben

İzmir, 01.04.2018

9

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 7

İÇİNDEKİLER 9

GENEL ÇİZGİLERİYLE YAŞAMÖYKÜSÜ 11

YAPITLARI 15

ŞİİRLERİ 17

ŞİİRLERİNDE İMGE 22

ŞİİRLERİNDE BİÇİMSEL ÖZELLİKLER 26

Z. MAHİR BARANSELİ’YLE İLGİLİ TANIKLIKLARIM 29

MERHABA MAHİR BİN YILLIK MİHAİL MERHABA 31

BİRKAÇ GECE SÖZÜ 34

MAHİR’LE (…) NELER KONUŞABİLİRDİK 47

ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER 55

DÖRTLÜKLER 57

GAZEL 66

YEŞİL GÖZLÜ ŞEHRİN İLK GECESİ 67

VATANDAŞ MAHMUT 69

HİKÂYE 70

YEDİNCİ DURAĞIN KADINI 72

MESUDE 74

DİPNOTLAR 76

ALINTILAR KAYNAKÇASI 77

GENEL KAYNAKÇA 78

10

11

GENEL ÇİZGİLERİYLE YAŞAMÖYKÜSÜ

Z. Mahir Baranseli, 1945’te Kars’ın Göle ilçesinin

Küçük Buğatepe köyünde doğdu. Çağlayan köyünden Hacı

kızı Leylî Hanım’ın ve Buğatepeli Hacı Kâzım Zergeroğlu

Kasım Baranseli Bey’in tek oğludur. Kars’ta memurluk yapan

babası, 1953’te bir yangının kurbanı oldu. Aile bunun acısı ve

yoksunluğu içinde, yaşamını sürdürdü. Mahir; ablası Aysel ve

kız kardeşleri Safiye, Mükerrem, Muhterem ile anneleri Leylî

Hanım’ın sevgi dolu, dikkatli ve özenli anne sorumluluğu

altında büyüdü.

Kars Gazi Paşa İlkokulundan başarılı bir öğrenci

olarak mezun oldu. Orta öğrenimini, devlet yatılı sınavını

kazanarak, Susuz Kâzım Karabekir İlk öğretmen Okulunda

tamamladı.

1961’de Kars Halefoğlu Köyü İlkokulunda öğretmen

olarak göreve başladı. Artık, aile sorunları yanında, yurt

sorunlarıyla da karşı karşıyaydı. 1962’de aynı görevi Kümbetli

köyünde yürütürken, fahri olarak halk eğitimi etkinliklerine

katılmaya; edebiyat ve folklorla da ilgilenmeye başladı.

Halkın değerlerine karşı gittikçe artan bir susuzluk

duyuyordu. Okumaları, çalışmaları, incelemeleri, tartışmaları

çoğalırken çeşitli dergilerde de yazıları çıkıyordu. Bu yıllardaki

çalışmaları arasında, Kars Halkevi yayını olan Karseli

dergisinin çıkarılması da vardı.

1964’te Trabzon Fatih Eğitim Enstitüsü Edebiyat

Bölümü giriş sınavlarını kazandı. Bu okul dönemi yaşantısı

da onun kültürel etkinlik yıllarıydı. Rahmetli Rasim Şimşek

hocamız, Baranseli’nin bu konudaki yeteneğini daha ilk

günlerde fark edince, Mahir’e de kültürel etkinlikler içinde

görevler vermiş, ben Trabzon Erkek Öğretmen Okulu son sınıf

12

öğrencisiyken, kendisiyle tanışmamı özellikle istemişti. Sayın

Ahmet Gürsoy, Sayın Sait Aydemir, Sayın İrfan Yılmaz gibi eşi

bulunmaz öğretmenlerimiz, okul yıllarında, derslerde bizlere

kazandırdıkları yanında, ders dışı kültürel-eğitsel etkinliklerde

de kişiliğimizi gittikçe geliştirme bilinci uyandırdılar.

Mahir Baranseli; 1966’da Kars Merkez Atatürk

Ortaokulu Türkçe öğretmenliğini sürdürürken kentin çeşitli

kültürel etkinliklerine öncülük ediyor, Doktor Budak Demiral’ın

başkanlığını yaptığı Kars Halkevinde üyeliğini oldukça etkin bir

biçimde sürdürüyordu. Ulusal bayramların programlanmasında

ve bu programların halka sunumunda görevler alıyordu.

Rahmetli Yaşar Gürsoy’la birlikte, Batıdaki kentlere

atandığımız halde, Mahir orada diye, biz de Kars’a atanan iki

öğretmen adayı bulup onlarla değişim yaptık. Mahir’e Kars’a

gelmekte olduğumuzu bildirdik. Kaloriferi olmadığından,

büyük bir gaz tenekesi içinde kâğıt ve odun yakılarak ısıtılan

bir otobüsle Erzurum’a vardık. Oradan trenle Kars’a ulaştık.

Mahir bizi bir hayli beklemiş olmalı ki, “ulan inekler, nerde

kaldınız” diyerek gülümsedi. Sarılıp birbirimizi öptük.

Kars Alpaslan Lisesi’ne gittik. Akşamları, yatılı

öğrencilerin okul pansiyonunda nöbet tutmak karşılığında,

pansiyonda yatıp kalkmaya başladık.

Yaşar, bir süre sonra ailesini getirip pansiyondan

ayrılmıştı. Bense yanımda okusunlar diye kardeşlerimden

önce Orhan’ı, bir yıl sonra da rahmetli Birhan’ı çağırıp

pansiyona yerleştirmiştim. Daha sonraları Askeran ailesinin

boş duran bir evine taşındık. Sağ olsun, ablamız Mevlude de

gelip bize yardımcı olmuştu.

Mahir, bu yoğun çalışmaları sürdüre giderken, Kars

Halk Eğitim Başkanlığına atandı. İlk sırada Sadık Müftahi

olmak üzere, İsmail Talınlı ve Yaşar Ören, gibi çok sevdiği

arkadaşları da Kars’taydı. Onlarla tanışınca da kendileriyle

içten arkadaşlıklar kurduk.

13

Kars’a gittiğimiz yıl (1967), Eğitim Enstitüsünde

öğrenciyken Mahir’le sözünü edip tasarladığımız Göze adlı

derginin çıkarılışına koyulduk. Doğal olarak, yazı kadrosunda

da yer aldık. Bu arada, geçici bir süre Kars’ta bulunan, o

zamanların genç, şimdilerin duayen sanatçısı, Eray Canberk

de bize katılmıştı. Canberk o yıllarda İstanbul’a çıkarılan Yeni

Gerçek dergisi çevresindendi. Ta Yelken dergisinden beri

kendisini şair ve yazar olarak biliyorduk. Eşi Fatma Hanım,

Alpaslan Lisesinde kimya öğretmeniydi. Okulun

öğretmenlerinden kimilerinin dergiye abone olmasını

sağlamıştı. Onun aracılığıyla Eray Canberk’le de tanışmıştık.

Attilâ İlhan bu dergi için “Yeni Gerçekçilerin Güz Taaruzu”

başlıklı bir yazı yazmıştı Varlık’ta. Yazık ki o dergi de uzun

ömürlü olmadı.

Bizim Mahir’le Kars’ta çıkardığımız Göze, dört

sayfalıktı. Biz, Candide’in ünlü “bahçemizi ekelim” belgisine

uygun olarak, olduğumuz yeri yeşertmek istiyorduk. Ama

olanaksızlıklar nedeniyle, Göze ancak 11 sayı yaşatılabildi.

Türk Folklor Araştırmaları, Hisar, Karseli, Göze, Kıyı

gibi dergilerde yazıları çıkan Baranseli, 1968’de Halk Eğitim

Başkanlığına atandı. Artık yeni, resmî ama kendine çok uygun

bir göreve başlamıştı.

Bu görevinde de olağanüstü bir çabayla çalışıyordu.

Halk Eğitim Başkanlığının etkinliklerini ilçelerde açtırdığı

merkez müdürlükleriyle genişletmişti. Böylece de halk eğitim

başkanlığını ve merkez müdürlüklerini, Kars merkezinin ve

ilçelerinin güçlü birer eğitim kurumuna dönüştürmüştü.

Başarısı salt Kars sınırlarında değil, ülke çapında da kendini

gösteriyordu. Millî Eğitim Bakanlığı bu başarıyı MEB Tebliğler

Dergisi’nde yayımlanan bir takdirname ile ödüllendirdi.

Ama yaşam bazen de ağır acılar yüklüyordu insanlara.

Bunlardan birini, tertemiz bir insan olan Yaşar Ören’in

Trabzon’da öğrenciyken, bilinmeyen bir nedenle, kendi

arkadaşı tarafından katledilişinde yaşadık. Galiba beraber

14

kaldığı arkadaşı, ağır bir psikopatolojik vakaydı. Mahir,

hiçbirimize haber vermeden, o belâlı kış gününde, Kop ve

Zigana dağlarının geçit vermezliğini bile bile, bir kamyonetle

tek başına yola koyulmuş, arkadaşımızı alıp Kars’a getirmişti.

Bizimse, o Kars’a döndükten sonra haberimiz olmuştu bundan.

Yeni Doğu gazetesini çıkaranlardan Fikri Durgun’dan durumu

öğrenince donakalmıştık. Ne var ki Mahir, arkadaşlık söz

konusu olunca, elinden gelen her türlü özveriye hazır bir

insandı. Trabzon’a ulaşınca cezaevine gidip ilgililere katili

görmek istediğini söylemiş; isteği kabul edilmişti. Ama

görebildiği, yalnızca yere bakan, hiçbir şeyle ilgilenmez

görünen birisiydi.

Yaşar Ören uğurlandıktan bir süre sonra, hayat

normalleşmeye başladı. Her zamanki gibi, kimilerine acı

çektirerek, kimilerine mutluluk bahşederek.

Mahir ve bizler de her insan gibi, bir süre sonra Yaşar

olmadan ama acısıyla hayata alışmaya çalıştık. İster istemez,

günlük yaşama dönülmüştü. Mahir de şiirler, yazılar hatta

romanlar yazmayı, bunları süreli yayınlarda yayımlatmayı

kesintisiz denebilecek bir süreklilikte sürdürme çabasındaydı.

1970’te kızı Ebru Selcan doğdu. Bu, Baranseli’ye

inanılmaz bir coşku ve mutluluk kazandırdı.

Çok başarılı bir halk eğitim başkanlığını, folklor ve

halk edebiyatı araştırmacılığını, sanat ve düşünce alanındaki

çeşitli çalışmalarını yorgunluk nedir bilmeden, yılmadan

sürdürürken, 15 Ocak 1974 gününe hazırlanan bir gecede

geçirdiği kaza, onu yaşamdan koparıp aldı.

Ama o; yokluğunun verdiği acıya karşın, kızı Ebru

Selcan, kaza gecesi doğan oğlu Kafkas, ailesi, dostları,

arkadaşları, Kars’a ve ülkeye yaptığı hizmetleri, ortaya

koyduğu yapıtlarıyla, sürekli aramızda kaldı.

15

YAPITLARI

Zerger Mahir Baranseli; basılmış kitaplarının yanı sıra

başka birçok ürün vermiştir. Bunlar, gazete ve dergi

sayfalarında kalmış fıkra-makale türü yazılar; şiir, roman,

araştırma ve derleme gibi değişik alanlarda yaptığı

çalışmalardır. Örneğin Ankara’nın Taşına Bak adlı toplumsal

yergisi, Kars Mânileri, Kars’ta Halk Türküleri/Nanaylar, Kars’ta

Deyimler ve Atasözleri, Kars’ta Karagöz, Kars’ta Mahallî

Gelenek-görenekler, Kars’ta Halk Edebiyatı ve Kars’ta Halk

Ozanları gibi derleme ve incelemeleri; Beşinci Çakal Yokuşu

adlı, çocukluk yılları yaşantılarıyla ilgili gözlem ve

izlenimlerine dayanılarak oluşturulmuş ve Yeşil Göle

gazetesinde tefrika edilmeye başlanan romanı (tefrikanın

tamamlanıp tamamlanmadığını bilmiyorum; çünkü o sıralarda

Kars’tan ayrılmıştım); ayrıca, Kaça kaç adlı bir başka roman

denemesi, yapıt adı olarak kayda geçirilmiş bilgilerdir. Kaça

kaç adlı kitabın da yalnızca adını biliyorum.

Şiirleri ve yayımlanmış kimi ürünleri dışında,

kalanların hiçbirine ben ulaşamadım. Ondan bende kalan biri

bloknot ikisi defter, kendi el yazması üç kaynağın içindeki

şiirleri Kıyı dergisinde yayımlattım. Kıyı’nın bu şiirlerin yer

aldığı sayılarının Baranseli ailesine ulaştığını, yayın

yönetmenimiz ve rahmetli ağabeyimiz, sevgili Ahmet Selim

Teymur’a Mahir’in eşi Nejlâ’nın yazdığı teşekkür mektubundan

anımsayabiliyorum. Yıllar sonra da şiirlerin fotokopilerini alarak

asıllarını –bunlar onlarda kalmalı, düşüncesiyle- ailesine

postaladım.

Mahir Baranseli, yazdığı yapıtların ancak birkaçını

sağlığında yayımlayabilmiştir. Bunlar; Aşk ve Kurt adlı ilk şiir

kitabı, Kağızmanlı Recep Hıfzı adlı halk edebiyatı incelemesi,

16

Doğunun Kurtarıcısı Kâzım Karabekir adlı tarihsel metin,

Günlere Şiirler adlı antoloji çalışması olmak üzere dört kitaptır.

Aşk ve Kurt; şairin çocukluk, öksüzlük, yoksunluk, aile

sevgisi, baba özlemi, Tanrı gazabı… türünden duygularla

oluşturulmuş ilk şiirlerini toplayan bir kitaptır. Yapıt 1964’te

Kars’ta kendisi tarafından yayımlanmıştır.

Kağızmanlı Hıfzı; ünlü halk şairi Hıfzı’nın yaşamı ve

yapıtları üstüne yazılmış ilk ve aranılan kaynak yapıtlardandır.

Bu yapıtını da Kars’ta kendisi bastırmıştır.

Doğunun Kurtarıcısı Kâzım Karabekir; Karabekir

Paşa’nın yaşamı, kişiliği üstüne Baranseli’nin verdiği bilgileri,

paşaya ait iki şiiri, paşa için yazılmış bir şiiri ve paşayla ilgili

konuşmaları kapsayan bir kitaptır.

Günlere Şiirler; Baranseli’nin meslek yaşantısı

boyunca, belirli anma günleri ve haftaları için pek çok şair

tarafından yazılmış binlerce şiirden, ayıklayarak oluşturduğu

bir antolojidir. Bu antoloji, hem öğretmenlerin hem öğrencilerin

yararlanabilecekleri seçkin bir kaynaktır. Kitap 1970’te

Ankara’da basılmıştır. MEB Tebliğler Dergisi, bu kitabın orta

dereceli okullarda kaynak olarak kullanılmasını, önermiştir.

Anılan bu çalışmalar yanında, onun, gün ışığına çıkarılması ve

üzerinde durulması gereken çok sayıda şiiri de vardır.

17

ŞİİRLERİ

Baranseli bizlere, gençlik yıllarında yayımlanmış Aşk

ve Kurt adlı ilk yapıtındaki ürünler dışında, oylumlu bir kitap

oluşturabilecek başka şiirler de bıraktı. Bunlar, özgür koşuk

biçiminde kaleme alınmış şiirler ve rubaî geleneğinin devamı

sayılabilecek ama ölçü (vezin) kalıplarına bağlanılmadan

oluşturulmuş dörtlüklerdir. Bu şiirlerin büyük bir bölümü,

dostumuz Sadık Müftahi’nin özverisi ve kızı Ebru Selcan

Baranseli’nin ince beğenili tasarımıyla, Şiirler başlığı altında,

2018’de bir kitapta toplanmıştır.

Mahir Baranseli, yaşamın sıradan, günlük ilişkilerinde

bile, şiirle yaşayan bir insandı. Hatta karşılaştığı yaşantısal

durumlara-kendi yazdıkları bir yana- belleğindeki şiirlerle de

karşılıklar bulurdu. Şiirle yaşaması, aynı zamanda, kendisinin

de şiir yaratma serüveni içinde olması demekti. Ama Mahir;

bilge dost, Arap ve Fars dilleri uzmanı rahmetli Dr. Faris

İbrahim Hariri’nin kimi duyarlı insanlar için söylediği; “şiir

yazmamış olsa dahi şair” denebilecek çok duyarlı bir insandı.

Her sanat yapıtında olduğu gibi şiirde de, anlatılan,

onun özündeki patetik (duyarlı ve dokunaklı) maya ile içeriğe

dönüşür. Yani genel olarak sanat yapıtlarında olduğu gibi

şiirde de üzerinde durulan sorun, sezdirilmeye çalışılan

duygusal yaşantı ya da şairi vazgeçilmez biçimde içten

zorlayan devindirici herhangi bir güce, “konu” ya da “tema” …

diye adlandırılan öğelere, şiirin içeriği denemez. Bir sanat

yapıtında -doğal olarak şiirde de- içerik; konu ya da tema

(durum, olay, duygu, düşünce…) türünden hammaddelerin

şiirin - ve bütün sanatsal yaratı ürünlerinin- biçimsel öğelerinde

18

özel bir anlamsal evren olarak kendini gösteren yeni ve

patetik niteliğidir.

Mahir Baranseli’nin şiirlerinde, şairin kendine özgü

duyarlı yaşantısından kaynaklanan güçlü bir patetizm vardır.

Bunu anlamak için, onun herhangi bir şiirine göz atmak

yeterlidir. Örneğin “Sazsız” mahlâsı (takma adı)yla yazdığı ve

yakın dostumuz Sadık Müftahi’ye ironik bir dille adadığı

aşağıdaki dörtlükte bu dokunaklı hava görülebilir:

-Vefasız dost Sadık’a-

Gözden ırağın dost gönülden ıraklığıdır âhımız

Bilirdin Tanrı değil bizim dostluktur penahımız

Sen ki şu ifrit dünyayı tanıdın söyle ey dost

Yoksa dünyada bulunmak ve dostluk mudur günahımız1

Bu dörtlükte onun rubaî geleneğine -ölçü hariç- bağlı

bir tutum içinde olduğu görülmektedir ve şair bunu bilinçli

olarak yeğlemiştir. Çünkü Baranseli, geleneği - hem divan hem

halk şiiri geleneklerini- kimi zaman belirgin karakterleriyle

kullanarak, kimi zaman da alıntılayarak şiirinde işlevli duruma

getirmeyi severdi.

Bu bağlamda, şiirlerinden kimilerinin başına

mânilerden epigraflar yerleştirdiği görülür. Örneğin “Sonsuz Bir

Ağıda Ek” adlı şiirinin başına yerel söylenişiyle Kars

yöresinden

Derde kerem

Garg olup derde Kerem

Goşmuşam gam kotanı

Derd üste dert ekerem2

mânisini alıntılamıştır.

Bu türden alıntılamaları bile o, farklı biçimde

yapabilirdi. Sözgelimi “Ilık Deniz” adlı şiirinde, onun bir

Trabzon yöresi mânisini böldüğü ve yarısını metnin içine,

19

yarısını sonuna koyduğu görülüyor. Şairin amacı, bu

uygulama biçimini, şiirin içeriğini dile getiren diğer anlatım

öğeleriyle bütünleştirmektir:

En güzel gözlerimizi

Bırakıp geldik o sahilde

Kayalardan gecelerin böğrüne

Çıngıldayıp uçtu bir çığlık

Ve herkes uyandı

Ve çıkıp geldik

“Çamdan geçtim pelite

Kız perilerin yite”

Ay deniz ve toprak

Tuttular hasreti koşarak

Bir Havva tasviri içinde

Gidiyordun, gözlerin ellerimdeydi

Hep o şarkıyı söylermiş

O şehir kudurarak

“Gerekli olduğu için sevdiler

Çektim bir ah gibi bakiremi”

Ay deniz ve toprak

Örer bir hasreti ağlayarak

“Annen seni vermiyor

Benim gibi yiğite” 3

Burada şairin, dizeleri tırnak içinde verilen, çok sevdiği

bir kentin yöresinden seçtiği mâniyi bölerek şiire yerleştirmesi,

ayrılık ve kavuşamama duygularını bütünleyip pekiştiren bir

biçimsel deneme uygulamasıdır.

Aynı zamanda bir halk edebiyatı araştırmacısı olan

şair, halk kültürünü büyük bir kaynak olarak görüyor ve

sanatında da bundan yararlanmak gerektiğini düşünüyordu.

20

Bu yararlanma düşüncesi, uyak düzeni, ölçü gibi alışılmış

kalıplara ve ritmik düzenlere dönme eğilimi ile değil;

duygu/duyarlık yaşantıları, evrensel bakış açıları, şiirsel

yapılandırmanın çeşitlendirilmesi ve Türkçenin kullanım

olanaklarıyla ilgiliydi. Şairin bu tür uygulamaları, geleneğe

körü körüne bağlı olmadığını, onu çağdaş şiirin bir öğesi

durumuna getirerek kullandığını da ortaya koyuyordu.

Bu anlayışa bağlı olarak Baranseli, şiirin lirik

niteliklerle varlık bulmasını önemsiyordu. Çünkü lirizm, şiirde

şiirselliği sağlayan, dokunaklılığı güçlendiren başlıca

niteliklerden biri; ayrıca da içtenliğin ve içten gelen coşkunun

bir sonucuydu. Mahir Baranseli’nin başka şiirlerini okuyanlar,

bu şiirlerde de burada sözü edilen nitelikleri görebilirler.

Ne var ki şairin dörtlüklerinden uzun ve soluklu

şiirlerine kadar yazdığı kimi ürünlerde, birtakım didaktik

öğelere yer verdiği de görülür. Bunlar da çoğu kez,

alımlayıcının duygu ve düşünce dünyasını sarsıcı ayrıntılar

ve bu bağlamda şiirselliğe katkı sağlayan öğelerdir. Örneğin

“Sonsuz Bir Ağıda Ek” adlı şiirinin sonunda böyle bir didaktik

ayrıntı gözleniyor:

Gurbet türküleri aslında

Dünyanın bir bölümüne sahip çıkanındır

Çizgiler benim

Eğil

Avuçlarıma bak4

parçasında ilk iki dize, bir bakıma öğretici karakter taşır. Şair

kendi bakış açısıyla, gurbet türkülerinin kimlere ait olduğunu

anlatan bir bildirimde bulunuyor. Ayrıca, seslendiği kimseden

ise, avuçlarındaki çizgileri bir falcı gibi okumasını istemekte,

belki de seslendiğinin orada bir aşkı okuyacağını sezdirme

dileğindedir. Bu anlamsal bütünlük içinde, ilk iki dizedeki

bildirim, hem özel bir bakış açısı taşıdığından hem sonraki üç

21

dizenin anlamsal hazırlığını oluşturduğundan, bu öğretici

niteliğiyle dahi bir imge değeri de kazanmaktadır.

Şairin uzun, soluklu şiirlerinde bile, içeriği sıkı

dokumalar altından sezdiren bir tutumu var. Bu bakış, onun

şiire derinden duyduğu sevgiyi hatta saygıyı da ortaya koyar.

Yazık ki bu sevgi ve saygıyla yazmaya başladığı şiirlerinin

yolu, çok erken kesildi.

22

ŞİİRLERİNDE İMGE

Yalın anlatımla oluşturulmuş bu şiirlerde imgeler; özel

bakış açılarında, çeşitli duygusal yaşantı durumlarının dile

getirilişinde, süsten arındırılmış görüntülemelerde, karşıtlayıcı

ve tersinlemeli dilsel kullanımlarda… şiirin içeriksel evreninin

sezdirilip yaşatılmasına yarayan, zorlamasız öğeler olarak

ortaya çıkar.

Bir şiirde imgeler; şiirsel içeriğin dokusunu oluşturan

görüntülemelerde; bunlar içinde yer alan benzetmeler,

alegoriler, simgesel öğeler, özgün bakış açısı olan düşünsel

ayrıntılarda kendilerini gösterir.

Şiirde, düzyazıdaki gibi bir üslup aramak doğru

değildir. Bu bağlamda, üsluptaki akıcılığa dayanmak,

alışılmış söz sanatlarına başvurmak, klâsik biçim kalıplarını

kullanmak, kısacası düzyazıyla ilgili pek çok niteliksel öğe, şiir

için genelde geçersizdir. Çünkü şiirde sözcükler, Jean Paul

Sartre’ın bu konuda söylediklerinden5 de yararlanılarak

denebilir ki, içeriği gösteren (duyumsatan, sezdiren) yoğun bir

derişmeyle hatta kendileri olmaktan bile çıkarak bir arada

bulunurlar. Yani bir şiirin yaratılış serüveninde sözcükler, itişe

kakışa kendilerine yer bulur. Bu sırada kimileri ayıklanır,

kimileri de şiirin ayrılmaz bir öğesi olur. Şiirin dili de imgesel

niteliklerin bu derişim çabasından doğar. Yani imge

betimleyici bir süs değil, anlamı sezdiren ya da duyumsatan

etkileyici, çarpıcı bir dilsel yaratıcılıktır. Niteleyen (renk,

biçim…) sözcükleriyle de, düşünsel ama şairine özgü bakış

açılarıyla da oluşabilir.

Şiirle düzyazı ya da didaktik, basit bir koşuk

arasındaki en temel ayrılık da bu noktadan başlar. Düzyazı ve

didaktik koşuk dendiğinde ilk akla gelen ayrım, şiirde

23

sözcüklerin “derişik”, ötekilerde “seyreltik” bir biçimde

kullanılmasıdır. Bir şiirin değeri; kullandığı sözcüklerin sessel

ve içeriksel uyumluluğu kadar, bir düzyazıda ya da basit

koşuklarda kullanılabilecek kimi sözcüklerin içeriksel iletiyi

bozmadan kullanımdan çıkarılması ve imgeleri içeriği imleten

(belirten ya da sezdiren) yoğun anlatımlı çarpıcılığıyla ölçülür.

Yani şiir kullandığı sözcükler kadar kullanmadığı sözcüklerle

de ortaya çıkar. Baranseli de bunun bilincindedir kuşkusuz.

O; divan ve halk şiirini, günümüz Türk şiirini, hatta

çeviri şiirleri bile, dikkatle okuyan bir araştırmacıydı. Bu

bağlamda yazdığı şiirlerin kimilerini bekletir ve üstlerinde

çalışırdı. Ama her şair gibi bir çırpıda yazıp ortaya çıkardığı

güzel şiirleri de vardır.

Baranseli, şiirlerinde imgeyi, yalın anlatımlı

görüntülemelerde, kendine özgü bakış açılarında, kimi kez de

alışılmış söz sanatlarında, ortaya koyardı. İmge onun şiirinde,

bir süs olarak değil, içeriği duyumsatan çarpıcı bir öğedir.

Örneğin, aşağıdaki dörtlük, yalın anlatımlı bir görüntüleme

imgesidir:

Kız gözlerini ve saçlarını

Yavaş yavaş ve sırayla aynaya yerleştirdi

Ellerini döşünden beline gezdirdi istekle

Dudaklarını yaladı, öpülmeye hazırdı.6

Şu iki dizede ise imge, şairin bakış açısıyla

oluşmaktadır:

Gurbet türküleri aslında

Dünyanın bir bölümüne sahip çıkanındır7

Aşağıdaki dizelerde “zebaniler” sözcüğüyle ortaya

konan eğretilemeyi, süsleme etkisi bırakmayacak biçimde

kullandığı görülüyor:

24

Bir gün zebaniler oturmuştu hatırlıyor musun

Korkmuştum, kaçamazdım, ne yapmalıydım8

Kimi zaman da günlük bir yaşam içinde, yıllar sonra

ise, o şarabı ve içildiği yeri bilenlerde “anıştırma” olarak

alımlanacak ayrıntılara yer verir:

Açılsın kanlı güller gibi şaraplar elde

Gönülde günahıyla otursun sâkî

Sazsız bir adın geçse Yeşil’de

Ölsem de Akşam’ın kalacak bâkî 9

Bu dörtlükteki “Yeşil”, Trabzon Meydan Parkı

karşısındaki kafa çekerek söyleştiğimiz “Yeşilyurt”

restoranıdır. “Akşam” ise, o yıllarda Trabzon’da çok satılan ve

tadına tutkun olduğumuz bir şarabın adı.

Yeşilyurt’ta içmek, “Akşam” adlı şarabı orada ya da bir

başka yerde yudumlamak, önemli alışkanlıklarımızdan biriydi.

Artık üçü de aramızda olmayan Mahir Baranseli, Ali

Yahyaoğlu, Yaşar Gürsoy; anılarda bana, bu şarabı da

anımsatıyorlar. Her biri bir başka uzaklıkta yaşayan pek çok

sevgili arkadaşım, bu dörtlüğü okurlarsa, kim bilir neler neler

anımsayacaklardır!

Dörtlükte “kanlı gül” sözündeki eğretileme, “şarabın

kanlı güller gibi açılması“ sözünde benzetme, “sâkînin

gönülde günahıyla oturması “ sözünde tersinleme, “Yeşil” ve

“Akşam” sözcüklerinde yer alan anıştırma ve aktarım

sanatlarında, anlatımı süsleme amacı olduğu söylenemez.

Şöyle de denebilir: O, bunları şiirde yapay bir süsleme

yaratmak için kullanmaz. Aksine bunlar, burada kullanılışları

bağlamında, doğal bir dille ortaya konmuş anlatım öğeleridir.

Kısacası, Mahir Baranseli, imgeyi süste değil, yalın

anlatımlarla dile yüklediği yoğunluklarda ortaya koyan bir

25

sanatçıdır.

Biçimsel yönden bakıldığında, onun, rubaî geleneğine

çağdaş bir içerik yükleme eğilimiyle yaklaştığı da söylenebilir.

Hatta bu alanda yaptıklarına, gerek ölçü gerekse içerik

yönünden, rubaî yerine dörtlük demek daha uygundur.

Zaten o, genelde, geleneksel biçimlerle fazlasıyla

ilgilenir. Bu, onun hem araştırmacılığına hem de geleneksel

biçimlere çağdaş bir içerik kazandırma çabasına bağlıdır.

Yani, Baranseli, içeriğin ortaya konmasında işlevi olan eski

biçimsel denemelere de açık bir şairdir. Ama şiirin içeriksel

doğasına uygun görünmeyen zorlamalara başvurmaz.

26

ŞİİRLERİNDE BİÇİMSEL ÖZELLİKLER

Baranseli’nin yaşamının ve yaratma serüveninin çok

erken sonlanması, şairliğinin geleceğini de etkiledi kuşkusuz.

Onun dörtlüklerinden uzun soluklu olanlarına kadar, çeşitli

şiirlerinin gözlenmesinden, çok değişik biçim denemelerine

girebileceği anlaşılmaktadır.

Hatta “deneyci şair” görüntüsü verebilecek ölçüde yaratılarını

çeşitlendirebilme olasılığının çok yüksek olduğu da öne

sürülebilir.

Ama artık bu konuda söylenecekler, ancak tahminî

düzlemde bir anlam taşır. Şu da var ki onun özünde, böyle bir

gizilgüç (potansiyel) taşıdığı gerçeği de bize bıraktığı çeşitli

şiirlerinden ve tanıklıklarımızda anımsanagelen ama tümü

elimizde bulunmayan kimi çalışmalarından anlaşılmaktadır.

Örneğin yayımlanmış olan “Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi”10 “

Hikâye”11 “Göz ll”12, “Yedinci Durağın Kadını”13, “Vatandaş

Mahmut”14 gibi şiirler, şairin çeşitli denemelere eğilimli

olduğunu ortaya koyan örneklerdendir.

Klâsik uyak örgüsüyle yazdığı dörtlükleri de dahil,

onun şiirlerinde , birçok zaman bir iç-ses bulunduğu

görülüyor. Öreğin o; “Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi”nden

alınan:

Şu köşedeki tek katlı evde

Bir kadın çatır çatır çatlıyordu15

dizelerinde, anlatımda sözün gelişi ve içerik ile bağıntılı olarak,

/e/ ve /a/ ünlüleriyle asonansa, /ç/ ünsüzüyle aliterasyona

başvurmuştur. Yani, özgür koşuk biçiminde yazdığı şiirlerde,

iç-ses uyumlarından da yararlandığı olur.

27

Anılan bu sessel düzen bağlamında döner uyak

(redif)lar da kullanabilir:

Almadık felekten murat, sevdik ya yeter Cici Can

Bülbülün şarkısı gamdır, olursa öter Cici Can

Zaten beter dünyamızda bin beter olduk

Gün gelir Sazsız ölür acısı biter Cici Can 16

dörtlüğünde (üçüncü dize sonundaki “beter” sözcüğünden

sonra gelen sesler hariç) diğer dizelerin sonundaki (yet-er, öt-

er, bit-er) örneklerindeki /e/ve /r/ sesleri, aynı görevli eki

oluşturduklarından, aynı anlamla yinelenen “cici can” sözüyle

redife katılır. Bunlardan önceki /t/ ünsüzü ise dörtlüğün

uyaklarını oluşturur.

Baranseli, klâsik koşuk biçimlerini (nazım şekillerini)

şiir başlığı yaparken bile, bu koşuk biçimlerine ait ana kuralları

önemsemeden ama içeriksel öğeleri o koşuk biçimine uygun

şiirler de yazabilirdi. Şairin kitaptaki “Gazel”17 adlı çarpıcı şiiri,

buna örnek gösterilebilir.

Kısacası Mahir Baranseli, alıntılamalardan biçim ve

seslere kadar, kullandığı her öğeyi, şiirin içeriğiyle geçişimli

(yani içeriğin biçim, biçimin içerik olarak görünebileceği) öğeler

olarak ortaya koyma çabasında bir şairdir. Ama klâsik biçimleri

kullanmış bütün şairlerde, bunun daha çok ses ve ritim

öğeleriyle sağlanmaya çalışıldığı, burada hatırlanmalıdır.

Baranseli’nin klâsik formdaki şiirleri okunurken bu gerçekliğin

bilinmesi, örneğin yukarıdaki dörtlüğün de buna göre inşat

edilmesi (uzokumayla, yani estetik bir sesletmeyle okunması)

gerekir.

Baranseli’nin ürünleri, dostumuz sevgili Sadık

Müftahi’nin özverili çabaları, kızımız sevgili Ebru Selcan

Baranseli’nin ince beğenili, çarpıcı tasarımı ile Şiirler18 adlı bir

kitapta toplanıp yayımlanmıştır. Yapıtın baş sayfalarında,

çocukları Ebru Selcan ve Kafkas Baranseli’nin; dostları Sadık

28

Müftahi, İsmail Talınlı ve Raif Özben’in şairle ilgili yazılarına da

yer verilmiştir.

29

Z. MAHİR BARANSELİ’YLE İLGİLİ TANIKLIKLARIM

30

31

MERHABA MAHİR

BİN YILLIK MİHAİL MERHABA

Bana sessizliği bağışlayan ölümsüz bir dosta

Sysiphe’i (Sysiphos’u) hatırla. Tanrıların gizini açığa

vurdu diye cezalandırıldı hani. Büyük bir kayayı hep bir dağın

tepesine çıkarır, taş yeniden aşağı yuvarlanır ve Sysiphos taşı

yukarı çıkarıp orada durdurdukça mutlu olacağına inanır. Ve

sürüp gider bu çaba. Tanrılar onu sonsuza dek bu cezaya

çarptırmıştır çünkü.

Seninle çok konuştuğumuz Camus; bu “uyumsuz

oyun” içindeki insanı, anlamsız, saçma bir dünya içinde gene

de intihara “Hayır!” çeken insanı anlatırken, hepimizi ne güzel

veriyormuş değil mi?

Biz de çoğu zaman böyle avunmadık mı? Sysiphos

taştan da onu cezalandıranlardan da daha anlamlıdır demedik

mi? Çoğu zaman sınırlarına dayanamadığımız, onları

yıkmak istediğimiz bir dünya içinde olduğumuzu

duyumsadığımızdan, hatırlar mısın, bütün ayrılıklarımızı bir

yana itip bir araya gelirdik. Bu dünyada, nerede bir insan ve

onuna ilgili bir şey görsek, ona koşardık.

Ve çoğu zaman kimseyle el ele verememek, ne

kadar acı oluyordu. O duygusal anları, şiirleri, şarkıları ve

hiçbir zaman uyuşukluk düzlemine inmeyen o kendinden

geçmeleri bizlere bırakıp gittin.

Biliyorum, gene beni anlamayacaklar. Sen de her

fırsatta bunu söylerdin insanlara. Şimdi senin yerine ben

söylüyorum. İçinde acı çektiğimiz bu günlerde, dostluğunun

bana (benim duyumsadıklarımı duyumsayan herkese)

bağışladığı bir güçle yine o Malraux duyarlığı yakaladı beni.

32

Ne diyordu onun ölmek üzere olan başkişisi Perken! İşte, ben

de ona benzer biçimde ama sessizlik içinde ölüme kafa

tutuyorum galiba. “Ölüm yok” diyorum, bizi bırakmış olan

Mahir var ancak.”

Seni kaybettiğimiz haberi, Kemal’le - hani bizim Kemal

Güngören’le- bir akşam yemeğine oturmamızı bile zehir etti

bize. Üzüntümüzün fotoğrafını bir şipşakçı önümüze bıraktı.

Bu, pisliğini zaman zaman ve türlü biçimlerde

yüreğimize dayatan bir dünyaydı.

Bütün boğuntuları o eşsiz gülüşünle karşılayabilirdin

sen. Ama şimdi biz, aynı şeyi biraz zor yapacağız. Yapacağız

Mahir.

Sen karlı dağlar fasıllarındaki duyarlığı iyi bildiğin için,

en yakın yoldan halkınla ilişkilere yöneldin. Bunu ne çok

tartışırdık seninle ve ne iyi anlardık birbirimizi. Ve ne çok mutlu

olmaya çalışırdık. Ama kaya hep dibe yuvarlanırdı.

Gene de dünyaya, hayata, başkaları için yaşamak

zorunluluğunu duydukça anlamı daha bir insancıllaşan

dünyaya “saçma” diyemiyorum. Baksana, o kadar tez geri

geldin ki… Bir türkü, bir şiir, bir söz, bir tartışma, bir kavga, bir

dost… derken hep seninle karşılaşıyorum.

Oysa Kars’ta seni bulamayacağım diye korkunç şeyler

yaşadım yollarda.

Herkes hizmetlerini söyleyip yazıyor. Gene tersliğim

tuttu Mahirciğim. Onlar bunları yazıp söylemek zorundadırlar.

Onların yaptığını yapmayacağım. Ben dostluğunu

söyleyeceğim senin, diyorum. Çünkü sen becerilerini,

yeteneklerini, olanaklarını ve olanaksızlıklarını “insan”la

birleştirmesini bilen, az rastlanır biriydin. Ben bunu

yapabilenlerle çok az karşılaştım.

Dostluğumuzun temeli de senin bu insanca niteliklerin

değil miydi? Galiba yazacak durumda değilim. Zaten sen

benim yazmadıklarımı en iyi anlayanlardan belki de ilkisin

Mahir.

33

Dünyayı, politikayı, ölümü durduran bin yıllık dost ,

merhaba!

Biz dünyanın kalleş gizini açığa vurdukça, İstrati’nin

Mihail’i kalacak ve acı çekip duracağız değil mi? 19

34

BİRKAÇ GECE SÖZÜ

Her şey bıraktığı gibi kalmayacak kuşkusuz.

“Öldüğümüze göre hayata inanmak mı gerekir, inanmamak

mı?” diye sorsaydınız, gözlerini umuda dönüştüren bir ışıkla ve

o davudî, devinen sesiyle “İnanmak!” der keser atardı. Öyleydi

işte. Anlayın diye size çok şey bırakırdı.

Sevdiklerimizle konuşurken, bazen sözü keseriz.

Karşımızdakinin tamamlamasına bırakırız. Yaşamında böylesi

bir tavır geliştirmeyen insan, yalnız bile kalamaz. Yüreksizdir,

yiğitlikten bir iz aramayın böyle birinde. Kimseyi sevemez o

insan, kimseyle bir savaşa katılamaz yürekten. Bütün

hokkabazlıkları biçimsel olan, başkalarına bir şeyler

veremeyen bu insanın bayağı varlık koşulu, çıkarcılığıyla

belirlenir.

Ama Mahir keser atardı. Sözleriniz bitmeden,

“anlıyorum” derdi. Bir şeyi hemen yakalamış gibi, “evet,

anlıyorum” derdi.

İnsan ona, bitmemiş şiirlerini, tamamlanmamış

yazılarını, kendisini coşturan derin gizlerini kendisiymiş gibi,

söyleyebilirdi.

Tanıdığınız birini soyutlamalar içinde idealize etmek

kolaydır. Oysa herkesin kendisine göre birini anlatmaya

çalışması, anlatacağı insana haksızlık etmeğe başlaması gibi

gelmiştir bana hep. Çünkü anlatacağınız insan, böyle bir

durumda, “nerde benim etim kemiğim, dimağımla seçtiğim

yaşama biçimi” diye karşınıza dikilebilir, sizi göklerde

uçurduğunuz insana karşı bir kez daha hesaplaşmaya

çağırabilir.

Ve Mahir için eğer bir şeyler yazabiliyorsanız,

içinizdeki diyalogların sizi sürekli olarak hırpaladığını kabul

35

etmek zorundasınız. En azından onunla neler yaşadığınızı

isteyecektir sizden. Saptayıcı plânda da kalsanız, Mahir

oralarda bile kendisini belli edecektir insanlara.

Kimi zaman masalarda oturur, ceplerimizden defterler

çıkarır, ayrı duyarlık dünyalarına doğru çeker giderdik. Ve

oralardan geri dönmeden, birbirimize “beni dinlesene be”

gibilerden çıkışmazdık.

Sonra yazdıklarımızı kimi kez birbirimize okur, kimi kez

de okumadan yırtar atardık.

Mahir, silahsızlanmaya geçmiş durgun dünyalarda

bile, benim paradoksallığım olacağını söyler, bu durumumdan

yakınır, bana kızardı. Sonra da “gadaşım be, başka türlüsünün

olması da imkânsız galiba” derdi. Çünkü aslında dünya durgun

değildi. “Değer” sanılanlarda bile yanılmak söz konusuydu.

Kötümserliği dünyamıza sokmaz, iyimserliğiyse,

birçok zaman benimsemezdik. Yaşamak iyimserlikten çok

önemli, çok büyüktü. Biz bu düşünceyi geliştirmeliydik. Belki

birbirimize hiç sözünü etmediğimiz hâlde, öylesi oldu.

Apayrı yerlerde aynı şeylerin yaşandığı çok

görülmüştür. Ama her görüleni herkes yaşamıyordu. Bu

sözlerin sonunu, soru biçimine sokardı Mahir: Acaba eksik

olan tek şey bu muydu? Olduğu gibi kabullenmeyi kendisine

yediremediği şu dünyada, hayat onun için biçimlendirilmesi

güç bir şiir gibiydi.

Bir açıkoturum dönüşü, Güngören Otelinin kafesinde

oturmuştuk. Masanın üzerine içinde notlarım olan bir defteri

bırakmıştım. “Ne var ne yok şunda. Bir bakalım” diyerek

defterin sayfalarını çeviriyordu . Karıştırırken, bir ara: ”gadaşım

yahu” demişti, ne güzel şiir bu böyle” Başka şeylere dalmıştım.

“Ne” dedim, “hangi şiir?” Sonunu okudu şiirin:

farz edin ki birimiz en az gece öldürebilir

bu sizin yüreğinizse bizim ölmediğimiz

36

“Ha, Issız Tegazzül” dedim onun adı, daha

tamamlanmadı, kusurları çok.

“Gadaşım yahu” dedi yeniden ve çok duygulu bir

sesle. Sonra sustu. Bira içti. Sigara çekti.

Bir gazelleme gibi duruyorduk hayatın bir yerinde.

Kavgaları, dostlukları bırakıp gidenlerden söz ettik. O

işlenmemiş şiiri nerelere kadar yorumlamış olabileceğini şimdi

daha iyi sezer gibiyim.

Biz her zaman çoğalmaya sığmayan, kimi zaman

aradan çekilen insanlardık demek ki.

Aylardır, çok sevdiğimiz bir arkadaşın ölümü gelip

yakalıyordu onu. Hiç kış günü çok sevdiğin bir insanın

tabutunu Trabzon’dan taksiye koyup Kars’a getirmenin acısını

ve olağandışılığını düşünebiliyor musun?” diye sorardı.

Buraya eklenen “olağandışılık” Mahir’i bilmeyenlere

uzak bir sözdür. İşte tam bu son cümledeki “olağandışılık”

sözcüğü gibi bir şeyler bulur, acılardan sapmaya başlardık.

Birçok zaman böyle olurdu bu.

Kurtarıcılığına kaderlenip kalmadığı sanat, insanın bin

bir durumuyla çoğaldığı bu yerlerde, onun için yine de

vazgeçilmez bir güç oluyordu.

Birkaç yıl önce, kırtasiyecilikten usandığını belli eden

bir çalışma saati bitiminde, “Ah!..” dedi, “Şimdi fasıllar

çalsa!…”

Başını arkaya yasladı. Konuşmuyordu.

“Mahir” dedim, “ akşama gidelim, bir arkadaşta epeyce

fasıl plâk var.”

Birden dirildi. Gözleri ağzı, yüzü, elleri… bütünüyle

güldü.

“Deme be!” dedi.

“Evet” dedim.

Nelerin olduğunu sordu. Rast, mâhur, nişâbürek

kürdilihicazkâr, uşşak, hüseyni… deyip bir sürü fasıl saydım.

37

“Ulan kırk yılda bir işe yaradın” deyip takıldı bana.

Toparlanmamı, gitmekte olduğumuzu, önce eve uğrayıp sonra

beni bulacağını söyledi.

Ve o gece uzun süre fasıl dinledik.

Şaşılacak şey. Bir süredir bağlarımız zayıflamış,

kopmuş gibiydi. Çünkü çok çalışıyordu, ilçeden ilçeye

koşuşturup duruyordu. Böyle sandığımız halde, dünyalara

değişilmez bir içtenlikle karşı karşıya oturuyorduk. İnsanı

özünden uzaklaştıran kimi zorunlu ilişkiler için lânetli, küfürlü

sözler kullandık bir ara.

“Önemli değil” dedim.

“Bizim için olmuyormuş demek ki.” dedi.

Toplumun çoğu kez bir bağışı gibi gözüken bu

ilişkilerin kırılıp geçileceğini, bıraktığımız yerden daha iyi

başlama olasılığını konuşmaya başladık. Yüz yüze bakıp

gülerken gelişiyorduk belki de.

Sonra Attilâ İlhan’ın yeni yayımlanmış, Yasak

Sevişmek adlı kitabına geçtik. Gelenekten yararlanma

konusunda sanatçılarımızın tutumundan söz ettik. Coşkuyla

yayımına başlayıp yürütemediğimiz Göze adlı dergiyi

konuştuk. Belki yanlışlarımız varsa onları düzeltebilecek,

eksiklerimizi tamamlayabilecek başka çok şey öğrenebilecek,

çok şey söyleyebilecek kadar zaman geçmişti aradan. Sanatın

Türkçesi adına neler neler söylemeye hazırlamıştık kendimizi.

Bu arada küçük Ebru Selcan, yanımıza bir gelip bir

gidiyor, onunla ilgilenmemizi istiyordu. İstediği de oluyordu

zorunlu olarak. Bu gidip gelmelere karşın, diyaloglarımız da

sürüp gidiyordu. Bir süre sonra Ebru da artık gelmez oldu.

Büyük bir olasılıkla bizi rahatsız edebilir düşüncesiyle bir

direktif almıştı annelerden. Çünkü anne de babaanne de

çocukcağızı geleneksel aile görgüsüne bağlı olarak eğitme

eğilimindeydiler. Bizim söyleşimizse, Kars –Trabzon

uzaklığının etkisiyle süregidiyordu.

38

Derken bir hicaz şarkı okudu. Ülfet etsem yâr ile

ağyâre ne diye başlarken, gerilere, bir yerlere doğru

gidiyorduk.

Kendimizi sürekli yargılamak zorunda kaldığımız bir

dünya karmaşasında, kurduğumuz insanca ilişki, suçları dahi

ortadan kaldıracak kadar güzelleşebiliyorsa, o zaman gerçek

insanlığını, sağda solda gezdirdiği vücudunda, nevrotik bir

bozukluk gibi taşıyan insanları anlamaya fırsatınız olmuş

demektir. Nerede yaşadığınızı bilmeye başlar, mutlu

olursunuz. Başkalarıyla bir şeyler paylaştığınızı anlar, mutlu

olursunuz.

“Hayret“ diyor plâkların sahibi arkadaş (Kadir Süzer

Gölcü) için, “ben bu arkadaşı yalnızca futbolcu sanırdım.

Keşke daha önce selâmdan öte tanışabilseydik.”

Ve kapıda, gece içinde vedalaşır gibi ayrılıyoruz.

Sonra ben düşünüyorum: Sesini duyuyorum:

”Mânilerin temlerine bağlı şiir çalışmalarım var” diyor,

“okuyayım mı sana?”

“Oku” diyorum. Örnekler okuyor. Konuşuyoruz.

Mahir, toplumu nasıl bir dille yaşıyorsa, o dile bağlı;

toplumu hangi duyarlığa ulaşmışsa o duyarlığa vurgun

yaşadığını belli ederdi. “Ben” derdi, “ halkımın duyarlığı içinde

bir insan getirmek isterim. Onun için, folklorsuz edemiyorum.

Halkla ilgili her şeyi çok seviyorum. Bütün çalışmalarımı halk

edebiyatı alanında verebilirim.”

Onun şiir çalışmaları, bu duyarlığın en önemli

görünüşlerinden biri oluyordu hayatında.

Halk edebiyatı konusunda düzensiz, sorumsuzca

yapılmış çalışmaları bulup çıkarır:

“Şuna bak” derdi “Ne sorumsuz insanlar.” “Adam

“mâniler” deyip derliyor, ”destanlar” deyip bir kitap düzenliyor,

ne yaptığını, niçin yaptığını bilmiyor. Oysa insan, yeni bir

39

şeyler getirmeden, bir şeyler bildiğini bile söylememeli. Değil

mi ama gadaşım yahu!

Hıfzı ile ilgili yeni çalışma ve düşüncelerinden gene bir

kitap bastıracağını söylemişti daha geçenlerde.

“Sahiden” diyerek atıldım, bunu senden daha iyi

başaracak birini bilmiyorum Türkiye’de. Yüzüme baktı. “Olacak

gadaşım.” dedi.

İçimden Kağızmanlı Recep Hıfzı’nın yeni baskısını

vitrinlerde düzenlemeye başladım.

“Yaşamak!” diyordu ya; yazarak, yaratarak yaşamak

… dendiğinde Mahir’e güvenim hiç bırakmadı beni. Neye

yöneldiğini bilmesi, bunda çok ölçülü ve çok dikkatli olması da

etkiliyordu bu güveni.

“Senin yaşadığın gibi yaşanmaz bu dünyada” derdi

bana.

İzlenimci yaşantıda ve yaratıda fazla takılıp kalmaya

kesinlikle karşıydım ben. Buna rağmen nasıl böyle dağınık

yaşıyordum, bunu sorardı.

“Karışma bana” derdim.

O zaman bana kızardı:

“Saça başa, surata, biçime bak be, serserilikle

insanlığı birbirine karıştırıyorsun.” diye çıkışır, az sonra da

gülmeye başlardı.

“Ah!” derdi, “başına bir çorap örebilsem (sözü evlenme

işine getiriyor gibi olurdu), seni bir düzene sokabilsem!”

O yıllarda evlilik benim için, gerçekten “başa örülmüş

çorap”tı. Aile ziyaretlerindeki “sus pus olmuş”, iyice

efendileşmiş oturup kalkmalarıma karşın, evlenmeyi aklımın

ucundan bile geçirmiyordum.

Kars’tan ayrılıktan bir süre sonra, içimden Kars’a

gitmek geldi. Kış falan demeden oraya ulaştım. Arkadaşlarımla

yiyip içtim, oturup kalktım. Bu dost söyleşileri beni çok mutlu

kıldı. Ama meyhanelerde gözümden yaşlar döküldüğü de oldu.

40

Bir gün Manolya Pastanesine girerken, pastane sahibi

Faho (Fahrettin Dağhan), ancak “iri” denebilecek bir sesle

kapıda bana takıldı:

“Raif, bu soğuk şehirde, bu kış günü işin ne? Yok yok,

bu işte bir bit yeniği var.” diye söyleniyordu. Bereket, biraz

sonra Sadık gelip beni bu “bit yeniği” imasından kurtardı.

Mahir’le son günümüzde evlerinde uzun süre

oturmuş, çok az şey konuşmuştuk.

Ayrı kentlerdeydik. Gene yarıda bıraktıklarımızı

söyleyip derin bir üzüntüyle başını öne eğiyordu. Bense

sevdiklerimin yorgunluğuyla güç belâ ayaktaydım. Kafamda

gene ölçüsüzlük vardı. Bir şeyler salık verdi bana. İnsan

içindeki dünyayı ve yalnızlığını bir dostuna aktaramayacak

kadar yorgun ve yabancı olmamalıydı. Bu kadarına akıl

erdirebildiğim için kalktım. Oysa evden çıkarken bile yanımda

olsun istiyordum; konuşmasak da olur, diye düşünüyordum.

Mahir gece geldi. Lokantanın birinde buldu beni.

Masada başka arkadaşlar da vardı. Hep gülmeye çalıştım.

Başka neler yaptığımı anımsamıyorum. Üstelik yarınki

Erzurum otobüsüyle buradan ayrılacaktım.

Sabah onu kalkmakta olan otobüsün yanına koşarken

gördüm. Yanına Kadir de eklenmişti. Kar üstlerine lapa lapa

yağarken bana el salladılar. İki elimle karşılık verdim. Bu kadar

diri bir sabah içinde, arkadaşlar olmasa, belki ölü gibi

gidebilirdi insan. O, dışımdan pitoreks ve dostlukla dolu,

içimden “ciğer delen” görünüm, hâlâ gözlerimde canlanıp

durur.

Mahir’le nasıl olsa karşılaşabilir, dostluğumuzu

yaşayabilirdik. Ama ben, kendim ne olacaktım.

Trabzon’a Kanunî Ortaokulu’na atandım. Çok kısa bir

süre sonra, Affan Kitapçıoğlu Lisesine geçtim. Günün birinde,

Kars Alpaslan Lisesi’nde de müdürlük yapmış olan okul

müdürü rahmetli Kemal Urhan, beni çağırdı. “Git bak” dedi,

“bahçede kim var?”

41

Hemen koştum. Resmî araba içinde Mahir. Sevinçten

havalara uçtum. Arabadan indi. Birbirimize sarıldık. Hiç vakti

olmadığını, Ordu-Samsun dolaylarında seminerlere

katılacağını, sonra da Kars’a, Trabzon’a uğrayamadan

döneceğini söyledi. Yaptığı kaçamak, grubun zamanından

çalınmış bir ziyaret gibi görünüyordu. Arabada başkaları

bekliyordu. Ayaküstü biraz konuştuktan sonra ayrıldı.

O kış, Trabzonlu birtakım insanlar, daha doğrusu

arkadaş yerine koyduklarımdan kimileri, beş para etmez bazı

konularda beni, hayal kırıklığına uğrattı. İnsanlardan buz gibi

soğumuştum. Yüreğimden ve gözlerimin önünden Karslılar ve

Kars’taki dostlarım gelip geçiyordu: Mahir Baranseli, Sadık

Müftahi, Kadir Süzer Gölcü, Yalçın Çapan, Ali Çakar, Mevlut

Behiç (Cello Mevlut), Tuncay Işık (Pekos), Yücel Şimşekoğlu

(Cello Mevlut’un yeğeni), İsmail Talınlı, Abdurrahman

Bayraktar (Abdo), Abdurrahman Coşkun (Aboş), plâkçı Attilâ

Mete, İsmail Bayraktar, Aziz Kaygusuz, Fahrettin Dağhan

(Manolya pastanesi sahibi Faho) Cengiz Katoğlu, ve diğer

dostlar, arkadaşlar; Ensar Akdemir, Cemal Akdemir, Temel

Burhanoğlu gibi abi olarak andığım hemşehriler …

Derken Trabzon-İstanbul… Çılgınlıkları bile

benimseyemeyecek bir durumdayken, Fatih’te oturan

teyzemlerden çıkıp Vatan Caddesi’ne geçtim. İçimde tuhaf

duygular vardı. Sanki teyzem yanımdaymış gibi onunla

konuşuyordum: “Teyze, buradan ayrılmam gerekiyor. Çünkü

bir dostum intihar etti.” Sonra da; ”Ne saçmalıklar geçiyor

içimden!” diyerek, tuhaf bir duyguyla sinirlendim.

Biraz yürüdükten sonra, kendime geldim. Bayezıt’ta,

üniversite girişi karşısında, Karslı Nizam’ın işlettiği bir kulüp

vardı. Oraya girdim. Kemal Güngören dostumuz da oradaydı.

Mahir’i ve yanındaki Yakup’u kazada yitirdiğimiz haberini bana

alıştıra alıştıra söylediler. Kafam durmuş, elim ayağım kopmuş

gibi oldum.

Ölüm…

42

Mahir’in ölüm haberi…

Bütün duyularımı yitirmek üzere olduğumu anlayacak

dostlar arıyorum. Birkaç gün ne Mahir var ne ben varım.

Görüyorum/ Görmüyorum. Gülüyorum/ Gülmüyorum.

Ağlıyorum/ Ağlamıyorum…

Hadi şimdi yollar boyu kendine soru sor. “Nasıl olur”

diye bağır. Tıkan, bağır, durul. Sevgiyle Mahir’e sor: “Mahir,

nasıl olur. Hadi yürü, hadi git. Mahir’i ara. “Kendine gel” diyor

bir ses. “Sersem herif, bunları herkes yaşar!”

Sanrı ha? Bu sokaklarda, bu masalarda, bu evde;

burada, burada yarıda kalmış her şeyin içinde sanrı. Sanrı ha.

Ulan sanrı be!...

İşte, Mahir’i arıyorum. Yaşı yetmişleri geçmiş görünen

biriyle oturuyor. Ona “Emi kaç yıldır içersin?“ diye soruyor.

“Min yıldır.” diyor karşısındaki akşamcı Süleyman Emmi

(Gödekli). Harika bir insan, eşi bulunmaz bir rint. Çok önemli

bir serveti rintlik yolunda harcamış olağandışı bir insan. Rast,

mahur, bayati, nişaburek, uşşak, hüseynî… şarkılara bayılırdı.

Şarkıların okunuşuna, bir el jestiyle bizi de katardı bazen.

Divan şiirinden, özellikle de Fuzulî’den gazeller okurdu. “Adın

batsın Fuzulî, adın batsın Fuzulî!..” diyerek sevgiyle ilenç

yağdırırdı bu şaire.

Bir gün İstiklâlimilli Caddesindeki bir ocakta çay

içerken kalkıp yürüyoruz. Evlerine gidiyoruz. Orada Sezai

Karakoç’un “Köpük” şiirini inceliyoruz. Geleceğin tehlikeli

mitlerini kuran bir şairi niçin sevebildiğimizi düşünüyoruz.

Sonunda, büyük sanatçı geleceği engelleyemez, diyoruz,

bunu yaparken de ona katkıda bulunur. Şiirin bulunduğu kitabı

kapatıyoruz. Daha bir gün dolmadan özlediğimiz bir arkadaşı

görelim diyoruz. Gülerek çıkıyoruz evden…

Hayır, bu kadar ayrıntıyla açılmamalı her şey. Hayır

olmamalı. Belleğime küfredeceğim. Şarkıların sonu gelmiyor.

Yollar boyu gidiyoruz. Kentlerde, otobüslerde geceler… Gülten

43

Akın’dan şiirler. Şiirler… Usdışı zorlanmaların yarattığı sayısız

Mahir. Ne çok insan, ne çok Mahir…

Kendisine kalamayacağı belliydi. Onunla olmak

önemliydi. Bütün dostlar bunu bilmeli. Nasıl sırtınızı

döneceksiniz dünyadaki ilişkilere. Suçlarınızı, gizlerinizi

kendinizmiş gibi teslim edeceğiniz dostlarınızla nasıl yan yana

kalacaksınız. Neyi seçeceksiniz. Seçin bakalım.

Dünyada yalnızlığı yenme umuduna inana inana

savaşırken, dostlarınızı yolcu etmesini de başaracaksınız.

Öyle mi?20

44

45

“Babamla bugün karşılaşsaydınız neler konuşurdunuz?”

Ebru Selcan Baranseli

46

47

MAHİR’LE BUGÜN KARŞILAŞMA OLANAĞI

GERÇEKLEŞEBİLSE NELER KONUŞABİLİRDİK

Karşılaşabilmemizin geçekleşemeyeceği bilindiği için,

gerçekleşme açısından bu soruya yanıt bulmak olanaksız.

Varsayalım ki böyle bir şey oldu. Başkaları adına konuşamam

ama ben bunun sanrıl olanının bile, geçmiş dostlukları kaldığı

yerden sürdürme sevinciyle dolacağını düşünürüm. Çünkü

benim Mahir’le olan dostluğum, içim acıyarak hâlâ süregidiyor.

Eminim ki tersi olsaydı, o da benzer şeyler söylerdi.

Diyelim ki böyle bir karşılaşma bugün gerçekleşmiş

oldu. Çıldıracak ölçüde bir sevinç duyardım anında. Her ne

kadar Mahir’le buralarda, hatta her yerde, birçok zaman

karşılaşıyorum desem de bunun ne anlama geldiği, sanıyorum

herkesçe anlaşılıyor. Şimdi - özellikle tek başıma kaldığımda-

onunla birlikte sevdiğimiz bir şarkıyı, bir şiiri dinlerken,

mırıldanırken ya da okurken; yalnız ya da kalabalık bir yerde

bir şeyler içerken, birileriyle söyleşir ve tartışırken, bir

dostumla gelişigüzel konuşurken, kitaplarım arasında birlikte

aldıklarımızdan birine bir nedenle göz atarken; üzerinde

tartıştığımız kitap, film, resim ve diğer kültür-sanat yapıtlarına

ve herhangi bir konuya nasıl baktığını iyi hatırladığım ya da

hatırlayamadığım zaman, yazdıklarına başvururken, günün

siyasal görünüşünü değerlendirirken; hatta evlerde,

kahvelerde, meyhanelerde kimileriyle bazı konuları

konuşurken… kendisini özlemle anımsadığım çok oluyor.

Sizlerle telefon konuşması yaparken de öyle, herhangi bir

konuda konuşurken de… Ama sanrısal olarak değil, doğrudan

düşünsel ve yaşamsal olarak.

Sanıyorum, dostluğun ölümsüzlüğünü yaratan da

arkadaşlığımızın böylesi pek çok ayrıntıyı içimizde canlı

48

tutmasıdır. Onun için biriyle kimi şeyleri konuşurken Mahir’le

de konuşur gibi olabilirim.

1964-1973 arası, sağ/sol ayrışmaları gittikçe

keskinleşirken, bizler insana esnek (ikiyüzlü değil, neyse o

olarak ve hoşgörüyle) bakmayı, insanlaşma olanaklarını

unutmadan yaklaşmayı yeğledik. O dönemde, karşıt görüşteki

kimi insanlar, birbirleri için kendilerini büyük tehlikelere

atabilecek ölçüde dost olabilirlerdi. Çünkü bize göre görüş bir

özellik, dostluksa insanlaşma göstergesiydi.

Daha sonra, karşıt görüşlülerden pek çoğu, hatta

kardeşler bile, birbirlerini öldürebilir duruma geldi. Belki her

zaman böyleydi de biz farkında değildik. Buna Habil/Kabil

mitosunun evrenselliği de denebilir bir bakıma. Ama biz böyle

bir durumun dışında yaşıyorduk.

Bizim gibiler, dostluksa dostluk, arkadaşlıksa

arkadaşlık, selâmlaşmaysa selâmlaşma… ilişkilerini gereğine

göre sürdürmeyi yeğledik. İlişkilerimizin sınırı ve sınırsızlığı,

belki de ayrımında bile olmadığımız böylesi bir doğallığa

bağlıydı.

Düşüncelerimiz arasındaki bu yakınlıktan ötürü,

birbirimize takılmayı çok severdik. Hatta bu, arkadaşlığımızı

renklendiren özelliklerimizden biriydi. Duygularımızda bir

ağırlık, bir acı varsa onu bile yeğniltirdi. Elbette bütün

bunların çoğu, konuşmalarla gerçekleşirdi. Ama dostlukta, çok

uzaklarda olmak dahi, bu gerçekliği zedeleyemezdi.

Anlattıklarımdan, bugün karşılaşsak neler

konuşacağımızın kimileri çıkarılabilir. Ama ben bunlara

günümüzde ülkenin ve dünyanın siyasal sorunlarını; gelişen

ya da değerini yitiren arkadaşlıkları, yitirdiklerimizi yaşatacak

anıları ve geçip giden o insanlara dair çeşitli özellikleri… dile

getiren konuşmaları da katmak isterim.

O zamanlar ben bekârdım. Darmadağınık, isyankâr

denebilecek bir gençtim. Ne zaman nerede olacağım, bugün

ne iş yapacağım umurumda değildi. Sevgili arkadaşlarımdan

49

Yalçın Çapan bile bana “serseri mayın” sanını takmıştı. Mahir

bana bu dağınıklıktan ötürü çok sitem ederdi. Ama iş

mesleğime gelince, onun gereklerinden kaçmaz, iyi bir

eğitimci olma çabasından geri durmazdım.

Karşılaştığımızda bana bir hayli takılan Mahir’inse,

benim için her yerde övgüyle söz ettiği gelirdi kulağıma. Zaten

hepimiz yapardık bunu birbirimiz için. Ama duyduklarıma

göre, Mahir’in benim olmadığım zamanlarda benden söz

etmesi, çok olumlu ve çok dostçaydı. Gerçi, biri sözünü

etmese de ben Mahir’in benim için böyle konuşacağını

bilirdim. Ayrıca, arkasından kimsenin olumsuz sözler etmesine

izin vermezdim. Çünkü, üstün başarısından ötürü aleyhinde

atıp tutmaya yeltenenler de olurdu.

Bazı özel ilişkilerden, ancak bir dosta anlatılması

gerekenleri de birbirimize anlatabilirdik.

Ceplerimizden kalem, kâğıt ya da bloknotlar genellikle

eksik olmazdı.

Bir yerde oturduğumuzda, duyarlı yaşantılarımızın,

duygunluklarımızın yoğunlaştığı zamanlarda, birden söyleşiyi

keser, konuşmayı bırakıp bir şeyler yazmaya koyulduğumuz

çok olurdu. Sonra da onları birbirimize okuyarak üstlerinde

konuşurduk. Bence bugün de bir arada olsaydık, benzer

şeyleri mutlaka yaşar; bunlar üzerinde, vurgulanması

gereken bir ciddiyetle ve çeşitli boyutlarıyla konuşurduk.

Çünkü önemli özelliklerimizden biri de birbirimizin tanığı olarak

yaşamak ve birbirimize elden geldiğince bir şeyler

verebilmekti.

Ayrıca o aziz dostum, sürekli bir özlemin yarattığı sızı

ve üzüntülerle daima yüreğimde ve yanımda bir yerlerdedir.

Ömrüm boyunca da böyle olacaktır. Onunla da dostluğumuz,

“ölümüne” denebilecek bir dostluktu.

Bugün karşılaşmış olacağımızı varsaysak, nerelerde

kalmışsak oralardan sözü alıp götürürdük. Eski günlerde

olduğu gibi birbirimizle selâmlaşır, uzun zamandır nerelerde

50

olduğumuzu sorar; neler okuduğumuzdan, neler

izlediğimizden söz eder, bunlardan gerekli gördüklerimizi

birbirimize salık verir, sürekli olarak düşünce alışverişlerinde

bulunurduk. Bu konuşmalar sırasında, ironik (tersinlemeli) ya

da humorik (traji-komik) takılmalara başvurmadan edemezdik.

Bunlar, birbirimizi eleştirme amacı taşımazdı. Birbirimizi

yaralamadan, kızdırarak güldürme, neşelendirme inceliğini

hedeflerdi.

Dostluk bu. Kolay mı? Acısı da bizi, insan olduğumuz

için, sürekli hırpalıyor ister istemez. Ama diyebilirim ki bizim

duyarlılığımızdaki insanlar; daha genelinde, sevgiyle

yaşamakta olan herkes, dostlarını toprakta unutarak değil,

onlarla birlikte dünyaya dönerek sürdürürler yaşantılarını.

Acının ağırlığını, bazen de yaşamdan ayrılanların süregiden

dostluğunu anımsayarak ya da duyumsayarak yeğniltirler.

Mahir’le bugün de konuşabilmek; onun ve hepimizin

gelişimine ya da varoluş sürecine bugünkü dünyanın

sağladığı kazanımlar, ayrıca da dayattığı yabancılaşmalar

bağlamları içinde olabilirdi örneğin. Dostluk, arkadaşlık,

insanlık, sanat, edebiyat, kültür… özelinde olanlar dışında,

konuşacağımız en temel olgu ise, bugün değişen toplum ve

dünya olabilirdi. Bu değişimleri, edindiğimiz bilgilere,

yaptığımız gözlemlere dayanarak, betimsel açıklamalarla, kimi

örneklemelerle daha iyi anlama ve anlamlandırma

çabasından kurtulamazdık. Aynı bağlamda, olumlu ya da

olumsuz değerlendirmelere ve çıkarımlara yönelebilirdik.

Bugün de bu türden konuşmalardan uzak durmamız

olanaksızdı.

Peki, ya özel yaşantılarımız? Biz, kimseye

anlatamayacağımız şeyleri birbirimize anlatabilirdik. Bu

konuşmalar; aile içi sorunlar, gençlikte yaşadığımız sıkıntılar,

kayıplar, acılar, aşklar, sevgiler, sevgililer, düşünme ve

yaratma etkinlikleri gibi, hayli değişik alanlar kapsamında

olabilirdi. Bu konularla ilgili pek çok şey –acıklı, gülünç-

51

yönleriyle, söyleşilerimize girebilirdi. Bugün de bunların

devamı olarak konuşacağımız pek çok konu olacaktı elbette.

Yürüdüğümüz bir sokak, dolaştığımız bir kent,

gördüğümüz bir örenyer, iyi düzenlenmiş bir park, alanlardaki

heykeller… kısaca dış dünyada dikkatimizi çeken her şey, bizi

uzun sayılacak söyleşilere bile yöneltir, bunlarla ilgili, olumlu

ya da olumsuz sonuçlara ulaştırabilirdi. Bu tür konuşmalardan

da uzak duramazdık.

Ama bunlardan en hoşlandığım, birtakım esprilere

dayalı olarak birbirimize sataşmamızdı. Birimiz falso yapsaydı,

diğerlerimiz yüzünden o kişi, deyim yerindeyse, hapı yutardı.

Hele o günlerin neşeli teğmeni, Mahir’in teyzesinin oğlu

Sadrettin Temel’den kurtulmak mümkün değildi. Yazık ki o da

artık aramızda değil. Sadrettin’in küçük kardeşi Talat da 1970

sonrası ortaya çıkan ülkeyi birbirine katan, kör-sağır bir teröre

kurban oldu.

Bu genel görünüm altında, bizler, taşıdığımız değerleri

hiçbir zaman yitirmedik ve onların da bizim gibi yitirmeden

aramızda olacağını söyleyebilirim.

Aziz ve sevgili dostum Mahir’in; annesine,

kardeşlerine, eşine, kızı Ebru Selcan’a duyduğu derinden

sevgiye tanık olduğum halde, yaşamdan koptuğu gece

dünyaya gelen oğlu Kafkas’ı göremeden gitmesi de yüreğime

saplanan ve orada kalan başka bir hançer oldu.

İstanbul’daydım o sıralarda. Bayezıt’ta Karslı

Nizam’ın lokalimsi bir yeri vardı. Hemşehrîleri çok gelirdi

oraya. Nizam’ı tanıdığım için ve Karslı dostlara rastlarım diye

ben de uğrardım o lokale. Mahir’in geçirdiği kaza haberini

birkaç gün sonra, arkadaşımız Kemal Güngören’den orada

duydum. Birden bire baştan aşağıya uyuştum. Kemal’le çıkıp

hava almak için, Beyoğlu’na geçtik. “Kubana” adlı restoranda

oturduk. Kemal’den Mahir’in o yere “Gubani” dediğini

öğrendim.

52

Ertesi gün Trabzon’a döndüm. Kışlık giysilerimi alarak

bir valizle Kars’ta Güngören Oteline yerleştim. Sonra

Mahirlerin evine koştum. Hoşbeş, taziye sözleri derken

salonda bir koltuğa çöktüm. Yorgunluktan ve üzüntüden

bayılacak noktaya geldim. Durumu sezen kayınbiraderi

Nizamettin Zerger, beni sokağa çıkardı. Mukadderata boyun

eğmemiz gerektiğinden ama hayatın yerinde durmadığından,

onu kendi aramızda yaşatmaktan başka elimizden bir şey

gelmeyeceğinden… söz ederek, soğuk havada dolaşırken

beni teselli etmeye çalışıyordu.

Otel’de kendi başıma düşünürken Mahir’in büyük

emek verdiği Karseli dergisinin birkaç sayısını birleştirerek

Mahir için bir özel sayı hazırlamayı düşündüm. Ortak

dostumuz sevgili Sadık Müftahi hep yanımda oldu. Derginin

sahibi Akay Beşmart, sorumlu müdürü Mustafa Turan’dı. Bu

dilek olumlu karşılandı. Mahir’i çok severlerdi. 1974 Ocak

sonlarında, derginin 110-111-112-113-114’ üncü sayılarını

birleştirerek kapağına, siyah iri harflerle Mahir Baranseli’nin

Anısına sözünü koyduk. Kitaptaki yazılardan birer ilginç cümle

alarak yanlarına yazarlarının adlarını büyük harflerle belirttik.

Bu kapak kompozisyonunun altına da yine iri siyah harflerle

Özel Sayı sözünü yazdık.

Böylece onu, öncelikle, Karseli dergisiyle yaşatmayı

denedik.

Bugün karşılaşsaydık, her şeyden önce, karşılaşma

coşkusuyla kucaklaşırdık. Yakınlarımızın, ortak

tanıdıklarımızın ne âlemde olduklarını öğrenirdik birbirimizden.

Kısa zamanla sınırlı, gelgeç bir karşılaşma değilse, Karseli

üzerine olduğu gibi, birlikte çıkardığımız Göze üzerine de pek

çok şey konuşurduk, günümüzde çıkan dergileri de enine

boyuna söyleşilerimize katabilirdik. “Bugün yeni bir dergi

çıkarabilir miyiz ya da Göze’yi daha görkemli biçimde

çıkarmamız olası mıdır?” türünden sorular üstünden giderek

bugünkü dergiler, bugünkü edebiyat ve sanat konularına

53

geçebilirdik. Ayrıca aile yaşamından çocuk sevgisine; genel

eğitim sorunlarından, eğitimin ülkedeki genel durumuna ….

pek çok konuda, onunla çeşitli açılardan söyleşi ve

tartışmalarımız olabilirdi.

Şiir ve şairler, öykü ve öykücüler, roman ve

romancılar, oyun metinleri ve oyun yazarları, deneme ve

denemeciler, eleştiri ve eleştirmenler hatta gazete yazıları ve

gazete yazarları … bir kültür literatürü bağlamında ilgimizi

çeken her şeyi, konuşmalarımız kapsamına alabilirdik.

Özel sorunlarımız varsa onları irdeler, onlarla ilgili

çözümler üretmeye çalışabilirdik. Eş dosttan, çoluk çocuktan,

ailelerimizin ahvalinden; neleri araştırıp neler yazdığımızdan,

her iki anlamıyla kalanlardan, gidenlerden… kısaca aklımıza

gelen pek çok şeyden söz edebilirdik.

Ama şimdi, aramızdan ayrılışının yarım yüzyıla

yaklaştığı şu günlerde, dostluğunu yaşatırken, aklıma, daha

önce de yazdığım gibi, Malraux’nun bir kahramanından

esinlenerek; “ölüm yok, aramızdan ayrılan Mahir var” diye

haykırasım geliyor.

Bugün de tümüyle aynı değilse dahi, kimileri aynı,

kimileri ise bunlara yakın olan şeyleri konuşabileceğimiz

Mahir21.

54

55

ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER

56

57

1

Gecede gezinen duru su kimin

Üreğime ahar kara gözlerin

Yumanda ahretten bin sual olur

Bahanda yandırır nâra gözlerin22

58

2

Hüznün taburunu alır, bir hüzzam bağlar geceler

Ömrümün tek gerçeğini , acımı sağlar geceler

Bilir vefa âşıktadır, duyar ağır ağrımı

Oturup yaşlı gözümü an be an ağlar geceler23

59

3

Sadık’a

İşret, cilâ-yi âdemdir ebediyen sönmez

Aşk yeniden her yavruyla doğan melek ölmez

İnsan, ister ukul ister cahil olsun, insansa Zerger

Aşk u işretle ucalır daim, vallahi gömülmez 24

60

4

Ölüm korkusuyla andığım gerçek

Lâkin ben yaşamaktan da yoruldum

Bu dünyanın zehr-i marın içerek

Boşlukta gül gibi soldum ve soldum25

61

5

Evet, kurusun bütün gülleri bütün bahçelerin

Çöldeki yılan gibi insanlar soluklansın

Madem Sazsız’a yok beklenilen demlerin

Ey munis ve ifrit saadet kahrolasın26

62

6

Bir gün dememiştir Tanrı bana ”yürü kulum”

Bunun’çin acı ezberlenen mahzun bir okulum

Ne kadar çırpındım, yalvardım durdum

Lâkin olmadı bir vuslata varmadı yolum27

63

7

Mübarek diye senli geçen günlere derim

Sevmek, hep sevmek, daima sevmek kaderim

Ger ki ulvî bir âha verdim sayende gönlümü

Eğer sevmek de olmasa pek âdi kalırdı kaderim28

64

8

Sen ağla gözlerimde sabah olmasın

Gam-keder insanındır “âh” almasın

Harcansın varımız aşk için cici

Yalnız bu yolda ayrılık mubah olmasın29

65

9

Kör talihi kim yitirmiş ben bulayım

Dünya inlemeye hazır keman oldukça yayım

Bari bırakın kendi hâline garip Sazsız’ı

Çukurumda âh ü vahımla ağlayayım30

66

GAZEL

Bu sefil şehirde bir aşağı bir yukarı

Mutluluk arayıp durduk kahrolsun yaşamağı

Boşuna el açmışız fahişe maviliğe

Acısı düğümlenmiş boğazımıza akşamları kör dilencinin

Suçlu sokaklarda bir şişe alkolle uzadı koca aşk

En güzel yerlerini rüsva ettik âleme kadınların

Ağıt döktürdük cenazede bir katil mermisiyle kopup

Cümle kavgalarımız boğazdan geçti, sonunda namuslu

olmuşuz

Bir sen varsın diye Allah’a inanmışız kız

Boşuna inanmak doyurmamış karnımızı 31

67

YEŞİL GÖZLÜ ŞEHRİN İLK GECESİ

Gara gözler

Sürmeli gara gözler

Gemim deryada galdı

Kaptanım kara gözler

Şu köşedeki tek katlı eski evde

Bir kadın çatır çatır çatlıyordu

Soğuk bir ter akıyordu gözlerine, yanıyordu

Birazdan yüreğinde düğümlenen gülücükle

Bir çocuk ağlaması öpüşecekti

Sanki sırasıydı dünyaya gelmenin

Sahife : 117, Cilt: 15, Hane 60/A

Kız gözlerini ve saçlarını

Yavaş yavaş ve sırayla aynaya yerleştirdi

Ellerini döşünden beline gezdirdi istekle

Dudaklarını yaladı, öpülmeye hazırdı

Nur Sinemasında Matmazel Brigitte’in

Mısırlı Robert Hossein’le son herzesi

Nur Sinemasındaki 70 model arabalı

Mister Suat’la sevda oturumu

Sen evdeydin eminim

Eminim gözlerin yine bilmeceydi

Döne döne deniyordum kızlığını

Bir soba, bin nasihat, bir yavaş soluk

Akşam gazetelerinde cinayet haberleri

Yine her şeye karşı her şeyin yanında

Kocaman bir sen

Yalnız başına eminim

Eminim yine boş, yine sıkkın sebepsiz

68

Birden bir gecikmiş el düğmelerde

Radyolarda bir çığlık birden duyuyoruz

“Dikkat dikkat”

Bu sarsıcı bir çağırmadır

Ben o şehirde bulunuyorum

Ve zaten bunu anlatmak istiyorum

“Dikkat dikkat

Marmara açıklarında

Serseri bir mayın dolaşıyor

Arkana yaslanıyorsun eminim

Eminim bir ara gözlerini yumuyorsun

“Dikkat dikkat

Marmara açıklarında

Serseri bir mayın dolaşıyor”

Çocuk dünyanın ilk gününde

Dinsel bir ağlamayı başlatıyor ağlıyor

Kız Nur sinemasında gözlerine

70 model bir hüzün oturtuyor

Kayıklar takalar yitiyor birden

Sahilde Nuh’un gemisi bitiyor

Ben o şehirde bulunuyorum

Ve zaten bunu anlatmak istiyorum

Garip sokaklarda garip sorular

Biraz ayışığı biraz gece ve ben

Ellerimi bulamıyorum gözlerimi bulamıyorum

Dokunsan ağlayacağım doluyum

“Dikkat dikkat

Marmara açıklarında

Serseri bir mayın dolaşıyor32

69

VATANDAŞ MAHMUT

Çağlayan’dan kör Mahmut

Yaşar bir Urartu

Yorulmadan

Sabah, akşam, öğle

Ot, saman, kara saban

Kadından ve yataktan

Çağlayan’da bir kümbet

Kervan türküleri getirir

Selçuklu’dan

Bakar kör Mahmut hep bakar

Evliya mıdır? Enbiya mıdır?

Nedir Yaradan?

Dünyamız uçsuz bucaksız

Erzurum’dan Kars’tan

Ha bir de Almanya’dan

Çağlayan’dan kör Mahmut

Yaşar bir Urartu

Yılmadan

Kars’ta vali binasında kötülükler…

Bin kere iyi tanır Mahmut’u

Kör Mahmut’tan 33

70

HİKÂYE

Sene dağlar

Senet verem sene dağlar

Tutaydım yâr elinnen

Çıhaydım sene dağlar

Bir dağlı çocuk körfezin pis sularında boğulmuştu

Tekmil balıkçı küfrediyordu kudurmuş dalgalara

Bir sönüyor bir yanıyordu mendirekte beyaz ışık

Hiçbir gemi girmiyordu bu limana, hiçbir gemi çıkmıyordu

Sahil polisinin motoru uyuşuk bir it gibi bağlıydı esniyordu

Gözlerimiz gök ve deniz karışımı bir karanlıkta kayboluyordu

Sözü sevmeye getiriyordum ikide bir hatırlıyor musun?

Bir dağlı çocuk körfezin pis sularında boğulmuştu

Senin gözlerinden dakikada bir dünya geçiyordu ve bir dünya

siliniyordu

Suçlu olduğunu biliyordun, gözlerini kaçırıyordun hatırlıyor

musun?

Caz saati yaklaşınca pistte bırakıp kaçmak istiyordun

Bu parkta çaylar içmiştik, çünkü hiçbir şey konuşmamıştık

Ama destanlar anlatmıştık, dalmıştık, kaybolmuştuk

Ben ilk gördüğümde bu deniz bereketti ve tozu üstünde

şiirlerdi

Bir sönüyor bir yanıyordu mendirekte beyaz ışık

Ben ilk gördüğümde sen şımartılmış bir aile çocuğuydun

Tutulmuş ve azat edilmiş hırslı bir tutsaktın o günlerde

Sonra denizi yeni görüyordum, martıdan hoşlanıyor, seni

seviyordum

Yüreğim bir gün çatlamıştı sıcak, sana koşmuştum

Ondan sonra devam edeceğimiz bu parka gelmiştik hatırlıyor

musun

71

Hatırlıyor musun seni ilk önce dalgın dalgın ağlarken

bulmuştum

Bin bir dereden su getirerek sadece seni sevdiğimi

söylemiştim

Bir çizgiler gelip geçmişti gözlerinden, bir kızarmıştın

Bir dağlı çocuk körfezin pis sularında boğulmuştu

Akşam kırmızısını çözmek istemiyordu üstümüzden,

burkuluyordu

Şef garson bir tuhaf bakıyordu yüzümüze hatırlıyor musun

Bir gün rahatsız olduğunu söylemiştin bu adamın

gülüşlerinden

Ama benim içim ürperiyordu, kabuğuma sığmıyordum

Tek gidişimde seni soruyordu dalgın şef kabuğuma

sığmıyordum

Azerî şarkıyı sen seviyordun, ben kahroluyordum

“İlk bahar geldi durnalar geldi birce sen gelip çıhmadın”

Dalgın şef devamlı koyuyordu bu plâğı kabuğuma

sığmıyordum

Bir gün zebaniler oturmuştu hatırlıyor musun

Korkmuştum, kaçamazdım, ne yapmalıydım

Sonra denizi yeni görüyordum, martıdan hoşlanıyor, seni

seviyordum

Deniz soğuk bir çarşaf gibiydi başım dönüyordu

Kocaman ve ablak suratlı binalar üstüme varıyordu

Caddeler, sokaklar, parklar bir bir kilitleniyordu

Sen o demir kapıların ardına geçiyordun hatırlıyor musun

Bir dağlı çocuk körfezin pis sularında boğulmuştu

Sinema afişlerinde aynı, plâklarda, işportacılarda aynı

Öküzler gibi bağırıyordu bir türkücü Nur sinemasında

“Ölümden çok beter çektim ayrılık34

72

YEDİNCİ DURAĞIN KADINI

Dağ başında gezerem

Tabağa gül dizerem

Men ki bele gözelem

Niye yarsız gezerem

Devamlı olarak gülerdi

yakışırdı da

Dudaklarıyla gönlünü alır eline

yavaşça

Yürüdü bir zaman soluksuz

parıltılı

Tükürülecek bir babaydı babası

tükürmüştü

Şansına, kadınlığına, varoluşuna

Berbat ağlamıştı, zaten berbattı ağlarken

Elini tutuyordu ya dışarının “Allah” diyordu

Böylece yedinci durak gönlünü çeliyordu

Gülü mutlu olduğunu anlatmak için gezdiriyordu

Meryem’i ve İsa’yı tanıdığı için

bazen mutluydu

Otobüsler ellerinden geçiyordu

gözlerinden geçiyordu

Birisi olsun istiyordu daima

oturup bir banka

73

Konuşsun konuşsun konuşsun yorulsun

biraz dinlensin

Alsın alsın bir otobüs

alıp başını gitsin

Otobüsler, insanlar, ses, unutmak, bağırmak

ve hatırlamak

Yedinci durak yediveren gülü

Bir kadının yüreğini parmakla bağlaması

Dertli, konuşkan olur, daima konuşması

Ve en önemlisi, en çok olanı

Kadınlığını kadınlığı için boğması35

74

MESUDE

Göy bağlar

Göy bahçalar göy bağlar

Gözellere edettti

Ağ bulağa göy bağlar

Ve artık bırakıyorum rüyalarımı Mesude

Telâşlarıma, avunmalarıma, umutlarıma paydos

Artık seçiyorum akla karayı şu kahır pahasına

Yıkıyorum işte nâmına kurduğum şu masal dünyasını

Kaderimi yaşıyorum Mesude, kendi kaderimi

Kahroluyorum

Haşmetli bir kumandanmışım meğer, dünyayı dar gören

Şimdi şu ezik havada kayboluyorum, yenilmişim

Beni gururum ve sevgim yıkıyor daha çok

Rahat ol sırça köşkünde ve bir ‘oh’ de ki

Acımı kovabilesin, dudakların yine mes’ut şarkılar söylesin

Bu insanlar, bu gerçek ve ben varmışım demek

Artık pembe tül kalkıyor, bütün yüzleri görüyorum

Ve artık bırakıyorum rüyalarımı Mesude

Ne dağ masallarından eser kaldı ne dağ evimizden

Ömür boyu söylemek için bestelediğim şu şarkıyı asıyorum

Günlerin neler getirmeyeceğini biliyorum, bir düşün

Şu hükümlerimden, fermanlarımdan, dünyalarımdan

Kandırıp kandırıp içtiğim şu vefalı gecelerden

Hain çıkmış çok eski bir dostum, ben utanıyorum

Sen bütün bunları bilmedin, ama hiç bilmedin

Ceylânlar gözlerinden ışık içtiler, bilmedin

Tanrılar kahrettiler, mermerde, sevenleri

Ama kendileri kana kana sevdiler, bilmedin

75

Gece, dünyanın güneş çizgisinden kaymasıdır sandın

Ama gecelerin ne özlemler yüklenen bir dost olduğunu

bilmedin

Sen gözlerini, var oluşunu, sen kendini, ne olduğunu bilmedin

Ve sana rağmen bulunursam şu dünyada ve ben olursam

Çaresiz seni rüyalarda ve masallarda kalıplayıp seveceğimi

bilmedin

Ve artık bırakıyorum rüyalarımı Mesude

Sen hiçbir zaman dağ evimizde olmayacaksın

Sen hiçbir zaman kardan kaçan bir kuş yavrusu gibi ürkek

Şu sevmekten aldığım sıcaklığıma varmayacaksın

Çakal sesleri hiçbir zaman bilmem kaçıncı sesi olmayacak

şarkımızın

Yavan ekmeğimizi paylaşmayacağız, samanlık seyran değil

Sen hiçbir zaman gurubu göğsümde dinleyip

Renk renk çizmeyeceksin şafakta tablomuzu

Sen hiçbir zaman ama hiçbir zaman Mesude

Bin bir masalın ve rüyanın bezediği o dağ kızı olmayacaksın

Artık bırakıyorum rüyalarımı Mesude

Derken kalabalık bir şehrin

Neonlarla süslü vitrinlerinde buluyorum seni

Seni Neş’e Apartmanının beşinci katında candan bir hanım

Cici çocuklarını ve kibar beyini ağırlayan

Gerçek seni buluyorum

Seni nezih bir aile gazinosunda, seni uygar bir oturumda

Gündüzleri mutena semtlerin çarşılarında alışverişte

Geceleri kokteyl partilerde, şeref çaylarında buluyorum

Seni, senin oluşturduğun geçerli zamane dünyanda buluyorum

Ve artık bırakıyorum rüyalarımı Mesude

Alnımı gerçeğin soğuk avucunda buluyorum

Sayende kahroluyorum36

76

DİPNOTLAR

1Baranseli, M. (1970). Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi. Kıyı. S. 9, ss. 8-9. Ocak. 2Sazsız /Baranseli, Z. M. (1974). Dörtlükler. Karseli Mahir Baranseli’nin

Anısına Özel Sayı. S. 110-114, s. (numarasız). 3Baranseli, Z. M. (1974). Ilık

Deniz. age. 4Baranseli, M. (1974). Sonsuz Bir Ağıda Ek. age. 5Sartre, Jean Paul (1967). Edebiyat Nedir. (çev.) Bertan Onaran, de Yayınevi,

İstanbul. s. 18. 6Baranseli, M.(1974). Sonsuz Bir Ağıda Ek. age. 7Baranseli, M. (1974). Sonsuz Bir Ağıda Ek. age. 8Baranseli, M. (1974). Hikâye age. 9Baranseli, M. (1974). Dörtlükler. age. 10Baranseli, M. (1974). Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi. age. 11Baransali, M.( 1974). Hikâye. age. 12Baranseli, M. (1974) Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi. age. 13Baranseli, M, (1974). Dörtlükler, age. 14Baranseli, Z. M.(2018). Şiirler. İstanbul. s.11. 15Baranseli, Z. M. ( 1974). Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi. age. 16Sazsız/ Baranseli, M. (1974). Dörtlükler. age. s.(numarasız). 17Baranseli, Z. M. (2018). Gazel. Şiirler. İstanbul. s.46. 18Baranseli, Z. M. (2018). Şiirler. (haz.) Ebru Baranseli. İstanbul. 19 Özben, R. (1974). Merhaba Mahir Bin Yıllık Mihail Merhaba. Yeni Doğu

Gazetesi (Kars). S. 1531 20Özben, R. (1974) Birkaç Gece Sözü. Karseli Mahir Baranseli’nin Anısına

Özel Sayı. S. 110-114, s.(numarasız). 21Özben, R. (2018). Mahir’le Bugün Karşılaşma Olanağı Gerçekleşebilse Neler

Konuşabilirdik. Baranseli, Z. M.(2018). Şiirler,ss 8-9 22Baranseli, Z. M. (1974).1. Dörtlük age. numarasız 23Baranseli, Z. M. ( 1974).2. Dörtlük age. numarasız 24Baranseli, Z. M. (1974). 3. Dörtlük age. numarasız 25Baranseli, Z. M. (1974). 4. Dörtlük age. numarasız 26Baranseli, Z. M. (1974). 5. Dörtlük age. numarasız 27Baranseli, Z. M. (1974). 6. Dörtlük age. numarasız 28Baranseli, Z. M. (1974). 7. Dörtlük age. numarasız 29Baranseli, Z. M. (1974). 8. Dörtlük age. numarasız 30Baranseli, Z. M. (1974). 9. Dörtlük age. numarasız 31Baranseli, Z. M. (2018). Gazel. Şiirler. İstanbul. s.46. 32Baranseli, M. (1974) Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi. age. 33Baranseli, Z. M. (2018). Vatandaş Mahmut. Şiirler. İstanbul. s.41. 34Baranseli, Z. M. (2018). Hikâye. age. s. 30-31. 35Baranseli, Z. M. (2018). Yedinci Durağın Kadını age. s. 26-27. 36Baranseli, Z. M. (2018). Mesude. age. s. 20-21.

77

ALINTILAR KAYNAKÇASI

Baranseli, Z. M. (1974). Ilık Deniz. Karseli Mahir Baranseli’nin Anısına Özel

Sayı. S. 110-114 (beş sayı bir arada).

Baranseli, M. (1974). Yeşil Gözlü Şehrin İlk Gecesi. Karseli Mahir

Baranseli’nin Anısına Özel Sayı. S. 110-114 (beş sayı bir arada ).

Baranseli, M.(1974). Hikâye. Karseli Mahir Baranseli’nin Anısına Özel Sayı.

S. 110-114 (beş sayı bir arada ).

Baranseli, Z. M.(2018). Şiirler. (haz.) Ebru Selcan Baranseli ve Sadık Müftahi.

İstanbul.

Baranseli, Z.M. (2018), Yedinci Durağın Kadını. Şiirler. (haz.) Ebru Selcan

Baranseli ve Sadık Müftahi. İstanbul.

Özben, R.(1974). Merhaba Mahir Bin Yıllık Mihail. Merhaba. Yeni Doğu

gazetesi(Kars), S. 1531.

Özben, R. (1974). Birkaç Gece Sözü. Karseli Mahir Baranseli’nin Anısına

Özel Sayı. S. 110-114 (beş sayı bir arada ).

Özben, R. (2018). Mahir’le Bugün Neler Konuşabilirdik. Z. Mahir Baranaseli.

Şiirler. (haz.) Ebru Baranseli ve Sadık Müftahi. İstanbul.

Sartre, J. P. (1967). Edebiyat Nedir. (çev.) Bertan Onaran, de Yayınevi,

İstanbul

78

ZERGER MAHİR BARANSELİ İLE İLGİLİ GENEL KAYNAKÇA

Aküzüm, Y. A. (1974). Mahir’e. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı. S. 110-

114, Ocak.

Alp, C. (1974). Mahir’in Ardından. Karseli Mahir Baraneli Özel Sayısı .S.110-

114, Ocak.

Aydın, A. (1974). Halk Eğitimci Sembolü Olarak Mahir Baranseli. Karseli Mahir

Baranseli Özel Sayısı. S.110-114, Ocak.

Baranseli, E. (2018).Önyazı (başlıksız). Z. Mahir Baraseli. Şiirler. stanbul.

Baranseli, K. (2018). Önyazı (başlıksız). Z. Mahir Baranseli. Şiirler. İstanbul.

Beşmart, A. (1974). Fikir Adamı. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.110-

114, Ocak.

Cebeci,T. (1974). Hayır!... Sen Ölemezdin. Yeni Doğu gazetesi (Kars). S.

1524, 17 Ocak.

Cebeci, E. E.(1974). Ülkü ve Dava Adamlarının Kaderi. Yeni Doğu gazetesi

(Kars). S. 1528, 22 Ocak.

Dizdaroğlu, H. (1974). Bir Mektup. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı.

S.110-114, Ocak.

Doster, Dr. B. (1974). Bir Mahir Vardı. Karseli Mahir Baranseli Özel

Sayısı.S.110-114, Ocak.

Doster, N. (1974). Mahir İçin. Karseli. Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.110-114,

Ocak.

Ergül, İ. (1974). Halk Eğitimi ve Mahir. Karseli. Mahir Baransel Özel Sayısı.

S.110-114, Ocak.

Ergün, İ. (1974). Alışamamak. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.110-114,

Ocak.

Ilıca, Y. (1974). Z. Mahir Baranseli’ye. Karseli Mahir Baransel Özel Sayısı.

S.110- 114, Ocak.

Kalender, E. 1974). Örnek Yönetici Mahir Baranseli. Karseli Mahir Baransel

Özel Sayısı. S. 110-114, Ocak.

Karseli dergisi ( 1974). Bir Yaşamöyküsü. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı.

S. 110-114, Ocak.

Karseli dergisi ( 1974). Türkçe Sanat Önerisi. Karseli Mahir Baranseli Özel

Sayısı. S. 110- 114, Ocak.

Karseli dargisi (1974). Mahir Baranseli ve Eserleri. Karseli Mahir Baranseli

Özel Sayısı. S.110-114, Ocak.

Kaya, S. (1974). “Bir Öğretmen Kozasını Örüyor”du. Karseli Mahir Baranseli

Özel Sayısı. S. 110-114, Ocak.

Kılıç, O.(1974). Eğitim Görüşleri ve M. Baranseli. Karseli Mahir Baranseli

Özel Sayısı. S.110-114, Ocak.

Laçin, R. (1974). Genç Ölüm. Karseli. Mahir Baranseli Özel Sayısı. S. 110-

114, Ocak.

79

Müftahi, S. (1974). Mahir ve Arkadaşlık. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı.

S. 110-114, Ocak.

Müftahi, S. (2018). Gadeş (önyazı. Z. Mahir Baranseli. Şiirler, İstanbul.

Oktay, A. (1974). Anılardan. Karseli. Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.110-114.

Ocak.

Oktay, A. (1974). Aşk ve Kurt. Karseli. Mahir Baranseli Özel Saysı. S.110-114.

Ocak.

Özben, R. (1974). Birkaç Gece Sözü. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.

110-114, Ocak.

Özben, R. (1974). Merhaba Mahir/ Bin Yıllık Mihail Merhaba. Yenidoğu

gazetesi (Kars) S. 1531. 25 Ocak.

Özben, R. (2017). Zerger Mahir Baranseli’nin Şiirleri. Kıyı. S. 307, Mayıs-

Haziran.

Özben, R. (2018). Mahir’le Bugün Neler Konuşabilirdik. Z. Mahir Baranaseli.

Şiirler. (haz.) Ebru Baranseli ve Sadık Müftahi. İstanbul.

Özkiper, A. H./ Kars Valisi, (1974). Mahir Baranseli’nin Ardından. Karseli

Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.110-114, Ocak

Öztürk, T.(1974). Arkadaşım Mahir Baranseli. Karseli.Mahir Baranseli -Özel

Sayısı. S. 110-114, Ocak.

Talınlı, İ. (1974). Mazide Kalan Günler ve Baranseli. Karseli Mahir Baranseli

Özel Sayısı. S. 110-114, Ocak.

Talınlı, İ.( 2018). Kadim Dostum. Z. Mahir Baranseli. Şiiirler. age. İstanbul.

Temel, T. (1974). Ne Büyük Acı. Karseli.Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.110--

114, Ocak.

Taşlıova, Ş. (1974). Karslı Halk Ozanlarının Dert Ortağı Mahir Baranseli.

Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı. S. 110-114, Ocak.

Serçek, Ş. (1974). Bir İnsan Olarak Mahir. Karseli Mahir Baranseli Özel

Sayısı S.110-114. Ocak.

Seyhan, S. S. (1974). Mahir. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı. S.110-114,

Ocak.

Yeni Doğu gazetesi (Kars/1974). Baranseli ve Ötegen’i Kaybettik. S. 1524, 17

Ocak.

Yiğit, M. K. (1974). Örnek İnsan Mahir Baranseli. Karseli Mahir Baranseli Özel

Sayısı. S. 110-114, Ocak.

Zergeroğlu, H. (1974). Mahir’i Kaybettik. Karseli.Mahir Baranseli Özel Sayısı.

S. 110-114, Ocak.

Zergeroğlu, M. (1974). Zerger Mahir. Karseli Mahir Baranseli Özel Sayısı.

S.110-114, Ocak.

80

İzmir, Nisan 2018