ziya gökalp - türk devletinin tekamülü - kültür bakanlığı, 1. basım, 1981

8/13/2019 Ziya Gkalp - Trk Devletinin Tekaml - Kltr Bakanl, 1. Basm, 1981

1/121

ZiYA GKAlP

R DVNTEKAML

Hazlayn

o Dr. KAZlM YASAR KOPMN

KOLTORBAANCI

YAlNLARI


2/121

ZYA AL

R DVLINITEKAMt

m a. D Kz Yr opm

KLT BAKA YAYA 39ZYA GKALP Z


3/121

apak afik Syo

Ony 2.71981 gn ve 831 13 y

Biinc k Ka 1981

Bk y 5.

amn at ANKARA


4/121

N D E KE R

NSZ I- BO . 3

II- L 9

III- KK L 15

IV- RT L . .

V BYK L 8VI- YABULUK 33VII- TRK MUCZES 39

VIII- L VE ULUS . . 46

IX YUKARIK VE AAK SEMR 49

X- L DEVRNE ELYET MM

XI- HAKANLIK . 55

XII- HAKANLIK TKLT 9XIII LHANLIK . . . 63

XIV- ULANLIK . . . 67

XV- TRK URUKLARI . 7

XVI- ZMRE SMER NASIL TERK OLUUR? 6

XVII- MRE SMLER ARASINDA MNSEETLER . 1

XVIII- SAYILAR URUKLARA DELET . . 90

XIX- URKLIN AKRABALII HAKKINDA RH MLMT . . . . . . 93

XX- LERN TOTEMLERNDN KARTLERNLAILABLR M 96

XXI- TRK ENSBI 99

XXII- TARHANLIK 102SK 105


5/121

Z Trk ,Devleinin Tekm ZyA Gkalp' msl bi ee

olmytp 9nun Kk Mecmud nt b/tk ld yyldtbir dizi mkAlesnn birr oplnmsw eydn germ.

Dirbkd Hzirn rhnde tkn ilk sySt e yyh t!n k MecmuA dokuz y devm ekB on Mr rhinde tkn stst le mrn mlmter hf pres gnleri tkn mecmuAn ve st birer hftk gecikmelerle onbeer gnde tkmt

k Mecmu d Trk Delenin Tekml d1 lddiz hlinde devm

eden mkAleer mecun stsdn en

redilmee blnmt v sts son bulmuu le-den meydn gelen bu dizi r sece std kesnye umt Mkleleri konul iibrile iki n grup oplm kndr

XV mkleler : odn blyrk ulnl1k kdrgelen dzinn d1 ile de ugunluk gseren rk Devlenn em/ sfhl ile igi mkAleler u mle/erdeki fki ve gleni Gklp dh deri oplu e ssemlerm olk mesonr Mrif Vekle tndn needl oln r ednTrihi(*) dlt esernde yenden kleme l

u birin gru gen mlelerden br k1smt o Srd Is-bul tkmk n Dergh ecmust rtnd d s mir i bu leler dn y hlken eg bs eii mklele de okudu ve bunn K Meu -redlenlerin hf hrfne ynts (m hlr dh dee

* Bu r K Bn rfnn yyn Ziykp Myt h Ktr kn Zy kp

Yy

I ri No

tnu 17 yn H

zrlynr Kzm Ya Kopmn mil Ak>


6/121

oduunu grp, ona bu esere ekemenn br fadasi omaaaakarar vere1ek ekrar emedk. kbs eden aketen alaDergh arh ve sayJSJnJ koymayi da ha edk BeceGkap'n Dergh mecmusda nereden Trk Devenn Tkm e g akeer de yen aza akami odu

X XX makeer: Bu gruba gren maketer daha zade foojk br mahye arzeeked Bu ake/erde Trk uktan smernden gderek rk kaver arasda mnseeerkrumaa a!JJ/mJ Ancak hemen unu ermez k bhassau gruk akeerde er sren grer ve zah/ar azdJarhe duu gb bugn de sba1 veya nk /m deere kn oaan arazyee oup bu bger kuanma durumunda oanar oduka hOaJ davranmaa gerekekedr

Bz bu dz Ln harferne akarke makeerde ne sengr e ah arza zernde hbr aaada buunmad1 nkbnd gb aka sahas1 ok gen oan Gkat e saha vknuarda pek ok aarmaar ya ve bunan hepsn m osn as nerer nun mehasJSJ omadii sahaardak ekskve an1a aamay dze/mek o sahaar mehass1saadekedr Anck Gkap nden bugne aa aa hazadmz bu makteer dzsnn mevzuaa aka/i oarak pek

ereme kaded/dn de burada bemeyzBu makter dzsn ya hazarken azan d ve s/buna

h dokumadk Ancak zu/u grdmz ererde dpno komaa emedk Mre musahhh vea baski haasi oarak gzdenaan yania dzerken ende a oan veer ke paranez nde gserdk Yen nesn nar bemeecen ahmnez Arapa- Farsa asIi keeer n se sadece bu aee dzsne a omak ve en nde kuad erdek n1de emek zere esern sonna br gae koyduk

K Y KPRMN


7/121

BO *

k Ciyi ipid i boy da iba. Boy a m u K a g a r Lgana hak mnnasd ) Boy un isin udun dnidi Sona maddi bya bilk i vcda di.

in isin d abu ad vilidi Daha sonamaddi in bimsindn bi Hakank vcda di. abua i Hakana bi oda Ba anada da bn Hakanka bik kinmcmu bi hank hin idi. Bu amanlada

* Kk Meua yl say 4, 0 , se 40 2 Hiransene sayfa 9b-2b Derg, y I , c III, say 2 tarih 5 Astos, s 4- c

XI . Yzy Trk dnys it yneriye ze kadar etiren K a g a r M h dn h es,Divan LgMiTkte B kee Uls m ert hs l ger


8/121

Hakana da bi hann vasaa hkmne idi.

k Cemiyeinin boy ekini bumak in ahze ehbei edeez; bu hususa avmiy no

afya) a ve seyhaneee mcaa ememiz zmd az eski ie vad ki, bun boyaa inhi emi nhiden doan bu boya edkk edesek, eden evveki boya hakknda da bi fiki edinmiouz Mese Haizm kesindeki kmene, bu

n msaki boya hinde yaoa Misa oaabunadan eke oyunu ek edeim:

eke oyu da, eki Haizm e an boya i feeden, ifee edn, mekkepiekeede hkimiye Boy Mecis nde, yni HaMecisindedi He fed bu mecisin azsndand Bumeis, bi Han, ni bi udun inihb ede Faka,Han, hak emnn edemezse isifya mecbuduHan ai een k yii vei


9/121

ekee ksma aymad: - Toktamlar, ki Merv Vahas'nnark ksmn-

da,2 ama, k ab ksmda sknde,

3 Beye k Vaha'nn ak mnehsna ouua

Bu menn nd de ay ay yukada kem ek mevcddu. Budan b mdde evve Boykme Saay Hkmene ou sheye baa Demokas'den ka kaanm s

b Hkmdak'a dou yd Bu yen de a,N u V e d H a n ad meh b es e baa.u an, ekee' veve an deveeye Sak=a aene ka muaffeyee n e. Hancesu ve kem d. enen hkmda yapan nsana enmecden d. Nfu o kada by d k a ekeenn ysen ou M a h d u u

u H a n'a ved;kends Mev aas'ndak eke'n ysen kaanaa muvaffak odu.

ekee'de Sed nmye akn de emesn ben ab ese de va Bu ab kumandana-dn b b aka kaa ved m, ende ufak bayak uunan ma oann nne dke ve bn y Msmana H a e N e b na

sanca ana dve ede Sh n dve pek ndak y b kabu me k akna ekseye e ve Rusa aeyhned) . Sed deha adand yce, ha nece ceky k b aaa emne ha buu uaa eemm maan veamann sye faka hedef seme

ekee beyn ounan hae, Hve kmen' s mav doa duka


10/121

siyo vupa'l i ok seyyhlaa ge, Hverkmelri, dy dmoka bi kavmidi a s o i c h a d diyo ki: Bu kavimd msv kemli s decsii bulmu k rkl'd cl msahdm hizmeile yokur. Esirr is pk azd.

kmle'i dmokal yalz iid hizmeilri ve sirlei ulumamasda ibre dildiklild rdmz vhil, kmle adRdm slyle id oluur ir Chuei. ' cuhueisi ar be fzu your

k maa, ahsis yoku Ha iihb v zed Halk Mclisi di G a s o R i c h a d, M i a i l o f'da akil il yl diyo: di iiyle siysi si, drc fak kabul my bu msv halkda, fkr mm, aadddi zvc'a iik msd ouor el'd y br eseryi yalz i kas vad v aadddi zvc' asla

abul mzlHvedki kmele msakil boylar hlide ya

amakla eab, aaladaki eski i il bass baz a'ael d ard :

y e hepsi Malak6 mlar. lk aala S u H a il E s i

ii S u H a da o m u il k dou, E s e i' d de a v d a il S a l u r emii

Douu Mangak oaakr


11/121

E S a k ssn Bin ak'aouam.

u iv baksa Hv'dki kmn'inkiy iki ko mkasim uunduu binayh

i Oa oduu anayo O had bunkMsaki Boy Haya bi inhil icsidi.

k Ciyi'nin ik dvin kacak ousakyu bi an ib z M a h m u d a a 'nin bynna h boy'un v adhuss bi mbdu vam ki boy muhb dck ndn vvki cd iki aafn va dodmi. Gc hani v ip is sabahyivukbac uhd muaka onu boy'u aaam Bundan anayo ki va kndi boy'an akn'a kan dvas'na vik dn a haidi. Bunadan baka byk bi ihim h 'nin h smiyy'nin bi om'i vad. ni smiy'ni ismi bi hayvan ahu nba ad idi. Smiy ada oan bu hayvan ya ba kndi smiyysiaafndan mukadds and. Ei ynimz kan dmz hakknda hmsizik buunumazd. Eskk'in boy dind omizm dininin hkim ouu baz izdn anayo. akua'da h amann bi Ey ias yni bi Md om i vad Ey na dmk i Hayvan mnsna. Bu om u y k kz ibi hayanad. H u b amana buada smiyy'in yin kim omuad. O hd bu om ssn i' aii Zn om vamnsup duka zin ma' vicanann im

BH n r H u b t

. 92Dukhm Mkb'n n

sup Fanz oylogu


12/121

senden ibei. ski ke aafndan bn iim mhiyeein bu ibi imsee ie ounduunueide ecei. oeimin bi ii de bn meismeinn hayvan neba yahu ey ada oma

Be


13/121

L

keimesi Orhun itbesine evet mnsnr1 m u n i ke-imesi su msn ife er keimesinin bu

iki mns es Trkerce suh ie evet rs- bir rbtnn vcun eiir Fihkik eskiTrker' i Suh Dini n verebieimiz br inistemiir Bu ine yeni bir ih h boy ih-Irn gebe r boyr rsn kn' soyrrsn kn vsn nehye bmt Artk retkvg yskt v'r ke

ni boyrn ret kv

grn tevik etmeeceki u Suh Dinini kbuener Suh Diresine Diresine girmi ouru

Bu srete vc geen Diresi nen en eskirk eveti teekk etti Trkere Devet bu Di r sir. inier mekezi bir evet kuryor Tsin Trei Mita 245 e eve inini ory sokrk ik ef ine siys bir vhet

Kk Mcmu yl: I say 5 8 Z'l-Kad sene: 340 (3 Tzsene: sayf 7a-1a. Derg l: I clt II say ta 5 Tern-i Ee 33 177a - 178b

9 l klmesi baka m d Memeket e h; dvlt de


14/121

vca geiie ke u Suh Din syesinesya'nn he aafna ve vupa'nn ak aafanaayaak aadaki aeei bieiiyo dahi suessna ni deve vcda geiiyoad i

e fganisan'da Becisanda Hin'de RusyadaMacaisan' da Uak'da Bugaisanda deve essnkuan ke'di.

Bidyee bn sya ve ak vupa kavgacaee hindeydi. Boya dumakszn ibieiyegazve soy'a dumakszn kan dvsn akip edee

bundan doay savaa yapaa aada se gii kana akad. Din bu dken kanaa niye vedi.syada ak vupa'da umm bi suh huse geidi k ana zamannda Manuya'dan Macaisana kada ekes bana aun koyup sbsgezebiidi

Baz beahamz e'in byk ihanka

kumak iin muhbee akan ok ka dkkeini yazaa. Habuki bu byk uhbeedim oan kk apei kadmak iin yapodu.He sene ae kavgaann dd insana miyonaa kad

Deve muebeei bunaa nisbee gaye az

kuban veidi Bundan baka bi kee byk iSu Devei eekk ei mi ak uzun seneemuebe omazd.

Bihassa ke'in muebeei bn mieeiSuha Dve mefkesine isind eii iin, he nezama map aaf suh isese, gip Tk buunuysa muaka su ekifini kabu dedi. Mian

ikiyz u kada sene evve kaag muhsaa edienin Fafu k Hkmda M e e n M e e

l


15/121

sul is ismz, ii kau ili ahid buu misli k sdf dili

aszca a an ny ula mad

dsid , byk muzaff da bil, i aya zama sulh kif imis, dhal kabu iini yazy. A i an hakk siyasi Dan bi ismyk u faziii iiafa mcbuy. t t i a'n muhbli, ahil kavalaamzbaha hii am la vupada, umm bsuh vcda idi. Cml'in dv kila

amaa, aaada sulhu, adli akauu, una' iyv idi ada yaama sysindvuka di. vupalaa i a, kndi kndisin lah' Bs unvnn viymu: Bu da biahif. Hun Hkmdalan ski zamanadanbiunvn a uu lah' yi ii. D G u i s, hakikai, bi asdanbi myda ky

duu hld, i

a'n uvn ashih almamak vupan aazkla d mz mi?aa kimsini Chm mnsna aa yapan vupaa, lahn yi msa ddn bi uv da aksi mya vimz mi? skik'd bi siys cmiy kndi zmsi ladn vdii ibi, baka mill d l adn v

di. lhanklada in disi, bn kiihiv dck kada nidi hun ibsi ini, Hay ibi mit uk ? D adnviy. Bu bi siy ki Dini k'dmil mfksi ibi bi d bynmiiy mfksi umuu. hanlan yuanda


16/121

e muraaslar buunur. Bu feren anlalork kem'snn k mnsnan u mns da ekdr. bir suu mefmunu ife

ee Trkerin ae aya yaad evrern bazzleri arbmeseere kamr Kan kan ie ykarlar kaan su ie ykar ar Sonraar hil su eesss edce b aaszer aaak eke gri. Kan kan ie ykamazar kan su ie yarar. e bu khak shasndan birncs bze boy ayan, ikincsiil ayan serir

Trker en esk zamanara l ekinde muntazam evleler el emer Devlen areen fark kan dvs kidesn ig emesdir. Br zmredekan dvas esnd vrsa o areir. Br zmre kandvs n e i at o myei amr Trker' esk kanunnmeer emze madin, bzzare, bua a z

assna mrcaa edeceiz. M a h m u d E s' a dE f e n d ' nin D a r e s een eme ei Tar- lm- kk adl eserinin 22 sahifesnde y

e eniyor f sbkaan msebn olaca zere n g i z a n' yasas esk nm em hakkn ref'ederek yerne reis hkme na ve onunemri ile cr edilen cezi hakkyi kme emir. Ce

zi m, cez bedeniyenin fidyesnden barer aanmza adr vsl oan kaikr fkaa inb ounabdie gre arafyn beynnde akdi suhmezbahs deildir

Bundan anayor ki Trkler'de eski zamandanber ceza, hukuk mney ai. erlern ayan

a D a r s t R o d o p (18241911 Fransz lnstv kks


17/121

mn, rzn uhfz emek eyei mme'nn bor-cu Bunr kr vukbuk uzrn fiine cez yi e i mek e veye mmeyei bir sehiyei. Ki cerh gib mes'eeee, ie

erip uumk veyei mmenin hkkn evzouu cihee en ii.

Trkere i ekineki evin em bir huku-k vr ki bun Tre veir. Zen rk keimesi Trei mnsnr Tesiz on kvimereT ve Tr nm veriri. T r Trk meeniini hricine yyn ybnc mieeri T-iker, kr rser gibi Trr ise Trk me-eniyei hiine y he re elerini u-fz een Moor' Tunguzrr. Trr he-z i hyn girmeini bizeu sree nyor Tr kvmi birok ubeerenmrekkep oup kriben yemi bin hneyi muhevi kesi in huuu ie Boyr 'ne mcvii. .Her re huss bir shy miki Trr, eserzmn Hy mproruu'nun ebs ve hrgzr ii. Fk, ekseriy fn yhu fn reersyn eer ve nk sh kuvveiye i n nr- ok ef reter birbireriye uhbere eer-r\ Trr o Berber ve Frn kvime- gibi uf bir mnz sebiye kierine bk,yhu k smk mrf iier. Bug i n g i zMoor rsn mevc on zprp onryo Kr gzb ve inikmcier.

) 124131 y y dv o rhn d by b vcuda gt o

tbb v dv R d d n'in

) Aynn by. B k y

c


18/121

u f yor ki buk i Trkri r rimi doru dildi im Trk-ri Ei ugr, Hzr, Kum k, KkKgl Tkr'd mrkkp bi Trk id.u hpi, y il yhu hk v ihk hy- ymlrdr urr gmi ol Trr, yzr ur Kmukrdr i im Trklri

r bul ibir izi f dimz. H-l Trr Trkri Triz km mczdli v dmr idi ok zmr, rkr,Trr hkim omulr z or hkm l girmirdi. uz mkbry bz izii mu-

fz d Trk mi, Trkr Trr'dim mcdrid ibrir.

Trkrd mkil boy hy ck bir ihilic ork ulmuuk. Eki Trkrd cmiyi um ki idir. rk rii mk, ck il ki ii bilmk kbi obiir i-

lh biz burd, i'i muhif mzrii dkkdciz.

Tk i dki zc irc dilbilir

Dr oyu iihdd hu glKk l"

2 ki Kk i birmid do Or-

,3 ki Or i birmid vcd bul

yk l.

14 Bu zel cTrk Meeniyeti Tarihine de drnevd


19/121

K

k r boun siys bir ve hineresi emekir Boyn mulk r olms cielerin olmsnn eri gelir

Kk l K Nrizm n verebileceimiz bir in siseme isin eer. Trkler'in oy ev-ine iken in sisemlri nin] Toemiz oluu b-z izleren nllyor Boyln iihnn Kkl eekkl eerken bu Toemizmin Kk Nizm sisemine isihle eiini ryoruz

irne bir in oln Kk Nrizme gre r

ciheen her birinin kenine mhss bir kusiyei vrr Bu kusiyele birkm imsllerle ire eiliBu imslleren birisi renklerir Aki r

enken her biri r ciheen birinin ksyee e-le eer

Ciheler rk Cenb Grb imlRenkler Gk Kzl Ak Kr.Mnev imsllr oln bu r rengi m renk

lerle krmm Trkler bu r rengi mevy- hsrebilek iin bunlrn m mnln y- kelimeler hsis emilerir

K M yl I y 6, ZK 0


20/121

Mev ee G Kz A KaaM ee Mav mz Beyaz SyahTkee ea hb oaa bu zh me

fe aa e faa be Mee yah

ehe b am yz a oab Beyaz eheb a yz a kb Bua bakakz p z oya eeb, faa mz nkp mz oya eemez Na Gk T G T Gk Saca beee Gk keme yee Mav eme oyama,

Lmza ee k a oaa a bu ay-kamza mha e ee yaz bea va Mo, Sa e Bz

Bu huye geo k che m-e o bu e, ee mev mhye mua eo. Ba aa b ee

chee eup oa ez aa a gyo-uz Chee ma ab eb aDeze Kaa Dez, A Dez Kz Dez

Bah Ahme} G Dez Bah Eza

Bu ekee baz cheee meup z

gaa gyouz Kaa Ye (ma Rzg gb Ohae e cheee eee e zgaa aG Ye Kz Ye A e yebz.

Kk Nazm yaa zamaaa eyyye yee oymak oa ee ee e- heee aamak zm Ma kyz ouz ee evve k T hae ee Hg

u hkm M e e, mpaaouu kaa


21/121

g ummsini musara i zaman isihm i r sv vs, aarnn rnkn azaranr c yrmi. ark'ak vn aaGk, nba Kz, Garb'akir Ak, -

ma'kr Kara rnk ir.Kk arm pi sin


22/121

den domu bir istire deildir. Di mantn vcuda

geirdi maer bir stlhdr.

unlarda baka her cihin bir hayvala bir un-

surdan ibre ola tmslleri de vardrCihet akHavan KoyunUsur Aa

CenubKuAte

Garb imal DomuzDemir Su

Eki Trlerde estir u Tuul' dur Estir kpek de Barak'dr)

B isllern drt ciete ai kudsiyetleri ire et-ini syemitik ihete bu kudsiyetleri nereden bu-luyor? D u r k h e i in itida diler hakndayap edkikler seryor i usiyetler mrelerindaha dorusu zmelerin cevheri olan maer vicdanan imslleridir.

halde bu timsller drt cihete ait eil beli ocqetlere isbet elen drt boya attir. u tmsller arandaki drt hayvan eski totem'lerin bakiyyeleri olmasmhtemeldir rk Takvimi onii totem'den mrekkei ki unlardr San kz Pars Tavan Ejderha AtKoyun avu Dmuz aymu Bulrd ay hayvann seesine danlar birbiriyle evlenemez-

ler e bunlar ydierlerin tedfn ersiminde bu-namazlr.

1) E 1 e D u r k h e 18117) e eleed Z y a G p rfd el edle F oyoou

17) Cle k T o de ber delee re e ylMy () uu ldr bO T a n, ..

1


23/121

Bylar ayr islli lma, hr yu kdiahsiyii, kdi mahss mar vicd muhfazaiii gsrir r bu ayr mbdu lduu gibi,aibi d vardr arkaki by, lkbahard, Gkaa, kyu kurba d ubaki by, Yaz Kzla a, ku kurba dr . . ilh

Mamaih, yar huss ahsiylrii muhazamkl brbr, hsi mrk bir hsiy; mr bir mar vicda da mlik lmulardr. Bir libylar arasdki bu vahdi gsr umm imsl

lr d vardr Dr kk mbd Oga>> adl bkbir mbdu ullardr Bialyh, ili imsli, suhu hmisi Ogadr

B byk mbda si rasda kz kurbadilirdi u z, rklri Kuas, vruallarYak ddklr b k> dr Yakularda drbyk ama ardr i dr cihi msl r Alayrklrid Oga yalz iki lu vardr Su Ha,Dmir Ha Dk i dir ikisi Od a il Aa auuulmulardr Oklarda da yal Oga i ikiluu gryruz aka, adlar, ay my ifdd baka klimlrdir

Alayda ga , Su a , Dmir a

Oda : G a , Diz Ha , Da aKarluklarla iillr, Kazaka, Krialar da

r byda mrkkr Dk ki Kk l i drl mzcid baa bir d l mzci vardr

Boy gibi, edemokrattr. Boyun fertle-rbirbirine msv lduklargii, kl inboylar

d ykdierine msvdirle Buradaki Ak, Kara"imslleri, Tabakala Bahsi'nde greceimiz Ak>> ve1


24/121

Karadan akadr Biriciler kete msv odukla lde ikincilr gayri msvdiler

Kk f tasnifin tm olaak az emiyetlerde

gyoru Gk Tk 'eie e r a n dt olu vrd i i B a r s a c a r


25/121

p a d rr, acarstan' oran Yr Ss nmna thtmt.

tay rrn gr Yr San aas Ogn

yryznn gnd otrurdu Oradan S'ya ysn r am aac Ogn'n tmsdr onatncg ymr. ys, On y Natrzmn yk md oan ay gn mv odnu gstrr. Yryn rYr Sar dr drd Yauar'a yk Natrzmn yk h oan y oyon yryznd

r h armaz hat dsn ran smsn stmz Orta Dnyya t r Ogan mvnd unan U oyon dr dr

oyarn Yr Suar nd oyrn ana, andvsna tv dr. Ogan s unr arasnda ntz mn aan r hm mvnddr Hs Yr Suarn hsuscuu2, nz oyar

dhnd nh tmdn gstrr gan'n udrt d n suh tsndnduvvtn r dr n ttnda ss oandrt v ayarnn madds tanmas da dvrndn aadr

21 Huuuk'tn k feryek, ytk ou f

eye h lk , ke enng, byp kn r


26/121

OR *

Or l iki Kk li irlemeside huslegele itim heyettir k li drt boyda m-rekke olduuu grd. O hlde Ota l de sekiz

boyda mrekke olak lzm gelir Sekizli tasif e-e Naya rlerii ada gyoruz ama oolca sekiz msadr Yakutara Aty rkleride de Sol Ko sekiz oya mrekke-tir Gar rklerii ecd ola uzlarda b sekizoyu zhire lt ya idiii gryruz Halbuki O-uz lide de le adl ill ziyfette skle-

ri (edm gotlar adedi sekizdir k Ha ileHauu da skleri ardr Sk s keli sii asldr ki i ziyfette mukaddes kuradaher mmessili yieilecei uzu ifde eder ukad-des kurb ola Tibet kz ili timsidi. O hlde i tekl ede muhtelif tekiltlarda herbii kz bir uzua teabl etelidir: kz ba Ha

ka Hatuu ire eder O hlde Ha sa Hatuuki r olmaldr kz sa taraf Sa Koluu sol taraf ise li Sol Koluutemsl eder O hlde sa kolu tekl ede bykboyu leri a but ile a kl e kabur

K Me yl: I sy: 7 22 Z'de, se 0 (17 em-

m sene 81 syf 7b ; D yl II, c IV, sy3, th: 20 rn Si 338, s 35 36b

2


27/121

a omadr. Sol but il so al v srt ti sololu tkl d byk byu s lri omam ir t Oulrda boy blri i Ha v Hatu, bu mak irsid acak kdi S liiyiybilirlrdi


28/121

BzSa K O a S K Oa

Kay ay

G Ha aya Ha ya ka E ya a

aa E

Ya Say Ha D a Ha Eym Eym Eya Da ya a aa

fa Yz Ha K k iz Ha a a Ya

Kak k

ym bya h bs kmahss b amas a ama Cmi'tTvh' M a m u K a g a Lgana my m13 O bya s ha b amaaa fk akaamaa h bya hs b hsy mk

bb ba h byk b by k m y m sba ca byk bya mk ay k

1 Gek K a g a r M a h m u d v grs R

d d v Y a z c o 1 . 1 'n sldiOz y k bn kys b . r, O (mee heBoy ekaDeta Aa 19, Cdv


29/121

Ogua : Onun mbrk mnnar Broyun ongunu onun mbrk an br hyanr.uaa u ayanar a kuaran nhb mr Hr boy kn ongnuna hrmt mk ona

ok amamaka n mk mkf. Ou nn oguna uarr:

G n H n Boyar Onunu hn2 A y H a n Boyar ngunu Kara!3 Y a n Boyar Ongnu Taan.4 G k a n Boyar ngunu Sungur.

5 D a H a n Boyar Ongunu : Ku. D n H a Boyar ngun : ar

Snkler: Snkr'n myn yukararh

mtk. Ou boarnn nkr aaak hr :

Han Ba a Sr t)

Haun: Karn.G n H a n boyar Sa kar yarn but)A y H a n boyar Sa ak.Y H a n boyar y bur).G k H a n boyar : So kar yarnD n a n boyar : So akD a H a n boya : aya r )Ouarn byk boyar a ouu gb mfk

r at n br: ygu aa Kang Kar- Kak Aa E

Ou k ko brbrn m ouugb ymr boyu h brbrn mrr. Boy

yr boyarn mmnn brt ouu gb


30/121

han d boy bylnn aayl ht d Ymdt boy by ya ng stnd yahuln ll zft lnd tolaaa mzdl Hann nthb yahut hal bu mclsl taa-fndan c olunu Dm Ota l d K lv Boy dvltl gb tamml dmoat lm yaman by m yaman? dstu b hkmtlnmytn gst fd

Osmanl Dvlt m l v adoludan bt olma z ola aymt ayyt svl ltbl d Sh Slhda Ulfcyn mn Ulf

cyn s Gb mn ub Ys Vzn olanla da ydt adtt

Ouz ila a ba am d gyouz Hungn Dltnn msss olan t m S ol v Sol Kol ayla oa yt H ola b bylby umanda dyodu Vlahd Sol Kolun umandanyd Dvltn n by

mmytl alt adtt Odu ymdt TmnOn n kl ta) mnasmd D u g n soollada da ayn tlt buluyouz

oolla Sa oa Baagunga Sol KolaCagung dld Es amanda oolla Tmntsy olunan alt ola mnasmd Buna da Cagun

g v Baagunga nmlyl ola ayd SaKola Ha umanda dd Sol Kol Hann bdyahut olu taafdan umana olunud (a aEcycpai B o c h t

oollada ymdt boy ttn da youz nydnc ada yalm mmm b anun buluouz 4 th lsnd ablnn y-dt s tafndan tmsl dn yala mt


31/121

mias 5 maeik bi Ds kab emi Tihib-i HuuJ.

Yakaa a yimi boy eki va.

y k P e o mkaes az gsmekiin Peesbga aaan yimi aman geimi imi aei Seuk enan AabeyeeEyybiee ve saki Kmen ea gemii Ha Bis Kenen Rojki aei e iki koave yimi boya mnkasimi. Ozaa ik yei oniki imi aeeinin mkesii a kia ess omaanan


32/121

YK L

yk iki rta i birmsi vcair Ort i k ki ski bya mrkkptir. ski ski ciht tkab r ark arkCb Cb arb C arb ima ab -

ma v mi ark si ciht tkab rta yk i s k tk r a is b si cihtmrki ivi vca k smt mtrr. iayh yk i sa k kba s k ski bya mrkptir. a ayr ki Kk vri b ai Orta v

ri yi ai mka ha yk vi k ai mstir

rt mci yici b ka-ar kar ara hr fr yici b kaar ataar sayabiiri Y Yabac Yi Yatibi tbirr sy hrici aar if ri

Km yi abacya vririm Yi yabaca k arm ibi ski sr hrici vmyi if r tia ki ski amaara syrici vk aha mrccaht

K M yl sy 8 29 Zl-Kad sn: 340 (24 Tmmuz, sene 8) sya: 9 D yl I, cld sa

y: 40 t: 5 Knn- El 338 s 49

2


33/121

yk enmzecinde ise y dokuzuncu bee kada ka aank mtyza dokuzuncubee kada intika ede Yakutada dokuz atasdemic an aman o Atay Tene ekat baancnda yeyznn otasnda dokuzda b am aac yaatm e dan atnda biadam akonmutu u Dokuz taa dokuz b-yk uukun dedeed unaa Dokuz ta-a ad veii

Yakutaa Semnn adedi dkuzdu AtayTkeinde Semya kmak iin amana medive

zmetn f eden H aac zende dkuz basa-mak a Bu basamakdan e bis Semnnokuz taakasnda bisni stei

Cez ukukta da dkuz adedinn byk eemmi-yet vad sz ad ma ei vedikten sonabunun bedeinn dkuz misni de tediye etmezse cezdan kutuamaz

Cez nakdde ess dokuz ayvand u aded on-bee kada kaben adeteden biye dabedeekcez nakdnn mutef deeceeini vcda etidi

Yauta yk emzecnde teazz etme-d Bu kavmde in sa kouna Dokuz Aa Uza sokouna Sekz a Uza denii Aa Uza abaet aba yu demekt Eye Uza da Ana A-et Ana oyu msnad Dkuz Aa Uzanntmse Semnn dokuz tabaasnda skin an Dokuz Ataad Sekz Aa Uzann mse de ye-zde mutef saaada km oan Sekz YeSdu Yukada bey ettmz vee tananen by oan A Tyn dny iene kamazHatt kenise kuban kesmesin de stemez n


34/121

k, kan dklmsindn nf d. Bu fka v muhabb lhna yaplan ib, lkbahada yalnz nl aafndan, knd fin, dokuz badak kmz,dokuz dfa mkn ibi Bu s snsndanl Ayhal, Uuy, Ayhal kbliyl nid d

l Bu sm biikn soa umm aafndan msl oyunla, l koula ic dili.

akulada ksin hm ok kokuu, hm dbyk mild bulunduu faal lh ulans olan Ulu oyondu. Bu, Aay klindkQan mnzd. Ulu oon yyzn n

di zaman dala i, dl yindn oyna, hks havf v il dm ona mvccih.

aulada Sulan, anla nfzca alb almas, ln inhill msindndi. akula, nhilldolaysyl, msakil boyaa aylmld ln onfdasyon Mcls bi ism mclisn ibi Bu

mclis iys dn iin adl isn fiil bi nfzyoku Sula, boylan imsll olduklandan,boylan kuvlnms, Sula ikida mvknkam anla, ln mslli olduklandan, ilnzayflamasyl onlan da nfzu azalm.

Alay kl d Byk nmzcin mnsupu. Bu kavmd sa kola v sol kla ai dokuz v s

kiz adli biliilmi olduundan, zhid Smn abakala da, yyznn Sla da onydisaysna bli olmuu. albuki amana mdvnvazifsn f dn aacnda Smnn abakalan sn diklin dokuz olmas, bu kavmd dSmnn dokuz abakal olduuna dlld. nyd,k kolun mcm boyla sn bi sayd. Alay

lla Sm nn anlan saakn, Sula da

30


35/121

oaa ilv iyoa yi Y Sa ta Sm tala baa zammiyoa a i hm Sm tabaaa hm yyzi l v a oyi itib iliyo

li imiz Yabla, aalla,lhalla", Staa a bi il oaa o ili hssitlii mhaza tmiis Osma Saltaat Ota mzi ms oa Oz avm zh ttii ii Osmalaa aiah yalz al t va, alt masb

tvh tm shiyti yaz Paiha mahsst.Sazam b ta aza aamaz s bmasba azas tvh mzi

y l mzi ms ola aa aala is, aa saala oz att ibi saya vtii, hai il mzi

o stmsi itibiy hmmiytlii.li b mz mzi moatt.

li t boy ibii msv o ibi,i i mzii ii o a bibii msvi ii sa o , so ol sz a bi sa v so tasii hi ola maha vmvla a bibiii z s sa ola, a so oa ms olaa iliimata , a sz. Esil is, sa o so oa msv oa ata l a bibii msvi. ibi, sa oa msp boyaa so olas boyla a bibii msvil mthab bi Yab iyst s b hmt t bi taza ya ta, boy byli

1


36/121

enee, enelee bi yn eclsine uu ibi mzee ile aa eile Yabu, Hatunla bebe bu aala inz een bi ic eisihmnei y lin e, y Natizm a veebileceimiz bi in sisteme teal ettii, yuaki beynattan anlalmata

2


37/121

IABGUUK *

Ek rkrd udunrn fvknd n v btn ryt dn y r bgu drrd Tudun, by by dmkt. bgu, by mn

d. Grk by, grk by byr, dn yr-mzrd. Bundn bk, u byrn tnd, kt r rnd, rnd, nhrrnd, kytbn (dv r) rnd n kdr rvtr vrumyt t dmkt. rk nd kndn br nv rtk mkyt vrd. Bunu gtrn dtr

n bz zrd o r k u A n gr, by byry

htunr ry n d vrn umm zyftrvrrrd rmdrt by bynn bu ytrd zrbuunm rtt. Fkt, bu yftr trk dnynz b d ' mup btn r u

frrd yr r, nrd. Bunrn rnd knr b gydrr, brcu nr vr brrvr, dkn nr yrdm dr.

D r H n'n kr r H t u n dyr k Bn tn O byrn n yp

" M sa 6 Zad Z'lHc sn 34(3 mz s 33 saa 9 I cldV sa 4 h 20 E 33 s. a 6


38/121

tm Daar b t ydrdm Gr gb kmz adrdm A anar dyurdum pak anara b gy-drdm Brcu anarn brarn vrdm 4

nr bu drcd amazd Bazan Acm rrnn Hn ama ddkr, ama Zyftknd urdu K o r k u A t a K i my-dana kncaya kadar Hn amnn na br z-yft duu bnmyrdu Bu ktap bz Ouz ndbyrby mvknd buunan S a I u r K a z a nnr n br ama zyft vrdn Oka BzOk'un btn byar bu zyft dvt ttn yyr Zyft y yt buurdu mkr ynpfradan kaknca S a I u r a z a hatunununndn tutarak tadan kar tan nd v dndar n ma vara yama dmn byrdn hak-tan rc drd Bu harkt yanz hatununu nfnattn bundan aka hr vara umma tduunu anatm urdu

Ouzun n zngn by an S4 u r K a z a nbt v yama dy gn Oz 'nn n fakr br frd urdu Bununa brbr kgmdn r dt nu kndn daha zngnyapard Fakat bu yn rvt d nyt n nytn kadar nd kaabckt. banda ndn br

yama zyft vrc btn varn yunu tptanhaka datacakt

Bu dtr gtryr k Trk byr a dnymana gn baayamazard Trkrd byk ta-

ma' v at brmzd Grk byrby grk bybyr rvtr n brr mtvdn baka bry

21 M u h r E r g , Dede Korkut Kitb Metinzk s 9

4


39/121

dllrd Bunrn bn rlr mnflr umm vkflr hkmndd k lm nmuuzluk lkk dn bu blr l urun hlrfd m hr n hzrlr nn vd dr

hrp mdnnd lr ml rk n grknumm br knun gbd lkn rh n r rl fdkrlklr pn bu blr dnnn n dmkr hkmlrd Bundn dldr k hlkn nzrnd rk l blr gk b blr brr hkk bb b vlr muhrm nlrd lk blr kr l n krmzd Fkrlr zngnlr

l h mzd nk nlrn dbdb v hmlr kndlrnn br nv ncklr rnlr kmndd Srvlr d kndlrn vz dlmk ndm lup bln brr mm hznd Blrhlk nd b lduklrn bn rv v brlrnn hlkn gldn blrlrd B kr hlkd bu bkn mmllrn nl hluu l b

nn nd urd kn lr bu kddn nhrf mk dn znc d l m mn b mmn drunu mdnrk z hb kndlduunu nlr hrrd

rk d lnz blrl hlk rndk bunddn br dld Drudn dru hlk rnd d cnl nd zmrlr vrd D r '

r rklrl llrd hr krk hn mndbr cm kl drd Bu zmrlrdn hr brnd nd n z r zdv vuk glm knn br mkllf hlndd lr bu knunun bk dlmmndn muld Gln vrlck rlkl rdn mrflrn dck krd lmn dlknllrn mrflr bu cmlr rfndn vl

rk vlndrlrd ng cm bu mkllf fmz mul lurdu


40/121

Esk Trkrd tddd zvct md d,nfusun fv'd ms, bu zdv tsndnn ntcsyd Bu kdy gr, br dn bkr kmz Bundn bk, br bb kfv n

r gn trfndn kz stnnc, kznn muvfktn mk rty, nu vrmmzk dmzd

Murbd d dnrn cukr, kmrn sryn nrk nun mnv vtr sr-n grd

Trkrd kmt tkt Mstk Byr

dvrnd bmt Mstk br by by, br rtsndn zyd, k br kmdr bnzrd dvnd s, kmt tkt d k kuvvtndHkmt tktnn k ss, uss kn dvsnnmmn msdr Trkr'd uss ntkmn yskduunu, cz knn ynz kmdr t duunu, vvc byn mtk Hkmt tktnn

k ss d, vyt mnn, vyt ssnd kuvvt msdr sk Arrn rfn gr,bks, vt ss vyt mmdn d kuvvtyd Htt, bu kd, Abbsy dvrnd fk k-dr grd. Hbuk, r cmytt vyt mm, vyt ssn d kuvvt mzs, rd kkbr dvt myt vcd gmz rpr, grk

bundn dy, grk Mt Mcs nd tpnpknunr vzdmdkr n, dvm r dvt tk dmdr Dnynn r trfnd rp rtn bugn kdr kuvvt ytn v r tr f-ktr mukvmt kn, Arpr'd gyt kuvvtbuunn tsnddr Trkrd s, tsn-d, cmyt tsndndn d zyftr Trk, dvt

tktndn mrm knc, ynz tktyyyz, vur Trkr, n sk zmnrdn

6


41/121

br dvt tktn tktnn fvkn krmrdr rk hukuku bu mtnd rkvcd gmtr.

D r t n bynn nzrn k rk huku-kund cuk nck b uncy kdr r-nn vyt hn b kbrd. B urmz bbnn vyt hndn kurturk hkmdrn vyt mn tn grrd. n yvzfr v hkr hb n vtndr rngrd rkr'd br cuun b m br khrmnk gtrmy bt urdu cuk bu nkdr dzkn b mthndn nr d r rnrv rkkr mn grrd Bu t bunu btdn cukr rtk bbry brbr turmk mcbrytnd dd. tr bbndn yrbrd. cmtnn mtrk mndn hn yrrkgtrbrd ktd v y tk mk n bugn rtk vnbrd. Ac kz d bb cndn br k yumur hdyr v chzr grd. k brp Ak Ev nmy yn br v ku rrr vbrk b urrd. mrd bb -mdk ur vtnd hukukun mk mzd.Bundn bk nn btn rvt d bnn duundn bb vyt tdn trkdbrdOunn bu m zrnd hbr hkk ytu. Ekrkrd cu vtnd bmk n bb-

nn mn b mcbr md gb -nn mtrk rvtndn hn yn mrn -mk n d bnn nnn mn ntzr tmk zdrrnd d. Onr hnz hytt knmrn rk y br v kbrd.

mfh rk hukuku cukr trfndn mtrk rvtn bu rt tkmndn nr bbnn


42/121

zrrt dmk tm d zrd zk tutmmt. By br vukud bb tkm urr hyvlr b br

ourd ger

mk kk mkt

d trd Uyrtlrd yrmdrtby mm Uyrtr tm d tp-rk mddk br km ypmr dgtryr k d Ybguuk dvrd b rk br t c l grk kk kur y

p byrdu

Ek rkrd vyt mm vyt d d kuvvt duu dt d bz r trzr vrdr k bury v fdd ddr

Yd bk yd bykt d tdr

2) Bd g yyd d yd g yyd

dr rk t bc bb tmz y dvt

kr uc rtk bb kumd td k-mz

Ydr bb c k drr d brbr k t y dvt kb r

d tf kr kbd yr dvt trf tut

2 M 1840 Ds 164 a act B srIV makalesi.


43/121

IIK UCZES *

Ek kl b kvm dl tm hytnhmmytl nklpln n hylll dn tm-lll zh dd undn dlyd k lh

d utll tdhk khmnl mtllknkbldn kkp gyt zngn b fh d-bytl v u f dbyt thll dck luk gz k, Ek kln tll dnn dn b fll tmlll fd dln du byljl vd

tm nklpln n hmytl yn bl tkkl b ln t dm , b lnyndn tkll nl lm gb hdld lntkkl byk b fknn hlkn uhundn nflk tn k kl fky gktn nn b ltun k tnd tvvu ldu mv nun uhll zdvcndn lh kudyt mlk, yn b cyt vd gld zn bun g n l u z n n vk

* M I sa 10 6 a' [ 3 Z'Hc s 34 (30 mmuz 7 ust] J s 33 saa 6a I cd I sa 2 a 33

s 83b - 85

u ma ra a vvl Y azts tr t uua az tad ssatd (Z

9


44/121

lduu gb, br gn kz rtn tml drd B-zn A n K t u n n vk lduu vhl br gzl dlknl kln grrd. Bzn d brb br kur br kpk, br rln, br ku kln

grrk prnlr yhut prnlrl muk drdBzn d br rmn uyund tccl drk, tm t-t kdnlr g brkrd mfh, Altun k, buvldyt hr zmn hz dld nnn muyynr n vrd k bunun nd b Ak glyn hlnd bulunrdu. t bu k nnd d k Al-tun k zkrttmz rtlrdn brnd tcll d

rk, lht br muk l br ln tn blurdu

l S n nn (261 krmyl krk ry br gc bh dru kr kmlrd. Br rmn ynn gldlr. Sulrn ltun gb prldngrdlr p prmklrn ucunu bu uy btr

dlr r k Gc m. Altun kl bu t-mtn hp gb kldlr kn bu kzlr gnhk znndrk krkn d Kmn Dn nfyttt, Krgzlr rd bu krk kzdn trd.

Ek rklr, yn br ln tkkln muczvbr rtt zh ttklr b, br ln rt dmn d, yn muczlrl tfr dyrlrd. Bu ln d

t flkttn kurtulrk tkrr tklln nl l-m n d yndn br muczy mzhr lm, Al-tun k l yndn tm tm lzm d

Dkuz uz n nn gr, kdn uz myt, hkmz trz hknz br bylr m-nn brtt. Bu bylr b gc, gkn br nu

26 nn d M n s md Ek d d i n s 53

0


45/121

uu z n grr Bu un n br m c gb krk b hzd durduBunn n k n B g H n buuk nhb unu Bu r Ouz muczv brr . Gkn nn nur unu yr ynd hccr drk m ndn br ky vcd grm Bu kyy Kuu D dn vrdr vm hrn m gb mukdd ndr Byzr brnm k k br hyr B g H n'nryn gm bu kyy hrm grdkr mdd Ouzr'n hkmy kckr hbr vrm Fhkk Ouzr bu m hrm krmdd byk r d hnd ydr. Fk u n g n d br hn un d nFfuru'nun kzn mukb bu rh ydg nlr' hdy nr bu kyy pryrk rbr mmkrn dr Bu r kuvvkudydn mhrm kn rkr drdn r-dn v h hyvnrdn mmdk cukrdnG G G dy h umyn br mbdr Br nd bn ur kurumu bn ykr rrm hvnn rng mm br kv b-rnm. Ouzr rk bu kdk r Su r rnn kndrn mdn G mry burdnumk dukn nyrk b yrdrBr b B Bk' gdrk Uygurr' hkm dur Dkuz uz D'n k r. Br b bzkrr drk bnk ydr Br b drmnr krk vck mr rr

Skr' Omnr'n cdd n Ouzr bum fk bk kd hky dyrr Ouz' rr dm r muhrb drrd. Fk gb dm Ouzr'd krd h n d mfkrz br hknn dvrnd rr r kmu m

4


46/121

ltlrl gzlc ttfk drk ulr'n zrn bkn ytlr. zu ummtl kltn grrkuz Syu'n nhyt vr ltlr. Fkt, nr nlr bu hnn krlrnd muvfk tm h nn lu K a y n K y l brdrzd

k z nnllr ln k kzl brbr br dklr. rd gzl br yl bulrk hr trf ykkdlrl kutlm mhl br vy ndlr. rkmk n hbr kp lmyn bu gzl yurdun drgnk'du urd hr trl y lr fdlhynlr nbtlr dn mbld Bu k fttndn n uz l rgnkndn dr km

dmnlrndn ntkm l nt ttlr. Fktuz l Kut unu ( kuvv kudyn , kybtt-ndn b hl dd k br trl yl bulmyrl. ndn hrryt tkl mlk lmkn yn b mczy htylr vr. By lgn n-r ndn mkft mh ml, yndn hmy ltn lmlyd. hyt By lgn bu kvm n-

tn lyk grd Br gn mdn ryn br dmrcybr Bzkurt gtrd un nn byk br kykmt. Dmrc bu kynn dmr mdn ldunu nld Bu ky dt Ergnknun dmr kpyd Dmrc dunl yrk bu kyy rtt l -lnc nd Bzkurt lmk zr Ergnknduzlr dmrcnn dvtyl bu yldn gtlr r-

yzn krk dmnlrndn ntkm dlr Bzkut K u t u M r dl br rnl zdvdrk n uz Slln vcd gtrd. uzlr,dmrcnn htrn tbcl n hr n Ergnkndn kln gnd mll br byrm yprlrd Bu by

27) B efs v krmnan la ada bk B a a - d d i n g e , a.g.e, s. 62.

42


47/121

rmn mukdds yini kn kndin mhs dmir cnd kzgn t hln gtiriln bir dmirprsn ltun rs zrin kyrk ltun kil d-msiydi Bu yindn snr srrtli yunr trtli kulr ylrd

Ouzlr'n nklttii bu Kurtulu nkbsinik Trklr b stt Kngllr srt hiky drlr Gktrklr gr dmn btn rklri kltn girmi ylnz kllrn bcklrn kstii bir hzyi s brk Dii bir Kurt bu hzdyi mrsn gtrrk ndn n lu lmu

Bunlrn nuncusundn ktrklr trmi Gk Trkr bu Kurt trsn tbcl iin mzrklrnn b-nd und bir Kut B bulndurud hn t nnd d bir Kurt n hil bir stunrkzdrlrdi knn iki trfnd Br Kurtdl gn trlr yrrd

Kngllr' gr un hknlrndn biris gyt

gzl ln iki kzn ylnz ilhr lyk grd iinbir ddki kuly hpstmi. ltun k Kurtklin girrk kulby gitmi v kk kzl izdivdrk Kngl lini vcd gtirmi

Kr Krgzlr'n huss dlr Brtlr dir kiKurtlr mnsndr Krgzlrdn bir tif kndiillrinin kzl bir Kpkl bir prnssin izivcndn

sl lduun itikd drlr Ouzlr ikinci bir flttn p g bliyysindn kurtrn d B s t dl bir gntir Bu gn cukk bir gc gsnsnd kyblmutu Dii bir rsln bunu msn gtrrk mzirmi bytm snr bbs buinsn klindki rslnn kndi kybln lu oluuu lyrk nu l giri trbiy tmi t

bu rsln vrusu khrmn Ouzlr' T p

4


48/121

g zn tbdnd kurtrm 2 yrbkr bur-rnd cm duvrrnd grdmz b zrndk rn t bu rnr Skr B ny gby A r nn p g z gbn brtrrk bu tvr cdtmrd. Bu tvr Sk Ouzrnn m m d. r u Hurd nnn d rn ydgr brkn SkrdrGn tndk kz k rkrn Gn An Gn Hnm dn vrdkr tr br tmdr nuka daa dn an da r B a t'tr.

Ek rkrn bu rn tr bugnk -tmyyt mnn kfrn tvfuk dyr

trn byk fktr yhut muzffryt-r nnd ydkr buhrn v gyn br d-v vrdr k bun A g t C m t dn vr-yr tkbn kf v mmr an byk mfkrrnck by mtn bngmrd dr Bu zmn-

rda frd ruhr hytrn kybdrk tmyt nd fn urr Btn rtr ddt brk tutumu gb hytrn mfkr urun fdtmk trr rkr'n Ak ddkr muczat t bu rtc dvrdn brttr Bu yrtcdvrddr k mfkr tm vcdndn br tunk rtnd nfk dr v ptd n zyd h

n gzd br ruht pryrk nun vty bt mt yn ruhu rBu buhrn hyt gtktn nr mfkr

kndn uygun n yn kymtr n yn m r bn tmk mg ur. Bu ktu fytdvrnd d A u g u t C m t kt

28 Bu hiye n

b.M h a r r e E r g n Dede Korkt

Ktb Mtnzk s 92

4


49/121

v dn vyo kdn don ky duyglnn l kn v cu ll h vcd gt Alun Ik n taacc mndn uu a kk gmfk n tcd ndn d ml hmydn gl B cmy ll ha hmt dkcnn kkn mukld omktn tn tk t d v knd ha dhnd k dBu cmy mll hn ky v ldanan n ukta ala v dn olmymahkm ou Mfkz hakann ulu Da cn l atma mll ha mll tkll amakaaka y dld Ek kl G Egnko g lktlnn n u g yk gnhlad gyoad Bugnk tmytln v oldukla m ntcl d u mkzdd B c-myt pn oduktan oa ydn kndn topayal m? mytlaa g yn fknndo lm cyl l yndn hy g. Ek kl nazan Alu ka yndn tm gm !' Egon a p zdn ku kf gmt

B a ounca kn n ndn dnynn h afnda yk dvl tkltnn v unldan km dldk yndnn vcd glmnn kolayc nlk d Ak an v Alun Id na g h ka ndn on k gn vd k gnn gldn k nn dn hy ayaklndn tkl anckndan anla k hy ayn tkl ncn kmn lnd gl onun ozkut yhut n odunu n Altn Ikng tt g oya tvcc d


50/121

v S

mdy kada avsf mz rk cylrnd n rlr msahsl dlr. Frlr g oy yr ylr d srlrn olar onlarn glrlr lgnrrd Aralarnda snf farklar aakalar kas

ar yoku Faka llrn hpsn u nmzc mnsupzannk doru dldr Bazan r l rkn yahu aardan aka llr oylar sula n mkkan dvsndan mnylmk n y alna alrd M a h m u d a g a r pak lnn Bolaklar' zorla sr alna aldklarn unun zrn ukamn knd kndsn ara Bolak adn vrdn

sonradan srn kurulduunu sylyor Bolak Vuak rklrnn sonralar lah Dvl' 'ss n d D G u g n s anayor mdy kadargrdmz l nmzrnd rnklr gayr msvaakalarn msllr dld. Bu yn nmzd shkm olan ln frlrn k mlr dnlrdMahkm olan kavmn frlrn d ara mklr

dnlrd Yukarda grdmz vhl ahkm olankavm kara san nd hyryl kaul dyorlard nk u sfa hm m aldr hm dkurulmak v nkam almak n dm skr

Kk Mecua, l I s 20 ZHie see 30 (30 m

mz [7 Asos] see 33 safa 4a - b.


51/121

Bundan aka mahkm olan kavmn tkt vtaksmtnda l oy g arstokratk v hrrntrr kullanmazd Bu trr Ak mklrmahsstu ara mkrn artlrn us unun ksmar oan tlr d ymak ad vrlrdllr v crylr d k kn nmar vrd Esk rklrd u k tklt gstrn dlraz ddr ln uusunu ld gtt ln oyman rr gtrd. l' gn ka Yra ayra kar.l'dn gndn hr N havssn n d avnn kauldyc y. rhn ts'nd d ara amk Budn vardr Br d lm aan han?sul vardr k lm ynaklarm han? dmk olacakDaha sonralar ln artn ald gtt ldn mdn hr g dr d kullanmtr. mmlltdalara yaanclarn mcmu mnsnadr

uslu l dmokras mpryalzm'dn mrkkp r cmyt d Bu nmzcn msrn Esk Yuna v Ltn st'rnd mdnrnd grrz. Bumdn'lrd d vatanda hukukuna mk hr Patrclr r d una t olan Plpsrl Clnsrvard. Esk rkrd Patrc mvknd ulunanlarAk mkrd. Bunarn aasnda da ara lusar v ymaklar vard.

Bu kkp cmytn nd zmrs ynr dmkraS'd rtt. nk ln tn rtrrrn msv dlr. Bnarn hps Halk Mclslrnd z dlr Vatandalk hukukundan marmolan yanz ara mklrd Empryalzm d yalnz nlar haknda cr olunuyordu Mama mddt sonra ar mktn oa rklr lsnlayl dnlr mtrk oduundan yava yava Ak


52/121

r aynaara nara msv r rcygrrd

Esk rkrd y fth tarky t v tn gn k n snradan rrk dkratk r hn gd k grr Ms Dkuz uzrygurar fth hakk arak hk duar Fakatr ddt snra u k kavm h ayamayacak rsrtt rrn artar ark Avrupada da zar uzar Pnkr' hk duar Bu snnrsndn uan Mt zuhr tt agardaMvrnnhrd d uzarn aa aruk A

Er ang g rkn kavrn hkyt ana adn gryruz Fakat unar az zaan snra uzarn sdc yrar ( grr hkn grdr Bu sv r dcy gd k rkn dk uz du.

8


53/121

IXYAR VE AA SEMAR *

Cmiytin l v lus ksmlana aylmas dind d i inklp vcda gtidi Zi cmiytt vcda gln h yni zmnin dnd d i timsli u

lunmak lzmd. imdiy kada dmz ilhasulh ilhla il ilhla idi Hss ilhla kndizmlinin hmili umm ilhla a um tsndn muhfzla idil Yni nmzt is Mkfat v Mczaat nt dck Adlt lhlavcda ldi.

Altayllada Bay lgn mkfaat ilhyd onal

tnc kat gkt altundan i tahtta otudu. Yayuad viln mlkli vstasiyl svapa kaydttiiiyi adamla Aktula gn nc atnda ulunan Ak yni Cnnt yksltidi Bu nc kat gt h tl av hayvanla ymi aalan muhtv olan S Da il i d St Gl vad Ynidoacak ocuklan uhl u S Gl ndn alnd

Bay lgn Yayk'a md o da ayladan iini yni uhu St Gl'ndn alaak doacak ocuagt mm ddi

Ayn zaanda azn altnda ulunan anlk iSm d da aka mmiytl vazifl vd. Buy alt smnn da siyah i gni va Bu gn

K Mcm l I s 2 27 ZHi sn 34 (2 Ags ts s: 8) , sf 7


54/121

syah kkun nua nd Bu smda d syah ah znd umu Ek Han ad syah md a. Bu md Aaya'a g mczaa hd hun s una Yaz Y adn

. uz k a Y d.hun Bay gn d k an nmn ay -gn'n Yayua duu Ek Hann msEk Yaman s h smnd k cn p ad Yn nsann dnyya gcn haanca Ek Han da msdn n gnd cuk dnya gnc Yayu sa afnda ms

s aafnda duu Yayu sapan ms g-nha yaza. Bu nsan mn p d f - ada ms dh uhunu yakaayaak ysmsna n ad adgan ad kayna kaanadu kazana u uhu aa sapa nu yks- gnha kan nd aanaa a Ruhgnha nsnd u knc nd kadkan n

a nc ka gkk aaann fay Yayunu kuanaa mm u Esk k saana d yanz aann psnd ua saakad Yayu u sa uamndan uaakuhu da ka sa uaak mnn n-c kandak akaaann yanna g Bu ncka gk n sk kn uha y y

yaaa. Yn gdn knd n knd y-a aana kaa S Danda ack dk S G s adaa ngn k -nc nd yaaa29

29) la Tkenn n nanla n bk W R a l o fA rn rn Rusan even A h m e T e m C sanbl 957

0


55/121

t gryoruz ki Bay lgn hm Ak mikl-dn mkkp olan ilin hm mkfaatn tim-dir Ztn hkim ilin muzaffriyti Bay lgn tarafndan rilmi ir mkfaat ri addolunduu gi

ara Kmiklr in rti d Erlik Han tarafndanhkmdilmi ir mczaat ri zannoluuyorduMahkm kaimlrin kara fatn alma da Erlikan'a nitini gtrir

Zmrlrin ak kara nfana ayrlaiyl u tanif ti lan yalnz ilhlar dildirlr Ruh-lar da yl ir tanif i oldular Zi idytt hrmcdun E adl ir ruhu r prii ard Bunlar ak n kara idilr Fakat il il ulu ayrlnca ar yahut r nmnda yni ir ruh pydoldu Bunun uurlu olanlarna Ak ar uuruzolanlarna Kara ar dnilirdi Bu klmlr r-h tayi rh ha trlrinin ifd ttii mnlara dll dr


56/121

XL DEVRNDE VL YE MME

Ek kd yt mm haka tt Boyada Hak Mcnn n t tkk ttnkd gdk Boya p d hnnca vyt mm By H'tn gt Boyy nv ato hnd d Bu -natonun mn ky n umm zyt v oudu

uzada nd h oy ynn fadakmvk yyc t paa n muayynd Y-mktn ona uza'n hm m v mkhm d khn uhn makamnda uunanozan mc gk kopuz unu aa uznm-'dn n okudu. H oya kahamanan - mfhat dtn hkmn oan uznmk zamanada dn mnka mhytnd dunan nd dn yn kymtn hzd zan

v mk n hy' tnn uhan vcd ga-kttkt ona y mzk aad Yaguu hy'tn vc kaaa c mkft -nd hakn yk m da haz uunduu nmzk zmnn hak da tk tm oudu

K ec l s em see 34 (28 Auso ene s - Sb .


57/121

sk kd ava aamak vy mny hak Av mvsm gnc y sgnav yapad Bu sgn avnda k oku amak hakk yn ndan sona vahd yy v s

y asy ok aaa kaan hayvanavuuad Ancak u sm yndn sonad k hks ava k dd Ava pd sn alamas omzmdn kama kdd Buna y mmk yk cmd o k u d A aya g D s H a nn kk yd olu B o a nkahamalklana has dyoad B o a a

asna dmk n fa uydudula unsndn hasz ava k Av avad ku kuad dd B hak vly mmnn hukukuna cvzd D s H a n nn muhfazasnck ounun hayandan sn gdndn ounu avda dmk sy czandd

uz nd yynn h sn yamazyf yapmas da vly my vazfyd S a u a z a n h sn vd yamazyfn Boz ka ku ad Bsn yama zyfn yalnz ku ad Bozk unu knd hukukuna yk cvz g kk d S a l u a z a n a ka syn

Boz kla k aasndak u muh o r k u A a ndak onknc uznmnn zmnnk d

Eski Trkler' de,velyet-immenin, halktabirh

kmdrslsine gemesi, dinbessa istindeder.

Esk k dnn g zamann gay muayyn az

. M h a r r e E r g n Dede Kokut Kitb, 4.

3


58/121

anlarna a Ak galyn hn ulunuru Buanlara Ak a gclyn olursa Ak Gcs -nlr r mnkalrn gr Ak Gsn sman r nur stunu r Altun k nr Bu Al

tun k azan r kz azan r aac g rakr unlaran oan ocuk vlyt ny hzkutlu r sll vca gtrr


59/121

XlHAA

imdiy kadar saydz rk cemyetler rklkelerinin ora nysine gre teekkl etmti.Eski rkler ozkrlaa erilm vahalarda turur-

lard. Bu ahalara yurt ozkrlara l derlerd Herahada mtaddit rmaklar ulunurdu. Her rmanyunda ir oy ikmt edrd. Bir vahadak oylarnmecmu ir l cda gtrirdi. Birok ahala h-i lan yk lklr d r hakann idrs altnda ulunurdu. Hakanlara ti olan yalnz gee illerdeidi. Seadlarda oturan mden kavmler d ha

kanln himyesi dresi altndayd it nmrlen serhad lkld hirlr kylr teesss tmti. mrn reah huse gelmiti. Hakanlar u iterde yaayan iti sanatkr tr kaimleri muh-ta oldukla slh hayata nil edr una ukailonlardan cz r gi alrlard. amaih hakanlkine sllenin meni olan Ak emklerden ir l

stind ederdi. aa emkler taakasndan da ara luslar atarlar ad Fakt hzinesini dolduran ve ordusunu sleyn ilhassa cik Sodakars inli Hindli gii hirlrd kylede oturanmtemddn ahlilerdi. Bulara tccr mnsa ol-mak zre art deilirdi. iniden gayrisin

* K Me y , y 14 12 Mhaem ene 31 Eyene 38) y Sb - a

55


60/121

r msn d d ilirdi Hknl hmunln ikisd liyini himy d m komudlll ic mnslrini nzim ddi. Busrd lklr nck k knlklrnn mcdi

yi zmnnd gy srih ir hy yyilrldi. Bk zmnrd iiliyl urn drylinin zulmn hd olurlrd

Hknl Ak miklrdn mrkk oln kndi illin k m ir mkid ulnduklin hknlk d ir ni Dmokrsi idi Muyyn

zmnlrd ruly olnr hkn murkddi

Bundn k hknlr kndilrini r rdn m ir dlin icsn mmrililrdi

Hun hkmdlr kndilrin nr uu ddikli gii Dokuz uz hknlr d di uu d-

ldi di klimsi n mnsndr. hun isind Hkn k Milli yok olmsn diy rilli ms'd olsun diy r nrs rndn gndildiini ildiriyo. Gc uyumdm gndz oumdm rk Milli doyudum lk giydirdim. Az ok kri zngin im. diyor r mk uunu il u dil hknln kyiklri z

mn lim Hkn hni? im n kulluk ? d-yim? diy ld.

Hknlk Ak miklrin knd yni irks dh cd gldi lun miklr.

l mle dm lm me ' ym de Kn mle dm h e eym de i. B M h e m E r i nhun bideei s 170 s. 5-6

6


61/121

un mi kann mnsduu sfdd u sy mnsup n kk igin Pns kdn un Pnss unn iidi Eski kd s iki aayd Binyh

cihindn pns duu gii n cihindnd pns d Bun d n Yin dniidi

Hakan kndi ssindn yah ndn i haun nmk mciyindydi Bu zcnin add Hundu yi mm'nin msi ynz hkn di hkna hunun h ikisiydi (Ha Hknn smdki imsi ak Ay Aa anc k gk

duu hd Hunun m imsi an Gn Anaydinci k gk skindi

Bun inn Hkn k na mim sddmd: Bi minm Hkan mdiy ki diy s knunn mua' mazd Muak Hakn Htun mdi ki znd a

ms zmd Ddn gn ii d Haknk n ku dmzdi Hkn sd Hun sda uduk hd i h ikisinin uzun idn gimk mciyindydi

dind yagunun udunn zci yanzkndi iin mnsup i k zcdn ii Hakak

dind Hkn ka kimdn y mik duu gii ak kimdn zc d mik aiidi Fk un Haun unn imzdiH ka i din hkmd ssin mnsup kdnadn s i Hun unn mzdHun h hknk kndi sindn n nssi unnyd Hakann hin ac zcin pnssindn is nuy unnn dk kaimdns um smiy unudu n


62/121

uy Haunda i dec aayd Kuma danuyun dnundayd Bir hakanzd hakan lail-mek iin de anasnn Haun lmas ar ir rkler'de ase iki araflyd Hem aa ciheinden

hem ana arafndan asl lmayan asleli saylazdsl mak deirde mulaka hem ana hem aa ci-heinden ilden lmaa makkf Bugn He rkmenlri'nde ir kz hem aas hem anas rkmnlaan ir erkee armaz zekler ise Salanahaa girdleriden smanllar'da lduu giaann aslni aramazar ran'n imdiki Kaar

Sllsi'nde hzde lailmk iin mlaka anasnnda aar prnssleriden lmas lzmdr Esi akanaraylarnda kumalar hakk zceler mhieindedeildi nk nlara kendi ullar Anne diyeiaedemezlrdi Hauna Anne diye arrlarkendi annleri eyze diye hia ederlerdi Bukumalan cklar mirsa da iirk eezledi

Bunlara aalar arafndan cz' mikdar mal eilir-di Mesel i n g i z H a nn kma lardan dmuirk ullar ardr ki simleri ile mrf deildir

32 Z y G k a p bu aa yazd aaada 192' anda hmye T yundan geen Kaa Sl

nn nde d md bnde maa maaen yad deved

8


63/121

XIIHAAN *

Hklk t kmdliyl mli Altu mik ld Soyd yk ol igi hkn vlihdi idi B kiy hk kk idiz o z d iddi oludu ml

d dih oyd y klm u i dvmd Avlld v M ilid hkmdlk vd y itikl d

Vlihd hkd o yk midi dy kmd d ili id ddi Hk kolkmd ttii m vlihd ol kol kumd d

i Vlihd dc igi yt l igi vvilidi

Hkd o Ht yi mlklikt dvmddi Bilyh yi k ki hk olu dil ul izdiv mk mciytidydi B-z u vlm im i izdivt it kld Bukld ol zvc E Ad im zvc) m v

ilidiH ti ol mht k illii d

yi ki ygul kld Hk y lld tyi tmk til u ygul diiilidi Ygl zt tmk z il lld i

Kk ec l

e ene 341 E

ene 33 b

9


64/121

ad yahut n tn drd n kta'r drk ahn hn konuutur. Haukan okurtun Mooca unvn oan Brt a

n Brtn trnd urt nnadr.

Bozkurt s'n n drrd Bup uza sdn oak zr tyndn komsrr n ahn rrd Gktrkrn d smi ad d Bu da nr gr Aa urt nsnadr Gkrkrd d yaguarkontro dn v umr ad unvn vrrdad'aran sonra Padar at d yr grd

Bunarn da tun mkrn oduu anayorBy Dvnda adaa padar sa kou tk drrd Bunardan aka Ak kr dn d rnarhan agu udun Buyruk agac a a Atasagun g rr vard

rkn Ak krdn oan v onr

t dn r vzrd. anhank n yk ruhn r yahut y hztr f tm ksr vrn r rtdr rd trh dcktr Hakan dvnndak arhanar zdk azasrr vkndyd agu udn dmz v oy rryd nar mp rn oyarna rytt dvm rr aarnda ad yahut n un

vn kosrr uunurduByrukar k kd:

Buyrukar k an tktndak aara uddr

2) D urukar k k tktzdak D Aaara nrd

agac Nanc vknd d

60


65/121

amr ia mvi

S Aa ma ou mana'dak ak a'na muddi

Aaagun Hma mvkndydhun 'nd vn u av d

yo Sada ada v pd y oda ahana vyuk y Bu k aaka m hap dmd zamanada da aka kuand a h u d a g a 'nn ynna nazaa An mk mnp pn pn un Tam dy hap dd Ak mk mnupy d kn 1 dy hap dd

Bunadan aka aa mkdn ha Taa'dan da yk mvkn kana nad a h m d a g a 'y g u Fa'dn oan kaa vzd Buna yaz gn

nd ggnk n yah ku vd Amk'n oaka ak An mk'nk audand aa mk'n ad da kaa d vzn Tk Tk'nda gy odunu gyoz

Bndan aka vzn d odunu goz

3J Div, I s 396

34l Div I s 36 41

35) Y H d vazirlk dereese erlen nv . olup Div'da bu Feen r mecbyet de kreemeke Y dbir deree d ol, gevn ehee iAb eTrer'den n geekal C Div C III 41


66/121

Vliahd igin Alun miri msl dn ir virdir ki Sada mvkiindidi

l rkin A miklri ms n

Yuru da alarla Kara Kmiklri msldn ir vzirdi

Musv olan Haar Hakannda MsmanAas i hakann gnll askri idi Vzir d u inolmak gri Hazar Dvlin Hakan idry karmad. ahs kulu olduundan kinsilii hakarpmamak iin saraynda gilnmk kimsy grnnmk mcriyindydi. Dvl iii Bilik [ liad ir y idr drdi Kuraklk maliy zl gii ir mill flk zuhr s hak un hakannuursuzluuna fdrk idmn ydn isrlrdi.By arzularn isaf dr yahu ir ahan i hakanhlikn kurarrd. Haarlarda ydi an kad vard kis Msv ikisi Msman ikisi Hrisiyan irid Rusara mahss olup puprsi Mslman olanras li hakanln askr himini u araa kaul mii Cilri haddi ilicgh hakkna mikolacak; kndilri Mlmanlaa muhy svolunmayacak; vzir kndirindn uunacak; iki kadar bulunup huss huku mdniyrin mdhal dilmycki Bu imiyzlarn ir nvi arhanlk olduunu ilrid grci. Gryor ki kapisyolar ilk dfa kau dn Hazarardr. smanllar da u kal imiyzla pariklr cn srlrin vrmirdi. Eski rklrd ara miklrlalar Yuruluk v si manslara nil olmakla gigd asl sahii olurar Ak miklr sras

na rr


67/121

XIIILHANL

lhan HknHavkn Hakanlar Hakandmktr. hana lk Ha unvn a vrlrd. l-hanl tkklndk s d cora vazyttulalrz. rklrn Manuryadan Macarstana ka

dar yaadklar gn ur tas umm r zaptu-rapta muhta Zr uradan nBzans c olgt g u ktada yaayan kavmlrn ksrsrk rkna mnsptu v u lklr rrndn ayran dalar rmaklar dnzlr d yoktu. Bu rt dhlnd dnnn s sulhuluk v rlclk olan rrk lt sulh v dvl drsn alnz l v hakan-

k sahasndan rt rakamazd Bu sulhl -tn rklr htv dn yk r rk Dvlt vcda gtrm kadar lrtmk mcrytnddrhn arlk dvnd sklrn v Masacla Sakalarn sys rtalarn yc lmyoruz. Fa-kat trhn aydnlk dvrnd ptd Hungnular n haallar ll n oyla rl

k r lal vca dlr. Sona lhanlunlarn lndn karak atar uruuna mnsup Avarlar a gt. Aarlar dan Gktrk! r onlardan uz-lara uzlardan da Hakaz adl rgzlara gt.Daha sonralar Htaylara Altun Hanlara n g z

* ec y I ay 6 2 hae ene 341 (18 Ey

ene 33) ayf :b 6


68/121

H a n Moollar'n, nsnr i m u r 1e ng Trk-

l'n nkal .

hank vcda n kulu l Gk unvnvld Gk T Gk Mooa M a h u d a a aa akannn sanca Euvn oduu sanada da phn aa d Hau lhakn sanca dlGk nndd Dk anca Hakankn a oduu Gk anca da hankn sd

lhan and hakanlaa ns aa l oula aasndak ns d han akanla va kau dk onaa ad vd n H a n aa hakanna kT k a n Naan hakanna C a k unvnlan v

akana ank auan anv a

aa hkndd Yaula da uunan anv aaa d Dk k hkda aasnda pdn ss vddu Gklhana ahu Hauna da Bunvna vd Bncnn ns dv aaan ncsnn ns dv nd

Hunnuan han n paouna u s n aad: Gk n douduu lan aha kad k hkd n paaoua ha ad k

hann vnda apan k Yu Ms n hakana a a ahu uah

1 D Ev b Bab Ah v CBk. D, C I s


69/121

h gndk k dd Mv n Bk Md yp d ng d khnk yd Do hkndn y y k B 37 nh d

d H dn gn S Ayc Yc Tyc nvh dd hn 'n 'd gz'd Tk'dn h hh gdn gyo Tk hhnn nvn T g M T g ' d. g Hkn'nn d yd B odn gyo

Hknn Hnn y dn d nvd

hn'n o ndn od n n d -n Hn'd v B H n S'nd odg An d dn d. Hknk EjdhnDv'nd od g Ak d dn d

hn'n pyhn d d n vd Mh g nvn hkn d kd kndn ky k n nd k gd

Cmi'vh g hnk hng d hng k n d k kndnnd o cnn odkn dd d Hng'n hn dvnd h v kndn Hn

n yd vp'y gdn S Sv T od Hn dn d

hnk ' gnc h i vk dd-nd n d. M Gkk

37 Bb cua se ede ii dei l mez e hayta e ld d eyeld


70/121

fa Mee'e kala Ak le alarkle de Aupa'a getiklide Aalk ddsda uludula e hkmdlaa au AaHa u edle. oala lhalk Gktk

le'e geic bu m t u lle umm u oldu. O zama gbdak ille ke bezeemsa ke e kme adlar alda lhalk Ouzla' a getkte soa i g z H a esbi Ouzla'a e ala'a aptett Daha soalhalk Moolla'a tik edice kle'e de Mooldeee balad Mesl Hidsta'dak k Mo

olla hls kmedle Moollukla k hb alkala ktu. uula bebe tiht k Moolad aldla O hlde lle msb olduklar kam-lei e uukla td so deecede htt etmelidZh smlee sias ulaa bakmamald.

lhalk da meei ola Hakalka istd etmekle bebe kuulta mkabesie tbi id ealeh bi impaatolua bezemezdi. Mede bulua demokasi Halk Hmet mtii tammle kabetmemiti.


71/121

XIVSUTAK

Trler bir lkeye ya g yah akn sreindegiderlerdi. G sreinde giikleri zaman il de Ordile berber gimi olrd. l her ihiycn srleriyle

amin eden msahsil bir cemiyei inenaley yeni gidilen lkede obanla ifilii de ilve ederekyine msahsil sree yaard Akn sreiyle gidildiizaman alplar ya beyler yalnz kendi byklaryla yiileriyle clasnlaryla giderlerdi. l berber gimezdi. Yalnz ord giderdi. Ord msehlikbir cemiyei. iki rl hcerein birisi Avrpallarn isimrna ikincisi isimkna benzerdi.

ilhakika bir lkee g sreinde gidildii zman oras ir Trk msameresi olrd l ehirlere kylere yerleir ziraala sanayi ile icrele iigle balard. Yeni ekilde msahsil bir Trk Milei vcda gelirdi. e Anadol'da b hli gryorz. Selk Ozlar Harizm Ozlr Ak Koyllar ve ara

Koyllar Anadolya g sreinde il hlinde geldiler. Az zamanda rasn Trk msameresi hlnekoydlar. ir ilden bir kolni ayrlarak baka yerdeyerleince ana ile Ul l koloniye de Kk l[denirdi . rk msamerelerini vcda geiren eb kk illerdi

* Kk Mecmua' yl: I s 17 3 Sfer, sene 4 (25 E see 8) f 4 - 7

7


72/121

akat, b lkeye akn setnde gdld zamangden yalnz beylele askele oluu n, oada yalnz saayla klala yald Tkle, buaa mstehlk hayat yaalad yn yel mlletleden veg ala

ak genle. Bu setle Tk hkmyetne genbu lke b Tk Mstemlekes oludu Mesel Osmanlan Vyanadan asa Habestana Basayakada ethettkle lkele he mstemleke hlndekald. l hlnde gdmed n h bsnden bTk Mstamees domad Bu sebeled k bugnTkye evlet, Seluk Hazm ve A Koyunlu Ouz

lann stm ettkle lkelee nhs ett Osmanllan ethettkle kele he elden kt.

lden doan mll Tk devletlene Haknlklhanlk, nmlann veldn gdk Bunla,Tk l n del oldula. Z, btn edaklkla k Mlletnn mekele n Tkn saadetn bzl edyoad Akndan doa Tk devletle

ne de Sultanlk nm vel Sultanlk kMllet n aydal deld. nk btn edaklklan baka b mllet n bl edyodu

Mesel ne lk dea mekez b maatoluktekl eden Tsn uhsn Tkle oada Tk lemsend b Hakanlk del klemenlee mstend

b Sultanlk vcda getmled Bnenaleyh kuukla muazzam n, ell sene kada ble ydolamad. Bundan baka, Tklen ne akn yaablmelen men n mehu n Seddn de bu Tkslles vcd getd Hungnula da anavatan-la olan Odos Odu lkesnden s kad.emek k nllen at n kend mlletdalana

enlk yamaktan eknmd. te bu le he Sultanlk sstemnn tab netceled


73/121

Bnn aksini Hingn'lada gz Hingn'la yk ilha M e t e, yalnz Tke'i i lanlk setinde iletimek mekesini taki ettiM e t e , i dea in maato'nn kaagh

mhsaa etmiti On esi etmek, in' e tammiyle hkim olmak elindeydi akat, mill i devleti, yki emeyalime tecih ettii iin, in maato'nnkamasn teshl etti Ve onnl licenne i slhmedesi yt Bi mddet sona, in taht ihilledince, tn in eylei, M e t e'ye esmen imaatol tekli ettile Hk M e t e, dea da,

kendi milletine aydas olmayan yaanc taht alden istik etti Gyoz k Hakanlk ve Sltanlk enmzelei t eski zamanadanei Tkleaasnda mevcdd Tkle'in in'de, Hind'de, Rsya'da, Macaistan'da, Elk'ta, Blgaistan'da ilh tekl ettikle Sltanlkla, mmiyetle Tk nsn el' ve temsl edilmesiyle neticelendi Fakat, a

kanlk idesinde yaayan Tk illei, mmiyetlemillyetleini ve snlan mhaza ettile Sltanlk, ilhassa slm devinde, mm i ekil ald Bevide yalz Kaga evleti Hakanlk tazndaydTolnle, hidle Ak ad) , Gazevle, he Sltanlk taznda oldklandan, hakiatte ie yaht Acem devleti idile an, ak Siye Selkl

de klemeline istind edeek aka nslaameskn lkelede mstemlekele tekl etmileiKendi line istind eden yalnz nadol Selkleiidi Yalnz nla i Hakalk Hayat, i l aay yayolad

Hakanlk'ta hkimiet il'e itti Tannn kt',ltn kn vedii hkimiyet, il'e itti l mi ya

ma ey m yaman vecizesi, Haaln tam i emokai ldn gsei


74/121

anka ise hkimiye Sana mahssrGy san ilesi hiye cnibinden insana id-e r dlmir. Slan Zllah flle mliki rikb medir Habki slm emine halfe

erde bie veyei rakabe yok elye rakabeeyfemy insanlarn hayand ve emvlinde asarrf emek demekir nk mliki rikb memolann bn insanlar kleleridir ei Halifeer ha H a z r e i P e y g a m b e r bie Kur' Krmarafndan bizim gibi bir insan oldn bizden far yanz kendisine vahiy gelmeke ibe blnd

n ize syleee memr edilmiir sm Haifelii de Trk Hakan da bir emokrasi oldhlde Selkler ilh hkka isind eden b emperyalizmi nereden aldar? phesiz rnerden Selklern i vz an vezir i z m -M I k Siysmn hep eski ran hinahla-rnn dsrladan bahsediyord. Hicrein beinci

asrnn oraarna dor m a m v e r d - Suaiyyy yazarken i z m 1 M kde Siysm'n ef eiyord M v e r d Hilfei ashb hal ve akdn inihb ve mm haknbiaiyle vcda gelen demokraik bir hkme sre-ide gserirken Siysm Sek ilesini ihhkka mlik gseriyor bn insanlar ve arziler

zerinde veyei rakabeye mlik oldn iddiediyord nehcin bidyeini i z m M ken evve Smnlerde daha evve d H i f e a s mda blrz. H a I i f e M a s m ilkdef klemen ordsn ess ederken yalnz odaisind eden halka h kye vermeyen bir devlein

essn kryord M a s m b sl eski rnerden alm Kemen sl M a s mdan


75/121

Smnler'e bnlaran Gaznevlere onlardan da Sel-kler e e.

z m M l k yeesnde Ozlarn ecvzlernden ran krarmak n Rm r'nda azy ler srerek bnlar randan zaklardn ve yalnz br mlleen ord eklnn sy-na bd olacan ler srerek bn nsrlardan mrekke alav br ord vda gerdn anlamakadr. yley kefeden Apaa hnnmellf vakay yana yakla anlar : Aralarcemer esre alna almlard. Trkler Acemer besreen krardlar aka cemler b yle karyem bn ne Trk gazya gdnz dye Rm -yrna kodlar.


76/121

xvTRK URUKLAR *

Tled oy ve zmele eozmeled l , aal , lhal, Slal ella se, sys zmeled Tle, hag sys hey ee dhl olasa olsla, eoa nv

a dm mhaza emledU, Tlede e es zmele gse

Yalla azaan, By Tsa sahasda sd : sle, Masacla, Saala.

s elmesn Te hag elmede ald aasa, g elmesde la

lz g elmes, Mool vesde gt e al asl Kay , Keey, Tele , Ua ,B, Mege, Yaa, Taha elmele, Kaya , Keey , Tele , Uy , B , Me ,Yee , Tag elle alm M a h m dK a g a 'ye ge, Ozla, mm a Tle'egl m veled eme gl elmes,

y a alem olalece ehemmyel zme syd. eg , e 8 e Bealeyh,

* K Me yl I sy 18 10 Ser ene 1 (2 Tei

el see 338) sy [Bu leni s na-rs K Me yllk (V yz (XV lctr Bu septn iz ir num yttk

38 Es Tede ei mn gele ee eg" deil,E d C Dv, C s 12 C s 14 11 226 .


77/121

z sklern gler yn Keer odna m veryorz.

M a s a c kemes Byk mnsnad ler Tee yn Tz Trkerne Ye Na

ererd kelmenn kelmesnn ayn od eydandadr O hde sya' nmdak ngzce rhn nazarysn kab ederek Ul Tazar n ecdd nn Msacar odn rzedebz B srele rn de Kk Taaz old zhr or kemesnn de Trke , e veak kemeerndn hsle gelmes mhemedr O

hde Tazala karn yn rk od anayor

S a k a a rn Hndsanda ekl ekerdeven meskk bnmr B skkeler zerndek resmer ammye Krgzar' benzyorm Bmbehe snde, ykada zkremz kab,

Sakarn Krgzar oldn er sryor Bz ba br del e de b arzyey akvye edyorz Sak br esk rn snndak ek emesndeamr Sek, kek demekr Krgzardan brbe, kendsnn menen br keke br rensesn z dvcnda gryor Oz Menkabesndek Baakarn da Krgzar od sezmkedr

O hde esk Trker byk u\ bddemekr md de bnan hng er mhev odn edkk edem

igi

adm rhe gre skere beber oan kavm

er nardr : Kmnar, mklar, Kmer ek er n rhernn base Hngnar


78/121

Hnlar yni Knlar) da zmry nsptr Gktrkler de b zmreye mensptr Eski bir ananeyegre T r k H a nn drt ol olm i g i ,B a r s a c a r m a k T t k B kelimelerdenbrincisi mlm kincisi arslardr ki sonralararsak Varsak nmn aldlar ncs Yimeklerdir ki Kimekler demektir rdncs de zaybir ihtimle gre tken kelimesinin mharrefi olailir B faraziyelere gre Gktrkler tken, Varsak, Yimek, iil illerini mhtev olan bir zmre omak lzmgelir Urak oml, ark, Basl, eenek kavimleri de b rktan olmalr

Talalar TurullarJ

Talaz kelimesinin asl Tl K yni Trlolabilir Talazlarn merkezi Ozlardr Uygrlar, Kalalar, Karlklar, Kangllar, Kpaklar, Aa Eri kavimleri de Ozlan rleridir Bnlarn hepsi Talazrndandr Kala kelimesi dordan dorya Talazkelimesinden mharreftir b n H a d n Haytlan Ak Teleler'in) Kalalar oldn tasrh ediyor. Bnlara Ynnllar Eftalit , Avrpallar AkHnlar adn verdiler. Tee ele, Talas, ili Bedili) , Taraz, kelimeleri hep Talaz mharrefidir

rglar

Krgzlar rnda Kara Krgzlar, Krgz Kazklar, Bakrdlar, Kara Kalpaklar, Kara apaklar, Karaaylar, Htaylar, Yabaklar, t Baraklar saylabilirKpaklar Krgz sahasnda yaadlarndan lisncaonlara benzemilerdir Trkenin byk lehesi de

b ra nazaran tasnif olnr: igil ehesi, Kr


79/121

gz Leesi Oz Lehesi. rdnc olarak bir de Yak Lehesi vardr ki Sibiryann imali arksindeoran Yak Trklerinin lisndr

Talazlar byk bir rk old gibi bnn mn-

kasim old beler de irer rkr. Mesel Ozlar a bir rkr ki ok Ozlar ve Garb Ozlar mhevdir Garb Ozlar da memlekeimize il hlinde gelmilerdir: Selk Ozlar arizm zlar ayndr Ozlar yni Ak oynllar. Anadoldaki Oz Lhesi b ilden hsle gelmiir

5


80/121

XVIZMRE SMLER NASL TEFK OLUUR

Tk zmele nde uuk le oy etnk{ kavm zmeled Bunlan adla sys zmelen adla sys nkllala demez lTkesnde yn Gk Tk Leesnde u zme

lee aka unvnla velmt Ohun Ktesndeuukun mukal olaak udun kelmes oyunkal olaak da ou kelmes kullanlyo

M a h m u d K a a udun kelmesnhalk tyle ou kelesn de aet tyle tefs edyo

M a h m u d K a a ye e uk kelmesnn asl mns tohumdu9 Bu tla tohumdan elen nsanlan mecmu uuk teklede Y u latye e o kelmes de Ouzlada halk msnad K a a dyo kB adam kend nde mensulduu oyla tanlOna han oydansn dye soulu o da mesel Saluoyundanm dye ceva vese Salu oyundan olduu anlal

Mvehlemz eksey uuk ve oy smlenl smyle katmlad l sys heett K

Kk Mecua, l I a 19 17 Se ee 341 (9 TiEe ee a: b- [Mle ab l Bk

e ot]

9 Bk Div C I 64 449


81/121

k br dever B eve eksery messsnn ad-n alr Sek Ramazan Olla Hamd l sen-dyr Ollar, Osman l gb l bazan hkm kav

mn smn ar Gk Trkler gb Bazan mahkm oankavmn smn alr okz Ozla'n ekl ett Uygr evle, Salr Ozlarnn tekl et Karlkevlet Bayndr Ozlar'nn ekl et k Koynleve gb B Oz ller Uygr Karlk Koynlllern tbyeler altna aldkan sonra tbernnvnn aldlar Ak Koynllar'da old gb bazan

b nvna br Ak sa lve ederek kendlen tbernden terk etler Bazan da bna lzm grme-dler Ealler'n Ak Hn nvnn almas da b srete olmadr nk Etaller de Mvernnehr'egelerek oradak Hnlara hkm oldkan sonra bnvn dar

akat g kavm ma kavmn sys nv-

nn del rk smn alrd Mese ark vra'dayaayan eenek Trkler Uzlar'n hkmyet alnagence hes brden Kman adn aldlar nkeenek kelmes br l'n sys nvnyd Uzar bkavme hkm onca, bnn sys nvnn re' ettler kavmn rk smn meydana kardar Mereenek l Kman rndanm. E b G

z 'ye gre ark Trksan' da, On Uygrla arasndaKman Ad smnde br var On Uygrlar galaolarak Gk Trkler'e veren br nvndr emek kKmanar Gk Tker cnsne menstr htmlegre, b , Gk Trk evet'nn nkrznan sonragarba or g ederek vra'ya gelm orada resnn nvnn yaht hkm br kavmn smn alara

eenek kelmesyle adlam Uzlar'n Ozar'nhkmye zerne atk sys nvnn hkm kama-dndan, avm nvn avdet etm

77


82/121

Geenlede bi mai Ka o Selk iliden mi oksa Oz ilinden mi? die soud Halbki Selk ad sis b eei ki messisininadn alm Selk ili kavi iibile Ouz

una mensup Ouz vakile i ok illee alm u illein e biinde imid bounammen mevcd olmas lzmgeldiini velce izemiik) Zaen S e u k Ozlann S a u Ozlandan ne sele aln i bize gse-mio m?

Selkle Ozlan bi ksmn alaak gaba gelince Sal Oza ine eski ulanda kalmad m? imdi Saulan i ksmn Haizmde bi ksmn da inin Kansu vilinde goz) Ozladan bi ilin de eenekle udna gideek Kmanevleini ess eiini de biioz Sona o u a iile oulu Tihi de bize bi an

d Ozla oldn gseio. unlaa adOzla denmesi sllesinin and bona men p olmasndand ilin de imid bo amle muev oldu o u a dan anlalo) C e e d d i n H a i z m a lagelen bi Oz ili daa va unladan aka H a d n Osmanlan menei olmak zee bi

k ili oldn abe veio G Osmanck biindeki ck kelimesi de b il isminden gelomilakika Oun Kibesinde de Ck ilinin ismi geio o m s e n b ilin Yenise bolanda Kgzlala bebe dolan abe veio e o nC a u n da Kalan la oldun slomi-vh Kaa kelimsinin aan nen

s mnsa oldun a m u d K a g a ise Kaz = Ka kelimesinin ka ipisi mnsa ge


83/121

n syyoa Bu asda beht yddad O hd es aykes Yn y tcd ay mes ya kad 'ye yahut Mooca'y nsu

tu Osan Hednn ecdd avyt tbyOuz uuunun ay boyundan oduu tah uhakka gbd o r u d a da buutasdk dyo Bu boyu tv dn zmen syshy'et tby smn amas da knd

b n H a d n nn banda buunasenn mtakb hkmd sen b sayyoC e v d t a a s bu sm Ramaza Ouasesne dh edy mek k C v d t a a'ya nazaa a Osman Hned d Ramazan Oua'd Mamafh bu k senn de nden kmas mknd Gyo k thez zme sme okta azadan o kakt

m k e Osman 'nn C e d d n H a z a h'a bebe ge Ouza'dan oduuna kad Bu vyet b n H a d nun vyetye tesdum etmez nk Hazm Ouza C e 'n vetndan sona Fat Vds'ne nde; oad bakyer mevcttu: Caabusda B

dee e Rakka'da ee Rum a'ada Saaazka'da zkyede Baya Bayn Bucaka va Bunadan Byaa Musu'a nde ege Adanaya faa Svas'a ene zm'e gtte n H a d n da a'n bdytte Fatkyand doaakt odukarn sys b zezene nadouya g tte syyo

Osan t Ham uza yc tedtmee by b hat tkb etmd nk


84/121

evve smnrn gr gemesiye rizmergemesi berber vubumtur Sniyen Hrizm uzrnn biyyeeri h Osmnr berber gedierini htyrr. Eer Osmnr Hrizm Ouzr ie berber gedierse mut nrn Suriyedeimuzfferiyterine de itir ettier Avru tiherinin benn nzrn Msr hmd M e i m i 1 Hrizm rmenerinin tn grnce Ehi Sb rdusu ie gemi n Amny nrtru i n c i F r e d e r i c 39 e n seneibir mtree etti ve udsi erf ie NsrBeytLhm Syd ehirerini muhrebesiz n tesm etti Mi 19 Hicr /7 Hbui F r ed e r i c bu hviden uzr uzmz Hrizmuzr Heb ve m eerini ee geirdten sn-r Arz Muddese girdier Gzzede bi Ehi Sbrusunu trumr ettiten snr udsi erfi yeniden fethettier Mid 1 Hicr

smnr'n ecdd Hrizm Ouzrnn y b-yun te ediyrs bu muzfferiyterin smnrihinin bn gemesi zm gemez mi? Hrizmuzrnn i unvn b n H 1 d nun iddi ettii vehie ise rt y Hn i diy ybyundn gt r bir i ismi uyurm ihtiy

r m?

9a II F r d e r c k (11912) 18'de icilya imparatoru,1212de Almana imparator 122'den iiren MaddesRoma Germen imparato ve nihe 229da Kud ra

39b Bu hen he ikisi de minde yanl olu, dorusu zim burada azdmz iidir. II F r e d e r i c k Kuds'1929 ylnda ele eirmit

8


85/121

XVII

ZMRE SMLER ARASNDA MNSEBETLER

Es rerde zmre smer esery mhyetn detrr Br by sm smne n ett ghtt hn ve hn unvnn d nedebr Mese uz byndn y Peene w

smer y ve yt Peene Avr erne desm mutur /Htt vr sm br hnn unvn du Zmre smer rsnd bu mbeetvtye bu zmreer rsnd h br rbet duun deet eder Mese Bed Bey Tee demetr Bundn nr uz'un Bed byuy Te-e rsnd br rbet vrdr. Derere T-

hrr rsnd br rbetvrdr Bunr gb y e y ve yt rsnd ve Peene byue Peene rsnd rbt vr. hde uzrn yrmdrt byu vtye zrd duugb mteddd ururdn tere etm m -zm ger. Bu meseey z Bhsnde tvzh eece-z

Zmre smernn bu mnsebetern nuyeseusye meydn rbrz Burd muyeseydn ury r evve hrd snrcevhererde dh snr deerde ycz.

* K M

s 2 2 v 2 sn 4 (3) sf 6 7b 5b 7 v 4b 7

8


86/121

I e see n ess

Zre drnn sersinde cevher teretirB o ynz hidr Mese y y y yt isimerinde mtee cevher yr. u

u! umu umn unu um eieerindetere cevher u dur.

ygur Uy ysun gr Yz Yyr [r ? Uzr Uzn> Sur imer dir idir) regirBu r hisnn s h unmt odu

uuz er eimesidir tr = t eri Boyr = Boyei boy bey Hzr = uzgn eri ngter


87/121

trr imdi h Mooistndki reyerin reisine ngrty unvn verimektedir)

Moorn ihn devrinde t hiks

gitir yt


88/121

5 " 1 igi om K, mi oo, T-r, ar!


89/121

" ga, a Kaga


90/121

II Zmr simii Chli kaee*

c = k Ka Com = Km; Cark = rk

k Ka = i Ei : Km = mi; Kazak = Azak

k Ke = Kimek = Yimek; Kan = Yeib = Bgar = gar; Boak = oah; Bar-

sak = arsak; bi = Avar; Sibir = Svr

= : Urak = Ura; Noa = Noan; Kaan =Kaan Baz Kaan = Baz Ka Boz Ka}

= r : Taaz = Taraz; = Tr = h : Gze he> , h Noka ha : Kaan = Han;

Ka Hami; Kaa = Haa Haacan; ark =Harh; Orkn = Orhn; Kn = Hn, Hngn; To-har = Tokar; Akar = Ahr; Kan = Han ( (ga-n> hari igicee h noka ha zer Lehesinek ka Sekaa mahssr>

k Ke> = h Noka ha Kian = Ha; Ter- ken = Trhan = Targa

k Ke = Gan : Trk = Trd; Tngz =Teniz; ikan = ia

h Noka ha = Gan> : Tarhan = Tara

Gan = v av> : A = Av; A ar =var; Tavga = Tama

k Ka = Gan Aka = Aa; Krgz = r-hz Hrsz ; Korikan = Gri Han

Me y I a 3 3 RebyE e 313 Ten S n 3 aya 4?a

6


91/121

b


92/121

Ee Ee Uza (Ana areti) Er : Er Sar Er Doan Er Tr.Bz Bas Boz aan Bas M Boz Ok Boz Aar

Boz Doan

Bek Bek Dii Bek Tee Bek Aar Bek Teke.B Ba Sngr Ba gen Baat) Ba a

(Ba Ba

k : k on Ak Tee k m Ak Ota AkSngr Ak ar Ak az (akaz rgzar azakar

ara ara on ara rgz ara Hta ara Han ara Bek aa Us ara amk ara mara Ota ara ar ara Aa ara a

z : Kz m z Ota z Ama z Arsan z rmak z pek ( rgzarn dedes

k k Trk k Moo k Men k Tanrk Han

Sar : Sar eii.tn tn Ha tn Ord tn ana : Aa Ynd a eik. : Tasn (Domz) Tn Ta.Aka ka Evi Aka Bk

Yei ei! gz Ye rmakOr : Or n Or ndr Or Tigin r Man Or Han.

Ba Ba rd Ba Aa (Paa) Ba Eendi BaEski.

Tigin rkin

Deniz Han Bei z


93/121

n n rt iekr r Boa r Hn

Ou Buruk D Ou D Buruk D u u Y u TaaOrta Orta Y k Y k Taa

a a a a Ar [aar? Tar Tar Mu Tar Han Tar Gat Tar m Tar Ani

Tar Ak ar a Ok orikanDrt Drt u Drt Bca Drt YoBe Be BakAt At up t ehirYedi Yei arde Yedi Yat


94/121

VIIIAYLAR URULARA ELLET*

Eski Trk dinine Adedie n da veriebiink bu die mukaddes adeteri bk o va

n tekitta eksei ess mukaddes saardrMukaddes saar tekittaki ron k Orta Bk adarn veriim itim enmeerin bnerinde gmt tim bnerdei buark Trk Mednietinn birtakm k medeniet direerine ardn gsterir O hde bu saar karatrrsak hangi mrenin bnece hangitieere benediini binenaeh hangi medeniet diresine mensup oduunu anar

kii er ara rgar


95/121

ara Bo Okarn birnci neviden oduuu grdkier miserimiin de iinci neviden odu anaor

rt er : Umm Trker'i drt ongun'anaaran drt bk ura iksm : Turu Kuanar ve aaa) Brak (rglar) ) Kun igi (ounar Keiier) tasn


96/121

irmidrtl Knlar Ozlar oollar atla Uratlar Klemeler Rojler ireri anlar

ll Otl Ot Tatar.1 Krkl Krk K


97/121

RUKARN AKRABA HAKKN

TRHMAMAT*

[ Kara Krgar Kara Krgar Rusar Bter tesmie eioar Bi Brterin Ou Menkbesindeki t Barakar oduuna kaii Sakaa dabunard Kara Krgarn kara satn amas bka deveterin esretine dmeerindendir Bu esetikabu etmee Krgar Kaak oup Sibiaa ekidier M o n a g eun coraasna gre Kaakkeimesi Ka keimesinden gei Kaak ka gibi hrve mstai demetir Kaakarn bi ksm Ak Kaardr inier bunaa Haka ad verirer Ouar Mooistandan karan bunadr Bk bi ihtime naaran imdiki Kg Kaakar k KaardrKaak mttehidesi iinde bunara Ak Sek dere Kaakaa tbi oan si uukara Ka Se i n g i Sesinden buunan Teee Pensere Atun Sek derer Sek kemik mnsnadr e ie mensup irrier Kaakaa itihak ettiiiin Kaakar arasnda btn iere ve boaa men

* K M y I sy 2 7 Ry'hr sn 31C7 Trn n sn 8 , syf 2.

1 Hd lg ut

H hn . V. B r h o d , O y kihi kd D Cy Hr K. .K o p A A ) An s 2

93


98/121

sup zmreler grrz Kpak Kangl Kala KarlukNaman Keret l Hesekler n Kazaklar dahaKarluk mtehdes'ne dhl ken ble bee mnkasmdler Dmek k Ulu Ota Kk z tekl

tnn cersmes o zamandan mevcuttu Kazak kelmes M a h m u a g a r Lgat'nd Azakeklnde azldr. O hlde ak Denz Kazak Denzemektr Kazak br kavmn sm olduu gb ssbr vazetn de sfatdr Br zmre zlm br hkmrn sretn kabul etmezse le eklerek rretn ln eder. Bu zmree Kazak n kaz gb h r

enlr rm'da ok beler llerle berber hanaar kazak olarak bozkra eklmlerd. T m u r n g de genlnde Mvernnehr hkmetne kar kazak olduunu Tk'nda slor

2 H o u r a r t (nglzce Moolar Tarihi)amanlarn ebekt smn de aldklarn slorebekt abaku nun Mool vesndek ekldr. Demek k Namanlr'la abakular an kavmdr

3 zbekler Altun Ordu le Rusa'a gden Moolstan Trklernde n ngtler Namanlar Kerelerde br tedr k ltun Ordu Devle'ne karkazak larak tekrr Moolstan'a urt asllerneavdet ettler Bu sm vaktle z b e k H a na tb

olmalarndan zde kend kendsnn be mnsna olarak kazaklkla hrretlern sthsl etelernden ne'et etm olsa gerektr zbekler sonralar Moolstan'dan Mvernnehr'e ndler

b n H a d n Osmanllar'n mene olanaree Ck nmn veror Bu aretn Fra kenrnda dolar br Trkmen l olduunu oradan br

431 Hnd b bun.

4


99/121

zaet zeine Anadoa getiini so HatO s m a n c k tbiindeki ck ikasn bu aetin isminden ibe go Tke aasda bu isimde bi aet va md? On itbesi bize enise

ma klanda gzaa bebe doan bi ili oldn abe veio k Tke keimesinin bi eklii az keimesi M a m u d a g a ' de ipi mnsndad aat eimeside Tvr ge dada inen se mnsnad 44 Bizce bu mnladan asa d Fsde, ab'de bu kelimenin ii bi mukabii omadn

dan at mlile b kelimenin nsn ii kavaamadklandan ona mbi mnla vemiei L e o C a n a kabilesinden basedioB lde kelimesi a keimesinin daa aki Tesidi simle eksei isnn eski keimeleile apl igille, eilie demeki una,onua mnsnad B tiee sonadan isim

eini eni Tke'e tecme ettie Bnn gib, a keimesi de esi Tkede mnsa oduiin, bazan eski ismi, bazan eni ismi kllanmalamemedi On ibesinde Baz aana aanla da va Bna da M a m u d a g nin a dedii Tvrn aa esmieettii i oacak a bo ie akaba olmaka bebe,

onna kamamal Oun ibesinde Baz aanla la la n da a ie ldu goO l b i, Ouzadan bi e omak zmgeite Oz biok iee almt i debunadan biisidi Ti k Gei dt skiUgu geneko Oz gei

Bu kelmen ei aynari utelif mAnn -n hd B e d d n g , .gs


100/121

xxER TOEERNDEN ARBETER

ANAABR

ei totemeie kaetei aaabii mi siei ekseiete totem isimeii Bu totemeiabetei mesup oduka iei de kaetie de-et edebii ese Taaza Tuu totemieadd semiik Tuu akbabaa eze gagasie peei eikte esti bi ku tu vc kua pdihd Taazaa mesup oa Ouzaat a bouu ogua da avc kuad ahiata Tavac ugu c u a

Bu kua Tuu ie msebeti ikd Ouzaa Taaza a uukta oduua totemeaasdaki bu msebet de bi deidi Yui uaYei ) ei de b zmee akaba oduka totemi ku omasa istibt eii Buda baka azaka toem de az d O hde buada _ukadakiee akabad a h m u d a

g a e ge azv ehi kaza mesup eh demekti az A a s i b kz ad imi uaa igiei e akaa oduka totemeide kaabi u ouua gie eiiedi

K A y I sy 14 Rbi'l-Ahir see ( Kunu e see 338) syf 4b

9


101/121

O hde ttemleri de ksm ksm mukse etme-iiz.

Ttemer a havan isimlerinden ahut unsurmevsim renk isimlerinden alnmtr

I Hayva simri

Cenb Ongunlar Taazlar (Turuar) uan az i (azak) Ak az akaz inierce azaklar) Tavuku uzgun uzar uzgun Deizi azar Denizi) Bzdoan ngurlu arl Ba urd

Ar Be .2 arb Ongunlar neer adlar (Bzkurt

les Brter (t Baraklar rgzlar akaar -z pek) arsaklar Pars) Peenek Biin Ma-mun Peenk Aras Uruz (Ars Arsan)

3 ak Ongunar Ak ounu ara unuara eili unar igiler Ba Dii ek TekeDevei Tavanl Buur


102/121

- ark Ongnlar Aa Eri, Kara Aa, Kpak, Tahtac, Urankit, avdar

5 Merkez ngnlar Aln, Aln em Al

tn Od, Alt HanIII Mvsim

- ark Yazr (Yaz Eri>

2 - Cenb Yaarl {Ya Er

IV Rkr ark Gk Trk, Gk Mool, Gk Tanr, Gk

n

- Cenb Kzl Km, Kzl Kpek (Krgzlar'ntotemi

3 - Garb Ak Kaz, Ak onl Ala Ynad, Ala Evli, Boz Krt

- ial Kara Konl, Kara Evli, Kara Krgz

9


103/121

XXIT ENSB*

Eki raplarda old gibi eki Trkerde de enb tlhar ok md? imdie kadar aptmztedkikerle baz thlar ede edebidik imdi bn

/ lar ikm edecek ir thar da araabiriz

B d n Orhn Kitbeinde in gibi Tibetgibi bk mietere de bdn nm eriior Bndn anlaor ki Bdn Mie mnnadr Zten h o m e n b keimei Miet die tercmeetmi M a h m d K a g a r ie Halk keieie tefr edior ka Orhn Kitbeinde Krgz

rke gibi iere de Bdn nvn veriior Ztenbnar da birer kk milet deimidirer? Demek kib nki mier az omaka berber Bdn kelimeini bk oln kk on Miet mn-nda klanabiiriz

O Orhn Kitbeine mmre mna olmak zere O kelimei var M a h m dK g a r b keimei Aret tbirie tefr edir Boz Ok Ok iimerindeki ok hika dao mhaffefi olabilir O hde Ok mmre demektir akt Trkeinde a za Ba-ba Ammrei demekti Na ki Ee za tbri deAna Ammrei mnnar

* Mcmua l I s 2, 2 Re ee 34 nun Evv 33 af 3

9


104/121

Bu iki stl ilvesiyle, Trklerin ens kadrolar tamamlanm olur Bu kadrlar rapa mukaileriyle erer gsterelim :

B u d u n Kavm, Uruklar'dan mrekkeptir

U r u k Ceyl, llr'den mrekkptir aa, Koardan mrekkeptir

K o Kale, Oulardan mrekkeptir.

O u Amre, Boylardan mrekkeptir

B o y Batn, Oalar'dan mrekkpti

O a Fahz, Soylardan mrekkeptir

S o y Fasle, Ocaklardan mrekkeptir.O c a k Ehl, Evlerden mrekkeptir

E v Iyl, Zevc ve zevce ile kk ocuklardan mrekkeptir.

Bu stlhara gre, ugnk H a i f e H a z -r e t e r i nin ens silsilesi yledir : Trk Buduun-

dan, Talaz Uuunan, Ouz li'nen, Boz Ok Kolundan Doanl (Yahut G n H a n'l) Ouu'ndanKay Boyu'ndan, E r t u r u Oasnan, A li O s m a n Soyundan, A d z i z H a n Ocandan

Arapa ens silsilesine misl olmak zere deH a i e i A b s M u't a s m'n silsilenmsii gsterelim :

Ara Ceyli'nen A d n n a'andan MuarKailesi'nen Kurey Ammesi'nden, B e n i A d iM e n f Batnndan, B e n H i m Fahzndan,B e n A s Faslesi'nden H r n ' r R e d Ehli'nden

Mamfh, oy isimleri ancak eski zamanlara nazaran, oylara dellet eer Zamala eski oylar y

100


105/121

erek ve mstaki haat aama baaarak, mietini amardr Mese Carabs'daki Bediier, bir bo nmn tadkar hde, bir i haat aamaktadrar i, mnkasim od t mreere

omak nmn vrmektedir randa ve Hivede isenakara tie nm veriektedir Bnarda, tieer de tre ere mnkasimdi Anadoda da omakarn aksma te denidii vkidir Treer deoaara mnkasimdir Na

ziya gökalp - türk devletinin tekamülü - kültür bakanlığı, 1. basım, 1981

Documents