znaczenie rehabilitacji kompleksowej w zabezpieczeniu społecznym choroby i jej następstw

Znaczenie rehabilitacji kompleksowej w zabezpieczeniu społecznym

choroby i jej następstw.

Każdy stan chorobowy niezależnie od jego

przyczyny i charakteru może zakończyć się

wyzdrowieniem, zgonem lub powodować

długotrwałe lub trwałe upośledzenie

sprawności fizycznej i/lub psychicznej.

Relacja między chorobą, wypadkiem i urazem a niepełnosprawnością i niesamodzielnością

CHOROBA

WYPADEK

URAZ

WYZDROWIENIE

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ NIESAMODZIELNOŚĆ

ZGON

Niepełnosprawność wg Światowej Organizacji

Zdrowia to wynikające z uszkodzenia i

upośledzenia funkcji organizmu w następstwie

choroby lub urazu ograniczenie lub brak

zdolności do wykonywania czynności w sposób

lub w zakresie uważanym za normalny dla

człowieka.

Kondycja zdrowotna polskiego społeczeństwa przejawia

się wysokim poziomem umieralności z powodu chorób

układu krążenia, nowotworów, urazów i zatruć, a także

wzrostem zapadalności na niektóre choroby zakaźne

i schorzenia psychiczne.

Towarzyszy temu stałe zwiększanie się liczby osób

niepełnosprawnych, oraz, które ze względu, na stopień

zaawansowania schorzeń i upośledzenia funkcji

organizmu wymagają stałej lub długotrwałej pomocy

innych osób w wykonywaniu zwykłych czynności dnia

codziennego.

Postęp w dziedzinie nauk medycznych

powoduje wydłużenie długości trwania życia

i zwiększanie się odsetka osób w wieku

starszym.

Rosnące oczekiwania lepszej jakości życia i

zmieniająca się sytuacja rodziny powodują,

że niepełnosprawność i niezdolność do

samodzielnej egzystencji stały się w Polsce

problemem społecznym.

Liczba osób niepełnosprawnych jest

bardzo trudna do ustalenia, gdyż

istnieje pięć różnych systemów

orzecznictwa o niepełnosprawności,

niezdolności do pracy, służby, a także

nie ma ustalonych standardów

orzeczniczych.

Osoby niepełnosprawne prawnie w 2004 i 2009 r.

Stopień niepełnosprawności2004 2009 różnica

w tysiącach

ogółem4

818,34

155,3 -662,9

znaczny 1 275,3 1 265,9 -9,4

umiarkowany 1 605,2 1 497,8 -107,4

lekki 1 752,5 1 207,3 -545,1

bez orzeczenia o stopniu (dzieci do lat 16) 185,3 184,4 -1,0

Źródło: Stan Zdrowia Ludności Polski w 2009 r. (GUS 2011)

• Zagrażające zdrowiu, życiu lub zdolności do pracy zdarzenia

losowe powodują często nieodwracalne straty, których

człowiek nie jest w stanie wyrównać we własnym zakresie.

• Problem zabezpieczenia społecznego takich ryzyk socjalnych

jak choroba i jej następstwa w postaci niepełnosprawności

(niezdolności do pracy) i niezdolności do samodzielnej

egzystencji, towarzyszy ludzkości od zarania dziejów.

• System zabezpieczenia społecznego jest szczególnie istotną dziedziną polityki społecznej. Jest on określony w aktach prawnych ONZ, MOP, WHO, Rady Europy i Unii Europejskiej. Pozostaje on w związku z bezpieczeństwem socjalnym zajmującym czołowe miejsce wśród wartości i potrzeb ludzkich. Bezpieczeństwo socjalne jest jednym z podstawowych praw obywatelskich i społecznych.

• Potrzeba bezpieczeństwa socjalnego istnieje przed wystąpieniem zdarzeń losowych i ich skutków. Dobrze funkcjonujący system zabezpieczenia społecznego wyzwala człowieka od obawy przed skutkami ryzyk społecznych, a co za tym idzie – stwarza więcej przestrzeni dla aktywności zawodowej, gospodarczej, społecznej i politycznej

Ubezpieczenia społeczne ryzyka inwalidztwa

1889- Niemcy ustawa dot. rent starczych i z powodu inwalidztwa

1933- MOP konwencja nr 37 dot. obowiązkowego ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa pracowników najemnych,

Przedsiębiorców przemysłowych i handlowych, w wolnych zawodach jak chałupników i pracowników gospodarstw Domowych

1933- MOP konwencja nr 38 dot. obowiązkowego ubezpieczenia

na wypadek inwalidztwa pracowników rolnictwa

Ubezpieczenia społeczne ryzyka inwalidztwa cd.

1944- Międzynarodowa Konferencja Pracy- zalecenie nr 67 dot.

zabezpieczenia dochodu, który powinien zapobiegać brakom

środków utrzymania przez zwracanie w odpowiedniej wysokości Środków utraconych z powodu niezdolności do pracy, z powodu wieku, następstw choroby, śmierci żywiciela rodziny oraz inwalidztwa czyli niezdolności do podjęcia jakiejkolwiek przynoszącej istotne dochody pracy z powodu przewlekłego stanu wywołanego chorobą lub obrażeniem ciała albo z powodu utraty części ciała bądź naruszenia sprawności organizmu.


1948- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ( art. 22, 25)

1952- Konwencja MOP nr 102 dot. minimalnych norm zabezpieczenia społecznego ustala zakres podmiotu dla świadczeń z tytułu inwalidztwa ( rozdz. IX)

1955- MOP zalecenie nr 99 dot. przystosowania i rehabilitacji zawodowej inwalidów ustala, że „inwalida” oznacza każdą

osobę, Której szanse utrzymania i zachowania odpowiedniego

zatrudnienia są poważnie zredukowane w następstwie zmniejszenia zdolności fizycznych i umysłowych.

1964- Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego

1966- Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych


1967- Konwencja nr 128- w części II przewiduje świadczenia

pieniężne (rentę inwalidzką jako świadczenie podstawowe

(art.10) ale stanowi również, że każde Państwo Członkowskie

związane konwencją powinno świadczyć usługi rehabilitacyjne

mające na celu przygotowanie inwalidów w każdym przypadku

gdzie jest to możliwe do powrotu do poprzednio wykonywanej

pracy lub do innej pracy, która odpowiada najlepszym ich

uzdolnieniom , a także podjąć środki ułatwiające inwalidom

podjęcie pracy.


Rozporządzenie RE nr 1408/71 z14.VI.1971 stosuje się również do świadczeń z tytułu inwalidztwa łącznie ze świadczeniami służącymi zachowaniu albo zwiększeniu zdolności do zarobkowania.Inwalidztwo cechuje więc utrata zdolności do pracy

najczęściejprzed osiągnięciem wieku emerytalnego z powodu

naruszenia sprawności organizmu w następstwie choroby lub urazu. Powoduje to ukończenie lub ograniczenie aktywności zawodowej, a więc konieczna jest nie tylko rekompensata utraconych dochodów z pracy, ale także podjęcie działańw zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej.

Również w Konstytucjach wielu Państw

występuje pojęcie zabezpieczenia społecznego

inwalidztwa.

W myśl art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej, z 1997r.:

Obywatel ma prawo do zabezpieczenia

społecznego w razie niezdolności do pracy ze

względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po

osiągnięciu wieku emerytalnego.

W Polsce pojęcie „inwalidztwo” zostało po raz

pierwszy użyte w tzw. ustawie „scaleniowej” w 1933 r.

Do 1954 inwalidztwo dla celów przyznawania renty

inwalidzkiej ustalał lekarz zaufania.

W 1954 r. na podstawie art.14 ust.1 dekretu o

powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym

pracowników i ich rodzin zasadniczą przesłanką

nabycia prawa do renty inwalidzkiej było orzeczenie o

inwalidztwie osoby ubiegającej się o to świadczenie.

O inwalidztwie orzekały Obwodowe i Wojewódzkie

Komisje Lekarskie

Następnie z systemu powszechnych ubezpieczeń

społecznych wydzielono odrębne instytucje:

Zaopatrzenia społecznego dla służb mundurowych

(MON, MSWiA) oraz ubezpieczenia społecznego

rolników.

Zabezpieczenie społeczneUrodzenia

Zdrowie Sprawność SamodzielnośćZgony

Choroba Niepełnosprawność Niesamodzielność

Zasiłekmacierzyński

- prewencja- diagnostyka- leczenie (NFZ)

a) renty z tytułu - niezdolności do pracy(ZUS)- całkowitej niezdolności do pracy rolniczej (KRUS)- niezdolności do służby(MON, MSWiA, MS)b) renty socjalnec) renty inwalidów wojennych i kombatantów(budżet Państwa)

Dodatekpielęgnacyjny(ZUS, KRUS,

budżet Państwa)

Zasiłekpogrze-bowy

- zasiłki chorobowe- świadczenia rehabilitacyjne(ZUS, KRUS,budżet Państwa,pracodawcy)

REHABILITACJA (NFZ, ZUS, KRUS, PFRON)

W latach 90-tych poprzedniego stulecia zaobserwowano niepokojący systematyczny wzrost liczby osób niepełnosprawnych pobierających renty inwalidzkie.

Z inicjatywy lekarzy zajmujących się problemami zabezpieczenia społecznego i odgrywającego w nim podstawową rolę orzecznictwa lekarskiego podjęto działania mające na celu racjonalizację wydatków publicznych w tym zakresie.

Dokonano analizy i podjęto współpracę i wymianę doświadczeń z instytucjami ubezpieczeń społecznych innych krajów. W wyniku tych działań i szerokich konsultacji 1.IX.1997 r. weszła w życie ustawa z 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i ubezpieczeniu społecznym. Ustawa ta, popularnie zwana orzeczniczą, stanowiła jeden z elementów przyjętego przez Radę Ministrów 16 maja 1996 r. „Programu reformy ubezpieczeń społecznych” w zakresie dotyczącym zmiany zasad i trybu przyznawania rent inwalidzkich.

Racjonalizacja wypłaty rent inwalidzkich

Mocą tej ustawy wprowadzono:• w miejsce dotychczasowej renty inwalidzkiej – rentę

z tytułu niezdolności do pracy• zamiast pojęcia „inwalidztwo” – pojęcie „niezdolność

do pracy”• w miejsce, przeprowadzanych z urzędu, badań

kontrolnych stanu inwalidztwa – renty stałe i okresowe

• jednoosobowe i jednoinstancyjne orzekanie o niezdolności do pracy i jej stopniu

• nowy rodzaj świadczenia z ubezpieczenia społecznego – rentę szkoleniową

• podział na orzecznictwo o niezdolności do pracy do celów rentowych i orzecznictwo o stopniu niepełnosprawności

Podstawowe znaczenie miało uzależnienie prawa do renty od utraty lub istotnego ograniczenia zdolności do pracy zarobkowej, co należy wyraźnie podkreślić, ponieważ oznaczało to całkowitą zmianę dotychczasowej filozofii orzekania o inwalidztwie. Intencją wprowadzonych zmian nie było zaostrzenie kryteriów orzeczniczych. Chodziło przede wszystkim o taką racjonalizację systemu, aby renty otrzymywali ubezpieczeni, którzy rzeczywiście utracili zdolność do osiągania dochodów z pracy i którym ta renta powinna zastąpić część utraconego dochodu.

Celem nadrzędnym było przekształcenie

dotychczasowego systemu rentowego w

rzeczywiste ubezpieczenie ryzyka utraty

zdolności do pracy i zarobkowania.

Zakładano, że priorytetowe staną się wszelkie działania

z zakresu rehabilitacji medycznej i zawodowej

zmierzające do przywrócenia ubezpieczonym zdolności

do pracy i że w związku z tym renty z tytułu

niezdolności do pracy będą przyznawane w

przypadkach, gdy działania rehabilitacyjne nie rokują

powodzenia lub okażą się nieskuteczne.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

Fundusze - składkiFundusze - składki

Wyszczególnienie

Wysokość składki

pracownik pracodawca

Fundusz emerytalny 9,76% 9,76%

Fundusz chorobowy 2,45% –

Fundusz rentowy 1,5 % 6,0 %

Fundusz wypadkowy – 0,4 % - 8,12%

Źródło: dane ZUS

Renty z tytułu niezdolności do pracy

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r.

Zasiłki chorobowe

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie

choroby i macierzyństwa

Wprowadzona w 1997r. reforma ubezpieczenia rentowego, w tym orzecznictwa lekarskiego o niezdolności do pracy, a w 1999r., reforma ubezpieczenia chorobowego, w tym kontrola orzekania o czasowej niezdolności do pracy, jak również działania ZUS w zakresie prewencji rentowej spowodowały spadek liczby pierwszorazowych świadczeń rentowych z 315,8 tys. przyznanych w 1991r. do 47,8 tys. w 2011r. a także spadek liczby osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy z 2704,1 tys. w 1999r. do 1174 tys. w 2011r.

Wprowadzona w 1997r. reforma ubezpieczenia

rentowego, w tym orzecznictwa lekarskiego o

niezdolności do pracy, a w1999r. Reforma

ubezpieczenia chorobowego, w tym kontrola

orzekania o czasowej niezdolności do pracy, jak

również działania ZUS w zakresie prewencji

rentowej spowodowały spadek liczby

pierwszorazowych świadczeń rentowych z 315,8

tys. przyznawanych w 1991r. do 48,1 tys. w roku

2009, a także spadek liczby osób pobierających

renty z tytułu niezdolności do pracy z 2704,1 tys. w

1999r. do 1288 tys. w roku 2009.

RENTA SOCJALNA Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie

socjalnej(Dz. U. Nr 135 poz. 1268 z dnia 1 sierpnia 2003 r.)• Przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie

niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1) przed ukończeniem 18 roku życia;2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

• Wynosi 84 % kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników

Wykres: ubezpieczeni i świadczeniobiorcy KRUS w latach 1991-2012

Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne rolników w IV kwartale 2012 r. i I kwartale 2013 r.

Status ubezpieczonegoi wielkość gospodarstwa rolnego

Wysokość składki na ubezpieczenie w zł

emerytalno-rentowewypadkowe, chorobowe,

macierzyńskie Składki łącznie

od jednego ubezpieczo

nego kwartalnie

podstawowa

składka miesięczn

a

dodatkowa składka

miesięczna

razem składka

miesięczna (2+3)

kwartalnieskładka

miesięcznakwartalnie

1 2 3 4 5 6 7 8

I. Rolnik prowadzący gospodarstwo rolne

- do 50 ha 80,00 0 80,00 240,00 42,00 126,00 366,00

powyżej 50 ha do 100 ha

80,00 96,00 176,00 528,00 42,00 126,00 654,00

powyżej 100 ha

do 150 ha80,00 192,00 272,00 816,00 42,00 126,00 942,00

powyżej 150 ha

do 300 ha80,00 288,00 368,00 1 104,00 42,00 126,00 1 230,00

powyżej 300 ha 80,00 384,00 464,00 1 392,00 42,00 126,00 1 518,00

Domownik (w każdej grupie obszarowej gospodarstwa rolnego)

80,00 0,00 80,00 240,00 42,00 126,00 366,00

2011 2012Liczba dni absencji

3902429 3836222

Kwota wypłat w tys. zł

39 013,70 38 363,10

Wysokość zasiłku chorobowego

10 zł dziennie od 30 dnia choroby

10 zł dziennie od 30 dnia choroby

Zasiłki chorobowe


2011 2012

Liczba rent 227018 220253

Kwota wypłat w tys. zł

2107341,30 2202206,20

Wysokość świadczenia

773,56 833,21

Zaopatrzenie społeczne żołnierzy

zawodowych, funkcjonariuszy podległych

Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i

Administracji i niektórych pracowników

państwowych

Emerytury i renty resortowe wg. rodzaju świadczeń 30.06.2010 r.

Wyszczególnienie Liczba emerytów i rencistów w tys.

Przeciętna miesięczna wys. Emerytury i renty w zł.

Ogółem 188,6 2686,0

Emerytury 133,5 2848,0


17,4 2397,9

Renty rodzinne 37,7 2245,2

Zaopatrzenie emerytalno – rentowe Zaopatrzenie emerytalno – rentowe

żołnierzy zawodowych.żołnierzy zawodowych.

Ministerstwo Obrony NarodowejMinisterstwo Obrony Narodowej

Wojskowe emerytury i renty wg. rodzaju świadczeń w 2009 r.

Wyszczególnienie

Liczba emerytów i rencistów w tys.

Kwota świadczeń ogółem w tys. zł.

Przeciętna miesięczna wys. Emerytury i renty w zł.

Ogółem 160,5 5 144,9 2569

Emerytury 105,9 3 410 000 2698,8


17,7 560 000 2652,7

Renty rodzinne 36,7 1 010 000 2288,4

Minimum socjalne czyli wskaźnik

określający koszty utrzymania

gospodarstw domowych na podstawie

„koszyka dóbr” służących do zaspokajania

potrzeb bytowo-konsumpcyjnych na

niskim poziomie.

Według IPiSS w grudniu 2012 w PLN wynosiło

ono dla 1 osoby w gospodarstwach

pracowniczych:

• 1 osobowym – 1032,43 PLN


• a w gospodarstwach emeryckich:



Ustalenie niepełnosprawności jest punktem wyjścia dla objęcia szczególną troską przez państwo takich osób, które w wyniku następstw chorób stały się niezdolne do pracy i uruchomienia – przewidzianych prawem – różnych form zabezpieczenia społecznego. Kluczowym jest określenie w miarę precyzyjnych zasad i kryteriów orzekania o niepełnosprawności i jej stopniu. Osoba legitymująca się takim orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności powinna mieć prawo starania się o konkretne świadczenia i przywileje od różnych instytucji po wykazaniu się posiadaniem stosownych uprawnień o charakterze administracyjnym.

Rehabilitacja według Światowej Organizacji Zdrowia to kompleksowe i skoordynowane stosowanie środków

medycznych, socjalnych i zawodowych w celu usprawnienia osób z naruszoną

sprawnością organizmu i uzyskania możliwie najlepszego stanu

funkcjonalnego.

Rehabilitacja „przed rentą” służy poprawie lub przywróceniu zdolności do pracy zarobkowej. W wielu krajach przed

przyznaniem świadczenia rentowego ocenia się czy działania leczniczo-

rehabilitacyjne lub nauka nowego zawodu dają możliwość poprawy lub

wyeliminowania stwierdzanego lub zagrażającego ograniczenia zdolności do

pracy zarobkowej.

Efektywność procesu rehabilitacji wymaga, aby działania rehabilitacyjne były podejmowane jak najwcześniej. Uważa się, że wcześnie rozpoczęta

rehabilitacja skraca okres leczenia oraz zapobiega powstaniu lub utrwaleniu

kalectwa. Rehabilitacja medyczna jest niezbędnym warunkiem późniejszego

przygotowania do pracy i odpowiedniego zatrudnienia, przy czym im lepsze jest

usprawnienie funkcjonalne, tym łatwiejsze jest przywrócenie zdolności do pracy

zarobkowej.

Niedocenianie roli rehabilitacji w procesie Niedocenianie roli rehabilitacji w procesie leczenia powoduje wzrost liczby osób leczenia powoduje wzrost liczby osób

pobierających świadczenia rentowe, a co pobierających świadczenia rentowe, a co za tym idzie wzrost nakładów finansowych za tym idzie wzrost nakładów finansowych

na te świadczenia.na te świadczenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoczął realizację programu rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej w

schorzeniach narządu ruchu i układu krążenia, gdyż schorzenia te stanowią ok. 50 % przyczyn niezdolności do pracy. Od połowy 2001 roku rehabilitacją leczniczą w ramach prewencji rentowej ZUS objęci są również ubezpieczeni ze schorzeniami układu oddechowego. Rozpoczęto pilotaż

rehabilitacji w schorzeniach psychosomatycznych.

Od wielu lat utrzymuje się w środowisku wiejskim niepokojąco niski stan bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wynika stąd wiele zagrożeń dla zdrowia i życia rolników oraz ich rodzin.

Skutkuje to wysokim poziomem zachorowalności i wypadkowości.

Kasa podejmuje działania na rzecz pomocy ubezpieczonym i osobom uprawnionym do

świadczeń z ubezpieczenia, całkowicie niezdolnym do pracy w gospodarstwie rolnym,

ale rokującym jej odzyskanie w wyniku leczenia i rehabilitacji, albo zagrożonym całkowitą

niezdolnością do pracy w gospodarstwie rolnym, obejmujące w szczególności:

1) kierowanie na rehabilitację leczniczą do zakładów rehabilitacyjnych,

2) prowadzenie zakładów rehabilitacji leczniczej,

3) wspieranie rozwoju rehabilitacji ambulatoryjnej na obszarach wiejskich,

4) prowadzenie, we własnym zakresie, badań i analiz przyczyn niezdolności do pracy,

II półrocze 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ogółem

864 1 846 2 812 5 684 9 921 11 390 12 267 12 461 12 706 12 697 12 833 13 009 13 405 13 375 13310 13312 13945 14130 14412 213 001

158 2 102 4 284 3 839 1 657 1 351 1 308 1 397 1 369 1 478 1563 1530 1372 990 1085 1027 699 399 327 28 073

1022 3948 7096 9523 11578 12741 13575 13858 14075 14175 14396 14539 14777 14365 14395 14339 14644 14529 14739 241 074

864

158

1 846

2 102

2 812

4 284

5 684

3 839

9 921

1 657

11 390

1 351

12 267

1 308

12 461

1 397

12 706

1 369

12 697

1 478

12 833

1 563

13 009

1 530

13 405

1 372

13 375

990

13 310

1 085

13 312

1 027

13 945

699

14 130

399

14 412

327

0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

16 000

IIpólrocze

1992

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Liczba osób skierowanych na rehabilitację do zakładów współpracujących

Liczba osób skierowanych na rehabilitację do Centrów i Ośrodków KRUS

Ten system działania pozwala podobnie jak w systemie ubezpieczenia społecznego

pracowników na realizację zasady „rehabilitacja przed rentą”

i zachowanie odpowiedniej kolejności działań

prewencjawczesna

diagnostykaleczenie

rehabilitacjakompensacja

Rehabilitacja zawodowa – według definicji Międzynarodowej Organizacji Pracy – to „część ogólnego procesu

rehabilitacji, która polega na udzielaniu osobie niepełnosprawnej takich usług, jak:

poradnictwo zawodowe, szkolenie zawodowe i zatrudnienie, aby umożliwić

uzyskanie, utrzymanie i awans w odpowiedniej pracy, a przez to możliwość

integracji lub reintegracji w normalne życie społeczne”.

Proces przekwalifikowania zawodowego składa się z kilku etapów. Zaczyna się od oceny zdolności do pracy osoby, która ubiega się o świadczenie rentowe z ubezpieczenia społecznego. W wyniku tej oceny dochodzi do udzielenia odpowiedniej porady zawodowej, od której zależy powodzenie całego procesu rehabilitacyjnego.

Następnie przeprowadza się szkolenie zawodowe, obejmujące zarówno wiedzę teoretyczną, jak i nabywanie praktycznych umiejętności potrzebnych w określonym rodzaju pracy.

Po zakończeniu tego etapu następuje zatrudnienie na odpowiednio dobranym stanowisku pracy, odpowiadające predyspozycjom psychofizycznym i uzyskanym kwalifikacjom zawodowym.

W kierunku takiej racjonalizacji systemu ubezpieczeń społecznych idą zmiany wprowadzone wspomnianą już ustawą z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (nowelizacja ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin).

Ustawa ta wprowadziła od 1 września 1997 r. nowe świadczenie – rentę szkoleniową – czyli umożliwiła przekwalifikowanie zawodowe osobom ubezpieczonym, które utraciła zdolność do pracy zarobkowej w swoim zawodzie. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadziła pewne istotne zmiany w przedmiocie tej renty.

W myśl obowiązujących przepisów renta szkoleniowa przyznawana jest w przypadku

wydania przez lekarza orzecznika orzeczenia o celowości przekwalifikowania zawodowego.

Jeżeli w trakcie postępowania rentowego lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych stwierdzi celowość przekwalifikowania zawodowego, to

ubezpieczony otrzyma rentę szkoleniową na 6 miesięcy (wypłacaną przez ZUS) i

skierowanie do Powiatowego Urzędu Pracy, gdzie osoba ubezpieczona zostanie oceniona pod kątem możliwości przekwalifikowania do

nowego zawodu.

W przypadku oceny pozytywnej, dalsza wypłata świadczenia będzie uzależniona

od uczestnictwa w programie przekwalifikowania zawodowego, a okres wypłaty będzie dostosowany do programu

szkolenia. Łączny okres wypłacania świadczenia nie może jednak przekroczyć

36 miesięcy. Ze względów motywacyjnych ustalono korzystniejszy

wymiar renty szkoleniowej w porównaniu z rentą z tytułu niezdolności do pracy.

O celowości przekwalifikowania O celowości przekwalifikowania zawodowego orzekają lekarze zawodowego orzekają lekarze

orzecznicy ZUS.orzecznicy ZUS.

Oceny dokonują w aspekcie Oceny dokonują w aspekcie społecznym, fizycznym i społecznym, fizycznym i

psychicznym.psychicznym.

W ocenie społecznych komponentów zdolności do pracy bierze się pod

uwagę: ◄ ◄ sytuację społeczną osoby ubezpieczonej (wiek, stansytuację społeczną osoby ubezpieczonej (wiek, stan cywilny, posiadanie dzieci, miejsce zamieszkania),cywilny, posiadanie dzieci, miejsce zamieszkania),

◄ ◄ sytuację mieszkaniową,sytuację mieszkaniową,◄ ◄ sytuację materialną,sytuację materialną,◄ ◄ stosunek członków rodziny do projektów stosunek członków rodziny do projektów przekwalifikowania zawodowego i deklarowania przekwalifikowania zawodowego i deklarowania wsparcia w procesie nabywania nowych kwalifikacji,wsparcia w procesie nabywania nowych kwalifikacji,◄ ◄ wykształcenie ogólne i zawodowe,wykształcenie ogólne i zawodowe,◄◄ doświadczenie zawodowe,doświadczenie zawodowe,◄ ◄ ogólną sprawność osoby ubezpieczonej,ogólną sprawność osoby ubezpieczonej,

Etap ten kończy się wstępną oceną możliwości przeprowadzenia rehabilitacji

zawodowej.

Następnym etapem postępowania orzeczniczego jest medyczna ocena zdolności

do pracy. Dokonuje jej lekarz orzecznik na podstawie dokumentacji medycznej i

orzeczniczej oraz badania ubezpieczonego. Orzecznik bierze pod uwagę:

aktualne rozpoznanieaktualne rozpoznanie (rodzaj choroby na jaką cierpi osoba (rodzaj choroby na jaką cierpi osoba ubezpieczona),ubezpieczona), ubytki morfologiczne i funkcjonalne organizmuubytki morfologiczne i funkcjonalne organizmu, możliwość , możliwość skompensowania ograniczeń morfotycznych (np. przez zastosowanie skompensowania ograniczeń morfotycznych (np. przez zastosowanie protez z odpowiednimi końcówkami, możliwość zaopatrzenia protez z odpowiednimi końcówkami, możliwość zaopatrzenia ubezpieczonego w odpowiedni sprzęt ortopedyczny),ubezpieczonego w odpowiedni sprzęt ortopedyczny), wydolność fizyczną i możliwość wykonywania pracywydolność fizyczną i możliwość wykonywania pracy w w określonych warunkach (np. możliwość wykonywania określonych określonych warunkach (np. możliwość wykonywania określonych ruchów i czynności wymagających dużego wydatku energetycznego) ruchów i czynności wymagających dużego wydatku energetycznego) oraz w konkretnych warunkach,oraz w konkretnych warunkach, rokowanierokowanie – ustalenie, czy schorzenie powodujące niezdolność – ustalenie, czy schorzenie powodujące niezdolność do pracy zarobkowej ma charakter stały, ustabilizowany, czy też do pracy zarobkowej ma charakter stały, ustabilizowany, czy też możliwa jest jego zmiana: zarówno w kierunku poprawy, jak i możliwa jest jego zmiana: zarówno w kierunku poprawy, jak i pogłębienia się stwierdzanych zaburzeń,pogłębienia się stwierdzanych zaburzeń,

Ponadto lekarz orzecznik powinien:

wytypować czynności zawodowe, wytypować czynności zawodowe, uwzględniając możliwości psychofizyczne uwzględniając możliwości psychofizyczne

osoby ubezpieczonej,osoby ubezpieczonej,

• uwzględnić konieczność uwzględnić konieczność przystosowania przystosowania stanowiska pracy i stanowiska pracy i środowiska pracy do środowiska pracy do możliwości osoby możliwości osoby ubezpieczonej.ubezpieczonej.

Ocena lekarza kończy się wyszczególnieniem medycznych

przeciwwskazań do zatrudnienia oraz zawiera informacje dotyczące:

rodzaju uszkodzenia narządów i rodzaju uszkodzenia narządów i stopnia upośledzenia sprawności stopnia upośledzenia sprawności organizmu,organizmu,

• warunków pracy, w jakich badana warunków pracy, w jakich badana osoba nie może pracowaćosoba nie może pracować

Jednym z bardzo ważnych zadań lekarza orzecznika jest wskazanie osobie ubiegającej

się o świadczenie rentowe możliwości przekwalifikowania zawodowego i

wyjaśnienie procedur stosowanych w trakcie podejmowania decyzji przekwalifikowaniu.

Poziom i zakres przekazywanej przez lekarza informacji pozwalają osobie skierowanej na przekwalifikowanie zawodowe obiektywnie

określić swoją sytuację zdrowotną i psychiczne możliwości a dzięki temu

– na lepsze zrozumienie własnej sytuacji życiowej.

Na podstawie posiadanej dokumentacji medycznej i zawodowej, po analizie danych o

sytuacji społecznej ubezpieczonego i po przeprowadzeniu badania lekarz orzecznik

stwierdza, że osoba ubezpieczona jest niezdolna do pracy zarobkowej w dotychczas

wykonywanym zawodzie, jednak jej wiek, stan pozostałych sprawności fizycznych i

potencjał sprawności intelektualnych zezwalają na zdobycie nowych kwalifikacji,

naukę nowego zawodu i reintegrację społeczeństwa i występuje z propozycją

przekwalifikowania zawodowego, i kierując osobę ubezpieczoną na konsultację

psychologiczną..

Zadaniem psychologa jest pomoc Zadaniem psychologa jest pomoc osobie skierowanej na badanie w osobie skierowanej na badanie w

lepszym rozumieniu swoich lepszym rozumieniu swoich predyspozycji i sprawności predyspozycji i sprawności

psychicznych oraz wskazanie psychicznych oraz wskazanie możliwości wykorzystania ich przy możliwości wykorzystania ich przy

nauce nowego zawodu.nauce nowego zawodu.

Ocena psychologiczna, wykonywana dla celów przekwalifikowania zawodowego,

powinna uwzględniać: ogólny poziom sprawności umysłowych (zakres posiadanej wiedzy), sprawność funkcji poznawczych (uwagi, pamięci), sprawność myślenia (konkretne, pamięciowe), koordynację wzrokowo-motoryczną, zdolność do koncentracji, właściwości osobowości (reakcje emocjonalne, motywacja do podjęcia pracy zawodowej, nastawienie wobec proponowanego przekwalifikowania),ocenę patologicznych cech osobowości (neurotycznych, psychotycznych) z oceną wskaźników symulacji – dysymulacji.

Ponieważ podmiotem oceny są osoby Ponieważ podmiotem oceny są osoby różniące się wykształceniem, rodzajem różniące się wykształceniem, rodzajem

oraz stopniem oraz stopniem zaawansowania schorzeń, niezbędne jest stosowanie schorzeń, niezbędne jest stosowanie

uniwersalnych metod badania.uniwersalnych metod badania.

Celem badania psychologicznego jest Celem badania psychologicznego jest ustalenie ustalenie rozpoznania psychologicznego, psychologicznego,

mającego znaczenie dla lekarza mającego znaczenie dla lekarza orzecznika ZUS przy orzekaniu o orzecznika ZUS przy orzekaniu o

celowości przekwalifikowania celowości przekwalifikowania zawodowego.zawodowego.

Program rehabilitacji zawodowej pozwoliłby Program rehabilitacji zawodowej pozwoliłby na lepsze wykorzystanie możliwości, jakie na lepsze wykorzystanie możliwości, jakie daje ubezpieczonym renta szkoleniowa, daje ubezpieczonym renta szkoleniowa,

gdyby, możliwe było odtworzenie gdyby, możliwe było odtworzenie specjalnych ośrodków rehabilitacji ośrodków rehabilitacji

zawodowej . zawodowej . Obecnie słabym punktem tego programu są Obecnie słabym punktem tego programu są właśnie kłopoty z organizacją odpowiednich właśnie kłopoty z organizacją odpowiednich kursów przez urzędy pracy, z uwagi m.in. na kursów przez urzędy pracy, z uwagi m.in. na

ograniczone środki finansowe oraz ograniczone środki finansowe oraz ograniczenia lokalnych rynków pracy.ograniczenia lokalnych rynków pracy.

Interesujące są badania przyczyn niskiej efektywności procesu przekwalifikowania

zawodowego w O/ZUS w Tarnowie przeprowadzone przez Wyszkowskiego i

Witka.

W latach 2000 – 2002 wydano w tym Oddziale 52634 orzeczenia o niezdolności do

pracy do celów rentowych..

Lekarze orzecznicy skierowali w tym okresie 249 osób (0,169% wszystkich badanych) na

badanie przez psychologa, po uprzednim wyrażeniu przez te osoby zgody na podjęcie

działań mających na celu przekwalifikowanie zawodowe.

W 160 przypadkach psycholog nie podzielił opinii o celowości przekwalifikowania zawodowego.

Przyczyny były następujące: · niedostateczne przystosowanie się do kalectwa – u 67 osób· brak zainteresowania innym zawodem niż dotychczas wykonywany – u 40 osób· niska sprawność intelektualna – u 53 osób

A więc z 249 skierowanych do psychologa orzeczono celowość przekwalifikowania

zawodowego u 89 osób.

Następnie lekarz medycyny pracy w Powiatowym Urzędzie Pracy uznał iż u 39

osób z 89 skierowanych na przekwalifikowanie zawodowe istnieją

przeciwwskazania do wykonywania zaproponowanego i możliwego do

realizacji przez Urząd Pracy szkolenia zawodowego.

Jednak żadna z 50 osób, u których lekarz medycyny pracy nie stwierdził

przeciwwskazań do proponowanego szkolenia nie została skierowana na

odpowiednie kursy. Przyczyną był brak środków finansowych na przeprowadzenie

tych szkoleń w Urzędzie Pracy.

Badanie to potwierdza konieczność innego podejścia do problemów

rehabilitacji w Polsce.

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników art. 21 b

1. Ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy określone w art.21, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na trwałą całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, przysługuje przez okres 6 miesięcy renta szkoleniowa.2. Osobę, której przyznano rentę szkoleniową, Kasa kieruje do powiatowego urzędu pracy w celu poddania przekwalifikowaniu zawodowemu.3. Okres 6 miesięcy, o którym mowa w ust.1, ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż do 36 miesięcy.4. Przedłużenie prawa do renty szkoleniowej następuje na wniosek starosty.5. Koszty przekwalifikowania zawodowego rencisty w okresie pobierania renty rolniczej szkoleniowej są finansowane ze środków funduszu Prewencji i Rehabilitacji.

W wielu krajach ludziom, którzy ze W wielu krajach ludziom, którzy ze względu na pogorszenie stanu zdrowia względu na pogorszenie stanu zdrowia tracą zdolność do utrzymywania się z tracą zdolność do utrzymywania się z

własnych zarobków stwarza się możliwość własnych zarobków stwarza się możliwość odtworzenia zdolności do pracy i odtworzenia zdolności do pracy i możliwości powrotu do pełnego możliwości powrotu do pełnego

funkcjonowania w społeczeństwie.funkcjonowania w społeczeństwie.

Wydaje się więc, że rozwój rehabilitacji jest nieodzownym dla prawidłowego

rozwiązywania problemów społecznych w każdym nowoczesnym kraju.

W Niemczech rehabilitacja zawodowa pobytowa jest realizowana przez Ośrodki Rehabilitacji Zawodowej (Stowarzyszenie

Wyższej Użyteczności Publicznej) i finansowana przez różne instytucje:

ubezpieczenia społecznego, Ministerstwo Pracy, Urzędy Pracy itp.

Jest prowadzona baza danych osób, u których stwierdzono trwałe pogorszenie się zdolności do aktualnie wykonywanej pracy.

Następnie do programu rehabilitacji zawodowej są kierowane osoby niepełnosprawne, samodzielnie

funkcjonujące, u których stwierdzono możliwość nauki nowego zawodu w ciągu 2

lat.

Osoby te kierowane są do Ośrodków Rehabilitacji Zawodowej, gdzie po

przeprowadzeniu w okresie 2 – 4 tygodni kwalifikacji medycznej,

psychologicznej, socjologicznej i zawodowej – opracowuje się indywidualnie dla każdej

osoby niepełnosprawnej program rehabilitacji społecznej, leczniczej i

zawodowej czyli rehabilitacji kompleksowej.

W 1 roku nauki – program obejmuje:

- 50 tygodni pobytu w Ośrodku – nauka nowego zawodu uzupełniona indywidualnym programem rehabilitacji medycznej i społecznej- 6 tygodni wakacji

W 2-gim roku nauki

- 50 tygodni – stacjonarna nauka nowego zawodu uzupełniona indywidualnym programem, rehabilitacji medycznej i społecznej- 2 tygodnie wakacji

Na zakończenie jest przeprowadzany egzamin państwowy dający uprawnienia do wykonywania nowego zawodu.

Warunkiem pośredniczenia absolwentów na rynku pracy jest:

◄ ◄ wysoki poziom szkolenia zawodowego wysoki poziom szkolenia zawodowego (potwierdzony wynikiem końcowych egzaminów (potwierdzony wynikiem końcowych egzaminów państwowych), państwowych),◄ ◄ dobre rozpoznanie rynku pracy prowadzone przez dobre rozpoznanie rynku pracy prowadzone przez wyspecjalizowane komórki w Ośrodkach wyspecjalizowane komórki w Ośrodkach Rehabilitacji Zawodowej.Rehabilitacji Zawodowej.

Prof. Wiktor Dega współtwórca Polskiej Szkoły Rehabilitacji mówił, iż:

„nieludzkim jest uratowanie człowiekowi

życia, a potem pozostawienie go samemu sobie. Tymczasem właśnie wczesna i dostępna dla wszystkich rehabilitacja

zmniejsza cierpienie, poprawia sprawność i jakość życia człowieka i co jest ważne sama w sobie nie jest powodem powikłań i działań ubocznych tak częstych w farmakoterapii”.

Wg definicji WHO rehabilitacja jest kompleksowym, skoordynowanym

stosowaniem środków medycznych, socjalnych i zawodowych w celu

przystosowania osób niepełnosprawnych do nowego życia i umożliwienie im jak

największej sprawności.

Tak więc w programie rehabilitacji należy uwzględnić rehabilitację:

◄ ◄ społecznąspołeczną mającą na celu przygotowanie osób niepełnosprawnych mającą na celu przygotowanie osób niepełnosprawnych do pełnego udziału w życiu społecznym poprzez naukę pokonywania do pełnego udziału w życiu społecznym poprzez naukę pokonywania barier świadomościowych, prawnych i technicznych oraz poprzez barier świadomościowych, prawnych i technicznych oraz poprzez uodpornienie psychiczne, zwiększające gwarancję zachowania i uodpornienie psychiczne, zwiększające gwarancję zachowania i rozwijania zdobytych umiejętności zawodowych,rozwijania zdobytych umiejętności zawodowych,◄ ◄ lecznicząleczniczą traktowaną jako nowoczesny program leczenia traktowaną jako nowoczesny program leczenia umożliwiający w możliwie najkrótszym czasie przywrócenie sprawności umożliwiający w możliwie najkrótszym czasie przywrócenie sprawności do czynnego życia społecznego lub w przypadku uszkodzeń do czynnego życia społecznego lub w przypadku uszkodzeń morfologicznych, wykształcenie mechanizmów zastępczych i utrwalenie morfologicznych, wykształcenie mechanizmów zastępczych i utrwalenie ich dla rekonstrukcji zdolności do czynnego życia społecznego,ich dla rekonstrukcji zdolności do czynnego życia społecznego,◄ ◄ zawodowązawodową mającą na celu przywracanie zdolności do pracy, mającą na celu przywracanie zdolności do pracy, przekwalifikowanie zawodowe oraz stwarzanie warunków do podjęcia przekwalifikowanie zawodowe oraz stwarzanie warunków do podjęcia pracy przez osobę niepełnosprawną po zakończeniu rehabilitacjipracy przez osobę niepełnosprawną po zakończeniu rehabilitacji

Tylko więc taki kompleksowy program może zapewnić osobom

niepełnosprawnym powrót do czynnego życia społecznego i dlatego niezbędne jest podjęcie odpowiednich

decyzji w tym zakresie przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej

we współpracy z Ministerstwem Zdrowia.

Szybkie rozwiązanie tego problemu jest szczególnie istotne ze względów

społeczno-ekonomicznych..

Rehabilitacja powinna stać się w naszym kraju, podobnie jak w innych krajach

ważnym elementem polityki społecznej.

Uzasadnieniem konieczności szybkiego wprowadzenia systemu kompleksowej rehabilitacji

jest sytuacja demograficzna w naszym kraju, a także rosnące koszty świadczeń dla osób

niepełnosprawnych (aktualnie około 15 % naszego społeczeństwa). Znaczna część osób

niepełnosprawnych to ludzie w wieku produkcyjnym, którzy po prawidłowo przeprowadzonej rehabilitacji

powrócą do pracy lub będą zdolni do stworzenia sobie miejsc pracy.

Dla realizacji tego celu konieczne jest Dla realizacji tego celu konieczne jest wspólne działanie wszystkich instytucji wspólne działanie wszystkich instytucji służących osobom niepełnosprawnym służących osobom niepełnosprawnym oraz koordynacja tych działań w celu oraz koordynacja tych działań w celu

stworzenia spójnego Narodowego stworzenia spójnego Narodowego Programu Rehabilitacji.Programu Rehabilitacji.

W strategii polityki społecznej na lata 2007 – 2013 ogłoszonej przez Ministerstwo Polityki

Społecznej w 2005 r. dużą rolę ma kompleksowa rehabilitacja i aktywizacja osób niepełnosprawnych. Uznano ją jako priorytet

działań polityki społecznej.

Należy więc jak najszybciej wprowadzać w życie zapisy zawarte w tym dokumencie.

KONWENCJA o prawach osób niepełnosprawnychsporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia

2006 r.

Podstawa prawna: Dz. U. z 2012 r. poz. 1169 - dokument ratyfikacyjny podpisany przez Prezydenta RP w dniu 6 września 2012; Oświadczenie Rządowe z dnia 25 września 2012 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1170) Państwa Strony podejmą skuteczne i odpowiednie środki, uwzględniając wsparcie wzajemnie udzielane sobie przez osoby niepełnosprawne oraz wsparcie udzielane przez inne osoby, w celu umożliwienia osobom niepełnosprawnym uzyskania i utrzymania możliwie największej niezależności, pełnych zdolności fizycznych, intelektualnych, społecznych i zawodowych oraz pełnej integracji i udziału we wszystkich aspektach życia społeczeństwa. W tym celu Państwa Strony zorganizują, wzmocnią i rozwiną usługi i programy w zakresie wszechstronnej rehabilitacji, w szczególności w obszarze zdrowia, zatrudnienia, edukacji i usług socjalnych, w taki sposób, aby usługi i programy:

1. były dostępne od możliwie najwcześniejszego etapu i były oparte na multidyscyplinarnej ocenie indywidualnych potrzeb i potencjału,

2. wspierały udział i integrację w społeczeństwie oraz włączenie we wszystkie aspekty życia społeczeństwa, były dobrowolne i dostępne dla osób niepełnosprawnych możliwie blisko społeczności, w których żyją, w tym na obszarach wiejskich.

Demaskowanie mitów związanych z powrotem do pracy i miejsc pracy integrujących społecznie / Unmasking the Myths about Return to Work and Inclusive WorkplacesAutor: Joachim Breuer

Zaproszono mnie, abym poruszył kwestię rehabilitacji jako inwestycji, ze szczególnym naciskiem na zdemaskowanie mitu głoszącego, że rehabilitacja, powrót do pracy, zarządzanie niepełnosprawnością oraz wszelkie inne środki wspierające uczestnictwo i włączenie społeczne osób z niepełnosprawnością to przede wszystkim koszt dla społeczeństwa.Od wielu lat jestem gorącym zwolennikiem rehabilitacji. Moje przekonanie, że przynosi ona korzyści społeczeństwu i gospodarce, wyrosło z doświadczenia w zajmowaniu się odszkodowaniami oraz rehabilitacją osób, które doznały wypadku w pracy lub które dotknęła choroba zawodowa. Wciąż brakuje świadomości potencjału tkwiącego w rehabilitacji – zwłaszcza w kwestii zmiany percepcji, jaką może spowodować rehabilitacja (tzn. skupieniu się na sprawności zamiast na niepełnosprawności).

Rehabilitacja jako strategia narodowa: urzeczywistnienie praw / Rehabilitation as a National Economic Strategy: Making Rights Real

Autorka: Susan B. Parker

Decydenci na szczeblu krajowym mogą obecnie pozytywnie wpłynąć na gospodarkę swego kraju poprzez zwiększenie działań w zakresie habilitacji i rehabilitacji. Celem takich programów jest wpieranie osób z niepełnosprawnościami w procesie uzyskiwania lub rozwijania tych umiejętności, które potrzebne są na rynku pracy danego państwa. Praktyczne strategie programowe, stosujące efektywne działania habilitacyjne i rehabilitacyjne, przyczynią się do urzeczywistnienia prawa do habilitacji i rehabilitacji. 26. Artykuł Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych (CRPD) objaśnia to prawo.

Dziękuję za uwagę.

znaczenie rehabilitacji kompleksowej w zabezpieczeniu społecznym choroby i jej następstw

Documents