บทท�� 4ทฤษฎี�พฤติกรรมของผู้��บรโภค

รศ. วั�ชร� พฤกษกานนท�

• ทฤษฎี�การวัเคราะห์�เส้�นควัามพอใจเท%าก�น(Indifference Curve Analysis)

• ทฤษฎี�อรรถประโยชน� (Theory of Utility)

ทฤษฎี�พฤติกรรมของผู้��บรโภค

วัธี�เชงน�บ(Cardinal Approach)

วัธี�เชงลำ+าดั�บ(Ordinal Approach)

4.1 การวัเคราะห์�พฤติกรรมผู้��บรโภคโดัยทฤษฎี�อรรถประโยชน�

411. . ควัามห์มายของค+าวั%าอรรถประโยชน� (utility)• ควัามส้ามารถของส้นค�าห์ร-อบรการชนดัใดัชนดั

ห์น.�ง ท��ส้ร�างควัามพอใจให์�ก�บผู้��บรโภคส้นค�าน�/น

• ควัามพอใจท��ผู้��บรโภคไดั�ร�บจากการบรโภคส้นค�าแลำะบรการในขณะห์น.�ง

: ส้ามารถวั�ดัค%าเป3นติ�วัเลำขไดั� ม�ห์น%วัยเป3น“ย�ทลำ” (Util)

4.1.2 ข�อส้มม4ติของทฤษฎี�อรรถประโยชน� 1. ผู้��บรโภคท4กคนเป3นคนม�เห์ติ4ผู้ลำ (economic

man) 2. ผู้��บรโภคแติ%ลำะคนม�รายไดั�ท��จ+าก�ดั 3. ติลำาดัท��ม�การซื้-/อขายส้นค�าก�นน�/นเป3นติลำาดัแข%งข�นส้มบ�รณ� 4. ส้นค�าท��ซื้-/อขายก�นน�/นส้ามารถแบ%งเป3นห์น%วัยเลำ6ก ๆ

เพ-�อขายติามปรมาณท��ผู้��ซื้-/อติ�องการ

5. ควัามพอใจท��วั�ดัออกมาเป3นห์น%วัยห์ร-อเป3น ติ�วัเลำข

6. ผู้��บรโภคส้ามารถเปร�ยบเท�ยบควัามพอใจในการบรโภคส้นค�าแติ%ลำะชนดัไดั�

• อรรถประโยชน์�รวม (Total Utility; TU) ควัามพอใจรวัมท��ผู้��บรโภคไดั�ร�บจากการบรโภคส้นค�าจ+านวันห์น.�งในเวัลำาใดัเวัลำาห์น.�ง• อรรถประโยชน์�หน์�วยสุ�ดท้�ายหร�ออรรถประโยชน์�สุ�วน์เพิ่��ม (Marginal Utility; MU) ควัามพอใจท��ผู้��บรโภคไดั�ร�บจากการ

บรโภคส้นค�าชนดัน�/น ๆ เพ�มข./น(ห์ร-อลำดัลำง) จากเดัมห์น.�งห์น%วัย

เป3นควัามพอใจท��ไดั�ร�บจากการบรโภค ส้นค�าช/นส้4ดัท�าย

4.1.3 แน์วคิ�ดเกี่��ยวกี่�บอรรถประโยชน์�

กี่ฎกี่ารลดน์�อยถอยลงของอรรถประโยชน์�สุ�วน์เพิ่��ม (Law of Diminishing

Marginal Utility): เม-�อผู้��บรโภคไดั�บรโภคส้นค�าแลำะบรการชนดัใดั

ชนดัห์น.�งเพ�มข./นเร-�อยๆท�ลำะห์น%วัยแลำ�วั อรรถประโยชน�ส้%วันเพ�ม (MU) ของส้นค�าน�/นจะลำดัลำงติามลำ+าดั�บ จนม�ค%าเป3นศ�นย�แลำะติดัลำบไดั�

4.1.4 ควัามส้�มพ�นธี�ระห์วั%างอรรถประโยชน�รวัมแลำะอรรถประโยชน�ส้%วันเพ�ม

- ในร�ปแบบของส้มการ

- ในร�ปแบบของติาราง

- ในร�ปแบบของกราฟ

กี่ารคิ%าน์วณหาคิ�าอรรถประโยชน์�รวม: TU

TUn = MU1 + MU2 + MU3 + -------- +

MUn

n

TUn = MUii = 1

: ผู้ลำรวัมของอรรถประโยชน�ส้%วันเพ�ม (MU) ท��ไดั�จากการบรโภคส้นค�าติ�/งแติ%ห์น%วัยแรกถ.งห์น%วัยท��ก+าลำ�งพจารณาอย�% เข�ยนเป3นส้มการไดั�ดั�งน�/

สุมกี่ารคิวามสุ�มพิ่�น์ธ์�ระหว�างอรรถประโยชน์�รวมและอรรถประโยชน์�สุ�วน์เพิ่��ม

MUn = TUn – TU -n 1

MU =

Q

TU

Q

TU

n = จ+านวันส้นค�าท��บรโภค ΔTU =การเปลำ��ยนแปลำงของอรรถประโยชน�รวัม

ΔQ = การเปลำ��ยนแปลำงของปรมาณส้นค�าท��บรโภค

กี่ารคิ%าน์วณหาคิ�าอรรถประโยชน์�สุ�วน์เพิ่��มMU

ติารางแลำะเส้�นแส้ดังอรรถประโยชน�ของการบรโภค ไอศกร�ม

ไอศกร�ม (ถ�วัย)

อรรถประโยชน�รวัม (TU)

อรรถประโยชน�ห์น%วัยส้4ดัท�าย

(MU)

1 10 10

2 17 7

3 20 3

4 20 0

5 16 -4

16

20

20

17

10

0

TU(ย�ทลำ)

- 45

04

33

72

101

-0

MU(ย�ทลำ)

ไอศคร�ม (ถ�วัย)

ควัามพอใจรวัมจากการบรโภค2ถ�วัยควัามพอใจจากการบรโภค ถ�วัยท��2

20

ควัามพอใจรวัมจากการบรโภค 4ถ�วัย

0

ควัามพอใจจากการบรโภคถ�วัยท�� 4

ควัามห์มาย TU , MU

- 45

04

33

72

101

-0

MU(ย�ทลำ)

ไอศคร�ม (ถ�วัย)

16

20

20

17

10

0

TU(ย�ทลำ)

ถ�าทราบ TU วัธี�ค+านวัณค%า MU

บรโภค 1 ถ�วัยให์�ควัามพอใจรวัม10ย�ทลำ

บรโภค 2 ถ�วัยให์�ควัามพอใจรวัม17ย�ทลำ

เฉพาะถ�วัยท�� 2 ท+าให์�ควัามพอใจเพ�มข./น

17-10 = 7

Marginal Utility : MU

MUn = TUn - TUn –

1

=

Q

TU

MU =12

1017

7==

ห์ร-อ

16

20

20

17

10

0

TU(ย�ทลำ)

- 45

04

33

72

101

-0

MU(ย�ทลำ)

ไอศกร�ม (ถ�วัย) ไอศกร�ม ท�/งห์มดั 2 ถ�วัย

ให์�ควัามพอใจรวัมเท%าใดั10 + 7 = 17 ย�ทลำ

ควัามพอใจรวัม (Total Utility): TU

10 + 7 + 3 = 20 ย�ทลำ10 + 7 + 3 + 0 = 20 ย�ทลำ

TUสุ(งสุ�ด

ถ�าทราบ MU วัธี�ค+านวัณค%า TU

TUn = MU1 + MU2 + MU3 +

------

เม-�อMU = 0

TU

Q0

5

10

15

20

25

MU

Q0

5

10

-5

54321

54321

TU

MU

ร�ปกราฟของเส้�น TU แลำะ MU(ถ�วัย

)(TU) (MU)

1 10 10

2 17 7

3 20 3

4 20 0

5 16 -4

1. ติราบใดัท�� MU ม�ค%าเป3นบวัก TU จะม�ค%าเพ�มข./นเร-�อย ๆ

2 . เม-�อ MU เท%าก�บศ�นย� TU จะม�ค%าส้�งส้4ดั

3.

MU =TU

Q

= slope TU

ควัามส้�มพ�นธี�ของ TU แลำะ MU ในร�ปกราฟ

TU

Q0

5

10

15

20

25

MU

Q0

5

10

-5

54321

54321

TU

MU

= slope TU

MU =TU

Q

พิ่�จารณากี่ฎกี่ารลดน์�อยถอยลงของอรรถประโยชน์�สุ�วน์เพิ่��ม (Law of Diminishing Marginal

Utility)

ไอศคิร�ม (ถ�วย)

TU MU

1 10 10

2 17 7

3 20 3

4 20 0

5 16 -4

: เม-�อผู้��บรโภคไดั�บรโภคส้นค�าแลำะบรการเพ�มข./น ท�ลำะห์น%วัยแลำ�วั อรรถประโยชน�ส้%วันเพ�ม (MU) ของส้นค�าน�/นจะลำดัลำงติามลำ+าดั�บ จนม�ค%าเป3นศ�นย�แลำะติดัลำบไดั�

415. . ด�ลยภาพิ่ของผู้(�บร�โภคิ

(ConsumerEquilibrium)

• จ4ดัดั4ลำยภาพจะเป3นจ4ดัท��ผู้��บรโภคไดั�ใช�รายไดั� ซื้.�งม�อย�%อย%างจ+าก�ดั ซื้-/อส้นค�าห์ร-อบรการท��ติน

ติ�องการมากท��ส้4ดัก%อน แลำะจะซื้-/อชนดัอ-�น ๆ รองลำงมาเร-�อย ๆ จนห์มดัรายไดั� โดัยไดั�ร�บ

ควัามพอใจส้�งส้4ดั

• เป3นส้ภาพท��ผู้��บรโภคไดั�ร�บควัามพอใจส้�งส้4ดั

ควัามพอใจส้�งส้4ดัห์มายถ.ง TUส้�งส้4ดั

ด�ลยภาพิ่ของผู้(�บร�โภคิ

1. กรณ�ราคาส้นค�าเท%าก�บศ�นย�

2. กรณ�ราคาส้นค�าไม%เท%าก�บศ�นย�

2.1 กรณ�ม�การซื้-/อส้นค�าชนดัเดั�ยวั

2.2 กรณ�ม�การซื้-/อส้นค�าห์ลำายชนดั แลำะราคาส้นค�าไม%เท%าก�น

2.กรณ�ราคาส้นค�าไม%เท%าก�บศ�นย�ห์ร-อติ�องซื้-/อส้นค�า

ผู้��บรโภคจะเปร�ยบเท�ยบค%าอรรถประโยชน�ท��เขาไดั�ร�บจากการบรโภคส้นค�าห์น%วัยน�/นๆ ก�บอรรถประโยชน�ท��จะติ�องส้�ญเส้�ยไปจากการจ%ายเงนค%าซื้-/อส้นค�าห์น%วัยน�/น

1.กรณ�ราคาส้นค�าเท%าก�บศ�นย� ห์ร-อส้นค�าไดั�เปลำ%า

TUt ม�ค%าส้�งส้4ดัเม-�อ

MUA = MUB = . . . = 0

กรณ�ท��2.1 ม�การซื้-/อส้นค�าชนดัเดั�ยวั

อรรถประโยชน�ท��ไดั�ร�บจากการซื้-/อส้นค�าน�/นๆ = MUA

อรรถประโยชน�ท��ส้�ญเส้�ยไปจากการซื้-/อส้นค�า = PA

เม-�อก+าห์นดัให์�เงน 1 บาทม�ค%าอรรถประโยชน� = 1ย�ทลำ

ติราบใดัท�� MUA > PA จะซื้-/อส้นค�าเพ�มข./นเร-�อยๆจนกระท��ง MUA = PA

ห์าก MUA < PA จะไม%ซื้-/อ

ดั�งน�/นดั4ลำยภาพผู้��บรโภค (TU ส้�งส้4ดั )

เกดัเม-�อ MUA = PA แลำะติ�องไม%เกนรายไดั�ท��ม�อย�%

กรณ�ท�� 2.2 : กรณ�การซื้-/อส้นค�าห์ร-อบรการ ห์ลำายชนดั แติ%ลำะชนดัม�ราคาไม%เท%าก�น

ในการเปร�ยบเท�ยบ MU ของส้นค�าแติ%ลำะชนดัจะปร�บให์�ราคาส้นค�าท4กชนดัเท%าก�บห์น.�งเส้�ยก%อน โดัยเอาราคาห์าร MU ของส้นค�า

แติ%ลำะชนดัน�/น

: เลำ-อกส้นค�าท��ให์�ค%า MU ส้�งส้4ดัก%อน แลำ�วัจ.งเลำ-อกส้นค�าท��ให์�ค%า MU ติ+�าลำงมาจนกวั%ารายไดั�จะห์มดั

ห์ลำ�ก

ส้นค�า A ราคา PA

ส้นค�า B ราคา PB

(PA PB)

ราคา 1 บาท

ส้นค�า A ราคา PA บาท ให์�อรรถประโยชน� = MUA

ส้นค�า A ราคา 1 บาท ให์�อรรถประโยชน� =PA

MUA

ดั4ลำยภาพของผู้��บรโภค (TU ส้�งส้4ดั)

PA

MUA = = . . . =PB

MUB

Pn

MUn

* MU/P = อรรถประโยชน�ห์น%วัยส้4ดัท�ายของเงน 1 บาท

ดั4ลำยภาพของผู้��บรโภคจะเกดัข./นเม-�อบรโภคเร-�อยๆจนกระท��ง อรรถประโยชน�ห์น%วัยส้4ดัท�ายของเงน 1 บาท ในการซื้-/อ

ส้นค�าแติ%ลำะชนดัเท%าก�นห์มดั

ซื้.�งก6ค-อจนกระท��งอรรถประโยชน�ห์น%วัยส้4ดัท�ายของส้นค�า แติ%ลำะชนดัห์ารดั�วัยราคาของม�นม�ค%าเท%าก�นห์มดั

6

7

8

9

10

2

4

6

7

8

MUY / PYMUX / PX

665

7124

8183

9212

10241

MUYMUX

ส้นค�า Yส้นค�า Xจ+านวันซื้-/อ

ส้นค�า X ราคาห์น%วัยลำะ 3 บาท แลำะ Y ราคาห์น%วัยลำะ 1 บาท ผู้��บรโภคม�รายไดั� 10 บาท MU ในการบรโคส้นค�า X แลำะY

เป3นดั�งติาราง

6

7

8

9

10

2

4

6

7

8

MUY / PYMUX / PX

665

7124

8183

9212

10241

MUYMUX

ส้นค�า Yส้นค�า Xจ+านวันซื้-/อ

PX

MUX =PY

MUYดั4ลำยภาพเกดัข./นเม-�อ

6

7

8

9

10

MUY / PYMUX / PX

665

7124

8183

9212

10241

MUYMUX

ส้นค�า Yส้นค�า Xจ+านวันซื้-/อ

2

4

6

7

8

ซื้-/อ X = 1 ซื้-/อ Y = 3

(1 * 3 ) + 3*1 = 6 บาท

+ 24

10 9 8( + + ) = 51 Util

ช4ดัท�� 1

จ�ายเง�น์

TU

ซื้-/อ X = 2 ซื้-/อ Y = 4

2*3 4*1( ) + ( )= 10 บาท

24 21( + ) + 10987 = 79 Util

ช4ดัท�� 2

จ�ายเง�น์

TU

ซื้-/อ X = 3 ซื้-/อ Y = 5

3*3 5*1

= 14 บาท เป3นไปไม%ไดั�เพราะเงนไม%พอ

ช4ดัท�� 3

จ�ายเง�น์

ดั4ลำยภาพของผู้��บรโภค (TU ส้�งส้4ดั) เกดัข./นเม-�อ

ซื้-/อ X 2 ห์น%วัยแลำะ Y 4 ห์น%วัย

PA

MUA = = . . . =PB

MUB

Pn

MUn

TU = (2 4 +2 1 ) + (1 0 +9 +8 +7 ) = 79 Util

ใช�จ%ายเงน = 10 บาท

ส้ร4ป

การบรโภคจ4ดัแม�จะใช�เงน 10 บาท แติ%ซื้-/อ X แลำะ Y ในส้�ดัส้%วันอ-�นท��

เช%น ซื้-/อ X = 3 , Y = 1

จ%ายเงน = (3 * 3 ) + (1 * 1 )= 10 บาทTU = (2 4 +2 1 +1 8 ) + (1 0 ) = 73 ( น�อยกวั%า 7 9 )

PX

MUX

PY

MUY TU จะไม%ส้�งส้4ดั

665

7124

8183

9212

10241

MUYMUX

สุ�น์คิ�า Yสุ�น์คิ�า Xจ%าน์วน์ซื้�/อ

6

7

8

9

10

MUY / PYMUX / PX

2

4

6

7

8

4.1.6 กี่ารหาเสุ�น์อ�ปสุงคิ�ของสุ�น์คิ�าโดยท้ฤษฎ�อรรถประโยชน์�

จากติ�วัอย%างเดัม ถ�าราคาส้นค�า X ลำดัลำงเห์ลำ-อ 1บาท

ดั4ลำยภาพของผู้��บรโภค (TU ส้�งส้4ดั) เกดัข./นเม-�อ

PX

MUX

PY

MUY=

เม-�อติ�องการห์าเส้�นอ4ปส้งค�ของส้นค�าใดั จะพจารณาดั4ลำยภาพเม-�อม�การปลำ��ยนแปลำงในราคาส้นค�าน�/น

ห์ากติ�องการห์าเส้�นอ4ปส้งค�ของส้นค�าX

กี่ารหาเสุ�น์อ�ปสุงคิ�ของสุ�น์คิ�า X โดยท้ฤษฎ�อรรถประโยชน์�จากติ�วัอย%างเดัม ถ�าราคาส้นค�า X ลำดัลำงเห์ลำ-อ 1 บาท

665

24124

8183

9212

10241

MUYMUX

ส้นค�า Yส้นค�า Xจ+านวันซื้-/อ

612

18

21

24

MUY / PYMUX / PX1

6

7

8

9

10

ดั4ลำยภาพให์ม% ซื้-/อ X = 5 แลำะ Y = 5

ใช�ใช�จ%ายเงน = ( 5*1)+( 5*1) = 10 บาท

ควัามติ�องการซื้-/อ X

จะเห์6นวั%า เม-�อราคา X

จะเห์6นวั%า เม-�อราคา ควัามติ�องการซื้-/อ X ติามกฎี D

ราคา X ปรมาณซื้-/อ X

3 2

1 5

D

2 5

1

3

Q

P

ส้นค�า X ราคาห์น%วัยลำะ 3 บาท ณ จ4ดัดั4ลำยภาพซื้-/อ X = 2 ห์น%วัย

ส้นค�า X ราคา เป3นห์น%วัยลำะ 1บาท ดั4ลำยภาพให์ม%ซื้-/อ X = 5 ห์น%วัย

ส้ามารถน+าควัามส้�มพ�นธี�ของราคาแลำะปรมาณส้ร�างติารางแลำะเส้�นอ4ปส้งค�ไดั�ดั�งน�/

เราส้ามารถก+าห์นดัให์�แกนติ�/งซื้.�งแส้ดังระดั�บราคาน�/นแทนดั�วัยค%า MU ไดั� ท�/งน�/เพราะ ณ จ4ดัดั4ลำยภาพ ผู้��

บรโภคจะซื้-/อส้นค�าณ ระดั�บท�� MU = P ดั�งน�/นเส้�น MU ก6ค-อเส้�นเดั�ยวัก�บเส้�นอ4ปส้งค�น��นเอง

D=MU

ราคา X ปรมาณซื้-/อ X

3 2

1 5

2 5

1

3

Q

P ( MU)

Q

417. . ส้%วันเกนของผู้��บรโภค

(Consumer’s Surplus or Buyers’Surplus) ส้%วันเกนของผู้��บรโภคเป3น

ผู้ลำติ%างระห์วั%างราคาท��ผู้��บรโภคเติ6มใจจะจ%ายก�บราคาจรงๆท��ผู้��บรโภคไดั�จ%าย

ไป

0

P

P1

A

E1

D = MU

B

ส้%วันเกนผู้��บรโภค

Q1

( MU)

ราคาติลำาดั

1 2 3

5

20

0

E10

15

D = MU

S

จากดั4ลำยภาพราคาติลำาดัส้+าห์ร�บส้นค�าน�/ค-อห์น%วัยลำะ 10 บาท ผู้��บรโภคจะซื้-/อส้นค�า 3 ห์น%วัย

ดั�งน�/น เขาจะติ�องจ%ายเงนไปท�/งส้/นเท%าก�บ 10 *3 = 30บาท

30 บาท

1 2 3

5

20

0

E10

15

D = MU

S

ติามปกติเส้�นอ4ปส้งค�ก6ค-อเส้�น MU จะแส้ดังถ.งจ+านวันเงนส้�งส้4ดัท��ผู้��บรโภคยนดั�จะจ%ายส้+าห์ร�บการซื้-/อส้นค�าแติ%ลำะจ+านวัน เช%น

ราคา 20 บาท เป3นราคาส้�งส้4ดัท��ผู้��บรโภคเติ6มใจจ%ายส้+าห์ร�บ ส้นค�าห์น%วัยท�� 1ราคา 15 บาทเป3นราคาส้�งส้4ดัท��ผู้��บรโภคเติ6มใจจ%ายส้+าห์ร�บ

ส้นค�าห์น%วัยท�� 2ราคา 10 บาทเป3นราคาส้�งส้4ดัท��ผู้��บรโภคเติ6มใจจ%ายส้+าห์ร�บส้นค�าห์น%วัยท�� 3

1 2 3

5

20

0

E10

15

D = MU

S

ห์น%วัยท�� 1 ผู้��บรโภคเติ6มใจจ%าย 20 บาทแติ%จ%ายจรง 10 บาท ส้%วันเกนผู้��บรโภค = 10บาท ห์น%วัยท�� 2 ผู้��บรโภคเติ6มใจจ%าย 15 บาทแติ%จ%ายจรง 10 บาท ส้%วันเกนผู้��บรโภค = 5 บาท ห์น%วัยท�� 3 ผู้��บรโภคเติ6มใจจ%าย 10 บาทแติ%จ%ายจรง 10 บาท ส้%วันเกนผู้��บรโภค = 0 บาท

ส้%วันเกนผู้��บรโภค

P

D

0

10

15

20

E

1 2 30

Q

จะพบวั%าในการซื้-/อส้นค�า 3ห์น%วัยม�ส้%วันเกนผู้��บรโภคเกดัข./นเท%าก�บ 10 + 5 + 0 = 15 บาท ห์ร-อ

ก6ค-อ (20+15+10)- 30 = 15 บาท น��นเอง

ถ�าพจารณาห์น%วัยย%อยๆท4กห์น%วัย

แลำ�วั ส้%วันเกนผู้��บรโภคก6 ค-อพ-/นท��เห์น-อราคาติลำาดั

ณ ขณะใดัขณะห์น.�งของเส้�นอ4ปส้งค�น��นเอง

ส้%วันเกนผู้��บรโภค

0

P

P1

A

E1

D = MU

B

พจารณาในแง%เส้�น Demand

ณ ระดั�บราคา OP1 ติ�องการซื้-/อ OQ1 จ%ายเงน = OP1E1Q1

พจารณาในแง%เส้�น MUซื้-/อส้นค�า OQ1 จะเกดัอรรถประโยชน�รวัม = MU1 + MU2 +…..

= OAE1Q1ส้%วันเกนผู้��บรโภค = OAE1Q1 - OP1E1Q1 = P1AE1

น��นค-อ ส้%วันเกนผู้�� บรโภค ค-อ พ-/นท��

เห์น-อราคาติลำาดัในขณะห์น.�งของเส้�นอ4ปส้งค�

Q1

ส้%วันเกนผู้��บรโภค

ส้ร4ป

ข�อโติ�แย�งของทฤษฎี�อรรถประโยชน�1. ควัามพอใจในการบรโภคส้นค�าแติ%ลำะห์น%วัย

ส้ามารถวั�ดัออกมาเป3นติ�วัเลำขไดั�น�/น ไม%เป3นควัามจรง

2. ไม%ม�ผู้��บรโภคคนใดัจะท+าติารางอรรถประโยชน�ห์น%วัยส้4ดัท�ายไวั�อย%างลำะเอ�ยดัลำ%วังห์น�า

4.2 การวัเคราะห์�พฤติกรรมผู้��บรโภคโดัยอาศ�ยการวัเคราะห์�เส้�นควัามพอใจเท%าก�น

-เส้�นควัามพอใจเท%าก�น - เส้�นงบประมาณ -ดั4ลำยภาพผู้��บรโภค

• ควัามห์มาย : แส้ดังส้%วันผู้ส้มติ%าง ๆ ของส้นค�าส้อง ชนดั ซื้.�งให์�ควัามพอใจแก%ผู้��บรโภคเท%าก�น

421. . เสุ�น์คิวามพิ่อใจเท้�ากี่�น์ (Indifference Curve; IC)

ทางเลำ-อกในการบรโภคห์ม�ก�บปลำาท��ไดั�ร�บควัามพอใจเท%าก�น

ปลำา + Y +

ห์ม� + X )

0 30

1 20

2 15

3 11

4 8

5 4

6 0

ให์�ควัามพอใจ เท%าก�น

ติ�วัอย%าง

ปลำา ( Y )

ห์ม� ( X )

0 30

1 20

2 15

3 11

4 8

5 4

6 0

ปลำา

ห์ม�

1 2 3 4 5 6

10

20

30เสุ�น์คิวามพิ่อใจเท้�ากี่�น์

แผู้นภาพท��แส้ดังเส้�นควัามพอใจเท%าก�น (Indifference Map)Y

X

พอใจมากกวั%า

พอใจน�อยกวั%า

IC3

IC2

IC1

IC1

IC2IC3 > >

คิ�ณสุมบ�ติ�ของเสุ�น์คิวามพิ่อใจเท้�ากี่�น์

1. เป3นเส้�นโค�งห์ร-อเส้�นติรงท��ลำาดัจากซื้�ายลำงมา

ทางขวัา

Y

X

Y

X

AY1

X1

BY2

X2

IC

ม�ค%าควัามลำาดัช�น (slope) เป3นลำบ

2.เป3นเส้�นท��โค�งเวั�าเข�าห์าจ4ดัก+าเนดั (convex to the origin)

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

X

Y

ส้นค�าท�/ง 2 ชนดัทดัแทนก�นไดั�ไม%ส้มบ�รณ�

อ�ติราส้4ดัท�ายของการทดัแทนก�นม�ค%าลำดัลำงเร-�อยๆ(Marginal Rate of Substitution; MRS X for Y ) MRS X for Y ห์มายถ.งอ�ติราการลำดัลำงของส้นค�า Y เม-�อบรโภคส้นค�า X เพ�มข./นอ�ก 1 ห์น%วัย โดัยไม%ท+าให์�ควัามพอใจเปลำ��ยนแปลำง

Y

X

ICY4

Y3

Y2

Y1

X1

X2 X3 X4

MRS X for Y = Y

X

= Slope IC

ส้นค�าท�/ง 2 ชนดัทดัแทนก�นไดั�ไม%

ส้มบ�รณ�

A

B

CD

เร-�อยๆ

เส้�น IC จะโค�งเวั�ามากน�อยข./นอย�%ก�บควัามส้ามารถใช�ทดัแทนก�นของส้นค�าท�/ง 2 ชนดัน�/น Y

X

Y Y

ICICIC

XX

ท้ดแท้น์อย�างสุมบ(รณ�

ท้ดแท้น์ไม�ได�เลย

ท้ดแท้น์ได�บ�างแติ�ไม�สุมบ(รณ�

3. เส้�นควัามพอใจแติ%ลำะเส้�นจะติ�ดัก�นไม%ไดั�

Y

X

Y

X

A

B

C

IC1: A = B

IC1

IC2

IC2: A = C

แติ% C > B

422. . เส้�นงบประมาณห์ร-อเส้�นราคา (Budget line or Priceline)

แส้ดังให์�เห์6นถ.งจ+านวันติ%าง ๆของส้นค�า 2 ชนดั ท��ส้ามารถซื้-/อไดั�ดั�วัยเงนจ+านวันห์น.�งติามท��ก+าห์นดัไวั� ณ ราคาติลำาดัในขณะน�/น

ควัามห์มาย

Y

0 X

A

B

ก+าห์นดัให์�ส้นค�าม� 2 ชนดัน�/นค-อ ส้นค�า X แลำะส้นค�า Y

I = งบประมาณของผู้��บรโภคส้นค�า X ราคาห์น%วัยลำะ Pxส้นค�า Y ราคาห์น%วัยลำะ Py

I = X*Px +Y*Py

ส้มการงบประมาณ

Py

I= A

I Px

B =

Y

X0

PX

Iซื้-/อ X อย%างเดั�ยวั = ห์น%วัย = จ4ดั B

ซื้-/อ Y อย%างเดั�ยวั

AB = เส้�นงบประมาณ

I = X*Px +Y*Py

I = 0*Px +YPy = 0+YPy ห์น%วัย = จ4ดั A

Py

IY =

วัธี�ลำากเส้�นงบประมาณ

ติ�วัอย%าง ม�งบประมาณ 100 บาท ซื้-/อส้นค�าท�/ง 2 ชนดั ค-อส้นค�า x แลำะส้นค�า y ส้นค�า x ราคาห์น%วัยลำะ 10 บาท ส้นค�า y ราคาห์น%วัยลำะ 5 บาท เราส้ามารถส้ร�างเส้�นงบประมาณไดั�

ดั�งน�/

I = X* Px +Y* Py

100 = X*10 + Y*5

แทนค%า

ถ�าซื้-/อ Y อย%างเดั�ยวั I = Y* Py +0

100 = Y * 5

Y = 20

Y

0

A

BX

20

10

ถ�าซื้-/อ x อย%างเดั�ยวั I = X* Px +0

100 = X *10

X = 10

I = X* Px +Y* Py

เส้�นงบประมาณ

จ4ดัติ%าง ๆ บนเส้�นงบประมาณ AB ส้ามารถซื้-/อ x แลำะ y ไดั�ดั�วัยเงน 100 บาทท�/งส้/น

รายจ%ายท�/งส้/น

= จ%ายซื้-/อ X + จ%ายซื้-/อ Y

= 4 x 10 + 12 x 5

= 100 บาท

Y

0

A

B

C

X

20

12

4 10

เช%น ณ จ4ดั c จะซื้-/อ y เป3นจ+านวัน 12 ห์น%วัย แลำะซื้-/อ x เป3นจ+านวัน 4 ห์น%วัย

100บาท

Y

X0

A

B

= Py

I

I Px

= Px Py

AB =OAOB

Slope ของเส้�นงบประมาณ

Py

I

I Px

Slope

Price line

• เม-�อรายไดั�ท��เป3นติ�วัเงนเปลำ��ยนแปลำงโดัยราคาส้นค�าคงท��

การเปลำ��ยนแปลำงของเส้�นงบประมาณ• เม-�อราคาส้นค�าเปลำ��ยนแปลำงโดัยรายไดั�ท��เป3นติ�วัเงนคงท��

Y

X0

A

B C

Px

ส้ามารถซื้-/อส้นค�า x ไดั�เพ�ม เป3น OCเส้�นงบประมาณให์ม%จะเป3นเส้�น AC

1. เม-�อราคาส้นค�าเปลำ��ยนแปลำงโดัยรายไดั�ท��เป3นติ�วัเงนคงท��การเปลำ��ยนแปลำงของเส้�นงบประมาณ

• Px เปลำ��ยนแปลำง เปลำ��ยนแปลำงจ4ดัติ�ดับนแกน x

Y

X0

A

D B

จะซื้-/อส้นค�า xไดั�น�อยลำง เป3น ODเส้�นงบประมาณให์ม%จะเป3นเส้�น AD

Px

1. เม-�อราคาส้นค�าเปลำ��ยนแปลำงโดัยรายไดั�ท��เป3นติ�วัเงนคงท��

Y

X0

A

D B C

• Px เปลำ��ยนแปลำง

Px

Px

ส้ร4ปเปลำ��ยนแปลำงของเส้�นงบประมาณ

•เป3นการเปลำ��ยนแปลำงจ4ดัติ�ดับนแกน x

Y

0A

X

D

B

CPY

PY

• Py เปลำ��ยนแปลำง

•เป3นการเปลำ��ยนแปลำงจ4ดัติ�ดับนแกน y

Y

0 X

C

A

B D

• เม��อรายได�ท้��เป4น์ติ�วเง�น์เพิ่��มข5/น์

เส้�นงบประมาณจะเคลำ-�อนท��ไปทางขวัาม-อแลำะขนานก�บเส้�นเดัม

เป3นเส้�น CD

2. เม-�อรายไดั�ท��เป3นติ�วัเงนเปลำ��ยนแปลำงโดัยราคาส้นค�าคงท��การเปลำ��ยนแปลำงของเส้�นงบประมาณ

Y

0 XF

A

E

B

• เม��อรายได�ท้��เป4น์ติ�วเง�น์ลดลง

เส้�นงบประมาณจะเคลำ-�อนท��ไปทางซื้�ายม-อแลำะขนานก�บเส้�นเดัม

เป3นเส้�น EF

การเปลำ��ยนแปลำงเส้�นงบประมาณในลำ�กษณะขนานก�บเส้�นเดัมอาจเกดัจากการท��รายไดั�เป3นติ�วัเงนคงท�� แติ%ราคา ส้นค�าท�/ง 2 ชนดัเปลำ��ยนแปลำงในทศทางเดั�ยวัก�นแลำะอ�ติราท��เท%าก�น ห์ร-อก6ค-อเม-�อรายไดั�ท��แท�จรงเปลำ��ยนแปลำงไปน��นเอง

Y

0X

A

C

D B

Y

0X

A

B

C

D

ราคา X แลำะ Y เพ�มข./นในอ�ติราท��เท%าก�น

ราคา X แลำะ Y ลำดัลำงในอ�ติราท��เท%าก�น

423 ด�ลยภาพิ่ของผู้(�บร�โภคิ (Consumer’s Equilibrium)

ค-อ ภาวัะท��ผู้��บรโภคไดั�ร�บควัามพอใจส้�งส้4ดัจากการใช�รายไดั�ห์ร-องบประมาณท��ม�อย�%ท� /งห์มดั

ไปในการบรโภคส้นค�า x แลำะส้นค�า y

เส้�น IC ส้�มผู้�ส้ก�บเส้�นงบประมาณ

จ�ดด�ลยภาพิ่จะเกี่�ดข5/น์เม��อ

จ4ดั E เป3นจ4ดัดั4ลำยภาพของผู้��บรโภค

X1

0B

IC

E

A

Y1

Y

X

โดัยบรโภคส้นค�า x จ+านวัน OX1 แลำะบรโภค y จ+านวัน OY1

เส้�น IC ส้�มผู้�ส้ก�บเส้�นงบประมาณ

จ4ดั C ห์ร-อ D ให์�ควัามพอใจน�อยกวั%าการบรโภค ณ จ4ดั E

0B

IC1

E

A

X1

Y1

Y

X

C

D

Fจ4ดั F อย�%นอก

เห์น-องบประมาณท��ม�อย�%

IC2

IC4

IC3

E

X

Y

IC

B

A

ณ.จ4ดัดั4ลำยภาพ E

Slope IC = Slope B/L

MRSXforY = Px

PY

ในทางคณติศาส้ติร�

0

กี่ารเช��อมโยงด�ลยภาพิ่ผู้(�บร�โภคิจากี่ท้ฤษฎ�อรรถประโยชน์�และท้ฤษฎ�กี่ารว�เคิราะห�เสุ�น์คิวามพิ่อใจเท้�ากี่�น์ท้ฤษฎ�อรรถประโยชน์�

Y

Y

X

X

P

MU

P

MU

ท้ฤษฎ�กี่ารว�เคิราะห�เสุ�น์คิวามพิ่อใจเท้�ากี่�น์ MRSX for Y =

X

Y

X

Y

P

P

X X

Y Y

MU P

MU P

X

Y

MU

MUMRSX for Y =

X

Y

X

Y

P

P

ท�/ง 2 ทฤษฎี�ม�เง-�อนไขเดั�ยวัก�น

กี่ารเปล��ยน์แปลงด�ลยภาพิ่ของผู้(�บร�โภคิ • ดั4ลำยภาพเปลำ��ยนเม-�อรายไดั�

เปลำ��ยนX

Y0D

IC2

E2

C

X1

Y2 E1

IC1

Y1

A

X2 B

รายไดั�

งบประมาณ AB CD

จ4ดัดั4ลำยภาพ E1 E2

X

Y0D

IC2

E2

C

X1

Y2 E1

IC1

Y1

A

X2 B

Income Consumption Curve; ICC

ราคาส้นค�าท�/ง 2 ชนดัคงเดัม แติ%ถ�ารายไดั�ของผู้��บรโภคเปลำ��ยนไป เขาจะซื้-/อส้นค�าท�/ง 2 ชนดัเป3นจ+านวันเท%าใดั จ.งจะท+าให์�ไดั�ร�บควัามาพอใจส้�งส้4ดั

ควัามห์มาย:

ICC

เม-�อราคาส้นค�า X เปลำ��ยนแปลำง

0B1

IC2

E2

X1

Y2

Y

X

E1

IC1

Y1

A

X2 B2

• ดั4ลำยภาพเปลำ��ยนเม-�อราคาส้นค�าเปลำ��ยน

PX

เส้�นงบประมาณให์ม%จะเป3นเส้�น AB2

ดั4ลำยภาพจาก E1 E2

Price Consumption Curve;PCC

ระดั�บรายไดั�คงเดัม ถ�าราคาส้นค�าชนดัห์น.�งเปลำ��ยนแปลำงโดัยส้นค�าอ�กชนดัห์น.�งราคาคงท�� ผู้��บรโภคจะซื้-/อส้นค�าท�/ง 2 ชนดัเป3นจ+านวันเท%าใดั จ.งจะท+าให์�ไดั�ร�บควัามาพอใจส้�งส้4ดัE2

0B1

IC2

X1

Y2

Y

X

E1

IC1

PCC

Y1

A

X2 B2

ควัามห์มาย:

4.2.4 กี่ารหาเสุ�น์อ�ปสุงคิ�ของสุ�น์คิ�าโดยท้ฤษฎ�กี่ารว�เคิราะห�เสุ�น์คิวามพิ่อใจเท้�ากี่�น์

• ศ.กษาเฉพาะอ4ปส้งค�ของส้นค�าปกติ (Normal good)กี่ารหาเสุ�น์อ�ปสุงคิ�ติ�อราคิาสุ�น์คิ�า X

อ4ปส้งค�ติ%อราคา :

เม-�อราคาส้นค�า X เปลำ��ยนแปลำงการบรโภคส้นค�า X จะเปลำ��ยนไปเป3นจ+านวันเท%าใดั

0 C

IC2

A

B

Y

X

การห์าเส้�นอ4ปส้งค�ติ%อราคาของส้นค�า X

D

IC1

IC3E1

E2E3

X1

X2

X3

OX3

ราคา งบประมาณ AB ดั4ลำยภาพ E1 ซื้-/อ X =PX1 OX1

ราคา งบประมาณ AC ดั4ลำยภาพ E2 ซื้-/อ X =PX2 OX2

ราคา งบประมาณ AD ดั4ลำยภาพ E

3

ซื้-/อ X =

PX3

0 C

IC2

A

B

Y

XIC1

IC3

PCC

E1E2

E3

7 10

15

PX1 = 6 บาท งบประมาณ AB ดั4ลำยภาพ E1 ซื้-/อ X = 7 ห์น%วัยPX2 = 4 บาท งบประมาณ AC ดั4ลำยภาพ E2 ซื้-/อ X = 10

ห์น%วัยPX2 = 3 บาท งบประมาณ AD ดั4ลำยภาพ E3 ซื้-/อ X = 15

ห์น%วัย

ราคาส้นค�า X

จ+านวันซื้-/อ

643

71015

ส้มม4ติเป3นติ�วัเลำข

D

D

X

P

3

6

4

7 10 15 X

Y

IC2IC3

IC1

E1 E2 E3

7 10 15

อ4ปส้งค�ติ%อราคา

ราคาส้นค�า X

จ+านวันซื้-/อ

643

71015

ไดั�ร�บควัามพอใจส้�งส้4ดั

0

การห์าเส้�นอ4ปส้งค�ติ%อรายไดั�อ4ปส้งค�ติ%อรายไดั� :เม-�อรายไดั�เปลำ��ยนแปลำง ผู้��

บรโภคจะเปลำ��ยนแปลำงการซื้-/อส้นค�ามากน�อยเพ�ยงใดั

การห์าเส้�นอ4ปส้งค�จะวัเคราะห์�วั%าเม-�อรายไดั�ของผู้�� บรโภคเปลำ��ยนแปลำง ดั4ลำยภาพของผู้��บรโภคจะ

เปลำ��ยนแปลำงเปลำ��ยนแลำะจะแปลำงการซื้-/อส้นค�าอย%างไร

การวัเคราะห์�ในท+านองเดั�ยวัก�บการห์าอ4ปส้งค�ติ%อราคา

Y

X

IC1

IC2

X2X1 B D

A

C

0

รายไดั� I1 งบประมาณ AB ดั4ลำยภาพ E1 ซื้-/อ X =

รายไดั� I2 งบประมาณ AC

ดั4ลำยภาพ E2 ซื้-/อ X =

OX1

OX2

E1

E2

การห์าเส้�นอ4ปส้งค�ติ%อรายไดั�ของส้นค�า X

E1E2

Y

X

ICC

IC1IC2

2010 B D

A

C

0

I = 2000 บาท งบประมาณ AB ดั4ลำยภาพ E1 ซื้-/อ X = 10 ห์น%วัย

I = 3500 บาท งบประมาณ CD ดั4ลำยภาพ E2 ซื้-/อ X = 20 ห์น%วัย

รายไดั� จ+านวันซื้-/อ

2,000 10

3,500 20

ส้มม4ติเป3นติ�วัเลำข

DY

X

2000

3500

10 20 X

Y

IC1IC2

E1E2

อ4ปส้งค�ติ%อรายไดั�

แส้ดังควัามติ�องการซื้-/อ ณ ระดั�บรายไดั�ติ%างๆท��ไดั�

ร�บควัามพอใจส้�งส้4ดั

รายไดั� จ+านวันซื้-/อ

2,000

10

3,500

20

รายไดั�

10 200

0