11

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΦΡΑΣΗ Γ’ ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΦΡΑΣΗ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΩΡΙΑΘΕΩΡΙΑ

22

ΚΕΦ. 1ΚΕΦ. 1ΟΟ: Η ΠΕΙΘΩ: Η ΠΕΙΘΩ

Ι. Τρόποι και μέσα πειθούςΙ. Τρόποι και μέσα πειθούς

ΙΙ. Μορφές πειθούςΙΙ. Μορφές πειθούς

33

Ι. Ι. ΤΡΟΠΟΙΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ ΠΕΙΘΟΥΣ

Α. Επίκληση στη λογικήΑ. Επίκληση στη λογική

Β. Επίκληση στο συναίσθημαΒ. Επίκληση στο συναίσθημα

Γ. Επίκληση στο ήθοςΓ. Επίκληση στο ήθος

44

Γ. Επίκληση στο ήθοςΓ. Επίκληση στο ήθος

1. Επίκληση στο ήθος του πομπού1. Επίκληση στο ήθος του πομπού

2. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου2. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου

3. Επίκληση στην αυθεντία3. Επίκληση στην αυθεντία

55

Α. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗΑ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ

1. 1. ΜΕΣΑΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣΠΕΙΘΟΥΣ

α. Τεκμήριαα. Τεκμήρια

β. Επιχειρήματα / συλλογισμοίβ. Επιχειρήματα / συλλογισμοί

66

α. Τεκμήριαα. Τεκμήρια

Γεγονότα Γεγονότα ΠαραδείγματαΠαραδείγματα Στατιστικά στοιχείαΣτατιστικά στοιχεία Αποτελέσματα ερευνών Αποτελέσματα ερευνών Γενικές αλήθειεςΓενικές αλήθειες ΓνωμικάΓνωμικά ΑυθεντίεςΑυθεντίες

77

β. Επιχειρήματα / Συλλογισμοίβ. Επιχειρήματα / Συλλογισμοί

Μια σειρά από λογικές προτάσεις που Μια σειρά από λογικές προτάσεις που

διευθετούνται σε κλιμακωτή σειρά διευθετούνται σε κλιμακωτή σειρά

και χρησιμεύουν ως βάση για την και χρησιμεύουν ως βάση για την

απόδειξη μιας άλλης πρότασης απόδειξη μιας άλλης πρότασης

(συμπέρασμα).(συμπέρασμα).

88

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ / ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ / ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ

Η ΤΥΠΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝΗ ΤΥΠΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

1. Προκείμενες (μία ή 1. Προκείμενες (μία ή περισσότερες προτάσεις)περισσότερες προτάσεις)

2. Συμπέρασμα2. Συμπέρασμα

99

Παράδειγμα: Επιχείρημα / Παράδειγμα: Επιχείρημα / ΣυλλογισμόςΣυλλογισμός

ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣ1. Οι χώρες της Ε.Ε. δεσμεύονται να 1. Οι χώρες της Ε.Ε. δεσμεύονται να

εφαρμόζουν το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. εφαρμόζουν το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. 2. Η Ελλάδα είναι χώρα της Ε.Ε.2. Η Ελλάδα είναι χώρα της Ε.Ε.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΆρα, η Ελλάδα δεσμεύεται να Άρα, η Ελλάδα δεσμεύεται να

εφαρμόζει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. εφαρμόζει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.

1010

Αναζήτηση τυπικής δομής επιχειρήματος σε Αναζήτηση τυπικής δομής επιχειρήματος σε παράγραφο ή κείμενοπαράγραφο ή κείμενο

Προσπαθούμε να βρούμε:Προσπαθούμε να βρούμε:

1.1. Ποια πρόταση αποτελεί το συμπέρασμαΠοια πρόταση αποτελεί το συμπέρασμα

2.2. Ποια πρόταση αποτελεί την πρώτη και Ποια πρόταση αποτελεί την πρώτη και ποια τη δεύτερη προκείμενηποια τη δεύτερη προκείμενη

1111

1. Είδη συλλογισμών ως προς την πορεία 1. Είδη συλλογισμών ως προς την πορεία σκέψηςσκέψης

ΠαραγωγικόςΠαραγωγικός: Γενικό : Γενικό ειδικό ειδικό

ΕπαγωγικόςΕπαγωγικός: Ειδικό : Ειδικό γενικό γενικό

ΑναλογικόςΑναλογικός: Ειδικό : Ειδικό ειδικό ειδικό

1212

Παραγωγικός συλλογισμός Παραγωγικός συλλογισμός (παράδειγμα)(παράδειγμα)

ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣ◊◊ Όλα τα μέλη του συλλόγου γυμνάζονται καθημερινά.Όλα τα μέλη του συλλόγου γυμνάζονται καθημερινά.◊◊ Οι αδελφές Πετροπούλου είναι μέλη του συλλόγου.Οι αδελφές Πετροπούλου είναι μέλη του συλλόγου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΆρα: Οι αδελφές Πετροπούλου γυμνάζονται Άρα: Οι αδελφές Πετροπούλου γυμνάζονται

καθημερινά.καθημερινά.

(Στον παραγωγικό συλλογισμό το συμπέρασμα είναι (Στον παραγωγικό συλλογισμό το συμπέρασμα είναι βέβαιοβέβαιο))

1313

Επαγωγικός συλλογισμός Επαγωγικός συλλογισμός (παράδειγμα)(παράδειγμα)

ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣ

◊ ◊ Ο μαθητής Κ. του Γ4 είναι άριστος.Ο μαθητής Κ. του Γ4 είναι άριστος.

◊◊ Ο μαθητής Λ. του Γ4 είναι άριστος. Ο μαθητής Λ. του Γ4 είναι άριστος.

◊◊ Ο μαθητής Ξ. του Γ4 είναι άριστος.Ο μαθητής Ξ. του Γ4 είναι άριστος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Άρα: Όλοι οι μαθητές του Γ4 είναι … ;;;Άρα: Όλοι οι μαθητές του Γ4 είναι … ;;;

(Στον επαγωγικό συλλογισμό το συμπέρασμα είναι (Στον επαγωγικό συλλογισμό το συμπέρασμα είναι πιθανόπιθανό))

1414

Συλλογιστική πορεία σε ολόκληρο κείμενοΣυλλογιστική πορεία σε ολόκληρο κείμενο

♫ ♫ Παραγωγική Παραγωγική (η κύρια ιδέα βρίσκεται στον πρόλογο)(η κύρια ιδέα βρίσκεται στον πρόλογο)

♫♫ Επαγωγική Επαγωγική (η κύρια ιδέα βρίσκεται στον επίλογο)(η κύρια ιδέα βρίσκεται στον επίλογο)

1515

2. Είδη συλλογισμών ως προς το είδος των 2. Είδη συλλογισμών ως προς το είδος των

προτάσεωνπροτάσεων 1. 1. ΥποθετικόςΥποθετικός

(μία τουλάχιστον προκείμενη είναι υποθετική πρόταση)(μία τουλάχιστον προκείμενη είναι υποθετική πρόταση)

2. 2. ΔιαζευκτικόςΔιαζευκτικός (μία τουλάχιστον προκείμενη είναι διαζευκτική (μία τουλάχιστον προκείμενη είναι διαζευκτική

πρόταση)πρόταση)

3. 3. ΚατηγορικόςΚατηγορικός (περιέχει κατηγορικές προτάσεις /(περιέχει κατηγορικές προτάσεις /

κατηγόρημα )κατηγόρημα )

1616

ΑΞΙΟΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝΑΞΙΟΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

ΟρθόΟρθό επιχείρημα (επιχείρημα (απόδειξηαπόδειξη)=)=

Προκείμενες Προκείμενες αληθείςαληθείς ( (ισχύουν, ισχύουν, ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα) ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα) καικαι

Συμπέρασμα Συμπέρασμα έγκυροέγκυρο (απορρέει με λογική (απορρέει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες)αναγκαιότητα από τις προκείμενες)

1717

Παραλογικοί συλλογισμοί:Παραλογικοί συλλογισμοί:

Συλλογισμοί που Συλλογισμοί που αντιβαίνουναντιβαίνουν στον στον ορθόορθό λόγολόγο, αλλά μπορούν να παραπλανήσουν , αλλά μπορούν να παραπλανήσουν

το δέκτη, επειδή παρουσιάζουν το δέκτη, επειδή παρουσιάζουν ομοιότητες με τους έγκυρους.ομοιότητες με τους έγκυρους.

Ο παραλογικός συλλογισμός που Ο παραλογικός συλλογισμός που εμπεριέχει εμπεριέχει πρόθεσηπρόθεση του πομπού να του πομπού να

παραπλανήσει το δέκτη, ονομάζεται παραπλανήσει το δέκτη, ονομάζεται σόφισμασόφισμα..

1818

Είδη επαγωγικού συλλογισμούΕίδη επαγωγικού συλλογισμού

Με Με γενίκευσηγενίκευσηΜε Με αίτιο αποτέλεσμααίτιο αποτέλεσμαΜε Με αναλογίααναλογία (κυριολεκτική ή (κυριολεκτική ή

μεταφορική)μεταφορική)

1919

Αξιολόγηση επαγωγικού συλλογισμούΑξιολόγηση επαγωγικού συλλογισμού

ΤέλειαΤέλεια επαγωγή: βέβαιο συμπέρασμα επαγωγή: βέβαιο συμπέρασμα

ΑτελήςΑτελής επαγωγή: επισφαλές, πιθανό επαγωγή: επισφαλές, πιθανό συμπέρασμασυμπέρασμα

2020

Στην αξιολόγηση του επαγωγικού συλλογισμού Στην αξιολόγηση του επαγωγικού συλλογισμού με με αίτιο – αποτέλεσμααίτιο – αποτέλεσμα προσέχουμε: προσέχουμε:

1.1. Η σχέση αιτίου – αποτελέσματος πρέπει να Η σχέση αιτίου – αποτελέσματος πρέπει να είναι είναι λογικήλογική και όχι απλά χρονολογική. και όχι απλά χρονολογική.

2.2. Η αιτία πρέπει να είναι Η αιτία πρέπει να είναι επαρκήςεπαρκής (αρκετή) (αρκετή) καικαι αναγκαίααναγκαία (αναγκαστική, υποχρεωτική) (αναγκαστική, υποχρεωτική)

για την πρόκληση του αποτελέσματος. για την πρόκληση του αποτελέσματος.

3.3. Μια Μια μερικότερημερικότερη αιτία δεν πρέπει να αιτία δεν πρέπει να παρουσιάζεται ως η κύρια και παρουσιάζεται ως η κύρια και αποκλειστικήαποκλειστική

αιτία για την πρόκληση του αποτελέσματος. αιτία για την πρόκληση του αποτελέσματος.

2121

Β. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΒ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

ΜέσαΜέσα πειθούςπειθούς Ποιητική γλώσσαΠοιητική γλώσσαΠεριγραφή Περιγραφή ΑφήγησηΑφήγησηΧιούμορΧιούμορ ΕιρωνείαΕιρωνεία Ρητορικά ερωτήματαΡητορικά ερωτήματα

2222

Στην αξιολόγηση του επαγωγικού Στην αξιολόγηση του επαγωγικού συλλογισμού με συλλογισμού με αναλογίααναλογία προσέχουμεπροσέχουμε::

1.1. Αν η αναλογία είναι Αν η αναλογία είναι κυριολεκτικήκυριολεκτική ή ή μεταφορικήμεταφορική..

2.2. Αν οι Αν οι ομοιότητεςομοιότητες ανάμεσα στα ανάμεσα στα αντικείμενα που παραλληλίζονται αντικείμενα που παραλληλίζονται

είναι είναι επαρκείςεπαρκείς..

2323

Γ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣΓ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ

1.1. Επίκληση στο ήθος του πομπούΕπίκληση στο ήθος του πομπού

ΜέσαΜέσα πειθούςπειθούς: :

αυτοπροβολή, θετικοί χαρακτηρισμοί αυτοπροβολή, θετικοί χαρακτηρισμοί σε α΄ πρόσωπο, ενικό ή σε α΄ πρόσωπο, ενικό ή

πληθυντικόπληθυντικό

2424

Γ. Επίκληση στο ήθοςΓ. Επίκληση στο ήθος

2. 2. ΕπίθεσηΕπίθεση στο ήθος τουστο ήθος του αντιπάλουαντιπάλου

Μέσα πειθούςΜέσα πειθούς: :

αρνητικοί χαρακτηρισμοίαρνητικοί χαρακτηρισμοί

που αναφέρονται στην που αναφέρονται στην προσωπικότητα, το ήθος, τη δημόσια προσωπικότητα, το ήθος, τη δημόσια

ή ιδιωτική ζωή του αντιπάλουή ιδιωτική ζωή του αντιπάλου

2525

Γ. Επίκληση στο ήθοςΓ. Επίκληση στο ήθος

3. Επίκληση στην αυθεντία3. Επίκληση στην αυθεντία

Μέσα πειθούς:Μέσα πειθούς:

αναφορά σε ειδικούς, μεγάλες μορφές αναφορά σε ειδικούς, μεγάλες μορφές της ιστορίας, της επιστήμηςτης ιστορίας, της επιστήμης

2626

Η πειθώ:Η πειθώ: στη διαφήμισηστη διαφήμιση

στο δικανικό λόγοστο δικανικό λόγο στον πολιτικό λόγοστον πολιτικό λόγο

στον επιστημονικό λόγοστον επιστημονικό λόγο

ΙΙ. ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ

2727

Η πειθώ στη διαφήμισηΗ πειθώ στη διαφήμιση

Χαρακτηριστικά διαφημιστικού λόγουΧαρακτηριστικά διαφημιστικού λόγου Λεκτικός πληθωρισμός (επιθέτων, Λεκτικός πληθωρισμός (επιθέτων,

επιρρημάτων κ.λπ.)επιρρημάτων κ.λπ.) ΥπερβολήΥπερβολή ΕπιτήδευσηΕπιτήδευση ΛογοπαίγνιαΛογοπαίγνια

Σλόγκαν και συνθήματαΣλόγκαν και συνθήματα Ασάφεια - ακυρολεξίαΑσάφεια - ακυρολεξία

2828

Η πειθώ στη διαφήμισηΗ πειθώ στη διαφήμιση

Τρόποι και μέσα πειθούςΤρόποι και μέσα πειθούς Αναλυτική περιγραφή των ιδιοτήτων ενός Αναλυτική περιγραφή των ιδιοτήτων ενός

προϊόντοςπροϊόντος Συνειρμός ιδεώνΣυνειρμός ιδεών Επίκληση στη λογικήΕπίκληση στη λογική Επίκληση στο συναίσθημαΕπίκληση στο συναίσθημα Επίκληση στην αυθεντία (ειδικός – Επίκληση στην αυθεντία (ειδικός –

δημοφιλές πρόσωπο)δημοφιλές πρόσωπο) Λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμόςΛανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός

2929

Η πειθώ στον πολιτικό λόγοΗ πειθώ στον πολιτικό λόγο

1. Η θεμιτή στρατηγική της 1. Η θεμιτή στρατηγική της πειθούςπειθούς

2. Η αθέμιτη στρατηγική της 2. Η αθέμιτη στρατηγική της προπαγάνδαςπροπαγάνδας

3030

Χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγουΧαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου

Λεκτικός πληθωρισμός, κατάχρηση συνωνύμωνΛεκτικός πληθωρισμός, κατάχρηση συνωνύμων Βεβαιωτική / θαυμαστική έκφρασηΒεβαιωτική / θαυμαστική έκφραση

Δεοντολογική διατύπωσηΔεοντολογική διατύπωση Ρητορεία, έντονη συναισθηματική φόρτισηΡητορεία, έντονη συναισθηματική φόρτιση

Εκφοβιστικός / παραπειστικός λόγος Εκφοβιστικός / παραπειστικός λόγος (προπαγάνδα)(προπαγάνδα)

3131

Η στρατηγική της προπαγάνδαςΗ στρατηγική της προπαγάνδας

Χαρακτηριστικά του προπαγανδιστικού Χαρακτηριστικά του προπαγανδιστικού λόγουλόγου

Χρήση εννοιών με τεράστιο ηθικό βάρος (Θεός, Χρήση εννοιών με τεράστιο ηθικό βάρος (Θεός, πατρίδα, λαός)πατρίδα, λαός)

Αλλοίωση της σημασίας των λέξεωνΑλλοίωση της σημασίας των λέξεων Εκφοβιστικός λόγοςΕκφοβιστικός λόγος

Παραπειστικά επιχειρήματαΠαραπειστικά επιχειρήματα

3232

Η πειθώ στον επιστημονικό λόγοΗ πειθώ στον επιστημονικό λόγο

Τρόποι πειθούς στον επιστημονικό λόγοΤρόποι πειθούς στον επιστημονικό λόγο

Επίκληση στη λογική με Επίκληση στη λογική με

επιχειρήματα και τεκμήριαεπιχειρήματα και τεκμήρια

Επίκληση στην αυθεντία Επίκληση στην αυθεντία

με παραπομπές σε βιβλιογραφία και με παραπομπές σε βιβλιογραφία και

σε απόψεις ειδικώνσε απόψεις ειδικών

3333

Χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγουΧαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου

ΑντικειμενικότηταΑντικειμενικότητα Παραπομπές σε βιβλιογραφία, γνώμες ειδικώνΠαραπομπές σε βιβλιογραφία, γνώμες ειδικών Απρόσωπο ύφοςΑπρόσωπο ύφος Αναφορική λειτουργία της γλώσσας Αναφορική λειτουργία της γλώσσας Ειδικό λεξιλόγιο / ορολογία κάθε επιστήμηςΕιδικό λεξιλόγιο / ορολογία κάθε επιστήμης Ακρίβεια στη διατύπωση και λογική αλληλουχίαΑκρίβεια στη διατύπωση και λογική αλληλουχία Αποδεικτική μέθοδοςΑποδεικτική μέθοδος ΠεριγραφήΠεριγραφή ΕρμηνείαΕρμηνεία