وضعیت و حقوقی ساختار تاریخ، بر درآمدیایران در مدنی نهادهای موجود

دین: 5درس حوزه در مدنی نهادهای

محمدی مجید

فهرست

دین • حوزه در مدنی نهادهایمقدمه–تاریخ–حقوقی – ساختارتحوالت–موجود – وضعیتچالشها – و ظرفیتها

: مقدمه دین حوزه در مدنی نهادهای

سال • پنجاه و صد یک در دینی مدنی نهادهای آیااند؟ بوده مستقل اخیر

صفوی، • های سلسله با دینی نهادهای رابطهاست؟ بوده چگونه پهلوی و قاجار

هایی • بستان و بده چه دوره این در دینی نهادهایاند؟ داشته حکومت با

داشته • کارکردهایی چه دوره این در دینی نهادهایفرهنگی؟ معنوی، المنفعه، عام خدماتی، اند؟

: مقدمه دین حوزه در مدنی نهادهای

ایران • در دینی نهادهای مختلف قلمروهایعلمیه – های حوزه– / / : ها امامزاده ها حسینیه مساجد شیعه مقدس امکنهمذهبی – های هیئتاوقاف–مذهبی – جوامع و مجامع– / : خانقاه سنت اهل مساجد فرق و ادیان دیگر معابد

/ کلیساها/ ها کنیسه ها

: مقدمه دین حوزه در مدنی نهادهای

ایران • در دولت و دینی نهادهای ساله هزار تعاملنهادهای • و دینی نهادهای متقابل تنش و همکاری

دولتیشیعه – دولت تاسیس عصر در همکاریقاجار – عصر در تنش آغازبا – باالخص قاجار دوره پایان در تنش گرفتن باال

اجتماعی و آموزشی و قضایی اصالحات– : سمت به حرکت پهلوی عصر در تقابل وضعیت

دوره این در سکوالر دولت

: تاریخ دین حوزه در مدنی نهادهای

پهلوی • عصر در اوقاف شدن دولتیعلمیه • های حوزه و مساجد ماندن مستقلبا • مذهبی انجمنهای و مجامع شدید محدودیت

گرایشسیاسی حجتیه • انجمن مثل سیاسی غیر مجامع آزادی

فیضیه مدرسهخان مدرسه

شیراز

: تاریخ دین حوزه در مدنی نهادهای

روحانيت • سازمان در اساسي در مشكلروحانيت كتاب و مرجعيت درباره : 1341 بحثي

امام سهم توزیع چگونگی از ناشی زدگی عوامنیست • دولت از استقالل دادن دست از اصالح راه• ) از ) امام سهم روحانیت بودجه به دادن سازمان

بيالن و حساب و دفتر و مشترك صندوق ايجاد راهاز احدي كه طوري به روحانيت مراكز درنكند ارتزاق مردم دست از مستقيما روحانيين

) : نهاد) این مشروعیت انکار شریعتی

: تاریخ دین حوزه در مدنی نهادهای

: تاریخ دین حوزه در مدنی نهادهای

• : روحانیت و مراجع بر حکومت تمرکز شصت دههدولتی – مراکز در روحانیون استخدامدانشگاه – و حوزه همکاری دفتر تاسیس

• : مساجد و علمیه های حوزه بر تمرکز هفتاد دههها – حوزه به دولتی منابع شدن سرازیرپایگاههای – و مساجد امور به رسیدگی مرکز تاسیس

مساجد فرهنگی

• : مذهبی های هیئت بر تمرکز هشتاد دهه

: ساختار دین حوزه در مدنی نهادهایحقوقی

قلمرو • این در قانون فقدانچرایی: •

– : قانون تنظیم با خود کردن محدود به روحانیون نیاز احساس ما عدمماده كميسيون از احزاب ساير مانند نبايد و نيستيم مجوز 10حزبي

گرفتنببببببب ببب بب ببب ببببببب ببببب ببببب بنابراين بگيريم،چراكهشانروحانيتمافوقاحزاباست،ندارد موضوعيتي ما براي وزارت‌كشور سوي از شجونی،.“) مجوز

(13/10/89ایلنا، دولت – در دینی نهادهای ادغام فرایندممتازه – طبقه عنوان به روحانیتفشار – کردن وارد برای مستقل نهادهای تاسیس به نیاز احساس عدم

دولت بهیافته – سازمان فعالیت و تشکل به روحانیون از بسیاری باور عدم

: ساختار دین حوزه در مدنی نهادهایحقوقی

پیامدها:•آمدن – پایین شرایط در روحانیون دادن قرار شکننده

مخالفان سرکوب در تامل عدم لذا و قدرت ازبیشتر – هرچه طلب و دولت با فاصله نداشتن نگاه

دولت از بودجه و امکاناتآنها – حذف و منتقد روحانیون تحمل عدماز – غفلت و دولت حوزهی و نیروها همه گذاشتن

بازار و کوچه مردم با ارتباط

: دین حوزه در مدنی نهادهایتحوالت

دولت • در ادغامحکومت • به اقتصادی وابستگیاداری • استقالل رفتن کف ازو • انتظامی و نظامی نهاهای به شدن نزدیک

) قهریه ) قوای قضایی• ) گویی ) مسئله بر وعظ تبلیغاتی کارکرد غلبه

) پژوهشی) فعالیت و جماعت امامت

: دین حوزه در مدنی نهادهایتحوالت

استقالل • رفتن میان ازمالی–نهادی–سیاسی–ای – حرفه و علمی

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

نهادها؟•علمیه – های حوزه عالی شورایقم – علمیه حوزه مدرسین جامعهقم – علمیه حوزه فضالى و طالب نمایندگان مجمعقم – علمیه حوزه محققین و مدرسین مجمع– ( / دو هر مبارز روحانیون مجمع مبارز روحانیت جامعه

) اند سیاسی حزب– / والیی وعاظ جامعه تهران وعاظ جامعه

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

« ( 2ماده • تشکلي: » ، قم علميه حوزه عالي شوراي تعريفعهده‌‌دار که است، اسالمي خبرگان و علما از

مختلف بخشهاي در کالن برنامه‌ريزي و سياست‌گذاريحوزه معيشتي و اجتماعي، تبليغي، اخالقي، آموزشي،

حوزه خدمات و امکانات از که حوزه‌هايي ساير و قم علميه. مي‌باشد مي‌کنند، استفاده قم علميه

را (3ماده • ايران اسالمي جمهوري تابعيت عالي، شوراي. مي‌باشد دارا

مدت (4ماده • و قم، مقدس شهر عالي، شوراي مرکزمهد حضرت قيام زمان تا تأسيس تاريخ از آن، یفعاليت

مي‌باشد

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

پيشنهاد 6ماده • به عالي، شوراي اعضاي عزل و نصبو رهبري معظم مقام تصويب و مدرسين، محترم جامعه

انجام قم علميه حوزه عظام مراجع يا .مي‌شود مرجعطريق :1تبصره • از مذکور، مراجع يا مرجع تشخيص

است مردم عامه تقليد و مؤمنين ميان در .اشتهاربه :2تبصره • منوط عالي، شوراي اعضاي استعفاي قبول

است عظام مراجع يا مرجع و رهبري معظم مقام .پذيرشبر :3تبصره • عالوه ماده، اين در مذکور مراجع يا مرجع

باشند ولي‌فقيه و اسالمي جمهوري نظام مؤيد بايد اشتهار،است مدرسين جامعه با شرط، دو اين تشخيص .و

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

عالي • شوراي اختيارات و وظايفتحصيلي( • امور در برنامه‌ريزي :الفتا (15ماده • نظر مورد اهداف اساس بر تحصيلي، مقاطع تعيين

کتب محتواي و نياز مورد دروس تعيين با حوزوي، تحصيالت نهايتشيوه‌هاي ارائه و مقطع، هر در آنها اصالح و تهيه و طرح و درسي

تحصيلي مختلف مقاطع در امتحاني .مناسبو( • نظارت گزينش، و جذب امور در برنامه‌ريزي ب

:مشاورهديني (20ماده • علوم گزينشطالب ضوابط و جذب شيوه‌هاي .تعييناطالعات (21ماده • و آمار جمع‌آوري جهت مناسب، طرح تدوين

برنامه‌ريزي‌ها در استفاده منظور به .حوزه‌،و (22ماده • اجانب نفوذ از جلوگيري منظور به طرحي تصويب

ايجاد طرح و منحرف، جريانات به وابستگي از حوزويان حفاظتطالب نياز مورد راهنمايي‌هاي جهت مشاوره، .مرکز

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

اخالقي( • امور در برنامه‌ريزي جتبليغي( • امور در برنامه‌ريزي :دبا (26ماده • شايسته مبلغاني تربيت جهت برنامه تدوين

ارائه جهت مناسب برنامه‌هاي تهيه و نياز، مورد تخصصهايايثارگران به امتيازاتي

و (27ماده • سياسي آگاهي‌هاي افزايش جهت برنامه تدوينحوزويان .اجتماعي

آمادگي‌هاي (28ماده • حفظ جهت الزم برنامه‌هاي تصويبارائه جهت مناسب، طرحهاي تهيه و حوزه‌ها در دفاعي

ايثارگران به امتيازاتيکه (29ماده • اجتماعي رخدادهاي و حوادث مطالعه و بررسي

مناسب تصميمات اتخاذ و دارد ارتباط علميه حوزه به نحوي به

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

معيشتي( • امور در برنامه‌ريزي :هـمقاطع (30ماده • از يک هر در شهريه ميزان تعيين و بررسي

به پيشنهاد جهت آن، پرداخت چگونگي و شرايط تحصيلي،رهبري معظم مقام و عظام . مراجع

موارد( • ساير :وعلميه (34ماده • حوزه مدير استعفاي قبول و عزل و .نصبو (41ماده • جذب امر در برنامه‌ريزي مي‌تواند عالي شوراي

طالب و ايراني غير طالب تبليغ و اخالق و آموزش گزينش،گيرد عهده بر آن، موجود مراکز هماهنگي با را، .خواهر

و (42ماده • شورا عملکرد است موظف عالي شوراي ) رهبري) معظم مقام به را مدير سوي از تنظيم از پس مديريت

دهد گزارش عظام، مراجع .و

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

مؤسسه‌اي 43ماده • قم، علميه حوزه عالي شورايتمام و است حقوقي شخصيت داراي و انتفاعي غير

به طريق، هر از که منقول غير و منقول اموالبه فقط و بوده شورا به متعلق شده، واگذار شورا

اساس‌نامه، اين در تعيين‌شده اهداف مصرف.خواهدرسيد

طريق 44ماده • از عالي، شوراي دارايي و اموالو هدايا و عظام تقليد مراجع و رهبري معظم مقام

وسيله به که است منقولي غير و منقول اموالو مي‌شود، واگذار آن به مؤسسات، و خير افراد

آنها از حاصل .درآمد

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

قم • علمیه حوزه فضالى و طالب نمایندگان 1368، مجمععلمیه – حوزه مدرسین جامعه مجمع، انتخابات مجرى و برگزارکننده

قم مدرسین – جامعه ذیل گیری موضع« 1سازمان: – فضالى- » و طالب نمایندگان اجماع از عمومى مجمع

گیرنده؛ تصمیم مقام باالترین و مجمع رکن مهمترین علمیه، حوزهیکسال 2 مدت به نمایندگان مستقیم رأى با که رئیسه هیأت ـ

شود؛ می : 3انتخاب مدیریت،. و تشکیالت مثل دایمى کمیسیون‌هانیرو، جذب و گزینش کمیسیون بررسى، و تحقیق علمى، تحقیقاتسیاسى و دانشگاه و حوزه امور اقتصادى، و مالى دفاعى، و رزمى

جنبش رهبرى، و امام فرامین پیگیرى مثل دایمى غیر وبرنامه؛ و طرح اجرایى؛ 4نرم‌افزارى، امور واحد نظارت 5ـ واحد ـ

) عناوین ) به توجه تهذیب و

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

طالب 5ماده • بیشتر هرچه هماهنگی و ارتباط ایجادعلمیه حوزه مدیریت و مدرسین جامعه با فضالء و

اسالمی انقالب واهداف حوزه مصالح جهت در قماسالم- 6ماده • درجهت حوزه امور تقویت و تنظیم

با اسالمی جمهوری مبانی تحكیم و محمدی نابمدرسین محترم جامعه به مناسب طرحهای ارائه

قم علمیه حوزه مدیریت ونیروها 7ماده • تمامی بسیج با حوزه مدیریت تقویت

امكانات و

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

قم • علمیه حوزه مدرسین جامعه1341تاسیس –سياسي(   8ماده– فرهنگي‌، علمي نهاد يك مدرسين جامعه

: مي‌كند فعاليت زير اهداف با و است  ) و     محمدي ناب اسالم معارف گسترش و ترويج‌ الف‌

السالم‌؛ عليهم معصومين بيت اهل مكتب   ) اسالمي‌؛     ارزشهاي و عترت و قرآن از دفاع ب‌

) و     علوم در تحقيقات به دهي جهت و سازي‌ زمينه ج‌اسالمي‌؛ معارف

) برنامه‌هاي     اعتالء و تكميل و اصالح براي تالش دحوزه‌؛ شورايعالي طريق از علميه حوزه‌هاي

) واليت‌فقيه‌؛     نظام‌اسالمي‌و دفاع‌از ه ) حوزوي     نيروهاي پرورش جهت مناسب‌ زمينه ايجاد و

نظام‌اسالمي‌؛ نياز مورد

: وضعیت دین حوزه در مدنی نهادهایموجود

عبارت شوراي(   11 ماده• رسمي است عالي‌، اعضاي ازاعم ) كساني‌ جامعه اوzل‌ كه‌ از بوده از به عضو { بعدا يا و

درآمده ( عضويت عالي كه مي‌آيند در تصميم‌ يا مقام ترين. بود خواهد گيرنده‌

شرايط(  12ماده  داراي مدرسين‌ جامعه شورايعالي اعضاي: مي‌باشند زير

 ) صالحيت‌     حوزه‌؛ خارج‌ تدريس علمي‌ الف‌ عالي‌ سطوح‌ يا

 ) التزام‌     واليت اسالمي جمهوري نظام به عملي ب‌ فقيه‌؛ و  ) تقوي‌     رعايت‌ ج‌ روحانيت‌؛ شؤون و  ) آمادگي‌     فعال‌ براي د شركت حضور رسمي‌ جلسات در وبه‌ مدرسين جامعه‌ تعهد محوله‌؛ وظايف‌ انجام و

تشخيص‌: شوراي فوق شرايط‌ داشتن تبصره‌ . با است‌ عالي

: و ظرفیتها دین حوزه در مدنی نهادهایچالشها

ظرفیتها:•دولتی – نهادهای از دینی نهادهای جدایی یه باور تقویت

دینداران میان در باالخص– : کلیساهای زمینی زیر نهادهای گیری شکل

خانگی/ عرفان جلسات خانگیحکومت – از دینی زدایی مشروعیتکارکرد – از دینداران شدن نیاز بی و سواد بسط

فقاهتیغیر – شعائر و مراسم برگزاری و معنویت به نیاز

تبلیغاتی

: و ظرفیتها دین حوزه در مدنی نهادهایچالشها

چالشها•و ) ...( – دولت مذهبی، هیئتهای مساجد، بر نظارت

نهادها این بر دین از خاص قرائت یک اعمالدولت – به وابستگی و دولتی امکانات از برداری بهرهدولت – از طرفداری که مردمی مشروعیت به نیاز

سازد مخدوشمی را آنبازار – و کوچه مردم از گیری فاصله