ศิ�ริ�เชษฐ์� สั�งขะมานสัถาบั�นวิ�จั�ยสั�งคม จั�ฬาลงกริณ์�มหาวิ�ทยาล�ย

แผนงานสัริ!างเสัริ�มค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างานองค�กริภาคริ�ฐ์

(Quality of Work Life for Public Sector Program)

แนวิค�ด ค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างาน กริะบัวินการิพ�ฒนาตามแนวิค�ดทฤษฎี$

UNESCO (1981) ได!ก&าหนดองค�ปริะกอบัค�ณ์ภาพช$วิ�ตไวิ! 7 ด!าน ได!แก.1) อาหาริ 2) สั�ขภาพ 3) การิศิ/กษา 4) สั�0งแวิดล!อมและทริ�พยากริ 5) ท$0อย1.อาศิ�ยและ

การิต�2งถ�0นฐ์าน 6) การิม$งานท&า และ 7) ค.าน�ยม ศิาสันา จัริ�ยธริริม กฎีหมาย และป4จัจั�ยด!านจั�ตวิ�ทยา

UNDP (1988) Human Achievement Index ซึ่/0งใช! 8 องค�ปริะกอบัได!แก. 1) สั�ขภาพ 2) การิศิ/กษา 3) การิท&างาน 4) ริายได! 5) ท$0อย1.อาศิ�ยและสัภาพแวิดล!อม 6)

ช$วิ�ตคริอบัคริ�วิและช�มชน 7) การิคมนาคมและการิสั70อสัาริและ 8) การิม$สั.วินริ.วิม

ESCAP (1990) ก&าหนดต�วิแปริท$0ใช!วิ�ดค�ณ์ภาพช$วิ�ตไวิ! 7 ด!านเช.นก�น ค7อ1) ควิามม�0นคงทางเศิริษฐ์ก�จั 2) สั�ขภาพ 3) ช$วิ�ตการิท&างาน 4) ช$วิ�ตคริอบัคริ�วิ 5)

ช$วิ�ตการิใช!สัต�ป4ญญา (Intellectual life) 6) ช$วิ�ตช�มชน และ 7) สัภาพแวิดล!อมทาง กายภาพ

• ค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างานในแง.ม�มท$0หมายถ/งการิค&าน/งถ/ง ควิามเป9นมน�ษย�ในการิท&างาน (Humanization of Work)

ซึ่/0งปริะเทศิฝริ�0งเศิสัและปริะเทศิท$0พ1ดภาษาฝริ�0งใช! ค&าวิ.า การิปริ�บัปริ�งสัภาพการิท&างาน (Improvement of

Working Condition) ปริะเทศิสั�งคม น�ยมใช!ค&าวิ.า การิ ค�!มคริองแริงงาน (Workers' Protection) กล�.มปริะเทศิ

สัแกนด�เนเวิ$ย หริ7อใน ญ$0ป�;นใช!ค&าวิ.าสัภาพแวิดล!อมการิ ท&างาน (Working Environment) และควิามเป9น

ปริะชาธ�ปไตยในสัถานท$0ท&างาน (Democratization of the Workplace) ค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างานม$ควิามหมาย

คริอบัคล�มถ/งวิ�ธ$การิ แนวิปฏิ�บั�ต�หริ7อเทคโนโลย$ท$0สั.งเสัริ�มสัภาพแวิดล!อมในการิท&างานท$0ก.อให!เก�ดควิามพ/งพอใจั

มากข/2น ในการิปริ�บัปริ�งผลล�พธ�ท�2งขององค�การิและ ป4จัเจักบั�คคล ตามล&าด�บั

• ค&าจั&าก�ดควิามของ QWL น$2บั.งช$2วิ.า QWL ค7อการิ สัริ!างม�ต�โคริงสัริ!างท$0หลากหลายข/2น การิสัริ!างข/2น

ของจั&านวินของป4จัจั�ยท$0สั�มพ�นธ�ก�นจั&าเป9นต!องพ�จัาริณ์าอย.างริอบัคอบัท�2งในกริะบัวินการิค�ดและ

มาตริการิ ซึ่/0งม$ควิามเก$0ยวิข!องก�บัควิามพ/งพอใจัใน การิท&างาน เช.น การิม$สั.วินริ.วิมในงาน แริงจั1งใจั

ควิามสัามาริถในการิผล�ต สั�ขภาพ ควิามปลอดภ�ย และควิามเป9นอย1.ในสัภาวิะท$0ด$ในช$วิ�ตการิท&างาน

การิพ�ฒนาข$ดควิามสัามาริถ และควิามสัมด�ล ริะหวิ.างช$วิ�ตการิท&างานและช$วิ�ตสั.วินต�วิ

(European Foundation for the Improvement of Living Conditions)

ควิามสั�ข

บั�คลากริ

องค�กริ

วิ�ชาการ องค์กร/สั�งค์ม

ผู้��บร�หาร

แนวิค์�ดการร�วิมก�นผู้ลั�กด�นจากทุ�กภาค์สั�วินผู้นวิกก�บ

อ�านาจ ค์วิามร�� ทุร�พยากร ภาวิะผู้��น�า ต้�องไหลัสั�� ระด�บเด#ยวิก�น

กระแสัอ�านาจ

กระแสัทุร�พย/ทุ�น กระแสัค์วิามร��

กระแสัภาวิะผู้��น�า

วิ�ชาการ องค์กร/สั�งค์ม

ผู้��บร�หาร

การิสัริ!างค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างาน• การิสัริ!างค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างาน ม$แนวิโน!มท$0จัะ

เป9นปริะเด>นสั&าค�ญท$0ม$ควิามท!าทายในอนาคต เน70องจัากการิจั!างงานโดยเฉพาะแริงงานท$0ม$ฝ@ม7อ

(Skill Worker) หริ7อแริงงานม$ควิามริ1 ! (Knowledge Worker) ไม.สัามาริถกริะท&าได!จัากการิให!เง�นเด7อนและสัวิ�สัด�การิท$0สั1งเพ$ยงด!านเด$ยวิ

• ในอนาคตกริะแสัแริงงานท$0ม$ค�ณ์ภาพต!องการิท&างานในองค�การิท$0ม$บัริริยากาศิเก72อหน�นต.อควิาม

สั&าเริ>จัและการิสัริ!างนวิ�ตกริริม ตลอดจันต!องการิ ควิามเป9นต�วิของต�วิเอง และใช!ช$วิ�ตในด!านอ70นให!

สัมบั1ริณ์� เช.น การิม$คริอบัคริ�วิท$0เป9นสั�ข การิพ�ก ผ.อนท$0เต>มท$0 และการิท&าควิามเข!าใจัในตนเองและ

สั�งคม เป9นต!น

• องค�การิจั/งต!องก&าหนดนโยบัายท$0ช�ดเจันและเป9น ริ1ปธริริม เพ70อการิพ�ฒนาค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างาน

ตลอดจันต!องด&าเน�นงานอย.างเป9นริะบับัและต.อ เน70อง ม�ใช.โคริงการิท$0ท&าตามควิามน�ยมแบับัคริ�2ง

เด$ยวิเสัริ>จั ซึ่/0งต!องอาศิ�ยบั�คคลท$0ม$ควิามริ1 !และ ควิามเข!าใจัมาด&าเน�นการิ

สัถาบั�นอนาคตศิ/กษาเพ70อการิพ�ฒนาการิศิ/กษาเริ70องภาพอนาคตของสัถานท$0ท&างานใน

ปริะเทศิไทย ป@ 2575 พบัแนวิโน!มการิเปล$0ยนแปลงท$0 สั&าค�ญ 7 ด!าน ได!แก.

1. ค�ณ์สัมบั�ต�และล�กษณ์ะของคนท&างาน จัะขาดแคลนแริงงานฝ@ม7อเน70องจัากปริะชากริน�ยมอย1.เป9นโสัดหริ7อ

ไม.ม$บั�ตริมากข/2น2. ล�กษณ์ะงาน จัะเก�ดงานใหม.จัากควิามก!าวิหน!าทาง

เทคโนโลย$ เช.น การิผล�ตช�2นสั.วินริ.างกายมน�ษย� ศิ�ลยแพทย�เพ�0มหน.วิยควิามจั&า

3. ผลตอบัแทน จัะมาจัากผลงานเป9นหล�ก สัวิ�สัด�การิแริงงานสั1งอาย�และหล�งเกษ$ยณ์จัะเป9นแริงกดด�นท$0สั&าค�ญ

4. โคริงสัริ!างองค�กริ จัะปริ�บัริะบับับัริ�หาริและกฎีริะเบั$ยบัริองริ�บัแริงงานท$0หลากหลาย5. ควิามสั�มพ�นธ�ริะหวิ.างบั�คคล ป4ญหาควิามข�ดแย!ง

ริะหวิ.างบั�คลากริจัะกลายเป9นปริะเด>นสั&าค�ญ6. สัภาพแวิดล!อมทางกายภาพ สั&าน�กงานแบับัตายต�วิ

จัะถ1กแทนท$0ด!วิยเทคโนโลย$การิสั70อสัาริ7. วิ�ฒนธริริมองค�กริ จัะเก�ดการิยอมริ�บัควิามแตกต.างเก�ดค.าน�ยมการิท&างานไปพริ!อมก�บัการิใช!ช$วิ�ตปริะจั&าวิ�นและท&างานตลอดเวิลาผ.านเทคโนโลย$การิสั70อสัาริ

• การิเปล$0ยนแปลงบัริ�บัทและสั�0งแวิดล!อมของสัถาน ปริะกอบัการิด�งกล.าวิ จั&าเป9นต!องเตริ$ยมควิาม

พริ!อมต�2งแต.วิ�นน$2 โดยองค�กริต.างๆ ควิริท&าควิาม เข!าใจั วิ�เคริาะห� และวิางแผนริองริ�บัท�2งโอกาสัและ

ผลกริะทบัท$0จัะเก�ดข/2น ซึ่/0งย�ทธศิาสัตริ�สั&าค�ญในการิ พ�ฒนาองค�กริให!เข!มแข>งไม.วิ.าสัถานการิณ์�ใด ค7อ

การิสั.งเสัริ�มให!บั�คลากริท&างานอย.างม$ควิามสั�ข

• แผู้นปร�บระบบบร�หารงานบ�ค์ค์ลั• แผู้นปร�บระบบบร�หารงานบ�ค์ค์ลั• แผู้นปร�บเปลั#&ยนกฎหมาย• แผู้นปร�บเปลั#&ยนกฎหมาย

• แผู้นปร�บเปลั#&ยนระบบงบประมาณ• แผู้นปร�บเปลั#&ยนระบบงบประมาณ

• แผู้นปร�บเปลั#&ยนวิ�ฒนธรรมแลัะค์�าน�ยม• แผู้นปร�บเปลั#&ยนวิ�ฒนธรรมแลัะค์�าน�ยม

“ ”การปฏิ�ร�ประบบบร�หารภาค์ร�ฐ“ ”การปฏิ�ร�ประบบบร�หารภาค์ร�ฐ• แผู้นปร�บบทุบาทุภารก�จ• แผู้นปร�บบทุบาทุภารก�จ

แกนหลั�กการบร�หารทุร�พยากรบ�ค์ค์ลั

หลั�กสัมรรถนะ(Competency)

หลั�กผู้ลังาน (Performance )

หลั�กค์�ณธรรม

(Merit)

กระจายค์วิามร�บผู้�ดชอบในการบร�หารทุร�พยากรบ�ค์ค์ลั

ค์�ณภาพช#วิ�ต้การทุ�างาน (Quality of work Life )

พริะริาชบั�ญญ�ต�ริะเบั$ยบัข!าริาชการิพลเริ7อนพ.ศิ. 2551

ได!ม$การิริะบั�เริ70องท$0เก$0ยวิข!องก�บัการิเสัริ�มสัริ!างค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างานของ ข!าริาชการิไวิ!โดยตริงในสัามมาตริาใน ค7อ

• มาตริา 13 (8) ซึ่/0งก&าหนดให!สั&าน�กงาน ก.พ. ม$อ&านาจัหน!าท$0ในการิ สั.งเสัริ�ม ปริะสัานงาน เผยแพริ. ให!ค&าปริ/กษาแนะน&า และด&าเน�นการิเก$0ยวิก�บัการิจั�ด

สัวิ�สัด�การิและการิเสัริ�มสัริ!างค�ณ์ภาพช$วิ�ตสั&าหริ�บัทริ�พยากริบั�คคลภาคริ�ฐ์• มาตริา 34 การิจั�ดริะเบั$ยบัข!าริาชการิพลเริ7อนต!องเป9นไปเพ70อผลสั�มฤทธ�Bต.อ

ภาริก�จัของริ�ฐ์ควิามม$ปริะสั�ทธ�ภาพ และควิามค�!มค.า โดยให!ข!าริาชการิปฏิ�บั�ต� ริาชการิอย.างม$ค�ณ์ภาพ ค�ณ์ธริริม และม$ค�ณ์ภาพช$วิ�ตท$0ด$

• มาตริา 72 เริ70องการิเพ�0มพ1นปริะสั�ทธ�ภาพและเสัริ�มสัริ!างแริงจั1งใจัในการิปฏิ�บั�ต� ริาชการิ ก&าหนดให!สั.วินริาชการิม$หน!าท$0ด&าเน�นการิให!ม$การิเพ�0มพ1นปริะสั�ทธ�ภาพ

และเสัริ�มสัริ!างแริงจั1งใจัแก.ข!าริาชการิพลเริ7อนสัาม�ญ เพ70อให!ข!าริาชการิพลเริ7อน สัาม�ญม$ค�ณ์ภาพ ค�ณ์ธริริม จัริ�ยธริริม ค�ณ์ภาพช$วิ�ต ม$ขวิ�ญและก&าล�งใจัในการิ

ปฏิ�บั�ต�ริาชการิให!เก�ดผลสั�มฤทธ�Bต.อภาริก�จัของริ�ฐ์ ท�2งน$2ตามหล�กเกณ์ฑ์�และวิ�ธ$ การิท$0 ก.พ. ก&าหนด

ป4ญหาเช�งโคริงสัริ!าง (ต�วิริะบับั)

ท$0ม$ผลโดยตริงต.อปริะสั�ทธ�ภาพ ปริะสั�ทธ�ผล ของการิบัริ�หาริริาชการิ แผ.นด�น ค7อ

• ล�กษณ์ะการิริวิมศิ1นย�อ&านาจัการิต�ดสั�นใจั  อย1.ท$0สั.วินกลาง โดยม$ น�กการิเม7อง ในฐ์านะ ริมต. เป9นผ1!ม$อ&านาจัต�ดสั�นใจัสั1งมาก ในแทบั

ท�กเริ70อง การิกริะจัายอ&านาจัทางการิปกคริอง และการิบัริ�หาริ จั/งเป9นเพ$ยงริ1ปแบับัท$0ไม.ม$ผลทางปฏิ�บั�ต�จัริ�ง

• ริะบับัริาชการิไทยม$การิขยายต�วิอย.างริวิดเริ>วิ โดยเฉพาะในช.วิงท$0 ปริะเทศิ ม$การิพ�ฒนาอย.างม$ริ1ปแบับั (2504 - 2525) เพ�0มสั.วิน

ริาชการิมากเก�นไปท&าให!เก�ดป4ญหา การิเพ�0มบั�คลากริ ในภาคริ�ฐ์ตาม มา

• โคริงสัริ!างของริะบับัริาชการิไม.คล.องต�วิ ไม.สัามาริถตอบัสันองต.อ การิเปล$0ยนแปลงท$0เก�ดข/2นได!อย.างริวิดเริ>วิ ก.อให!เก�ดควิามเสั$ยหาย

ต.อภาคเอกชน สั�งคม และปริะชาชนโดยริวิม• ริะบับัธ�ริก�จัการิเม7อง ท$0พ�ฒนาไปอย.างริวิดเริ>วิในป4จัจั�บั�น สั.งผลให!

ริะบับัริาชการิไทย ถ1กแทริกแซึ่งจัากน�กการิเม7องได!อย.างง.ายดาย เพริาะข!าริาชการิม$เง�นเด7อนต&0า ค.าน�ยม วิ�ตถ�น�ยม

• วิ�ฒนธริริมของหน.วิยงานริาชการิ และ ริ�ฐ์วิ�สัาหก�จั ค7อ ข!าริาชการิ ปริะจั&า ต!องท&างานเพ70อตอบัสันองควิามต!องการิของน�กการิเม7อง

ไม.ใช.ปริะชาชน ล1กค!าค7อเจั!านายไม.ใช.ปริะชาชน

ป4ญหาเก$0ยวิก�บัต�วิบั�คคล (ข!าริาชการิและปริะชาชน)

• ข!าริาชการิท$0ม$ควิามริ1 ! ควิามสัามาริถ ไม.สัามาริถท&างานได! อย.างเต>มสัมริริถภาพ เพริาะอ&านาจัในการิต�ดสั�นใจัไม.ม$   

• ล�กษณ์ะของควิามเป9นไทย การิน&าเอาล�กษณ์ะของริะบับั ริาชการิตามแนวิค�ดของ Max Weber ซึ่/0งเป9นหล�กสัากลมาใช!

ก�บัปริะเพณ์$ ล�กษณ์ะน�สั�ย วิ�ถ$ช$วิ�ต และวิ�ฒนธริริมการิท&างาน แบับัไทยๆ เป9นป4จัจั�ยเสัริ�มให!เก�ดควิามผ�ดพลาดและควิาม

ด!อยปริะสั�ทธ�ภาพในการิบัริ�หาริ และจั�ดการิปริะเทศิมากข/2น โดยเฉพาะริะบับัอ�ปถ�มภ�ท$0ม$อ�ทธ�พลอย.างมากในสั�งคมไทย

ท&าได!ท�กอย.างเพ70อควิามก!าวิหน!าและควิามอย1.ริอด• ข!าริาชการิสั.วินหน/0งขาดจัริ�ยธริริม ค�ณ์ธริริมและจัริริยา

บัริริณ์ ในการิปฏิ�บั�ต�หน!าท$0 เพริาะ-   ม$ริายได!น!อย แต.ม$อ&านาจัมากจั/งม�กใช!อ&านาจัท$0ม�ชอบั- วิ�ฒนธริริมองค�การิท$0ต!องท&าค&าสั�0งนายแม!ริ1 !วิ.าเป9นสั�0งท$0ผ�ด

ทุางออก สั�ข HAPPY? ค์วิามสั�ขHAPPINESS?

ค์0ออะไร อย��ทุ#&ไหน เป1นอย�างไร ทุ�าอย�างไร ปร�บอะไร

แต้�ลัะองค์กร แต้�ลัะค์น แต้�ลัะช�วิงช#วิ�ต้

การม#ค์วิามสั�ขน�2นไม�ได�หมายค์วิามวิ�าทุ�กอย�างจะ

ต้�องม#พร�อมหร0อสัมบร�ณ แต้�ค์0อการทุ#&ต้�วิเราได�มองข�ามค์วิามไม�สัมบร�ณเหลั�าน�2น

อย��ก�บค์วิามจร�งยอมร�บค์วิามจร�งเปลั#&ยนแปลังให�อย��ก�บค์วิามจร�งได�

งาน ต้นQWL

เง0อนไขเช�งระบบ/

โค์รงสัร�าง

สัภาวิะแวิดลั�อม/สั�งค์มย�อย

(องค�กริ)สั.วินริาชการิ

(ป4จัเจัก)ข!าริาชการิ

กริะทริวิง/กริม/จั�งหวิ�ด คริอบัคริ�วิ/พ.อแม./ญาต�พ$0น!อง

เวิลาสั.วินต�วิเวิลาริาชการิ

กายภาพ/แวิดล!อม สั�ขภาพ/กาย-ใจั

ท$ม นาย/ล1กน!อง คริอบัคริ�วิ เพ70อนก!าวิหน!า/เล7อนข�2น พ�ฒนาตน

การิเม7องโคริงสัริ!างองค�กริอ�ตริาก&าล�งนโยบัายงบัปริะมาณ์โยกย!าย

ฯลฯ

ขวิ�ญก�าลั�งใจ / แรงจ�งใจ

ไม.พริ!อมท&างานวิ�นจั�นทริ�/วิ�นศิ�กริ�วิ�นหย�ด/เท$0ยวิเริ$ยนต.อพ.อแม.ป;วิย/ปริะก�นปEด-เปEดเทอมล1กเริ$ยนพ�เศิษธ�ริก�จัคริอบัคริ�วิ

ฯลฯ

งาน ก�บั ช$วิ�ต

เข>มท�ศิของการิด&าเน�นงานเพ70อสัริ!างสั�ขภาวิะองค�กริ

ค์วิามสัมด�ลัระหวิ�าง ช#วิ�ต้ก�บงาน ทุ�ศนค์ต้�แลัะ

พฤต้�กรรมการทุ�างานทุ#&เหมาะสัม

ถ�กต้�อง

แนวิค์�ดค์�ณภาพช#วิ�ต้

การทุ�างาน

การสัร�างวิ�ฒนธรรม

องค์กร บนฐานค์วิามร��แลัะ

ค์วิามต้�องการบนหลั�กค์วิามพอ

เพ#ยงแลัะค์�ณธรรม

Happy Body

Happy Heart

Happy Soul

Happy Relax

Happy Brain

Happy Money

Happy Family

Happy Societ

y

1

2

34 5

6

7

8

Life Skill Happy

Workplace

ค�ณ์ภาพช$วิ�ตการิท&างานในริะบับัริาชการิ“ องค�กริไม.สัามาริถจั�ดเต>มได! แต.เต�มเต>มได!ด!วิยสัมาช�ก

”องค�กริ

หลั�กการพ�ฒนาจะปลั�กพ0ชต้�องเต้ร#ยมด�นจะก�นต้�อง เต้ร#ยมอาหารจะพ�ฒนางาน ต้�องพ�ฒนา

ค์นจะพ�ฒนาค์น ต้�องพ�ฒนาทุ#&

ใจจะพ�ฒนาใค์รต้�อง พ�ฒนาทุ#&

ต้นเอง (ก�อน)

ค&าถามท$0อยากให!ค�ดบั.อยๆ• ค์�ณเช0&อไหมวิ�ามน�ษยต้�องการทุ�างานไม�ใช�อย��

อย�างเร0&อยเป8& อย• ค์�ณเช0&อไหมวิ�ามน�ษยต้�องการหาค์วิามหมายใน

งานทุ#&เขาทุ�า• ค์�ณเช0&อไหมวิ�าค์นเราน�2นต้�องการม#ค์วิามร�บผู้�ด

ชอบแลัะค์วิามน�าเช0&อถ0อ• ค์�ณเช0&อไหมวิ�าธรรมชาต้�ของมน�ษยร�กทุ#&จะเร#ยน

ร��สั�&งต้�างๆ• ค์�ณเช0&อไหมวิ�าจร�งๆ แลั�วิมน�ษยไม�ต้�อต้�านต้�อ

การเปลั#&ยนแปลังแต้�จะต้�อต้�านถ�าถ�กบ�งค์�บให�เปลั#&ยนแปลัง

• ค์�ณเช0&อไหมวิ�าค์นเราน�าไวิ�ใจ

ทุ�างานด# ช#วิ#ม#สั�ข

Work wisely, Live well