Мақтарал ауданы«№121 жалпы орта мектебі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Сабақтың тақырыбы: Ислам дәуіріндегі

әдебиет

Пәні:қазақ әдебиетіСыныбы: 8”А” Пән мұғалімі: Дамира Абдуллаева

Жиырма екінші қыркүйекИслам дәуіріндегі әдебиет

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Қазақ халқының ежелден бай мәдениеті, әдебиеті, көне тарихы бар ел екендігін түсіндіре отырып, Ислам дәуірі әдебиетінің аса көрнекті өкілдері, ірі ойшыл ғұламаларының өмірі және шығармашылығымен таныстыру.

2.Дамытушылық: Оқушының тіл байлығын жетілдіру , балаларды тез ойланып, жауаптарын тиянақты айта білуге дағдыландыру. 3.Тәрбиелік: Халқымыздың асыл мұрасын бағалай білуге,тарихымызды қадірлеуге тәрбиелеу

Сабақтың түрі: Аралас сабақ (оқушыларды іздендіру арқылы)Сабақтың әдісі: Іздендіру,топтастыру, сұрақ-жауап, баяндау,түсіндіру,талдау, жинақтауКөрнекілігі:Интербелсенді тақта, сызба-кесте,слайдтар, суреттер топтамасы, бүктемелер, оқу құралдарыПәнаралық байланыс: Тарих,қазақ тілі,география

Күмәнсіз ғой бұл дүниеден барша жанның өтері,Мал-мүлкіңе мәз болмағын, бәрі қолдан кетеді.Ата-анаң бауырлар, қайда кетті ойланшы,Төрт аяқты ағаш ат саған да бір күн жетеді.

Дүние-дүние дей берме, бір Алла болсын айтарың,Кісі ақысын жей көрме, ысырат көпір бар, байқағын.Ешкім де саған жолдас боп, бірге еріп кетпейді,Не де болса жазмыштың көрерсің басқа салғанын. А.ЙассауиТіршілікте құрыштай бол төзімді,Сан мәртебе алдаса да өзіңді.Тағдырыңды еш уақытта жазғырма,Тіпті кейде болса әзәзіл азғырған

Өрге жүзген өнегелі ісімен,Таңда адал дос өз теңіңнің ішіненЖүргендер көп достық атын малданып,Алайда тек қалма оған алданып. Әл- Фараби. Аударған Нысаналы

Көк бөріден тараған түркілер Ү-ҮІІІ ғасырларда Түрік қағанаты

деп аталатын мемлекет құрды

ЕЖЕЛГІ ДӘУІР ӘДЕБИЕТІ ҮІ-ХҮ ҒАСЫР

1.ҮІ-ІХ ғасыр Көне түркі әдеби ескерткіштері кезеңіндегі әдебиет

2. Х-ХІІ ғасыр Ислам дәуіріндегі әдебиет

3. ХІІІ-ХҮ ғасыр Алтынорда дәуіріндегі әдебиет

Үй тапсырмасы:

Ежелгі дәуір әдебиеті туралы түсінік

Білге хан

Күлтегін әскербасы

Тоныкөк жырау

Білге хан (681-734)

Тоныкөк 646-741 жырау

Күлтегін 684-731әскери қолбасшы

Білге хан ерлігі туралы жыр

Ежелгі ата-бабаларымыз Ү-Х ғасырға дейін руна таңбаларын қолданған

Ислам дәуірі әдебиетіӘл-ФарабиАхмет ЙасауиМахмұт ҚашқариЖүсіп Баласағұн

РабғузиСайф Сарайи

Жаңа сабақ

Ахмет Йүгінеки

Қазақ даласы Х-ХІ ғ.ғ. Араб халифатының қарамағында болды. Ислам діні тарады. Ислам мәдениетін жасауда қазақ жерінен шыққан көптеген ақындар мен ғалымдардың, ойшылдардың үлесі мол болды.

ӘлФараби

870-950

Әл – Фараби - ұлы ғалым. Ол - ұлы ойшыл, философ, социолог, математик, физик, ботаник, лингвист, логик, музыка зерттеушісі

Әл - Фараби араб, парсы, түркі, латын, грек тілдерін жақсы білген

Исламда Әбу Насырға тең түсер адам туған жоқ, оның ілімін қастерлегендер «Екінші ұстаз» деп дәріптеді. Дүниеде төрт ғажап адам болған. Олар : Аристотель мен Александр Афродезейский және Әбу Насыр мен Әбу Әли ибн Сина. Захир ад-Дин әл- Байһақи араб тарихшысы

Әл- Фараби Аристотельдің «Физикасын» 40 рет, «Риторикасын» 200 рет, «Жан туралы» атты кітабын жүз рет оқыған екен. Неткен таңғаларлық еңбек! Г.Гегель, немістің ұлы философы

Барлық ғылымдар саласында әл-Фараби – «Екінші ұстаз». Ал музыка саласын алатын болсақ, әл –Фараби бір ғана бас король болып табылады. Басқаша айтқанда, музыка саласында әл-Фарабиге үлгі боларлық, бірінші ұстаз боларлық адам болмаған. Г.Фармер. Араб музыкасының

жалпы тарихын жазған белгілі ғалым

ҚАШЫҚТАСЫҢ ТУҒАН ЖЕР-ҚАЛЫҢ ЕЛІМ,11/АНЕ БІР ЖҮЙРІК БОЛДЫРЫП ЖАРАУ ДЕГЕН.11/АШАРШАДЫМ МЕН,ҚАНАТЫМ ТАЛДЫ МЕНІҢ, 11/АШАҢЫТ ЖОЛҒА САРЫЛЫП ҚАРАУМЕНЕН.11/А

КЕРІ ОРАЛМАЙ ЖЫЛДАРЫМ ЖАТЫР АҒЫП,12/АҚАСІРЕТТІҢ ЖАСЫНА КӨЗ ЖУЫНАР,10/БО,ЖАРАТҚАН, КӨП НЕТКЕН АҚЫМАҒЫҢ,11АҚҰМ СЫҚЫЛДЫ ТЕЗ ЫСЫП,ТЕЗ СУЫНАР.10/Б

ЗИЯЛЫ АЗ БІР ТҰТАМ ТІРШІЛІКТЕ,10/АӘКІМДІККЕ КҮЛЛІСІ ЖҮГІРЕДІ.11/БКӨКІРЕКПЕН СЕЗІНІП,КҮРСІНІП КӨП,11/БЖАНЫМ МЕНІҢ КҮРСІНІП,ТҮҢІЛЕДІ11/Б

Сатылай кешенді талдау

Авторы: Тақырыбы:Жанры:Идеясы:Түйін:Ұйқас түрі:

Сатылай кешенді талдау

Авторы: Әл-ФарабиӨлеңнің аты: “Қашықтасың туған жер”Тақырыбы: Туған жер, Ел, ОтанЖанры: ПоэзияИдеясы: Туған жерді аңсауТүйін: ”Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол”Ұйқас: шалыс ұйқас

Йассауидің даналық ойлары Абай ойларымен үндеседі

1.Алланың ақ жолын мойындамаудан сақтан

2.Менмен тәкаппар болма

3.Дүние-мүлік үшін арыңды сатпа

4.Арамдықтан аулақ бол

5.Еріншек болма

Бес нәрседен қашық бол: Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ 1. Өсекші болма2. Өтіріктің өмірі

қысқа3. Мақтаншақтық

жараспас имандыға4. Еріншек болсаң

өлгенің5. Мал шашып жүрсең

тозғаның

Бес нәрседен сақтан:

1.Диірменде туған тышқан тарсылдан қорықпас.2.Далада бөрі ұлыса,үйдегі иттің бауыры солқылдар.3.Екі қошқардың басы бір қазанда піспес.4.Тау-таумен қауышпас, кісі-кісімен қауышар.

Махмұт Қашқари-білімпаз,тілші,ғалым,әдебиет үлгілерін жинаушылардың бірі болған.Тараз маңындағы Баласағұн қаласында дүниеге келген.

Махмұт қашқари (1029)“Диуани лұғат ат-түрік

Жүсіп Хас Хажиб Баласағұни (1020) - ақын, ойшыл, ғалым,

мемлекет қайраткері. Ол Орта Азияның белгілі

ақыны. Туған жері Жетісу жеріндегі Баласағұн қаласы. Бұрын бұл

қаланы «Күз Орда» деп атаған.Құтты білім

Қисса-сұл-әнбия

1321-1396

ХІІ Түркістан қаласы

Х ғасырдан 1929 жылға дейін арабтардың әліпбиі қолданылды

Сабақ барысында оқушыларға берілетін іздендіру сұрақтары: Ислам дәуірі әдебиеті кезеңіндегі оқиғаларды, фактілерді жазып, жылдам жауап береді.

1.Х-ХІІ ғасырда қандай тарихи жағдай болды? 2. Сопылық әдебиет қай кезеңнен бастап дамыды? 3. Ислам дәуіріндегі әдебиеттің бүгінгі ұрпаққа бергені мен берері қаншалықты деп ойлайсың?

Тапсырма (Эстафета 5-6 минут)

1- топ Әл-Фараби туған жылы, оқиға, фактілер2- топ Ахмет Йассауи туған жылы, оқиға, фактілер3- топ Махмут Қашқари туған жылы, оқиға, фактілер

Жылдары Болған елеулі оқиғалар819

915960

870-9501166

1396-13992 тонна

1020

1029

1300

1321-1396

Жылдары Болған елеулі оқиғалар819 Түркі халқы ыдырады915 Қарахан таққа отырды960 Ислам діні қабылданды

870-950 Әл- Фараби1166

1396-13992 тонна

Ахмет Йасауи қайтыс болғанАхмет Йасауиге кесене тұрғызылды

Тайқазанның салмағы1020 Жүсіп Баласағұн дүниеге келді1029 Махмұд Қашқари дүниеге келді1300 Рабғузи дүниеге келген

1321-1396 Сайф Сарайидің өмір сүрген кезеңдері

Абай атамыздың туындылары

Ислам дәуірі әдебиеті ғұламаларының туындылары

Венн диаграммасы

Ұқсастығы1.Ойшыл,гуманист, хакім2.Суырыпсалма ақын3.Дінді насихаттаушы4.Нақыл сөздер авторлары5.Композитор6.Лирик ақын7.Поэтик, дастаншы8.Сопылық поэзияны жалғастырушы

Сөздікпен жұмыс (түртіп алу)трактат – орта ғасырлардағы ғылыми еңбекбейопа- заман, уақыт өтпелі, тұрақсыз бақұл боп кету – дүниеден өту Қолжазба-түпнұсқадәйім- үнемі Әпсана-ертегі әңгімекілең- бәрі Сопылық поэзия-Ислам дініндегі бір ағымзая- құр босқа Қылует- жерасты мінажат үйіМақшар күні- о дүниедегі сұрақЖазмыш-адам тағдырыТәуба-шүкіршілік етуРенессанс- жаңаруҚорамсақ- оқ қалтаБейопа-опасыз дүние

Сабақты қорытындылау

Ислам дәуірі әдебиетінің

өкілдері

Ахмет Йассауи

Жүсіп Баласағұни

Ахмет ЙүганакиРабғузи Сайф

Сараи

Әбу Насыр

Әл-Фараби

Махмут Қашқари

Нені білдім?

Не ұнады?

Нені білгім келеді

?

Үйге тапсырма:1.Ислам дәуірі әдебиеті туралы түсінікті оқып келу.2. “Имандылық-адам бойындағы ең ұлы қасиет” тақырыбына шағын шығарма жазып келу3. Оқушыларды бағалау

Тексерілді: