Ref. code: 25595408300043MYR

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน กบพลวตความหมาย

“ชาต-ศาสน-กษตรย” ในสงคมไทย

โดย

นางสาวมานตา ศรสตานนท

ดษฎนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรชญาดษฎบณฑต

สาขาวชามานษยวทยา คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2559 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595408300043MYR

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน กบพลวตความหมาย

“ชาต-ศาสน-กษตรย” ในสงคมไทย

โดย

นางสาวมานตา ศรสตานนท

ดษฎนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ปรชญาดษฎบณฑต

สาขาวชามานษยวทยา คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2559 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595408300043MYR

ROYAL INSTITUTE DICTIONARY AND THE DYNAMICS OF “NATION-RELIGION-MONARCHY” IN THAI SOCIETY

BY

MISS MANITA SRISITANONT

A DISSERTATION SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF DOCTOR OF PHILOSOPHY

IN ANTHROPOLOGY

FACULTY OF SOCIOLOGY AND ANTHROPOLOGY THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2016

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

Ref. code: 25595408300043MYR

(1)

หวขอดษฎนพนธ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน กบพลวตความหมาย “ชาต-ศาสน-กษตรย” ในสงคมไทย

ชอผเขยน นางสาวมานตา ศรสตานนท ชอปรญญา ปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย สาขาวชามานษยวทยา

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาดษฎนพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.ยกต มกดาวจตร ปการศกษา 2559

บทคดยอ

ดษฎนพนธเลมนศกษาพลวตความหมายของ “ชาต-ศาสน-กษตรย” ในสงคมไทยผาน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานโดยเนนการท าวจย เช ง เอกสารในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 และ พ.ศ. 2554 ตลอดจนศกษาเอกสารทผลตโดยราชบณฑตยสถาน เพอน าขอมลมาใชประกอบกบขอมลจากภาคสนามทไดจากการสงเกตการณ และการสมภาษณความคดของราชบณฑตผมบทบาทส าคญในการจดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ในประเดนเกยวกบความคดเกยวกบภาษา วธการท าพจนานกรม และหลกเกณฑเกยวกบภาษา ผศกษาน าขอมลทงหมดท าการวเคราะหภายใตกรอบทฤษฎภาษาในฐานะสอของอดมการณบนฐานคดของภาษาศาสตรมารกซสม ภาษามาตรฐานของบรดเยอ และอดมการณทางภาษา

งานวจยนเสนอวา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานนอกจากจะเปนแหลงอางองทางภาษาแลว ยงมบทบาทในการเปนบนทกการเปลยนแปลงของสงคมทแสดงใหเหนถงพลวตความหมายของ “ชาต-ศาสน-กษตรย” อยางมจดมงหมายในเชงอดมการณชาตนยม กลาวคอ นยามของ “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดรบการปรบเปลยนตลอดเวลา เรมตนจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ทค าวา “ชาต” หมายถง ชาตก าเนด เปลยนแปลงไปส “ชาต” ทเกดขนจากการเนนย าประดษฐกรรมทสรางส านกความเปนชาต ดงปรากฏใหเหนผานค าศพท นยาม และตวอยางในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ฉบบ พ.ศ. 2525 ฉบบ พ.ศ. 2542 และฉบบ พ.ศ. 2554 ความเปลยนแปลงดงกลาวมนยามค าวา “ศาสนา” และค าทเกยวของเปน

Ref. code: 25595408300043MYR

(2)

องคประกอบทชวยประสานระหวางอดมการณ “ชาต” และ “กษตรย” สวนค าศพทและนยาม “กษตรย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแสดงใหเหนถงการเปลยนผานจาก “เทวราชา” มาส “ธรรมราชา” ทมนยของความใกลชดกบประชาชนและมความหมายครอบคลมพระราชกรณยกจเพอประชาชน

พลวตค าศพทและความหมาย “ชาต-ศาสน-กษตรย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงเปนบนทกการเปลยนแปลงสงคมไทยนบตงแตยคชาตนยม-รฐนยมในฉบบ พ.ศ. 2493 ยคพฒนา-สรางชาตในฉบบ พ.ศ. 2525 ยคอตสาหกรรมใหมในฉบบ พ.ศ. 2542 และยครอฟนกษตรยชาตนยมในฉบบ พ.ศ. 2554

ค าส าคญ: พจนานกรม, อดมการณภาษา, บนทกการเปลยนแปลงสงคมไทย

Ref. code: 25595408300043MYR

(3)

Dissertation Title ROYAL INSTITUTE DICTIONARY AND THE DYNAMICS OF “NATION-RELIGION-MONARCHY” IN THAI SOCIETY

Author Miss Manita Srisitanont Degree Doctor of Philosophy Department/Faculty/University Anthropology

Faculty of Sociology and Anthropology Thammasat University

Dissertation Advisor Assistant Professor Yukti Mukdawijitra, Ph.D. Academic Years 2016

ABSTRACT

This dissertation studies the dynamics of “ nation- religion- monarchy” presented in the Royal Institute Dictionaries. The research methodologies applied in this study include content analysis from Royal Institute Dictionary B.E. 2493, B.E. 2525, B.E. 2542 and B.E. 2554 versions under the theme of “nation-religion-monarchy” and documents published by the Royal Institute. In addition, the ethnographic studying-up to investigate perspectives on language, lexicography and linguistic criteria of the Royal Academic whose roles are crucial to writing the Royal Institute Dictionary is included. The data is analyzed through three theories, namely Marxism’s language as ideological signs, Bourdieu’s language standardization and the concept of language ideologies.

The research argues that, in addition to linguistic reference, the Royal Institute Dictionaries can be read as a description of social changes with nationalist ideologies in relation to the dynamic definition of “ nation- religion- monarchy. ” The definition of “ nation” presented in the dictionaries are constantly changed to appropriate the state’s ideology. “Nation” means racial descent in B.E. 2493 version. The definition is later developed to “ national invention” as a result of the state ideological apparatus to build national consciousness as presented in B. E. 2525,

Ref. code: 25595408300043MYR

(4)

B. E. 2542, and B. E. 2554 versions. Religion as the “ national invention” is served to strenghten the concepts of “ nation” and “ monarchy. ” The “ monarchy” entries in each dictionary depicts the changing portrayal of monarchy from the “devine king” to the “righteous king” in which the definition encompasses the royal duties committed for the people.

The dynamics of “ nation- religion- monarchy” presented in the Royal Institute Dictionaries are served as descriptions on social changes respectively ranging from the period of nationalism- Royal Prescriptions in B. E. 2493 version; the age of national building and development in B. E. 2525 version; the coming of New Industrialized Countries in B.E. 2542 version; and the revival of monarchical nationalism in B.E. 2554 version.

Keywords: Dictionary, Language Ideologies, Social Description

Ref. code: 25595408300043MYR

(5)

กตตกรรมประกาศ

ในทสดกถงวาระทขาพเจาตองนงเขยนกตตกรรมประกาศเสยท ครงแรกทเรมเขยนดษฎนพนธเลมน ขาพเจาเคยคดวาจะขอเขยนกตตกรรมประกาศกอนเพราะคดวานาจะเปนสงทงายทสดของงาน แตพอถงคราวทตองมานงเขยน กลบเกดอาการ “เขยนไมถก” เพราะความรสกทเกดขนระหวาง 6 ปของการเรยนปรญญาเอกนนซบซอนเกนกวาจะบรรยายออกมาเปนตวหนงสอ อกทงยงเกยวของและสงผลกระทบตอหลายชวตทแวดลอมนกศกษาคนน

วทยานพนธเลมนเรมตนตงแตป พ.ศ. 2556 มการสะดดพกไปหลายครงระหวางทาง แตทอาจารยปรกษากสามารถดงกลบมาสเสนทางไดดวยความเมตตา ขอกราบขอบพระคณอาจารย ทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร. ยกต มกดาวจตร เปนอยางสงส าหรบความเมตตาทรบขาพเจาไวเปนศษยในความดแลและไมเคยละทงลกศษยคนน มหลายครงทคดจะลมเลกกลางคนเพราะรตวดวาความสามารถของตวเองไมคควรกบความคาดหวงและมาตรฐานของอาจารย แต เมอนกถงความเสยสละและความอดทนของอาจารยทตองอานงานและเขยนขอคดเหนใหทงๆ ทอาจารยเองกมภาระงานมากมาย การยอมแพคงไมใชทางออกของขาพเจา ขาพเจาไดเรยนรทงเนอหาวชา วธคด และแบบอยางความเปนครจากอาจารย บญคณของอาจารยจะคงอยไปตลอด

ขอบพระคณอาจารย ดร.สายพณ ศพทธมงคล ประธานกรรมการสอบดษฎนพนธ รองศาสตราจารย พรชย ตระกลวรานนท ศาสตราจารย ดร.เสมอชย พลสวรรณ และ รองศาสตราจารย ฉลอง สนทราวาณชย คณะกรรมการสอบวทยานพนธส าหรบค าแนะน าทชวยเปนแนวทางส าหรบการพฒนางานวจยน

ขอบพระคณผชวยศาสตราจารยกตตคณ รงเรอง รองอธการบดฝายพฒนาองครกษ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ รองศาสตราจารย ดร.ศรยพา พลสวรรณ ผอ านวยการสถาบนวจย พฒนา และสาธตการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และผชวยศาสตราจารย ดร.วงเดอน นาราสจจ ผอ านวยการโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ องครกษ อาจารย ดร.ภทธรา ธรสวสด รองผอ านวยการฝายวจยและพฒนานโยบาย สถาบนวจย พฒนา และสาธตการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และรองศาสตราจารยดารกา วรรณวนช ส าหรบโอกาสในการท างานและการเรยนรตามปรชญา “การศกษาคอความเจรญงอกงาม”

ขอบพระคณศาตราจารยพเศษ จ านงค ทองประเสรฐ ราชบณฑตกตตมศกดส าหรบขอมลจากการสมภาษณหลายตอหลายครง ขอบพระคณอาจารยส าหรบหนงสอทกเลมทอาจารย หยบเลอกใหจากหองสมดทบาน

Ref. code: 25595408300043MYR

(6)

ขอบพระคณศาสตราจารยกตตคณ ดร.กาญจนา นาคสกล ราชบณฑต อาจารยผเชยวชาญภาษาไทย นกวรรณศลประดบช านาญการและนกวรรณศลประดบปฏบตการ จากราชบณฑตยสถานส าหรบขอมลเกยวกบการท าพจนานกรม

ขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.เฉลมศร จนทสงห “อาจารยแม” ผเปนแบบอยางแกขาพเจาเสมอมา อาจารยเนาวรตน ปฏพทธภกด ทปรกษาสวนตวแหงคณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากรตงแตปรญญาตร

ขอบพระคณรองศาสตราจารย ดร.พศวาท สคนธพนธ ส าหรบค าแนะน า ขอชวนคด ความคดเหน และความหวงใย

บคคลอกทานทนาจะดใจกวาผเรยนเมอไดเหนวทยานพนธฉบบนเสรจสมบรณคอ “พเต” ดษพงศ เหลองกระจาง (ฮองเตแหง “สวนถาวรฟารม”) ผทยอมอทศตนทกวถทางเพอใหภรรยาเรยนจบ ไมวาจะเปนสารถขบรถรบ-สง สนบสนนทนเลาเรยน ดแลความเปนอยดวยดตลอดมา และยงท าหนาทเปนผฟงคนแรกของทกการน าเสนอ ปรญญาบตรฉบบนถอเปนของขวญทขาพเจา ขอมอบใหแกสามอนเปนทรกยง

ขอบพระคณพอและแมทไมเคยเรยกรองสงใดและปลอยใหลกมอสระเลอกเดนตามแนวทางชวตทเลอกเอง ขอบพระคณพยย พหย ทมสวนชวยในการถอดเทปสมภาษณ ขอบคณยอดทเปนอกกรณศกษาท าใหเขาใจความส าคญของครอบครว ขอใหการศกษาในครงนสรางแรงบนดาลใจแกพเฟรสท นองโชกน พทอป และนองธม ในเสนทางการเรยนรตอไปในอนาคต ขอบพระคณ “ปาวรรณ” คณสวรรณา ภวงคะรตน และทกคนในตระกล “ศรสตานนท” จากใจจรง

ขอบพระคณพวชย แสงดาวฉาย คณศรภทร จยเปยม คณศรนอย นภานนท คณสนธยา เอยมบาง จากคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทคอยตดตาม สอบถาม สงขาว และชวยอ านวยความสะดวกทกประการ

ขอบพระคณคณจฑมาศ สขใส ผศ.ดร.เกยรตศกด บงเพลง และคณชวสทธ บณยเกยรต ส าหรบค าแนะน าทงในชวงการเรยนและการท าดษฎนพนธ

ขอบพระคณคณพชนา อนทรศม คณภคมน สมมานช คณกชกร เพชรตน อาจารยพจณชา ฤกษสมทร อาจารยวรฉตร เดนสกลประเสรฐ อาจารยนภาศร ฤกษนนทน อาจารยนภาพร ละดาห ส าหรบก าลงใจ ขอขอบคณกลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ สถาบนวจย พฒนา และสาธตการศกษาทชวยแบงเบาภาระงานสอนตลอดระยะเวลา 2 ป

ใชวาการเรยนปรญญาเอกจะมแตความยากล าบาก หากยงเปนโอกาสทชวยใหไดเรยนรแนวคด ทฤษฎทชวยเปดโลกทศนในการท าความเขาใจสงรอบตว การไดมโอกาสมาเรยนกบอาจารยทคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ถอเปนประสบการณทม

Ref. code: 25595408300043MYR

(7)

คณคาและนาจดจ ามากทสดของชวต ขอกราบขอบพระคณอาจารยทกทานทใหโอกาสและเคยวเขญจนศษยคนนมาถงฝงฝนไดในทสด ความส าเรจทเกดขนในชวตขอยกใหแกอาจารยทกทานทเคย สงสอนขาพเจามา

ขอโทษทกทานทท าใหตองเสยเวลาและไดรบผลกระทบจากขาพเจาตลอดระยะเวลา 6 ป หากมสงใดทขาพเจาสามารถท าเพอทดแทนเวลาทสญเสยไปไดขาพเจายนดทจะท า

ทายทสด วทยานพนธเลมนขออทศแก “อามา” นางงวยเอง ศรสตานนท ผไมเคยผานโลกการศกษา แตเปนครทสงสอนลกหลานจนไดดมาถงทกวนน

นางสาวมานตา ศรสตานนท

Ref. code: 25595408300043MYR

(8)

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (5)

สารบญตาราง (11) บทน า 1

1.1 ความส าคญของปญหา 5 1.2 วตถประสงคของการศกษา 6 1.3 ประวตการศกษาพจนานกรม 6

1.3.1 ภาพรวมของบรบทการจดท าพจนานกรมในประเทศไทย 6 1.3.2 การศกษาพจนานกรมในประเทศไทย 10 1.3.3 การศกษาพจนานกรมในงานเขยนตางประเทศ 13

1.4 ขอเสนอของการศกษา 17 1.5 ทฤษฎทใชในการศกษา 17

1.5.1 ภาษาศาสตรมารกซสม : ภาษาในฐานะสอของอดมการณ 19 1.5.2 ภาษามาตรฐานของบรดเยอ 23 1.5.3 อดมการณทางภาษา 25

1.6 วธการศกษา 27 1.7 เนอหาของดษฎนพนธ 29

Ref. code: 25595408300043MYR

(9)

บทท 1 ก าเนดและพฒนาการราชบณฑตยสถาน 31

1.1 ยคกรมราชบณฑตภายใตระบอบสมบรณาญาสทธราชย (พ.ศ. 2454-พ.ศ. 2475) 31 1.2 ราชบณฑตยสถานในยคการเปลยนแปลง (พ.ศ. 2476-พ.ศ. 2543) 37

1.2.1 กจการและสถานะของราชบณฑตยสถานในยคการเปลยนแปลง 42 1.2.2 สมาชกราชบณฑตยสถานในยคการเปลยนแปลง 46

1.3 ราชบณฑตยสถานสราชบณฑตยสภาในยคแหงความเปนเอกเทศ 53 (พ.ศ. 2544-พ.ศ. 2558)

1.3.1 กจการและสถานะของราชบณฑตยสถานในยคแหงความเปนเอกเทศ 53 1.3.2 สมาชกราชบณฑตยสถานในยคแหงความเปนเอกเทศ 57

1.4 สรป 59

บทท 2 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานและการสรางภาษามาตรฐาน 62

2.1 ประวตการจดท าพจนานกรมภาษาตางประเทศ 62 2.1.1 พจนานกรมภาษาองกฤษในฐานะส ามะโนครวทางภาษา 65 2.1.2 พจนานกรมภาษาฝรงเศสกบการสรางอาณานคมทางภาษา 68

2.2 ประวตการจดท าพจนานกรมในประเทศไทย 71 2.2.1 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 75 2.2.2 คณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 78

2.2.1.1 การก าหนดมาตรฐานภาษาไทย 85 ค านยาม 86 การเขยน 95 การออกเสยง 99

2.2.1.2 ค าศพทตางประเทศและการบญญตศพท 109 หลกในการบญญตศพทภาษาไทย 111

2.3 สรป 116

Ref. code: 25595408300043MYR

(10)

บทท 3 พลวตของ “ชาต” และ “ศาสนา” ทสะทอนผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 118

3.1 การเปลยนแปลงของสงคมจากพลวตความหมายของ "ชาต" 120 3.2 นยาม "ชาต" กบความเปนอน 126 3.3 พลวตของประดษฐกรรมความเปนชาตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 132 3.4 ความหมาย "ศาสนา" ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 142 3.5 สรป 150

บทท 4 พลวตความหมายของ “กษตรย” ทสะทอนผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 153

4.1 สถานะของ "กษตรย" ในสงคมไทยทสะทอนผานพจนานกรม 154 ฉบบราชบณฑตยสถาน 4.2 พลวตบทบาทของ "กษตรย" ในสงคมไทย 160 4.3 คตเกยวกบกษตรย : การรอฟนกษตรยชาตนยม 164 4.4 สรป 175

บทท 5 สถานะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในสงคม 176

5.1 พจนานกรม ฉบบคกฤทธ : ค าศพทจากประสบการณ 176 5.2 ปทานกรมของสอ เสถบตร : ค าศพทสอความคด 179 5.3 พจนานกรม ฉบบมตชน : พจนานกรมฉบบนอกรต 184 5.4 ศพทกฎหมายและสถานะของราชบณฑตยสถานในสงคมไทย 186 5.4 สรป 192

บทสรป 194 รายการอางอง 203

ประวตผเขยน 217

Ref. code: 25595408300043MYR

(11)

สารบญตาราง

ตารางท หนา 3.1 เปรยบเทยบความหมาย "ชาต" ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 123 3.2 เปรยบเทยบความหมาย "ไทย" และ "สยาม" ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 127 3.3 เปรยบเทยบความหมายค าศพทเกยวกบชนชาตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 129 3.4 เปรยบเทยบความหมาย "วฒนธรรม" ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 135 3.5 เปรยบเทยบความหมายค าศพททเกยวของกบความเชอ 143 ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 3.6 เปรยบเทยบความหมายค าศพททเกยวของกบพธกรรมและการปฏบต 144 ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 3.7 เปรยบเทยบความหมายค าศพททเกยวของกบคณธรรมและจรยธรรม 146 ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 4.1 เปรยบเทยบความหมายค าศพทเอยพระนามกษตรย 155 ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 4.2 เปรยบเทยบความหมาย "ราชธรรม" ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 160 4.3 เปรยบเทยบความหมายค าศพทเกยวกบสถาบนกษตรยกบการเมองการปกครอง 161 ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน 6.1 สรปสาระส าคญของบรบทสงคมและการเมอง พระราชบญญตวาดวย 195 ราชบณฑตยสถาน สมาชกราชบณฑตยสถาน และพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

Ref. code: 25595408300043MYR

1

บทน า

หนงสอ ชมชนจนตกรรม: บทสะทอนวาดวยก าเนดและการแพรขยายของชาตนยม ( Imagined Communities: Reflections on the Origin and spread of Nationalism) โ ด ย เบนเนดกต แอนเดอรสน (Benedict Anderson) เสนอวาชาตเปนเพยง “ชมชนจนตกรรม” (imagined community) “ชาต ถกจนตกรรม ขน กเพราะวาสมาชกของชาตทแมจะเลกทสดกตาม แมจะไมเคยรจกเพอนสมาชกรวมชาตทงหมดของตนไมเคยพบเหนพวกเขาเหลานนทงหมด หรอไมเคยแมกระทงไดยนชอเสยงเรยงนามพวกเขาเหลานนกตาม กระนนในจตใจของแตละคนกมภาพพจนของความเปนชมชนรวม”และการด ารงอยของชมชนหรอชาตมกเปนการถกจนตกรรมผานภาษา (Anderson, 1983, p.133) ดวยเหตนแลวภาษาจงมบทบาทส าคญในการ “จนตกรรม” และสรางความเปนชาตทแตกตางไปจากการใชธงชาตหรอชดประจ าชาต สองสงนถอเปนสญลกษณของความเปนชาต ขณะทภาษาเปนสงทสรางชมชนจนตกรรม สรางความสามคคเฉพาะ (particular solidarities) เนองจากภาษากอใหเกดประสบการณพรอมกน (simultaneity) เชน ภาษาผาน บทเพลงหรอบทกลอนทท าหนาทประสานเชอมโยงผคนเขาไวดวยกน กอใหเกดส านกรวมระหวางบคคลทเปลงเสยงออกมารวมกน

ขอเสนอของแอนเดอรสนแสดงใหเหนถงลกษณะของชาตทไรตวตน มลกษณะเปนภาพความคดและความรสกโดยมสอ เชน ภาษา ชวยกอใหเกดประสบการณทางความคดและความรสก ความคดเกยวกบชาตของแอนเดอรสนชวยใหเขาใจบทบาทของภาษาทถกใชเปนเครองมอในการ “จนตกรรม” ความเปนชาต ขณะทแนวคดของวาเลนตน นโคเลวค โวโลชนอฟ (Valentin Nikolaevič Vološinov) ทถายทอดลงหนงสอ ลทธมากซและปรชญาแหงภาษา (Marxism and the Philosophy of Language) สามารถชวยให เขาใจลกษณะของภาษาทถกใช เปนสอเพอการ “จนตกรรม” ความเปนชาต โวโลชนอฟเปดพนทการศกษาภาษาทครอบคลมถงการศกษาสญญะ (sign) กฎทครอบคลมระบบสญญะและการปฏบตการของสญญะในสงคม โดยใหความส าคญกบ วจนกรรม (speech act) ทไมเพยงแตจะสะทอนภาวะความคดจตใจ (psyche) ของปจเจกบคคล แตยงเผยใหเหนถงจตภาวะของสงคมโดยรวม (social psychology) ไดเชนเดยวกน นนหมายความวา ภาษาของบคคลมพนทปฏบตการอยสองระนาบคอระดบปจเจกและระดบสงคม

ภาษาคอสญญะทมความหมายอย ในตวและแฝงดวยอดมการณทางภาษา โดยความหมาย และอดมการณทางภาษาแตกตางไปขนอยกบแตละบคคลหรอสงคม สงคมเปน ผก าหนดและบงคบใชกรอบ กฎ และระบบภาษาในภาพรวม และสงถงการใชภาษาในระดบปจเจกบคคลดวยเชนเดยวกน หนงสอ ลทธมากซและปรชญาแหงภาษา ของโวโลชนอฟ ถอเปนพนฐานและ

Ref. code: 25595408300043MYR

2

แรงบนดาลใจส าคญส าหรบการศกษาในครงนทตองการจะท าความเขาใจภาษาในระดบสงคมทสงผลตอทงตวภาษาและปจเจกบคคลผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน โดยใหความส าคญกบความเปลยนแปลงของสงคมและภาษา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดเพยงแคใหขอมลเกยวกบอกขระวธ การเขยนตวสะกด และความหมายของถอยค าในภาษา แตยงกอปฏบตการทางภาษาอนเปนผลใหเกดปรากฏการณทโวโลชนอฟเรยกวา “จตภาวะของสงคมโดยรวม” (social psychology)

อยางไรกด พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดสะทอนอดมการณเพยงอยาง อนทจรงแลว ผลผลตทางอดมการณท าหนาททงสะทอน (reflect) และบดเบอน (refract) อดมการณในสงคม ดงตวอยางของปฏบตการทางสงคมของพจนานกรมเหนไดจากปรากฏการณทเกดขนในสงคมไทยเมอไมนานมาน

ในป 2555 ราชบณฑตทานหนงตองการปรบการเขยนค ายมจากภาษาองกฤษในพจนานกรมใหตรงกบเสยงอาน ปรากฏการณดงกลาวกอใหเกดปฏกรยาทหลากหลายในสงคม ทงทชนชมในการเปดกวางและการปรบตวของราชบณฑตสถานใหสอดคลองกบการเปลยนแปลง ขณะเดยวกนกมเสยงสะทอนออกมาวา ในแงของค าศพท ศพทใหมไมมความส าคญมากพอทจะน ามารวบรวมบรรจอยในพจนานกรม และแสดงความคดเหนวาความพยายามทจะปรบตวใหทนกบความทนสมยไมใชงานทราชบณฑตควรใหความส าคญราชบณฑตควรท าหนาทในการสงเสรมการใชภาษาท “ถกตอง” มากกวา (มตชน, 2555) ขณะทการปรบการเขยนค ายมจากภาษาองกฤษกถกตงขอสงสยถงความสามารถของภาษาไทยในการถายทอดเสยงภาษาตางประเทศ และหลกเกณฑการออกเสยงภาษาองกฤษทราชบณฑตน ามาใชในการเขยนเปนภาษาไทย เพราะทงหมดนไมไดเปนการสรางและเผยแพร “สรรพความร” ตอสงคม เพยงแตเปนการพยายามในการก าหนดมาตรฐานทางภาษาอกครงหนง (ยกต มกดาวจตร, 2555) อกทงยงแฝงไวดวยอดมการณทางภาษาทมองวาภาษาไทยเปนภาษาทสามารถเทยบเคยงเสยงไดกบภาษาอนไดอยางตรงไปตรงมา การปรบการเขยนเปนการสะทอนเสยงอาน ทงทจรงแลวยงไมเสยงภาษาตางประเทศบางเสยงทไมมปรากฏในภาษาไทย เปนการพยายามบดการเขยนใหสะทอนเสยงอานตามเจาของภาษาทไมไดเปนจรงเชนนนเสมอ

ถงใชกนมานานแลว แตไมไดหมายความวามนถกตองนคะ ตองถามวาคณจะเลอก “ความเคยชน” หรอ “ความถกตอง” ถาใชดวยความเคยชนแตมนผด แลวท าไมไมแกใหมนถกละคะ เคยท ามาผดๆ แลวจะปลอยใหผดตอไปอยางนนหรอ หรอวาเหนวาผดแลวกควรแกใหถกตอง ตามทควรจะเปน ถาเรายงจะใชแบบผดๆ กนตอไปแบบนอกไมรนานเทาไหร เดกเลกทตองเรยนหนงสอกจะอานค าผดๆ เหลานนไมถก อานไมออก เราจะปลอยใหเดกๆ จดจ าสงผดๆ จากทผใหญท าเอาไวและใชกนตอไป

Ref. code: 25595408300043MYR

3 อยางนนเหรอคะ ส าหรบคนทคดคาน อยากใหลองถามตวเองดสคะวา มเหตผลดๆ สกขอไหมทจะไมแกไขใหถกตอง (ASTV ผจดการรายวน, 2555)

ราชบณฑตทานนพจารณาภาษาในแงมมของความเคยชน และความถกตองเทานน อนทจรงแลวการใชภาษายงมมตอนทควรใหความส าคญ เชน ส าเนยง และกาลเทศะ การระบชวาภาษาแบบใดถก แบบใดผด และความตองการทจะแกไขใหถกตองเปนความพยายามทชนชนปกครองตองการสรางกฎ ระเบยบทางภาษาเพอก ากบความรและความคดของผใชภาษา ซงโวโลชนอฟวพากษการปฏบตการทางภาษาแบบนามธรรมเชนน แตใหความส าคญกบการปฏสมพนธระหวางผพดและผฟง

ตอมาในปพทธศกราช 2557 ราชบณฑตยสถาน รวมกบ บรษท นานมบคส จ ากดซงเปนส านกพมพทไดรบคดเลอกใหจดพมพพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 พมพครงท 2 จดงานแถลงขาวเปดตวพจนานกรมฉบบนพรอมดวยการเสวนาในหวขอ “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานหนงสอทคนทกอาชพใช” โดยมผรวมเสวนา คอ ศาสตราจารยพเศษจ านงค ทองประเสรฐ ประธานคณะกรรมการช าระพจนานกรมราชบณฑตยสถาน นางพจมาน พงษไพบลย ทปรกษาส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน และ รศ.ดร.ตรศลป บญขจร ประธานกรรมการประจ าภาควชาวรรณคดเปรยบเทยบ จฬาลงกรณมหาวทยาลย การเสวนาเนนย าใหทกคนตระหนกถงความส าคญของพจนานกรมวา

เปนหนงสอทครอบครวคนไทยควรมไวอาน ไวใชอางอง เพราะการใชภาษาไทย รจกใชค าและเขาใจความหมายอยางถองแทเปนคณสมบตทดของคนไทยทกคน โดยเฉพาะปจจบนนประเทศไทยเราก าลงจะกาวเขาสประชาคมอาเซยนในป 2558 เปนโอกาสทดทเราจะไดใชภาษาไทยอยางถกตอง อนรกษและเผยแพรการใชภาษาไทยใหกบเพอนชาวตางชาต ควบคไปกบการเตรยมความพรอมในการใชภาษาองกฤษเพอสอสารทหลายคนก าลงใหความส าคญ ยงไปกวานนพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานยงเปนหนงสอทสามารถใชไดกบทกสาขาอาชพ ทกเพศทกวย ทกอาชพตางสมควรใชพจนานกรมในการตรวจสอบการใชภาษาโดยเฉพาะภาษาเขยนใหถกตอง และยงเปนการรวมกน อนรกษภาษาไทย วฒนธรรมและมรดกประจ าชาตของเราอกดวย (ThaiPR.net, 2557)

Ref. code: 25595408300043MYR

4 บทสรปจากการเสวนาแสดงใหเหนถงวธคดเกยวกบภาษาของผทรงคณวฒทาง

ภาษาไทยทมขอสงเกตทนาสนใจดงน ประการแรก การบรรจอดมการณไวในภาษาไทย เชน การใชภาษาไทยทถกตองเปนคณสมบตทดของคนไทย กอใหเกดสงทแอนเดอรสนเรยกวา “ความสามคคเฉพาะ” ทเชอมโยงความคดและความรสกของผคนเขาไวดวยกน ประการตอมา การพจารณาวาภาษาไทยมาตรฐานเปนวฒนธรรมและมรดกประจ าชาตเปนทงการสะทอนและบดเบอนความจรงทางสงคม เนองจากการการสรางมาตรฐานนอกจากจะเปนการดงภาษาออกจากปฏบตการทางสงคมแลว ยงเปนการครอบง าและก าหนดความคดของคนในสงคม อนกอใหเกดขอจ ากดในการใชภาษา และเปนเครองมอหนงในการใชอ านาจของชนชนปกครองทน าไปสการคดเลอกภาษารปแบบหนงเพอผลประโยชนเฉพาะกลม ประการสดทาย ทงการก าหนดภาษามาตรฐานและการก าหนดใหภาษาเปนภาพสะทอนทางวฒนธรรมเปนสอในการถายทอดอดมการณเปนกระบวนการส าคญส าหรบการสรางส านกรวมกนทกอใหเกดกระบวนการจนตกรรมชาตขนมา เนองจากภาษาเปนเครองมอส าคญส าหรบกระบวนการชาตนยม (Gellner, 1964) อกทงภาษา-พมพ (print-language) ยงมความส าคญในการสรางส านกความเปนชาตกอใหเกดรฐ-ชาต (nation-state) โดยขามผานขอจ ากดของพนทและเวลา (Anderson, 1983, p. 77)

ราชบณฑตยสถานเปนหนวยงานหลกทมหนาทก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการใชภาษาไทย การอนรกษภาษาไทยมใหแปรเปลยนไปในทางทเสอม และการสงเสรมภาษาไทยซงเปนเอกลกษณของชาตใหปรากฏเดนชดยงขน (พระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสภา , 2558) โดยราชบณฑตยสถานน าเสนอภาษามาตรฐานผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทใหค าอธบายเกยวกบภาษาทงในเรองของค านยาม การเขยนตวสะกด การอานออกเสยง นอกจากพจนานกรมแลว ราชบณฑตยสถานยงมการออกประกาศชแจงเกยวกบการใชภาษาเพอใหการใชภาษาไทยเปนไปตามมาตรฐานเดยวกน “เพราะเปนหนงสอส าหรบการอางอง คนควาทมความส าคญและเปนหลกภาษาของชาตทหลายหนวยงานตองใชในการอางอง เชน ศาล หรอบคคลทวไปตามวตถประสงคทตองการ เชน อางองค านยาม ตวสะกดการนต การใช ดวยเหตนผช าระพจนานกรมจงพยายามช าระและปรบปรงงานพจนานกรมใหครอบคลมกบการใชงานมากทสด” (อาจารยผเชยวชาญภาษาไทยทมบทบาทส าคญในการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน, สมภาษณ, วนท 15 กมภาพนธ 2560) นอกจากการเปนหลกภาษาของชาตแลว ความส าคญของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานยงอยทการเปนบนทกการเปลยนแปลงของสงคมทเกยวของกบการจนตกรรมชาต (Anderson, 1983) อนเปนแงมมทดษฎนพนธนใหความส าคญ

Ref. code: 25595408300043MYR

5

1.1 ความส าคญของปญหา

เนองจากพจนานกรมเปนหนงสอทรวบรวมค าทมใชอยในภาษาอยางตอเนองและ

แพรหลาย ในแงหนงพจนานกรมจงเปนบนทกประวตศาสตรของสงคมทมประโยชนและมการใชงานอยางแพรหลายและชวยใหเกดความเขาใจในความหมายของค าศพท เชน ค าศพทกฎหมายทแมจะเปนค าศพททวไปทมการใชในชวตประจ าวน แตพจนานกรมชวยใหไดความหมายทเปนขอยตส าหรบการท าความเขาใจ

ดษฎนพนธน ตองการศกษาพจนานกรม ฉบบราชบณฑตในฐานะบนทกประวตศาสตรทางความหมายของมโนทศน “ชาต-ศาสน-กษตรย” ในสงคมไทย โดยมชดค าศพททเกยวของกบมโนทศนดงกลาวเปนสอการเปลยนแปลงของสงคม การศกษาครงนจะศกษากระบวนการจดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน การคดเลอกค าศพท วธการก าหนดความหมายของค าศพททอยในพจนานกรม ควบคกบบรบททางสงคม เพอแสดงใหเหนถงกระบวนการสรางภาษาของราชบณฑตยสถานเพอถายทอดนยามความเปน “ชาต-ศาสน-กษตรย” ในแตละยคสมย

นอกจากนแลว เนองจากงานศกษาในประเทศไทยยงไมมการศกษาพจนานกรมฉบบราชบณฑตในฐานะบนทกการเปลยนแปลงของสงคมไทย งานศกษาในครงนตองการขยายขอบเขตการศกษาในแงมมดงกลาวโดยเชอมโยงกบมโนทศนเรองจนตกรรมชาตและอดมการณภาษา จากการสบคนขอมลเกยวกบการศกษาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในเบองตน พบวามการศกษาในเชงภาษาศาสตรเทานน เชน การเปลยนแปลงส านวน การวเคราะหความหมายประจ าค าศพทในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน การส ารวจพจนานกรมภาษาไทยเพอแสดงใหเหนความแตกตางระหวางพจนานกรมแตละเลม อยางไรกตาม ยงขาดการศกษาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในแงมมทเกยวกบบทบาทในการเปนบนทกการเปลยนแปลงของสงคมไทย การศกษาในครงนตองการทจะเผยใหเหนถงความเชอมโยงระหวางพจนานกรมราชบณฑตยสถานกบกระบวนการสรางนยามความหมายของชาตไทยทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงของสงคมไทยในแตละยค

ทายทสด การศกษาในครงนตองการขยายพนทการศกษาศกษาบทบาทของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในมตอนๆ พจนานกรมเปนผลผลตของการก าหนดมาตรฐานทางภาษาทเชอมโยงกบบรบททางประวตศาสตร การเมอง และสงคม พรอมแสดงใหเหนถงสนามของพจนานกรมทมการทาทายความคดทางภาษาผานหนงสอค าศพททเผยแพรในสงคม

Ref. code: 25595408300043MYR

6

1.2 วตถประสงคของการศกษา

การศกษาเรอง พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน กบพลวตความหมาย “ชาต-

ศาสน-กษตรย” ในสงคมไทย ก าหนดบรบทในการศกษาไวทการศกษานยามความเปนชาตทน าเสนอผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 และ พ.ศ. 2554 โดยมวตถประสงคในการศกษา ดงน

1) ศกษาการเปลยนแปลงค าศพทและนยามของค าศพททเกยวของกบ “ชาต-ศาสน-กษตรย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493, พ.ศ. 2525, พ.ศ. 2542 และ พ.ศ. 2554

2) ศกษาการเปลยนแปลงของสงคมไทยทแสดงใหเหนผานค าศพทเกยวกบ “ชาต-ศาสน-กษตรย”

1.3 ประวตการศกษาพจนานกรม

1.3.1 ภาพรวมของบรบทการจดท าพจนานกรมในประเทศไทย

หนงสอประเภทหนงสอค าศพทภาษาไทยมประวตศาสตรยอนหลงไปนานถงสมยอยธยา แมรปแบบการน าเสนอ และเนอหาทบรรจอยจะแตกตางจากสงทเรยกวา “พจนานกรม” ในปจจบนอยางสนเชงกตาม แตบทบาทของพจนานกรมไมจ ากดอยเพยงแคการเปนแหลง “อางอง” ทางภาษา หากแตยงมบทบาททส าคญในการถายทอดอดมการณในสงคม การเปนเครองมอในการปกครองของรฐสมยใหมเพอรองรบกบการสรางชาต

หนงสอค าศพทภาษาไทยมประวตศาสตรยอนหลงไปนานถงสมยสมเดจ พระนารายณในยคสมยกรงศรอยธยา (พ.ศ. 2199-2231) ทเรยกวา “จนดามณ” ทท าหนาทเปนหนงสอรวบรวมค าศพท และแบบเรยนภาษาไทย ส าหรบการแตงฉนทลกษณและใหความรเกยวกบแนวทางปฏบตส าหรบการเขารบราชการ หลงจากนน กมหนงสอค าศพทเลมอนๆ ทจดท าขนโดยมชชนนารทเดนทางเขามาในประเทศไทยสมยตนรตนโกสนทร เชน พจนานกรมไทย ของ หลยส ลาโน (พ.ศ. 2207-2239) พจนานกรมไทย ของ เจ. เทเลอร โจนส (พ.ศ. 2385) พจนานกรมไทย ของ เจ. คสแวล และ เจ. เอช. แชนดเลอร (พ.ศ. 2389) พจนานกรมละตน-ไทย ของ ปาเลกว (พ.ศ. 2393) หนงสอ สพะ พะจะนะ พาสา ไท ของปาเลกว (พ.ศ. 2397) พจนานกรมองกฤษ-ไทย ของหมอยอรช แมกฟาแลนด (พ.ศ. 2408) อกขราภธานศรบท ของหมอปรดเล (พ.ศ. 2416) ลปกรมายน ภาษาไทย-องกฤษ ของ อ.บ. มเชล (พ.ศ. 2434) และศรพจนภาษาไทย ของบาทหลวงชอง-หลยส เวย เปนฉบบ

Ref. code: 25595408300043MYR

7

ปรบปรงแกไข และเพมเตมเนอหาจากหนงสอสพะ พะจะนะ พาสา ไท (พ.ศ. 2439) (กระล าภกษ แพรกทอง, 2547)

พจนานกรมภาษาไทยในยคแรกเปนผลงานของชาวตางชาตเปนสวนใหญ เนองจากภาษาเปนเครองมอส าคญส าหรบการสอสาร การออกค าสง การควบคม หรอแมแตการท าความเขาใจและการเขาถงความรและโลกทศนของผคนในดนแดนแปลกใหม (Cohn, 1928, p. 5) พจนานกรมในยคนจงมบทบาทเหมอนกบแบบเรยนทางภาษาเพอประโยชนในการเรยนรเปนหลก

ส าหรบพจนานกรมภาษาไทยทจดท าโดยราชการไทยเผยแพรครงแรกในพ.ศ. 2434 คอ พจนานกรม ล าดบแลแปลศพททใชในหนงสอไทย ฉบบ ร.ศ.110 ตามพระด ารของสมเดจฯ กรมพระยาด ารงราชานภาพ อธบดกรมศกษาในขณะนน โดยรวบรวมค าศพทจากหนงสอทงทเปนวรรณกรรมและวรรณคดทมอยในขณะนน มการแปลค าศพทโดยพระเถระ พระบรมวงศานวงศ และขาราชการเปนผรบผดชอบในการคดคนแปลความหมายค าศพท พจนานกรมนมค าศพท 16,146 ค าเปนทนยมใชเปนแบบแผนการเขยนการอาน (กระทรวงศกษาธการ, 2541) หลงจากนนไดมการจดพมพพจนานกรมเปนค าแปลศพทภาษาไทยส าหรบเขยนค าใชใหถกตองตวสะกด ฉบบ ร.ศ.120 เผยแพรเมอ พ.ศ. 2444 และปทานกรมส าหรบโรงเรยน พ.ศ. 2463 ตอมา กระทรวงศกษาธการไดจดท าและตพมพพจนานกรมเพอใชอางองส าหรบการเขยนค าใหถกตอง ในป พ.ศ. 2470 จงไดมการจดพมพหนงสอปทานกรมออกจ าหนายและใชในราชการ แตเนองจากขอบกพรองและความผดพลาดหลายประการ จงมการช าระหนงสอปทานกรมโดยคณะกรรมการช าระปทานกรม หลงการจดตง ราชบณฑตยสภาขน พ.ศ. 2477 งานช าระปทานกรมจงถกโอนมาใหราชบณฑตยสภาด าเนนการจนแลวเสรจใน พ.ศ. 2493 และเปลยนชอปทานกรมเปน “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493” ถอเปนพจนานกรม ฉบบแรกของราชบณฑตยสถาน บรรจค าศพทประมาณ 20,000 ค า

พ.ศ. 2519 รฐบาลไดเลงเหนถงความจ าเปนทจะตองปรบปรงพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ทออกตพมพเปนเวลา 27 ปแลวนน เนองจากยงมขอบกพรองและยงไมสมบรณ ตลอดจนมค าใหม ๆ เกดขนมากมายใชในชวตประจ าวน ดวยเหตน ราชบณฑตยสถานจงไดช าระพจนานกรมโดยใชพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 เปนพนฐานส าหรบปรบปรงเปน “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525” โดยมค าศพทจ านวนทงสน 30,120 ค า (บญเรอน จนทรชผล, 2528, น. 27)

ตลอดระยะเวลา 17 ป ของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 มการตพมพใหมทงสน 6 ครง โดยครงท 6 จดพมพเมอ พ.ศ. 2539 อยางไรกตาม ในแงของค าศพท และนยามตางๆ แทบไมมการเปลยนแปลง ดวยเหตน ราชบณฑตยสถานจงไดช าระพจนานกรมใหม ในครงนไดมการเพมค าศพทใหมและเพมค านยามใหมมากขน ซงการช าระพจนานกรมครงนไดแลว

Ref. code: 25595408300043MYR

8

เสรจเมอเดอนสงหาคม พ.ศ. 2546 และไดจดพมพเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลม พระชนมพรรษา 6 รอบ พทธศกราช 2542 ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช โดยใชชอวา “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542” มค าประมาณ 37,000 ค า

ตอมาในป พ.ศ. 2556 ราชบณฑตยสถานไดจดพมพ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาส พระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธนวาคม 2554 มค าศพทประมาณ 39,000 ค า ถอเปนฉบบลาสดทใชกนอยในปจจบน พจนานกรมเลมน ตพมพครงท 1 จ านวน 100,000 เลม ดวยงบประมาณทรฐบาลสนบสนนจดสรรจากงบประมาณรายจาย ประจ าปงบปราณ 2554 เพอแจกจายแกสถาบนการศกษาทงระดบประถมศกษา มธยมศกษา อดมศกษา สถาบนศาสนา หนวยงานราชการ ตลอดจนคณะรฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา เจาหนาทของรฐ และสอมวลชน ในการตพมพครงท 2 จ านวน 50,000 เลม ราชบณฑตยสถานไดใหเอกชนเขามาด าเนนงานทงดานการตพมพและจดจ าหนายแกประชาชนทวไป ซงกคอ บรษท นานมบคสพบลเคชนส จ ากด พจนานกรมเลมนมการเพมเตมบทนยามของค าศพททวไป ศพทเฉพาะสาขา และทส าคญคอการเกบศพททรชกาลท 9 ทรงใชในการพฒนาเรองดน น า ปาไม เชนค าวา กงหนน าชยพฒนา แกลงดน แกมลง ทฤษฎใหม เศรษฐกจพอเพยง โครงการตามพระราชด าร และอนๆ (ราชบณฑตยสถาน, 2556, น. ก-ฃ)

พจนานกรมคอหนงสอทรวบรวมค าทมใชอยในภาษา พจนานกรมภาษาใดกตองรวบรวมค าทมใชอยในภาษานน จดเรยงตามล าดบของค าตามตวอกษร ตลอดจนใหความรในเรองของอกขรวธ (คอ การเขยนและสะกดการนต) บอกเสยงอาน ความหมายของค าแตเพยงสนๆ และบอกประวตทมาของค า ความหมายของพจนานกรมขางตนเปนความหมายหลกของค า dictionary เพราะความหมายรองของ dictionary ยงหมายถงหนงสอทรวบรวมค าเฉพาะทใชในวชานนๆ จดเรยงตามล าดบอกษร โดยมค าอธบายสนๆ เชน พจนานกรมภมศาสตร พจนานกรมวทยาศาสตร (ราชบณฑตยสถาน, 2533)

นยามดงกลาวเนนหนาทของพจนานกรมในการใหค าอธบาย (description) เปนส าคญ แตหากพจารณาเนอหาจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจะเหนวา ถอยค าทมใชอยในสงคมนนมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มค าศพทใหมเกดขนหรอหยบยมมาจากภาษาอนๆ ตลอดเวลา ดวยเหตน นอกจากจะเปนพนทรวบรวมและบรรจถอยค าตางๆ แลว พจนานกรมของราชบณฑตยสถานยงตองท าหนาทบญญต (prescription) ค าศพทและความหมายใหมควบคกน

Ref. code: 25595408300043MYR

9

อยางไรกตาม หากพจารณาตามลกษณะการน าไปใชแลว พจนานกรมจดเปนหนงสอประเภทอางอง (reference book)1 เพราะน าไปใชเพอการอางองนยาม อกขรวธหรอการเขยนและการสะกดการนต และเสยงอาน อนทจรงแลว นอกจากพจนานกรมจะท าหนาทในการใหค าอธบาย (description) และการบญญต (prescription) แลว พจนานกรมยงท าหนาทในการก าหนดวาผอานควรรอะไร มากเพยงใด เนองจากพจนานกรมแตละเลมมการเลอกบรรจค าศพทแตกตางกน เชน พจนานกรมฉบบมตชนใหความส าคญกบการคดเลอกค าศพทและการก าหนดนยามตามทใชจรงในสงคม ซงหมายรวมถงค าศพททไมไดรวมอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (มตชน, 2547, น. 9-10) ขณะทพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมงทจะก าหนดกฎเกณฑมาตรฐานของการใชค าในภาษาไทยเปนหลก “เพอใหการเขยนหนงสอไทยมมาตรฐานลงรปลงรอยเดยวกน ไมลกลน อนจะกอใหเกดเอกภาพในดานภาษาซงเปนวฒนธรรมสวนหนงของชาต” (ราชบณฑตยสถาน, 2538, น. ฌ)

โดยทวไปแลว เนอหาทบรรจอยในพจนานกรมควรมความเปนกลาง (neutral) เปนการใหแนวทางเพอชวยใหผอานเกดความเขาใจไดอยางถกตอง (Mugglestone, 2011, pp. 10-12) แตอนทจรงแลว เนอหาในพจนานกรมอาจถกแทรกซมดวยอดมคตบางอยาง เชน ชนชน เพศ ดวยเหตน ภาษาไทยทเปน “เอกภาพ” จงมความเหลอมล าในตวเอง และสะทอนใหเหนถงโครงสรางทางสงคมไทยทแฝงไปดวยความเหลอมล าหลายระดบชน เชน "ภาษาไทยทด" นน นอกจากจะตององตามหลกไวยากรณ ตวสะกด ความหมายตามพจนานกรมของราชบณฑตยสถานแลว ยงตองค านงถงสถานะของผรบสารเปนหลกจงจะสามารถเลอกระดบภาษามาใชไดอยางเหมาะสม

1 ราชบณฑตยสถานแบงประเภทของหนงสออางองออกเปน 5 ประเภท คอ

- พจนานกรม - สารานกรม (encyclopedia) หนงสอรวบรวมความรทกสาขาวชา มค าอธบาย

ในเรองอยางละเอยดสมบรณ จดเรยงตามล าดบอกษร - อกขรานกรม หรออกขนานกรมภมศาสตร (gazetteer) คอ หนงสออธบาย

ลกษณะ สภาพ ทตง สงแวดลอมทางธรรมชาตของโลกตามล าดบตวอกษร - อนกรมวธาน (taxonomy) คอหนงสอเกยวกบการจดจ าแนกสงมชวต ตาม

กฎเกณฑทางวทยาศาสตร - บญญตศพท คอหนงสอรวบรวมค าศพทภาษาไทยทมาจากภาษาตางประเทศ

(จดหมายขาวราชบณฑตยสถาน ปท 2 ฉบบท 16, เมษายน 2533)

Ref. code: 25595408300043MYR

10

1.3.2 การศกษาพจนานกรมในประเทศไทย การทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการศกษาพจนานกรมไทยเผยใหเหนถงองค

ความรทคอนขางจ ากดอยกบการศกษาพจนานกรมเชงภาษาศาสตร และการส ารวจประวตการจดท าพจนานกรม ขอบเขตของการศกษาพจนานกรมในกลมนมกมงเนนไปทตวพจนานกรม มการแสดงความเชอมโยงระหวางภาษากบบรบททางสงคมในแงของการเปลยนแปลงค าศพท หรอนยามความหมาย ดงน

รายงานการวจยเรองวเคราะหการจดความหมายประจ าค า (lexical meaning) ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ของประสทธ กาพยกลอน (2526) ทศกษาพจนานกรมฉบบ ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 แตเนนเฉพาะการใหความหมายประจ าค า ผลการศกษาเสนอวาการจด ความหมายประจ าค าในพจนานกรมมจ ากดตายตวเปนแบบเดยวเสมอไป ค าพองเสยง พองรป ค าทม ความหมายตรงกนขาม ค าบอกจ าพวกยอ ค าประสม แตละชนดมวธการจดความหมายมากกวาหนงแบบ ไมมเกณฑทเปนระเบยบแนนอน นอกจากนน การจดความหมายประจ าตวของค าในพจนานกรมท าใหเกด ปญหา 3 ขอ คอ (1) ค าพองเสยงรวมความหมายตางกนไวในรายการเดยวกนท าใหสบสน (2) ค าบอก จ าพวกยอย บอกระดบขนทเหนอกวาเพยงอยางเดยว (ภาษาปาก ภาษาสภาพ) ไมบอกลกษณะหรอ คณสมบตเฉพาะยงท าใหการนยามไมชดเจน และ (3) ค าประสมทรวมในค าตงซงมรากตางกน ท าใหเขาใจ ผดวาเปนค าประสมทมาจากค าตงรากเดยวกน

บญเรอน จนทรชผล (2528) วเคราะหพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ในดานการรวบรวมค า การจด เรยงล าดบค า อกขรวธ การบอกเสยงอาน การใหความหมาย การบอกประวตทมาของค า การเสนอ ตวอยางการใชค า การเสนอค าพองความหมาย และค าความหมายตรงกนขาม การใชเครองหมายวรรค ตอน การแสดงภาพประกอบ การจดรปเลมและการจดพมพ เพอประเมนคณคาตามต าราและระบบการ จดท าพจนานกรมเปนเกณฑ สรปคอ เปนการศกษาในเชงประสทธผลของการน าเสนอค าศพทในพจนานกรม

การเปลยนแปลงส านวนในพจนานกรมไทย โดยอรยานวตน สมาธยกล (2550) ศกษาการเปลยนแปลงเฉพาะส านวนในพจนานกรมไทย ในดานการเปลยนแปลงจ านวน การ เปลยนแปลงถอยค าในส านวน และการเปลยนแปลงความหมายของส านวน รวมทงบรบททางสงคมของส านวนจากอกขราภธานศรบทหมอบรดเล (2416) พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493, 2525 และ 2542 การศกษาครงนพจารณาการเปลยนแปลงของส านวนทบรรจอย ในพจนานกรมแตละฉบบทงในแงของจ านวนการเปลยนแปลงเสยงพยญชนะ สระ วรรณยกต การเพมค า การตดค า และการล าดบค าใหมของส านวน อนเนองมาจากการกลมกลนเสยง การตดเสยง และ

Ref. code: 25595408300043MYR

11

การเพมเสยง ตลอดจนการเปลยนแปลงความหมายของส านวนโดยเทยบกบความหมายเดมวามการเปลยนแปลงความหมายโดยขยายขอบเขตใหกวางขนหรอแคบลง

นอกจากนยงมงานเขยนทท าการส ารวจพจนานกรมไทยทมการจดพมพมาทงหมด ธระพนธ ล. ทองค า (2534) ไดรวบรวมประวตการศกษาเรองพจนานกรมภาษาไทยไว ในหนงสอการท าพจนานกรมไทย-ไทย: อดต-ปจจบน (พ.ศ. 2389-2533) เนอหาในหนงสอเปนการ รวบรวมบทความเกยวกบพจนานกรมไทย ศกษาพจนานกรมไทย พฒนาการ วเคราะหโครงสรางและ ลกษณะเดนของพจนานกรมไทย-ไทย เชน การเรยงล าดบอกษร รปแบบการน าเสนอศพทแตละค า เชน ศพทหลก ศพทรอง และบทนยามศพท โดยใชหลกการท าพจนานกรมสากลเปนแนวทางส าหรบการวเคราะห ท าบรรณนทศนพจนานกรมไทย-ไทย โดยแบงออกเปนพจนานกรมฉบบบกเบก พจนานกรมฉบบหลวง พจนานกรมศพททวไปฉบบเอกชนและพจนานกรมศพท ประเดนทนาสนใจเกยวกบการศกษาในครงนคอผศกษามการใชพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเปนเกณฑมาตรฐานส าหรบการเปรยบเทยบกบพจนานกรมฉบบอน นอกจากนยงมการแสดงความคดเหนวาวตถประสงคการจดท าพจนานกรมไทยฉบบหลวงเปลยนแปลงไป กลาวคอ นอกจากจะใชเปนต าราส าหรบการคนควาความหมายของค า และวธสะกดค าแลว ยงมวตถประสงคทจะวางมาตรฐานการใชภาษาไทยใหถกตองเหมาะสมทสด โดยเปลยนจากการบรรยายหรอพรรณา ตามความเปนจรง (descriptive) เปนการวางมาตรฐานการใชททกคนจะตองปฏบตตาม (prescriptive)

พ.ศ. 2547 ราชบณฑตยสถานไดจดท าเอกสารประกอบนทรรศการเรอง “ววฒนาการของพจนานกรมไทย” เนองในโอกาสฉลองวนสถาปนาราชบณฑตยสถาน ครบ 70 ป เอกสารใหขอมลเกยวกบประวตการจดท าพจนานกรมภาษาไทยโดยแบงออกเปนยคตางๆ คอ 1) พจนานกรมไทยยคแรกเรม เชน ค าฤษฎ ของสมเดจฯ กรมพระปรมานชตชโนรส และคณะ พจนานกรมไทย ของ หลยส ลาโน พจนานกรมไทย ของ เจ. เทเลอร โจนส พจนานกรมไทย-ไทย ของ เจ. คสแวล และ เจ.เอช. แชนดเลอร พจนานกรมไทยของปาเลกว พจนานกรมละตน-ไทย สพะ พะจะนะ พาสา ไท (พจนานกรมไทย-ละตน-ฝรงเศส-องกฤษ) ศรพจนภาษาไทย และอกขราภธานศรบทของหมอปรดเล 2) พจนานกรมไทยททางราชการจดท าขนในยคแรก เชน พจนานกรม ล าดบ แปลศพททใชในหนงสอไทย ฉบบ ร.ศ. 110 พจนานกรม เปนค าแปลศพทภาษาไทยส าหรบเขยนค าใชใหถกตองตามตวสะกด ฉบบ ร.ศ. 120 ปทานกรมส าหรบโรงเรยน พ.ศ. 2463 ปทานกรม กรมต ารา กระทรวงธรรมการ พ.ศ. 2470 และปทานกรมส าหรบนกเรยน พ.ศ. 2472 3) พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ใหรายละเอยดเกยวกบหลกเกณฑการจดท าพจนานกรม เปรยบเทยบความแตกตางระหวางพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 และ พ.ศ. 2542

Ref. code: 25595408300043MYR

12

เอกสารเรอง “ววฒนาการของพจนานกรมไทย” แสดงใหเหนวาพจนานกรมไทยในยคแรกเปนเพยงแครายการค าศพทเทานน จนกระทง พ.ศ. 2434 ถอเปนครงแรกทคนไทยท าพจนานกรมภาษาประจ าชาต (กระล าภกษ แพรกทอง , 2547, น. 37) หลงจากนน การท าพจนานกรมไทยกมพฒนาการอยางตอเนองในแงของการรวบรวมค าศพท การนยามความหมาย จนกระทงบทบาทของพจนานกรมไทยฉบบทางราชการไดถกเปลยนแปลงไปโดยมวตถประสงคเพอเปนต าราส าหรบการคนควาความหมายค าศพท และเพมบทบาทในการวางมาตรฐานภาษาไทยใหถกตองเหมาะสมทสดตอมาตามล าดบ

การศกษาขางตนเปนการใหขอมลเกยวกบประวตการจดท าพจนานกรมในประเทศไทยและการศกษาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเปนการวเคราะหประสทธผลของพจนานกรมในการน าเสนอชดค าศพทและความหมายเพอแสดงใหเหนถงขอดและขอทควรปรบปรง อกทงยงแสดงใหเหนถงการมองภาษาเปนภาพสะทอนของสงคมทด าเนนควบคกนไปอยางสอดคลอง กลาวคอ เมอสงคมเปลยน ภาษากเปลยน

บทความ “อานปทานกรมของสอ เสถบตร ในฐานะวรรณกรรมทางการเมอง” ในหนงสอ ขอฝนใฝในฝนอนเหลอเชอ: ความเคลอนไหวของขบวนการปฏปกษปฏวตสยาม (พ.ศ. 2475-2500) โดยณฐพล ใจจรง (2556) เปนการขยายกรอบการศกษาพจนานกรมไปสการวเคราะหควบคกบบรบททางการเมองและสงคม บทความนแสดงใหเหนถงการวเคราะหเนอหาปทานกรมทสะทอนถงความคดทางการเมองและปฏกรยาตอตานการปฏวต 2475 แบบปญญาชน “รอยลลสต” ในชวงเวลาดงกลาว ปทานกรมหรอหนงสอค าศพทถกน ามาใชเปนเครองมอในการถายทอดอดมการณทางการเมองของสอ เสถบตร

การทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการศกษาพจนานกรมไทยเผยใหเหนถง ทศทางการสรางองคความรเกยวกบพจนานกรมทคอนขางจ ากดอยกบการศกษาเชงภาษาศาสตร (บญเรอน จนทรชผล, 2528; ประสทธ กาพยกลอน, 2526; อรยานวตน สมาธยกล, 2550) และการส ารวจประวตการจดท าพจนานกรม (ธระพนธ ล. ทองค า, 2534; ราชบณฑตยสถาน, 2547) งานอานปทานกรมของสอ เสถบตร โดยณฐพล ใจจรงเปนการเชอมโยงค าศพทกบการถายทอดอดมการณในระดบผเขยนรายบคคล ซงเปนประเดนทวทยานพนธนใหความสนใจ หากแตเปนการขยายการศกษาไปสพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ซงเปนพจนานกรมทจดท าโดยหนวยงานของรฐทมอ านาจในหนาทในการก าหนดมาตรฐานทางภาษา จงสามารถเชอมโยงบทบาทของพจนานกรมเขากบบรบทอน เชน การเมองและจนตกรรมชาตได

Ref. code: 25595408300043MYR

13

1.3.3 การศกษาพจนานกรมในงานเขยนตางประเทศ นอกเหนอจากการอางองไวยากรณทางภาษา พจนานกรมยงบทบาทอนทส าคญ

ทนาสนใจและควรทจะท าการศกษาอก เชน พจนานกรมในฐานะกลไกการปกครองของรฐ และพจนานกรมในฐานะเครองมอส าหรบการสรางชาต พจนานกรมในฐานะเครองสะทอนลกษณะประจ าชาต และพจนานกรมกบลทธอาณานคม ดงตอไปน

การศกษาเรอง มายาคตจากพจนานกรม: การเขยนพจนานกรมภาษาสลาฟในศตวรรษท19 (Lexicographical doxa: The writing of Slavic dictionaries in the nineteenth century) ของ ครสตน ลจ วตาลช (Kristin Leigh Vitalich, 2005) ศกษาพจนานกรมภาษาสลาฟ เชงเปรยบเทยบโดยใชขอมลจากพจนานกรม 3 เลม คอ Dictionary of the Polish Language, Serbian Dictionary แ ล ะ Interpretive Dictionary of the Living Great Russian Language เพอแสดงใหเหนวาผจดท าพจนานกรมแตละเลมมมมมองวาภาษาประจ าชาต (national language) ควรมลกษณะอยางไร โดยใชแนวคดของโจฮน กอตฟรด แฮรเดอ (Johann Gottfried Herder) ทมองวาภาษามความหมายสอดคลองกบความคด และเปนสงทหลอเลยงมนษย ภาษาไมไดมบทบาทเพยงแคการสรางผลผลตทางวฒนธรรม หากแตเปนจตวญญาณของผคน ภาษาแตละภาษามลกษณะเฉพาะทแตกตางกน ดวยเหตนจงท าใหผคนในชมชนภาษาแตละอยางม ความคดตางกน (Vitalich, 2005, p. 52) เนอหาในเลมใหความส าคญกบการวเคราะหประวตของผเขยนพจนานกรม บนทกขอความทเกยวของกบการเขยนพจนานกรม และค านยาม ควบคกบบรบททางสงคม ผศกษามองวาพจนานกรมไมไดมบทบาทเปนเพยงแคค าพรรณนาทางภาษา หากแตยงมจดมงหมายทจะสราง ฮาบทสใหกบผอานพจนานกรม โดยหากผอานมขอมลทแตกตางไปจากนยามทใหไวในพจนานกรม ผอานจะปรบเปลยนความรเกยวกบค าศพทใหสอดคลองกบพจนานกรม (Vitalich, 2005, pp. 78-79)

โจฮนเนส ฟาเบยน (Johannes Fabian) ผเขยนหนงสอ ภาษาและอ านาจของเจาอาณานคม (Language and Colonial Power) ศกษาพนทแอฟรกาแถบตะวนตกเฉยงใตทตกอยภายใตอาณานคมของยโรป การศกษาแสดงใหเหนถงบทบาทของภาษาทมตอการสรางและธ ารงรกษาอ านาจของเจาอาณานคม การจดท าหนงสอรวบรวมค าศพท (polyglot guide) เกดขนจากการเขามาของตางชาต เพอประโยชนในการสอสาร ไมไดมวตถประสงคเพอแยกประเภทหรอระบค านยาม (1986, p. 24) ฟาเบยนไดท าการศกษาวเคราะหแบบสอบถามเรองการเลอกใชภาษาในแอฟรกาทงเพอการตดตอราชการ การคา การศกษา และการสอสารในชวตประจ าวนเพอท าความเขาใจทศนคตของคนในพนททมตอภาษา ซงตอมาไดพฒนาเปนนโยบายทางภาษาเพอการสรางมาตรฐานทางภาษาอนเปนประโยชนแกการปกครองของเจาอาณานคม ฟาเบยนยงไดท าการรวบรวมขอมลเกยวกบ

Ref. code: 25595408300043MYR

14

หนงสอค าศพททมการตพมพในชวงทแอฟรกาตกอยใตอาณานคม เพอวเคราะหการถอดเสยง ความหมาย การเขยนและวลส าคญส าหรบการสอสาร

กลาวโดยสรป การส ารวจวรรณกรรมตางประเทศแสดงใหเหนถงความเชอมโยงระหวางภาษากบบรบททางการเมอง พจนานกรมถกน ามาใชเปนกลไกของรฐสมยใหมอยางนอย 2 ลกษณะ คอ พจนานกรมในฐานะกลไกการปกครองของรฐ และพจนานกรมในฐานะเครองมอส าหรบการสรางจนตกรรมชาต

1.3.3.1 พจนานกรมในฐานะกลไกการปกครองของรฐ สงทจะสะทอนใหเหนถงบทบาทของราชบณฑตยสถานกบกลไกของรฐได

อยางชดเจนกคอการพจารณาผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน การทจะท าใหรฐมศนยกลางระบบการบรหารประเทศเพยงแหงเดยวไดนนจ าเปนตองมรปแบบการสอสารเพยงแคหนงเดยวเทานน (Fabian, 1986, p. 34) ดวยเหตนแลวพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ราชบณฑตยสถาน และราชบณฑตตางเปนกลไกส าคญในการชวยก าหนด เผยแพร และปลกฝงระบบการปกครองของรฐ

ราชบณฑตยสถานกอก าเนดขนมาพรอมกบการสรางชาตสมยใหม โดยท าหนาทในการสราง เผยแพร และแลกเปลยนความรโดยไดรบการรบรองทงในแงของการจดตงองคกร บทบาทหนาท และการด าเนนงานตางๆ ผานพระราชบญญตทเกยวของ การแตงตงราชบณฑตยงตองไดรบการโปรดเกลาฯ แตงตงจากพระมหากษตรย พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเมอไดรบการตพมพแลวจะมประกาศจากส านกนายกรฐมนตรในการประกาศใชตวสะกดและการออกเสยงตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน นอกจากนคณะกรรมการกฤษฎกาทเปนสถาบนทปรกษากฎหมายของ รฐ เปนสถาบนทางวชาการ และเปนกลไกส าคญประการหนงของการปกครองประเทศโดยกฎหมาย (rule of law) ยงชวยสรางความชอบธรรมแกราชบณฑตโดยระบใหราชบณฑตยสถานมหนาทส าคญในการรบรองหลกวชา วนจฉยชขาดรบรองหลกวชา โดยทขอวนจฉยของราชบณฑตจะตองยดถอกนอยางเปนทางการ ราชบณฑตจงไดรบความชอบธรรมจากแหลงทมาของอ านาจของรฐสมยใหม ดวยเหตน ราชบณฑตยสถานจงมความชอบธรรมในการจดการเรองภาษา และพจนานกรมกมความชอบธรรมในการก าหนดภาษามาตรฐานโดยปรยาย

ภาษามาตรฐานของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดมความส าคญกบแวดวงการศกษาหรอวชาการเทานน แตยงมบทบาทกบการตดสนคดทางกฎหมายไทย ธานนทร กรยวเชยรไดแสดงความคดเหนเกยวกบบทบาทของพจนานกรมในทางกฎหมายไววา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมความส าคญตอวงการกฎหมายไทยมาก “เพราะศาลยตธรรมไดถอเปนหลกส าคญในเรองค า ตวสะกด และอางถงเสมอในเรองความหมายของค าสามญทวไป เชน ค าวา “ท าลาย” “ผาน” และ “แซง” เปนตน” นอกจากน ค าศพทประเภทค าหยาบ เชน “ดอกทอง” ควร

Ref. code: 25595408300043MYR

15

ไดรบการบรรจอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน เนองจากค าประเภทนมความส าคญมากในเรองของกฎหมาย เพราะถอวาเปน “ค าสบประมาท” (ธระพนธ ล. ทองค า, 2534, น. 10-11)

อ านาจไมไดแสดงผานเวทการแสดงอ านาจทเหนไดชดเจน ทมผแสดงรบบทบาทเปนผควบคมและผอยใตการควบคมเทานน อนทจรงแลว อ านาจไดถกแทรกซมผานกระบวนการจดการตางๆ ในสงคมอยางแนบเนยนจนบางครงไมไดตระหนกวาสงเหลานคออ านาจทแผงอยภายใตรปแบบของการ “บนทก” เชน การแจงเกด และ “การเขยน” เชน การสรางมาตรฐานทางภาษา อนถอเปนการสรางบรรทดฐานขอมลในลกษณะทเออตอการปกครอง (Cohn, 1928, p. 3) ดวยเหตน จงมพจนานกรมหลายฉบบ นอกจากเหตผลทวาภาษามชวต มการพฒนาอยเสมอตามสภาพสงคมทเปลยนแปลงแลว การช าระพจนานกรมนนยงแฝงนยส าคญอกประการหนง คอ การปรบภาษาเพอเออตอการปกครอง เพราะนยามค าศพทใหม ๆ ทเพมมายอมถอเปนอกหนงชองทางของการถายทอดอดมการณสสงคม

1.3.3.2 พจนานกรมในฐานะเครองมอส าหรบการสรางจนตกรรมชาต มการศกษาทแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางชาตและภาษา เชน

หลากภาษา หนงเดยวกน: กระบวนการสรางอตลกษณของชาวธาร ประเทศเนปาล (Many Tongue, One People: The making of Tharu identity in Nepal) โดยอรชน กนรตเน (Arjun Gunatratne, 2002) งานเขยนเลมนเปนงานชาตพนธนพนธทสะทอนใหเหนถงความเชอมโยงระหวางเเนวคดเรอง “ชาต” กบภาษาของชาวธาร ชนกลมนอยในประเทศเนปาล งานศกษาชนนแสดงใหเหนกระบวนการสรางอตลกษณการเปนชาวธารทประกอบดวยชนกลมนอยทหลากหลาย และภาษา “ธาร” กถกเลอกน ามาใชเปนเครองมอหนงในการสรางอตลกษณรวมเพอหลอมรวมชนกลมนอยทมภาษา และวฒนธรรมทหลากหลายใหเขามาอยรวมกนเปนกลมชาตพนธเดยวกนทเรยกวาชาว “ธาร” งานศกษาของผเขยนชวยสะทอนบทบาทของภาษาในการชวยใหเกดตระหนกถงความแตกตางระหวางตนเองกบความเปนอนทมผลสบเนองไปถงการเกดส านกของความเปนชาต

นอกจากน แอนเดอรสนยงเนนย าถงบทบาทของภาษาในการสรางจตส านกความเปนชาตผานภาษา-พมพ โดยกลาวไววาการด ารงอยของชมชนหรอชาตมกเปนผลจากการจนตนาการผานภาษา (Anderson, 1983, p. 133) ซงเชอมโยงกบ “ภาษา-พมพ” (print-language) ทเปนผลจากทนนยมและอตสาหกรรมการพมพไดกอใหเกดชมชนรปแบบหนงทมสมาชกเชอมสมพนธไดโดยการสรางมวลชนทสามารถสอสารกนไดในภาษาเดยวกน (Anderson, 1983, pp. 76-77) “ภาษา-พมพ” ทแอนเดอรสนน าเสนอคอสญญะแทนเสยงทประกอบรางขนมาจากการผสมผสานและการคดเลอกภาษาถนทชวยสอความไปสคนหมมาก อกทงยงสามารถผลตซ าไดหลายครง นอกจากน “ภาษา-พมพ” ยงกอใหเกดมาตรฐานทางภาษาทมการก าหนดลกษณะตวอกษร และการสะกดค าท

Ref. code: 25595408300043MYR

16

สงผลตอการเขยน และการอานออกเสยงของประชากรในกลมผใชภาษา อยางไรกตาม แม “ภาษา-พมพ” จะชวยใหคนตางถนสอสารกนและเขาใจในสงเดยวกนได แตกลบกอใหเกด “ภาษาของอ านาจ” ขนมา (Anderson, 1983, p. 79) เนองจากตองผานกระบวนการคดเลอก และเชดชภาษาใดภาษาหนงขนมา เชนในกรณของภาษาไทย คอ ภาษากลางแบบกรงเทพมหานครทไดรบการคดเลอกใหเปน “ภาษา-พมพ” หรอภาษาประจ าชาต ดวยเหตน ส าเนยงทองถนทแตกตางไปจงถกลบเลอนดวยระบบตวพมพ นอกจากน ภาษายงมบทบาทส าคญในการ “จนตกรรม” และสรางความเปนชาต เนองจากแบบแผนของภาษามาตรฐานชวยกอใหเกดความสามคคเฉพาะ (particular solidarities) ภาษาในพจนานกรมสามารถกอใหเกดส านกในอดมการณเดยวกนไดโดยไมมขอจ ากดดานเวลาและสถานท (Anderson, 1983)

พจนานกรมไมไดท าหนาทเพยงแครวบรวมค าศพท บอกอกขรวธ และนยามความหมายตามนยามทถกก าหนดขนไวเทานน แตยงมบทบาทอนทนาสนใจ มความส าคญ และเกยวของโดยตรงกบบรบทของรฐชาตสมยใหม เชนในกรณของประเทศฝรงเศส

นบแตศตวรรษท 16 พระราชบญญตวลลเยต กอตเตอเรตก าหนดใหภาษาฝรงเศสเปนภาษาส าหรบใชในทสาธารณะแทนภาษาละตน เพอประโยชนในการปกครองและการลดทอนอ านาจแหงศาสนจกร แตในขณะนนภาษาฝรงเศสยงไมเปนทใชงานอยางแพรหลาย จนกระทงไดรบการสนบสนนของราชบณฑตฝรงเศส รวมถงการจดท าพจนานกรม หนงสอพมพ วรรณกรรม สมาคมทชวยสงเสรมความภาคภมใจและกอใหเกดเกยรตแหงการใชภาษาฝรงเศสเพมสงขน (ฌอง-เบอนวต นาโด, 2552/2554, น. 244)

หลงการปฏวต ในป 1789 การมภาษาทองถนทหลากหลายถอเปน ภยคกคามทงตอการเมองและอดมการณในแงของความเปนเอกภาพ ดวยเหตนจงมการออกสนธสญญาก ากบใหประชากรฝรงเศสตองสอสารดวยภาษาฝรงเศส และภาษาทใชในการศกษาในโรงเรยนจะตองเปนภาษาฝรงเศสเทานน การสอนภาษาฝรงเศสถอเปนหนาทหนงทส าคญในการ “ปลกฝงอายธรรม” (civilize) ใหกบชาวฝรงเศส (Weber, 1976, pp. 67-72) ความพยายามในการสรางเอกภาพทางภาษาของฝรงเศสสงผลใหตองเลอกภาษาหนงและทงภาษาอนๆ ผลทไดคอ ภาษาฝรงเศส

ฝรงเศสถอเปนตวอยางทแสดงใหเหนถงบทบาทของภาษาทมตอการสรางรฐชาตสมยใหมทตองสรางความเปนหนงเดยวทามกลางความหลากหลาย นอกจากการบงคบใชภาษาฝรงเศสแลว ยงจ าเปนตองมการด าเนนการอนๆ ทางดานภาษาเพอชวยสงเสรมและสนบสนนการสรางชาตใหเกดขนจรงได เชน การกอตงราชบณฑต (l’Académie Française) การจดท าพจนานกรม

Ref. code: 25595408300043MYR

17

การสอนภาษาฝรงเศสในโรงเรยน หรอแมแตการสรางอดมการณใหเกดความรสกภาคภมใจในการใชภาษาฝรงเศส (Weber, 1976, p. 87)

การศกษาวรรณกรรมตางประเทศแสดงใหเหนถงการศกษาภาษากบบรบททางการเมอง การปกครอง สงคม และความรสก โดยใหความส าคญกบภาษาในฐานะทเปนเครองมอของการถายทอดอดมการณ การสรางอตลกษณ การควบคม อนน าไปสส านกรวมในความเปนชาต ขณะทการศกษาพจนานกรมในประเทศไทยยงมขอบเขตการศกษาทคอนขางจ ากดอยทการส ารวจการเปลยนแปลงภาษาในพจนานกรม โดยมการเชอมโยงพจนานกรมเขากบบรบททางการเมองในฐานะทเปนสอในการถายทอดอดมการณเพยงเลกนอย

1.4 ขอเสนอของการศกษา

การศกษา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน กบพลวตความหมาย “ชาต-ศาสน-

กษตรย” ในสงคมไทย มขอเสนอทางวชาการวา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดมบทบาทเพยงแคการเปนแหลงอางองทางภาษา แตภาษาทอยในพจนานกรมฉบบนเปนบนทกทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงของสงคมในแตละชวงเวลา

ดวยขอจ ากดของประเดนการศกษาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทผานมาท าการศกษาเพยงแคการเปลยนแปลงเชงภาษาศาสตร และการส ารวจลกษณะพจนานกรมไทย จงกอใหเกดความตงใจทจะเปดประเดนการศกษาพจนานกรมไปสพนทใหมๆ คอ การมองพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในฐานะบนทกการเปลยนแปลงของสงคมไทยผานการสรางความหมายของค าศพทเกยวกบ “ชาต-ศาสน-กษตรย” ทเปนอดมการณหลกของสงคมไทย 1.5 ทฤษฎทใชในการศกษา

การศกษามานษยวทยาภาษาเปนการศกษาทเชอมโยงสาขาภาษาเขากบสาขา

มานษยวทยาดานสงคม-วฒนธรรม นอกจากน ยงไดมการน าการศกษาภาษาไปบรณาการกบสาขาวชาอนๆ เชน ปรชญาภาษา ทฤษฎวรรณกรรม จตวทยาพฒนาการ สงคมวทยา และคตชนศกษา (Black, 2013, p. 274) สตเฟน พ. แบลค (Steven P. Black) ไดท าการศกษาภาพรวมของแวดวงการศกษามานษยวทยาภาษา และจดกลมการศกษาออกเปนสาขาตางๆ ไดแก ภาษาสมพทธ (linguistic relativity) เปนการศกษาทมองวาภาษาสมพนธกบความคด ซงตอยอดมาจากการศกษาของนกมานษยวทยาภาษารนแรกๆ ทใชภาษาเปนหลกเกณฑในการจดกลมชาตพนธ เชน การศกษา

Ref. code: 25595408300043MYR

18

ของฟรานซ โบแอส (Franz Boas, 1964) ทเสนอวาภาษามลกษณะรวมกบวฒนธรรม เนองจากธรรมชาตของภาษามลกษณะของความเปนจตใตส านกของคนเรา และเอดวารด ซาปร (Edward Sapir, 1964) ทเชอมโยงภาษาเขากบวฒนธรรม โดยมองวาการพดภาษาตางกนยอมมวฒนธรรมทตางกนเพราะภาษากคอความคดจตใจ (mental thought) การทบคคลมความแตกตางกนกเพราะการสอสารภาษาทตางกน

การศกษาดานมานษยวทยาภาษาอกกลมหนงคอ การศกษาภาษากบการขดเกลาทางสงคม (language socialization) มองวาความแตกตางทางดานภาษาเปนผลสบเนองมาจากความแตกตางทางดานสงคมและวฒนธรรม (Black, 2013, p. 274) ดวยเหตน การเรยนรภาษา (language acquisition) จงเกดขนควบคกบกระบวนการเรยนรวฒนธรรม (enculturation) (Ochs and Schieffelin, 1984 อางถงใน Black, 2013, p. 274) การศกษาในสาขานยงครอบคลมถงการศกษาละครและการแสดงในฐานะเครองมอส าหรบการก าหนดความหมายของภาษา (Anna Marie Trester, 2012; Kathe Managan, 2012; Graham Jones, 2012; Yoshiko Matsumoto, 2011 อางถงใน Black, 2013, p. 275) เพราะฉะนนแลว การศกษาภาษาในกลมนจงจ าเปนตองท าควบคไปกบการศกษาสงคม

กลมทสาม ไดแกการศกษาทแสดงใหเหนถงความเชอมโยงระหวางภาษาและสงคม และอดมการณภาษา (language ideologies) (Black, 2013, p. 273) ซงมความเกยวเนองกบอ านาจ การเมอง และชวตทางสงคม การศกษาในกลมนจะศกษาความแตกตางของการพดผานส าเนยง ภาษาถนควบคไปกบคณคาของภาษาทเกดขนจากกระบวนการทางประวตศาสตร สงคมเศรษฐกจ และโครงสรางทางภาษา

นอกจากนยงมแนวทางใหมทพฒนาขนส าหรบการศกษาภาษา คอการพจารณาภาษา เป น ว ต ถ ก า รศ กษ า (objectification) ส อ (materiality) แ ละพ นท บ ร รจ ค า น ย ม (embodiment) เชน การศกษาภาษาทใชในสอออนไลน เชน ยทปและการแสดงความคดเหนบนอนเตอรเนต (Chun and Walters, 2011; Walton and Jaffe, 2011 อางถงใน Black, 2013, p. 276) ซงเผยใหเหนถงตวตน ลกษณะชมชนผใชภาษาและแงมมทางดานเศรษฐกจการเมอง อกทงยงมการศกษาภาษาทนอกเหนอไปจากภาษาทเปนค าพด เชน เสยง การสมผส หรอแมแตภาษาของคนหหนวกและคนตาบอด ซงแสดงใหเหนถงมตใหมของภาษาทนอกเหนอไปจากภาษาทเปนค าพด (nonlanguage)

การศกษามานษยวทยาภาษาขางตนแสดงให เหนถ งบทบาทของภาษาทนอกเหนอจากการเปนเครองมอส าหรบการสอสาร อกทงยงมความเชอมโยงกบความคดจตใจ สงคม วฒนธรรม อ านาจ และการเมอง ดวยเหตน การศกษาภาษาในแบบมานษยวทยาภาษาจงไมสามารถ

Ref. code: 25595408300043MYR

19

แยกภาษาออกจากบรบททแวดลอม อนจะชวยเผยใหเหนถงลกษณะทแทจรงของภาษา ทมาของภาษา และผลกระทบทเกดขนจากตวภาษา

การศกษาภาษาของนกภาษาศาสตรเปนการศกษาทมองภาษาเปนวตถส าหรบการศกษา กลาวคอเปนการศกษาทตวภาษาเชงอดมคต ถกตองตามกฎไวยากรณ และถกแยกออกจากบรบททางสงคมโดยสนเชง แมตอมาจะมการศกษาภาษาโดยเชอมโยงภาษาเขากบบรบททางสงคมมากยงขน เชน เจ. แอล. ออสตน (1962) และจอหน เซรล (1995) แตกยงเปนการศกษาภาษาในระดบสงคม หรอแมแตการศกษาภาษาของโวโลชนอฟ (1986) ทพจารณาวาภาษาคอสญญะทบรรจอดมการณกยงจ ากดอยทระดบปจเจก และภาษาทเกดขนในสงคม การศกษาของนกคดเหลานยงขาดการพจารณาถงภาพใหญของสนามของภาษา เชน สถาบนตางๆ

ส าหรบทฤษฎทใชในการศกษาครงนคอการศกษาทเชอมโยงกบบรบททางการเมอง โดยมทฤษฎทใชเปนแนวทางส าหรบการศกษา 3 กลม คอ ภาษาศาสตรมารกซสม ภาษามาตรฐานของบรดเยอ และอดมการณทางภาษา

1.5.1 ภาษาศาสตรมารกซสม : ภาษาในฐานะสอของอดมการณ

เพอใหเขาใจถงความเชอมโยงระหวางอดมการณทางภาษา สสงคมและปจเจกบคคล มารกซสน าเสนอมโนทศนเรองจตวทยาเชงวตถวสย (objective psychology) หรอภาวะจต ทมพนฐานองกบเหตการณและระเบยบวธการทางสงคมวทยา ทไมไดขนอยกบภาวะทางกายภาพ กลาวอกนยหนงคอ จตภาวะของบคคลเปนผลทเกดขนจากอดมการณทางส งคม ดวยเหตนแลว การจะท าความเขาใจภาวะจตของบคคล (subjective psyche) ไดนนจะตองท าความเขาใจอดมการณ และการตความอดมการณทางสงคม กระบวนการจะท าใหบคคลเกด “ประสบการณภายใน” (inner experience) ไดนนจ าเปนตองมจดเชอมโยงระหวางบคคลและโลกภายนอกและ สงทเปนตวประสานพรมแดนของทงสองฝายกคอความหมาย “ถอยค าจะเปนถอยค าไดดวยความหมาย ประสบการณจะเปนประสบการณไดกดวยความหมายเชนเดยวกน” ประสบการณถอเปนสอหนงของเครองหมาย (material of signs) ซงสามารถแสดงออกไดผานค าพด สหนา ทาทาง เ ป น ต น (Vološinov, 1973, pp. 25-31) ก า รศ กษ าคว ามหมายขอ งค า ใ นพจนาน ก รม ฉบบราชบณฑตยสถานจะชวยใหเขาใจถงอดมการณทางสงคมทกอรปขนและสงผลตอประสบการณภายในของบคคล

อยางไรกตาม ภาวะจต และ อดมการณ ไมไดแยกสวนกนอยางสนเชงภายใต มโนทศนของ “ปจเจกบคคล” และ “สงคม” เนองจากปจเจกในฐานะทเปนบคคลมความคด ความรสก และการกระท าของตนเองนนเปนสวนหนงของสงคมทมจตส านกทไดรบอทธพลในเรองของ

Ref. code: 25595408300043MYR

20

สทธและหนาทตามกรอบของสงคม กลาวไดวาปจเจกคอสงคม และอดมการณกคอปจเจกและสงคม การท าความเขาใจอดมการณผานเครองหมายนนเปนเรองทจะตองพจารณาผานสถานการณทเครองหมายไปปรากฏ เนองจากสถานการณทางสงคมมสวนในการประกอบสรางความหมายของเครองหมายทถกน ามาใช (Vološinov, 1973, pp. 34-38) เพอใหเขาใจถงอดมการณทางภาษาในภาพใหญของสงคม จงจ าเปนตองศกษาผานสถานการณทางสงคมระดบชาตทเครองหมายไปปรากฏ ซงกคอพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

การศกษาภาษาสมยใหมด าเนนไปในสองทศทาง คอ (1) การศกษาภาษาเชง อตวสย ( individualistic subjectivism) และ (2) การศกษาภาษาเชงนามธรรม (abstract objectivism)

การศกษาภาษาตามแนวทางอตวสยพจารณาวาภาษาเปนงานสรางสรรคของแตละบคคล เปนกระบวนการของการใชความคดสรางสรรคอยางตอเนองตามความสามารถของแตละบคคล ดวยเหตนแลว ภาษาจงเปนศลปะ มสนทรยศาสตร โดยมวลเฮลม ฟอน ฮมโบลด (Wilhelm von Humboldt) นกภาษาศาสตรทสนบสนนแนวทางการศกษาน นอกจากนแนวทางการศกษาภาษานยงแตกออกมาเปนกลมปฏฐานนยม (positivism) หรอทเรยกวาวอสสเลอร สคล (Vossler school) ทมองวาภาษาไมควรเปนภาษาตามระบบส าเรจรป แตควรจะเปนการพดทสรางสรรคขนตามแตละบคคล การศกษาภาษาตามแนวทางอตวสยมหลกการ ดงน

1. ภาษาเปนกจกรรม เปนการสรางสรรคทไมหยดนงผานวจนกรรม (speech act)

2. กฎของความคดสรางสรรคทางภาษาคอกฎของภาวะจตของปจเจกบคคล 3. ความคดสรางสรรคทางภาษาคอการใชความคดสรางสรรคอยางมความหมาย

เปรยบเหมอนการสรางสรรคผลงานศลปะ 4. ภาษาในฐานะเครองมอทพรอมใชงาน ระบบทมนคงไมเปลยนแปลง (เชน

คลงศพท ไวยากรณ ระบบสทศาสตร) เปนปจจยทท าลายความคดสรางสรรคทางภาษา ภาษาตามแนวทางการศกษาแบบอตวสยคอภาษาของปจเจกบคคล ซงมความ

แตกตางไปตามความคดสรางสรรคของแตละคน ภาษาจะไมหยดนงและตายตว แนวทางทสองของการศกษา คอการศกษาภาษาเชงนามธรรม คอศกษาระบบ

ภาษาศาสตร เชน ระบบสทศาสตร ไวยาการณ และคลงศพทของภาษา ภาษาในแนวทางนมกรอบทควบคมภาษาและก าหนดลกษณะของภาษาไว ภาษาทใชจะแตกตางไปตามแตละบคคล และอยเหนอจตส านก (consciousness) ของบคคล แตจะมองคประกอบทคลายคลงกบภาษาของผอนทอยในสงคมเดยวกน หมายความวาภาษาเปนเรองของปจเจกบคคล สามารถสรางสรรคไดตามความสามารถ

Ref. code: 25595408300043MYR

21

ของแตละบคคล แตมกรอบบรรทดฐานททกคนจะตองใชรวมกนเชนระบบสทศาสตร ไวยากรณ และคลงศพท ภาษาตามแนวทางนมกฎเกณฑ มระบบทชดเจนซงทกคนจะตองยอมรบ การเปลยนแปลงภาษาเปนเรองทอยนอกเหนอความสามารถของปจเจกบคคล การศกษาแนวทางนมพนฐานมาจากม โนท ศน เ ร อ ง ไ วย ากรณ ส ากล ( universal grammar) ขอ งกอทท ฟ ร ด ว ล เ ฮล ม ฟอน ไลบนซ (Gottfried Wilhelm von Leibniz) กลาวคอทกคนมไวยากรณพนฐานทคลายคลงกนมาแตก าเนดเพอใชสอสารความตองการ และความรสก และมนกภาษาศาสตรทส าคญคอแฟรดนอง เดอ โซซร (Ferdinand de Saussure) ทแยกองคประกอบของภาษาออกเปน 3 สวน คอ ภาษา (langage) ระบบภาษา (langue) และถอยค า (parole)1 และอองตวน มลเยต (Antoine Meillet) ทพจารณาวาภาษาคอปรากฏการณทางสงคม ในแงของระบบบรรทดฐานทางภาษาทคงท และมลเยตยงสนบสนนแนวคดทมองวาภาษาคอสงทอยภายนอกจตส านกของบคคล ส าหรบแนวทางทสองของการศกษาภาษามหลกการดงน

1. ภาษาคอระบบของภาษาทเปนบรรทดฐานทไมสามารถเปลยนแปลง และไมสามารถโตแยงได

2. กฎของภาษาคอกฎของความเชอมโยงระหวางเครองหมายทางภาษาภายใตระบบทางภาษาทก าหนดไว โดยจะตองเปนกฎทเปนกลางส าหรบทกคน

3. ภาษาไมเชอมโยงกบกบคานยม (เชงศลปะ เชงความคด)

1 โซซรแยกความแตกตางระหวาง ภาษา (langage) ระบบภาษา (langue) และ

ถอยค าหรอการใชภาษา (parole) ดงน ภาษา (langage) คอการใชภาษาทไมเปนไปตามกฎเกณฑ ระบบภาษาตาม

เงอนไขทางกายภาพ สรรวทยา และจตวทยา และยงเกยวของกบมตทงในระดบปจเจกบคคล และสงคม

ระบบภาษา (langue) กคอหลกการจดประเภทของภาษาทเบดเสรจสมบรณในตวเอง ซงไมไดขนอยกบผพด หากแตเปนผลทเกดขนอนเนองมาจากการเลอกใชระดบภาษา (register) ของผพด

ถอยค า (parole) คอการใชภาษาของผพดตามความตองการและสตปญญาของ แตละบคคล กลาวคอผพดสามารถเลอกใชลกษณะและรปแบบภาษาไดตามความตองการ

เนองจากถอยค ามความหลากหลายขนอยกบปจเจกบคคล โซซรจงใหความส าคญกบการศกษาระบบภาษามากกวา (Saussure, 1951, pp. 13-15)

Ref. code: 25595408300043MYR

22

4. การพด การสอสารของแตละบคคลเปนการบดเบอนบรรทดฐานทางภาษา (Vološinov, 1973, pp. 48-57)

กฎทางภาษาหมายถงระบบทางภาษาทไมเปดพนทใหความความคดสรางสรรคของปจเจกบคคล และทกคนจะตองยอมรบและปรบตวใหสอดคลองกบระบบโดยสนเชง ซงจะชวยไมใหเกดภาวะเหลอมล าทางอดมการณ หมายความวามเกณฑทางภาษาเพยงเกณฑเดยวทถกตองและภาษาทนอกเหนอจากนจะถกพจารณาวาไมถกตองโดยทนท การใชภาษาถกตองหมายถงการใชภาษาตามรปแบบและบรรทดฐานทก าหนดไวในระบบของภาษา ดวยเหตนแลว เมอภาษาไมสามารถปรบเปลยนไดตามความคดสรางสรรคของแตละบคคล ภาษาถกแยกออกจากบคคล จงหมายความวาภาษาเปนผลผลตของสงคม โดยมปจเจกเปนผน าไปใชปฏบตตาม (Vološinov, 1973, p. 54) สอดคลองกบสงทหลยส ปแอร อลทแซร (Louis Pierre Althusser) เสนอไววาเงอนไขส าคญทจะชวยใหระบบเศรษฐกจแบบทนนยมด าเนนตอไปไดอยางตอเนองคอ นอกจากการสรรหาวตถดบทใชในการผลตสนคาแลว จะตองมการผลตซ าปจจยส าคญส าหรบการผลตซงกคอแรงงาน การจะไดมาซงแรงงานทมคณสมบตเหมาะสมกบการผลตนน จะตองมคานยมบางอยางทท าใหแรงงานสามารถท าการผลตไดอยางมประสทธภาพ และการทจะท าใหแรงงานมคานยมตามทตองการไดนน ผปกครองจะตองใชกลไกบางอยางทชวยบมเพาะคานยม และอดมการณบางชดใหแกแรงงาน ภาษาถอเปนเครองมอส าคญของอดมการณทชนชนปกครองถายทอดสชนชนแรงงานเพอใหระบบด าเนนไปไดอยางราบรน

อลทแซรไดเสนอกลไกทรฐน ามาใชในการปกครองพลเมองไว 2 ประเภท คอ กลไกปราบปรามของรฐ (Ideological Repressive Apparatuses - IRAs) ไดแก ทหาร ต ารวจ ศาล และคก ซงเปนกลไกทใชความรนแรงมากกวา และอยภายใตอ านาจผกขาดของรฐ กลไกทสองคอ กลไกทางอดมการณของรฐ ( Ideological State Apparatuses – ISAs) ไดแก องคกรศาสนา สถาบนการศกษา ครอบครว พรรคการเมอง สหภาพแรงงาน สอสารมวลชน (สอมวลชน วทย และโทรทศน ฯลฯ) และวฒนธรรม ซงหมายรวมถง วรรณกรรม ศลปะ และกฬา กลไกทางอดมการณของรฐนเปดพนทใหเอกชนไดเขามามสวนรวมในการเผยแพรอดมการณของรฐ

ดวยเหตน ทฤษฎภาษาศาสตรมารกซสจงใหความส าคญคอการมองภาษาในฐานะสอของอดมการณทสามารถสะทอนและบดเบอนความจรงในสงคม (Vološinov, 1986) และอดมการณเปนเครองมอส าคญทท าใหระบบทนนยมด าเนนไปไดในสงคมอยางตอเนอง โดยรฐเปนผใชอดมการณหรอโครงสรางสวนบนก าหนดและควบคมโครงสรางและพลเมองในสงคมแบบทนนยม (Althusser, 1970)

Ref. code: 25595408300043MYR

23

กลาวโดยสรป การศกษาภาษาเชงอตวสยและการศกษาภาษาเชงนามธรรมเผยใหเหนถงการพจารณาภาษาในสองมตทแตกตางกน คอมตทใหความส าคญกบผใชและมตท ใหความส าคญกบภาษา อกทงยงชวยใหตระหนกถงภาษาในฐานะทเปนอดมการณทางสงคมทแทรกซมเขาไปสการปฏบตการหรอการสอสารในชวตประจ าวนของปจเจกบคคล ดษฎนพนธนจะพจารณาถงมตทางภาษาเปนหลกซงมพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเปนพนทบรรจระบบและกฎทางภาษา

1.5.2 ภาษามาตรฐาน ปแอร บรด เยอ (Pierre Bourdieu) เปนนกคดทมอทธพลเปนอยางมาก

การศกษาของบรดเยอครอบคลมหลายสาขาวชา เชน ศลปะและกฬา (Distinction: A Social Critique of the Judgment of Taste, 1984) ชวตประจ าวนท เกดขนในสงคม (Outline of a Theory of Practice, 1972) อยางไรกตาม การศกษาภาษาของบรดเยอมความนาสนใจอยางยงเนองจากเปนการศกษาภาษาทใหความส าคญทงระดบปฏบตการในสงคม และภาษาระดบชาตทชวยใหเราเหนการเมองของภาษาไดอยางชดเจน

1.5.2.1 ภาษากบปฏสมพนธทางสงคม การศกษาภาษาของบรดเยอแตกตางจากการศกษาของนกภาษาศาสตรท

ใหความส าคญกบภาษาในฐานะวตถการศกษาทมลกษณะของการพด อาน เขยนอยางตายตว และความสามารถของผใชภาษาใหถกตองตามหลกไวยากรณ ส าหรบบรดเยอแลว ไวยากรณเปนตวก าหนดความหมายของภาษาเพยงแคสวนหนงเทานน ไมไดตายตวอยางทระบไวในหนงสอไวยากรณหรอพจนานกรม แตความหมายของภาษาไหลลนไปตามบรบทของสงคม ดวยเหตน ค าแตละค าจงมนยทแตกตางไปส าหรบผใชภาษาแตละคนอนขนอยกบประสบการณ และวธแสดงออก (form) ของแตละคน (Bourdieu, 1983, pp. 38-39) เพราะฉะนนแลวภาษากลางทก าหนดความหมายไวตายตวจงเปนสงทแทบจะเปนไปไมไดเลย

นอกจากน ภาษาเปนสงทสะทอนใหเหนถงโครงสรางทางสงคม กลาวคอ สามารถทราบชนชนของผใชภาษาผานตวภาษาได มนษยไมไดใชภาษาแบบเดยวกนทกคน ความแตกตางของระดบภาษาขนอยกบสถานะของผฟง และบรบททางสงคม (Bourdieu, 1983, p. 52) เชน การใชค าราชาศพทกบกษตรยเทานน การใชภาษาพระกบพระสงฆ การพดแบบสภาพกบผทอาวโสกวา และการพดแบบเปนกนเองกบเพอน

1.5.2.2 ภาษากบการสรางชาต แมชอมสกและโซซรเสนอไววาสงคมมชมชนผใชภาษาทพดภาษาแบบ

เดยวกน แตขอเสนอของชอมสกและโซซรมองขามขอเทจจรงทวาภาษาเปนผลพวงมาจากเหตการณทางประวตศาสตรและเงอนไขทางสงคม (Bourdieu, 1983, p. 44) ดงเหนไดจากกรณของการสราง

Ref. code: 25595408300043MYR

24

ภาษามาตรฐานทเปนผลมาจากกระบวนการทางประวตศาสตร ซงบางครงจะเกยวของกบความขดแยง ดงในกรณของการลาอาณานคม (colonialism) เพราะมการสถาปนาภาษาแบบใดแบบหนงใหเหนอกวาภาษาอนๆ ทมใชอยในสงคม

บรดเยอยกตวอยางของประเทศฝรงเศส โดยแสดงใหเหนวานโยบายการสรางความเอกภาพทางภาษา (linguistic unification) มบทบาทส าคญตอการปฏวตฝรงเศส การรวมฝรงเศสใหเปนชาตเดยวไดนน ประชากรของประเทศจะตองพดภาษาเดยวกน ดวยเหตน ประเทศฝรงเศสจงจ าเปนตองสรางความเอกภาพทางภาษาดวยการก าหนดนโยบายดานภาษา ผทพดภาษาฝรงเศสถอเปนประชากรหลก (dominant) ผทพดภาษาถนกลายเปนคนกลมนอย (dominated) นอกจากนแลว การพฒนาระบบการศกษายงมบทบาทส าคญในการสรางและสถาปนาความเปนเอกภาพทางภาษา อกทงยงมการเผยแพรและสนบสนนใหมการใชภาษาฝรงเศสผานสถาบนและกลไกตางๆ เชน พจนานกรม (Bourdieu, 1983, pp. 45-49)

1.5.2.1 ภาษา ทน และสนาม บรดเยอไดพฒนาแนวคดทนทางสงคมตงแตทศวรรษ 1970 และ 1980

โดยเชอมโยงกบแนวคดเรองชนชน โดยแบงทนออกเปน 3 ประเภท คอ ทนเศรษฐกจ ไดแก เงน ทรพยสน ทนวฒนธรรม เชน สนคาทางวฒนธรรม รวมถงความรทางศลปะ และประกาศนยบตรการศกษา และทนทางสงคม เชน เครอขายทางสงคม

ภาษาถอเปนทนทางสญลกษณ สามารถสะสมและเปนตวก าหนดรปแบบและการใชทนประเภทตางๆ ใหไดรบการยอมรบ การททนทางสญลกษณจะไดรบการสถาปนาวาถกตองและสามารถน าไปตอยอดเปนทนเศรษฐกจและทนทางสงคมไดจะตองเปนทนทไดรบการยอมรบวาถกตองและมคณคา

คณคาของ “ทน” สามารถเกดขนไดจากการรบรองของสถาบนตางๆ ทบรรจอยใน “สนาม” (field) สถาบนในสนามแตละแหงจะแขงขนกนเพอใหไดความชอบธรรมในการครองกฎหรอการออกกฎควบคมการแขงขน และขยายพนทของการแขงขนออกไป เชน ในสนามของภาษาไทย ส านกพมพ และสถาบนตางๆ ไดผลตพจนานกรมขนมาเพอประลองอดมการณภาษาและความชอบธรรมในการก าหนดมาตรฐานของภาษาไทย การทพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเปนสถาบนทไดรบการรองรบจากกฎหมาย ดวยเหตนภาษาตามแบบราชบณฑตยสถานจงเปนภาษาทถกใหคณคาและมองวาเปนภาษาทด (Bourdieu, 1983, pp. 67-71)

ทนทางวฒนธรรมทกลมตางๆ ครอบครองแตกตางกนนนแฝงดวยอดมการณหรอความรสกของความเหนอกวาหรอดอยกวาเชงคณคาตดมาดวย โดยมสถาบนของครอบครวและระบบ/สถาบนการศกษา ทงทเปนทางการและไมเปนทางการเปนแหลงสรางความ

Ref. code: 25595408300043MYR

25

แตกตาง (distinction) ทางวฒนธรรม ระหวางกลมตางๆ อนมสวนกอใหเกดความรนแรงทางสญลกษณ กลาวคอ เนองจากทนทางวฒนธรรมสามารถแปรรปเขาไปในผลประโยชนทางเศรษฐกจดวย การเขาถงระบบการศกษาหมายถงโอกาสในการเขาสตลาดแรงงาน เมอกลมคนในสงคมมทนทางวฒนธรรมแตกตางกนอนเนองมาจากความแตกตางในการหลอหลอมปลกฝงจากโรงเรยนหรอครอบครว ความแตกตางทางวฒนธรรมเปนการกดกนผทแตกตางและสงวนอ านาจหรอผลประโยชนไวในกลมตน เกดเปนวงจรท เรยกวาการผลตซ าทางสงคม ( social reproduction) เพอรกษาสถานภาพและบทบาทของตนใหเหนอกวากลมอนๆ ผานคานยม เกยรตยศ และสญลกษณตางๆ นอกจากนแลว ภาษาเปนรปแบบหนงของอ านาจ ซงอาจกอใหเกดอปสรรคทางวฒนธรรมตอการศกษา เชน ภาษาทองถนกบการเรยนรในโรงเรยน

ไมเพยงแตราชบณฑตยสถานเทานนท เปนสถาบนหลกส าหรบการสถาปนาภาษามาตรฐานเทานน แตยงมสถาบนอนๆ ในสนามทชวยปลกฝงความคดเรองภาษามาตรฐานใหกบกลมผใชภาษา เชน ระบบการศกษา ตลาดแรงงาน และวรรณกรรม สถาบนเหลานมสวนรวมในการสถาปนาภาษามาตรฐานแบบใดแบบหนงดวยการบงคบใชภาษามาตรฐาน หามใชภาษาอนๆ เชน ภาษาทองถน สรางและผลตซ าภาษามาตรฐานผานวรรณกรรม แบบเรยน และการสอน (Bourdieu, 1983, pp. 57-59) จนกระทงภาษามาตรฐานเชนนไดสงสมอยในปจเจกชนจนกลายเปนสวนหนงของความคดการปฏบต (disposition) จนน าไปสภาวะทบรดเยอเรยกวา “ฮาบทส” (Bourdieu, 1983, pp. 81-82)

โดยสรปแลว การศกษาภาษาของบรดเยอชวยใหเราพจารณาภาษาทงในระดบสงคม และระดบปจเจก ทฤษฎของบรดเยอเสนอใหเราใหความสนใจกบการปฏบตการทเกดขนอยางแทจรงในสงคม กลาวคอ สงคมมการก าหนดกฎเกณฑหรอแบบแผนทางภาษาไว ซงปจเจกไดรบการเรยนรปลกฝงภาษามาตรฐานผานโรงเรยน และครอบครวเพอสรางความแตกตางกบผอน แตในการสนทนาทเกดขนจรง ปจเจกอาจไมไดอางองหรอไมไดใชภาษาแบบทระบไว แตอาจใชภาษาตามฮาบทสหรอภาษาทพจารณาวาเปนภาษาทมความหมายตอตนเอง นอกจากนการศกษาภาษาของ บรดเยอยงใหความส าคญกบสถาบนระดบชาตทมบทบาทส าคญในการเปนผก าหนด บงคบใช ผลตซ า และปลกฝงอดมการณทางภาษา

1.5.3 อดมการณทางภาษา แนวคดทส าคญตอการศกษาการเมองของภาษาทเชอมโยงกบการศกษาทาง

มานษยวทยาไดดอกประการหนงไดแกแนวคดอดมการณภาษา ค าวา “อดมการณ” เรมใชครงแรกโดยนกปรชญาชาวฝรงเศส เดสต เดอ ทราซ (Destutt de Tracy) ถอเปนศาสตรแหงความคด (science of ideas) ค าวาอดมการณมความหมายหลายอยาง แคทรน วดลารด (Katherine

Ref. code: 25595408300043MYR

26

Woolard, 1998) ไดน าเสนอความหมายของอดมการณไววาเปน (1) ความคด สามญส านก ภาพสะทอน ความเชอพนฐานทสมาชกในสงคมมรวมกน (2) ประสบการณหรอผลประโยชนของกลมในสงคม ความหมายนจะแตกตางจากความหมายแรกเนองจากอดมการณจะตองสอดคลองกบสอและการปฏบตการในชวตจรง (3) อ านาจ วาทกรรม หรอการปฏบตการเพอใหไดมาหรอรกษาอ านาจ อดมการณมกถกใชเปนเครองมอหรอการปฏบตการของกลมชนน าในสงคมเพอใหไดมาซงอ านาจ และ (4) การบดเบอน ภาพลวงตา ความผดเพอใหไดมาซงผลประโยชนและอ านาจ อดมการณในความหมายเชงบดเบอนหมายถงการตงขอจ ากดในการรบรและความคดของคน แรกเรมความหมายของอดมการณถกผกโยงเขากบความคด ความเชอ สามญส านก ซงตอมาไดขยายขอบเขตครอบคลมถงพฤตกรรม การปฏบตการทถกปลกฝงใหกลายเปนสวนหนงของชวต ( lived relations) ส าหรบ วดลารด อดมการณทางภาษาเปนกรอบมโนทศนทเชอมโยงระหวางโครงสรางทางสงคมกบโครงสรางภาษา กลาวคอระบบความเชอทางสงคมสงผลตอโครงสรางภาษา เชน ในการสนทนาผฟงมแนวโนมทจะตความสารไปในทศทางใดทศทางหนงเนองจากมความคดเกยวกบภาษาตามทสงคมก าหนดเขามาก ากบการตความของผฟงอยกอนแลว ดวยเหตนแลว มโนทศนเรองอดมการณทางภาษาจงใหความส าคญกบภาษาทงในระดบโครงสรางและการสอสารในชวตประจ าวน

อดมการณทางภาษา คอความคดทมตอภาษาซงแตกตางไปตามแตละบคคล กลาวคอแตละคนมองภาษาไมเหมอนกน บางคนอาจมองวาภาษาเปนเครองมอในการสอสาร ขณะทบางคนมองภาษาวาเปนเอกลกษณของชาต ความคดตอภาษาทแตกตางกนนกผานกระบวนการตดสนใหคณคา (value-judgment) ของแตละบคคล (Milroy, 2001) ดวยเหตนลกษณะภาษาทสอสารจงแตกตางไปตามอดมการณทางภาษาของแตละบคคล สงทเปนมาตรฐานมกไดรบการยกยองวาเปนสงทมเกยรต (prestige) เกยรตของภาษาจะเกดขนกเมอผใชภาษามสถานะทางสงคมสงและขนอยกบคณคาทสงคมใหกบภาษา กลาวคอผพดทเปนชนชนน าในสงคมจะท าใหภาษามเกยรตและคณคา เพราะฉะนนภาษาจงเปนภาพสะทอน (indexical) หรอสญลกษณแทน (icon) และเกยวของกบชวตทางสงคมของผพด (Irvine and Gal, 2000; Milroy, 2001) การทภาษาถกมองวาเปนภาพตวแทนของผพดหรอกลมทางสงคมเปนผลมาจากกระบวนการสรางสญลกษณแทน ( iconization) กระบวนการนประกอบดวยองคประกอบส าคญ 2 ประการ คอ การผลตซ า (fractal recursivity) หรอการถายทอดอดมการณหลกไปสกจกรรมตางๆ เพอใหครอบคลมการปฏบตการทกระดบในสงคม และอกหนงองคประกอบคอ การลบเลอน (erasure) สงทไมสอดคลองกบอดมการณทางภาษา (Irvine and Gal, 2000) การถายทอดอดมการณภาษาผานภาษาของแตละทองถนจะตองแทรกเขาสมตตางๆ ไมวาจะเปนส าเนยง กรยาและวถการด าเนนชวต ยกตวอยางเชน ส าเนยงภาษาเหนอทพด

Ref. code: 25595408300043MYR

27

ชาเสยงคอยเปนคนออนโยนสภาพ สงผลใหคนเหนอตองมกรยาเรยบรอย เดนชา พดชา ด าเนนชวตเรยบงาย ส าเนยงใตใชน าเสยงดง หวน ท าใหคนใตเปนคนดและเดดเดยว

ภาษาทมใชอยในสงคมจะถกตคณคาในระดบตางๆ ตามระดบทางสงคม-เศรษฐกจของผพด การแบงระดบคณคาของภาษาโดยคราวๆ สามารถแบงไดเปน “มาตรฐาน” และ “ไมเปนมาตรฐาน” ภาษามาตรฐานกอใหเกดส านกในกลมผใชภาษาวาภาษาแบบใดเปนภาษาท “ถกตอง” เชน เมอมส าเนยงหรอการเขยนค าเดยวกนแตใชตวสะกดตางกนกลมผใชภาษาเชอวามรปแบบทถกตองเพยงรปแบบเดยวเทานนความถกตองนกสงผลตอมมมองของผใชภาษาในแงทว าผทใชภาษาถกตองเปนคนนาเชอถอมความรบผดชอบ มมมองดงกลาวถกบรรจไวดวยอดมการณภาษา (Milroy, 2001)

แนวคดเรองอดมการณภาษาไมไดแยกศกษาภาษาเพยงองคประกอบเดยว แตท าการศกษาภาษาโดยเชอมโยงกบมตอนๆ ทหลากหลาย ดวยเหตน การศกษาอดมการณภาษาจงใหความส าคญกบโครงสรางภาษาควบคกบการใชภาษา สถานะของผใชภาษา สงคม เพศภาพ (Goebel, 2010; Irvine, 1998; Kulick, 1998; Smith-Hefner, 2009) รฐชาต สถาบนทางสงคม กระบวนการศกษาในโรงเรยน และกฎหมาย (Blommaert, 1998; Errington, 1998; Mertz, 1998)

กลาวโดยสรป ทฤษฎภาษาศาสตรมารกซสเปนกรอบการศกษาทส าคญส าหรบการศกษาภาษาในฐานะสอของอดมการณ ขณะทมโนทศนเรองภาษามาตรฐานของบรดเยอเปนพนฐานทชวยในการท าความเขาใจความสมพนธระหวางภาษากบอ านาจและการเมอง เนองดวยอดมการณเกยวกบภาษามความเกยวของกบอดมการณทางสงคม เชน อตลกษณทางสงคมและลทธชาตนยม การศกษาอดมการณทางภาษาจงจ าเปนตองศกษากระบวนการทางสงคม-ประวตศาสตรทเปนตวเชอมระหวางความคดทอยเบองหลงการสรางภาษามาตรฐานในระดบโครงสรางทกอใหเกดส านกความเปนชาตในระดบสงคม

1.6 วธการศกษา

การศกษาครงนเปนการท าวจยเชงเอกสาร โดยเนนทการอานเกบความ ตความ

เปรยบเทยบ และวเคราะห ประกอบกบขอมลจากภาคสนามทไดจากการสมภาษณ และการสงเกตการณ เปนการศกษาความคดของกลมชนชนน า (study up) ซงแตกตางจากระเบยบวธวจยทางมานษยวทยาทท างานวจยในสนาม (anthropological field work) เพอเรยนรวฒนธรรม การด าเนนชวตของชมชน การศกษากลมชนชนน าชวยใหเขาใจถงกระบวนการ และความคดทอยเบองหลงการก าหนดภาษามาตรฐานอนสงผลตอการก าหนดความคดเกยวกบภาษาในสงคม

Ref. code: 25595408300043MYR

28

การศกษากลมชนชนน าทมบทบาทส าคญในการก าหนดความคดและความรของคนในสงคมเปนวธทชวยใหเหนถงรองรอยและความเชอมโยงระหวางการก าหนดภาษามาตรฐานทน าไปสความคดเรองการสรางชาต

เอกสารทใชในการศกษาครงนอาจแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ ประเภทแรก ไดแก เอกสาร และงานวจยภาคสนามทอธบายถงแนวคดทฤษฎเกยวกบภาษากบการสรางชาต อาทเชน หลากภาษา หนงเดยวกน: กระบวนการสรางอตลกษณของชาวธาร ประเทศเนปาล (2002) โดยอรชน กนรตเน งานชาตพนธนพนธทสะทอนใหเหนถงความเชอมโยงระหวางเเนวคดเรอง “ชาต” กบภาษาของชาวธารทถกเลอกน ามาใชเปนเครองมอหนงในการสรางอตลกษณรวมเพอหลอมรวมชนกลมนอยตางๆ ชมชนจนตกรรม: บทสะทอนวาดวยก าเนดและการแพรขยายของชาตนยม (1983) โดยเบน แอนเดอรสน ย าถงบทบาทของภาษาในการสรางจตส านกความเปนชาตผาน “ภาษา-พมพ” (print-language) หนงสอชาตและชาตนยม โดยอรก ฮอบสบอวม (1990) แสดงนยามความหมายของชาตทเปลยนแปลงไปในแตละยคสมย เรมตนจากการนยามชาตคอสายตระกลมาสความหมายของชาตในการเปนรฐ โจฮนเนส ฟาเบยน ผเขยนหนงสอภาษาและอ านาจของเจาอาณานคม (1986) ศกษาแอฟรกาแถบตะวนตกเฉยงใตทตกอยภายใตอาณานคมของยโรป การศกษาแสดงใหเหนถงบทบาทของภาษาทมตอการสรางและธ ารงรกษาอ านาจของเจาอาณานคม

เอกสารประเภททสอง คอพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 (พมพครงท 5 พ.ศ. 2503) ฉบบ พ.ศ. 2525 (พมพครงท 5 พ.ศ. 2538) ฉบบ พ.ศ. 2542 (พมพครงท 1 พ.ศ. 2546) และ ฉบบ พ.ศ. 2554 (พมพครงท 2 พ.ศ. 2556) นอกจากนยงมเอกสารทผลตขนจากราชบณฑตยสถาน และราชบณฑต เชน บนทกการประชม รายงานผลประจ าปราชบณฑตยสถาน จดหมายขาวราชบณฑต โดยสามารถหาไดจากหองสมดราชบณฑตยสถาน อยางไรกด เนองดวยขอจ ากดในการเขาถงบนทกการประชมทผวจยไมไดรบอนญาตใหอานไดอยางเพยงพอจงจ าเปนตองใชเพยงเอกสารชนสองทพมพเผยแพรโดยราชบณฑตยสถานเปนหลก

เนองจากขอมลทเกยวกบประวตราชบณฑตยสถานมผทเขาใจอยางถองแทอยอยางจ ากด ดษฎนพนธเลมนอางองเนอหาในสวนทเกยวของกบราชบณฑตยสถานจากหนงสอของศาสตราจารยพเศษจ านงค ทองประเสรฐ ราชบณฑต นายเจรญ อนทรเกษตร อดตเลขาธการราชบณฑตยสถาน และหนงสอของราชบณฑตยสถานทจดท าเนองในโอกาสครบรอบการกอตง นอกจากเอกสาร และงานวจยขางตนแลว การเกบขอมลจากการสมภาษณราชบณฑต และเจาหนาทของราชบณฑตยสถานทมบทบาทเกยวของกบการจดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานกมความส าคญทจะชวยใหไดรบขอมลทงในแงของการปฏบตงาน และกระบวนการตางๆ ในการช าระพจนานกรม

Ref. code: 25595408300043MYR

29 เพอตอบวตถประสงคการศกษา การท าความเขาใจพลวตความหมายของชาตใน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแตละฉบบจ าปนตองศกษาทงบรบททางสงคมทเกยวของกบพจนานกรมแตละเลมและบรบทของคณะกรรมการช าระพจนานกรมซงมบทบาทส าคญในฐานะ ผประสานอดมการณชาตสเนอหาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานซงเปนชองทางส าหรบการเผยแพรภาพความเปนชาตสผอาน

1.7 เนอหาของดษฎนพนธ

ดษฎนพนธนแบงเนอหาออกเปน 7 บท โดยมสาระส าคญในแตละบท ดงน

บทน า กลาวถงปรากฏการณเกยวกบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ภาพรวมของพจนานกรม รวมทงความสนใจ ขอบเขตการศกษา วธการศกษา และจดมงหมายของการศกษาในครงน

บทท 1 บอกเลาประวตการกอตงราชบณฑตยสถาน ราชบณฑต พระราชบญญตราชบณฑตยสถานเพอใหขอมลเกยวกบกระบวนการและแนวทางปฏบตของราชบณฑตยสถานในดานตางๆ รวมถงกจการของราชบณฑตยสถานซงเปนขอมลทชวยใหเขาใจถงทมาของอ านาจและสถานะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานอนเปนผลงานหลกของราชบณฑตยสถานทมความส าคญตอภาษาไทยมาตรฐาน

บทท 2 ศกษาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน น าเสนอการท างานของ ราชบณฑตในการก าหนดมาตรฐานทางภาษาโดยศกษาวธการก าหนดนยาม การเขยนตวสะกด การออกเสยง ประวตศาสตรการตอสในการบญญตศพทและความพยายามของราชบณฑตทจะเปลยนระบบการเขยนค ายมจากตางประเทศ เพอแสดงใหเหนถงวธคดเกยวกบภาษาของราชบณฑตและความเปนการเมองของภาษา

บทท 3 พลวตความหมายของ “ชาต”และ “ศาสนา” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ฉบบ พ.ศ. 2525 ฉบบ พ.ศ. 2542 และ ฉบบ พ.ศ. 2554 เพอแสดงความหมายของชาตและศาสนาทพจนานกรมแตละเลมน าเสนอในแตละชวงเวลา

บทท 4 พลวตความหมายของ “กษตรย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ฉบบ พ.ศ. 2525 ฉบบ พ.ศ. 2542 และ ฉบบ พ.ศ. 2554 เพอแสดงความหมายของกษตรยเปลยนแปลงไปตามบรบทของสงคม

Ref. code: 25595408300043MYR

30

บทท 5 น าเสนอสนามและสถานะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในสงคมในปจจบนเพอแสดงบทบาทของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในฐานะกลไกของรฐทก าลงถก ทาทายในสงคม

บทสรป สรปผลการศกษา ขอเสนอ ปรากฏการณทางภาษาเพอเชอมโยงระหวางความคดทางภาษาและประวตศาสตรการเปลยนแปลงของสงคมไทย

Ref. code: 25595408300043MYR

31

บทท 1 ก าเนดและพฒนาการราชบณฑตยสถาน

เนอหาในบทนน าเสนอประวต บรบทและบคคลทเกยวของกบการกอตงและการด าเนนงานของราชบณฑตยสถาน รวมถงพระราชบญญต การด าเนนงาน และผลงานของราชบณฑตยสถานเพอแสดงใหเหนถงเหตผลในการกอตงและลกษณะเฉพาะขององคกรในแตละชวงเวลาทชวยใหเขาใจสถานะ วธการด าเนนงานและพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน การน าเสนอเนอหาเกยวกบประวตของราชบณฑตยสถานจะแบงการศกษาเปน 3 ชวงเวลาพจารณาตามบรบททางประวตศาสตร พระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน และพจนานกรมแตละฉบบ ดงน (1) ยคกรมราชบณฑตภายใตระบอบสมบรณาญาสทธราชย (พ.ศ. 2454-พ.ศ. 2475) (2) ราชบณฑตยสถานในยคการเปลยนแปลง (พ.ศ. 2476-พ.ศ. 2543) และ (3) ราชบณฑตยสถานส ราชบณฑตยสภา: ยคแหงความเปนเอกเทศ (พ.ศ. 2544-พ.ศ. 2558) ผลจากการศกษาแสดงใหเหนวาสถานะของราชบณฑตยสถานมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาและมความสอดคลองกบบรบททางการเมองและสงคม

1.1 ยคกรมราชบณฑตภายใตระบอบสมบรณาญาสทธราชย (พ.ศ. 2454 - พ.ศ. 2475)

หากสบคนประวตของค าวา “ราชบณฑตยสภา” “ราชบณฑตยสถาน” “กรม

ราชบณฑต” และ “ราชบณฑต” จะพบวาค าวา “ราชบณฑต” เรมมใชในรชสมยพระบาทสมเดจ พระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โดยหมายถง “ผทเขาไปบอกหนงสอพระเณรทหอมณเฑยรธรรมในวดพระศรรตนศาสดาราม” ซงมสถานะเทยบเทากบโรงเรยน สวนค าวา “กรมราชบณฑต” นนแมหนาทจะใกลเคยงกบกรมธรรมการสงฆการแตแยกขาดออกเปนอกกรมหนงไมมความเกยวของกน กรมราชบณฑตมหนาทในการบอกหนงสอพระสงฆ ขณะทกรมธรรมการสงฆการมหนาทวาความพระสงฆเพยงอยางเดยว อยางไรกตาม ทงสองกรมตองปฏบตหนาทรวมกนเฉพาะในเวลาทตองก ากบตรวจตราพระสงฆแปลพระปรยตธรรม กลาวโดยสรป กรมสงฆการกคอกรมธรรมการหรอกรมศาสนา สวนกรมราชบณฑตกคอกรมศกษาธการ ในอดตการสอนวชาหนงสอไทยมกมธรรมเนยมเรยนในวด ตอมาจงไดเกดบอกหนงสอโรงทานขน “แตการทบอกหนงสอโรงทานนนเปนแตสวนพระราชกศลซงจะใหพรอมบรบรณในทานเฉพาะพระราชกศลอยางเดยว ไมไดเปนการมงหมายทจะสงสอนคนทงปวงทวไป” ตอมาในชวงแรกไดมการตงโรงเรยนคอโรงเรยนในกรมทหารมหาดเลกรกษาพระองคในกรม

Ref. code: 25595408300043MYR

32

ทหาร และตงโรงเรยนนนทอทยานแยกออกมาโดยมการตงกอมมตตจดการ หลงจากนนจงจดตงโรงเรยนสวนกหลาบแลวยกโรงเรยนทหารไปสมทบ มการจดตงโรงเรยนตามพระอาราม และตง กรมศกษาธการขนใหมอกกรมดงทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมพระบรมราชาธบายวา “การของกรมศกษาธการมมากขน และยงจะตองมมากตอไปภายหนา เพราะความคดทจะฝกหดวชาคนทงปวงทวไป กรมนกจ าจะตองเปนกรมใหญอกกรมหนง มการคลายคลงหรอเจอถงกนกบกรม ราชบณฑต ถาจดการรวบรวมกนใหตลอดได กจะเปนการมประโยชนมากขน” (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 2-4)

“สยามเกา”ในชวง พ.ศ. 2447 แสดงใหเหนถงอ านาจของพระมหากษตรยในระบอบสมบรณาญาสทธราชยทไมไดเบดเสรจและเดดขาดในตว กลาวคอมการแบงสรรอ านาจการปกครองระหวางกษตรยทมอ านาจเฉพาะเมองหลวงและปรมณฑลรอบ ๆ ขณะทขนนางกมอ านาจปกครองในทองถนของตนเอง ยงไกลออกไปจากเมองหลวงเทาไร อ านาจของกษตรยกจะลดนอยลงเทานน (ชาญวทย เกษตรศร, 2560, น. 11) ตอมาเมอมการขยายการศกษาในชวงพระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลาเจาอยหวไดมการพฒนาและปฏรปการปกครองแผนดนเพอเปลยนจาก “สยามเกา” ส “สยามใหม” มการด าเนนการตางๆ เพอสรางความศวไลซแกประเทศ แตขณะเดยวกนกเปนการดงอ านาจสศนยกลางอนเปนฐานในการสถาปนาอ านาจเบดเสรจของสถาบนพระมหากษตรย ดงเหนไดจากการจดระเบยบงานราชการใหมใน พ.ศ. 24541 กรมราชบณฑตทอยภายใตการดแลของกระทรวง

1 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯ ทรงก าหนดคณะเสนาบด จดเปนกระทรวง ม

ทงหมด 10 กระทรวง คอ 1. กระทรวงมหาดไทยบงคบบญชาหวเมองฝายเหนออสานและประเทศลาว 2. กระทรวงกลาโหม บงคบบญชาหวเมองฝายใต และประเทศราชมาลาย 3. กระทรวงการตางประเทศ ดแลการตดตอกบตางประเทศ 4. กระทรวงนครบาล (กระทรวงเมอง) ดแลกจการต ารวจ และด าเนนงานเกยวกบ

การตรวจคนเขาเมอง 5. กระทรวงวง ดแลพระราชวงและกจการเกยวกบพระเจาอยหว 6. กระทรวงพระคลงมหาสมบตดแลรายรบรายจายของแผนดนการเกบภาษ 7. กระทรวงธรรมการ ดแลกจการพระสงฆ โรงเรยน และโรงพยาบาล 8. กระทรวงเกษตรพานชการ ดแลเกยวกบเรอกสวนไรนา การปาไม เหมองแร

เพาะปลก และการคาขาย 9. กระทรวงโยธาธการ ดแลการท าถนน ขดคลอง สรางสะพาน งานชาง

Ref. code: 25595408300043MYR

33

ธรรมการ “มหนาทรวบรวมและรกษาสรรพแบบอยางส าหรบศกษาเลาเรยนทวไป” ดวย “การสราง” แตงต าราวชาใหม ตรวจทานต าราทมอยวาสามารถน าไปใชเปนแบบเรยนไดหรอไม และเผยแพรสงเสรมใหมการหาซอต าราเหลานนไดอยางสะดวกแกการเลาเรยน นอกจากนยงมหนาทดาน “การรวบรวม” หนงสอตางๆ ทงเกาและใหม เชนเดยวกบหองสมดในปจจบน และท าหนาทรวบรวมสรรพสดทสามารถน าไปใชเปนตวอยางส าหรบการเรยนร เชนเดยวกบพพธภณฑสถานในปจจบน (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 6-7) เหนไดวาภาระงานของกรมราชบณฑตไดมการเปลยนแปลงจากหนาทเกยวกบการศกษาพระปรยตธรรมของพระสงฆมาสหนาทในดานการศกษาโดยเฉพาะการแตงต ารา รวบรวมหนงสอและสอการเรยนรตางๆ เพอจดตงเปนบรรณาคารหรอหอสมด ซงภายหลงเรยกวา พพธภณฑสถาน กลาวไดวาในชวงกอนรชกาลท 5 ราชบณฑตไดปรากฏตวขนมาในสงคมสยามแตยงไมมบทบาทในการสรางความรจนกระทงหลงการเปลยนรปแบบบรหารแผนดนในรชกาลท 5 เนองจากการปรากฏตวของลทธอาณานคม การจดตงกระทรวงตางๆ แสดงใหเหนถงการรวมอ านาจสศนยกลางอยางเบดเสรจและครอบคลมท งดานทฤษฎและการปฏบต อกท งย งส งผลใหกรงเทพมหานครกลายเปนศนยกลางของประเทศและอ านาจของทองถนหรอเมองตางๆ ไดสญสลายหมดไป

พ.ศ. 2459 กระทรวงธรรมการมการปรบต าแหนงหนาทในราชการใหมโดยแยกออกเปน 3 กรม คอ กองบญชาการ กรมธรรมการ และกรมศกษาธการ ในชวงเวลาน กรมราชบณฑตเปนสวนหนงของกรมศกษาธการและแบงแยกหนวยงานออกเปน 9 แผนก ดงน

1. กองกลาง 2. แผนกแบบเรยน 3. แผนกการพมพ มหนาทพมพรายงานและแบบเรยนตางๆ ทงทเกยวของกบ

ศาสนาและแบบเรยนทวไป 4. แผนกรวบรวมปทานกรม ทยงตองอาศยขาราชการแผนกอนมาชวยจดท า

ปทานกรมส าหรบโรงเรยน 5. แผนกการจ าหนายแบบเรยน 6 แผนกหองสมด มหนาทจดและดแลหองสมดของกระทรวงธรรมการ สามคคยา

จารยสมาคม และหองอานหนงสอส าหรบประชาชน 7. แผนกหนงสอแถลงการณคณะสงฆ 8. แผนกปรยตธรรมและพระราชพธ

10. กระทรวงยตธรรม ดแลการศาล (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 6-7)

Ref. code: 25595408300043MYR

34 9. แผนกการเงน แบงเปน 2 ผาย คอ ฝายเงนรายไดของกรมราชบณฑตทไดจากการ

เกบคาอนญาตใหโรงพมพพมพแบบเรยนทกรมราชบณฑตถอกรรมสทธจ าหนายรอยละ 5 จากราคาปก และฝายเงนของมกฎราชวทยาลยทช าระคาพมพหนงสอการพระศาสนา และรายไดจากการจดจ าหนายหนงสอแถลงการณคณะสงฆ (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 7-8)

กรมราชบณฑตในยคนมหนาทรายละเอยดเกยวกบต าราเพมเตมไมวาจะเปนการพมพและการจ าหนาย นอกจากนยงมการแยกงานปทานกรมออกเปนอกหนงแผนก และถอเปนหนวยงานทมรายไดเปนของตนเองจากการถอลขสทธแบบเรยนและการพมพหนงสอ จากการแบงแยกหนวยงานขางตน กรมราชบณฑตภายใตก ากบของกระทรวงธรรมการจงเปนหนวยงานทสรางขนเพอรบใชพระมหากษตรยภายใตระบอบสมบรณาญาสทธราชย โดยมหนาทในการสรางและเผยแพรความรจากสวนกลางสทองถน ตามมาตรฐานเดยวกน ซงรวมถงการสรางมาตรฐานทางภาษา ความร และพธกรรมทางศาสนา

ป พ.ศ. 2462 ไดเปลยนชอกระทรวงธรรมการเปนกระทรวงศกษาธการ ตามประกาศเรองยายกรมธรรมการไปรวมอยในพระราชส านก ดงน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว (คอ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6) ทรงพระราชปรารภวา แตกอนมา กรมสงฆการอนมหนาทเปนเจาทะเบยนสงฆ และกรมธรรมการอนมหนาทเปนเจาทะเบยนสงฆ และกรมธรรมการอนมหนาทพจารณาคดเกยวกบพระภกษรวมเรยกวา กรมสงฆการกรมธรรมการ ขนตรงในพระองคสมเดจพระเจาแผนดน หวหนาของกรมนเปนออกญาพระเสดจสเรนทราธบด ในเวลาทไมไดทรงตงออกญาพระเสดจ โปรดเกลาฯ ใหพระบรมวงศบางพระองคทมกมหนาท ราชการในกรมวงเปนผบญชาการกรมน มขาราชการเปนผวาการรองลงไป มต าแหนงเปนจางวาง ธรรมเนยมนมสบมาจนถงคราวจดกระทรวงราชการตางแผนกในรชกาลท 5 จงไดยกไปสมทบกบกรมศกษาธการ เรยกวา กระทรวงธรรมการ และเรยกกรมนตอมาวา กรมธรรมการ สวนหนาทพจารณาคดของกรมธรรมการเดมยกไปสมทบกระทรวงยตธรรม การจดอยางนกไดผลสมมงหมายในครงนน คอ จดตงโรงเรยนหนงสอไทยขนตามวดส าเรจ แตกไดพบวามความไมสะดวกดวยเหมอนกน ดวยวาราชการของสองกรมนน ตางชนดกนทเดยว ยากทจะเลอกหาเจากระทรวงผสามารถบญชาไดดทง 2 กรม คงไดทางหนงเสยทางหนง มพระบรมราชประสงคจะใหราชการเปนไปสะดวก ทงจะใหสมแกทรงเปนพทธศาสนปถมภกโดยตรง จงมพระบรมราชโองการด ารสเหนอ

Ref. code: 25595408300043MYR

35 เกลาฯ ใหยายกรมธรรมการมารวมอยในราชส านกตามประเพณเดม สวนกระทรวงธรรมการนนโปรดเกลาฯ ใหเรยกวา กระทรวงศกษาธการ มหนาทจดการศกษา เสนาบดถอตราบษบกตามประทปเปนตราประจ าต าแหนง” [ตวหนาตามตนฉบบ] (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 8)

กลาวโดยสรปคอ กรมธรรมการในสมยนนขนตรงกบพระราชส านกมหนาทเกยวกบ

กจการสงฆและแยกขาดออกจากกระทรวงศกษาธการทแตเดมเรยกว ากระทรวงธรรมการ กระทรวงศกษาธการในระยะนมหนาท เกยวกบการศกษาเปนหลก มหนวยงาน 3 หนวยคอกองบญชาการ กรมศกษาธการ และกรมมหาวทยาลย ในสวนของกรมราชบณฑตรวมถงงานฝายปรยตธรรมนนถกยายไปรวมอยในพระราชส านกตามพระบรมราชโองการใหยายกรมธรรมการไปอยในพระราชส านก “แตดวยเหตทกรมธรรมการยงอาศยสถานทของกระทรวงศกษาธการอย ราชการในแผนกปรยตธรรมจงยงรวมอยในกรมราชบณฑตตามเดม จนถงสนเดอนมถนายน พ.ศ. 2463 จงไดแยกออกไป

ใน พ.ศ. 2463 กรมราชบณฑตไดเปลยนชอเปนกรมต ารา มหนาทตรวจและแตงแบบเรยน จดตงหองสมดส าหรบประชาชน และจดใหมทจ าหนายแบบเรยนใหแพรหลาย กรมต าราไดแบงสวนราชการออกเปน 6 แผนก คอ แผนกปทานกรม แผนกการตรวจแบบเรยน แผนกการพมพแบบเรยน แผนกจดแบบเรยนใหแพรหลาย แผนกหองสมด และแผนกปรยตธรรม (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 9) กลาวโดยสรป พ.ศ. 2463 ถอเปนปสนสดของ “กรมราชบณฑต” เนองจากถกเปลยนชอเปนกรมต ารากอนทจะมการฟนฟกจการของกรมราชบณฑตอกครงในภายหลง

พ.ศ. 2469 พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท 7 ไดมประกาศรวม กรมศลปากรทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตงขนเขาไวกบราชบณฑตยสภาและเปลยนชอใหมเปน “ศลปากรสถาน” ตอมาทรงมพระราชโองการด ารสเหนอเกลา ฯ ใหประกาศวา

แตเดมกรรมการหอพระสมดส าหรบพระนคร มหนาทจดการหอพระสมด ฯ อยางเดยว ครนการหอพระสมดส าหรบพระนครเจรญรงเรองขน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวในรชกาลกอน คอ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว จงทรงเพมเตมการตางๆ ใหเปนหนาทของกรรมการหอพระสมดฯ มากขนโดยล าดบมา คอ หนาทอ านวยการวรรณคดสโมสร และหนาทตรวจรกษาของโบราณใน พระราชอาณาเขต เปนตน (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 1)

Ref. code: 25595408300043MYR

36 ตอมา รชกาลท 7 ไดทรงโปรดเกลาฯ เพมหนาทการจดการพพธภณฑสถานและ

บ ารงวชาชางของกรมศลปากรเพอสรางวชาความร ดวยเหตนเมอพจารณาหนาททขยายขอบเขตเพมเตมแลว “กรรมการหอพระสมดส าหรบพระนคร” จงเปนชอทไมสมควร ประกอบกบความพยายามฟนฟกจการของกรมราชบณฑต ซง “มมาแตโบราณ และเปนต าแหนงส าหรบทรงตงผมความรศาสตราคมไวรบราชการ” (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 1)

ดวยเหตน “ราชบณฑตยสภา” จงไดรบการจดตงขน โดยโอนกรรมการหอพระสมดส าหรบพระนครเปน “ราชบณฑตยสภา” หนาทของกรรมการหอพระสมดส าหรบพระนคร คอ หนาทในการจดการหอพระสมดฯ การอ านวยการวรรณคดสโมสร การรกษาโบราณวตถ การจดพพธภณฑสถานและรบผดชอบดแลงานวชาชางถกรวมเขากบหนาทของกรมราชบณฑต คอ งานเกยวกบต าราแบบเรยนและงานปทานกรม ชวงเวลาน ราชบณฑตยสภาปฏบตหนาททงในดานวชาการและปฏบตการกอใหเกดอปสรรคในการด าเนนงานหลายประการ รฐบาลจงยกเลก ราชบณฑตยสภาเพอจดตงสถาบนขนใหม 2 สถาบน คอ ราชบณฑตยสถาน รบผดชอบงานดานวชาการเพยงอยางเดยว และกรมศลปากร มหนาทในทางปฏบตการ พรอมโอนกจการและทรพยสน ผบรหารในราชบณฑตยสภาทงหมดไปอยในกรมศลปากร ดวยเหตน ราชบณฑตยสภาจงตองเรมตนด าเนนการทกอยางขนใหมอกครง (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 12-14; ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 1-2)

แมจะมการจดตงราชบณฑตยสภาเพอรบผดชอบงานดานวชาการอยางเปนทางการ แตงานปทานกรมยงอยภายใตความรบผดชอบของกรมต าราจนกระทงเมอ พ.ศ. 2473 ไดมการประกาศตง “กรมวชชาธการ” ขน กรมต าราไดถกรวมเขาไปเปนสวนหนงของหนวยงานและแบงสวนราชการออกเปน 5 กอง คอ กองกลาง กองสถตและรายงาน กองสอบไล กองแบบเรยน และกองโรงพมพ ตอมา พ.ศ. 2474 มการเปลยนแปลงในกรมศกษาธการ มประกาศจดตงกระทรวงธรรมการ ยบกรมสามญศกษาและกรมวสามญศกษา พรอมจดรปกรมศกษาธการใหม จนกระทงใน พ.ศ. 2475 หลงการเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยอยภายใตกฎหมาย 1

1 เนองจากในรชกาลพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ฐานะทางการเงน

ภายในประเทศตกต าอนเปนผลมาจากเกดภาวะเศรษฐกจตกต าทวโลก รชกาลท 7 จงทรงแกปญหานโดยใชนโยบายดลยภาพ คอ การตดทอนรายจายทไมจ าเปน จดงานและคนใหสมดลกนและยบต าแหนงราชการทซ าซอนกน ในการบรหารราชการสวนกลาง เดมสมยรชกาลท 6 มกระทรวง 12 กระทรวง (โดยเพม 2 กระทรวง จาก 10 กระทรวงในสมยรชกาลท 5 คอ กระทรวงทหารเรอ และ

Ref. code: 25595408300043MYR

37

กระทรวงธรรมการแตงต งคณะกรรมการขน 3 ชด (จ านงค ทองประเสรฐ , 2537, น. 11) คอ กรรมการช าระหลกสตร คณะกรรมการพจารณาการบรรจโยกยายเปลยนหนาทขาราชการครและอาจารยในกรมศกษาธการ และคณะกรรมการช าระปทานกรม มพระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธเมอยงด ารงฐานนดรศกดเปนหมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณทส าเรจการศกษาปรญญาตรเกยรตนยมและปรญญาโทจากคณะบรพคดศกษา (Oriental Studies) สาขาภาษาบาล และสนสกฤตจากมหาวทยาลยออกซฟอรด เปนประธานกรรมการรวมกบกรรมการอนๆ รวม 11 คน คณะกรรมการชดนมหนาทช าระค าในปทานกรมท าเปนพจนานกรม 2 เลม คอ เลมใหญเกบค าทมใชทวไปในวรรณคดหรอหนงสอท เปนหลกฐาน เชน หนงสอราชการ พรอมอธบายแสดงประวตค า สวนเลมเลกคอค าทคดออกมาจากเลมใหญ โดยเลอกเฉพาะค าทใชในปจจบนทตองอธบายความหมาย และคณะกรรมการช าระปทานกรมนกไดโอนมาอยทราชบณฑตยสถานในเวลาตอมา (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 11) กลาวโดยสรป งานปทานกรมในชวงนยงอยภายใตราชการของกระทรวงธรรมการ มการจดตงคณะกรรมการช าระปทานกรมอยางเปนทางการ

ประวตศาสตรชวงตนของราชบณฑตยสถานแสดงใหเหนถงการเปนหนวยงานทถกสรางขนมาเพอสอดรบกบการรวมอ านาจเบดเสรจของกษตรยภายใตระบอบสมบรณาญาสทธราชย โดยท าหนาทในการสราง เผยแพร และอนรกษดแลวตถและองคความรของชาต เปรยบเสมอนเปนสอกลางทท าหนาทประสานระหวางความรของชาตกบมวลชนในสงคมทจะมความชดเจนมากยงขนหลงการกอตงราชบณฑตยสถานอยางเปนทางการ

1.2 ราชบณฑตยสถานในยคการเปลยนแปลง (พ.ศ. 2476 - พ.ศ. 2543)

รฐบาลกด สภาผแทนราษฎรกด ไดพจารณาเหนคณคาของราชบณฑตยสถานโดยชดแจง จงไดออกกฎหมายตงขน ทกประเทศทเจรญแลว ยอมมราชบณฑตยสถาน สวนผท เ ร มต งราชบณฑตยสถานนน เล า กถอกนว า เปนเกยรตยศอนย ง ใหญ

กระทรวงพาณชย) คอ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงกลาโหม กระทรวงทหารเรอ กระทรวงตางประเทศ กระทรวงวง กระทรวงเมอง (นครบาล) กระทรวงเกษตราธการ กระทรวงพระคลง มหาสมบต กระทรวงยตธรรม กระทรวงธรรมการ กระทรวงโยธาธการ กระทรวงพาณชย รชกาลท 7 โปรดเกลาฯ ใหมการแกไขปรบปรงโดยยบกระทรวงทหารเรอไปรวมกบกระทรวงกลาโหม และรวมกระทรวงโยธาธการกบกระทรวงพาณชยเขาดวยกน จงเหลอเพยง 10 กระทรวง (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 11)

Ref. code: 25595408300043MYR

38 ราชบณฑตยสถานในนานาประเทศมกจะตงขนโดยบคคลส าคญของประเทศ เชน ร เชอรเออ (ฝรงเศส) พระเจาเฟรเดรกท 1 (ปรสเซย) ปเตอรมหาราชและ พระนางคทรน (รสเซย) ดยคเอสคาโลนา (สเปน) นามของทานผตงเหลานจะอยคขนานไปกบราชบณฑตยสถานของเขา แตสวนของเราแปลกกวาทอน กลาวคอ ราชบณฑตยสถานของเรา ไมใชบคคลใดบคคลหนงเปนผตง แต สภาผแทนราษฎรเปนผตงหรอกลาวอกนยหนงวา ระบอบรฐธรรมนญเปนผตง ราชบณฑตยสถานของเราไมใชเครองมอหรอเครองบ ารงความสงศกดของบคคลผหนงผใด แตเปนเครองชเกยรตของชาตและระบอบรฐธรรมนญ ถาหากจะมนามอนหนงอยคขนานกนไปกบราชบณฑตยสถาน นามอนนนจะไมใชนามของบคคล แตจะเปนนามของสภาผแทนราษฎร นามของรฐธรรมนญ ถาหากจะมสงใดสงหนงทคนชนหลงจะตองระลกคกนไปกบราชบณฑตยสถาน สงนนกคอ รฐธรรมนญ [ตวหนาตามตนฉบบ]

ฯพณฯ พ.อ. พระยาพหลพลพยหเสนา นายกรฐมนตร (สนทรพจนเปดประชมภาคสมาชกครงแรก 16 มถนายน พ.ศ. 2477

ณ ศาลาสหทยสมาคม พระบรมมหาราชวง)

ขอความขางตนสะทอนใหเหนถงจตวญญาณของรฐชาตสมยใหมของประเทศไทยในชวงเปลยนแปลงการปกครองนบแต พ.ศ. 2575 อยางเหนไดชด กลาวคอเปนการเนนย าวารฐธรรมนญมบทบาทสงสดในการปกครองประเทศและเปนฐานอ านาจส าคญส าหรบการกอตงหนวยงานเพอชวยรณรงคในการสรางจตส านกความเปนไทย

การเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยเปนมลเหตทผลกดนใหเกดความคดเรองความเสมอภาค เสรภาพ และประชาธปไตยทเนนมตมหาชน อดมการณของระบอบใหม ความพยายามทจะสรางความเสมอภาคมากขนนไดสอดแทรกอยในทงนโยบายระดบชาต สงคม หรอแมแตในระดบชวตประจ าวน เชน การปรบเปลยนสรรพนามในภาษาไทยและการท าใหตวสะกดงายขนเพอใหคนอานออกเขยนไดและเขาถงความรตางๆ ไดอยางแพรหลายมากยงขน การจะท านบ ารงประเทศใหเจรญกาวหนาตามแบบอารยประเทศได ประเทศไทยจะตองมผทรงความรทดเทยมกบประเทศทมความเจรญทางวชาการ และจะตองมสถาบนท เปนแหลงรวมนกวชาการสาขาตางๆ เพอตดตอแลกเปลยนความรกบองคการปราชญของนานาประเทศแลวท าการคนควา วจย จดท าเปนต าราออกเผยแพรสประชาชนและนกศกษา ราชบณฑตยสถานจงเกดขนตามมตของสภาผแทนราษฎร เพอ “เปนเครองชเกยรตของชาตและระบอบรฐธรรมนญ” (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 32)

Ref. code: 25595408300043MYR

39

ราชบณฑตยสถานกอตงขนเมอวนท 31 มนาคม พทธศกราช 2476 ตรงกบวนประกาศพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2476 ตพมพในราชกจจานเบกษา เลม 51 ตอนท 6 ลงวนท 24 เมษายน พ.ศ. 2476 (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 25)

นอกจากการเปนเครองชเกยรตรฐธรรมนญแลว อกหนงมลเหตส าคญท เปนแรงผลกดนใหกอตงราชบณฑตยสถานกคอการพยายามจ ากดอทธพลของสถาบน สอ มวลชนและชาวตางชาต เพอสถาปนาอ านาจของราชบณฑตยสถานในฐานะหนวยงานรฐทกอตงขนโดยมรฐธรรมนญรองรบ ราชบณฑตยสถานกอตงขนมาเพอลดทอนอ านาจในการก ากบงานดานภาษาและวฒนธรรมจากราชวงศไทยทครงหนงอยภายใตการดแลของสถาบนพระมหากษตรย รชกาลท 4 ทรงเปนผรเรมในการปฏรปภาษาไทยใหมมาตรฐาน เนองจากการใช “ภาษาไทยต า” ของชาวมชชนนาร (Diller, 1991, pp. 101-105) และในขณะนนมการน าวาทกรรม “หนงสอด” มาใชเพอควบคมภาษาของมวลชนทมกเปนงานเขยนเพอความข าขนหรอยวลอบคคลหรอเหตการณตางๆ อกทงยงมการพาดพงถงสถาบนกษตรยและชนชนน าทางสงคม (Thanapol Limapichart, 2008) ดวยเหตนแลว เพอเปนการลดทอนอ านาจของสถาบนกษตรยและเนนย าจตวญญาณของรฐชาตสมยใหม ราชบณฑตยสถานจงไดรบการกอตงขนมา

หากพจารณาจดมงหมายของการจดตงราชบณฑตยสถานตามมมมองของคนนอกในขางตนแลว กลมนกปราชญทท างานรวมกนเพอสรางความเจรญกาวหนาทางวชาการใหแกประเทศชาตและมวลชนควรมชอเรยกวา “รฐบณฑต" หรอ “นกปราชญของบานเมอง” ในทางกลบกน หากศกษาประวตศาสตรของสถาบนความรกจะเขาใจไดวาเหตใดประเทศไทยจงม “ราชบณฑต” หรอ “นกปราชญของพระราชา” ประวตการกอตงราชบณฑตยสถานทรวบรวมและเขยนขนโดยราชบณฑตและราชบณฑตยสถานซงเปนมมมองของคนในแสดงใหเหนถงความเชอมโยงระหวางราชบณฑตยสถานและบรบททางการเมองและสถาบนกษตรย

พ.ศ. 2476 สภาผแทนราษฎรน าโดยหลวงประดษฐมนธรรมบคคลส าคญในคณะราษฎรเปนผรเรมทจะใหมราชบณฑตยสถานขน สภาผแทนราษฎรไดถวายค าปรกษาแดพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวในการจดตง “ราชบณฑตยสถาน” ขนเพอท าหนาทคนควาหาความร และเผยแพรแกประชาชน พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวจงทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหตราพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถานขนเมอ พ.ศ. 2476 โดยแยกงานปฏบตการออกจากงานดานวชาการอยางชดเจน และกอตงกรมศลปากรขนใหมเพอท าหนาทในทางปฏบต การ ส วนราชบณฑตยสถานจะท าหน าท ด านวชาการ เพยงอย าง เด ยว ( จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 12-13; ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 1-2) สาเหตของการเปลยนชอจาก “ราชบณฑตยสภา” มาเปน “ราชบณฑตยสถาน” เนองจากมการพจารณาวาค าวา “สภา” ควรสงวน

Ref. code: 25595408300043MYR

40

ไวใชเฉพาะกบสภาพสงสดของประเทศ ซงกคอรฐสภาเทานน (เจรญ อนทรเกษตร , 2527, น. 33) และค าว า “สถาน” ย งตรงกบค าว า “ Institute” ซ งสอดคลองกบช อภาษาอ งกฤษของราชบณฑตยสถานวา “Royal Institute” ( เจรญ อนทรเกษตร , 2527, น. 33) การกอต งราชบณฑตยสถานโดยมพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2476 รองรบเปนการสะทอนใหเหนถงจตวญญาณของระบอบการปกครองประเทศภายใตการก ากบของรฐธรรมนญทมกฎหมายเปนสาระส าคญในการก ากบการด าเนนงานของหนวยงานของรฐ

นอกจากการเปน “เครองชเกยรตของชาตและระบอบรฐธรรมนญ” (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 14) ยงมมลเหตอนทจ าเปนตองกอตงราชบณฑตยสถานตามค าอธบายของหลวงวจตรวาทการ เลขาธการราชบณฑตยสถานคนแรก ดงน

มนกศกษาของเราหลายคนทพอใจในการคนควา แตการคนควาทเราท ากนมาแลวนน เราท ากนเปนสวนบคคล ซงไดผลนอยและไดประโยชนนอย ทวาไดผลนอยนน คอ การคนควาหาวชานน ถาไมท ากนในทางสมาคมแลว ยอมเปนการยากทจะท าใหไดรวดเรวหรอถกทาง ทวาไดประโยชนนอยนน คอวา วชาทคนควาไดเปนสวนตวนน ถาไมไดรบรองกนในทประชมนกศกษาดวยกน เวลาเผยแพรแกประชาชน ความรทคนควาไดกเกอบจะไมมประโยชนอะไร อกประการหนงเลา การคนควานน ถาผคนควาตองท าโดยรสกวาเปนหนาทของตน กจะท าอยเสมอ สวนประชาชนกมทหวงทพงวา ถาตองการความรในทางใดทางหนงแลว จะไปถามใครหรอจะขอใหใครคนให ประโยชนทจะไดอยางส าคญจากราชบณฑตยสถานอยทตรงน (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 27)

จากค ากลาวขางตน ราชบณฑตยสถานท าหนาทเปนสถาบนรบรองวชาความรท

ไดรบการคนความากอนเผยแพรสประชาชน อกทงเปนสมาคมของผเชยวชาญในศาสตรดานตางๆ ทจะชวยผลกดนใหเกดการคนควาและเผยแพรความรอยางตอเนอง ซงมความคลายคลงกบสถาบนอดมศกษาในปจจบน

ชวงแรกของการกอตงราชบณฑตยสถานยงคงมความไมราบรนในการด าเนนงานเนองจากการด าเนนงานยงคงอางองอยกบพระราชบณฑตยสภา ฉบบลงวนท 15 เมษายน พ.ศ. 2469 ดงน

Ref. code: 25595408300043MYR

41 ราชบณฑตยสภาของเราไดตงมาแลวตงแต พ.ศ. 2469 แตไมไดวางรปโครงใหตรงกบทควรวางไวคอแทนทจะใหราชบณพตยสภาเปนทคนควาวชาการดงรปรางของราชบณฑตยสถานในเวลาน กลบเอางานธรการไปบรรทกเขาใหกรรมการ ราชบณฑตยสภาตองเสยเวลาท างานฝายธรการไปเปนสวนมาก เหลอเวลาทจะคนควาทางวชาการแตนอยและกไมมกฎหมายหรอขอบงคบอนใดทบญญตใหกรรมการราชบณฑตยสภาตองท าการคนควาในทางวชา กรรมการบางทานมใจสมครทจะท าการคนควา แตเวลาของทานไดเสยไปในการงานฝายธรการ หาเวลาท าการคนควาไดยาก อกประการหนงถามใครตองการความรอยางใด จะไปถามทานกรรมการราชบณฑตยสภา ถาทานจะกรณาบอกใหกเปนลาภของผถาม ถาทานไมบอกใหหรอไมคนให จะตทานไมไดเพราะไมใชหนาทของทาน แตถาวางรปแบบการตามแบบราชบณฑตยสถานทแทจรงแลว ผทไดรบเลอกเขาครองต าแหนงในราชบณฑตยสถาน ยอมมหนาทตองท าการคนควาในทางวชา ความรของเราจะงอกงามขนโดยรวดเรว ถงแมวาในเวลานเรายงไมมผทรงความรเทยบทนอาคาเดมเซยงของนานาประเทศ กแปลวาเราไดตงตนปลกและรดน าไว ตอไปภายหนาเราจะมคนทสามารถในเชงสรรพวชาพอทจะท าการแลกเปลยนความรกบราชบณฑตหรอ อาคาเดมเซยงของตางประเทศ จะเปนทเชดชเกยรตของไทย จะใหความสะดวกแกการคนควาวชาการ จะชวยลดความจ าเปนในการจางชาวตางประเทศ ทงนมไดหมายความวาเราจะเกลยดชงหรอกดกนชาวตางประเทศ แตไมวาชาตใดๆ ยอมท าความพยายามใหชนชาตของตนสามารถท างานของตนเอง เพราะเกยวกบการรกษาศกดและความเปนเอกราชของชาต เมอตงราชบณฑตยสถานขนแลว เรากจะมคนไทยทสามารถท าการตดตอแลกเปลยนความรกบสมาคมของปราชญนานาประเทศไดสมกบทสยามเปนประเทศเอกราช เมอรฐบาลตองการเรองใดทเกยวแกวชาการ กจะไดราชบณฑตยสถานเปนเครองมอคนควาให พฤตการณเหลานยอมแสดงใหเหนชดวา จ าเปนอยางยงทจะตองมราชบณฑตยสถานตามรปการทวางไ วในพระราชบญญตราชบณฑตยสถาน (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 27-28)

ค าอธบายของเลขาธการราชบณฑตยสถานสะทอนใหเหนถงเอกสทธของกรรมการ

ราชบณฑตยสภาในการตอบค าถามทสามารถเลอกตอบหรอไมตอบค าถามไดตามความสมครใจเนองจากยงไมมระเบยบก าหนดวธการปฏบตงานอยางชดเจน นอกจากนแลว ค าอธบายยงแสดงถง

Ref. code: 25595408300043MYR

42

อดมการณชาตนยมผานการสราง เผยแพรและแลกเปลยนความรของราชบณฑตกบนานาประเทศพรอมกบเปนกลไกชวยรฐบาลในการบรหารประเทศ

ดวยความจ าเปนขางตนผนวกกบการแยกราชบณฑตยสถานออกจากศลปากรสถาน หลวงประดษฐมนธรรมไดเปนผด ารทจะใหมราชบณฑตยสถาน โดยมอบใหหลวงวจตรวาทการเปน ผรางพระราชบญญตราชบณฑตยสถานโดยอาศยหลกและระเบยบการของฝรงเศส1กอนน าเสนอใหหมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ กบ หลวงประดษฐมนธรรมชวยปรบปรงแกไข แลวจงยกเปนตวรางขนเสนอสภาผแทนราษฎรเพอพจารณาเปนล าดบตอไป (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 28)

ภายหลงจากทสภาผแทนราษฎรบหลกการจงไดแตงตงกรรมาธการวสามญพจารณา 5 คน ประกอบดวย หมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ หลวงประดษฐ มนธรรม เจาพระยา ศรธรรมาธเบศ พระสารสาสนประพนธ และ พระเรยมวรชชพากย

1.2.1 กจการและสถานะของราชบณฑยสถานในยคการเปลยนแปลง

ราชบณฑตยสถานไดรบการสถาปนาขนพรอมกบพระราชบญญตว าดวยราชบณฑตยสถานทประกาศใชเปนกฎหมายในวนท 31 มนาคม พ.ศ. 2476 ตามมตเหนชอบของ

1 สถาบนแหงฝรงเศส (Institut de France) กอก าเนดขนจากการสมาคมของกลมคน

ชนน าในฝรงเศส (salons of Hotel de Rambouillet) ทรวมตวกนเพอพดคยแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบวรรณกรรมและภาษาในชวงปลายครสตศกราช 1620 ภายใตการปกครองของกษตรยหลยสท 13 หรอ คารดนล รเชอลเยอ ผน าประเทศฝรงเศส โดยมการจารกวตถประสงคของการกอตงส านกภาษาฝรงเศสทรฐสภาในกรงปารสวา “เพอก าหนดกฎเกณฑทางภาษาเพอประโยชนตอศาสตรและศลปดวยความมงมน เอาใจใส และอตสาหะอยางเตมท ” และพนธกจนกยงคงด าเนนอยจนปจจบน (Bisewski, 2011, p. 2) สถาบนแหงฝรงเศสประกอบดวย 5 ส านก คอ

1 ส านกภาษาฝรงเศส (Académie française) มหนาทท าพจนานกรมและปรบปรงความเรยบรอยงดงามของภาษาฝรงเศส เปนส านกทส าคญทสด “ผทไดเขาอยในส านกนยอมถอเปนเกยรตสงสดทนกปราชญฝรงเศสจะพงได”

2 ส านกวทยาศาสตร เปนแบบเดยวกบไทย 3 ส านกโบราณคด ของไทยเอาไปรวมไวในส านกธรรมศาสตรและการเมอง 4 ส านกธรรมศาสตรและการเมอง แบบเดยวกบไทยแตมสาขาวชานอยกวา 5 ส านกศลปกรรม เหมอนกบประเทศไทย (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 33)

Ref. code: 25595408300043MYR

43

สภาผแทนราษฎร ในชวงแรก ราชบณฑตยสถานมฐานะเปนนตบคคล ไดรบเงนอดหนนจากรฐบาลและมนายกรฐมนตรเปนผรกษาการ การบญญตใหราชบณฑตยสถานมฐานะเปนนตบคคลนน “กดวยประสงคทจะใหสามารถมกรรมสทธในทรพยสนและมอ านาจฟองรองคดไดดวย” (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 35) ตอมาในพระราชบญญตราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2485 ก าหนดใหราชบณฑตยสถานมฐานะเปนทบวงการเมองภายใตการบงคบบญชาของนายกรฐมนตรทเปนผเลอกราชบณฑตกอนน าความกราบบงคมทลเพอโปรดเกลาฯ แตงตงราชบณฑต ส าหรบพระราชบญญตราชบณฑตยสถาน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2487 ราชบณฑตยสถานมฐานะเปนหนวยงานอสระทขนตรงตอนายกรฐมนตร และมการแกไขปรบปรงจากฉบบกอนในบางมาตรา โดยเฉพาะทเกยวของกบการเลอกภาคสมาชก พระราชบญญตฉบบนก าหนดใหทประชมราชบณฑตเปนผเลอกภาคสมาชก แลวจงคอยน าเสนอนายกรฐมนตรน าความกราบบงคมทลพระกรณาทรงแตงตงเปนราชบณฑต (ราชบณฑตยสถาน, 2527, น. 1-17) สถานะของราชบณฑตยสถานนบแตป พ.ศ. 2485 ถงพระราชบญญตป พ.ศ. 2487 เปนองคกรทอยภายใตการก ากบของนายกรฐมนตรซงตรงกบวาระของจอมลแปลก พบลสงคราม (พ.ศ. 2481-2487) ในสมยนนมการก าหนดนโยบายการปรบปรงบานเมองเพอพฒนาประเทศไทยไปสการเปนมหาอ านาจ ประชาชนจะตองอยในระเบยบวนยใหความเลอมใสเชอถอรฐบาล มการออกนโยบายเพอสรางวฒนธรรมใหมแกคนไทย เชน ใหคนไทยเลกนงผาโจงกะเบน ใสกระโปรงแทนผาถง เลกกนหมากพล สรางวฒนธรรมการสวมหมวก มการปรบการเขยนภาษาไทยดวยการตดพยญชนะ ตวสระทมเสยงซ ากนออก (กระทรวงวฒนธรรม, 2559) การก าหนดใหราชบณฑตยสถานอยภายใตก ากบของนายกรฐมนตรโดยตรงในชวงนจงนาจะเปนวธทชวยใหผน าประเทศสามารถถายทอดนโยบายตางๆ ผานหนวยงานทเปนองคกรของรฐไดโดยตรง

ตอมา ในพ.ศ. 2496 ราชบณฑตยสถานเปนหนวยงานสงกดภายใตรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ตอมา พ.ศ. 2501 ราชบณฑตยสถานกไดถกโอนมาอยใตบงคบบญชาของรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการจนกระทงสมยพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2522

การแบงกจการในชวงเรมตนของราชบณฑตยสถานในพ.ศ. 2476 ยดหลกการของฝรงเศสแตมการปรบเปลยนใหเหมาะสม โดยแบงกจการออกเปน 3 ส านก ดงน

1. ส านกธรรมศาสตรและการเมอง ม 8 สาขาวชา คอ การทต นตศาสตร โบราณคด ประวตศาสตรและภมศาสตร ปรชญา รฐศาสตร ศาสนา เศรษฐศาสตร

2. ส านกวทยาศาสตร ม 10 สาขาวชา คอ คณตศาสตร เคม ชววทยา ดาราศาสตร พฤกษศาสตร แพทยศาสตร ฟสกส ภมวทยา วศวกรรมศาสตร สตววทยา

Ref. code: 25595408300043MYR

44 3. ส านกศลปกรรม ม 7 สาขาวชา คอ การชางปน จตรกรรม ดรยางคศาสตร

นาฏศาสตร ศลปการสนทรพจน สถาปตยกรรม อกษรศาสตร โดยมงานพจนานกรมเปนสวนหนงของส านกศลปกรรม นอกจากการด าเนนการทเกยวของกบพจนานกรม และการบญญตศพทวชาการในสาขาตางๆ ราชบณฑตยสถานยงมหนาทในการสราง เผยแพร และแลกเปลยนองคความรกบนานาประเทศ (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 33-35)

ในชวงกอตง พระราชบญญตฉบบ พ.ศ. 2476 ก าหนดหนาทของราชบณฑตยสถาน “(1) เพอกระท าการคนควาในสรรพวชา แลวน าออกเผยแพรใหเปนคณประโยชนแกชาตบานเมองและประชาชน (2) เพอท าการตดตอแลกเปลยนความรกบสมาคมปราชญในนานาประเทศ และ (3) เพอใหความเหนและค าปรกษา หรอกระท าการอยางใดอยางหนงใหแกรฐบาลในเรองทเกยวกบวชาการ ซงรฐบาลไดรองขอ” (ราชบณฑตยสถาน, 2527) พระราชบญญตฉบบถดมา พ.ศ. 2485 ปรบหนาทของราชบณฑตยสถานเปน “(1) คนควาและบ ารงสรรพวชาใหเปนคณประโยชนแกชาตและประชาชน (2) ตดตอและแลกเปลยนความรกบองคกรปราชญอนๆ และ (3) ใหความเปน ค าปรกษาและปฏบตการเกยวกบวชาและความประสงคของรฐบาล” (ราชบณฑตยสถาน, 2527) พระราชบญญตทง 2 ฉบบมความแตกตางกนในแงของภาษาแตสาระส าคญยงคงเปนเชนเดม คอปฏบตหนาทเปนฝายวชาการของรฐบาลและประเทศ การคดเลอกสมาชกของราชบณฑตยสถานจงตองมหลกเกณฑทเครงครดเนองจากตองท างานควบคกบรฐบาลในการสรางและเผยแพรความรตามความประสงคของรฐบาลดงจะกลาวในล าดบถดไป

พระราชบญญตราชบณฑตยสถานเปนกฎเกณฑทก าหนดหลกการ แนวทางและหนาทของราชบณฑตยสถาน อกทงยงชวยสถาปนาความชอบธรรมและอ านาจของราชบณฑตยสถานในการด าเนนงานตางๆ เชน ในป พ.ศ. 2485 ไดมการถกเถยงกนเรองมาตรา 20 ของพระราชบญญตวาดวย ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2476 เกยวกบการปฏบตงานของราชบณฑตยสถาน1 การถกเถยงนยตไดดวยการอธบายวตถประสงคของราชบณฑตยสถานทชขาดโดยคณะกรรมการกฤษฎกาทระบใหราชบณฑตยสถานมหนาทส าคญในการรบรองหลกวชา วนจฉยชขาดรบรองหลกวชา โดยใหถอขอ

1 ทบญญตวา “มาตรา 20 เมอทรงแตงตงราชบณฑตแลว

ก. ใหราชบณฑตในส านกหนง ๆ เลอกประธานและเลขานการประจ าทกส านก

ข. ใหราชบณฑตทกส านกรวมประชมกนเลอก นายก อปนายก และเลขาธการ ส าหรบราชบณฑตยสถาน เพอตงเปนส านกงานกลางปฏบตงานทวไปของราชบณฑตยสถาน” ทงนเพอใหส านกตางๆ มอสระในการด าเนนงาน อยางไรกตาม มาตราท 20 ของพระราชบญญตฯ พ.ศ. 2485 ไดถกแกไขเปน “เพอปฏบตงานทวไป ตามระเบยบการของราชบณฑตยสถาน”

Ref. code: 25595408300043MYR

45

วนจฉยของราชบณฑตเปนหลกทควรยดถอกนอยางเปนทางการ เนองจากทประชมราชบณฑตประกอบดวยผทรงความรทกดาน จงถอเปนค าวนจฉยทถกตอง เปนทางการทยดถอเปนหลกวชาทใชไดจนกวาจะมการวนจฉยเปลยนแปลง (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 42) ค าอธบายของกรรมการกฤษฎกาขางตนยงชวยเสรมสรางความชอบธรรมใหราชบณฑตยสถานในการเปนผนยามก าหนดความรในสงคม

วตถประสงคอนส าคญของราชบณฑตยสถาน มอยอกประการหนงคอรบรองหลกวชา การวนจฉยชขาดรบรองหลกวชานนเปนการจ าเปนอยางยง เพราะแตไหน แตไรมา เรายงไมเคยมสถาบนเกยวกบเรองน แมจนกระท งบดน เมอมขอขดของโตเถยงกนหลายอยางหลายประการ ไมรจะใหใครวนจฉย เมอปญหาขดของนนขนมาสราชบณฑตยสถาน ราชบณฑตยสถานจะเปนผวนจฉยให ค าวนจฉยรบรองไมจ าเปนตองถกเสมอไป เพราะราชบณฑตกเปนมนษย มนษยจะท าอะไรถกไปทกอยางไมได แตขอวนจฉยของราชบณฑตเปนหลกตองยดถอกนเปนทางการ เพราะในทประชมราชบณฑตประกอบดวยผทรงความรอยทกดานและไดพจารณากนแลว ทกมม ผใดจะท าใหละเอยดลออยงกวาราชบณฑตยสถานนนเปนการยาก ถาหากทประชมราชบณฑตไดวนจฉยลงไปในทางใด กเพราะราชบณฑตยสถานไดพจารณาโดยละเอยดตามหลกฐานและความจรงทจะหาไดในเวลานน ถาหากตอไปภายหนามหลกฐานและความจรงเกดขนมาใหม ขอวนจฉยของราชบณฑตยสถานกตองเปลยนไป แตตอนใดทยงไมไดเปลยน ตอนนนทางการตองถอวาค าวนจฉยของราชบณฑตยสถานเปนค าวนจฉยทถกตอง และทางการตองยดถอเปนหลกวชาทใชได ขอวนจฉยรบรองของราชบณฑตยสถานเปรยบไดดวยค าวนจฉยของศาลซงทางการตองถอวาถกตองจนกวาจะมการวนจฉยเปลยนแปลง” (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 42-43)

กลาวโดยสรป สถานะของราชบณฑตยสถานในยคกอตงองคกรมลกษณะเปนกลไกหนงทส าคญของรฐบาลหลงการเปลยนแปลงการปกครองทมรฐธรรมนญเปนหลกในการปกครองประเทศ ราชบณฑตยสถานไดรบการยกยองใหเปนเกยรตประวตแหงประเทศ เปนแหลงรวมนกปราชญทมอ านาจตามกฎหมายตามทระบไวในพระราชบญญตพระราชบณฑตยสถานทจะตดสนและชขาดหลกวชาตางๆ คนควาวชาการเพอเผยแพรความรสมวลชน รวมถงท าหนาทออกประกาศหลกเกณฑเกยวกบภาษา

Ref. code: 25595408300043MYR

46

1.2.2 สมาชกราชบณฑยสถานในยคการเปลยนแปลง หลงประกาศใชพระราชบญญตราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2476 ขณะนน

ราชบณฑตยสถานยงไมมราชบณฑต มเพยงแตภาคสมาชกเนองจากรฐบาลมองวาควรตองใหภาคสมาชกปฏบตงานทางวชาการใหไดผลดและเปนประโยชนแกบานเมองเสยกอนแลวจงคอยแตตงเปนราชบณฑต (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 5) ผท เปนราชบณฑต “จะตองเปนผทมสตปญญาปราดเปรอง” อนถอเปน “ทรพยากรทส าคญยง” เนองจากหลงการสถาปนาราชบณฑตยสถานขนมาใหมจากการยกเลกราชบณฑตยสภาและโอนกจการ ทรพยสน และบคลากรทงหมดไปใหกบ กรมศลปากร กเทากบวาราชบณฑตยสถานตองเรมตนใหมทงหมด (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 17)

ในการคดเลอกราชบณฑต หลงจากสภาผแทนราษฎรลงมตผานพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2476 ไดมการก าหนดใหนายกรฐมนตรคดเลอกผทรงคณวชาจ านวน 30 คนเพอเขาเปนภาคสมาชกเรมแรกของราชบณฑตยสถาน และตองเพมจ านวนภาคสมาชกใหได 90 คนภายใน 4-5 ปกอนจงคอยเลอกราชบณฑตเพอใหแนใจในคณสมบต และเพอความยตธรรม (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 29-30) ดวยเหตน พระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2476 จงก าหนดให “ราชบณฑตยสถานประกอบดวยบคคล 3 ประเภท คอ สมทบสมาชก ภาคสมาชก และราชบณฑต” สมทบสมาชกหมายถง ผททรงคณวชาในทางใดทางหนงสามารถยนความจ านงลงทะเบยนเปนสมทบสมาชกไดแตจะตองมภาคสมชกอยางนอย 2 คนรบรอง การจะเลอนสถานะเปนภาคสมาชกจะตองเปนสมทบสมาชกมาแลวไมนอยกวา 1 ป มการเผยแพรความรทคนความาสประชาชน และไดรบการลงมตรบรองจากทประชมภาคสมาชกจงจะสามารถเปลยนสถานะได สวนการเลอกราชบณฑตนนจะตองไดรบความเหนชอบจากนายกรฐมนตรกอนจงจะสามารถด าเนนการเลอกได ผสมครจะตองเปนภาคสมาชกมาแลวไมนอยกวา 1 ป ปฏบตหนาทจนไดรบ ยกยองวาเปนผมความรแตกฉานในวชาทสมคร และจะตองไมมความประพฤตเสอเสยเปนท นารงเกยจในทางสมาคม (ราชบณฑตยสถาน, 2527) จนกระทงฉบบ พ.ศ. 2485 ประเภทสมาชกมการเปลยนแปลงเปน “ภาคสมาชก ราชบณฑต และราชบณฑตกตตมศกด” โดยมสาระส าคญทเปลยนแปลงไป คอ นายกรฐมนตรเปนผเลอกและน าความกราบบงคมทลพระกรณาทรงแตงตงเปนราชบณฑต และราชบณฑตกตตมศกดถอเปน “ผทรงเกยรตคณ” ในวชาทนายกรฐมนตรจะน าความกราบบ งคมทลพระกรณาทรงแต งต ง เปนพ เศษตามค าแนะน าของราชบณฑตยสถาน (ราชบณฑตยสถาน, 2527) เนองจากพระราชบญญตฉบบนก าหนดใหราชบณฑตยสถานเปนองคกรทท าหนาททางวชาการแกรฐบาลและมสถานะเปนองคกรทอยภายใตบงคบบญชาของนายกรฐมนตร การกระท าการคดเลอกราชบณฑตจงตองไดรบการพจารณาเหนชอบจากนายกรฐมนตรกอนจงจะ

Ref. code: 25595408300043MYR

47

กระท าการได ราชบณฑตยสถานและราชบณฑตในยคแรกจงมความเกยวของและสอดคลองกบผน ารฐบาล เมอพจารณาใหดแลว หากเปรยบราชบณฑตยสถานเปนสงคมหนง อาจกลาวไดวาสงคมนเปนสงคมแบบปด ไมใชวาใครกตามทมความสามารถจะไดรบการคดเลอกใหเขาเปนสวนหนงของสงคมน แตบคคลนนจะตองไดรบการแนะน าจากสภาราชบณฑตเสยกอน แลวจงสงตอใหนายกรฐมนตรพจารณาเลอกเพอน าทลเสนอแตงตงโดยสถาบนกษตรย ดวยเหตนแลวสมาชกราชบณฑตในยคนจงมความคดทสอดคลองกบผน าของประเทศเนองจากตองผานการคดกรองและเหนชอบจากนายกรฐมนตรกอน

กลาวไดวาการคดเลอกราชบณฑตไทยนนไดรบแรงบนดาลใจและแบบอยางมาจากการคดเลอกราชบณฑตของส านกภาษาฝรงเศส แตมขอแตกตางกนทจ านวน สญชาตของ ราชบณฑต ส านกภาษาฝรงเศสประกอบดวยราชบณฑต 40 ทานทไดรบการคดเลอกเขามา ราชบณฑตของฝรงเศสเรยกวา les immortels (ผเปนอมตะ) เนองจากวาเมอไดรบการคดเลอกใหเปนราชบณฑตต าแหนงนกจะคงอยตอไปอยางถาวรจนกระทงราชบณฑตเสยชวตหรอขอลาออกจากหนาท ปจจบนส านกภาษาฝรงเศสมราชบณฑตทงสนจ านวน 719 ทาน และหลายทานไมไดมสญชาตฝรงเศส สวนใหญจะมพนหลงเปนนกเขยน และทเหลอกคอนกประวตศาสตร นกบวช นกวทยาศาสตร นกกฎหมาย และนกการเมอง ในกรณทต าแหนง (fauteuil) วางลง จะมการคดเลอกราชบณฑตใหมขนมา โดยการดงผทมสายสมพนธกบราชบณฑตทสละต าแหนงใหเขามาแทนท (Bisewski, 2011, p. 2) กระบวนการคดเลอกราชบณฑตของส านกภาษาฝร งเศสถอเปนจดออนท ไดรบการวพากษวจารณเปนอยางมากเนองจากการเปนการดงพวกพองใหเขามาปฏบตหนาทส าคญในการก าหนดทศทางของภาษาฝรงเศส โดยทผทไดรบการคดเลอกอาจไมสามารถสะทอนภาษาทใชอยจรงในสงคม แตเปนการทวนกฎเกณฑทมอยซ าแลวซ าเลา ท าใหภาษาฝรงเศสไมไดเปดรบการเปลยนแปลงและปฏบตการทางภาษาทเปนจรงในสงคม

ภาคสมาชกราชบณฑตทกส านกประชมรวมกนครงแรกวนท 16 มถนายน พ.ศ. 2477 ณ ศาลาสหทยสมาคม โดยม ฯพณฯ นายกรฐมนตร พระยาพหลพลพยหเสนา เปนผเปดประชมและกลาวสนทรพจน ทประชมนไดเลอกหมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ (ตอมาไดรบสถาปนาอสรยยศเปนกรมหมนนราธปพงศประพนธ) เปนนายกราชบณฑตยสถานเปนพระองคแรก นาวาเอก พระเรยมวรชพากย เปนอปนายก และหลวงวจตรวาทการ เปนเลขาธการ หลงจากนน ทกส านกไดคดเลอกประธานและเลขานการส านก ดงน

ส านกธรรมศาสตรและการเมอง หลวงประดษฐมนธรรม เปนประธาน และ พระวรวงศเธอ พระองคเจาอาทตยทพยอาภา ทรงเปนเลขานการส านก

Ref. code: 25595408300043MYR

48

ส านกวทยาศาสตร พลตร พระยาศลวธานนเทศ (ตอมาเลอนยศเปนพลโท) ด ารงต าแหนงเปนประธาน และนายนาวาตร หลวงชลธารพฤฒไกร (ตอมาเลอนยศเปนพลเรอเอก) เปนเลขานการส านก

ส านกศลปกรรม นาวาเอก พระเรยมวรชพากย เปนประธาน หลวงมศยจตรการ เปนเลขานการส านก (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 17; ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 6)

ภาคสมาชกไดมการประชมรวมกนอกหลายครงจนพ.ศ. 2479 ราชบณฑตยสถานมการเผยแพรผลงาน คอ จดหมายเหตราชบณฑตยสถาน เลม 1 ตอน 1 และ เลม 2 ตอน 1 เพอน า เสนอบทความของภาคสมาชกส านกตางๆ มบทความตพมพท งส นจ านวน 26 เร อง (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 6)

ราชบณฑตยสถานมการแตงตงราชบณฑตขนเปนครงแรกหลงการประกาศใชพระราชบญญตราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2485 มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตงราชบณฑตรวม 51 คนจากทกส านก และจดการประชมราชบณฑตคร งแรกเม อวนท 30 กนยายน พ.ศ. 2485 ส าหรบการประชมในวนท 19 ธนวาคม พ.ศ. 2485 ทประชมไดเลอกพระวรวงศเธอ พระองคเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ ทรงเปนนายกราชบณฑตยสถาน พระยาอนมานราชธน เปน อปนายก และหลวงประพนธไพรชพากย เปนเลขาธการ ส าหรบการประชมครงน ฯพณฯ นายกรฐมนตร จอมพล แปลก พบลสงคราม ไดมากลาวเปดประชม ความวา

ทานราชบณฑตทงหลาย ในฐานะทฉนเปนผรกษาการตามพระราชบญญตราชบณฑตยสถาน ฉนใครจะขอชแจงขอความบางประการ คอใครขอใหตงใจท างานใหเปนล าเปนสน อยาปลอยให เฉอยชาไปตามยถากรรม แลวกเงยบหายไปโดยไมมงานอะไรเกดขนเลย เวลานชาตบานเมองตกอยในสถานะทยากล าบาก เราตองชวยกนท างานชาตจงผานพนอนตรายไปได มฉะนนชาตจะไมผานพนอนตรายไปไดเลย กจการงานทท ากนตองมคนท เปนหวคดและเปนลกมอ ซ งเปรยบเหมอนโรงงาน กมผอ านวยการและคนงาน ตามตามาเปนก าลง พวกทานราชบณฑตกเปนสมอง สกลไทยจะรงเรองไดกตองอาศยพวกทานประกอบกจใหเปนประโยชน การประดษฐตองพงต ารา จากต าราจงเปดความช านาญ ในทางต าราจะมใครช านาญกวาพวกทานราชบณฑต ซงนบวามความช านาญมาก หวงวาชาตจะไดรบความรทางวชาจากพวกทาน และหวงวาพวกทานจะใชความช านาญและความคดเหนใหเปนประโยชนแกประชาชนและราชการ

Ref. code: 25595408300043MYR

49

ทางรฐบาลรสกเปนหวงอนาคตของชาตเปนอยางมาก เพราะเวลานเราอยในสถานะสงครามและสงครามกไดแผไปทวโลก คนทกคนตองท าการรบ รบกนทงทางอาวธและทางจตใจ ตองตอสอปสรรคตงรอยแปดประการ เราจะหวงใหสงครามสงบในเวลาเรวคงหวงไมได เพราะสงครามคงยดเยอไปอกนาน การแพชนะกนกคงจะเปนเพราะขาดวตถดบ ยทโธปกรณ และอาหารการกน ประเทศเราแตกอนนตองพงตางประเทศอยมาก เราเพงจะมาเรมท ากนอยางจรงจงเมอเรว ๆ น ถาเราไมท าใหทนใช ชาตของเรากจะตองอตคดขาดแคลน ความจรงเปนเชนน ของกนของใชในตางประเทศ ถงจะมกล าเลยงมาไมไดสะดวก ความจ าเปนมดงน จงขอแจงตอทานราชบณฑตแตเพยงยอ ๆ หวงใจวาเปนเครองเตอนใจทานทงหลาย เพอน าไปประกอบกจใหเปนประโยชนแกชาตบานเมอง ต าราททานไดเลาเรยนมาจากตางประเทศนน เมอน ามาใชในประเทศ เราอาจตดขดไมสมประสงค เพราะในตางประเทศเขามคนทมความช านาญ และมเครองมอมากกวาเรา ฉะนนจงอยากใหพวกทานไดคนควาศกษาตามต าราทไดเลาเรยนมาจากตางประเทศ เพยงเพอเปนแนวทางความคดแลวน ามาปฏบตใหเหมาะสมแกเมองเรา สงใดททานไดคนควาและศกษาจนสามารถถอดมาเปนประโยชนไดแลว ขอทานไดกรณาท าสงนนทนท เพอชวยชาต ในทสดน ฉนขออญเชญคณพระศรรตนตรยและสงศกดสทธทงหลายในสากลโลก จงบนดาลใหราชบณฑตยสถานตงมนอยเปนแหลงทจะประสทธประสาทความเจรญรงเรองใหแกชาตตอไป และขอใหทานราชบณฑตจงประกอบกจการงานในหนาทอนมเกยรต สมกบความตงใจของฉน ของชาต และของรฐบาล ขอใหทานจงประสบแตความสขส าราญทกทพาราตร (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 6-7)

ขอความขางตนสะทอนถงสถานะของราชบณฑตและราชบณฑตยสถานและ

สงคมไทยโดยเฉพาะการแบงชนชนทางสงคม ราชบณฑตไดรบการยกยองเปนสมองทคด ประดษฐ สรางความรปอนสสายพาน และมเอกสทธในการด าเนนการใดๆ ทเปนประโยชนไดทนทเพอชวยเหลอชาตไดพนจากชวงเวลาทยากล าบาก ขณะทประชาชนเปรยบดงแรงงานและผบรโภคความรทถกสรางขนมา ดวยเหตทราชบณฑตเปนสมองของประเทศ ผลงานสวนใหญของราชบณฑตยสถานในตอนเรมแรกจงเนนไปทางทฤษฎ มการเขยนบทความทางวชาการ แสดงปาฐกถากระจายเสยงทางวทยเปนประจ าทกเดอน โดยตอมาไดรวบรวมบทความประมาณ 80 เรองจดพมพในสมดทระลกวน

Ref. code: 25595408300043MYR

50

ราชบณฑตยสถาน ฉบบวนท 31 มนาคม 2486 และ 31 มนาคม 2487 นอกจากน ราชบณฑตยสถานไดออกหนงสอ “ราชบณฑตสาร” จ านวน 3 เลม จากส านกธรรมศาสตรและการเมอง ส านกวทยาศาสตร และส านกศลปกรรม ในป พ.ศ. 2475 (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 8)

การท างานของราชบณฑตยสถานตองหยดชะงดลงเปนระยะเวลาหนงเนองจากภาวะสงครามโลกครงท 2 งบประมาณ และก าลงคน สงผลใหตองยตการประชมราชบณฑตยสถาน

เอกสารรวมสรปรายงานการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรมปรากฏขอมลรายงานการประชมระหวางป พ.ศ. 2520 – 2543 ทงนอาจมสรปรายงานประชมราชบณฑตครงกอนหนาป พ.ศ. 2520 เนองจากวาระการรบรองรายงานการประชมของการประชมครงท 1/2520 ปรากฏการรบรองรายงานการประชมครงท 5/2519 และมการกลาวถงมตการประชมครงท 3/2519 แตผศกษาไมอาจเขาถงไดเนองจากไมปรากฏในหองสมดราชบณฑต เชนเดยวกบสรปรายงานการประชมทจดขนหลง พ.ศ. 2543

ใน พ.ศ. 2520 จดการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรมเดอนละ 1 ครง การประชมครงท 1/2520 จดขน ณ หองประชมราชบณฑตยสถาน วนพฤหสบดท 20 มกราคม พ.ศ. 2520 เรมประชมเวลา 14:00 น. มจ านวนผมรายชอเขารวมการประชมทงหมด 9 ทาน หมอมหลวงปน มาลากล ปฏบตหนาทประธานส านก ระเบยบวาระการประชมแตละครงประกอบดวย 3 วาระ คอ เรองทประธานจะแจงใหทประชมทราบ เรองรบรองรายงานการประชม และเรองอนๆ

ส าหรบการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม พ.ศ. 2543 มการจดประชม เดอนละ 2 ครง มวาระทงหมด 7 วาระ คอ เรองแจงใหทประชมทราบ เรองทเสนอเพอพจารณา เรองรบรองรายงานการประชม เรองสบเนองจากการประชมครงกอน เรองอนๆ การบรรยายเสนอผลงานทางวชาการโดยราชบณฑต ครงละ 2 เรอง และหวขอทเสนอเพอการสนทนา อนเปนไปตามแนวทางทราชบณฑตยสถานวางไวนบแตชวงป พ.ศ. 2485 ดงทพระองคเจาวรรณไวทยากร นายกราชบณฑตยสถานสมยนน ไดทรงเขยนค าน าไวใน สมดทระลกวนราชบนดตสถาน 31 มนาคม 2486 ตอนหนงดงปรากฏวา

เหตทการงานของราชบนดตสถานยงมไดผลตผลตามสมควน กเพราะไดตงเขมทสไปในทางทรสดมากเกนไป คอ ถอเครงไนการคนวชาวา จะตองคนพบหรอเปนตนคดประดถของใหมขนจงจะถอวาเปนการวจยหรอคนวชาได แตอนทจง ทกสงทกหยางไนโลกหยในสมพธภาพหรอความเทยบเคยงกน ขอส าคนหยทการน าวชาความรออกมาเผยแพร ไหเปนคนเปนประโยชนแกประเทสชาตทรกของเรา

Ref. code: 25595408300043MYR

51

อาสยแนวทางซงทานนายกรถมนตรไดกรนาวางไวน ราชบนดตสถานไดวางแนวปตบตไว โดยมงจะไหบงเกดผลโดยเรวพายในกรอบทพอจะท าได กลาวคอ

1. จดไหราชบนดตสแดงวทยกระจายเสยงเกยวกบขอความทวๆ ไป ไนวชาของตน

2. จดไหมการสแดงปาถกถาเปนครงคราว 3. จดไหมการแตงต าราไนวชาตางๆ และ 4. จดไหมการอานกะดาดประพนธ หรอค าบรรยายไนขอวชาทคนมาได

อะไรไหมอะไรไมไหมนน เหนควนถอภมความรไนวชาหนงๆ ซงมหยในประเทสไทยขนะนเปนเกนท เชนความกาวหนาของวชากดหมาย ซงไดกะท ากนมาแลวในประเทสไทยนนเหนวาเปนตวหยางทด คอ ในชนตนกตงระดบวชาไวพอเปนมาตรถานกอน แลวกคอยเขยบมาตรถานนนไหสงขนไปโดยล าดบ ฉะนน วชาไดซงยงไมมต าราเปนภาสาไทย กควนจดแตงต าราขนไนระดบทงายกอน แลวกคอยเขยบความยากและความพสดารขนโดยล าดบ และไนการแตงต ารานนๆ กตองค านงถงความตองการของประเทสไทยไนสมยนเปนส าคน ดงททานนายกรถมนตรไดไหโอวาทไว ราชบนดตสถานไดก าหนดไหราชบนดตทกคนเสนอเรองตอส านกของตน หยางนอยปละ 2 ครง และไหแตละส านกประชมพจารนาเรองทเสนอนน หยางนอยเดอนละครง (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น.7-8)

แมในชวงภาวะสงครามโลกจะสงผลใหราชบณฑตยสถานไมสามารถจดการ

ประชมราชบณฑตได แตงานของส านกฝายวชาการทมขาราชการประจ าปฏบตงานยงคงด าเนนงานไปตามปกต โดยไดจดพมพเผยแพรต าราตามงบประมาณและความสามารถทมอย หนงในผลงานทส าคญในชวงเวลาน คอ งานช าระปทานกรม ทไดรบโอนจากกระทรวงธรรมการ โดยรฐบาลไดแตงตง “คณะกรรมการช าระปทานกรม” มพระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ ทรงเปนประธาน คณะกรรมการชดนแกไขขอบกพรองในหนงสอปทานกรมทกระทรวงธรรมการตพมพส าหรบใชในราชการและจดจ าหนายเมอ พ.ศ. 2470 โดยใชเวลาในการปรบปรงแลวเสรจเมอ พ.ศ. 2493 และเปลยนชอเปน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 8-13) อนเปนปทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชทรงประกอบพระราชพธราชาภเษก พจนานกรมเลมนมความส าคญตอภาษาไทย เนองจากเปนครงแรกทรฐบาลไดออก

Ref. code: 25595408300043MYR

52

ประกาศใหราชการใชตวสะกดตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ท าใหการเขยนตวสะกดเปนไปตามมาตรฐานเดยวกน

นอกจากงานพจนานกรมทมงอธบายความหมายของค าและบอกการอานแลว ราชบณฑตยสถานยงมหนาทอนในความรบผดชอบ คอ งานจดท าสารานกรม (Encyclopedia) เพออธบายเรองส าคญอยางยอโดยเขาใจงาย โดยจดเรยงเนอหาตามล าดบตวอกษรหรอวธอนทชวยใหผอานคนหาไดอยางสะดวกและรวดเรว งานจดท าอกขนานกรมภมศาสตร (Gazetteer) ใหขอมลเกยวกบสถานท ภมศาสตร และประวตศาสตรทเกยวของ งานบญญตศพทภาษาไทย (Word Coining) เพอบญญตศพทใหเพยงพอแกการแตงต ารา และจดท าหลกเกณฑการทบศพท และการคดค าขนใหม และงานจดท าต าราและแปล ต าราของราชบณฑตยสถานนนเปนต าราทเรยบเรยงขนใหมหรอทแปลจากต าราภาษาตางประเทศทราชบณฑตยสถานพจารณาวาเปนประโยชนส าหรบการศกษาทวไปไมเกยวของกบต าราทใชในหลกสตรการเรยนรในสถาบนการศกษา (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 20-31; ราชบณฑตยสถาน, 2524, น.14-16)

ผลงานของราชบณฑตยสถานในชวงกอตงองคกรเปนการสรางความร เขยนต าราเพอเปนการก าหนดแบบแผนความร มการก าหนดขอบเขตความรส าหรบการเผยแพรในหนงสออยางเปนระเบยบตามแบบอยางของนานาประเทศดงค าปรารภท จอมพล แปลก พบลสงคราม นายกรฐมนตรสมยนนเขยนในหนงสอสารานกรมไทย เลม 1 ดงน

ประเทศทเจรญแลวจงเอาใสในการสรางต ารบต าราใหมากขน เพอปลกฝงพลเมองของเขาใหเปนผเพยบพรอมดวยวชาการ การทะนบ ารงประเทศจะมงหนาทะนบ ารงแตทางวตถดานเดยวโดยไมแลเหลยวถงดานวชาการและจตใจยอมไมได จ าเปนตองท าใหขนานควบคกนไปจงจะสมดลกน ดวยเหตน ขาพเจาจงไดเสนอใหราชบณฑตยสถานจดท าสารานกรมขน ทงนกเพราะเนองจากปจจบนนมความรมากอยางทควรจะร ถาไมมต ารบต าราส าหรบยนเวลาในการศกษาเลาเรยนแลว กวาจะรอะไรสกอยาง ตองเสยเวลาคนมาก ถาเรามหนงสอสารานกรมอยจะเปดดไดทเดยว ไมตองเสยเวลาคนหาในหนงสอตางๆ ดวยเหตน นานาอารยประเทศจงไดท าหนงสอ สารานกรม ซงบรรจความรแทบทกสาขาวชาไว เพอใหพลเมองของเขาศกษาคนควาไดงายไมเสยเวลา (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 25)

Ref. code: 25595408300043MYR

53

เหนไดวาราชบณฑตยสถานในชวงนใหความส าคญกบการก าหนดความร และสรางการระเบยบแบบแผนทางดานวชาการ อนเปนกลไกส าคญของรฐบาลในการชวยก าหนดโลกทศนของพลเมอง การสรางความรทเปนแบบแผนและเผยแพรสสงคม

นอกจากสารานกรมแลว ผลงานของราชบณฑตยสถานในยคนยงมผลงานอนๆ ทเผยแพรออกมาทงทเปนหนงสอทเขยนและแปลโดยราชบณฑต ไดแก หนงสอ Floral of Thailand, Fishes of Thailand และกลวยไมเมองไทย รวบรวมโดยศาสตราจารยโชต สวตถ หนงสอปนใหญ ทโปรดเกลาฯ ใหสรางในสมยรชกาลท 1 โดยนายส าราญ วงศพาห ตพมพ พ.ศ. 2526 ส านกวทยาศาสตร ราชบณฑตยสถาน หนงสอ ชวตชาวไทยสมยกอน, นรกตศาสตร ภาค 1 และ ภาค 2, การศกษาวรรณคดแงวรรณศลป, ศาสนาเปรยบเทยบ, การศกษาเรองประเพณไทย โดยเสฐยรโกเศศ (ศาสตราจารย พระยาอนมานราชธน) หนงสอ ศลปสงเคราะห (พจนานกรมศพทศลปะของ ชาวตะวนตก) โดยศาสตราจารย ศลป พระศร คณบด คณะประตมากรรม มหาวทยาลยศลปากรเรยบเรยงค าอธบายภาษาองกฤษ และ ศาสตราจารย พระยาอนมานราชธน ราชบณฑต ประเภทวรรณศลป สาขาวชาวรรณกรรมและภาษาศาสตรเปนผแปลเปนภาษาไทย หนงสอบอเกดลทธประเพณจน ภาค 1-5 หนงสอเซนกบวฒนธรรมญปน เลม 1-2 หนงสอ บอเกดลทธประเพณอนเดย เลม 1-3 และหนงสอบอเกดลทธประเพณญปน เลม 1-4 แปลโดยจ านงค ทองประเสรฐ

นอกจากนยงมผลงานทจดท าในนามของราชบณฑตยสถาน ดงน พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ-ไทย, ศพทบญญต องกฤษ-ไทย, พจนานกรมศพทแพทย องกฤษ-ไทย, พจนานกรมศพทคณตศาสตร, ศพทปรชญาและตรรกศาสตร ฉบบราชบณฑตยสถาน โดยส านกธรรมศาสตรและการเมอง

1.3 ราชบณฑตยสถานสราชบณฑตยสภา: ยคแหงความเปนเอกเทศ (พ.ศ.2544-พ.ศ.2558)

ราชบณฑตยสถานด าเนนงานมากวาคร งศตวรรษจงไดมการประกาศยกเลกพระราชบญญตราชบณฑตยสถาน ฉบบท 2 พ.ศ. 2487 และก าหนดใชพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2544 เมอวนท 3 ตลาคม พ.ศ. 2544 โดยมรายละเอยดส าคญดงน

1.3.1 กจการและสถานะของราชบณฑตยสถานในยคแหงความเปนเอกเทศ

นบแตป พ.ศ. 2544 พระราชบญญตว าดวยราชบณฑตยสถานก าหนดใหราชบณฑตยสถานมเปนสวนราชการทมฐานะเปนกรมและไมสงกดนายกรฐมนตร กระทรวง หรอ

Ref. code: 25595408300043MYR

54

ทบวง อนเปนผลมาจากนโยบายการปฏรประบบราชการ สงผลใหราชบณฑตยสถานมความอสระในการบรหารจดการมากขนและมลกษณะคลายองคกรอสระเพอใหเกดความคลองตวผานการบงคบบญชาของเลขาธการราชบณฑตยสถานและรองเลขาธการราชบณฑตยสถานซงเปนขาราชการ พลเรอนสามญ (ราชบณฑตยสถาน, 2553, น. 19)

พระราชบญญตราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2544 ไดขยายขอบเขตหนาทของ ราชบณฑตเนองจากหนาทของราชบณฑตยสถานไดขยายตวออกไปมากทงในดานการคนควา วจย และการใหบรการทางวชาการแกรฐบาล หนวยงานของรฐและประชาชนโดยเฉพาะอยางยงงานปรบปรงและตรวจช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานใหสมบรณและทนสมยเพอใชเปนมาตรฐานในการเขยน การอาน และการพดภาษาไทยใหถกตองเปนระเบยบเดยวกน งานจดท าสารานกรม อกขรานกรม อนกรมวธาน ทางวชาการสาขาตางๆ งานจดท าพจนานกรมและบญญตศพทวชาการสาขาทส าคญๆ งานบญญตศพทวชาการภาษาตางประเทศเปนภาษาไทยเพอใหประชาชนใชในการศกษา คนควาหนงสอต าราภาษาตางประเทศ และสงเสรมใหมการใชศพทวชาการภาษาไทยแทนศพทภาษาตางประเทศใหเปนมาตรฐานเดยวกน รวมทงการท าหนาทเปนศนยกลางทางวชาการในการอนรกษภาษาไทย เพอเสรมสรางเอกลกษณแหงภาษาไทย สอดคลองกบการมประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง ระเบยบการใชตวสะกด ณ วนท 11 กรกฎาคม 25451 ตามทน า เสนอในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ . 2542 เพ อ ให ใชพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน เปนมาตรฐานส าหรบการเขยนหนงสอราชการและใชในโรงเรยนใหเปนระเบยบเดยวกน

พระราชบญญตราชบณฑตยสภา พ.ศ. 2558 ฉบบลาสดมประเดนทนาสนใจ คอการเปลยนชอ “ราชบณฑตยสถาน” เปน “ราชบณฑตยสภา” อนเปนชอเดมทใชเรยกสบมานบตงแตทไดรบการสถาปนาขนเมอวนท 19 เมษายน พ.ศ. 2469 โดยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว เหตผลในการเปลยนชอ คอ เพอเฉลมพระเกยรตยศในโอกาส 120 ป พระบรมราชสมภพ และเพอความคลองตวในการบรหารจดการรายไดและการเผยแพรความรสประชาชนทวไป แมครงหนงจะไดมการเปลยนชอจาก “ราชบณฑตยสภา” มาเปน “ราชบณฑตยสถาน” เนองจากค าวา “สภา” ควรสงวนไวใชเฉพาะกบสภาพสงสดของประเทศ ซงกคอรฐสภาเทานน และค าวา “สถาน” ยงตรงกบค า

1 อนทจรงแลวมประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง ระเบยบการใชตวสะกดกอนหนา

นแลว เพราะประกาศในพจนานกรมดงกลาวมการแจงยกเลกประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง ระเบยบการใชตวสะกด ลงวนท 22 เมษายน 2526 แตไมไดมการน าประกาศมาแจงไวในพจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ดงเชนในพจนานกรมฉบบอนๆ

Ref. code: 25595408300043MYR

55

วา “Institute” ซงสอดคลองกบชอภาษาองกฤษของราชบณฑตยสถานวา “Royal Institute” (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 33) เหตผลการเปลยนชอในคราวนท าใหราชบณฑตยสภามลกษณะเหมอนองคกรอสระทตองด าเนนการหารายไดส าหรบการบรหารจดการคาใชจายของตนเองสวนหนงซงเปนหนาททเพมเตมเขามาตามมาตรา 6 ขอ 4 “จดการศกษาอบรมและพฒนาทางวชาการเกยวกบภาษาไทย ภาษาไทยถน และสาขาวชาตามมาตรา 10 และใหประกาศนยบตรชนสง ประกาศนยบตร สมฤทธบตร และวฒบตรแกผส าเรจการศกษาอบรมและพฒนาทางวชาการ ทงน ตามขอบงคบ ราชบณฑตยสภา” และขอ 9 “จดสวสดการ การสงเคราะหและสทธประโยชนอนแกสมาชก ราชบณฑตยสภา ทงน ตามระเบยบราชบณฑตยสภา” (พระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสภา, 2558) ส าหรบชอภาษาองกฤษนนทเปลยนแปลงเปน “Office of the Royal Society” เมอแปลออกมาแลวควรจะเปน “สมาคม” มากกวา “สภา”

ราชบณฑตยสภาแบงการบรหารงานออกเปน 2 สวน คอส านกงานราชบณฑตยสภามหนาทปฏบตงานตามทก าหนดไวในพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสภา พ.ศ. 2558 คอ คนควา วจย บ ารงสรรพวชา แลวน าผลงานทไดสรางสรรคออกเผยแพรใหเปนคณประโยชนแกประเทศและประชาชนการด าเนนงานเกยวกบการท าพจนานกรม สารานกรม อกขรานกรม อนกรมวธาน บญญตศพทวชาการสาขาตางๆ จดท าพจนานกรมศพทวชาการภาษาตางประเทศเปนภาษาไทย ก าหนดหลกเกณฑตางๆ เกยวกบการใชภาษาไทย การอนรกษภาษาไทย มใหแปรเปลยนไปในทางทเสอม การสงเสรมภาษาไทยซงเปนเอกลกษณของชาตใหปรากฏเดนชดยงขน ขณะทราชบณฑตยสภามอ านาจหนาทก าหนดนโยบายการด าเนนงานดานวชาการ พจารณาใหความเหนชอบการออกระเบยบและขอบงคบทเกยวของกบการด าเนนงานของราชบณฑตยสภา ปฏบตหนาทในการคดเลอกเลอกนายกราชบณฑตยสภา อปนายกราชบณฑตยสภา รวมทงการใหความเหนชอบในการเสนอแตงตงราชบณฑตและราชบณฑตกตตมศกด ปจจบนมผบรหารส านกงานราชบณฑตยสภา ดงน นางสาวกนกวล ชชยยะ ด ารงต าแหนงเลขาธการราชบณฑตยสภา นางนยนา วราอศวปต รองเลขาธการราชบณฑตยสภา นางสาวสปญญา ชมจนดา เลขานการกรม นางแสงจนทร แสนสภา ผอ านวยการกองศลปกรรม นางสาวชลธชา สดมข ผอ านวยการกองวทยาศาสตร และนางสาว บญธรรม กรานทอง ผอ านวยการกองธรรมศาสตรและการเมอง ผบรหารราชบณฑตยสภาในยคนเปนขาราชการทไดรบการแตงตงใหปฏบตหนาทในการบรหารงานของหนวยงาน ซงแตกตางจากในยคกอตงทผบรหารและราชบณฑตเปนคนเดยวกน แมราชบณฑตจะเปนต าแหนงท “มเกยรตอยางสง เปนทยกยองในวงการผรทงหลายทวโลก” (จ านงค ทองประเสรฐ, 2552, น. 55) แตกตองปฏบตงานภายใตกรอบทราชบณฑตยสภาก าหนดไว ซงในบางครงกพบวาความคดเหนทราชบณฑตเสนอในทประชมไมไดรบการตอบสนอง เนองจากขาราชการในราชบณฑตยสถาน “มทศนคตทจะตองท าตาม

Ref. code: 25595408300043MYR

56

กฎ โดยไมค านงถงความถกหรอผด” (กาญจนา นาคสกล, สมภาษณ, วนท 7 กมภาพนธ 2560) ราชบณฑตในยคปจจบนจงเปรยบเหมอน “เครองประดบ” ทมไวเพอชเกยรตของหนวยงานมากกวาทจะเปนผทมบทบาทส าคญในการสรางและเผยแพรองคความรใหกบประชาชน ขณะทส านกงานราชบณฑตยสถานกมความเปนเอกเทศทงจาการก ากบของนายกรฐมนตรอยางทเคยเปนมา และจากราชบณฑตในฐานะนกปราชญของประเทศ หนาทของราชบณฑตยสถานและราชบณฑตยสภาในปจจบนใหความส าคญกบทงการสรางและการอนรกษความรทสรางขนมใหแปรเปลยนไปเพอเปนการอนรกษเอกลกษณของชาต ดวยการขยายขอบเขตหนาทในการใหบรการวชาการและการจดฝกอบรมแกหนวยงานทงภาครฐ เอกชนและผสนใจทวไป ดวยเหตนแลว จงมการแตงตงคณะกรรมการด าเนนงานหลายชด เชน คณะกรรมการสงเสรมกจการราชบณฑตยสถาน ท าหนาทในการใหค าปรกษาและขอเสนอแนะ แกราชบณฑตยสถาน และประสานงานตลอดจนสนบสนนการด าเนนงานตางๆ คณะกรรมการ สหวทยาการเพอการวจยและพฒนา และยงมคณะกรรมการด าเนนงานพ เศษอนๆ เชน คณะราชบณฑตทปรกษา โดยเลอกจากราชบณฑตทง 3 ส านกเพอท าหนาทใหค าปรกษาและความเหนเกยวกบงานวชาการแกนายกราชบณฑตยสถาน คณะกรรมการกลางพจารณาศพทบญญตทบญญตตางกนเพอหาขอยตส าหรบศพทบญญตทมความหมายเดยวกนในสาขาวชาตางๆ ใหเหลอเพยงค าศพทเดยวส าหรบการประกาศใช คณะกรรมการประสานงานแลกเปลยนองคความรกบองคกรปราชญตางประเทศ คณะกรรมการคดเลอกผใชภาษาไทยดเดน เพอสงเสรมใหคนไทยใชภาษาไทยถกตองและตระหนกถงความส าคญของภาษาไทยอนเปนเอกลกษณของชาต และคณะกรรมการด าเนนงานเผยแพรผลงานทางวชาการของราชบณฑตและภาคสมาชก (ราชบณฑตยสถาน, 2553, น. 19-21) การด าเนนงานของราชบณฑตยสถานในยคปจจบนมลกษณะของการแตงตงคณะกรรมการเพอด าเนนงานและโครงการตางๆ ภายใตกรอบหนาททระบไวในพระราชบญญต นอกจากคณะกรรมการทกลาวไวขางตน ใน พ.ศ. 2553 มการแตงตงคณะกรรมการเพอด าเนนงานเกยวกบการจดท าศพทบญญต พจนานกรม สารานกรม อกขรานกรม อนกรมวธาน และการก าหนดมาตรฐานและหลกเกณฑทางภาษารวมกนแลวมากถง 80 คณะ และคณะกรรมการงานพจนานกรมเปนจ านวนมากทสดถง 49 คณะ ซงครอบคลมถงพจนานกรมศพทเฉพาะสาขา ศพทวรรณคด วรรณกรรมทองถน ภาไทยปจจบน ค าอธบายถอยค าภาษาไทย และพจนานกรมศพทปจบนภาษาไทย-ภาษาจน (ราชบณฑตยสถาน, 2553, น. 21-23) นอกจากนแลว ราชบณฑตยสถานมการจดโครงการสงเสรมและเผยแพรความรในการใชภาษาไทยเพอใหสอดคลองกบหนาทในการอนรกษภาษาไทยอนเปนเอกลกษณของชาตดวยการ

Ref. code: 25595408300043MYR

57

จดโครงการ “ร รก ภาษาไทย” ขนในป พ.ศ. 2553 โดยเปนกจกรรมทจดตอเนองจากโครงการรณรงค “ป 2550 เปนปภาษาไทย เฉลมพระเกยรตเนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธนวาคม 2550” โครงการนเปนโครงการทราชบณฑตยสถานจดขนเปนบรการวชาการแกสงคม โดยการจดกจกรรมผานสอวทย เชน รายการ “ร รก ภาษาไทย” และ “พดจาภาษาไทย” สถานโทรทศน เชน รายการ “คนเกงภาษาไทย” (ราชบณฑตยสถาน, 2553, น. 24-26) ปจจบนรายการเหลานไดยตการออกอากาศลง เหลอเพยงแคสอบนทกรายการ “ร รก ภาษาไทย” ทยงคงเปดตามสถานวทย และเวบไซตราชบณฑตยสถาน สอสงพมพทจดท าโดยราชบณฑตยสถานในยคนสวนใหญจดท าขนภายใตชอของหนวยงานประกอบดวยพจนานกรมทมครอบคลมหลายสาขาวชา เชน พจนานกรมศพทศกษาศาสตรรวมสมย ชดการประเมนและวจย, พจนานกรมศพทคณตศาสตร, พจนานกรมศพทบรหารธรกจ อกขรานกรม เชน อกขรานกรมภมศาสตรไทย สารานกรม เชน สารานกรมจตวทยา, สารานกรมสถาปตยกรรมและการกอสราง หมวดประวตศาสตรสถาปตยกรรม ต าราวชาการเฉพาะสาขา เชน ศพทตางประเทศทใชค าไทยแทนได, ภาษาและวฒนธรรมอาเซยน, ปรชญาอนเดย, คมอระบบเขยนภาษาญฮกรอกษรไทย, คมอระบบเขยนภาษาเลอเวอะ และหนงสอประเภทหลกเกณฑ เชน หลกเกณฑการทบศพทภาษาเกาหล, หลกเกณฑการทบศพทภาษาเวยดนาม

1.3.2 สมาชกราชบณฑตยสถานในยคแหงความเปนเอกเทศ ราชบณฑตยสถานยงคงแบงงานวชาการออกเปน 3 ส านก คอ ส านกธรรมศาสตร

และการเมอง ส านกวทยาศาสตร และส านกศลปกรรม โดยแตละส านกจะเลอกราชบณฑตในส านกเปนประธานและเลขานการ ราชบณฑตและภาคสมาชกมหนาทเขาประชมส านก และน าเสนอเรองเกยวกบวชาการทไดท าการศกษาคนควาแกส านก (ราชบณฑตยสถาน, 2553, น. 17-18)

ประเภทของราชบณฑตย งคง เปน เชน เดม ไมม การ เปล ยนแปลงไปจากพระราชบญญตฉบบ พ.ศ. 2485 คอประกอบดวย ภาคสมาชก ราชบณฑต และราชบณฑตกตตมศกด พระราชบญญตเปดโอกาสใหผสนใจทมคณสมบตตามก าหนดสามารถสมครเขาเปนภาคสมาชกซงสงผลใหสวนใหญเปนผสมครทเปนอาจารยจากสถาบนอดมศกษาเพราะตองมคณวฒเปนผทมความรเชยวชาญในสาขาวชาใดวชาหนง โดยไดรบปรญญา ประกาศนยบตร หรอต าแหนงทางวชาการไมต ากวาทก าหนดไวในขอบงคบสภาราชบณฑตและไดใชคณวฒแสดงความสามารถอยางใดอยางหนง ดงตอไปน

(1) ไดแสดงความสามารถในการปฏบตงานจนมชอเสยงเกยรตคณเปนทประจกษในวชาการ ศลปะ หรอวชาชพ

Ref. code: 25595408300043MYR

58 (2) ไดคดขนใหมหรอคดแกไขใหดขนซงสงประดษฐ กรรมวธ หรอหลกวชาการซง

ราชบณฑตยสถานเหนวาเปนประโยชนเปนทประจกษ (3) ไดแตงหรอแปลหนงสอซงราชบณฑตยสถานเหนวาดถงขนาดและหนงสอนนได

พมพเผยแพรแลว ส าหรบชองทางของการเขารบการคดเลอก การเลอนสถานะสมาชกยงคงไมมการ

เปลยนแปลง กลาวคอตองไดรบการรบรองจากราชบณฑตจงจะสามารถเขาเปนภาคสมาชก และจะตองผานการเหนชอบจากนายกรฐมนตรตามค าแนะน าจากสภาราชบณฑตกอนทจะไดรบการแตงตงเปนราชบณฑตโดยสถาบนกษตรย

นอกจากน พระราชบญญตฉบบป พ.ศ. 2544 เปนตนมามการก าหนดสทธและประโยชนของสมาชกราชบณฑตอยางชดเจน เชน ภาคสมาชกจะไดรบเงนอปการะ ประดบเขมเครองหมายตามระเบยบสภาราชบณฑต และเขารวมการประชมและอภปรายความคดเหนในการประชมส านกหรอการประชมราชบณฑต ในสวนของราชบณฑตไดรบสทธเพมเตม คอ ไดรบการ ยกยองในงานพธของทางราชการ ส าหรบราชบณฑตกตตมศกดจะไดรบการประดบเขม การยกยองในงานพธของราชการ และเขารวมประชมในฐานะทปรกษา แตไมไดรบเงนอปการะหรอการสงเคราะหแตอยางใด

แมราชบณฑตยสถานของไทยจะไดรบแรงบนดาลใจจากสถาบนแหงฝรงเศส ทงในแงของโครงสรางองคกร และการคดเลอกราชบณฑตในชวงเรมกอตงราชบณฑตยสถาน แตความแตกตางของราชบณฑตยสถานทงสองแหงอยท “องคความร” ทถกสรางขนมา “องคความร” ของสถาบนฝรงเศสครอบคลมความรในสาขาวทยาศาสตร โบราณคด ธรรมศาสตรและการเมอง และศลปกรรม ซงในปจจบนหนวยงานเหลานยงคงสรางและเผยแพรองคความรในสาขาของตนเอง เชน ส านกธรรมศาสตรและการเมองของฝรงเศสยงคงมการจดประชมสมมนาในเดอนธนวาคมของทกป ขณะท “องคความร” ของราชบณฑตยสถานไทยกลบถกลดทอนเหลอแคภาษาเปนหลก แมในยคจอมพล แปลก พบลสงครามจะมการมอบเงนทนใหกบราชบณฑตยสถานเพอเปน “เงนทนพมพต ารา” ซงสงผลใหในชวงป 2485 มต าราสาขาวชาตางๆ ทเปนผลงานของราชบณฑตไดรบการตพมพออกมาเปนจ านวนมาก1 แตตอมา “องคความร” ในสาขาวชาตางๆ กลบถกจ ากดขอบขายลดลงจนกระทงในปจจบน ความรทราชบณฑตยสถานสรางและเผยแพรใหแกสงคมใหความส าคญไปท

1 เชน Flora of Thailand, Fish of Thailand, ปนใหญทโปรดเกลาฯ ใหสรางใน

สมยรชกาลท 1, กลวยไมเมองไทย รวบรวมโดยศาสตราจารยโชต สวตถ, ศาสนาเปรยบเทยบ ของเสฐยรโกเศศ (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537)

Ref. code: 25595408300043MYR

59

ภาษาไทยเปนหลก แตละส านกจะตองสงเสรมและสนบสนนการคนควา และผลตงานทางวชาการในลกษณะของการแตง แปล และเรยบเรยงเอกสารหรอต ารา การบญญตศพท การจดท าหนงสออางองประเภทพจนานกรม สารานกรม อกขรานกรมตามขอบเขตของประเภทวชาสาขาของส านก 1 ในแงหนงอาจกลาวไดวาการทราชบณฑตยสถานใหความส าคญกบเรองภาษาเปนหลกเพราะภาษาเปนเครองมอส าคญส าหรบการสรางองคความรทน าไปสความส าเรจในการสรางชาต การเผยแพรความรจะตองถายทอดผานภาษา ดงเชนทรเชอรเออมองวาภาษาฝรงเศสเปนเครองมอน าเสนอความรในดานตางๆ (d'Encausse, 2011) อกทงภาษาเปนเครองมอส าคญทสะทอนใหเหนถงความเปนไทยไดอยางชดเจน เพราะฉะนนการสรางชาตไทยจงหมายถงการสรางมาตรฐานภาษาไทยในแบบทราชบณฑตมองวาควรเปน เพราะภาษาไทยในหนงสอพจนานกรม “เปนเครองสอใหเหนวาชาตผเปนเจาของพจนานกรมนนมวฒนธรรมอยในระดบไหน สงต าเพยงไร” อกทงการเขยนหนงสอไทยใหม มาตรฐานเดยวกน “จะกอใหเกดเอกภาพในดานภาษาอนเปนวฒนธรรมสวนหนง” ของไทย (ราชบณฑตย สถาน, 2525, น. ข)

1.4 สรป

ประวตของราชบณฑตยสถานแบงการศกษาเปน 3 ชวงเวลา คอ ยคกรมราชบณฑต

ภายใตระบอบสมบรณาญาสทธราชย (พ.ศ. 2454 – พ.ศ. 2475) ราชบณฑตยสถานในยคการเปลยนแปลง (พ.ศ. 2476 – พ.ศ. 2543) และราชบณฑตยสถานสราชบณฑตยสภา: ยคแหงความเปนเอกเทศ (พ.ศ. 2544 – พ.ศ. 2558) ทง 3 ชวงเวลามปจจยทางสงคมและการเมองเปนมลเหตส าคญทสงผลตอการเปลยนแปลงองคกร จากการศกษาพระราชบญญตราชบณฑตยสถานในแตละชวงเวลา มขอสงเกตทนาสนใจ ดงน

1. สถานะของราชบณฑ ตยสถาน ร าชบณฑ ตม พ น ฐ านจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยในสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โดยมบทบาทในดานการสงฆเปนหลก สถานะของราชบณฑตและกรมราชบณฑตถกเปลยนแปลงมาโดยตลอดและยงไมมตวตนหรอสถานะทชดเจน จนกระทงมการกอตงราชบณฑตยสถานทรเรมขนโดยคณะราษฎรทตองการเปลยนแปลงระบอบการปกครองจากสมบรณาญาสทธราชยเปนการปกครองแบบประชาธปไตยทมพระมหากษตรย เปนประมขของประเทศทอยภายใตบทบญญตตามรฐธรรมนญ

1 ตามพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการของราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2536 และ

กฎกระทรวงแบงสวนราชการราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2545

Ref. code: 25595408300043MYR

60

ราชบณฑตยสถานไดรบการกอตงขนเพอสะทอนเกยรตททดเทยมกบนานาประเทศ มการออกพระราชบญญตราชบณฑตยสถานเพอก ากบการด าเนนงานขององคกร ราชบณฑตยสถานเปนหนวยงานทอยภายใตก ากบของรฐมนตรโดยตรงตามพระราชบญญต พ.ศ. 2476 พ.ศ. 2485 พ.ศ. 2487 และ พ.ศ. 2522 ทสวนใหญเปนรฐบาลทหาร จนกระทงเปนองคกรทมความเปนเอกเทศตามทระบไวในพระราชบญญต พ.ศ. 2544 ตรงกบรฐบาลของทกษณ ชนวตร (พ.ศ. 2544-พ.ศ. 2549) และกลบสองคกรภายใตรฐบาลคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) น าโดยพลเอกประยทธ จนทรโอชา (พ.ศ. 2557-ปจจบน พ.ศ. 2560) ตามพระราชบญญต พ.ศ. 2558 อยางไรกตาม แมราชบณฑตยสถานจะเกดขนจากระบอบรฐธรรมนญ แตในพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสภา พ.ศ. 2558 มการเขยนประวตศาสตรใหมใหแกองคกร โดยการเปลยนชอจาก “ราชบณฑตยสถาน” เปน “ราชบณฑตยสภา” กเพอระลกถงพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวททรงสถาปนาหนวยงานขน การพลกประวตศาสตรของราชบณฑตยสถานโดยเลอกอางองถงพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวททรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมสถาปนาขนใน พ.ศ. 2469 แทนการกลาวถงคณะราษฎรทกอตงและวางรากฐานในการสรางราชบณฑตยสถานถอเปนอกหนงการกระท าทแสดงใหเหนถงการน าภาพลกษณของกษตรยไปใชเพอสรางความชอบธรรมและความหมายใหแกตนเองควบคกบการจดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ทมการเพมค าศพทเกยวกบโครงการพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9

สถานะของราชบณฑตยสถานถกเชอมโยงเขากบจตวญญาณของรฐชาต ดงแสดงใหเหนผานพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน วาดวยฐานะและกจการของหนวยงานทเปนโครงสรางสวนบนท าหนาทในการผลตสอทใชส าหรบการถายทอดอดมการณสสงคม (Althusser, 1970) ซงอดมการณของชาตจะถกผสานและถายทอดผานอดมการณของภาษาผานพจนานกรม (Vološinov, 1973) ดงจะแสดงใหเหนในบทตอไป

2. หนาท นบแตการกอตง หนาทของราชบณฑตยสถานคอบรบทหนงทไดรบการเปลยนแปลงเพยงเลกนอย กลาวคอการคนควาวชา แลกเปลยนความร และใหความเหน ค าแนะน าแกรฐบาลถอเปนหนาทพนฐานทด าเนนมานบแตกอตงองคกรจนถงปจจบน จนกระทงพระราชบญญตฉบบ พ.ศ. 2544 จงไดมการเพมหนาทในการใหบรการวชาการ การจดท าพจนานกรม สารานกรม การบญญตศพท การก าหนดหลกเกณฑภาษาไทย ซงเปนงานทราชบณฑตยสถานด าเนนการมาอยกอนแลว โดยหนาทของราชบณฑตยสถานจะสอดรบกบสถานะขององคกร โดยในชวงกอตงองคกร ราชบณฑตยสถานท าหนาทในการสรางความรเปนหลก และในยคปจจบนกไดเพมหนาทในการ อนรกษองคความรทไดสรางขนไวไมใหเกดการแปรเปลยนเนองจากถอเปนเอกลกษณของชาต นอกจากนแลว ในชวงแรกหลงการกอตงราชบณฑตยสถานอยางเปนทางการ ส านกตางๆ ตองบรหาร

Ref. code: 25595408300043MYR

61

จดการตนเองโดยท าหนาททงดานบรหารและดานวชาการ ตอมาพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการ พ.ศ. 2522 ก าหนดใหแยกงานบรหาร (ส านกงานเลขานการ) ออกจากงานวชาการ (กองธรรมศาสตรและการเมอง กองวทยาศาสตร และกองศลปกรรม) จนกระทงพระราชบญญตฉบบปจจบน พ.ศ. 2558 ก าหนดใหมราชบณฑตยสภามอ านาจหนาทก าหนดนโยบายเพอใหส านกงานราชบณฑตยสภาปฏบตหนาทตามนโยบายและพระราชบญญตทก าหนดไวแสดงใหเหนถงบทบาทของราชบณฑตยสภาทมอ านาจในการก ากบการด าเนนงานของหนวยงานไดดวยตนเอง

3. สมาชกราชบณฑตยสถาน รายชอของสมาชกของราชบณฑตยสถานในยคแรกเปนกลมคนทมความเกยวของกบคณะราษฎรเพอรบนโยบายการด าเนนงานตามนายกรฐมนตรในฐานะผบงคบบญชาโดยตรง หลงจากทไดมการก าหนดหลกเกณฑในการรบสมครและคดเลอกภาคราชบณฑตจงมสดสวนของสมาชกทเปนบคลากรจากสถาบนอดมศกษามากขนและมความหลากหลายทางความคดตามความเชยวชาญและการศกษาของตนเองซงถอเปนปจจยหนงทกอใหเกดความเปนเอกเทศขององคกร ส าหรบการไดรบคดเลอกเปนสมาชกราชบณฑตยสถานถอเปนเกยรตแกบคคล เนองจากมหลกเกณฑในการคดเลอกและตองไดรบการรบรองจากราชบณฑตกอสมครเขารบการคดเลอก ส าหรบต าแหนงราชบณฑตยงเปนต าแหนงทส าคญเนองจากจะตองผานความเหนชอบของนายกรฐมนตรตามค าแนะน าของสภาราชบณฑตกอนไดรบการแตงตงจากพระมหากษตรยอนถอเปนทมาของอ านาจและความชอบธรรมในการเปนหวสมองของประเทศ นอกจากนแลว การไดรบอนญาตประดบเขมเรองหมายตามระเบยบราชบณฑตยสภา ไดรบความยกยองในงานพระราชพธตางๆ ยงกอใหเกดทนทางสงคมทสรางความแตกตางใหกบราชบณฑตและกอใหเกดการผลตซ าทางสงคม (Bourdieu, 1983) เพอถายทอดอดมการณของชาตผานอดมการณของภาษาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

ผลจากการศกษาแสดงใหเหนวาสถานะของราชบณฑตยสถานมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาสงผลใหหนาทของราชบณฑตยสถานตองเปลยนแปลงตาม อยางไรกตาม ดวยสถานะขององคกร การมพระราชบญญตรองรบอ านาจในหนาท และการยกยองประดบเขมเครองหมายราชบณฑตยสถานยงเสรมสรางภาพลกษณและสถานะของทงราชบณฑตยสถาน และราชบณฑตใหเปนองคกรแหงนกปราชญของแผนดนอนเปนปจจยทสงผลตออดมการณของราชบณฑตยสถานในการก าหนดภาษาเปนสอส าหรบถายทอดอดมการณ (Vološinov, 1986) เพอสะทอนถงอตลกษณของชาต (Irvine and Gal, 2000; Woodlard, 1998)

Ref. code: 25595408300043MYR

62

บทท 2 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานและการสรางภาษามาตรฐาน

การศกษากระบวนการจดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน อดมการณภาษาของราชบณฑตสามารถศกษาผานค านยาม การสะกด และการออกเสยงเนองจากสะทอนใหเหนถงความคดของราชบณฑตทมตอภาษาไทยอยางเปนรปธรรมผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน บทนตองการน าเสนอประวตการจดท าพจนานกรมภาษาตางประเทศเพอใหเหนถงวธคดเกยวกบภาษาทสงผลตอการท าพจนานกรมโดยเปรยบเทยบกบประวตการจดท าพจนานกรมในประเทศไทย และอธบายการท างานของราชบณฑตในการก าหนดมาตรฐานทางภาษาโดยศกษาวธการก าหนดค านยาม การเขยนและการออกเสยง เพอแสดงใหเหนถงวธคดเกยวกบภาษาของราชบณฑตยสถานทสงผลตอเนอหาในพจนานกรม นอกจากนแลว ประวตศาสตรการตอสในการบญญตศพทและความพยายามของราชบณฑตทจะเปลยนระบบการเขยนค ายมจากตางประเทศกเปนพนทการศกษาทแสดงใหเหนถงภาวะการเมองของภาษาทแมจะมการตอสทางความคดระหวางคนในกบคนนอก แตทายทสดราชบณฑตยสถานกยงคงยนหยดกบหลกเกณฑของตนเองเพออนรกษภาษาไทยอนเปนเอกลกษณของชาต

2.1 ประวตการจดท าพจนานกรมภาษาตางประเทศ

ยคแรกของพจนานกรมเรมตนเมอหลายพนปทผานมา โดยมการบนทกค าศพทและ

ความหมายลงศลาจารกในชวง 2000 ปกอนครสตกาล ตามหลกฐานทยงคงหลงเหลออยประมาณ 30,000 ชนในสเมเรย (ปจจบนเปนสวนหนงของประเทศอรก) การบนทกค าศพทโดยจดเรยงตามหวขอพรอมใหค าอธบายค าศพททยากแกการท าความเขาใจในภาษาจนในศตวรรษท 3 กอนครสตกาล ในสวนของภาษากรกในยคแรกกมนกปราชญรวบรวมค าศพทและอธบายความหมาย เชน โฮมเมอร และตอมา อรสโตฟานส ออฟ ไบแซนเทยม ผอ านวยการหองสมดทอเลกซานเดรย รวบรวมจดท าพจนานกรม Lexis นอกจากนยงมพจนานกรมภาษาละตน De Significatu Verborum (‘On the Meaning of Words’) ทรวบรวมโดยมารคส เวอรเรยส ฟลาคคส (Marcus Verrius Flaccus) นกไวยากรณชาวโรมนในชวงศตวรรษท 20 กอนครสตกาล (Mugglestone, 2011, p. 20)

ยคกลางของพจนานกรมเกดขนพรอมกบวฒนธรรมการเขยน กอนทจะมการพมพ การเขยนเปนวธการถายทอดความรเกยวกบค าศพท เชน Etymologicae โดยอซดอร ออฟ เซอวลล

Ref. code: 25595408300043MYR

63

(Isidore of Seville) (c. 560-636) ทมเนอหามากถง 20 เลม ประกอบดวย 448 บท การส าเนาพจนานกรมภาษาละตนชวงยคกลางจะจดท าขนดวยการเขยน โดยยงมตนฉบบหลงเหลออยในปจจบน ไดแก Derivationes โดยฮกตโอ ออฟ ปซา (Hugotio of Pisa) ทเขยนขนในชวงปลายศตวรรษท 12 และ Catholicum โดยจอหน ออฟ จโน (John of Genoa) ในป 1286 และเปนหนงสอเลมแรกทไดรบการตพมพในป 1460 (Mugglestone, 2011, p. 21)

นอกจากพจนานกรมแลว ความสนใจในค าศพทยงแสดงใหเหนผานการเขยนอธบายค าศพทในหนาหนงสอ ทงทเปนการแทรกค าอธบายระหวางบรรทด ( intralinear glosses) หรอการอธบายทายหนา (marginal glosses) และในยคนไดมการอธบายทมาค าศพทภาษาองกฤษโดยเทยบเคยงกบภาษาละตน นนหมายความวาในยคนไดเรมมการจดท าพจนานกรมสองภาษาขน เชน Glossary โดยแอลฟรก (Aelfric) ทพฒนาขนจาก Etymologicae โดยอซดอร ออฟ เซอวลล จดท าขนเพอใชสอนภาษาละตนแกนกบวชนกายเบเนดกต พจนานกรมเลมนรวบรวมค าศพท 1,300 ค า โดยค าตนเปนภาษาละตนทเทยบเคยงกบภาษาองกฤษ ใหค าอธบาย และจดเรยงตามหวขอเชน สตวปา อวยวะในรางกาย ตอมา ในชวงตนศตวรรษท 13 จอหน การแลนด (John Garland) ไดจดท าหนงสอสอนภาษาละตน Dictionarius (หมายความวา ‘a collection of dictions’ or sayings – หนงสอรวบรวมค าศพทและค าพงเพย) หนงสอเลมนประมวลค าศพทภาษาละตนเปนภาษาฝรงเศสและภาษาองกฤษ และยงมพจนานกรมเลมอนๆ ทส าคญและเปนพนฐานส าคญส าหรบการจดท าพจนานกรมสมยใหม เชน พจนานกรมภาษาอตาเลยนส าหรบการเรยนภาษาละตน Elementarium โดย ปาปอส (Papius) ในศตวรรศท 11 น าเสนอค าศพทตามล าดบตวอกษร พจนานกรมภาษาละตน-ฝรงเศส โดย เฟรแมง เลอ แวร (Firmin le Ver) ทรวบรวมค าศพทกวา 45,000 ค าในป 1440 และพจนานกรม Universel Vocabulario en latin y en romance โดย อลฟองโซ เดอ ปาเลนเซย (Alfonso de Palencia) ในป 1490 พจนานกรมภาษาองกฤษ-ละตนเลมแรก Promptorium Parvolurum sive Clericum (the ‘storehouse for children and clerics’ - คลงค าศพทส าหรบเยาวชนและนกบวช) รวบรวมค าศพทกวา 10,000 ค าจดเรยงตามล าดบอกษรโดยการฟรดส แกรมมาตคส (Galfridus Grammaticus) ฤาษชาวโดมนกนในป 1440 (Mugglestone, 2011, pp. 21-23)

หลงจากนนเปนเวลากวาศตวรรษ พจนานกรมมบทบาทตอการศกษาเปนหลก Latin-English Dictionary ไดรบการตพมพในป 1538 โดยเซอรโธมส อเลยต (Sir Thomas Elyot) ทใหค าอธบายโดยละเอยดและแมนย าจากการคนควาในหองสมด Royal Library of Henry VIII และ Shorte Dictionarie for Young Beginners โดยจอหน วธาลส (John Withals) ทไดรบการตพมพครงแรกในป 1556 ในป 1574 จอหน แบเรต (John Baret) ตพมพ Alvearie พจนานกรมสามภาษา

Ref. code: 25595408300043MYR

64

คอ ภาษาละตน ภาษาองกฤษ และภาษาฝรงเศสเปนครงแรก และ 6 ปตอมาไดเพมเตมภาษากรกอกหนงภาษา ตอมาในป 1589 จอหน ไรเดอร (John Rider) ไดตพมพ Bibliotecha Scholastica พจนานกรมภาษาองกฤษ/ละตน และละตน/องกฤษ ซงมกลมผใชหลกเปนพอคา เสมยน นกปราชญ และชางฝมอ (Mugglestone, 2011, pp. 23-25)

พจนานกรมในศตวรรษท 18 เรมมความชดเจนมากขน เชนการใชภาษาทางการ การรวบรวมค าศพททส าคญในรปแบบทเหมาะสม และใชงานบอย เชนในพจนานกรม New English Dictionary ของจอหน เคอรซย (John Kersey) ป 1702 อยางไรกตาม พจนานกรมในยคนไมเพยงแตใหค าอธบายเกยวกบค าศพท แตยงใหขอมลเกยวกบทองถน เชน ขอมลเกยวกบเมอง ตลาด เชนในพจนานกรมภาษาฝรงเศส ค าและสงของ ขอคดเหนใหมเกยวกบภาษาฝรงเศส ส านวน ภาษาภาพพจนและภาพลอ การออกเสยงค าศพทยาก ประเภทของค านาม ลกษณะค ากรยา ค าศพทใชบอยทางศาสตรและศลป และการใชงานภาษาฝรงเศสอนๆ (Dictionnaire françois, contenant les mots et les choses, plusieurs nouvelles remarques sur la langue française, ses expressions propres, figurées et burlesques, la prononciation des mots les plus difficiles, le genre des noms, le régime des verbes, avec les termes les plus communs des arts et des sciences: le tout tiré de l’ usage et des bons auteurs de la langue française) โดยเซซาร-ปแอร รเชเลต (César-Pierre Richelet) ตพมพครงแรกในป 1680 อยางไรกตาม มขอถกเถยงถงขอมลทควรบรรจในพจนานกรมวาไมควรบรรจชอเฉพาะหรอขอมลทางภมศาสตร แตควรมงเนนไปทค าศพทเพยงอยางเดยว หรอแมแตการวพากษวจารณวาไมควรใสค าศพทงาย ๆ ททกคนทราบดอยแลว และในชวงศตวรรษนเองทมการเรมปรากฏตวของสถาบนทมอ านาจในการบญญตค าศพท และมการตพมพพจนานกรมทเปนผลงานของสถาบนเหลาน เชน พจนานกรมของราชบณฑตยสถานฝรงเศส (กอตงเมอป 1635) ตพมพครงแรกในป 1694 ครงทสองป 1718 และครงทสามในป 1740 พจนานกรมในกลมนมกไดรบขอวพากษในเรองของการบญญตภาษาออกเปนกฎซงเปนการมองขามภาษาทใชในบรบทจรง (Mugglestone, 2011, pp. 31-33)

พจนานกรมในศตวรรษท 19 เผยใหเหนทศทางใหมของการจดท าพจนานกรมทตรงขามกบการพยายามแทรกแซงภาษาในชวงศตวรรษกอน ยคนไดมการคนควาการใชค าศพท และเปลยนแปลงจากการบญญตเปนการอธบายภาษาตามการใชงาน เชน Deutsches Wörterbuch ตพมพในป 1960 โดยเจคอบและวลเฮลม กรมม (Jacob and Wilhelm Grimm) ทรวบรวมค าศพทกวา 350,000 ค า จากการขอใหอาสาสมครจากทวประเทศอานหนงสอและสงขอความทไมเขาใจกลบมาส าหรบการอธบายความหมายและบรรจลงในพจนานกรม พจนานกรม OED (Oxford English Dictionary) เปนผลงานทเกดจากความรวมมอของชมชนผใชภาษาองกฤษ โดยใชเวลา

Ref. code: 25595408300043MYR

65

รวบรวมและคนควาค าศพทจากขอความทสงมาจากอาสาสมครนานถง 25 ปส าหรบการตพมพเนอหาครงแรกของพจนานกรมในป 1884 และอก 44 ปส าหรบการตพมพเนอหาสวนสดทาย ในยคนไดมการจดพมพพจนานกรมทจดท าขนโดยนกปราชญหลายเลม เชน American Dictionary of the English Language ของโนอาห เวบสเตอร (Noah Webster) ถอเปนเลมทส าคญเพราะสะทอนใหเหนถงความตองการในการจดท าพจนานกรมภาษาองกฤษแบบอเมรกน และมการรวบรวมค าศพททเผยใหเหนถงจตวญญาณของประเทศสหรฐอเมรกา เชนค าวา “congress, senate, assembly” เนองจากเปนการอธบายถงแนวคดทมเฉพาะในประเทศนเทานน และถอเปนจดเรมตนของการจดท าพจนานกรมในฐานะ “อนสรณทางประวตศาสตร” ถายทอดประวตศาสตรของชาตผานพจนานกรม (Mugglestone, 2011, pp. 34-38)

ประวตศาสตรการเขยนพจนานกรมภาษาตางประเทศแสดงใหเหนลกษณะอยางหนงของการเขยนพจนานกรมภาษาตางประเทศ ในชวงแรกพบวางานพจนานกรมสวนใหญเปนงานทท าโดยบคคล ยงไมมองคกรทเขามารบหนาทในงานก าหนดมาตรฐานภาษาโดยตรง และบทบาทส าคญของพจนานกรมกเปนการใหค าอธบายเกยวกบค าศพทเพอใชในการเรยน การตดตอสอสารเปนหลก อยางไรกตาม ในกรณของฝรงเศสนนเนองจากวาในปลายครสตศกราช 1620 ไดมการตอตงส านกภาษาฝรงเศสเพอก าหนดกฎเกณฑทางภาษาใหเปนระเบยบแบบแผนจงสงผลตอการวจารณพจนานกรมของรเชเลตทบรรจค าศพททมการใชงานทวไปในชวตประจ าวน

เนอหาในล าดบตอไปจะเปนการยกตวอยางพจนานกรมภาษาองกฤษและภาษาฝรงเศสเพอแสดงใหเหนลกษณะเฉพาะของพจนานกรมภาษาตางประเทศในโลกสากล

2.1.1 พจนานกรมภาษาองกฤษในฐานะส ามะโนครวทางภาษา

จอหน ซมปสน อดตบรรณาธการพจนานกรมภาษาองกฤษออกซฟอรด (Oxford English Dictionary-OED) ส าเรจการศกษาดานวรรณคดองกฤษจากมหาวทยาลยยอรกบอกเลาถงประสบการณท างานและความรสกในการท างานดานพจนานกรมทมชอเสยงมากทสดเลมหนง ครงหนง แซมวล จอหนสน นกเขยนพจนานกรมภาษาองกฤษและตพมพในป 1755 นยามความหมายของค าวา “นกท าพจนานกรม” (lexicographer) หมายถง “คนเขยนพจนานกรม ผท ไรพษภย ตรากตร าท างานทหนก ไรเกยรต และนาเบอ งวนอยกบการสบหาทมาและพรรณนานยามความหมายของค าศพท” ภาพลกษณของนกเขยนพจนานกรมในโลกแหงความเปนจรงนนไมแตกตางไปจากค านยามทใหไวขางตน งานพจนานกรมเปนงานทวนเวยนอยกบค าศพทเรมตงแตตวแรกจนถงตวสดทาย และวนเวยนอยเชนนนอยางไมมทสนสดเนองจากค าศพทเกดขนใหมตลอดเวลาและนยามความหมายกเปลยนแปลงไปตามบรบทของสงคม เชนเดยวกบซมปสน

Ref. code: 25595408300043MYR

66 ซมปสนท างานกบ OED ในต าแหนงผชวยบรรณาธการในป 1976 – 2013

รวมระยะเวลาการท างานดานพจนานกรม 37 ป ในชวงเวลา 20 ปกอนเกษยณ ซมปสนด ารงต าแหนงหวหนากองบรรณาธการ

นบแตวนแรกของการท างาน ผมรสกหลงใหลกบการจดท าพจนานกรม สงทท าใหผมรกในงานนคอภาษาองกฤษและประวตศาสตรของภาษา ไมวาจะเปนพฒนาการทเรมตนดวยความสบสนเมอ 1,500 ปทผานมา และการทภาษาเขามามบทบาทในการจ าแนกชนชาตของผคน...OED เปนพจนานกรมเชงพรรณนา (descriptive) ท าหนาทในการส ารวจตรวจสอบภาษา และบอกใหทราบถงวธใชภาษาจากหลกฐานทงในเชงประจกษทเกดขนในการใชงานจรงและจากสารคด พจนานกรม OED ไมไดพยายามทจะบอกวธใชภาษาในเชงบญญต (prescriptively) ในกรณทไมตองการใช hopefully เ ป น ก ร ย า ว เ ศษณ ข ย า ยป ระ โ ยค ( “ Hopefully, I’ ll see you tomorrow” – หวงวาฉนจะไดพบคณในวนพรงน) พจนานกรม OED จะบอกวามนกเขยนหลายคนทเลยงการใชงานเชนน และปลอยใหผอานตดสนใจเองวาจะเลอกใชค านอยางไร พจนานกรมจะใหขอมลเกยวกบทมาวาค าน เกดขนในสหรฐอเมรกาในชวงป 1930 ตามหลกฐานทพบ และถกน ามาใชอยางตอเนอง นบแตนนเปนตนมา นอกจากนยงจะบอกใหทราบถงความหมายเกา (“ in a hopeful manner; with a feeling of hope” – ด ว ย ท า ท ท ม ค ว า ม ห ว ง ดวยความรสกทมความหวง) ยอนกลบไปในศตวรรษท 17 หากผใชภาษา พบหลกฐานทดกวานกสามารถสงขอมลมาใหคณะบรรณาธการพจารณาได ผมชอบวธการพรรณนาของพจนานกรม OED โดยทปราศจากการบงคบ (John Simpson, 2016) หากเปรยบเทยบหนาทของพจนานกรมในการเปนแหลงอางองทางภาษาแลวพบวา

พจนานกรมภาษาองกฤษ ฉบบ Oxford English Dictionary (OED)1 มลกษณะของความเปน

1 พจนานกรม Oxford English Dictionary เรมจดท าขนในป 1857 โดย James

A. H. Murray เปนบรรณาธการ และตพมพครงแรกในป 1884 ในการจดพมพครงนใชชอวา A New English Dictionary on Historical Principles ส วนช อ Oxford English Dictionary เ ร ม ม ก า รน ามาใชครงแรกในป 1895

Ref. code: 25595408300043MYR

67

“ส ามะโนครว” ทางภาษาองกฤษมากกวาพจนานกรมฉบบราชบณฑต เพราะพจนานกรม OED ฉบบป ค.ศ. 1970-1980 พยายามทจะเปดประตสโลกกวางโดยคณะผจดท าไดมการรวบรวมค าศพททหยบยมมาจากวฒนธรรมอน และทมใชในชมชนภาษาองกฤษมาบรรจไวในพจนานกรม “ถาค าศพทมการน ามาใชในบรบทขององกฤษ กถอไดวามคณสมบตเปนค าศพทภาษาองกฤษ” สถานะของพจนานกรม ฉบบ OED นนคอพจนานกรม “ภาษาองกฤษ” ไมใชพจนานกรมทเขยนขนโดยและส าหรบคนองกฤษเทานน ซาราห โอกลว นกภาษาศาสตร ผจดท าพจนานกรม และอดตบรรณาธการพจนานกรม ฉบบ OED ไดกลาวไว การศกษาของ โอกลวแสดงใหเหนวาพจนานกรม OED นบแตยคเรมตนทไดมการจดท ากมการรวบรวมค าศพทภาษาองกฤษทมการใชงานจากทวโลกมาบรรจอยในพจนานกรม เชน ค าวา “alouatte” หมายถงลงทพบในอเมรกาใต และ “abaca” ผาของฟลปปนส พจนานกรม ฉบบ OED แสดงใหเหนถงความพยายามทจะรวบรวมค าศพททมการใชในชมชนภาษาองกฤษส าหรบเปนแหลงอางองทางภาษา

ลาสด พจนานกรมภาษาองกฤษ ฉบบออกซฟอรดไดรวบรวมวลและค าศพทภาษาองกฤษทใชสอสารในประเทศสงคโปรและฮองกงลงในพจนานกรม โดยมค าศพทภาษาอ งกฤษแบบสงคโปรหรอทเรยกวา “Singlish” 19 ค า และแบบฮองกง 13 ค า เชน “Wah” (วาห) ซงเปนค าอทานทแสดงถงความพงพอใจหรอประหลาดใจ สวนค าวา “shiok” (ชออก) แปลวา เจง และค าวา “yum cha” (หย า ฉา) แปลวา อาหารมอเชาควบมอเทยง ค าวา “blur” (เบลอร) แปลวา สบสนงนงงหรอโงเขลา และค าวา “sabo” (ซาโบ) แปลวา ท ารายหรอแกลง

นอกจากนยงมวลหรอกลมค าภาษาองกฤษแบบทนยมใชในสงคโปรและฮองกง เชน “compensated dating” หมายถง การคบหาหรอมความสมพนธทางเพศเพอแลกกบเงนทองหรอของขวญ และ “Chinese helicopter” มความหมายในเชงดถก หมายถง คนสงคโปรทเรยนจบจากสถานศกษาทใชภาษาจนกลางและมความรภาษาองกฤษอยางจ ากด

ค าภาษาองกฤษแบบฮองกง เชน Char siu คอ หมแดงสไตลจน Dai pai dong คอ รานอาหารกลางแจง Kai fong คอ สมาคมทใหความชวยเหลอหรอบรการคนในชมชน Wet market คอ ตลาดสด สวนค าภาษาองกฤษแบบสงคโปร เชน Ang moh หมายถง ชาวตะวนตกผวขาว Hawker centre คอ ศนยอาหาร และ Chilli crab คอ ปผดพรกแบบสงคโปร เปนตน ทงน ชาวสงคโปรหลายคนแสดงความคดเหนวาไมเคยไดยนค าศพทบางค ามากอน โดยเฉพาะค าวา Chinese helicopter ซงตองมการอธบายความกนแมแตในหมชาวสงคโปรจ านวนหนง (บบซไทย, 2559)

ทงน OED ไดบญญตความหมายและพฒนาการของภาษาองกฤษ ซงค าศพททจะถกบรรจลงในพจนานกรมฉบบนจะตองเปนค าท ใชกนอยางแพรหลายมาเปนเวลานานพอสมควร

Ref. code: 25595408300043MYR

68

(บบซไทย, 2559) ค าศพทภาษาองกฤษทเพมขนในพจนานกรมออกซฟอรดเปนค าศพททเกยวของกบวถการด าเนนชวต อาหารการกน การแสดงความรสก และยงสะทอนใหเหนถงสภาพสงคมจน

นกท าพจนานกรมไมควรศกษาภาษาอยางตรงไปตรงมา ตองหยดเชอทกอยางทเคยรบรเกยวกบภาษาและบรบทของภาษาเพอสรางมมมองการรบรใหมเกยวกบภาษา นอกจากนแลวโลกของนกท าพจนานกรมมกแยกสวนออกจากสงคม ผใชภาษาไมไดรบการเชอเชญใหเขาไปมสวนรวมกบการรวมสรางสงทเกยวของกบการด าเนนชวตของทกคนโดยตรง อนถอเปนมายาคตทมมาอยางยาวนาน (Simpson, 2016) พจนานกรมภาษาองกฤษออกซฟอรดเปนตวอยางหนงทแสดงใหเหนถงการเปดรบวฒนธรรมของผใชภาษาทไมไดมภาษาองกฤษเปนภาษาแม

กระบวนการท าพจนานกรมภาษาองกฤษเปดโอกาสใหผใชภาษามสวนรวมในการเสนอค าศพทและค านยามตามทใชจรงในชวตประจ าวน การรวบรวมค าศพทภาษาองกฤษจากประเทศอนๆ เปนไปเพอการรวบรวมศพทภาษาองกฤษทมการใชงานในประเทศตางๆ เพอใหพจนานกรมมค าศพทครอบคลมในทกวฒนธรรมทมการใชภาษาองกฤษ

2.1.2 พจนานกรมภาษาฝรงเศสกบการสรางอาณานคมทางภาษา ชาวฝรงเศสมความภาคภมใจในภาษาของตนเองเปนอยางสงเนองจากเปนภาษาทม

ผพดมากทสดเปนอนดบท 5 ของโลก เปนภาษาทมผใชมากทสดเปนอนดบ 3 ในเฟสบคและวกพเดย เปนภาษาตางประเทศทมผเลอกเรยนมากทสดเปนอนดบ 2 รองจากภาษาองกฤษ เปนภาษาทางการของกวา 51 ประเทศ และเปนภาษาทใชในองคกรความรวมมอระดบนานาชาต เชน องคกรสหประชาชาต สหภาพยโรป ยเนสโก คณะกรรมการโอลมปกสากล (สมาคมฝรงเศสกรงเทพ, 2560) “ความบรสทธ” และสถานะอนสงสงของภาษาฝรงเศสทมไวยากรณทชดเจน “ส าเรจรป” ตามทก าหนดไวโดยราชบณฑตยสภาฝรงเศส และการสงออกความคดทยกยองใหทกษะทางภาษาเปนเครองสะทอนความกาวหนาทางสงคมโดยหองซาลง1ในศตวรรษท 16 ตลอดจนพฒนาการ ความกาวหนาทางวทยาศาสตรในศตวรรษท 18 งานเขยนจากนกคด นกปรชญาชาวฝรงเศสท าใหภาษาฝรงเศสกลายเปนภาษาทมรปแบบทสงออกและเขาถงงาย กอใหเกด “จตวญญาณแหงการสอสาร” หรอภาษาทใชสอสารรวมกน (Nadeau, 2554, pp. 156-162)

1 สถานททนกเขยน ศลปน นกคดเขามาแลกเปลยนความคดและฝกทกษะการ

สนทนา แสดงความสามารถ เชน การรองเพลง เลนละคร โตวาท โดยจะใหความส าคญกบทกษะทางภาษาทหลกแหลมมากกวาชนชน และเพศ วฒนธรรมหองซาลงชวยเสรมใหภาษาฝรงเศสมความเกยวของกบการเขาสงคมชนสง

Ref. code: 25595408300043MYR

69 เชนเดยวกบภาษาไทย ภาษาฝรงเศสมการเปลยนแปลงเสมอทงในเรองการออกเสยง

ไวยากรณ และค าใหม ภาษาฝรงเศสมการยมค าจากภาษาองกฤษทกลายเปนแหลงค าศพทใหมในภาษาฝรงเศสนบแตทศวรรษ 1920 เปนตนมา นอกจากพจนานกรมของราชบณฑตยสภาฝรงเศส ยงมพจนานกรมเชงพาณชยเลมอนทมความส าคญและเปนทรจกของผใชภาษาฝรงเศส คอ เลอ โรแบรท (Le Robert) และพจนานกรมลารส (Larousse) พจนานกรมเหลานมการเปลยนแปลงค าจ ากดความ เปลยนค าศพท ตดค าลาสมยไดอยางคลองตวมากกวาเนองจากตองพจารณาถงขอจ ากดเรองจ านวนหนาและตอบสนองความตองการของผใชภาษา (Nadeau, 2554, pp. 479-484) พจนานกรมเลอ เปอต โรแบรท (Le Petit Robert) ป 2017 ซงเปนฉบบลาสดมการเพมเตมค าศพทใหมประมาณ 150 ค า โดยมค าศพทจากสอ เชน youtubeur(urse) หมายถงผเผยแพรวดโอสวนตวลงบนเวบไซตยทป (YouTube) สวนค าวา twittosphère หมายถงการสอสารขาวสารดวยการโพสตทวตเพอใหผอนเขามาอาน geeker คอผทใชเวลาวางไปกบการใชคอมพวเตอร émoji คอรปภาพขนาดเลกใชแสดงความรสก บคลกลกษณะ การกระท าในการสอสารดวยการสงขอความอเลกทรอนกส nomophobie คอภาวะเสพยตดโทรศพทมอถอ ubériser คอผทเรยกใชบรการขนสงผานอปกรณอเลกทรอนกส pad thaï อาหารพนเมองของประเทศไทยทท าจากกวยเตยว ไข กงหรอเนอสตวอนๆ และถว piquillo พรกสเปน alfalfa พชตระกลถวมฝก viandard หมายถงผทชอบทานเนอสตว หรอผททานเกง s’enjailler เปนภาษาวยรนทแปลวาการเลนสนก matinalier หมายถงผทชอบเวลาในชวงเชา fixie จกรยานฟกเกยร และ aquabike คอจกรยานส าหรบปนออกก าลงกายในน า (Le Parisien, 2016)

ค าศพททเพมมาในพจนานกรมเลอ เปอต โรแบรทแสดงใหเหนถงการเปดรบวฒนธรรมตางชาตทรวมถงวฒนธรรมไทย ทงนมขอสงเกตทแตกตางจากภาษาองกฤษเนองจากวาส าหรบภาษาองกฤษนน ค าศพททเพมเขามาเปนค าศพททเปนทนยมใชของผใชภาษาองกฤษในประเทศสงคโปรและฮองกงซงเปนประเทศทเคยเปนอาณานคมของประเทศองกฤษ ปจจบนกยงถอเปนประเทศทมการใชภาษาองกฤษและมชาวองกฤษอาศยอยเปนจ านวนมาก การรวบรวมค าศพทจงนาจะเปนการพยายามส ารวจการสรางค าศพทใหมเพอน ามารวบรวมไวในพจนานกรมและใหขอมลเกยวกบค าศพทส าหรบชาวตางชาตทตองตดตอหรอใชชวตในประเทศดงกลาว แตส าหรบศพทใหมทเพมเขามาในภาษาฝรงเศสนนเปนค าศพททมาจากประสบการณทชาวฝรงเศสไดรบและน ามาเพมเขาในคลงค าศพทโดยปรบการเขยนตวสะกดและการออกเสยงใหเปนไปตามหลกเกณฑภาษาฝรงเศส

ค าศพทภาษาองกฤษทเพมเขามาไมเปนอปสรรคตอภาษาฝรงเศส ดงเหนไดจากจ านวนของค ายมภาษาองกฤษทใชในหนงสอพมพเลอมงด (Le Monde) มเพยงค าศพทภาษาองกฤษ 1 ค าตอภาษาฝรงเศส 166 ค า ซงถอวาต ากวารอยละ 1 นอกจากนแลว ค าศพทยมจากภาษาองกฤษ

Ref. code: 25595408300043MYR

70

มกมการเลกใชในภายหลงหรอไมกถกบรณาการใหกลายเปนภาษาฝรงเศสดวยการปรบลกษณะค าเข ยนหร อค าอ าน ให เป นตามหลกภาษาฝร ง เศส เช น scan – scanneur information – informatique หรอการปรบเสยงอาน competition – competition อานวา คงเปตสยง (Nadeau, 2554, pp. 484-486) การเปลยนแปลงของภาษาฝรงเศสแสดงใหเหนถงวธคดเกยวกบภาษาของชาวฝรงเศส ดวยความภาคภมใจในภาษาฝรงเศส การเปดรบความหลากหลายทางวฒนธรรมและภาษาทปรากฏใหเหนผานการเพมค าศพทในพจนานกรมเลอ เปอต โรแบรทแสดงใหเหนถงการคดเลอกภาษาเฉพาะทสมพทธกบการด าเนนชวตของชาวฝรงเศสเปนหลก

พจนานกรมของส านกภาษาฝรงเศส Academie Française เปนการรกษามาตรฐานภาษาฝรงเศส (d'Encausse, 2011) ราชบณฑตฝรงเศสจะท าหนาทในการปกปองรกษาฝรงเศสทเปน “ฝรงเศส” อยางแทจรง กลาวคอไมรวมศพทจากภาษาทใชเฉพาะกลม (verlan หรอ argot) เขาไวในพจนานกรมภาษาฝรงเศส ฉบบราชบณฑต เชน ค าวา “kiffer” ทมาจากค าวา “kif” ภาษาอารบก หมายความวา ชนชม หรอรสกพงพอใจ (to appreciate, or to be pleased วล “ça me kiffe” หมายความวา “สงนน” ท าใหผพดรสกพงพอใจ) เปนค าทมกนใชอยางแพรหลายในภาษาฝรงเศส แตไมไดรบการบรรจอยในพจนานกรมภาษาฝรงเศส ฉบบราชบณฑตยสถานตามเหตผลทกลาวไวขางตน (Bisewski, 2011)

จากการปรบตวของพจนานกรมภาษาองกฤษและภาษาฝรงเศสขางตนสะทอนใหเหนการเปดรบความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรม แมจะมจดยนทแตกตางกน กลาวคอพจนานกรมภาษาองกฤษออกซฟอรดรบค าศพทภาษาองกฤษทสรางขนจากชาวสงคโปรและชาวฮองกงตามทใชจรงในสงคม ขณะทพจนานกรมภาษาฝรงเศสเลอ เปอต โรแบรทรบค ายมภาษาตางๆ เขามาแตปรบการเขยนและการออกเสยงใหสอดคลองกบภาษาฝรงเศสเพอคงความบรสทธของภาษา พจนานกรมทงสองเลมแสดงใหเหนถงวธคดและกระบวนการคดเลอก การเขยนค าศพทใหมของพจนานกรมภาษาองกฤษและภาษาฝรงเศสซงเมอศกษาประวตการจดท าพจนานกรมในประเทศไทยจะชวยใหสามารถเขาใจพฒนาการของงานพจนานกรมภาษาไทยและความแตกตางของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานกบพจนานกรมเลมอนๆ และทส าคญทสดคอลกษณะเฉพาะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทมบทบาทส าคญตอการก าหนดวธคดเกยวกบภาษาทสามารถสะทอนความเปนชาตในแตละชวงเวลา

Ref. code: 25595408300043MYR

71

2.2 ประวตการจดท าพจนานกรมในประเทศไทย กอนทจะมพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน มชชนนารทเดนทางเขามาในประเทศ

ไทยไดมการจดท าหนงสอประเภทค าศพทไวแลว เชน ฉบบของหมอจนดเล (พ.ศ. 2388) ใชทบศพทวา “ดกชนนาร” ฉบบของหมอบรดเล เรยกวา “อกขราภธานศรบท” (พ.ศ. 2416) ฉบบของสงฆราชปาเลกว เรยกวา “สพพะพจนะภาสาไทย” ฉบบของบาทหลวงเวย (แกไขจากฉบบของสงฆราชปาเลกว) ใชชอวา "ศรพจนะภาษาไทย" (พ.ศ. 2439)

เปนทนาสนใจวาพจนานกรมภาษาไทยในยคแรกเรมนนจดท าขนโดยชาวตางชาต อาจกลาวไดวาคนไทยรบความคดในการจดท าพจนานกรมจากชาวตางชาต โดยมบนทกของ หมอบรดเล ลงวนท 21 กมภาพนธ พ.ศ. 2381 กลาวถงวตถประสงคของการจดท าอกขราภธานศรบทวา "เพอเปนประโยชนตอมชชนนารทตองเรยนรภาษาไทย” และ “เพอวางมาตรฐานการใชภาษาไทยใหแกคนไทย” (นตยา กาญจนวรรณ, 2551) การจดท าพจนานกรมโดยชาวตางชาตนนเกดขนในหลายประเทศ โดยเรมจากการมชาวตางชาตเดนทางเขามาดวยวตถประสงค ตางๆ เชน การคา การเมอง และศาสนา การถอดรหสภาษาดวยอกษรเขยนของผมาเยอน การพรรณนากฎไวยากรณ การรวบรวมค าศพทเปนงานเรงดวนทตองลงมอท าเนองจากชวยใหเขาใจ สามารถสอสาร อกทงยงจ าเปนส าหรบการรกษาศกดศรกบชาวพนเมอง ทงนค าวา “ศกดศร” ไมไดมความหมายแคในเชงจตวทยาหรอการเมองเทานน แตมความหมายรวมไปถงความสามารถในการสอสารไดเปนอยางด และมเจตนาทจะมอ านาจเหนอในการควบคมดวย (Fabian, 1986, pp. 13-14) ดวยเหตนแลว การสรางศกดศรของผมาเยอนจงไมไดหมายถงการควบคมการสอสารเฉพาะหนาในชวตประจ าวน แตยงตองการสรางนโยบายเพอควบคมภาษาทงในเชงระบบและคน

ในสวนของทางราชการไทยมการจดท าพจนานกรม โดยกระทรวงศกษาธการไดจดท าและตพมพพจนานกรมเพอใชอางองส าหรบการเขยนค าใหถกตอง โดยใชอกขราภธานศรบทฉบบหมอปรดเลเปนแบบอยางควบคกบพจนานกรมฉบบบกเบกรนอนๆ เชน “สพพะพจนะภาสาไทย” ของสงฆราชปาเลกว และตพมพในป พ.ศ. 2470 เพอออกจ าหนายและใชในราชการ แตเนองจากขอบกพรองและความผดพลาดหลายประการ จงมการช าระหนงสอปทานกรมโดยคณะกรรมการช าระปทานกรม

การเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยเปนมลเหตทผลกดนใหเกดความคดเรองความเสมอภาค เสรภาพ และประชาธปไตยทเนนมตมหาชน อดมการณของระบอบใหม ความพยายามทจะสรางความเสมอภาคมากขนนไดสอดแทรกอยในทงนโยบายระดบชาต สงคม หรอแมแตในระดบชวตประจ าวน เชน การปรบเปลยนสรรพนามในภาษาไทยและการท าใหตวสะกด

Ref. code: 25595408300043MYR

72

งายขนเพอใหคนอานออกเขยนไดและเขาถงความร ตางๆ ไดอยางแพรหลายมากยงขน การจะ ท านบ ารงประเทศใหเจรญกาวหนาตามแบบอารยประเทศได ประเทศไทยจะตองมผทรงความรทดเทยมกบประเทศทมความเจรญทางวชาการ และจะตองมสถาบนทเปนแหลงรวมนกวชาการสาขาตางๆ เพอจะไดตดตอแลกเปลยนความรกบองคการปราชญของนานาประเทศแลวท าการคนควา วจย จดท าเปนต าราออกเผยแพรสประชาชนและนกศกษา ราชบณฑตยสถานจงเกดขนตามมตของสภาผแทนราษฎร เพอ “เปนเครองชเกยรตของชาตและระบอบรฐธรรมนญ” (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 32)

รฐชาต ใหมตองมภาษาของตนเองท เทยบเทากบภาษาอนในระดบสากล และพจนานกรมสมยใหมคอรปธรรมของภาษาในเวทโลก (Hakala, 2010, p.16) ยคปฏรปประเทศ สความเปนสมยใหมครอบคลมระหวางรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เปนยคแหงการเปลยนผานองคความรดานตางๆ อนเปนผลมาจากการก าหนดทศทาง คณคาการรบร ความเขาใจ ความเชอ และศรทธาทผน าและภาครฐเปนผก าหนดผานกระบวนการคดสรร รวบรวม เรยบเรยงช าระ และ “จดระบบ” เพอประโยชนราชการเปนหลกและตอบสนองตอภารกจอนส าคญ คอ “การสถาปนารฐชาต (nation state)” นอกจากน การคกคามทางการเมองจากประเทศมหาอ านาจในสมยนนเปนปจจยส าคญทท าใหพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพยายามสรางส านกแหงเอกภาพ (sense of unity) ขนและเรมมการเนนแนวความคดเกยวกบ “สยามประเทศ” ในยคนมการสรางความรดวยการคดสรร รวบรวม แปล เรยบเรยงช าระ แตงเพม และตด “ความเกา” ผสม “ความใหม” ผานงานเขยนประเภท “พงศาวดาร” หรอ “พระราชพงศาวดาร” และ “ลทธธรรมเนยม” เพอทจะสราง “จตส านก” ในการ “ก าหนดทงทศนคตทศทางการสรางและพฒนาองคความร ตลอดรวมถงการปรบประยกต ใหสอดคลองกบวตถประสงคทตองการจะน าไปใชและการตความจนกอเกดเปนชดความรความเขาใจทมทงองคความร มาตรฐานความดงาม ถกตอง รวมถงการใหคาของตนเองและชมชนบานเมองรอบดานระคนกนไป” หลกฐานทแสดงใหเหนถงการสราง “ชวประวตของชาต” ไดแก พงศาวดารทงฝายเขมร ลานชาง และญวน นอกจากนแลว นอกจากนแลว การสรางหอสมดวชรญาณ ในป พ.ศ. 2427 การออกหนงสอพมพวชรญาณ และหนงสอพมพวชรญาณวเศษทออกเผยแพรทกๆ 7 วน ถอเปนอกหนงหลกฐานทแสดงใหเหนการเลาเรองเกา และการสรางเรองใหมโดยท “กรรมการประชมกนกะเรองวาจะตองการเรองอะไร ๆ บาง แลวเชญสมาชกผช านาญ แลวแตผใดจะรบแตงเรองใดตามถนด พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเองกทรงรบทรงพระนพนธ คอ เรองพระราชพธ 12 เดอน อนเปนเรองแตงยากและยาวกวาเรองอนๆ เปนเยยงอยางแกสมาชก ในปนนสมาชกรบแตงหนงสอ

Ref. code: 25595408300043MYR

73

กนมาก หนงสอวชรญาณปชวด ปฉล มแตเรองใหม ซงประชมผช านาญแตงทงนน” (สเนตร ชตนธรานนท, 2557, น. 33-69)

ดวยพฒนาการทางการพมพและการเพมขนของนกคด นกเขยนและกลมชนชนกลางทมฐานะในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จ านวนหนงสอและการประพนธหนงสอรปแบบใหมจงเพมขนเปนอยางมาก ในยคน วรรณกรรมไทยเรมเปลยนแนวนยมจากรอยกรองเปนรอยแกว และแนวทางการประพนธจากทเคยองพงศาวดารไทยและจนกเปลยนมาเปนเรองแปลจากบนเทงคดจากภาษาตะวนตก และเรองอานเลนในลกษณะของเรองสนและนวนยายเปนจ านวนมากสบเนองมาถงในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวซงทรงเหนความส าคญของภาษาไทย และแสดงความวตกกงวลถงการใชภาษาไทยทไมถกตองในงานประพนธเหลานน1 “วรรณคดสโมสร” จงกอตงขนในวนท 23 กรกฎาคม 2457 ประกอบดวยคณะกรรมการจากราชวงศและราชการชนสง (ซงสบเนองมาจาก “โบราณคดสโมสร” ตงโดยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว) เพอสงเสรมการแตงหนงสอใหถกตองตามหลกภาษาไทย โดยคดเลอกหนงสอทแตงด มสารประโยชน เพ อประกาศยกยองหน งสอน น และพระราชทานพระบรมราชานญาตใหประทบตรา พระราชลญจกรรปพระคเณศเพอประกาศเกยรตคณ ในครงนน คณะกรรมการวรรณคดสโมสร ประกอบดวย พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงด ารงต าแหนงสภานายก สภานายกกรรมการหอพระสมดวชรญาณเปนอปนายก กรรมการหอพระสมดวชรญาณเปนสมาชกโดยต าแหนงทกคน และสมาชกอนททรงแตงตงตามพระราชอธยาศย (เบญจมาส แพทอง, ม.ป.ป.)

1 ด งความปรากฏในพระราชกฤษฎกาจดต งวรรณคดสโมสรประกาศใน

ราชกจจานเบกษา วา “ทกวนนผแตงหนงสอแลผอานหนงสอกมมากขนกวาแตกอนทง 2 จ าพวก แตฝายขางผแตงยงไมใครจะเอาใจใสในทางภาษา ฤาพยายามแตงเรองอนประกอบดวยคณวชาสารประโยชน มกแตแตงเอาอยางผอนตามๆ กนไป ทแปลจากภาษาตางประเทศกมกแปลแตหนงสอซงเปนเรองอยางเลวในภาษานนๆ แลมกชอบหนเหยนเปลยนวธเรยบเรยงภาษาไทยตามประโยคภาษาตางประเทศ ดวยความโงเขลาแลส าคญวาโวหารอยางนนเปนของเหมาะเจาะสมควรแกสมยใหม มไดรวาการทท าอยางนนเปนการท าลายภาษาของตนเองใหเสยไป สวนผทอยากจะอานหนงสอทกลาวมานมากขนทกท บางคนจนถงไปหลงนยมวา ภาษาแลวธแตงหนงสอเชนวาเปนการเปลยนแปลงอยางดทเกดขนในวชาหนงสอสมยใหม เมอการเปนอยดงน ทรงพระราชด ารหเหนวา สมควรจะจดการอยางใดอยาง 1 อดหนนวชาแตงหนงสอภาษาไทยใหดขน แลพนจากความเขาใจผดทงผแตงแลผอานดงกลาวมาแล ท านองดงทสมเดจพระบรมชนกนารถไดทรงท านบ ารงการศกษาโบราณคดมาแตกอน” (เบญจมาส แพทอง, ม.ป.ป.)

Ref. code: 25595408300043MYR

74 ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว มหนงสอทไดรบการยกยองจาก

วรรณคดสโมสรวาเปนยอดของวรรณคด จ านวน 10 เรองซงสวนใหญเปนเรองทประพนธโดยราชวงศ ดงน “ลลตพระลอ” เปนยอดแหงวรรณคดประเภทลลต “สมทรโฆษค าฉนท” เปนยอดแหงวรรณคดประเภทฉนท “มหาชาตกลอนเทศน” ยอดแหงวรรณคดประเภทกาพย (รายยาว) “สามกก”ยอดแหงวรรณคดประเภทความเรยงนทาน “เสภาเรองขนชางขนแผน” ยอดแหงวรรณคดประเภทกลอนสภาพ “บทละครเรองอเหนา” ยอดแหงวรรณคดประเภทกลอนบทละคร “พระราชพธสบสองเดอน”เปนยอดแหงความเรยงอธบาย “หวใจนกรบ” เปนเลศประเภทบทละครพด “พระนลค าหลวง” เปนหนงสอทไดรบยกยองวาแตงดอกเรองหนงในกวนพนธประเภทค าหลวง“มทนะพาธา” เปนยอดของละครพดค าฉนท ซงไมนาแปลกใจเลยวาวรรณคดทงหมดนอยในรายชอหนงสอทอางในวงเลบทายบทนยามค าศพทในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (เบญจมาส แพทอง, ม.ป.ป.)

หลงจากทวรรณคดสโมสรยตการด าเนนงานลงหลงรชสม ยพระบาทสมเดจ พระมงกฎเกลาเจาอยหว จงมการจดตงราชบณฑตยสภา โดยทราชบณฑตยสภากมการคดเลอกวรรณคดทดและมการมอบรางวลเชนเดยวกน1 ราชบณฑตยสภาเปนเปนหนวยงานทท างานทงทางวชาการและปฏบตการในดานหนงสอต าราวรรณคด โบราณคดและประณตศลป จนกระทงหลงการเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตย วนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 จงมการสถาปนาราชบณฑตยสถานอยางเปนทางการโดยมพจนานกรมเปนหนงในงานทมความส าคญขององคกร นอกจากการด าเนนการทเกยวของกบพจนานกรม และการบญญตศพทวชาการในสาขาตางๆ หนงในพนธกจหลกของราชบณฑตยสถานคอการก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการใชภาษาไทย การอนรกษภาษาไทยมใหเปลยนไปในทางทเสอม และการสงเสรมภาษาไทยซงเปนเอกลกษณของชาตใหปรากฏเดนชดยงขน ผลสบเนองจากการกอตงราชบณฑตยสถาน คอ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (เจรญ อนทรเกษตร, 2527; จ านงค ทองประเสรฐ, 2537)

หลงการจดตงราชบณฑตยสภาขน พ.ศ. 2477 งานช าระปทานกรมจงถกโอนมาใหราชบณฑตยสภาด าเนนการจนแลวเสรจใน พ.ศ. 2493 และเปลยนชอปทานกรมเปน “พจนานกรม

1 นอกจากนย งมรางวลส าหรบงานเขยนอนๆ เชน Southeast Asia Treaty

Organization Literary Award และ S.E.A. Write Award วรรณคดทไดรบรางวลดงกลาวมกไดรบการคดเลอกใหเปนหนงสออานนอกเวลาในหลกสตรการศกษา และยงไดรบการตพมพซ าหลายครงจากส านกพมพเอกชน

Ref. code: 25595408300043MYR

75

ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493”1 ซงถอเปนพจนานกรม ฉบบแรกของราชบณฑตยสถาน และไดมการด าเนนการช าระพจนานกรมออกเปน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2540 และพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ซงเปนฉบบลาสดของราชบณฑตยสถาน

2.2.1 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ซงถอเปนฉบบลาสด ไดมการปรบค านยาม เพมเตมค าศพท ทงในสวนทเปนค าใหม ศพทเฉพาะสาขาวชา และค าศพทเกยวกบโครงการพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ททรงเปนกษตรยนกพฒนา อกทงยงตรงกบปมหามงคลเฉลมพระชมพรรษา 84 พรรษา และเปนการเผยแพรพระเกยรตคณและส านกในพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจา อยหว ททรงหวงใยการใชภาษาไทยของคนไทย (ราชบณฑตยสถาน, 2554, น. ข)

การช าระพจนานกรม พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน เปนหนงสออางองทมความส าคญ เพราะไดประมวลค าทงหมดทใชอยในภาษาไทย ใหค าอาน ความหมาย ตลอดจนทมาของค า และเปนพจนานกรมทมประกาศส านกนายกรฐมนตรเรอง ระเบยบการใชตวสะกด ก าหนดใหบรรดาหนงสอราชการ และการศกษาเลาเรยนในโรงเรยนใหใชตวสะกดตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ทงน เพอใหการเขยนหนงสอไทยม

1 พ.ศ. 2475 กระทรวงธรรมการไดตงคณะกรรมการช าระปทานกรม เพอแกไข

ขอบกพรอง คณะกรรมการฯ ไดพจารณาถงชอหนงสอทเรยกวา “ปทานกรม” แลว มความเหนควรใหใชค า พจนานกรม แทน เพราะมความหมายตรงกบค า dictionary มากกวา “ปทานกรม” ทวา ปทานกรม ไมตรงกบค า dictionary เพราะค าปทานกรม เกดจากค า “ปท” (บท) สนธกบค า อนกรม แปลตามตววา “ล ำดบบท” ค า "บท" ในภาษาบาล-สนสกฤต หมายถงค าทแตงรปโดยมการประกอบวภตตปจจยแลว เชน ค า มนสโส (= มนษยคนเดยว ใชเปนประธานของประโยค), มนสส (= มนษยคนเดยว ใชเปนกรรมของประโยค) นบเปน “บท” เพราะประกอบวภตตแลว โดยมาจากค า (พจน) มนสส พจนานกรมจะไมเกบค าทเปน “บท” คอ มนสโส ฯลฯ แตจะเกบ “ค า” คอ มนสส หรอทเขยนในรปทนยมใช ในภาษาไทย คอ มนษย เท านน เหตน จ ง ได ใชค า “พจนานกรม” แทน (ราชบณฑตยสถาน, 2553)

Ref. code: 25595408300043MYR

76 มาตรฐานลงรปลงรอยเดยวกนไมลกลน ซงจะกอใหเกดเอกภาพในดานภาษาอนเปนวฒนธรรมและเอกลกษณของชาตสวนหนง

(พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554, ค าน า)

เนองจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมความส าคญในแงของการเปนหลกอางองการเขยนตวสะกดใหกบหนวยงานราชการควบคกบการก าหนดหลกเกณฑการเขยนภาษามาตรฐาน ราชบณฑตยสถานจงมหลกเกณฑส าหรบการเลอกเกบค าและการด าเนนการช าระพจนานกรมอยางเปนระเบยบแบบแผน ในแงของการคดเลอกค าศพท คณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจะพจารณาคดเลอกจากหนงสอตางๆ นบแตสมยสโขทยจนถงปจจบน โดยดงค าศพทมาจากวรรณคด ภาษาถน แบบเรยน ศพททใชในวงการกฎหมาย วทยาศาสตร ส านวน ภาษาปาก และศพทบญญตทไดมการประกาศใชโดยราชบณฑตยสถาน ในสวนของศพทใหม จะเลอกเฉพาะศพททใชจนแพรหลาย บอกนยามทใชอยทเปนความหมายเดน อาจบอกประวตของค าและเสยงอานส าหรบค าทอาจมปญหาดานการออกเสยง (กระล าภกษ แพรกทอง, 2547, น. 25)

ส าหรบการด าเนนงานในการช าระพจนานกรมของราชบณฑตยสถานไดอางองจากหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการช าระปทานกรมชดเกาไดวางไว โดยมรายละเอยดดงน

1. รวบรวมความคดเหนจากทมผสอบถามมาทงทเปนลายลกษณอกษรและทางโทรศพท รวมทงบทความทเกยวเนองกบการท าพจนานกรมในหนงสอพมพและนตยสาร แลวน าเสนอคณะกรรมการประกอบการพจารณา

2. คนควาและรวบรวมศพททมอยในวรรณคดไทยหรอหนงสอเกาแตยงมไดเกบไวในพจนานกรม เพอน ามาใสไวใหสมบรณยงขน

3. รวบรวมค าศพทใหมทใชจนตดแลว เขาเกบไวในพจนานกรมเพอใหทนสมยอยเสมอ

4. ตดตอประสานงานและขอความรวมมอกบองคกรหรอหนวยราชการอนทงทเปนลายลกษณอกษรและทางโทรศพท เพอขอบทนยามซงเกยวกบหนวยงานนนๆ ใหถกตอง และจดพมพบทนยามนนๆ เสนอคณะกรรมการพจารณา

5. ตดตอประสานงานรวมกบกองและฝายอนๆ ของราชบณฑตยสถานวาไดบญญตศพทในแตละสาขาวชาไวอยางไร หากศพทนน ๆ ใชกนจนเปนทนยมแลวกน ามานยามความหมาย และเกบไวในพจนานกรม

6. เกบรวบรวมศพทพรอมทงบทนยามเรยงล าดบตามตวอกษรเพอเสนอทประชมพจารณา

Ref. code: 25595408300043MYR

77 7. เมอคณะกรรมการไดประชมพจารณาเสรจแลว กน ารายงานการประชม

มารวบรวมและเรยบเรยงท าตนฉบบ ตอจากนนจงน าไปดดพมพอกครงหนงเพอทจะไดตนฉบบทถกตองกอนสงโรงพมพ (ราชบณฑตยสถาน, 2524) กระบวนการท างานของราชบณฑตยสถานขางตนแสดงใหเหนถงความพยายามในการฟนหาความเปน “ไทย” ดวยการคนหาค าศพทจาก “วรรณคดไทยหรอหนงสอเกา” อนแสดงใหเหนวานยามของ “ภาษาไทย” ถกผกตดไวกบประเพณและชนชนทอาจเหมาะสมกบยคสมยหนง ๆ อยางไรกตาม เมอเวลา กลมผใชภาษา และสงคมเปลยนแปลงไป การพยายามฟนหา “ภาษาไทย” จากแหลงขอมลตามท ระบ ไวข างตนยอมแสดงให เหนถ งนยามของ “ภาษาไทย” แบบราชบณฑตยสถาน นอกจากนแลว ระเบยบแบบแผนการท างานขางตนอาจสงผลใหการด าเนนงานของราชบณฑตยสถานขาดความคลองตว เชน การพจารณาศพทใหมซงจะตองผานคณะกรรมการพจารณาหลายชด และค าศพททจะน าไปจดพมพตนฉบบตองไดรบการรบรองมตการประชมจากคณะกรรมการกอนทจะไดรบการตพมพลงในพจนานกรม นอกจากหลกเกณฑการด าเนนงานทชดเจนแตกอใหเกดอปสรรคในการท างานแลว ราชบณฑตยสถานยงประสบกบความยากล าบากอนๆ ในการด าเนนงานเกยวกบพจนานกรม เชน อปสรรคดานเวลาและกระบวนการท างานภายในองคกรทไมเปนไปในทศทางเดยวกน เนองจากการท างานพจนานกรมเปนงานทใหญ แตมเวลานอย แตเดมมการประชมสองครงตอสปดาห ภายหลงปรบลดเหลอเพยงแคสปดาหละหนงครงซงไมมเวลามากพอส าหรบการท างานพจนานกรม ดวยเหตนการช าระพจนานกรมแตละครงจงไมไดเปนการช าระทงเลมและไมมเวลามากพอส าหรบการทบทวนค าศพททอยทายเลม แมจะมการตพมพซ าหลายครงแตสงใดทคดวาไมถกตองกยงไมไดรบการแกไข นอกจากนยงมขอขดของอนๆ เชน ความขดแยงในการเขยนตวสะกดค าทบศพทภาษาองกฤษ กลาวคอคณะกรรมการช าระพจนานกรมคดคานไมใหเขยนค าทบศพทตามอกขระวธไทย ไมใหใชอกษรสง กลาง ต า หรอเตมวรรณยกตใด ๆ เปนการน ากฎการเขยนค าทบศพทภาษาตางประเทศมาใชคมค าศพททอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานซงถอวาเปนพจนานกรมหลกทใชส าหรบการอางองการเขยนตวสะกด ค านยามและการออกเสยง ดวยเหตนค าทบศพททอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงเขยนไมตรงเสยงอาน เชน “เมตร” อานออกเสยงตามตวอกษรวา “เมด” ควรจะเตมวรรณยกตโทเพอใหอานออกเสยง “เมด” ซงใกลเคยงกบเสยงภาษาองกฤษมากกวา ดวยเหตนแลว “ค าทเปนค ายมจากภาษาใหมๆ ถาเขามาอยในพจนานกรมแลว (ถอวา) เขยนผด” ถงแมวาในทประชมคณะกรรมการช าระพจนานกรมจะเหนดวยวาควรปรบการเขยน แตเมอถงเวลาพมพตนฉบบกลบไมเปนตามทตกลงกนในทประชม หากแตไปยดตามหลกเกณฑการเขยนค าทบศพท ทงนอาจเปนปญหามาจากการท างานแยกสวนของราชบณฑตยสถาน คณะกรรมการช าระพจนานกรมซงเป น

Ref. code: 25595408300043MYR

78

ราชบณฑตกปฏบตหนาทแสดงความคดเหนเกยวกบการปรบปรงค านยาม อกขระการเขยน แตขาราชการในราชบณฑตยสถานเปนผดแลจดการการพมพ “ขาราชการเหลานมทศนคตทจะตองท าตามกฎ โดยไมค านงถงความถกหรอผด” จงกอใหเกดความขดของในการจดท าพจนานกรม อปสรรคอกประการหนงคอ ในคณะกรรมการช าระพจนานกรมมราชบณฑตดานภาษาไทยเพยง 2 ทาน จงถอเปนเสยงสวนนอยทไมสามารถคดคานความคดเหนของคณะกรรมการเสยงสวนใหญซงเปนขาราชการประจ าราชบณฑตยสถาน (กาญจนา นาคสกล, สมภาษณ, วนท 7 กมภาพนธ 2560) ดวยเหตนแลว พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงสะทอนถงหลกเกณฑทางภาษาทถกตองเพอใหเปนแบบแผนในการเขยนภาษาไทยใหเปนระเบยบเดยวกนโดยไมไดค านงถงภาษาทมการใชงานในสงคม

2.2.2 คณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ราชบณฑตยสถานจดท าพจนานกรมออกมาทงหมด 4 เลมโดยมราชบณฑตและ

กรรมการช าระพจนานกรมแตละฉบบ ดงน คณะกรรมการช าระพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 หลงการจดตงราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2477 ราชบณฑตยสถานไดรบโอนงานช าระ

ปทานกรมจากกระทรวงธรรมการซงไดรบความเหนชอบตอคณะรฐมนตร “เพราะงานช าระปทานกรมเปนประธานของอกษรศาสตรและเพอเชดชเกยรตของกรรมการ ดงอารยประเทศทงหลายไดท ากนอย” (ราชบณฑตยสถาน, 2493[2503], น. ข) คณะกรรมการช าระพจนานกรมประกอบดวย

1. พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาวรรณไวทยากร (เมอครงด ารงฐานนดรศกดเปนหมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ) นายกราชบณฑตยสถานทรงเปนประธาน พระองคทาน สบเชอสายจากพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ปราชญคนส าคญสมยรชกาลท 5-6 พระองคทานมประสบการณท างานดานการทต กฎหมาย และหนงสอพมพ หลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 พระองคทานไดมบทบาททางการเมองในระบอบใหมดวยความกระตอรอรน และมสมพนธภาพทดโดยเฉพาะกบคณะรฐบาลทน าโดยพลเอก พระยาพหลพลพยหเสนา (พจน พหลโยธน) และจอมพล แปลก พบลสงคราม ผน ารฐบาลรนถดมา และทรงใหค าปรกษาชวยเหลอราชการทางการเมองระหวางประเทศใหกบคณะรฐบาลของนายควง อภยวงศ ยครฐบาล เผดจการทหารของจอมพล สฤษด ธนะรชต และจอมพล ถนอม กตตขจร (วารณ โอสถารมย, 2556, น.160-161)

2. หลวงเทพดรณานศษฏ ผเขยน ธาตปปทปกา พจนานกรมบาล-ไทย 3. พระธรรมนเทศทวยหาญ หรอรองอ ามาตยตร อย อดมศลป เปรยญธรรม 9

ประโยค ผไดรบพระราชทานต าแหนง “ปฐมอนศาสนาจารยกองทพไทย” ซง “อนศาสนาจารย” เปน

Ref. code: 25595408300043MYR

79

ต าแหนงพระราชทานทางทหารจากรชกาลท 6 เนองจากตามกองทหารไปชวยราชสมพนธมตรในสงครามโลกครงท 1 ณ ปารส ประเทศฝรงเศส

4. พระวรเวทยพสฐ หวหนาแผนกวชาภาษาไทยและภาษาโบราณตะวนออกคนแรกของคณะอกษรศาสตรและวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ด ารงต าแหนงคณะกรรมการตางๆ เชน กรรมการวรรณคดสโมสร กรรมการวรรณคดสมาคม กรรมการส านกวฒนะรรมทางวรรณกรรม สภาวฒนธรรมแหงชาต และเปนผนพนธงานวชาการ เชน ค าอธบายโคลงนราศนรนทร ค าอธบายโคลงก าสรวลศรปราชญ ค าอธบายลลตพระลอ ต าราหลกภาษาไทย และต าราวรรณคดไทย

5. พระสารประเสรฐ (ตร นาคะประทป) เปรยญ 7 ประโยคเปนผสอนภาษาบาล ณ วดเทพศรนทราวาส หลงสกออกมารบราชการเปนอนศาสนาจารยประจ ากระทรวงกลาโหมภายใตบงคบบญชาของพระธรรมนเทศทวยหาญ หลงจากนนด ารงต าแหนงผชวยแผนกอภธานสยามใน กรมต ารา มโอกาสไดรบราชการใกลชดพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวฯ ขณะท ทรงพระราชนพนธเรองมทนะพาธา โดยมหนาทถวายความเหนในเรองค าศพท นอกจากนยงรวมงานกบพระยาอนมานราชธนในการเขยนหนงสอภายใตนามปากกา “เสฐยรโกเศศและนาคะประทป” และเปนอาจารยพเศษแผนกวชาภาษาบาล คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

6. พระยาอนมานราชธน (ยง เสฐยรโกเศศ) ไดรบพระราชทานนามสกล “เสฐยรโกเศศ” จากพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว จบการศกษาชน ม.4 จากโรงเรยนอสสมชญ ท างานเปนเสมยนและพนกงานทวไปทโรงแรมโอเรยนเตล กอนจะไปสมครงานต าแหนงเสมยนทกรมศลกากร ไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปนขนอนมานราชธนเมออาย 23 ป ตอมา รบพระราชทานบรรดาศกดหลวง และพระยาอนมานราชธนตามล าดบ หลงการเปลยนแปลง การปกครอง พระยาอนมานราชธนตองออกจากราชการใน พ.ศ. 2476 และกลบมารบราชการอกครงใน พ.ศ. 2478 ต าแหนงหวหนากองศลปวทยาการ กรมศลปากร และต าแหนงอธบดกรมศลปากรใน พ.ศ. 2485 จนกระทงเกษยณอาย นอกจากนยงเปนอาจารยใหแกมหาวทยาลยธรรมศาสตร และจฬาลงกรณ และเปนผประพนธหนงสอหลายเลมรวมกบพระสารประเสรฐ หรอ “นาคะประทป”

7. พระยาอปกตศลปสาร (นม กาญจนาชวะ) เปรยญ 6 ประโยค รบราชการเปนครฝกสอน ขาหลวงตรวจการ พนกงานกรมราชบณฑต หวหนาการพมพแบบเรยน หวหนาแผนกอภธานสยาม ปลดกรมต ารา และอาจารยประจ ากรมศกษาธการ

คณะกรรมการชดนไดด าเนนงานช าระพจนานกรมจนกระทงในเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2490 พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาวรรณไวทยากรตองเสดจ ณ กรงวอชงตน เพอรบต าแหนงอครราชทตไทย พระยาอนมานราชธน ขณะนนด ารงต าแหนงอปนายกราชบณฑตยสถานจงรบเปนประธานสบมา

Ref. code: 25595408300043MYR

80 คณะกรรมการจดการประชมครงแรกวนท 5 ตลาคม พ.ศ. 2475 โดยมพระยา

ธรรมศกดมนตร เสนาบดกรระทรวงธรรมการเปนประธาน และประชมครงสดทายวนท 8 มนาคม พ.ศ. 2493 ตลอดระยะเวลากวา 17 ป มการประชมช าระปทานกรมเพอจดท าพจนานกรมทงสน 1,229 ครง ในชวงแรกจดการประชมเพยงสปดาหละ 1 ครง จนกระทงปลาย พ.ศ. 2485 จงไดขยายเวลาการประชมเปนสปดาหละ 2 ครง และในปลาย พ.ศ. 2492 สปดาหละ 3 ครงเนองดวยภาระงานประจ าของกรรมการทกทาน งานปลกยอยตามค าขอจากหนวยงานราชการ ตางๆ เชน งานบญญตศพท ท าใหตอง “ปลกตวมาท าคลายเปนงานอดเรก” และยงใชเวลาในการก าหนดนยามค าอยางถถวนรอบคอบทกศพทและทกค าแปล “เพอใหถกตองทสดเทาทสามารถจะท าได” บางค าทยากแกการนยามตองเวลาพจารณา 2-3 การประชม “กวาทจะเปนทพอใจของกรรมการทวกน” (ราชบณฑตยสถาน, 2493[2503], น. ค-ฆ)

คณะกรรมการขางตนเปนกลมทไดรบพระราชทานบรรดาศกดซงเปนสญลกษณของระบอบการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย อยางไรกตาม การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ตองก าจดกลมพระบรมวงศานวงศไมใหมบทบาทหนาทในดานการเมองและการบรหาร สงผลใหมการลภยไปตางประเทศ จนกระทงสงครามโลกครงท 2 สนสดลงใน พ.ศ. 2488 จงไดเดนทางกลบเขามาในไทยพรอมกบความคดและบทบาททางสงคมและการเมองทเปลยนแปลงไป หนงในนนกคอ พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาวรรณไวทยากรททรงเคยกลาววา “ขาพเจานยมการปกครองแบบรฐธรรมนญนมาชานาน” (วารณ โอสถารมย, 2556, น. 160-161) ซงพระองคทานในฐานะประธานกรรมการช าระปทานกรมทมสทธและอ านาจในการตดสนใจใด ๆ ทเกยวของกบการช าระพจนานกรม

คณะกรรมการช าระพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 เนองดวยงานปรบปรงพจนานกรมเปนงานประณตและส าคญ จงควรมการพจารณา

อยางละเอยดรอบคอบ ราชบณฑตยสถานเหนควรวากรรมการสวนใหญควรเปนนกวรรณศลปของราชบณฑตยสถาน ควรมผแทนราชบณฑตจากส านกตางๆ และผทรงคณวฒดานตางๆ เขามา มสวนรวม โดยไดมการแตงตงคณะกรรมการปรบปรงพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ดงน

1. นายเสรม วนจฉยกล ประธานกรรมการช าระพจนานกรม ส าเรจการศกษาประกาศนยบตรชนสงทางกฎหมายเอกชน และประกาศนยบตรชนสงทางเศรษฐศาสตร ไดรบปรญญาเอกทางกฎหมายจากมหาวทยาลยปารส อดตผวาการธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2495-2498 (วาระท 1) และพ.ศ. 2489-2490 (วาระท 2) รฐมนตรวาการกระทรวงการคลง 4 สมยระหวางป พ.ศ. 2500-2516

Ref. code: 25595408300043MYR

81 2. นายเจรญ อนทรเกษตร รกษาการเลขาธการราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2516-2519

เลขาธการราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2519-พ.ศ. 2523 3. นายสวาง แสนสวาง 4. นายจ านงค ทองประเสรฐ 5. นายเสฐยร พนธรงษ อดตเลขาธการราชบณฑตยสถาน อาจารยพ เศษ

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ผเชยวชาญดานศาสนาเปรยบเทยบ ซงไดรบการเสนอชอเขาเปนภาคสมาชกราชบณฑตยสถาน ส านกธรรมศาสตรและการเมอง ประเภทปรชญา สาขาศานศาสนศาสตร โดยนายจ านงค ทองประเสรฐ

6. นายโชต สวตถ ผ เชยวชาญดานสตวน าและพช อดตคณบดคณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร พ.ศ. 2505-พ.ศ. 2509

7. นายอดศกด ทองบญ ราชบณฑตส านกธรรมศาสตรและการเมอง ประเภทวชาปรชญา สาขาวชาอภปรชญาและญาณวทยา เชยวชาญดานศาสนา ปรชญา ภาษาไทย ภาษาบาล และภมปญญาไทย

8. นางสจตรา กลนเกษร 9. นางสาวผองพรรณ มคณเอยม 10. นายสงคม ศรราช 11. ผแทนราชบณฑต ส านกธรรมศาสตรและการเมอง (นายรอง ศยามานนท) 12. ผแทนราชบณฑต ส านกวทยาศาสตร (นายบญพฤกษ จาฏามระ) 13. ผแทนราชบณฑต ส านกศลปกรรม (นายเกษม บญศร) 14. นางสาววฒนา อนทรเกษตร กรรมการและเลขานการ 15. นางเพญแข คณาเจรญ กรรมการและผชวยเลขานการ 16. นางสาวสาวตร แสงสวาง กรรมการและผชวยเลขานการ เมอพจารณาคณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบนจะพบวาเปนคณะกรรมการท

ไมไดเคยปรากฏชอในคณะกรรมการชดกอนหนาน แตยงมคณะกรรมการบางทานทปฏบตหนาทต งแตคณะกรรมการชดกอนหนาน เชน นายเจรญ อนทรเกษตร รกษาการเลขาธการราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2516-2519

ส าหรบกระบวนการช าระพจนานกรม คณะกรรมการเหนดวยและน าหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการชดเกาไดวางไวในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 มาใชตอ บทนยามทคณะกรรมการชดกอนไดช าระไว คณะกรรมการชดนกไดคงไว มการปรบเปลยนเพยงแคเลกนอย และมการเกบค าใหมทใชกนเปนทยตในภาษาไทยแลวเทานน โดยเกบค าในวรรณคด

Ref. code: 25595408300043MYR

82

ค าภาษาถน ค าภาษาปาก ศพทกฎหมาย ศพททางวทยาศาสตร จากต าราเรยน หนงสอตางๆ ตงแตสมยสโขทยมาจนปจจบน และศพทบญญตสาขาวชาตามทราชบณฑตยสถานไดประกาศใช (ราชบณฑตยสถาน, 2538, น. ค-ฆ)

คณะกรรมการช าระพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 คณะกรรมการช าระพจนานกรมใชเวลา 17 ปส าหรบการด าเนนการปรบปรงเพอ

จดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ ณ นคร นายกราชบณฑตยสถาน (เมษายน พ.ศ. 2542 – เมษายน พ.ศ. 2544) และประธานกรรมการช าระพจนานกรมฉบบนไดท าการแกไขปรบปรง และเพมเตมค าศพทกฎหมายทงหมดใหถกตองและเปนปจจบน พรอมทงปรบปรงชอพชและสตวใหถกตอง โดยยดหลกในการเกบชอทคณะกรรมการพจารณาวาส าคญและจ าเปน และจะตองมหลกฐานยนยนความถกตองของชอ นยาม ชอสกล วงศ และชอวทยาศาสตร (ราชบณฑตยสถาน, 2546, น. ฃ)

คณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานประกอบดวย 1.ศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ ณ นคร ราชบณฑตส านกธรรมศาสตรและการเมอง

ประเภทวชาประวตศาสตร สาขาวชาโบราณคด ประธานช าระพจนานกรม และด ารงต าแหนงนายกราชบณฑตยสถานระหวาง พ.ศ. 2542 - พ.ศ. 2544

2. นางกาญจนา นาคสกล ราชบณฑตส านกศลปกรรม ประเภทวชาวรรณศลป สาขาวชาภาษาไทย

3. คณหญงกหลาบ มลลกะมาส ราชบณฑตส านกศลปกรรม ประเภทวชาวรรณศลป สาขาวชาวรรณคดเปรยบเทยบ

4. นายจ านงค ทองประเสรฐ ราชบณฑตส านกธรรมศาสตรและการเมอง ประเภทวชาปรชญา สาขาวชาตรรกศาสตร

5. หมอมหลวงจราย นพวงศ ราชบณฑตส านกศลปกรรม ประเภทวชาวรรณศลป 6. นายจลทศน พยาฆรานนท ราชบณฑตส านกศลปกรรม ประเภทวชาวจตรศลป

สาขาวชาจตรกรรม 7. นางสาวนววรรณ พนธเมธา ราชบณฑตส านกศลปกรรม ประเภทวชาวรรณศลป

สาขาวชาภาษาไทย 8. นางสาววฒนา อนทรเกษตร 9. นายวสทธ บษยกล อาจารยผสอนวชาภาษาบาล สนสกฤต วฒนธรรมอนเดย

และวรรณกรรมทองถนภาคอสาน คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เคยถวายอกษรสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทงระดบปรญญาบณฑตและมหาบณฑต

Ref. code: 25595408300043MYR

83 10. ทานผหญงสมโรจน สวสดกล ณ อยธยา ผประพนธค ารองเพลงพระราชนพนธ

ค าแลว, ลมหนาว, เมอโสมสอง และ มหาจฬาลงกรณ และถวายงานรบใชเบองพระยคลบาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 และสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ

11. นางสจตรา กลนเกษร ผเชยวชาญดานวรรณศลป 12. นายอดม วโรตมสกขดตถ ราชบณฑตส านกศลปกรรม ประเภทวชาวรรณศลป

สาขาวชาภาษาศาสตร 13. ผอ านวยการกองศลปกรรม 14. เจาหนาทราชบณฑตยสถาน (นางสาวสาวตร แสนสวาง และ นายวศาล อเจรญ)

กรรมการและเลขานการ 15. เจาหนาทราชบณฑตยสถาน (นางสาวชลธชา สดมข และ นางสาวกระล าภกษ

แพรกทอง) กรรมการและผชวยเลขานการ คณะกรรมการชดน หลายทานเปนอาจารยในระดบอดมศกษาซงความคดในเชง

วชาการไดสะทอนใหเหนผานวธการท างานของคณะกรรมการชดน พจนานกรมฉบบนแกไขปรบปรงค าศพทกฎหมายทงหมดทเกบไวใหสอดคลองกบบญญตกฎหมายวาดวยเรองนนๆ ตามทใชในปจจบน พรอมปรบและเพมชอพชและสตวทมอยในพจนานกรมใหถกตอง โดยเพมชอสกล ชอวทยาศาสตร และวงศตามชอท ไดรบการยอมรบของสถาบนระหวางประเทศและนกวชาการสวนใหญ (ราชบณฑตยสถาน, 2546, น. ฃ)

คณะกรรมการช าระพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ปจจบน ราชบณฑตยสถานประกอบดวยคณะกรรมการมากถง 34 ชดในกอง

ศลปกรรมอนถอ เปนหนวยงานท รบผดชอบงานดานพจนานกรม และสารานกรมเปนหลก คณะกรรมการช าระพจนานกรมชดลาสดส าหรบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ประกอบดวย

ศาสตราจารย ดร. ประเสรฐ ณ นคร อดตนายกราชบณฑตยสถาน และนกวจยดเดนแหงชาตป พ.ศ. 2531 เปนผมความเชยวชาญดาน คณตศาสตร สถต ประวตศาสตรไทย ปฏทนไทย ภาษาไทย จารก ศลปวรรณคด และวฒนธรรม ด ารงต าแหนงกรรมการทปรกษา

ศาสตราจารยจ านงค ทองประเสรฐ ราชบณฑตกตตมศกด สาขาตรรกศาสตร นสตมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยรนแรก กอนจะไดทนจากมลนธเอเซย ไปศกษาตอดานอษาคเนยศกษาทมหาวทยาลยเยล ในสหรฐอเมรกา และไดรบปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด จากมหาวทยาลยรามค าแหง ด ารงต าแหนงประธานกรรมการ และกรรมการทานอนๆ เชน

Ref. code: 25595408300043MYR

84 ศาสตราจารย ดร.กาญจนา นาคสกล ราชบณฑตส านกศลปกรรม ประเภท

วรรณศลป สาขาภาษาไทย เปนผเชยวชาญภาษาและวรรณคดไทย รวมทงภาษาและวรรณคดเขมร ส า เรจการศกษาระดบปรญญาตรและปรญญาโท สาขาอกษรศาสตร (ภาษาไทย) และ ศ ลปศาสตรมหาบณฑ ต ( General Linguistics and Phonetics) และปร ชญาดษฎบณฑ ต (Cambodian and Thai Language and Literature) จากวทยาลยบรพศกษาและอาฟรกาศกษา มหาวทยาลยลอนดอน สหราชอาณาจกร

ศาสตราจารย ดร.กสมา รกษมณ เปนนกภาษาและวรรณคด ทมความเชยวชาญ ทงภาษาและวรรณคดสนสกฤต และภาษาและวรรณคดไทย เคยสอนอยทภาควชาภาษาตะวนออก คณะ โบร าณคด มห า ว ท ย าล ย ศ ลป าก ร ส า เ ร จ ก า รศ กษ าอ กษ รศ าสตรบณฑ ตและ อกษรศาสตรมหาบณฑต (ภาษาไทย) คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปรญญาโทและปรญญาเอก (Sanskrit and Indian Studies) มหาวทยาลยโตรอนโต ประเทศแคนาดา

กรรมการ 16 ทาน ไดแก (1) นายกฤษฎา บณยสมต (2) คณหญงกลทรพย เกษแมนกจ (3) นายจลทศน พยาฆรานนท (4) นางสาวนววรรณ พนธเมธา (5) นางประคอง นมมานเหมนท (6) นางสาววฒนา อนทรเกษตร (7) นายวไลศกด กงค า (8) นายศานต ภกดค า (9) พลตร หมอมราชวงศศภวฒย เกษมศร (10) นางสจตร กลนเกษร (11) นายอดม วโรตมสกขดตถ (12) เลขาธการราชบณฑตยสถาน นางสาวกนกวล ชชยยะ (13) ผอ านวยการกองศลปกรรม นางสาวศรพร อนทรเชยรศร (14) นางสาวกระล าภกษ แพรกทอง เจาหนาทราชบณฑตยสถาน ปฏบตหนาทกรรมการและเลขานการ (15) นายปยะพงษ โพธเยน เจาหนาทราชบณฑตยสถาน ปฏบตหนาทกรรมการและผชวยเลขานการ และ (16) นางสาววรรณทนา ปตเขตร ปฏบตหนาทกรรมการและผชวยเลขานการ

คณะกรรมการส าหรบการช าระพจนานกรมจะตองมความเชยวชาญดานภาษาเปนหลก เพราะงานส าคญของคณะกรรมชดน คอจะตองพจารณาเกยวกบตวนยามของค าศพทในพจนานกรม นอกจากน ยงจะตองม “ความรบาล สนสกฤต ซงคอนขางส าคญ เพราะวาพดไดวาแทบทกค าในพจนานกรมประมาณ 80 เปอรเซนตจะตองโยงมาจากบาล สนสกฤต” (นกวรรณศลประดบปฏบตการ, สมภาษณ, วนท 22 พฤศจกายน 2555)

ประธานกรรมการช าระพจนานกรมถอเปนบทบาททมความส าคญตอการก าหนดทศทางของพจนานกรมแตละฉบบ เมอคราวทประธานกรรมการช าระพจนานกรมเปนนกวทยาศาสตร กจะพบวามการเพมเตมค าศพทวทยาศาสตร (กาญจนา นาคสกล, สมภาษณ, วนท 7 กมภาพนธ 2560) หรอฉบบลาสดพ.ศ. 2554 ศาสตราจารยจ านงค ทองประเสรฐ ประธานกรรมการกเปนผเสนอ

Ref. code: 25595408300043MYR

85

ใหมการเพมค าศพทเกยวกบพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 9 (จ านงค ทองประเสรฐ, สมภาษณ, วนท 10 กมภาพนธ 2560) เมอพจารณาจากกระบวนการช าระพจนานกรมและคณะกรรมการช าระพจนานกรมจะพบวาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานสะทอนใหเหนถงบทบาทในการก าหนดลกษณะภาษามากกวา ความพยายามของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในการยอนกลบไปหาความเปน “ไทยแท” สะทอนใหเหนผานการท างานของคณะกรรมการช าระพจนานกรมปจจบนทไดมการเพมผเชยวชาญดานภาษาถนเขามาอยในคณะกรรมการเพอสบหาค า “ไทยแท” ทตกหลนอยในศพททองถน เนองจาก “ถาเราเอาเกณฑเรองของภาษากรงเทพฯ มาวด เราจะไมไดขอมลทเปนจรง เพราะวาภาษาไทยกรงเทพฯ ไดอทธพลจากตางประเทศอทธพลตางๆ นเยอะ แตค าทเปนภาษาไทยแทๆ จรงๆ ถาเราจะใชกบไทยถนเราจะพบจรงๆ นแหละคอค าไทย การสบหารากเหงาภาษาไทยแท” (นกวรรณศลประดบปฏบตการสมภาษณ, วนท 22 พฤศจกายน 2555) หากพจารณาจากขอมลขางตนจะเหนวาการพยายามดงภาษาถนเขามาอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดสะทอนใหเหนถงความหลากหลายของภาษา หากแตแสดงใหเหนถงความพยายามของราชบณฑตยสถานในการท าใหภาษาไทยเปนภาษาไทย “แท” ซงสะทอนใหเหนถงอดมการณของภาษาวาภาษา “ไทย” ทดควรมลกษณะใด ในขณะทภาษาถนกลบถกลดทอนความส าคญลง ซงแททจรงแลวกระบวนการ “สบรากเหงาภาษาไทยแท” กคอการสรางภาษามาตรฐาน (Bourdieu, 1983) ทราชบณฑตยสถานก าหนดขนมาใหเปนเอกลกษณของชาตเพอใชเปนสอในการถายทอดอดมการณความเปนชาต (Irvine and Gal, 2000; Woodlard, 1998) นอกจากนแลว กรรมการหลายทานยงคงเปนทานเดยวกบกรรมการทช าระพจนานกรมฉบบกอนหนาแสดงใหเหนถงการสบทอดและขยายอดมการณภาษามาตรฐานใหด ารงในสงคมไทยสบไป

2.2.1.1 การก าหนดมาตรฐานภาษาไทย ดวยราชบณฑตยสถานมหนาท ในการจดท าพจนานกรม สารานกรม

การบญญตศพท การก าหนดหลกเกณฑภาษาไทยควบคกบการอนรกษองคความรทไดสรางขนไวไมใหเกดการแปรเปลยนเนองจากถอเปนเอกลกษณของชาตตามทก าหนดไวในพระราชบญญตฉบบ พ.ศ. 2544 จงสงผลตอพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทท าใหมลกษณะเฉพาะตวทตอบสนองตอภาระหนาททไดรบมอบหมาย นอกจากการท าความเขาใจถงบรบทขององคกรทสงผลตอพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแลว อกหนงองคประกอบทตองท าการศกษาเพอใหเขาใจทมาของนยามความหมายทอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน คอ กระบวนการท างานพจนานกรมของราชบณฑตยสถานโดยจะน าเสนอผานการก าหนดค านยาม การเขยน และการออกเสยง

Ref. code: 25595408300043MYR

86

ค านยาม องคประกอบส าคญของพจนานกรมทกเลมคอบทนยาม เหตทกลาววาม

ความส าคญเพราะไมเพยงแตจะชวยใหเขาใจความหมายของค าศพท แตยงสงผลตอการน าไปใช ขอบเขตความร ความคดและความรสกของคนในสงคม

การนยามความหมายยงเปนการแสดงความรสกนกคดทประกอบดวยค าหรอศพทตางๆ มากมาย ซงจะอธบายถงสภาวะของสงใดสงหนง หรอมฉะนนกจะท าใหเราสามารถชใหเหนวา สงหนงแตกตางกบอกสงหนงไดเพยงพอทเดยว ถาเราสามารถใหค าจ ากดความของสงใดสงหนงไดด นนคอ ถาเราสามารถอธบายใหเหนวาสงนนคออะไร อยางนอยทสดกพอจะท าใหสงนนแตกตางไปจากสงอนๆ แลวละก โดยวธนเรากจะทราบหรอรจกสงนนๆ ไดด และทงจะแสดงใหเหนวาเรารจกสงนน ๆ ดดวย การอธบายถงสงทพนๆ อยางนแหละทจดวาเปน ตรรกศาสตรทวาดวยการนยามความหมาย (จ านงค ทองประเสรฐ, 2538, น. 114) ค านยามในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานก าหนดขนโดยมหลกใหเรยง

บทนยามทใชอยเสมอและมความหมายเดนไวกอน แตหากค าใดมการปรบเปลยนนยามและตองการแสดงใหเหนประวตของความหมาย กจะเสนอบทนยามเดมไวกอนแลวจงตามดวยบทนยามใหม (ราชบณฑตยสถาน, 2503, น. ช) ตวอยางแรกทแสดงใหเหนถงกระบวนการท างานและวธคดของราชบณฑตยสถาน คอ ค าวา “วาฬ”

วาฬ น. ชอสตวเลยงลกดวยนมในอนดบ Cetacea อนดบยอย Odontoceti และ Mysticeti มหลายชนดในหลายวงศ ขนาดใหญมาก หวมนใหญ หางแบบเพอชวยในการพยน า สามารถพนอากาศทมไอน าออกทางจมกไดเวลาโผลขนมาหายใจ เชน วาฬสน าเงน [Balaenoptera musculus (Linn.)] ซงเปนสตวเลยงลกดวยนม ทมขนาดใหญทสดในโลก เคยพบในนานน าไทย, วาฬแกลบครบด า (B. borealis Lesson) และวาฬแกลบครบขาวด า (B. acutorostrata Lacepède) ในวงศ Balaenopteridae, วาฬห วท ย (Physeteridae) ปลาวาฬ กเรยก. (ราชบณฑตยสถาน, 2556)

Ref. code: 25595408300043MYR

87

กอนหนาน ราชบณฑตยสถานใหค าอธบายวา “ปลาวาฬ” มาจากภาษาดชตสมยกลาง walvisc (วาล-วส) ค าวา visc ตรงกบค าวา fish ในภาษาองกฤษ แปลวา ปลา ดวยเหตน walvisc กคอ ปลาวาฬ มหลกฐานทพบการใชค านจากวรรณคดเรองสมทโฆษค าฉนท ในสมยอยธยาตอนปลาย วา “ปลาวาฬไลหลงครวญคราง” (ราชบณฑตยสถาน, 2553) นอกจากนแลว “ค านามเรยกชอสงตางๆ ในภาษาไทยมกมการบอกประเภทหรอลกษณะของค าประกอบอยดวย เชน ปลาท นกฮก งเขยว ซงเปนไปตามลกษณะของสงทปรากฎ เปนการสะทอนโลกทศนของผใชภาษาวาจดประเภทของสงเหลานตามลกษณะของปลา นก ง ” (กาญจนา นาคสกล, สมภาษณ, วนท 7 กมภาพนธ 2560) ค าอธบายของราชบณฑตแสดงใหเหนถงการน าความหมายมาใชก าหนดค าเรยกสตวตางๆ ซงเปนวธทก าหนดและชเฉพาะสงตางๆ อยางเปนรปธรรม

การก าหนดนยามของ “วาฬ” ขางตนเปนการอธบายตามลกษณะเดนของวาฬ คอ เปนสตว เล ยงลกดวยนม ซ ง เปนวธการก าหนดนยามทตรงกบหลกเกณฑของราชบณฑตยสถานแตอนทจรงแลวยงมหลกเกณฑอนๆ ทใชจ าแนกประเภทของสตวประเภทน เชน รปรางและสถานทอยอาศย ดวยเหตนแลว หากยดตามความหมายขางตน วาฬจงไมใชปลาซงเปนขอมลทบญญตขนภายหลงและขดตอการรบรของสงคมมาโดยตลอด อกทงยงเปลยนโลกทศนและมมมองการรบรของสงคมทมตอสตวประเภทน แมการสอสารในชวตประจ าวนจะสามารถเลอกใชค าไดตามความตองการ แตเมอเปนงานวชาการหรอเอกสารทเกยวของกบราชการแลวจงจ าเปนตองใชค าตามทก าหนดไวในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

กลาวโดยสรป กรณของ “วาฬ” ทใชในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแสดงใหเหนถงหลกในการก าหนดนยามทอางองตามหลกวชา และสงผลให “วาฬ” ไมใช “ปลาวาฬ” ซงแตกตางไปจากการรบรของสงคม “วาฬ” ราชบณฑตยสถานกลบเลอกใชวธการหลบเลยงการใหความหมายทชเฉพาะและน าความหมายไปก าหนดค าเรยกชอสตวประเภทน จงสงผลใหตองเปลยนแปลงการรบรเกยวกบ “วาฬ” ใหม

นอกจากการอางองตามหลกวชาแลว ราชบณฑตยสถานยงมตวอยางค านยามของค าศพทเกยวกบเพศ ค าศพทเกยวกบชาตพนธ และค าศพทกฎหมายในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ชวยใหเหนวธคดของราชบณฑตในการสรางค านยาม ดงน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 มการเกบค าศพทเกยวกบเพศ คอ “ชาย” “หญง” “กะเทย” และ “เพศ” โดยใหความหมายวา

ชาย น. มนษยเพศผซงโดยก าเนดมลงคเปนอวยวะสบพนธ, ผชาย กวา. หญง น. มนษยเพศเมยซงโดยก าเนดมโยนเปนอวยสบพนธ, ผหญง กวา.

Ref. code: 25595408300043MYR

88

กะเทย น. คนทมอวยวะเพศทงชายและหญง, คนทมจตใจและกรยาอาการตรงขามกบเพศของตน; ผลไมทเมลดลบ เชน ล าไยกะเทย. (อะหม วาเทย). เพศ น. รปทแสดงใหรวาหญงหรอชาย; (ไว) ประเภทค าในบาลและสนสกฤตเปนตน, ตรงกบ ลงค หรอ ลงค; เครองแตงกาย; การประพฤตปฏบตตน เชน สมณเพศ. (ส. เวษ; ป. เวส). (ราชบณฑตยสถาน, 2556) การเขยนบทนยามขางตนใชหลกการเขยนพจนานกรมของราชบณฑตยสถาน

คอ เกบความหมายทเปนความหมายตรงของค าศพทกอน ดวยเหตน การอธบายค าศพทขางตน “จงอธบายความหมายของเพศจากเพศโดยก าเนดเปนหลก หากทางการแพทยและทางกฎหมายยอมรบการเปลยนแปลงสภาพทางเพศภายหลงก าเนดวามผลท าใหเพศเปลยนไป ส านกงาน ราชบณฑตยสภา โดยคณะกรรมการช าระพจนานกรม อาจพจารณาน าความหมายทขยายและเปนทยอมรบแลวนนมาอธบายเพมเตมได” (ราชบณฑตยสภา, 2560) ค าอธบายนแสดงใหเหนวา ราชบณฑตยสภาไมไดใหความส าคญและเพกเฉยกบสภาพทางเพศของมนษยทมความหลากหลายในสงคม แตใหค านยามโดยเนนหลกวชาทอางองจากสภาพทางกายภาพและการรบรองจากทางการแพทยและทางกฎหมาย ซงวธคดแบบชขาดและแบงเพศของมนษยออกเพยงแค “ชาย” “หญง” หรอ “กะเทย” เชนนสงผลใหไมสามารถเหนมตอนๆ ของความเปนมนษยทนอกจากจะมองคประกอบทางกายภาพแลวยงมมตในดานความคด จตใจ ความรสกและอนๆ อก ในความเปนจรงแลวยงมผทมความคดหรอรสนยมเรองเพศทหลากหลายมากเกนกวาทราชบณฑตยสภาไดก าหนดไว การใหค านยามโดยยดหลกวชาเปนหลกหรอการใชหลกวชาเปนฐานคดส าหรบการก าหนดนยามแทนการใชขอมลทเกดขนจรงในบรบททางสงคมเปนฐานในการคดค านยามจงสงผลใหเกดความสบสนและปญหากบกลมคนในภายหลงเพราะเกยวของกบระบบทะเบยนราษฎรและการแจงเกด การพจารณาเรองเพศโดยการยดตามนยามความหมายของราชบณฑตยสถานจงสงผลตอการปลกฝงทศนคตของคนในสงคม (Bourdieu, 1986) ทมองวา “กะเทย” เปนความผดปกตเพราะไมแสดงพฤตกรรมตามเพศของตน และถกน าไปใชโดยมนยแฝงดวยการดถก

โดยสรปแลว ตวอยางค าศพทเกยวกบเพศ ราชบณฑตสถานเลอกใชวธการ ชขาดความหมายของค าวาเพศ โดยไมเปดพนทส าหรบความหลากหลายหรอพจารณามตอนๆ ทบงชความเปนเพศของมนษย ดวยเหตน จงไมสามารถมองเหนความหลากหลายในมตของความเปนมนษย

นอกจากค าศพทเกยวกบเพศแลว พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ยงน าเสนอตวอยางทแสดงใหเหนถงการสรางภาพตวแทนของเพศและสถานะทางสงคม ดงน

Ref. code: 25595408300043MYR

89

มายาคตเกยวกบเพศหญง เชน กนรอน ก. นงอยทใดไดไมนาน เชน แมคนนกนรอน นงทไหนไมไดนานหรอก กนหนก ก. นงอยทใดทหนงไดนาน ๆ ไมลกหรอขยบเขยอนไปไหนงาย ๆ เชน แมคนนกน

หนก ไปนงคยอยบานเพอนตงแตเชายงไมยอมกลบ กระดกระดา ก. ระรกระร, ตนเตนแสดงความสนใจเพศตรงขาม, เชน พอเหนหนมหลอ ๆ มา

รวมงาน สาว ๆ กกระดกระดากนเปนแถว , แสดงทาทางอยางเหนไดชดวาดใจหรอพอใจมาก เชน แครวาผชายจะมาสขอลกสาว วาทแมยายกกระดกระดาจนเกบอาการไมอย

ฉาย ก. กรายใหเหน เชน หลอนฉายไปฉายมาทงวน สวด ก. นนทาวาราย, ดดา, วากลาว เชน ถกแมสวด สะเดดยาด ว. อยางทสด เชน ผหญงคนนนสวยสะเดดยาด เฉยว ว. ล ายค, น าสมย เชน ผหญงคนนแตงตวเฉยว

มายาคตเกยวกบเพศชาย เชน เกา ว. เชยวชาญ, มประสบการณหรอความช านาญมาก เชน คณปเกามากในเรอง

พระเครอง มายาคตเกยวกบสถานะทางสงคม เชน

กระดก ว. ขเหนยวอยางไมยอมใหอะไรแกใครงาย ๆ เชน เจานายคนนกระดกจรง ๆ ดนสอแทงเดยวกไมยอมใหเบก

กวน น. กลมคนทสนทสนมและรวมท ากจกรรมเดยวกนเปนประจ า เชน เขาสนทกบรฐมนตรคนนเพราะเลนกอลฟฟกวนเดยวกน, กลมคนทมกกอความวนวาย เชน กวนมอเตอรไซคซง กวนกวนเมอง

กน น. สตปญญาทแหลมคม, นยมใชกบค าวา ม หรอไมม เชน หวหนาคนนมกน เดก คนนไมมกนเอาเลย

หวอก น. สภาพทนาเหนใจ เชน หวอกแมคา หวอกคนจน เลง ก. ขนเสยงดง เชน เมอเชาถกเจานายเลง

เพอหลกเลยงการน าเสนออคตทางเพศ หรอชนชนทางสงคม เนอหาของพจนานกรมควรมความเปนกลางเพอชวยใหผอานเกดความเขาใจไดอยางถกตอง (Mugglestone, 2011, pp. 10-12) พจนานกรมสามารถเลอกใชสรรพนามบรษท 3 เชน “เขา” ซงเปนค าสรรพนามทไมบงชเพศมากเทากบการใชค าวา “แมคนน” “หนมหลอๆ” “สาวๆ” หรอ “หลอน” เชน “เขาคนนกนรอน นงทไหนไดไมนานหรอก” เปนการเปดกวางส าหรบการตความและการน าไปใชโดยทไมได

Ref. code: 25595408300043MYR

90

บดเบอนนยามความหมายของค าทก าหนดไว นอกจากนยงสามารถใชวธละประธานของประโยค เชน “แตงตวเฉยว” “คนนมกน” หรอ “เราเลนกอลฟกวนเดยวกน”

อกหน งตวอยางท แสดงให เหนหลกเกณฑ ในการนยามค าศพทของราชบณฑตยสถาน คอ ค าศพทเกยวกบชาตพนธ ดงน

การนยามค าศพทเกยวกบชาตพนธ ค าวา “ชาตพนธ” ปรากฏขนครงแรกในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2525 มนยามวา “กลมทมพนธะเกยวของกน และทแสดงเอกลกษณออกมาโดยการผกพนลกษณาการของเชอชาตและสญชาตเขาดวยกน. (อ. ethnos).” นยามนด ารงอยเรอยมาโดยไมมการเปลยนแปลงในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 และ พ.ศ. 2554 ขณะทพจนานกรมฉบบมตชนนยามวา “กลมคนทมความเกยวเนองทางเชอชาต และมวฒนธรรมเฉพาะรวมกน. (อ. ethnos). นยามของมตชนสะทอนใหเหนถงมตทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธมากกวาราชบณฑตยสถาน นยามของราชบณฑตยสถานใหความส าคญกบเชอชาตและสญชาตเปนหลกและสะทอนใหเหนผานการนยามค าศพทเกยวกบกลมชาตพนธในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 การทราชบณฑตก าหนดความหมายค าวา “ชาตพนธ” ดวยการผกขาดค านยามเขากบ เชอชาตและสญชาตกอใหเกดขอจ ากดในการท าความเขาใจกลมชาตพนธทด ารงอยในสงคมเนองจากลกษณะทางชาตพนธไมไดเปนสงทเกดจากปจจยทางกายภาพและชวภาพ หากแตเปนกระบวนการทกอตวขนจากสงแวดลอม การปรบตว การด าเนนชวต กลาวอกนยหนงกคอส านกทางชาตพนธเปนกระบวนการทผนแปรตามปจจยดานวฒนธรรม เชน ภาษา การแตงกาย และขนบธรรมเนยม สงแวดลอม หรอการจดระเบยบทางสงคม (Barth, 1969; Leach, 1964)

แมค าวา “ชาตพนธ” จะปรากฏขนในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 เปนครงแรก แตค านกลบปรากฏขนเพยงครงเดยวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบ (พทธศกราช 2550-2554) (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2549, น. ก) โดยทกอนหนาน คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมการใชค าวา “คนไทยตางวฒนธรรม” ทสะทอนใหเหนถงการตระหนกถงกลมคนอนๆ ทด ารงอยในสงคม อยางไรกตาม ค าดงกลาวกยงสะทอนใหเหนถงการขาดการพจารณาถงความละเอยดออนในเรองความหลากหลายทางเชอชาต และเปนการแสดงใหเหนถงฐานคดในการใชวฒนธรรมไทยเปนศนยกลาง

สวไล เปรมศรรตน (2549) นกภาษาศาสตรน าเสนอวามกลมชาตพนธทปรากฏอยในประเทศไทยทงหมด 70 กลม อยางไรกตาม หากพจารณาชอของกลมชาตพนธจากชอภาษาจะพบวาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 เลอกน าเสนอชนชาตและกลมชาตพนธ

Ref. code: 25595408300043MYR

91

เพยงบางกลม ไมไดครอบคลมความหลากหลายทางชาตพนธทด ารงอยในประเทศไทย และมหลกในการใหค านยามค าศพทกลมนโดยพจาณาตามลกษณะทางภมศาสตร ลกษณะทางกายภาพ วถการด าเนนชวต ภาษาทใชในการสอสาร และศาสนา โดยจะขอยกตวอยางดงน

การนยามโดยใชเกณฑตามลกษณะทางภมศาสตร เชน เวยดนาม น. ชอประเทศและชนชาตทอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มพรมแดนตดตอกบเขมร

ลาว และจน ประชากรสวนใหญเปนชนเชอชาตเวยด , เรยกเตมวา สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม.

ลอ 1 น. ไทยพวกหนงอยในแควนสบสองปนนา. พวน 3 น. ชาวไทยพวกหนง เดมมถนฐานอยในประเทศลาว สวนหนงไดอพยพมาตงถนฐาน

อยทางภาคกลางของประเทศไทย. เมง น. ชอชนชาตโบราณอยทางเหนอแหลมอนโดจน นยวาเปนบรรพบรษของมอญ.

การนยามตามลกษณะทางกายภาพ เชน นกรอยด [-กรอย] น.

ชนชาตผวด า มลกษณะผมหยกขอดตดศรษะ ปากหนา เชน นโกร ซาไก. (อ. Negroid).

การนยามตามวถการด าเนนชวต เชน โซง น. ชาวไทพวกหนง ผชายนงกางเกงสด าหรอสครามแก ผหญงนงซนสด าหรอ

สครามแกมลายขาวเปนทาง ๆ ลงมา เรยกวา ลายแตงโม , ซง ซงด า หรอ ไทด า กเรยก.

ตาด 4 น. ชอมองโกลเผาหนงทชอบรบราฆาฟนและอพยพเรรอนอยเสมอ บางทกเรยกวา ตาดมองโกล, ชอภาษาของพวกตาด ใชพดกนในดนแดนตงแตทวเขา อราลทางตะวนตกไปจนถงทวเขาอลไตทางตะวนออก.

ยปซ น. ชนเผาเรรอน เชอสายคอเคซอยด ผวคล า เดมอาศยอยในอนเดย เขาไปเรรอนในยโรปประมาณพทธศตวรรษท 19-20 ด ารงชพดวยการเลนดนตร คามา ท านายโชคชะตา เปนตน. (อ. Gypsy, gipsy).

การนยามตามภาษาทใชในการสอสาร เชน ขา 1 น. คนชาวเขาจ าพวกหนง แบงออกเปน 2 พวก พวกหนงพดภาษาในตระกล

มอญ-เขมร เชน ขาอตตะปอ ขาตองเหลอง และอกพวกหนงพดภาษาในตระกลอนโดนเซยน ไดแก ขาระแด และขาจะราย.

สวย 2 น. ชนชาตพดภาษาตระกลมอญ-เขมรพวกหนงอยทางภาคอสาน.

Ref. code: 25595408300043MYR

92

การนยามตามศาสนา เชน ซก 2, ซกข น. ชอศาสนาหนงในอนเดย มปฐมศาสดาชอ ครนานก; ชอชาวอนเดยพวกหนงท

นบถอศาสนาซกขสวนมากอยในแควนปญจาบ ประเทศอนเดย; สกข หรอ สข กวา.

มสลม [มดสะลม] น.

ผนบถอศาสนาอสลาม.

ว ธ ก า ร น ย า ม แ ล ะ เ ร ย ก ช อ ก ล ม ช า ต พ น ธ ข อ ง พ จ น า น ก ร ม ฉ บ บราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 กอใหเกดปญหาตอไปน

ประการแรก เชนเดยวกบค าศพทอนๆ ค าศพททบรรจอยในพจนานกรมทผานกระบวนการสรางภาษามาตรฐานอนเปนสวนหนงของการสรางรฐชาตเปนการพจารณาภาษาเปนเพยงวตถทถกดงออกจากบรบทและไมไดสะทอนชวตทางสงคมของตวบคคลอยางแทจรง

ดวยเหตน ราชบณฑตยสถานจงใชหลกเกณฑในการสรางค านยามอธบายกลม ชาตพนธตางๆ โดยใชเกณฑตามลกษณะทางกายภาพ วถชวต ภาษา และศาสนาซงกอใหเกดปญหาประการทสอง คอ การใชอ านาจในการจดกลมชาตพนธเปนการแบงแยกและยดเยยดความเปนอนใหกบบคคลเหลาน เพราะอนทจรงแลว ยงมงานศกษาทแสดงใหเหนถงความสบสนและปญหาในการเรยกชอกลมชาตพนธ เชน กลมชาตพนธเรยกตนเองวา “ลวะ” ขณะทราชการเรยกวา “ถน” หรอกลมชาตพนธเรยกตนเองวา “ปลง” ทางราชการเรยกวา “ลวะ” (ฉววรรณ ประจวบเหมาะ, 2555, น. 17)

ประการทสาม พจนานกรมเลมนแสดงใหเหนถงการขาดการพจารณาถงการปรบเปลยนลนไหลของส านกทางชาตพนธ กลาวคอกลมชาตพนธเลอกทจะปรบใชอตลกษณเพอตอรองใหไดสทธประโยชนเมอมการยายถนฐาน และพรอมจะแสดงส านกความเปนชาตพนธของตนเองเมออยในชมชนของตนเอง (Barth, 1969; Leach, 1964) แตพยายามชเฉพาะความเปน ชาตพนธทเปนการยดตดตวบคคลกบพนท ลกษณะทางกายภาพ ภาษา ศาสนาและวฒนธรรม

เมอเปรยบเทยบกบการใหค านยามค าศพทเกยวกบกลมชาตพนธระหวางพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 กบพจนานกรมฉบบมตชนแลวจะพบวธการนยามทแตกตางกนดงตวอยางตอไปน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 นยามค าวา “กลา” ไวดงน กลา น. ชนชาตตองสและไทใหญ, กหลา หรอ คลา กวา ; (ถน-พายพ) ใชเรยกชน

ตางประเทศ เชน เรยกชนชาตฝรง วา กลาขาว, เรยกชนชาตแขก วา กลาด า

Ref. code: 25595408300043MYR

93

พจนานกรมฉบบมตชน นยามค าวา “กลา” ไวดงน กลา น. ค าเรยกชาวเอเชยกลมหนงไมอาจระบสญชาตได เขาใจวาเปนแขกหรอกลม

คนทมาจากอนเดย หากเปนคนผวขาวเรยกกลาขาว และหากผวคล าหรอด าเรยกกลาด า ค านภาษาไทยใหญแตเดมหมายถง คนงานหรอกลลกจางบรษทชาวองกฤษสมยองกฤษปกครองพมา ไดแก กะเหรยง มอญ พมา ไทยใหญ และอนเดย

ค านยามของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 เปนการระบกลมชาตพนธอยางตรงไปตรงมา ขณะทค านยามของพจนานกรมฉบบมตชนเปนการแสดงขอมลเกยวกบทมาของค าซทเชอมโยงกบบรบททางสงคม และแสดงใหเหนถงความหมายของการใชค า “กลาด า” ทครอบคลมหลากหลายกลมชาตพนธ นอกจากนแลว เมอศกษานยามของค าศพทเกยวกบชาตพนธโดยเปรยบเทยบระหวางนยามของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 และพจนานกรมฉบบมตชน จะพบวธการใหค าอธบายค าศพท ดงน

นยามของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554

นยามของพจนานกรมฉบบมตชน

ลอ ไทยพวกหนงอยในแควนสบสองปนนา. กลมชาตพนธหนง พดภาษาตระกลไท. พวน ชาวไทยพวกหน ง เดมมถนฐานอย ใน

ประเทศลาว สวนหนงไดอพยพมาตงถนฐานอยทางภาคกลางของประเทศไทย.

กลมชาตพนธหนง พดภาษาตระกลไท ม ถ น ก า เ น ด อ ย ท แ ข ว ง เ ช ย ง ข ว า ง สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว.

เมง ชอชนชาตโบราณอยทางเหนอแหลม อนโดจน นยวาเปนบรรพบรษของมอญ.

ชนชาตมอญ.

นกรอยด ชนชาตผวด า มลกษณะผมหยกขอดตดศรษะ ปากหนา เชน นโกร ซาไก. (อ. Negroid).

นโกร ชนชาตหนงลกษณะผวด า ผมหยก ปากหนา. (อ. Negro).

โซง ชาวไทพวกหนง ผชายนงกางเกงสด าหรอสครามแก ผหญงนงซนสด าหรอสครามแกมลายขาวเปนทาง ๆ ลงมา เรยกวา ลายแตงโม, ซง ซงด า หรอ ไทด า กเรยก.

กลมชาตพนธหนงทพดภาษาตระกลไท, ซงด า หรอ ทรงด า กเรยก.

สวย ชนชาตพดภาษาตระกลมอญ-เขมรพวกหนงอยทางภาคอสาน.

ชาวกย ซงเปนกลมชาตพนธหนง พดภาษาตระกลมอญ-เขมร

Ref. code: 25595408300043MYR

94

ตาด ชอมองโกลเผาหนงทชอบรบราฆาฟนและอพยพเรรอนอยเสมอ บางทกเรยกวา ตาดมองโกล, ชอภาษาของพวกตาด ใชพดกนในดนแดนตงแตทวเขา อราลทางตะวนตกไปจนถงทวเขาอลไตทางตะวนออก.

ชอมองโกลเผาหนง มกอพยพเรรอนไป และชอบรบราฆาฟน บางทเรยกวา ตาดมองโกล, ชอภาษาของชนพวกน.

ขา คนชาวเขาจ าพวกหนง แบงออกเปน 2 พวก พวกหนงพดภาษาในตระกลมอญ-เขมร เชน ขาอตตะปอ ขาตองเหลอง และอ ก พ ว ก ห น ง พ ด ภ า ษ า ใ น ต ร ะ ก ลอนโดนเซยน ไดแก ขาระแด และ ขาจะราย.

ค าเรยกกลมชาตพนธอยางรวม ๆ มทงกลมทพดภาษาตระกลมอญ-เขมรและกลมทพดชวา-มลาย; ค าเรยกกลมคนอยางดแคลนวาเปนขาทาส

จากชดค าศพทเดยวกนตามตวอยางขางตนแสดงใหเหนถงการใหค านยามทมจดเนนแตกตางกนระหวางพจนานกรมทง 2 เลม กลาวคอ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 มการใหค าอธบายในเชงพนทของกลมชาตพนธเปนหลก และมขอมลอนเสรมเขามาในค านยาม เชน เชอชาต ภาษา และการแตงกาย ขณะทพจนานกรมฉบบมตชนใชเกณฑภาษาในการนยามกลม ชาตพนธเปนหลก อยางไรกตาม เมอค าศพทเหลานถกจดไวในหมวดหมค าศพทกลมชาตพนธแลวจะพบวาวธการใหค าอธบายเปนไปภายใตกรอบมโนทศน “เชอชาต วฒนธรรม และภาษา” เปนหลกซงเชอชาตมกผกตดกบพนทหรอถนก าเนดของกลมชาตพนธ ซงวธการนยามนมความแตกตางไปจากการใหความหมายของค าวา “ชาต” ซงเปนมโนทศนหลกของชาตไทยดงจะอธบายในบทท 3

การน าเสนอชดค าศพทเกยวกบชาตพนธของคณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแสดงใหเหนถงความวธการน าเสนอค านยามตามทตง รปรางลกษณะ และวถชวต นอกจากนการทคณะกรรมการช าระพจนานกรมเลอกน าเสนอกลมชาตพนธเพยงแคจ านวนหนงกแสดงใหเหนถงอ านาจในการคดเลอกทจะใหกลมชาตพนธสามารถมพนทรวมกบวฒนธรรมไทยและชาตไทย กลาวโดยสรป กระบวนการสรางภาษามาตรฐานในกลมค าศพทเกยวกบชาตพนธนอกจากจะเปนการมองขามความหลากหลายทางส านกชาตพนธแลวยงเปนการลบลางกลมชาตพนธทไมไดปรากฏชอในพจนานกรมฉบบน

นอกจากการก าหนดค านยามแลว การเขยนยง เปนอกพนทหน งทราชบณฑตยสถานมบทบาทส าคญในการก ากบมาตรฐานภาษาไทย ซงแสดงใหเหนถงการเมองของภาษา ดงรายละเอยดตอไปน

Ref. code: 25595408300043MYR

95

การเขยน วตถประสงคหนงของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานคอ “ทางราชการ

ตองการใหเปนแบบฉบบของการเขยนหนงสอไทยทจะใชในทางราชการ” (ราชบณฑตยสถาน, 2556, น. ญ) ในสวนของอกขระวธหรอการเขยนสะกดตวการนต ผท าพจนานกรมควรจะตองเกบค าทเขยนเปนรปตางๆ ทมใชทงหมดในหนงสอ หากเกบค าเขยนไมครบรป ผอานไปพบเจอตวเขยนทตางไปจากระบไวในพจนานกรม “และอาจตไดวาพจนานกรมบกพรอง ขอนเปนขอทคณะกรรมการหนกใจทสด เพราะวธเขยนหนงสอไทยไดววฒนาการผนแปรมาโดยล าดบ รปของค าทเขยนยอมมตางๆ กนแตละยค แตละสมย การทจะใหเกบหมดทกรปเทาทเขยนกนยอมเหลอวสยทจะท าได” (ราชบณฑตยสถาน, 2556, น. ป) ดวยเหตนแลว ราชบณฑตยสถานจงตองหาจดประสานระหวางการก าหนดมาตรฐานการเขยนหนงสอไทยกบการเกบค าทมรปการเขยนแตกตางกนเปนขอมลส าหรบการอางองดวยการ “เขยนตามกฎเกณฑโบราณ” คอเกบค าทนยมใช เชน ค าวา “มนษย” ภาษาสนสกฤต กบ “มนสส” ภาษาบาล พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดเลอกเกบเฉพาะ “มนษย” สวนค าทมรปเขยนทแตกตางระหวางสมยโบราณและสมยปจจบนกเลอกเกบไวทงสองค า และเพม “(โบ)” เพอแสดงใหเหนวาเปนค าโบราณ เชน “วงษ (โบ)” และ “วงศ” ส าหรบค าจากภาษาบาลสนสกฤตทมใชในภาษาไทยเปนเวลานานจนกลายเปนค าไทย ใหใชอกขรวธตามรปโบราณ เชน “พราหมณ” ไมเปลยนมาเขยน “พราม” แตถาไมเคยใชเชนนนกใชตามอกขรวธของไทย เชน “ส าล” ไมเขยนเปน “ศมล” เพอเลยนแบบการเขยนสนสกฤต “ศาลมล” (ราชบณฑตยสถาน, 2503, น. จ-ฉ)

อนทจรงแลว เมอพจารณาตวสะกดหรอการเขยนจากค าศพทตวอยางขางตนจะพบวารปเขยนไมไดมความสมพนธกบเสยงอยางอยางสมบรณทกประการ ค าวา “วง” สามารถเขยนไดทง “วง” “วงส” “วงศ” “วงษ” แตราชบณฑตยสถานเลอกทจะใหความส าคญกบกฎเกณฑและน ามาใชเปนค าอธบายส าหรบการก าหนดมาตรฐานทางภาษา ซงอนทจรงแลวในสงคมมการเลอกใชภาษาทหลากหลายและมความหมายแกตนเองมากกวาทจะยดถอตามหลกเกณฑของราชบณฑตยสถาน เชน การเขยนชอเฉพาะทเลอกใชตวสะกดและวรรณยกตตามการพยากรณ ดวงชะตา

ครงหนง น.อ. สมภพ ภรมย ร.น. กลาวถงการปฏรปภาษาไทยไวในบทความเรอง “ววฒนาการลกษณะอกษรไทย” โดยในบทความไดกลาวถงการเขยนอกษรทพระบาทสมเดจ พระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงคดขนใหมโดยใหเขยนทงพยญชนะและสระอยในบรรทดเดยวกน บทความนกอใหเกดปฏกรยาในวงการหนงสอตามทปรากฏในจดหมายขาวภาษาและหนงสอของสมาคมหนงสอ ฉบบประจ าเดอนมถนายน พ.ศ. 2525 ในตอนหนงวา “กระทรวงศกษาธการไดมการประชมปรกษาหารอกนระหวางขาราชการชนผใหญและนกอกษรศาสตรเหนวา ควรจะไดมการปฏรป

Ref. code: 25595408300043MYR

96

อกษรไทยเสยใหมเพราะนกวทยาศาสตรมความเหนวา การทภาษาไทยมสระอยขางบนและขางลางพยญชนะนนเปนอปสรรคตอการพฒนาเครองมอสอสาร โดยเฉพาะดานคอมพวเตอร หากสามารถท าใหตวอกษรอยในบรรทดเดยวกนไดทงหมดกจะด รวมทงเรองการใชเครองหมายวรรคตอนกยงมปญหาอยมาก” (รายงานการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 6/2525)

ในทประชมมผอภปรายแสดงความคดเหนทงทเหนดวยและไมเหนดวยกบการปฏรปภาษาไทย

นายสลกษณ ศวรกษ ไดกลาววา คนทจะมาเปนผปฏรปภาษาไดนนตองเปนนกปราชญราชบณฑต เปนกว เปนนกเขยนนยาย เรองสน จงจะท าได และไดกลาวพาดพงถงราชบณฑตยสถานวาศพทบญญตของราชบณฑตยสถานนนเกดข น ได เพราะผ ค ดศพท เปนผท มความสามารถทางภาษา เชน กรมหมนนราธปพงศประพนธ พระยาอนมานราชธน หากขาดทานผมอจฉรยะเหลานกไมสามารถเอาสถาบนของทางราชการมาขมขประชาชนได การใชเครองหมายวรรคตอนกเชนเดยวกน เปนสงด ทควรใช แตควรใชตามทโบราณมอยแลว เชน ฝนทอง ฟองมน ฯลฯ ไมควรใชตามอยางฝรง (รายงานการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 6/2525) ขอคดเหนของนายสลกษณ ศวรกษแสดงใหเหนวาภาษาไทยในลกษณะทเปน

ภาษาบรสทธทถกก าหนดจากชนชนน าทางสงคม ไมใชภาษาทสะทอนใหเหนถงปฏสมพนธระหวางภาษากบผใช หากแตเปนภาพของภาษาทมอ านาจเหนอผใชเนองจากตองผานการกลนกรองมากจากผคดทมอจฉรยะหาทมความส าคญมากกวาสถาบนหรอราชบณฑตยสถาน

อยางไรกตาม ในทายทสดเลขานการการประชมไดตงขอสงเกตวาหากนกวทยาศาสตรสามารถประดษฐเครองคอมพวเตอรส าหรบการใชงานได กควรทจะคดประดษฐใหสามารถใชกบอกษรไทยไดโดยทไมตองเปลยนแปลงอกขระไทยแตอยางใด (รายงานการประชม ราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 6/2525) ดงเชนทเหนในปจจบน แปนพมพภาษาไทยของคอมพวเตอรรวบรวมตวอกษร สระ วรรณยกตและเลขไทยทงหมดทมใชในในปจจบนตามทมใชอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานรวมทงสน 46 แปน โดยกระจายตามความนยมในการใชงาน ไมไดกระจายตามล าดบตวอกษร กลาวคอ ตวอกษรทมการใชงานบอยและเปนตวอกษรพนฐานจะกระจายอยในต าแหนงทใกลกบนวมอทง 8 นว ขณะทตวอกษรทไมคอยมการใชงานหรอเปนตวอกษรพองเสยง เชน ษ ศ จะตองกดปม shift หรอกระจายอยบรเวณขอบแปนพมพ นอกจากน เครอง

Ref. code: 25595408300043MYR

97

คอมพวเตอรยงมระบบตรวจสอบการสะกดค าในโปรแกรม Microsoft word เพอชวยอ านวยความสะดวกแกผใชเพราะสามารถเลอกเปลยนตวสะกดใหถกตองตามหลกไวยากรณได อยางไรกตาม มขอสงเกตวาระบบตรวจสอบค าผดในภาษาองกฤษจะดกวาภาษาไทย และสามารถตรวจสอบความถกตองตามหลกไวยากรณไดดวย เชน การเตม s ทายกรยาทตามหลงสรรพนามเอกพจนในประโยคทอธบายถงเหตการณทเกดขนในปจจบน (present simple) แตส าหรบภาษาไทยนนระบบตรวจสอบค าผดย ง ไมมขอสรปท ชด เจน เชน “โลกาภวตน” เปนศพทบญญต ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน แตโปรแกรมขดเสนใตสแดงใตค า “ภวตน” แมคอมพวเตอรจะชวยใหการเขยนหนงสอมความสะดวกงายดายมากยงขน แตทางทดแลวผใชงานควรจะตองตรวจสอบความถกตองของงานพมพดวยตนเอง เปนทนาสนใจวา ภาษาทมระเบยบแบบแผนทชดเจนอยางภาษาไทยกลบพบขอขดแยงในระบบตรวจสอบค าผด แตกตางจากภาษาองกฤษทไมมมาตรฐานทางภาษาแตสามารถชวยก าจดขอผดพลาดในการพมพภาษาไดมากกวา ซงขอสงเกตของเลขานการในทประชมแสดงใหเหนถงความเพกเฉยตอระบบอนๆ ทชวยในการสนบสนนการเขยนภาษา โดยยงคงยนยนถงความส าคญของหลกเกณฑทางภาษาของราชบณฑตยสถานทผอนจะตองปรบเปลยนหรอพฒนาใหตอบสนองกบราชบณฑตยสถานเทานน

ดวยพฒนาการของคอมพวเตอร การสอสารออนไลนและการสรางอตลกษณเฉพาะตวของกลมคนในโลกออนไลน “ภาษาสกอย” จงไดถกพฒนาขนเพอตอบสนองความตองการของผสอสารภาษาในโลกออนไลน

"ภาษาสกอย" : วบตหรอสรางสรรค นอกจากการพยายามครอบง าอ านาจทางภาษาแลว การท “ราชบณฑต”

ออกมาวพากษวจารณภาษาสกอยวาเปนการท าลาย “ภาษาไทย” ยงแสดงใหเหนความขดแยงทางความคดภาษาไทยไมไดถกผลตขนโดยบคคลใดบคคลนงและใชเวลายาวนานผานการปฏรปหลายครง กวาจะตกผลกมาเปน “ภาษาไทย” อยางทใชอยในปจจบน และในสมยจอมพล แปลก พบลสงครามกมการปฏรปภาษาไทยใหมความงายดายมากขน ปรบการเขยนใหเหลอเปนรปทเรยบงาย ตดตวอกษรและปรบการเขยนทมความยงยากออกไป

ใน พ.ศ. 2550 เกดค าศพทใหมทใชเรยกกลมวยรนทมลกษณะเฉพาะกลม เชน “เดกแวน” ค าวา “แวน” มาจากเสยงการปรบทอไอเสยใหมเสยงดงเมอบดเครอง เดกแวนมกแตงกายดวยกางเกงขาเดฟ เสอสด าพอดตวมลายสกรนวงนกรอง หรอเสอลายสกอตแขนยาวและกางเกงขาสน สวนใหญสวมรองเทาแตะ และ “สกอย” หมายถง วยรนหญงทซอนทายมอเตอรไซคของเดกแวน มกนงกางเกงขาสน สวมเสอสายเดยว เสอกลาม หรอเกาะอก หรอเสอยดขนาดเลก รองเทาแตะแบบหคบ แตงหนาขาว ทารมฝปากสแดงดวยน ายาอทยทพย ใสคอนแทกเลนสแฟชน

Ref. code: 25595408300043MYR

98

“บกอาย” เพอใหดวงตากลมโต หลายคนมกมรอยแผลเปนบรเวณนองขาและหนาแขงจากการสมผสทอไอเสย (ชวตรา ตนตมาลา, 2556)

ภาษาของกลม “สกอย” คอภาษาทน าตวอกษรทแทบจะไมมการน ามาใชในปจจบนกลบมาใชใหม เชน ฒ ฏ ฆ ฌ ทมาจากการกดแปน shift บนคยบอรดคางไวแลวพมพ ลดรปสระโดยเฉพาะสระผสม ใชวรรณยกตชวยในการอาน และเพมตวอกษรเขามาเพอสรางเสยงผสม เชน

ษมคลมนญฒสกอย-สมาคมนยมสกอย ญณฎฏฮณรบ-ยนดตอนรบ ษวษดลร-สวสด ภษไธญ-ภาษาไทย อนทจรงแลว ภาษาของกลม “สกอย” มผลตอรปการเขยนตวหนงสอ

โดยเฉพาะอยางยงรปเขยนทมาจากการพมพเพราะการเขยนเชนนเกดขนจากการกดแปน shift คางไวเฉพาะในการสอสารออนไลนเทานนและไมท าใหภาษาวบต (ชวตรา ตนตมาลา, 2556) จงไมมผลตอการ “เขยน” หนงสอในโลกแหงความเปนจรง ภาษาของกลมสกอยควรไดรบการยกยองวาเปนการอนรกษตวอกษรไทยไมใหเลอนหายไปจากสงคม แตเพราะเหตใดกลม “สกอย” จงถกวพากษวจารณวาเปนผท าลายภาษาไทย กรณภาษาของกลม “สกอย” สะทอนถงการเมองของภาษา แสดงใหเหนผกมอ านาจทางภาษา ผทสามารถก าหนดวาภาษาใด “ถก” “ไมถก” ในสงคม

การท าภาษาส าหรบมวลชนภาษาจะตองงายทสด เรยบทสด เขาถงคนมากทสด การผดงไวซงความฟมเฟอยในตวอกษร และการพยายามรกษาไวยากรณอนซบซอน กฎเกณฑของการสรางตวสะกด การผนวรรณยกต คอการพยายามรกษาอ านาจของผร ผมการศกษาสงประเภทหนง (VOICE TV, 2555) กระบวนการสรางภาษามาตรฐานประกอบดวย 2 กระบวนการ คอ การปรบ

ภาษาใหมรปแบบทเรยบงาย (simplification) ขณะเดยวกนกจะตองมกลไกมารองรบเพอตอกย าลกษณะของภาษามาตรฐาน เชน พจนานกรม และโรงเรยน (Diller, 1991, pp. 108-111)

เหนไดวาความเปน “มาตรฐาน” ของราชบณฑตยสถานและราชบณฑตกสลบไปมาระหวางกฎเกณฑกบความเคยชน มความยดหยนทแตกตางกนไปตามแตละสถานการณ อยางไรกตาม จากการสงเกตสถานการณทเกดขนและเกยวของกบราชบณฑตยสถานในฐานะทเปนหนวยงานทรบผดชอบเรองภาษาโดยตรงพบวาการท างานของราชบณฑตยสถานยงไมเปนไปในทาง

Ref. code: 25595408300043MYR

99

เชงรก กลาวคอ ปลอยใหสงคมใชภาษาไปกอนแลวจงคอยออกกฎตามทหลงอนสรางความสบสนใหแกผใชภาษาเปนอยางมาก

ดวยเหตนแลว การพยายามทจะบอกสงคมวาภาษาแบบใดท “ถก” หรอ “ผด” จงเปนการพยายามทจะรกษาภาษามาตรฐาน และฐานอ านาจของ “ราชบณฑต” อนถกปกคลมดวยอดมการณภาษาทตองการเพยงแคภาษาไทยรปแบบใดรปแบบหนงเทานน และภาษาของกลมสกอยกเผยใหเหนถงความยอกยอนของ “ราชบณฑต” ทกลาวหาผทอนรกษตวอกษรทก าลงจะเลอนหายไปจากสงคมใหตกเปนผตองหาในชมชนผใชภาษา ขณะเดยวกนกแสดงใหเหนถงภาษาประเภทหนงทด ารงอยในสงคมไทย

นอกจากค านยามและการเขยน ราชบณฑตยสถานไดก าหนดหลกเกณฑในการออกเสยงภาษาไทย ดงน

การออกเสยง พอขนรามค าแหงมหาราชทรงประดษฐอกษรไทยเพอใชถายเสยงในภาษาไทยซงมมานานตงแตกอนทจะมอาณาจกรสโขทย อาจจะกลาวไดวามภาษาไทยมาพรอมๆ กบทมชนชาตไทย เพราะมนษยไมวาเผาพนธใด ถาอยรวมกน เปนสงคม กจ าเปนตองมภาษาส าหรบใชสอสารกน ตามประวตนน พอขนรามค าแหงมหาราชทรงประดษฐอกษรไทยเมอมหาศกราช 1250 ตรงกบพทธศกราช 1826 นนคอเปนเวลากวา 700 ปมาแลว นบวาโชคดทเรามอกษรไทยใชถายเสยงในภาษาไทยในขณะทยงมคนหลายชนชาตทมภาษาแตไมมอกษร ตองใชอกษรของชาตอนถายเสยงในภาษาของตน อกษรไทยทพอขนรามค าแหงมหาราชทรงประดษฐขนจดอยในประเภทอกษรทใชแทนเสยงพยญชนะและสระ ตางกบอกษรทใชแทนค าอยางอกษรจน และอกษรทใชแทนพยางคอยางอกษรญปน ขอดของอกษรทใชแทนเสยงพยญชนะและสระกคอผเขยนอกษรชนดนไมตองจ าอกษรจ านวนมากอยางอกษรแบบอนๆ จ าเพยงอกษรไมมากนก กเขยนค าตางๆ ในภาษาไดภาษาไทยนนตางกบภาษาอนๆ อกหลายภาษาตรงทมเสยงวรรณยกต ผเขยนอกษรไทยจ ารปพยญชนะเพยง 44 รป รปสระเพยง 21 รป และจ ารปวรรณยกตเพมอกเพยง 4 รป กสามารถถายเสยงออกมาเปนอกษรท ใชบนทกค าในภาษาไทยไดทงหมด (กระทรวงศกษาธการ, 2558, น. 43-44)

Ref. code: 25595408300043MYR

100

ขอความขางตนคดมาจากหนงสอหลกภาษาและการใชภาษาเพอการสอสาร ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 กอใหเกดปญหาในการท าความเขาใจภาษา ดงตอไปน ประการแรก การใชตวอกษรในการถายทอดเสยงในภาษา อนทจรงแลวยงมภาษาของหลายชนชาตทไมมตวอกษร แตสามารถใชสออนๆ ส าหรบการถายทอดเสยง เชน การมดปมเชอก (Khipus) เพอบนทกประวตศาสตรของชาวเปร (Salomon, 2004) เสยงหรอการมดปมเชอกจงเปนเพยงสงสมมตทใชสอสารความคดทมคณคาและความส าคญเทากน การพจารณาวาการมอกษรในภาษาของตนเองเปนเรองทดและความสามารถของอกษรในการถายเสยงออกมาเปนค าไดทงหมดจงแฝงไวดวยทศนคตแบบชาตนยม ประการทสอง ความสามารถของอกษรไทยในการถายทอดเสยง ภาษาไทยมค าศพทประเภทค าพองรป ค าพองเสยงทยากตอการระบความหมายทจ าเปนตองตความจากบรบททแวดลอมค าดงกลาว ยกตวอยางเชน ค าวา “ตากลม” ทอาจออกเสยงวา “ตา-กลม” หรอ “ตาก-ลม” กยอมได ขณะทภาษาองกฤษแมไมมการใชรปวรรณยกต แตกมการเนนน าหนกเสยงในค า หรอการเพมเสยงสงในทายประโยคค าถาม ดวยเหตนแลว ขอความขางตนจงเปนการกลาวถงความสามารถของภาษาในการถายทอดเสยงทเกนความเปนจรง เพราะเปนการพจารณาในมตของหลกการเทานน ไมไดค านงถงบรบทของการใชภาษาทเกดขนจรงในสงคม

จะมบางค าเราอานตามหลกตามเกณฑหรอเราอานตามความนยม หรอบางทเรากรบทงสองอยาง “ประวตศาสตร” เรากอาน “ประ-หวด-ต-สาด” ตามหลก แตใครจะอาน “ประ-หวด-สาด” เรากไมวา หรอ “เพชรบร” “ราชบร” กมคนถามวาท าไมตองอาน “เพด-บ-ร” “ราด-ชะ-บ-ร” ดวย นคออานตามหลก แตทเขาพดวา “เพด-ชะ-บ-ร” “ราด-ชะ-บ-ร” นนเรองของเขา เราไมถอวาผด แตเราไมถอวาถก ถาไมถกกไมจ าเปนตองผดนะครบ ถงบางคนจะเขาใจวามนไมถกกตองผด มนไมแนครบ มนเปนค านยมแลวเราตองยอมรบภาษาทเปนหลก แตในฐานะทเปนนสต นกศกษา เปนครบาอาจารยกควรใชใหมนถกตองเทานนแหละ (จ านงค ทองประเสรฐ , สมภาษณ, วนท 11 มนาคม 2557)

ดวยเหตนแลว หากภาษาไทยสามารถถอดรปออกมาเปนเสยงไดอยางชดเจน

กคงไมปรากฏความสบสนในการอานออกเสยงค าศพทขางตน การเขยนควรชวยใหสามารถอานออกเสยงไดตามตวอกษรทปรากฏไดอยางถกตอง ราชบณฑตยสถานมการออกขาวประชาสมพนธเรองการออกเสยงภาษาไทยอยเปนระยะ เชน “การอานพระนามตามพระสพรรณบฏของพระบาทสมเดจพระ

Ref. code: 25595408300043MYR

101

ปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช” (ราชบณฑตยสภา, 2559) โดยราชบณฑตยสภาชแจงวาการอานออกเสยงพระนามในตอนแรกยดหลกการออกเสยงตามส านกพระราชวงโดยอานออกเสยงวา

พระ-บาด-สม-เดด-พระ-ปอ-ระ-มน-มะ-หา-พ-ม-พน-อะ-ดน-ยะ-เดด มะ-หด-ตะ-ลา-ท-เบด-รา-มา-ท-บอ-ด จก-กร-นะ-ร-บอ-ดน สะ-หยา-มน-ทรา-ท-ราด บอ-รม-มะ-นาด-บอ-พด ตอมา ราชบณฑตยสภาอางองหลกการอานจากการอานพระปรมาภไธยตาม

ราชส านกนบแตรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวและแบบแผนการอานค าทมาจากภาษาบาลสนสกฤตแบบมการสมาสค า ทายทสดจงไดขอสรปการอานออกเสยงพระนามตาม พระสพรรณบฏของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชได 3 แบบ ดงน

การอานตามจงหวะหนกเบาในภาษาไทย ซงใชในราชส านกมาแตโบราณ คอ พระ-บาด-สม-เดด-พระ-ปอ-ระ-มน-มะ-หา-พ-ม-พน-อะ-ดน-ยะ-เดด มะ-หด-ตะ-ลา-ท-เบด-รา-มา-ท-บอ-ด จก-กร-นะ-ร-บอ-ดน สะ-หยา-มน-ทรา-ท-ราด บอ-รม-มะ-นาด-บอ-พด และ พระ-บาด-สม-เดด-พระ-ปะ-ระ-มน-มะ-หา-พ-ม-พน-อะ-ดน-ยะ-เดด มะ-หด-ตะ-ลา-ท-เบด-รา-มา-ท-บอ-ด จก-กร-นะ-ร-บอ-ดน สะ-หยา-มน-ทรา-ท-ราด บอ-รม-มะ-นาด-บอ-พด การอานพระนามตามการอานค าทมาจากภาษาบาลสนสกฤตแบบม สมาสสนธ คอ พระ-บาด-สม-เดด-พระ-ปะ-ระ-มน-ทระ-มะ-หา-พ-ม-พน-อะ-ดน-ยะ-เดด มะ-หด-ตะ-ลา-ท-เบด-รา-มา-ท-บอ-ด จก-กร-นะ-ร-บอ-ดน สะ-หยา-มน-ทรา-ท-ราด บอ-รม-มะ-นาด-บอ-พด กรณขางตนแสดงใหเหนถงอ านาจของราชบณฑตยสภาในการก าหนดและ

ชขาดวธการอานออกเสยง ทงทความจรงแลวราชส านกควรเปนหนวยงานทมสทธในการชแจงการอานพระนามเนองจากเปนชอเฉพาะ แตทายทสดราชบณฑตสภากใหค าชแจงเกยวกบวธการอาน

Ref. code: 25595408300043MYR

102

ออกเสยงพระนามโดยอางองจากหลกการอานตามกฎภาษา โดยในครงนราชบณฑตยสภาเลอกทจะใหประชาชนอานพระนามตามกฎทกขอทเกยวของกบการอานจงสงผลใหสามารถอานพระนามของรชกาลท 9 ไดทง 3 แบบ

นอกจากเสยงภาษาไทยแลว ราชบณฑตยสถานยงมการด าเนนงานเพอก าหนดมาตรฐานเกยวกบค าศพทตางประเทศทรบเขามาใชในภาษาไทย ดงน

การออกเสยงค าศพทตางประเทศ ระบบการถอดเสยงค าศพทตางประเทศ ราชบณฑตยสถานไดประกาศหลกเกณฑการถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมน

แบบถายเสยงเพอใหการเขยนทเกยวของกบภาษาตางประเทศเปนไปตามหลกเกณฑเดยวกน นบแตวนท 11 มกราคม พ.ศ. 2542 การถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนดวยการถายเสยงชวยใหสามารถอานค าภาษาไทยทเขยนดวยอกษรโรมนไดใกลเคยงกบเสยงภาษาไทย ขาดเพยงแตเสยงวรรณยกตและไมสามารถถายตวสะกดการนตออกมาเปนอกษรโรมนได (ราชบณฑตยสถาน, 2542)

จากประกาศหลกเกณฑการถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนแบบถายเสยงขางตน เดอนสงหาคม พ.ศ. 2542 หนงสอพมพ Bangkok Post ตพมพบทความเรอง “Beware the Racha Bandits” โดย ม.ร.ว.อายมงคล โสณกล บทความเขยนวพากษวจารณราชบณฑตยสถานทมระบบการถอดตวอกษรจากภาษาไทยเปนภาษาองกฤษแตกตางจากระบบสากล ดงแสดงใหเหนจากค าวา “ราชบณฑต” หากถอดตวอกษรตามระบบสากลจะตองเขยนเปน “Rajpandit” แตเมออางองกบหลกเกณฑของราชบณฑตยสถานจะเขยนเปน “Racha Bandits” ค าวา “bandit” หมายถง “A robber or outlaw belonging to a gang and typically operating in an isolated or lawless area.” ซงกคอโจรหรอคนนอกกฎหมาย

ประเดนขางตนถกบรรจเขาอยในวาระการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 16/2542 วาระท 6. เรองหวขอทเสนอเพอการสนทนา โดยม ศาสตราจารยศรสรางค พลทรพย ราชบณฑตและเลขานการส านกส าเนาบทความเพอใหราชบณฑตและภาคสมาชกสนทนา

ตามบนทกการประชม ศาสตราจารย ดร.อดม วโรตมสกขดตถ ภาคสมาชกแสดงความคดเหนวาการถอดค าทถกตองควรเปน “Ratcha Bandit” และการถอดค าตามหลกอกษรภาษาบาลสนสกฤตจะตองท าทงระบบซงหมายรวมถงค าไทย แตในความเปนจรงแลวไมสามารถกระท าได ผเขยนบทความยงขาดความเขาใจความแตกตางระหวางการถายเสยง ( transcription) กบการทบศพทแบบถอดตวอกษร (transliteration) ซงเปนระบบสากล ISO Standard 11940-1 ทใชตวสญลกษณ สามารถถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนและถอดภาษาโรมนกลบมาเปนภาษาไทยไดเหมอนเดมทงหมด ขณะท transcription เปนการถอดเสยงดวยการหาค าทออกเสยงใกลเคยงกบ

Ref. code: 25595408300043MYR

103

ค าไทย ดวยเหตนแลว เมอถอดเปนอกษรโรมนจงไมสามารถถอดกลบมาเปนรปค าเดมในภาษาไทยไดทงหมด อนกอใหเกดปญหาในการถอดชอบคคลเปนภาษาองกฤษ โดยเฉพาะตวละครในวรรณคดทมชอเปนภาษาสนสกฤต เชน ทาวทศรถ แตเดมมการใชวา Dasaratha แตหากเปลยนวธการถอดเปนอกษรโรมนตามหลกเกณฑของราชบณฑตยสถานจะไดเปน Thotsarot ซงกลายเปนคนละชอ ขอยตทราชบณฑตยสถานไดสรปไวคอใหถอดชอตามภาษาเดมเปนภาษาองกฤษทนทโดยไมจ าเปนตองน าชอนนมาเปลยนเปนชอภาษาไทยแลวคอยถอดเปนอกษรโรมน เชน หากชอเปนภาษาสนสกฤตกใหถอดเปนอกษรโรมนจากภาษาสนสกฤตไดทนท

ดวยเหตนแลว หลกเกณฑการถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนแบบถายเสยงทราชบณฑตยสถานก าหนดไวจงเปนการแสดงใหเหนถงชองวางระหวางอกษรไทยกบอกษรโรมนทไมสามารถถอดรประหวางกนไดอยางสมบรณ อกทงยงอาจกอใหเกดปญหาส าหรบการออกเสยงของชาวตางชาต เนองจากไมสามารถแยกความแตกตางระหวาง โละ โล กบ เลาะ ไดเนองจากเมอถายเปนอกษรโรมนแลวจะไดเพยงรปเดยวคอ lo และ ลม กบ ลอม คอ lom หรอกลาวอกนยหนงกคอกฎเกณฑทราชบณฑตยสถานก าหนดขนมาไมสอดคลองกบการใชภาษาในความเปนจรง อกทงยงเปนการก าหนดหลกเกณฑโดยพจารณาวาตวอกษรไทยสามารถเทยบเคยงเสยงไดเทากบตวอกษรโรมนทงหมด

นอกจากหลกเกณฑการถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนแบบถายเสยงแลว ราชบณฑตยสถานยงประกาศหลกเกณฑการทบศพทภาษาองกฤษ โดยมหลกเกณฑคราวๆ ในการทบศพท ดงน

1. การทบศพทใหถอดอกษรในภาษาเดมพอควรแกการแสดงทมาของรปศพท และใหเขยนในรปทอานไดสะดวกในภาษาไทย

2. การวางหลกเกณฑไดแยกก าหนดหลกเกณฑการทบศพทภาษาตางๆ แตละภาษา

3. ค าทบศพททใชกนมานานจนถอเปนภาษาไทย และปรากฏในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแลว ใหใชตอไปตามเดม เชน ชอกโกเลต, ชอกโกแลต, เชต, กาซ, แกส

4. ค าวสามานยนามทใชกนมานานแลว อาจใชตอไปตามเดม เชน Victoria – วกตอเรย Louis - หลยส Cologne - โคโลญ

5. ศพทวชาการซงใชเฉพาะกลม ไมใชศพททวไป อาจเพมเตมหลกเกณฑขนตามความจ าเปน (ราชบณฑตยสถาน, 2535, น. 1)

เกณฑการเทยบเสยงพยญชนะตามหลกเกณฑการทบศพทภาษาองกฤษมลกษณะส าคญ ไดแก การก าหนดเสยงพยญชนะตนซงสวนใหญเปนเสยงเดยวกบเสยงตวสะกดและตว

Ref. code: 25595408300043MYR

104

การนต ยกเวน kh v และ x ทออกเสยง ค ว ซ เมอเปนพยญชนะดน และเสยง ก ฟ และ กซ เมอเปนตวสะกด ซ งอนทจรงแลว ตวอกษรดงกล าวเปนเสยงท ไมม ในภาษาไทย นอกจากนแลว ราชบณฑตยสถานยงก าหนดใหไมตองใสเครองหมายวรรณยกตส าหรบการเขยนค าทบศพท เวนแตค าทมเสยงซ ากบค าไทย ทอาจกอใหเกดความสบสนจงสามารถใสเครองหมายวรรณยกตได เชน coke โคก และ coma โคมา (ราชบณฑตยสถาน, 2535, น. 1) ซงค าในภาษาองกฤษไมมวรรณยกต มเพยงแคการเนนเสยง (stress) ค าอธบายวธใสเครองหมายวรรณยกตส าหรบการเขยนค าทบศพทของราชบณฑตยสถานแสดงใหเหนถงการแยกค าศพทออกจากบรบท เนองจากอนทจรงแลว การจะอานบรบทแวดลอมค าศพทสามารถชวยใหผอานตความไดวา โคมา หมายถง อาการวกฤต หรอ วว (เดน) มา อกทงเปนการพยายามก ากบการออกเสยงเปนเปนไปตามหลกเกณฑมากทสด

ส าหรบการใชเครองหมายทณฑฆาต ราชบณฑตยสถานก าหนดหลกเกณฑใหใสเครองหมายทณฑฆาตก ากบไวบนพยญชนะตวทไมออกเสยงในภาษาไทย เชน horn – ฮอรน และ Windsor – วนดเซอร สวนค าหรอพยางคทตวสะกดมพยญชนะตามมาหลายตว ใหใสเครองหมายทณฑฆาตไวบนพยญชนะทไมออกเสยงตวสดทายเพยงแหงเดยว เชน Okhotsk – โอคอตสก และ Barents – แบเรนตส ส าหรบค าหรอพยางคทมพยญชนะไมออกเสยงอยหนาตวสะกดทยงมพยญชนะตามหลงมาอก ใหตดพยญชนะทอยหนาตวสะกดออก และใส เครองหมายทณฑฆาตไวบน พยญชนะตวสดทาย เชน world – เวลด quartz – ควอตซ Johns – จอนส และ first – เฟสต (ราชบณฑตยสถาน, 2535, น. 1) ถงแมวาจะไมมภาษาใดทสามารถถายเสยงมาสอกภาษาไดอยางสมบรณแบบทกประการ แตหลกการใสเครองหมายทณฑฆาตแสดงใหเหนถงปญหาในการอานออกเสยง กลาวคอ การคดเลอกใหตวอกษรใดปรากฏและตดตวอกษรออกทง เชน ค าวา world – เวลด อกษร r ไมปรากฏเมอเทยบเสยงเสยงภาษาไทย เชนเดยวกบค าวา first – เฟสต อกษร r ไดหายไปจากการอานออกเสยงอยางโดยสนเชง

ราชบณฑตยสถานใชหลกการถอดเสยงการทบศพทภาษาองกฤษตาม Chambers 20th Century Dictionary โดยมวตถประสงคเพอใหการเขยนค าทบศพทเปนมาตรฐานเดยวกน การถอดอกษรจะสามารถแสดงทมาของรปศพทภาษาองกฤษไดพอสมควรและจะตองเขยนใหสอดคลองกบรปตวสะกดภาษาไทย อยางไรกตาม หลกเกณฑการทบศพทไมไดก าหนดการออกเสยงวาจะใหอานออกเสยงตามเสยงภาษาองกฤษหรอภาษาไทย (บญธรรม กรานทอง, 2547, น. 15-16) เชน อกษร l ก าหนดเสยงตวสะกดเปนเสยง ล ในภาษาไทยเปนตวสะกดแม กน ออกเสยง น ส าหรบการทบศพทค าภาษาองกฤษทม l เปนตวสะกดจงใช ล เปนตวสะกดในรปภาษาเขยน ซงอนทจรงแลว l อาจจะออกเสยงเปน ล ว หรอ น กได เชนค าวา e-mail เขยนทบศพทไดวา “อเมล” สามารถออกเสยงเปน [อ-เมล] [อ-เมน] หรอ [อ-เมว] นนขนอยกบการออกเสยงของผอานซงมปจจย

Ref. code: 25595408300043MYR

105

อนทจะตองพจารณาควบคกบการออกเสยง เชน ส าเนยง ดวยเหตนแลว ราชบณฑตยสถานจงไมไดใหความส าคญกบการออกเสยงมากเทากบรปภาษาเขยน และตองการพยายามก าหนดใหภาษาเขยนเปนไปในลกษณะเดยวกนตามหลกเกณฑทก าหนดไวใหมากทสดดวยความเชอวาการมหลกการเขยนทชดเจนจะชวยใหสามารถเขยนภาษาไดถกตองไมวาผพดจะพดดวยส าเนยงใดหรอออกเสยงไมชดเจน แตหลกการถอดเสยงจะเปนสงทชวยใหหลกการในการเขยนไดอยางถกตองตลอดไปตามความคดเหนของราชบณฑต ดงน

ทายสดแลวภาษาไมไดอยคงท มการเปลยนแปลงเสมอ หลกภาษากตองเปลยนแปลงไปตามภาษา เพราะยงพยายามก าหนดกรอบภาษาทตายตวมากเทาไหรกยงท าใหเกดความผดพลาดมากขนเทานน แตหากเขยนอกษรตามเสยงอาน ไมวาจะอยทไหนกตาม กจะสามารถอานออกเสยงไดตามตวอกษรทเขยน แมภาษาจะมกฎเกณฑไวยากรณทางภาษา แตการสอสารภาษา ทแทจรงในสงคมผนแปรไปตามความตองการและความเหมาะสมกบสถานการณ การทจะบอกวาภาษาถกหรอผดนนนอกจากจะตองค านงถงหลกไวยากรณแลว ควรจะตองพจารณาดวยวาสงคมเขาใจภาษาตามทสอสารหรอไม หากเปนทเขาใจกถอวาถกตอง แตหากไมเปนทเขาใจหรอเขาใจคลาดเคลอนภาษานนกไมถกตอง ดวยเหตนแลว สงคมจงมสวนก าหนดความหมายของภาษา ซ งความหมายนสามารถเปลยนแปลงไปตามสถานการณ เวลาและบรบทของการสอสาร (กาญจนา นาคสกล, สมภาษณ, วนท 7 กมภาพนธ 2560) แมจะค านงถงอปสรรคของการก าหนดหลกเกณฑทางภาษาทตายตว

การเปลยนแปลงทางภาษาและบรบทของสงคมทมบทบาทตอการก าหนดความหมายของภาษา แตราชบณฑตกยงใหความส าคญกบการก าหนดหลกเกณฑการเขยนตามเสยงอานจะชวยเปนเครองมอส าคญทจะชวยใหทกคนเขยนหนงสอไดถกตองตลอดเวลา แตในความเปนจรงแลว ทกกฎยอมมขอยกเวน และภาษาไทยกมตวอกษรพองเสยงทผเขยนตองระวงและคอยจดจ าทจะเลอกใชใหถกตองตามหลกการเขยนภาษาไทย

การปรบการเขยนค ายมภาษาองกฤษ ป พ.ศ. 2555 ราชบณฑตไดเรมใหความส าคญกบการก าหนดค าอานออก

เสยง โดยปรบการเขยนค ายมใหตรงกบเสยงอานภาษาองกฤษดวยการใสวรรณยกต เพอใหสามารถ

Ref. code: 25595408300043MYR

106

ออกเสยงไดใกลเคยงกบเสยงอานภาษาองกฤษมากทสด ในทางกลบกน ปรากฏการณดงกลาวกสะทอนใหเหนถงความพยายามในการขยายพนทการควบคมภาษาของราชบณฑตจากการเขยนมาสการออกเสยง

กองศลปกรรม ราชบณฑตยสถาน โดยนางสาวกนกวล ชชยยะ เลขาธการราชบณฑตยสถานชแจงวา ราชบณฑตยสถานถอหลกการเขยนค าศพทภาษาตางประเทศตามพระด ารของ พลตร พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ อดตนายกราชบณฑตยสถาน ทก าหนดวา “การเขยนค าในภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะภาษาองกฤษออกเสยงไมแนนอน จะออกเสยงอยางไรยอมแลวแตประโยค เสยงจะสงต ากแลวแตต าแหนงของค าในประโยค จงทรงเหนวาไมควรใชวรรณยกตก ากบตามเหตผลดงกลาว” ดวยเหตนแลว การจะเปลยนแปลงรปแบบการเขยนค ายมจากภาษาองกฤษ โดยใสเครองหมายวรรณยกต หรอใชอกษรสง หรอใช ห น าในค าทไมสามารถผนวรรณยกตไดจงตองจดท าแบบส ารวจความคดเหนเพอสอบถามความเหนการเปลยนแปลงการเขยนค าทยมจากภาษาองกฤษใหม จ านวน 176 ค าจากคณะกรรมการราชบณฑต ภาคสมาชก และผ ทเกยวของรวมประมาณ 300 ทาน (ราชบณฑตยสถาน, 2555)

การด าเนนงานลาสดทกอใหเกดเสยงวพากษวจารณ และค าถามตอ ทศทางการท างานของราชบณฑตในสงคมไทย ขาวการปรบการเขยนค ายมจากภาษาองกฤษในพจนานกรมใหตรงกบเสยงอานและพจนานกรมศพทใหมเลม 4 กอใหเกดปฏกรยาทหลากหลายในสงคม ทงทชนชมในการเปดกวางและการปรบตวของราชบณฑตสถานใหสอดคลองกบการเปลยนแปลง ขณะเดยวกนกมเสยงสะทอนออกมาวา ในแงของค าศพท ศพทใหมไมมความส าคญมากพอทจะน ามารวบรวมบรรจอยในพจนานกรม และแสดงความคดเหนวาความพยายามทจะปรบตวใหทนกบความทนสมยไมใชงานทราชบณฑตควรใหความส าคญราชบณฑตควรท าหนาทในการสงเสรมการใชภาษาท “ถกตอง” มากกวา (มตชน, 2555) ขณะทการปรบการเขยนค ายมจากภาษาองกฤษกถกตงขอสงสยถงความสามารถของภาษาไทยในการถายทอดเสยงภาษาตางประเทศ และหลกเกณฑการออกเสยงภาษาองกฤษทราชบณฑตน ามาใชในการเขยนเปนภาษาไทย เพราะทงหมดนไมไดเปนการสรางและเผยแพร “สรรพความร” ตอสงคม เพยงแตเปนการพยายามในการก าหนดมาตรฐานทางภาษาอกครงหนง (ยกต มกดาวจตร, 2555) อกทงยงแฝงไวดวยอดมการณทางภาษาทมองวาภาษาไทยเปนภาษาทสามารถเทยบเคยงเสยงไดกบภาษาอนไดอยางตรงไปตรงมา ทงทจรงแลวยงมเสยงภาษาตางประเทศบางเสยงทไมปรากฏในภาษาไทย

ภาษาไทยคอภาษาทใชในการสอสารเปนหลก เราสอสารกนดวยเสยงเปนหลก เราเขาใจกนไดดวยเสยงตองออกเสยงใหถกตอง ภาษาไทยคอภาษา

Ref. code: 25595408300043MYR

107

ประจ าชาตเปนหลกของประเทศทงประเทศ ตามทไดมการตกลงกนวาภาษาไทยเปนภาษาทใชในทางราชการ เปนภาษาในการศกษาคนควาหาความรทงประเทศ ดวยเหตนแลว การเขยนหนงสอจงตองยดการเขยนตามเสยงเปนหลก ตวหนงสอกตองเขยนตามเสยง จะเขยนอยางไรกตามตองอานใหไดตามเสยงทตองการมเชนนนกไมถอวาเปนภาษา (กาญจนา นาคสกล, สมภาษณ, วนท 7 กมภาพนธ 2560) การใหความส าคญกบการเขยนใหมรปตรงตามเสยงของราชบณฑตแสดงให

เหนถงความพยายามของ “ราชบณฑต” ในการควบคมระบบการถายเสยงภาษาองกฤษมาสรปเขยนในภาษาไทย เปนสงทเรยกวา “การแชแขงเสยงพด” (to freeze spoken sound) เพราะการเขยนเปนการกระท าทปราศจากเสยง (non-phonetic) และสามารถแสดงความหมายไดโดยทไมจ าเปนตองอางองถงเสยง (Salomon, 2004, p. 27) การเขยนท “ถกตอง” ไมใชสญลกษณทสอถงวตถสงของตางๆ ทมอยในโลก แตการเขยนเหลานนเปนการพยายามอางองถงเสยงทมอยในภาษาทสมมตขนมาใชเรยกวตถสงของตางๆ (Salomon, 2004, p. 25) เพราะฉะนน ไมวาจะเขยนวา “เรดาร” หรอ “เรดาร” หรอพยายามจะปรบรปการเขยนใหตรงกบเสยงอานของเจาของภาษามากเพยงไร จงไมมความแตกตางกนในแงของการสอความหมายวาสงนคอ ระบบการใชไมโครเวฟเพอหาต าแหนงทอยแสดงเอกลกษณ หรอน าทศทางของวตถทเคลอนท เชน เรออากาศยาน ดาวเทยม จรวด (ราชบณฑตยสถาน, 2542) เพราะฉะนนแลวในโลกเราจงมภาษาทไมมรปเขยน และคนในสงคมนนกมการสอสารกนไดอยางถกตอง มการบนทกประวตศาสตรอยางเปนระบบโดยทไมจ าเปนตองใชตวหนงสอ เชน การมดปมเชอก (Khipus) เพอบนทกประวตศาสตรของชาวเปร ชาวเปรในทปโคชา (Tupicocha) ไมมภาษาเขยน แตใชวธมดปมเชอกในการบนทกเหตการณ การจายภาษ และประวตศาสตรของตนเอง (Salomon, 2004) งานศกษาชนนแสดงใหเหนวาสญญะทใชส าหรบการสอความหมายไมไดมอยในรปของตวอกษรเทานน แตยงมอยในรปแบบอนๆ เชน การมดปมเชอกของชาวเปร แลวเหตใด “ราชบณฑต” จงตองใหความส าคญกบรปเขยนกระทงยกยองวาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมความพเศษกวาพจนานกรมฉบบอนๆ เพราะเปนแหลงอางองรปเขยนภาษาไทย อกทงยงมการเสนอปฏรปการเขยนศพทภาษาองกฤษเปนภาษาไทยใหม

ขอเสนอในการปรบรปการเขยนค าภาษาตางประเทศใหตรงกบเสยงอานสะทอนใหเหนถงความคดในการก าหนด เลอก และปรบภาษาเพอใหไดภาษาในแบบทกลมผมอ านาจในการก าหนดลกษณะภาษามองวาถกตอง “มาตรฐาน” จงเปนสงทเกยวของกบการตดสนใหคณคา (value-judgment) ทผกตดไวดวยอดมการณทมองวามภาษารปแบบใดรปแบบหนงเหนอกวาหรอ

Ref. code: 25595408300043MYR

108

ดอยกวา (Milroy, 2001) สงทเปนมาตรฐานมกไดรบการยกยองวาเปนสงทมเกยรต (prestige) สงสด ในแงของภาษาเกยรตของภาษาจะเกดขนกเมอผใชภาษามสถานะทางสงคมสง และคณคาทสงคมใหกบภาษา กลาวคอ ผพดทเปนชนชนน าในสงคมจะทาใหภาษามเกยรตและคณคา เพราะฉะนนภาษาจงเปน ภาพสะทอน (indexical) และเกยวของกบชวตทางสงคมของผพด (Bourdieu, 1993; Milroy, 2001) ภาษาทมใชอยในสงคมจะถกตคณคาในระดบตางๆ ตามระดบทางสงคม-เศรษฐกจของผพด และระดบคณคาของภาษากมกถกแบงออกเปนภาษาทเปน “มาตรฐาน” และ “ไมเปนมาตรฐาน” ภาษามาตรฐานกอใหเกดส านก ในกลมผใชภาษาวาภาษาแบบใดเปนภาษาท “ถกตอง” เชน เมอมส าเนยง หรอการเขยนค าเดยวกนแตใชตวสะกดตางกน กลมผใชภาษาเชอวามรปแบบทถกตองเพยงรปแบบเดยวเทานน ความถกตองนกสงผลตอมมมองของผใชภาษาในแงทวา ผทใชภาษาถกตองเปนคนนาเชอถอ มความรบผดชอบ และมมมองดงกลาวถกบรรจไวดวยอดมการณภาษา (Milroy, 2001)

แมวาการเขยนทแตกตางกนจะไมสงผลกระทบตอการสอความหมายมากนก แตนยยะส าคญของการเขยนนนอยทวา การเขยนสะทอนถงอตลกษณความเปนชาต ขณะทการพดเปนลกษณะเฉพาะตวของบคคล ระบบการเขยนไมวาจะเปนการสอสารผานภาพหรอรปสญลกษณเปนการพยายามสรางความเปนรปธรรมใหกบระเบยบทางสงคมและธรรมชาต ซงท าใหภาพสะทอนอดมการณและสงคมกลายเปนสงถาวร ขณะทระบบเสยงจะถกปรบเปลยนไปตามความคดของผพด ซงมลกษณะเฉพาะตว เพราะฉะนนแลว การเขยนจงเปนการแสดงทศนคตรวมของคนในชาต (Goody, 1968, pp. 37-38)

ดวยเหตนแลว การปรบการเขยนค ายมจากภาษาองกฤษในแงหนงเปนการพยายามก าหนดความคดของคนในชาตทมตอสงตางๆ และภาษา เปนการพยายามสรางรหสแทนวตถตางๆ ทมความเปน “สากล” มากขน และเปนการพยายามสราง “ชมชนทางภาษา” ทเชอมโยงระหวางผใชภาษาไทยและภาษาองกฤษใหอยในระนาบเดยวกน หากแตในอกแงหนง อาจเปนการจ ากดขอบเขตของการเขาถงภาษาดงเชนในกรณของตวหนงสอจนทสงผลใหการเผยแพรความรถกจ ากดเฉพาะกลมคนจ านวนหนงเทานน (Goody, 1968, p. 24)

อยางไรกตาม แมจะมการพยายามสอบถามความคดเหนถงความเหมาะสมในการเปลยนการเขยนตวสะกดค าทมาจากภาษาตางประเทศใหตรงกบเสยงการอาน แตทายทส ดโครงการนกลมเลกไปเนองจากไมสอดคลองกบหลกเกณฑการถอดเสยงทราชบณฑตยสถานไดก าหนดไวตงแตตน

กลาวโดยสรป กระบวนการก าหนดค านยาม การเขยนตวสะกดและการอาน ออกเสยงของราชบณฑตยสถานเปนการสรางมาตรฐานทางภาษาทแสดงใหเหนถงการมองภาษาเปน

Ref. code: 25595408300043MYR

109

เพยงวตถ (objectified state) (Bourdieu, 1986) ในความเปนจรงแลว สงคมมการใชภาษาในความหมายทหลากหลายและขนอยกบบรบทของการใชภาษา แตภาษาทไดรบการคดเลอกใหบรรจอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานกลบถกดงออกจากบรบททางสงคมและถกก าหนดใหมนยาม การเขยน และการอานออกเสยงทตายตวตามหลกเกณฑตามทก าหนดไว ทงนการมภาษามาตรฐานมขอดเพราะชวยใหสามารถเขาใจภาษาในทศทางเดยวกน แตขณะเดยวกนกกอใหเกดภาวะการเมองของภาษาและสงผลตอความไมเทาเทยมในสงคม เนองจากการก าหนดภาษาใหมมาตรฐานเดยวเปนการคดเลอกภาษาจากราชบณฑตทประกอบดวยจ านวนสมาชกไมกคนท าหนาทเปนตวแทนของคนทงประเทศ อกทงยงสงผลใหภาษาอนทไมไดรบการคดเลอกกลายเปนภาษาไมมาตรฐานโดยปรยาย

นอกจากค านยาม การเขยน และการออกเสยงยงมพนทการศกษาความคดของราชบณฑตยสถานอนๆ อก เชน ค าศพทตางประเทศและการบญญตศพท ดงน

2.2.1.2 ค าศพทตางประเทศและการบญญตศพท เนองจากรฐบาลพจารณาวาศพทภาษาไทยทใชอยในขณะนนมไมเพยงพอแก

การแตงต ารา อกทงความรวทยาการสาขาตางๆ ไดพฒนาไปมากสงผลใหเกดศพทเฉพาะวชาเพมขนเปนจ านวนมาก “ถาหากเราจะตองแปลถายทอดความรในสาขาวชาเหลานนออกมาเปนภาษาไทย กมกจะตดขดเกยวกบศพทเทคนคเหลาน ถาจะใชทบศพทเปนภาษาองกฤษลงไปทกค า กจะท าใหภาษาไทยกลายเปนภาษาพนทาง คอ ไมทราบวาพดภาษาไทยผสมภาษาฝรง หรอพดภาษาฝรงผสมภาษาไทยแน ถาหากจะตางคนตางบญญตเอง ค าค าเดยวอาจจะมผบญญตไปตางๆ กน ท าใหผอานเกดความยงยากล าบากใจขน” (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 30) ราชบณฑตยสถานจงรบหนาทเกยวกบงานบญญตศพทภาษาไทยนบแตเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2485 เปนตนมา คณะรฐมนตรมมตใหตงคณะกรรมการบญญตศพทภาษาไทยตามขอเสนอของส านกนายกรฐมนตร และมอบถวายงานนใหพลตรพระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ ซงขณะนนทรงเปนทปรกษาส าหรบนายกรฐมนตร และทปรกษากระทรวงการตางประเทศ พระองคทรงด าเนนการรวมกบผแทนของกระทรวง ทบวง กรมตางๆ ทเกยวของในการด าเนนงาน โดยใชวธการทบศพท หรอคดค าขนใหมเพอรองรบค าวชาการทไมสามารถหาค าไทยมาใชใหตรงกบความหมายทตองการ แลวจงคอยบญญตศพทเพอเสนอใหอนกรรมการของวรรณคดสมาคมพจารณาเหนชอบเสยกอน กอนเสนอใหประกาศใช อยางไรกตาม ในวนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2485 พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ ในฐานะประธานคณะกรรมการพจารณาบญญตศพทภาษาไทย ไดมลายพระหตถงเลขาธการคณะรฐมนตรเพอน าความเสนอคณะรฐมนตรขอใหราชบณฑตยสถานเปนผพจารณาเหนชอบศพทบญญตแทนวรรณคดสมาคมเนองจากวรรณคดสมาคมมไดเปนผรบผดชอบด าเนนการในงานดงกลาว ทายสดคณะรฐมนตรไดลงมตอนมตใหราชบณฑตยสถานเปนผพจารณาแทนวรรณคดสมาคม

Ref. code: 25595408300043MYR

110

งานบญญตศพทภาษาไทยจง เปนงานส าคญอกงานหน งท อยภายใตการด า เนนงานของราชบณฑตยสถานนบแตนนมา (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 30-31; ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 15)

คณะกรรมการบญญตศพทภาษาไทยไดจดท าหลกเกณฑเกยวกบการบญญตศพทไว 2 ประการ คอ การทบศพท และการคดค าขนใหม มประกาศออกใชจ านวน 4 ฉบบ คอ ฉบบท 1 ระเบยบวธทบศพทค าอกษรโรมน และก าหนดชอทวป ประเทศ เมองหลวง มหาสมทร ทะเลและเกาะ ซงภายหลงไดโอนเปนงานของคณะกรรมการจดท าอกขรานกรมภมศาสตร ฉบบท 2 ศพทวทยาศาสตร ฉบบท 3 ศพทแพทย และฉบบท 4 ศพทสถต อยางไรกตาม งานบญญตศพทภาษาไทยไดหยดลง จนเมอ พ.ศ. 2503 ไดมการรอฟนงานบญญตศพทขนมาตามมตคณะรฐมนตรทอนมตใหราชบณฑตยสถานจดตงคณะกรรมการบญญตศพทภาษาไทย เพอบญญตศพทภาษาไทยขนใหเพยงพอส าหรบการแตงต ารา และพจารณารบรองศพททหนวยงานราชการเสนอเพอจดท าเปนประกาศส านกนายกรฐมนตรส าหรบประกาศใชเปนมาตรฐานเดยวกน (ราชบณฑตยสถาน, 2524, น. 15)

ชนชนน าในสงคมไทยหลายทานมบทบาทส าคญในการบญญตศพท ไดแก พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ (พ.ศ. 2434-2519) ทรงมพระนามเดมวา หมอมเจาวรรณไวทยากร วรวรรณ ทรงจบการศกษาชนมธยมศกษาจากโรงเรยนราชวทยาลย ในพ.ศ. 2448 ทรงสอบไดทนคงสกอลาชปเดนทางไปศกษาทมหาวทยาลยออกซฟอรด ประเทศองกฤษ และส าเรจการศกษาปรญญาตรในระดบเกยรตนยมและปรญญาโท จากคณะบรพคดศกษา (Oriental Studies) สาขาภาษาบาลและสนสกฤต ทสถาบนตะวนออก มหาวทยาลยออกซฟอรด หลงจากนนทรงศกษาตอปรญญาโทดานประวตศาสตรและการทตจากมหาวทยาลยออกซฟอรด ประเทศองกฤษ หลงจบการศกษาทรงรบราชการในกระทรวงการตางประเทศ พ.ศ. 2467 ทรงเปนปลดทลฉลอง และ พ.ศ. 2469 ทรงเปนอครราชทตไทย ณ กรงลอนดอนและทรงลาออกจากราชการในป พ.ศ. 2472 เพอเสดจกลบประเทศสยาม หลงจากนน 1 ปทรงเปนศาสตราจารยคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทรงสอนวชาภาษาองกฤษและภาษาไทย เปนผกอตงหนงสอพมพ “ประชาชาต” พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงมงานพระนพนธจ านวนมากทงดานประวตศาสตร รฐศาสตร และภาษาศาสตร นอกจากนยงทรงด ารงต าแหนงทางการเมองทส าคญหลายวาระ เชน รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ ระหวาง พ.ศ. 2495-2501 รองนายกรฐมนตร พ.ศ. 2502-2513 อธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร พ.ศ. 2506 – 2514 นายกราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2477-2490 และ พ.ศ. 2512-2516 พระองคทรงใหความเหนเกยวกบความส าคญของการบญญตศพทไววา “...ภาษาไทยนแหละจะเปนหลกประกนแหงความมนคงของประชาชาตไทยตอไปเพราะวา ถาเรา

Ref. code: 25595408300043MYR

111

นยมใชค าฝรงทบศพทในค าทเกยวกบความคดเหนแลว เราอาจเดนเรวเกนไปกได กลาวคอเราอาจถายแบบของเขามาโดยตรง แทนทจะดดแปลงเสยกอนใหเขารปเขาท านองความคด...” (หมอมเจาวรรณไวทยากร, 2475, น. 67) พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงมบทบาทส าคญในการสรางพนฐานการเมองการปกครองระบอบใหมภายใตรฐธรรมนญผานการบญญตศพททางการเมองและสอสารค าศพทเหลานในชองทางการสอสารของระบบราชการ เชน การแถลงอธบายในการประชมรฐสภา การรางกฎหมาย และการสอสารกบมวลชนดวยหนงสอพมพประชาชาต (วารณ โอสถารมย, ม.ป.ป., น. 161)

อนทจรงแลวความส าคญของการบญญตศพทคอการขยายชดค าศพทใหมทรบมาจากภาษาอนและเปนค าศพททไมเคยมปรากฏในภาษาไทย โดยสวนใหญถอวา เปนการเปลยนแปลงทางภาษาซงอาจเปนผลเนองจากการเปดรบวฒนธรรมใหม (Basso, 2009) ซงแตกตางจากการบญญตศพทเพอปองกนไมใหเกดการลอกเลยนแบบความคดของตางชาตโดยตรงตามทหมอมเจาวรรณไวทยากรทรงแสดงความคดเหนไว การบญญตศพทบนฐานคดดงกลาวเปนการควบคมใหประชาชนเดนตามเสนทางทก าหนดไวเทานน โดยมหลกในการบญญตศพทภาษาไทย ดงน

หลกในการบญญตศพทภาษาไทย พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงเปนผบกเบกงานดานการ

บญญตศพทภาษาไทยอนถอ เปนงานท ต องท าควบค กบการช าระปทานกรม คร งหน ง พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงท าบนทกก าหนดศพทภาษาองกฤษ “define” วา “นเทศ” และสงไปขอใหกรรมการช าระปทานกรมพจารณา โดยทรงใหเหตผลวาค าไทยทใชอยในปจจบนยงไมเหมาะสม เชน

- “ก าหนดความหมาย” ไมเหมาะสมเนองจากอาจหมายถงก าหนดลกษณะกได และ “ก าหนดความหมายเปนการถอดความ (paraphrase) มากกวาแปลความ (translate)”

- “วเคราะหศพท” หรอ “บทวเคราะห” ไมเหมาะสมเนองจาก “วเคราะห” แปลวา “การแยกสวน” (analysis) การใชค าวา “วเคราะหศพท” นนตรงกบค าวา “word analysis” ไมใช definition อกทงค านยงมเพยงความหมายตรง ไมไดมความหมายแฝงทสามารถน ามาใชได

- ค าวา definition ตามต าราตรรกศาสตรของอนเดยใชค าวา “ลกษณะ” ซงตรงกบค าวา “characteristic” (character คอ ลกษณภาพ) และค าวา “ลกขณ” ตรงกบค าวา “feature” หากเลอกใชค าวา “ลกขต” หรอ “ลกษต” “กไมคมคาย เพราะวาเมอออกเสยงแลวจะไมดลใจคนไทยใหเขาใจความหมายดงทตองการ”

- “นยต” ไมเหมาะสมเนองจากมผคดคานเรองการออกเสยง

Ref. code: 25595408300043MYR

112

- “นยม” และ “นยต” ไมเหมาะสมเนองจากความหมายทแทจรงตรงกบค า “determine” ซงในทางปรชญาใชวา นยต – determinate และ อนยต – indeterminate

- “บรเฉท” ไมเหมาะสมเนองจากความหมายตามค าศพทหมายถง “ตดโดยรอบ” ตรงกบค าวา “delimit” มากกวา (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 37)

ดวยเหตนแลว “นทเทศ” จงเปนค าทเหมาะสมเนองจากเมอวเคราะหศพทแลว “นส” หรอ “นร” มความหมายไปในทางปนออกมา และ “เทศ” แปลวา “ถน” หรอ “แดน” ซงตรงกบค าวา define (de + finis) ความหมายนยงสอดคลองกบความหมายทอยในปทานกรม คอ ค าแสดง ค าจ าแนกออก และไมมอปสรรคเรองการออกเสยง อยางไรกตาม การเพมตว ท อกตวหนงเพอท าใหแตกตางจากค าวา “นเทศ” ทแปลวา บรรยาย หรอ สงสอน (instruct) และใหใชค าวา “การนทเทศ” หรอ “บทนทเทศ” ส าหรบค าวา definition (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 38)

คณะกรรมการช าระปทานกรมพจารณาตามความหมายทนกปราชญจอหน ลอก (John Locke) ใหไววา “definition being nothing but making another understand by words what the term define stand for” ดวยเหตน จงควรบญญตค า define และ definition วา “ก าหนดความหมาย” เนองจากตรงกบความหมายวา “the word may be define : ค านควรก าหนดความหมายวา” และ “the definition of this word : ก าหนดความหมายแหงค าน” พรอมใหเหตผลวาไมควรใชค าวา “นทเทศ” เนองจากในความหมายเดมของค านหมายถงการจ าแนกหวขอใหพสดาร ใชคกบค าวา “อทเทศ” คอ “หวขอเปนอทเทศ และการจ าแนกหวขอนนเปนนทเทศ” ดวยเหตนแลวจงไมควรใชค าวา “นทเทศ” กบ “define” เพราะความหมายไมตรงกน (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 38)

ราชบณฑตยสถานใหเหตผลเพมเตมวา “หากมค าไทยทใชไดด คอ ก าหนดความหมาย กควรใชค าน เพราะราษฎรเขาใจกนไดเปนการดกวาและใชไดทงทเปนนาม ทงเปนกรยา ไมตองเปลยนรปค า เปนอนเขากบหลกภาษาไทยของเราซงไมมวภตปจจย เชน เคยรงเกยจทจะพดวา กวาง 1 ฟต ยาว 2 ฟต และกมตวอยางทเคยใชเปนค าไทยลวนอยแลว เชน ไฟฟา และคลงออมสน ซงฝรงเองกชมวาเขาใจไดด” (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 38)

อยางไรกตาม พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงแยงค าตอบของราชบณฑตยสถานเนองจากค าวา define มนยามทมากกวา “ก าหนดความหมาย” เชน define one’s position เชน defined condition พรอมอธบายวา

ขาพเจาทราบดอยวา “นทเทศ” ในภาษาเดมหมายถงแจงความ (exposition) แต exposition หรอ แจงความ นน บดนเราใชวา “บรรยาย” แลว จงเหนวา

Ref. code: 25595408300043MYR

113

จะน าเอา “นทเทศ” มาใชส าหรบ definition กได เพราะตามธาตกตรงกน คอ นร + เทศ = ปน + แดนความ ซงตรงกบความคดในภาษาองกฤษ เพอลวงลอปสรรคแหงความหมายน ขาพเจาไดเสนอใหใช “นทเทศ” แทน และความรสกของราชบณฑตยสถานชอบจะใช “นทเทศ” มากกวา ขาพเจาจงขอทราบวา ถาจะใช นทเทศ แลว กรรมการช าระปทานกรมจะอ านวยตามหรอไม หรอถาจะแนะน าค าอนมา ใหกนความไดทงการก าหนดความหมายและการก าหนดลกษณะดวยแลว ขาพเจาจะขอบคณเปนอนมาก (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 38) คณะกรรมการช าระปทานกรมจงไดประชมกนอกครงพรอมมมตควรบญญตวา

“นยาม” ซงมความหมายวา “ก าหนดทแนนอน” เปนอนไดขอสรปรวมกนระหวางองคนายกราชบณฑตยสถานและประธานกรรมการช าระปทานกรมเหนควรใหใชค านนบแตนนมา (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 37-39)

ตวอยางของการบญญตศพทขางตนแสดงใหเหนถงวธคดของพระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธโดยทานทรงเลอกทจะขยายขอบเขตความหมายของชดค าศพทเดม คอ ค าวา “นเทศ” แตเพมตวอกษร “ท” เพอแยกความแตกตางระหวางความหมายเดมกบความหมายใหม ขณะทราชบณฑตยสถานเลอกวธการสรางค าใหมจากการแปลความหมายภาษาองกฤษของค าศพท และทายทสดวธคดของราชบณฑตยสถานกเปนมตทไดรบการอนมตเหนชอบ

นอกจากวธการขยายขอบเขตความหมายของชดค าศพทเดมแลว พระเจา วรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงมหลกในการเลอกและคดศพทส าหรบใชบญญตค าศพทจากภาษาตางประเทศโดยการพจารณาถงความหมาย เสยง และการเปรยบเทยบกบภาษาอน ดงน

พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงใหความส าคญกบการพจารณาถงความหมายตรง (denotation) และความหมายแฝง (connotation) ในการคดศพททน ามาใชในการบญญตศพทภาษาไทย เชนเดยวกบ ค า “เสรภาพ” ค าวา “เสร” มความหมายตรงวา “ตนเปนใหญ” และมความหมายแฝง 2 นย นยเชงบวกหมายความวา “อสระ” นยเชงลบหมายถง “เสเพล” พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 6 ทรงคดศพท “เสรภาพ” ขนโดยทรงเลอกความหมายในเชงบวกในการน ามาใช (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 31-32)

ส าหรบค า reform ทรงบญญตวา “ปฏรป” แปลวา “การเปลยนแปลงใหเหมาะสม” อนทจรงแลว “ปฏรป” ในภาษาบาลมความหมายตรงวา “ของปลอม” และพจารณา

Ref. code: 25595408300043MYR

114

ความหมายแฝงจากค าบาล “ปฏรปการ” แลวจะไดความหมายวา “ผกระท าใหเหมาะสม” ดวยเหตนแลวศพททเลอกน ามาบญญตจงขนอยกบการเลอกความหมายทจะน ามาใช (จ านงค ทองประเสรฐ , 2537, น. 31-32)

นอกจากความหมายตรงและความหมายแฝงแลว หลกการพจารณาคดศพทอกประการหนงคอ “ความส าคญของท านองเสยง หรอล าน าจงหวะ rhythm ซงจะตองเหมาะแก อจฉรยลกษณ (genius) ของภาษา กาลเวลาเทานนจงจะบอกไดวาค าใดจะตด ค าใดจะไมตด” เชน ค าวา culture หากพจารณาตามความหมายของศพทและถอดเปนรปค าในภาษาสนสกฤตจะไดค าวา “พฤทธธรรม” “แตขาพเจาเอง (พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ) กไมพอใจ รสกหนก ๆ อยางไรกไมทราบ จนกระทงวนหนงเขยนบทความอยกมค าวา “วฒนธรรม” เขามาในหว ขาพเจากตระหนกทเดยววาเปนค าทชอบดวยท านองเสยงหรอล าน าจงหวะในภาษาไทย” ส าหรบค าเรยกประเทศ United States of America ทรชกาลท 6 ไดทรงคดขนในระหวางสงครามโลกครงท 1 วา “สหกรณรฐอเมรกา” โดยน าค า “สหกรณ” อานวา “สะ หะ กะ ระ นะ” ซงเปนค าทสมเดจ พระมหาสมณะเจาฯ ไดทรงคดขนมาส าหรบค า cooperative มารวมกบชอประเทศ หากจะอาน ชอประเทศตามค าอานทถกตองจะอานวา “สะ หะ กะ ระ นะ รด อะ เม ร กา” “ซงมเสยงอะมากไปส าหรบหคนไทย” สมเดจพระมหาสมณเจาฯ จงทรงใชค าวา “สหการรฐอเมรกา” เพราะมเสยงอานทเหมาะสมกวา ขณะทรชกาลท 6 ทรงเสนอค าวา “สหปาลรฐอเมรกา” เนองจากมความหมายทสอถงการปกครองรวมกน หลงจากนนมผน าเสนอใหใหก าหนดอกษรยอ 3 ตวเพอใหสอดคลองกบอกษรยอของชอประเทศ U.S.A. ค านจงไดเปลยนมาเปน สหรฐอเมรกา หรอ ส.ร.อ. (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 32-33)

อกวธการหนงทพระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธทรงเลอกน ามาใชในการบญญตศพทภาษาไทยคอการหาคเทยบทางภาษา เชน ค าวา “ปฏกรรม (reparation)

ขาพเจา (พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธ) ไดท าการทดลองอยางหนงคอ เมอขาพเจาอยทวทยาลยเบเลยล มหาวทยาลยออกซฟอรด อาจารยภาษาปจจบนเรยกหาผอาสาสมครเรยนภาษาเยอรมนโดยวธภาษาเปรยบเทยบ ขาพเจาเปนผอาสาแตผเดยว อาจารยชแจงวา ภาษาองกฤษกบภาษาเยอรมนเปนภาษาเดยวกน ค ารปธรรมออกเสยงคลายกน สวนค านามธรรมนนเสยงตางกน แตถาวเคราะหดแลว จะเหนวา พวกตวตน (เยอรมน) เมอตกรงโรมไดแลว ไดรบเอาวฒนธรรมโรมน

Ref. code: 25595408300043MYR

115

มา โดยแปรค าลาตนมาเปนรปค าเยอรมน เชน inscribe-einschreiben, describe-deschreiben, subscribe-unterschreiben ฯลฯ ขาพเจาทราบวา บาล-สนสกฤต เปนภาษาตระกลเดยวกบกรก-ลาตน จงไดท าการทดลอง คอ ตระหนกวาคงจะมค าบาล ตรงกบค าลาตนวา Reparation ไดดค าอปสรรค (Prefix) บาล พบวา ปฏ ตรงกบ Re จงไดพลกพจนานกรม ชลเดอรส Childers ทตว ปฏ รดไปไมกค ากถงค าวา ปฏกรรม ซงมความหมายตามทตองการ ขาพเจาจงไดรางขนไปถวายสมเดจกรมพระยาเทวะวงศฯ กทรงรบเอาและรบสงวา ในภาษาไทย จะสะกดครงบาลครงสนสกฤต เชน ปฏกรรม ได (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 32-33)

อยางไรกตาม คเทยบของภาษาไมไดมแคภาษาบาล-สนสกฤตเทานน แตมการน าค าไทยมาใชเปนคเทยบกบภาษาตางประเทศดวย เชน ระเบยบ-order ระบบ-system ระบอบ-regime (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 33)

พระเจาวรวงศเธอ กรมหมนนราธปพงศประพนธไดทรงบญญตศพทภาษาไทยอนๆ อกหลายค า บางค ายงคงมการใชงานอยางตอเนองจนถงทกวนน เชน people - ประชาชน หมายถง ผคนโดยรวมในชาต ใชแทนค าวา “ราษฎร” coup d’état – ปฏวต เชน เหตการณในวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 ใชแทนค าวา “รฐประหาร ยดอ านาจ เปลยนแปลงการปกครอง” revolution – ใชแทนค าวา “พลกแผนดน” right – สทธ freedom – เสรภาพ liberty – เสรธรรม duty – หนาท nation – ประชาชาต ใชแทนค าวา “ชาต” nationalism – การถอประชาชาต ใชแทนค าวา “ลทธ ชชาต” รฐศาสตร สญญาประชาคม มตมหาชน และผลประโยชน (จ านงค ทองประเสรฐ, 2537, น. 31-33; เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 37-39; วารณ โอสถารมย, ม.ป.ป.)

จะเหนไดวาการบญญตศพทของกรมหมนนราธปพงศประพนธแสดงใหเหนถงวธการเลอกเฟนค าศพทโดยใชหลกเกณฑทหลากหลายและเปลยนแปลงไปตามแตละกรณ โดยมการพจารณาถงหลกไวยากรณทงในเรองความหมายและเสยง บรบททแวดลอมค าศพท แตลกษณะเดนของค าศพททกรมหมนนราธปพงศประพนธทรงเลอกส าหรบการบญญตศพทไทย คอ ค าศพททเกยวของกบความคดและเหตการณบานเมองโดยใหความส าคญส าหรบการบญญตศพทททสอดคลองกบศพทในรฐธรรมนญ และศพทในวชาอนๆ เนองจากเปนค าศพททเกยวของกบโลกทศนของคนไทยตอเหตการณตางๆ หลงกาวสระบอบการปกครองใหมใหอยภายในกรอบทก าหนดไว และเปนการก าหนดทศทางใหประชาชนกาวเดนไปตามเสนทางทสอดคลองกบอดมการณของประเทศ

Ref. code: 25595408300043MYR

116

ในแงหนงพจนานกรมถกน ามาใชเปนเครองมอในการก าหนดความหมายของความเปนไทย ผทสามารถชวงชงอ านาจในการก าหนดความหมายกยอมน ามาซงอ านาจในการควบคมมวลชน ดวยเหตนแลว การก าหนดมาตรฐานทางภาษาจงกอใหเกดความเหลอมล าทางสงคม ไมวาจะเปนภาวะความไมเสมอภาคหรอสองมาตรฐานกตาม อนน าไปสการแบงแยก ความขดแยงและความรนแรงในสงคมในทายทสด แทจรงแลวความเปนมาตรฐานนนเปนเรองสวนบคคล เชนเดยวกบมาตรฐานทางภาษา ราชบณฑตแตละทานกมมาตรฐานทแตกตางกน ภาษาทกอก าเนดขนมานนเปนไปเพอตอบสนองความตองการเฉพาะกลมในสงคมทแตกตางในชวงเวลาหนงๆ

ความพยายามของราชบณฑตยสถานในการก าหนดหลกเกณฑการสะกด การออกเสยงเพอควบคมทงการเขยนและการพดภาษาไทยจงเปนเหมอนความพยายามทไมกอใหเกดประโยชนตอภาษามากนกเนองจากการมองวาอกษรเขยนกบเสยงเปนดงกระจกทสามารถสะทอนกลบไปกลบมาไดอยางสมบรณแบบ ดวยกบดกทางความคดเชนนจงสงผลใหเกดภาวะสบสนในโลกของภาษาทผสมปนเปกนระหวางภาษาตามหลกกบภาษาทเรยนรจากประสบการณทเกดขนจรงในชวต

2.3 สรป

การจดท าพจนานกรมภาษาตางประเทศแสดงใหเหนถงวธคดเกยวกบภาษาท

แตกตางกน กลาวคอพจนานกรมภาษาองกฤษออกซฟอรดรบค าศพทภาษาองกฤษตามทใชจรงในสงคม ขณะทพจนานกรมภาษาฝรงเศสเลอ เปอต โรแบรทรบค ายมภาษาตางๆ เขามาแตปรบการเขยนและการออกเสยงใหสอดคลองกบภาษาฝรงเศสเพอคงความบรสทธของภาษา โดยพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมวธการท าท เหมอนกบพจนานกรมภาษาฝรงเศส และแตกตางจากพจนานกรมภาษาองกฤษ เนองจากตองการก าหนดแบบแผนและมาตรฐานทางภาษามากกวาทจะอธบายภาษาตามลกษณะทใชจรงในสงคม

ในสวนของคณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน เนองดวยราชบณฑตยสถานหลงการกอตงอยางเปนทางการเปนหนวยงานทขนตรงกบนายกรฐมนตร คณะกรรมการช าระพจนานกรมจงเปนกลมคนทมความเชอมโยงกบการเมองเพอรองรบอดมการณของรฐ หลงจากทไดมการก าหนดหลกเกณฑการคดเลอกสมาชกราชบณฑตในพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน และสถานะของหนวยงานทขนตรงกบนายกรฐมนตร กระทรวงวฒนธรรม และกระทรวงศกษาธการจงปรากฏคณะกรรมการทมคณวฒทางวชาการและเปนอ าจารยจากสถาบนอดมศกษามากขน องคประกอบของคณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานม

Ref. code: 25595408300043MYR

117

ความส าคญเนองจากสงผลตอเนอหาในพจนานกรมเพราะการช าระพจนานกรมเปนผลงานทเกดขนจากวธคดของกรรมการแตละทานทมตอภาษา โดยทประธานกรรมการช าระพจนานกรมมบทบาทส าคญตอการก าหนดทศทางของพจนานกรม

การศกษากระบวนการก าหนดค านยาม การเขยน การออกเสยง ศพทบญญต และการถอดเสยงค าศพทตางประเทศแสดงใหเหนถงการตอสทางความคดระหวางราชบณฑตยสถานในฐานะคนในกบคนนอก และระหวางคนในดวยกน อยางไรกตาม ส าหรบราชบณฑตยสถานแลว ภาษาเปนวตถทงในความหมายทเกยวของกบทนทางวฒนธรรม (Bourdieu, 1986) ทคนสวนใหญใหความส าคญเพราะสามารถน าไปตอยอดเปนทนทางเศรษฐกจและทนทางสงคมได ดวยเหตนแลว การเขยนพจนานกรมของราชบณฑตยสถานจงใหความส าคญกบการอางองตามหลกเกณฑทางภาษาเปนหลกและเพกเฉยตอการใชงานหรอบรบททางสงคมซงพบวากอใหเกดปญหา เชน การขาดการพจารณามตของความหลากหลายของมนษยในกรณค าศพทเกยวกบเพศสงผลใหประชากรกลมหนงตกอยในภาวะผดปกต และการก าหนดการอานออกเสยงเรยกชาว “โรฮนจา” ตามหลกการทบศพทโดยไมไดสอบถามการออกเสยงจากกลมชาตพนธโดยตรงสะทอนการใชอ านาจในการก าหนดชอเรยกของบคคลอนโดยไมไดใหความส าคญกบพวกเขาอยางจรงจง

นอกจากนแลว กระบวนการสรางภาษามาตรฐานแสดงใหเหนวาภาษาคอวตถหรอสอส าหรบการถายทอดอดมการณของชาต (Vološinov, 1973) เมอภาษาถกมองเปนเพยงวตถจงสงผลใหราชบณฑตมองขามบรบททางสงคม แตจ าเปนตองสรางและสถาปนาภาษามาตรฐานเพอสะทอนเอกลกษณของชาต ( Irvine and Gal, 2000; Woodlard, 1998) และพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทน าเสนอภาษามาตรฐานกมบทบาทส าคญในการชวยใหเกดเอกภาพทางภาษา (Gellner 1983; Weber, 1976) อนเปนพนฐานส าคญส าหรบการสรางส านกความเปนชาตหรอการ “จนตกรรมชาต” (Anderson, 1983) ผานภาษามาตรฐานทนอกเหนอไปจากภาษาทใชจรงในชวตประจ าวน

Ref. code: 25595408300043MYR

118

บทท 3 พลวตความหมายของ “ชาต” และ “ศาสนา”

ทสะทอนผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

ฮอบสบอวมศกษาพฒนาการความเปนชาตโดยยกตวอยางค าศพทจากพจนานกรม

ราชบณฑตยสถานสเปน (Dictionary of the royal Spanish Academy) ใหเหนถงการเปลยนแปลงของค าศพทในพจนานกรมทสะทอนใหเหนถงบรบทของชาตในยโรปในศตวรรษท 19 (Hobsbawm, 1992, p. 14) เนองจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเปนพจนานกรมทมความส าคญทงดวยสถานะของตวพจนานกรมทมประกาศส านกนายกรฐมนตร เรอง ระเบยบการใชตวสะกด และดวยเกยรตยศของราชบณฑตยสถานและการเปนนกปราชญแหงแผนดนของราชบณฑตในฐานะผสรางพจนานกรม บทนเปนการศกษานยามความเปนชาตทสะทอนผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2554 เพอแสดงใหเหนถงพลวตของวธคดเกยวกบนยามความเปนชาตในแตละสมยดวยการศกษาค าศพทในพจนานกรมทสรางภาพความเปนชาตใหแกผอานซงตองการการวเคราะหทงในสวนของบรบทของชาตและสงคม และความหมายเพอใหเขาใจถงทมาของภาพความเปนชาตทน าเสนอในพจนานกรม

ในการศกษาพจนานกรมภาษาสเปนของ Hobsbawm กลาววา “nation” หรอ “ชาต” หมายถง ก าพดหรอสายตระกล (Hobsbawm, 1992, p. 15) ความเปนชาตในความหมายนจงชใหเหนวาชาตกคอ คน ประชาชน ราษฎร หรอประชากร และมนยทสอถงถนก าเนดหรอบานเกด เกดจากใคร เกดทไหนกถอวาเปนคนทนน ดวยพฒนาทางสงคม ความหมายของ “ชาต” ไดเพมเขามาโดยหมายถง รฐ องคกรการเมอง หรอรฐบาล และความหมายทสองคอ อาณาเขตทมประชากรและมการปกครองของตนเอง (Hobsbawm, 1992, p. 15) ทงน “ชาต” มความแตกตางจาก“รฐ” เพราะชาตเปนส านกรวมใหความส าคญกบความความรสกทเปนพวกเดยวกน เกยวโยงกนดวย สงตางๆ เชน ภาษา ประสบการณ ประวตศาสตร (Anderson, 1991) ขณะท รฐ หรอรฐสมยใหมตองประกอบดวย 4 องคประกอบ คอ ประชากร ดนแดนทแนนอน รฐบาล และอ านาจอธปไตย (โกวท วงศสรวฒน, 2545) แมจะมความแตกตางกน แตทง “ชาต” และ “รฐ” กมความสมพนธอยางแนนแฟน กอใหเกดเปนความคดเรองรฐ-ชาต กลาวคอ การทรฐจะเขมแขงและมนคงไดนนตองมพนฐานมาจากการทประชาชนเกดส านกความเปนชาตรวมกน (โกวท วงศสรวฒน, 2545, น. 42-43)

พจนานกรมภาษาสเปนเปนตวอยางทแสดงใหเหนถงพฒนาการของการสรางนยามของความเปนชาต ฉบบท 1 ค.ศ.1726 พจนานกรมน าเสนอค าวา “patria” ซงตรงกบค าวา “tierra” หมายถงภมล าเนาหรอถนก าเนด หลงจากนนไดมการเพมค านยามในป 1884 ใหครอบคลมถง “รฐ”

Ref. code: 25595408300043MYR

119

และในป 1925 ค า “patria” มนยทสอถงความรสกรกชาต และปรบนยามใหมความหมายถง “ชาต” ท งในเชงรปธรรมและนามธรรม อดต ปจจบน อนาคต ความรก ความจงรกภกดตอชาต (Hobsbawm, 1992, p. 15-16) จากความหมายของค าวาชาตตามทกลาวมา ความเปนชาตสามารถอธบายได 2 ประเดน คอ ก าพด พนท หรอถนก าเนดทก าหนดใหบคคลมสถานะเปนคนของชาตนนๆ และประวตศาสตรและทกสงทกอยางทกอใหเกดส านกในความรกชาตอนมความส าคญตอการด ารงอยของชาต

ส าหรบภาษาไทย “nation” เดมหมายถงบานเมอง กรง หรอพระนคร การตดตอสมพนธกบตางชาตทเรมมาตงแตรชกาลท 4 สบเนองมาจนกระทงสมยรชกาลท 5 มการรบแนวคดเรองพรมแดนรฐ (territorial state) สงผลใหเรมมการใชค าวา “nation” ในความหมายวา “ชาต” และแนวคดนปรากฏใหเหนเปนรปธรรมมากยงขนในรชกาลท 6 เนองจากเกดแนวคดแบบชาตนยมในประเทศไทยเปนครงแรก ดงเหนไดจากการมพระราชบญญตแปลงชาต ร.ศ.130 (พ.ศ. 2454) และพระราชบญญตสญชาต พ.ศ. 2456 (พมพาภรณ บญประเสรฐ, 2555, น. 29)

การศกษาเรองความหมายของชาตจากทฤษฎและแนวคดเรองชาต มนกวชาการทจดกลมความคดเกยวกบนยามของ “ชาต” ไว 3 กลม (ศรมตร ประพนธธรกจ, 2551, น. 44-55) คอ

1. กลม primornialism ทมองวาชาตเปนปรากฏการณธรรมชาตมรากฐานมาจากการสบสายเลอด เผาพนธ เชอชาต ภาษา ศาสนา ถนฐาน และขนบธรรมเนยมประเพณทถายทอดจากรนสรน

2. กลม modernism วเคราะหความเปนชาตในฐานะประดษฐกรรมทสรางขนมา ดวยการคดเลอกวฒนธรรม ประเพณ และพธกรรมในอดตเพอตความและสอสารใหมส าหรบการสรางส านกรวมกนของคนในชาต (Hobsbawm and Ranger, 1983) เปนปรากฏการณในโลกสมยใหมทเปนผลจากการสรางและเผยแพรอดมการณชาตนยมผานการศกษาแบบมวลชน และการเผยแพรความรจากทางการ (Gellner, 1983) หรอแมแตการเชอมโยงประสบการณของคนแตละทอนถนผานสอสงพมพ เชน หนงสอพมพเพอใหเกดการ “จนตกรรมชาต” รวมกน (Anderson, 1991) ความคดเรองชาตของนกคดกลมนมองวาความเปนชาตเกดขนในสงคมสมยใหมไมไดมความสมพนธหรอเชอมโยงกบอดตแตอยางใด โดยพจารณาชาตในฐานะสงประดษฐทกอใหเกดส านกรวมกนระหวางบคคลและใหความส าคญกบการสรางส านกหรออดมการณความเปนชาตผานผลผลตทเปนมาตรฐานระดบมวลชน เชน วฒนธรรม ประเพณ ต าราเรยน

3. กลม post-modernism เปนการจนตนาการความเปนชาตแบบใหมทไรพรมแดนดวยพฒนาการทางเทคโนโลย เชน ชมชนเสมอนในอนเตอรเนต กลมเคลอนไหวทางสงคม เปนโลกท

Ref. code: 25595408300043MYR

120

เกดจากความรสกเปน “พวกเดยวกน” ทสามารถเกดขนไดทกเวลา มความซบซอนและสามารถขยายตวออกไปไดอยางไมหยดนง (hybrid) (ศรมตร ประพนธธรกจ, 2551, น. 50-55)

ความหมายของ “ชาต”จากกลมความคดขางตนมองคประกอบรวมทเปนบอเกดของความเปนชาตคอการสรางส านกรวมโดยผานวาทกรรมเรองเชอชาต เผาพนธ ถนฐาน ประเพณในกลม primornialism การประดษฐสรางสอและวถปฏบตเพอเผยแพรอดมการณความเปนชาตของกลม modernism โดยเฉพาะอยางยงในกลม post-modernism “ชาต” ไมไดมตวตนและองคประกอบทชดเจนแตใหความส าคญกบความรสกเปนหลก ความรสกเปนสวนหนงของชมชนสงผลใหเกดการแยกแยะระหวางความเปนเรากบความเปนอน นอกจากนแลว “ชาต”ในลกษณะนจงสามารถเกดขนไดอยางไมจ ากดและเปนชาตทมความหลากหลาย สามารถแปรเปลยนไปไดอยางไรหยดนง

ส าหรบประเทศไทยไดมกลมชนชนน าในสงคมทพยายามสราง “ความเปนไทย” และนยามของ “ชาต” และ “ชาตไทย” ผทมบทบาทหลกในการก าหนดนยามความหมาย คอ ราชบณฑตยสถานทใชพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเปนชองทางในการถายทอดมโนทศน “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” ซงเปนมโนทศนทเรมมาตงแตรชกาลท 6 (สายชล สตยยานรกษ, 2557, น. 87) และยงคงด ารงอยในสงคมอยางตอเนองในฐานะ “เสาหลก” หรอสถาบนหลกของชาต (เกษม วฒนชย, 2557, น. 23) ดวยเหตน การน าเสนอในล าดบตอไปจะเปนการวเคราะหนยามของ “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493, พ.ศ. 2525, พ.ศ. 2547 และ พ.ศ. 2554 โดยจะน าเสนอผานการศกษาความหมายของ “ชาต” เพอวเคราะหพลวตความหมายและการเปลยนแปลงในสงคม การนยามความเปน “ชาต” กบความเปนอนผานค าศพทเกยวกบเชอชาตอนๆ ทอยในพจนานกรมแตละเลม ประดษฐกรรมสมยใหมทสรางขนมาส าหรบการเผยแพรอดมการณความเปนชาต เชน วฒนธรรม ภาษา ขนบธรรมเนยม ประเพณ และบทบาทของศาสนาในการเสรมสราง มโนทศนความเปนชาต

3.1 การเปลยนแปลงของสงคมจากพลวตความหมายของ "ชาต"

สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พ.ศ. 2396-2453) มการก าหนด

นยามความหมายของค าวา “ชาต” และ “ความเปนไทย”อยางเปนรปธรรมเปนครงแรก โดยมวตถประสงคเพอวางรากฐานการพฒนาประเทศสการปกครองระบบสมบรณาญาสทธราชย (สายชล สตยานรกษ, 2557, น.87) ดงทกลาวไวขางตน มการสรางวาทกรรม “การสรางความเปนไทย” ผาน มโนทศน “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” มานบแตรชกาลท 6 (สายชล สตยานรกษ, 2557, น. 87) แตมการปรบเปลยน เพมเตมความหมายและจดเนนของอดมการณเพอตอบสนองตอการเปลยนแปลง

Ref. code: 25595408300043MYR

121

ทางบรบทของสงคม เชน สมยสมบรณาญาสทธราชยเปนยคสมยทการปกครองรวมอ านาจเขาสศนยกลางโดยพระมหากษตรยทรงมพระราชอ านาจเหนอทกสวนของประเทศ ดวยเหตน อดมการณของชาตจงตองด าเนนไปเพอเออตอการเสรมสรางพระราชอ านาจของพระมหากษตรย ในการนจงไดมการสรางประวตศาสตรของชาต พงศาวดารถกดดแปลงและน ามาใชเพอถายทอดเรองราวทพระมหากษตรยทรงกอบก สรางชาต และพฒนาประเทศใหมเอกราช (สเนตร ชตนธรานนท, 2557, น. 21-22) “ชาต” ในสมยสมบรณาญาสทธราชยจงหมายถงการมพระมหากษตรยเปนศนยกลางททรงมอ านาจเดดขาดสงสดเหนอประเทศ

ในสมยรชกาลท 6 ตองเผชญกบปญหาเรองความเชอมนของประชาชนทมตอระบบสมบรณาญาสทธราชย โดยเฉพาะจากกลมคนทไดรบการศกษาแบบใหมทมองเหนวาตนเองสามารถมสวนรวมในการก าหนดอนาคตของชาต (ชนดา พรหมพยคฆ เผอกสม, 2546, น. 79-81) อกทงยงมความขดแยงกบขาราชการ ชาวจน และเหตการณกบฏ ร.ศ. 130 (พ.ศ. 2455) แสดงใหเหนถงการตอสระหวางความหมายของชาต ส าหรบกลมกบฏ ร.ศ. 130 แลว “ชาต” หมายถงราษฎร เพราะทหารตองท าหนาทปกปองชาตไทย เพอไมใหราษฎรผจายภาษเปนเงนเดอนของทหารไดรบความเดอดรอน ดวยเหตนแลว “ราษฎรจงเปนนายขาราชการ มใชกษตรย” (นครนทร เมฆไตรรตน อางถงในสายชล สตยานรกษ, 2551) หรอแมกระทงกลมชาวจนในสยามทกน าเสนอแนวคดเรองชาตทใหความส าคญกบราษฎรในหนงสอพมพจนโนสยามวารศพท ไววา ควรมองราษฎรเปน “เพอนรวมชาต” และชาตจะเจรญได “เพราะราษฎรชาวเมองมวชาความร ประกอบกบสามคคธรรมทมตอกนระหวางรฐบาลกบชาวเมอง” (นครนทร เมฆไตรรตน อางถงในสายชล สตยานรกษ, 2551) จะเหนไดวานยามความหมายของชาตของกลมปญญาชนในยคนสวนทางกบนยามของ “ชาต” ทรฐหรอชนชนปกครองพยายามรกษาไวผานการเนนย ามโนทศน “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย”

หลงการปฏวต พ.ศ. 2475 อดมการณชาตทมพระมหากษตรยเปนศนยกลางมพลงนอยลงในชวงแรก ระบอบการปกครองใหมจ า เปนตองลดบทบา ทและความส าคญของพระมหากษตรย เพอเสรมสรางใหผน าในระบอบการปกครองใหมอยในสถานะทส าคญอยางมนคง แตกยงเผชญกบปญหาในเรองของการยอมรบผน าใหมและความพรอมของประชาชนในการปรบตวสระบอบการปกครองใหม นอกจากนยงมความวตกกงวลเกยวกบสถานการณของชาวจนทเขามาในสยามนบแตปลายรชกาลท 5 และตนรชกาลท 6 มจ านวน “ลกจน” เพมมากขนจากการแตงงานระหวางชาวไทยและชาวจนและใชเวลาเพยง 2 หรอ 3 ชวอายคนกสามารถกลายเปน “ไทย” แตยงสามารถรกษาความเปนจนไดอยางสมบรณ พรอมทงยงตรงกบชวงทลทธชาตนยมในประเทศจนมความเขมแขงและเผยแพรสชาวจนทเดนทางเขามาอาศยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตรวมถงประเทศไทย ดวยเหตนรชกาลท 6 จงไดสรางลทธชาตนยมทเรยกรองใหคนเชอสายจนจงรกภกดตอ

Ref. code: 25595408300043MYR

122

พระมหากษตรย ปรบตวและผสานความเปนไทย (ชาญวทย เกษตรศร, 2560, น. 74-75) ความคดเรองเชอชาตกไดถกน าเสนอเปนนยามของค าวา “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ดงจะน าเสนอในล าดบตอไป

หลงการเปลยนแปลงระบอบการปกครอง คณะราษฎรพยายามทจะปลกฝงลทธรฐธรรมนญทมระบบรฐสภาและการเลอกตงใหสมาชกผแทนราษฎรจากทวประเทศมบทบาทและ สวนรวมในการตรวจสอบและคานอ านาจของรฐบาล (ชาญวทย เกษตรศร, 2560, น. 134-136)

หลงรฐบาลพระยามโนปกรณนตธาดา (พ.ศ. 2475-พ.ศ. 2476) และรฐบาลพระยาพหลพลพยหเสนา (พ.ศ. 2476-พ.ศ. 2481) ประเทศไทยเปนชอทรฐบาลภายใตการน าของจอมพลแปลก พบลสงคราม (นายกรฐมนตรระหวาง พ.ศ. 2481-2487 และ พ.ศ. 2491-พ.ศ. 2500) ก าหนดเปลยนในรฐนยม ฉบบท 1 วนท 24 มถนายน พ.ศ. 2482 เพอตอบรบกบนโยบายสรางชาต เพราะชอ “สยาม” สะทอนใหเหนถงกลมชาตพนธทหลากหลายทด ารงอยในประเทศและการใชชอเรยกประเทศตองใหใชชอตามชอเชอชาตของประชาชน (Reynolds, 1991, pp. 4-5) ขณะทค าวา “ไทย” มความหมายสอดรบกบนยามทระบไวในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 คอ “สาขาแหงประเทศทเปนอสระ คอ ไทยแหงประเทศไทย; ความมอสระในตว, ความไมเปนทาส” การเปลยนชอประเทศเปนเพยงสวนหนงของการด าเนนนโยบายดานวฒนธรรมของรฐบาลจอมพลแปลก พบลสงครามในระหวาง พ.ศ. 2481-พ.ศ. 2487 อนมวตถประสงคเพอหลอมรวมคนในชาตใหเปนหนงเดยวกน (Reynolds, 1991, p. 5) ในชวงนไดมการด าเนนการเพอสรางและปลกความคดเรองชาตนยมเพอตอบสนองตอนโยบายการสรางและหลอมรวมคนในชาต ตลอดจนพฒนาชาตไทยใหกลายเปนประเทศมหาอ านาจในแหลมทอง ในการน ราชบณฑตยสถานถอเปนฟนเฟองหนงทไดรบการสถาปนาขนมาเพอใหมการสรางและเผยแพรองคความรใหทดเทยมกบนานาประเทศ (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 32) ราชบณฑตยสถานมสถานะเปนหนวยงานภายใตบงคบบญชาของนายกรฐมนตรโดยตรงตามพระราชบญตวาดวยราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2485 และ พ.ศ. 2487 ภายหลงในป พ.ศ. 2496 ไดถกโอนยายมาเปนหนวยงานในสงกดรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ทกชวงเวลาทกลาวมาแสดงใหเหนวาราชบณทตยสถานเปนหนวยงานทอยใตการก ากบของจอมพลแปลก พบลสงครามมาโดยตลอด พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงเปนพนทหนงทตอบรบกบนโยบายชาตและน ามาเผยแพรสมวลชน พจนานกรมเปนชองทางทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงทางสงคม และความคดเกยวกบชาตและการเมอง ดงน

Ref. code: 25595408300043MYR

123

ตารางท 3.1 เปรยบเทยบความหมาย “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ชาต น. การเกด, การเปน

ขนมา, การเอาก าเนดใหม; พวก, ต ร ะ ก ล , ค ร ว ,เหล า , ก า เน ด , ชนด, จ าพวก, ชน หม , ประเทศ. (ป.; ส.).

(1) การเกด เชน ชาตน ชาตหนา; ก าเนด เชน มชาตมสกล; เหลากอ, เทอกเถา, เผาพนธ, เชน ชาตเสอ ชาตขขา; ชนด, จ าพวก, ชน, หม. (ป., ส.). (2) ประเทศ; ประชาชนทเปนพลเมองของประเทศ, กลมชนทมความรสกในเ ร อ ง เ ช อ ช า ต ศ า ส น า ภ า ษ า ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร ค ว า ม เ ป น ม า ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม อยางเดยวกน หรออยในปกครองรฐบาลเดยวกน, ประชาชาต กวา.

(1) การเกด , ก าเนด , มกใชวา ชาตเกด หรอ ชาตก าเนด เชน ถาท าไ ม ด ก เ ส ย ช าต เ ก ด , ความมชวตอยต งแตเกดจนตาย เชน สบายท งชาต (ป . ,ส . ) . ; น. เหล ากอ , เทอกเถา , เ ผ าพ น ธ , เ ช น ช าตนกรบ ชาตไพร. (ป. , ส.). (2) ประเทศ เชน รคณชำต ศำสนำ พระมหำ กษตรย ; ประชาชนทเ ป น พ ล เ ม อ ง ข อ งประเทศ; ประชาชาต ก ว า . ; ก ล ม ช น ท มความรสกใน เรองเชอชาต ศาสนา ภาษา ประวตศาสตร ความเปนมา ขนบธรรมเนยมป ร ะ เ พ ณ แ ล ะวฒนธรรมอยางเดยว กน หรออยในปกครองรฐบาลเดยวกน.

Ref. code: 25595408300043MYR

124 ความคดเกยวกบชาตตามความหมายของพจนานกรมฉบบสมยนเปนการนยามท

ใหความส าคญกบจดก าเนด เชอสายตระกล โดยมความคดเกยวกบการจดกลม จ าแนกบคคล อกทงยงครอบคลมความหมายเกยวกบพนทและอาณาบรเวณทเฉพาะเจาะจง ค านยามของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ใหความส าคญกบประชากรเปนส าคญดงเหนไดจากค านยามของ “ชาต” และทมาของค าวา “รฐ” ทมความหมายวาราษฎรในภาษาสนสกฤต นอกจากนแลว แมการนยามจะมนยทแสดงใหเหนถงการแบงจ าแนกกลม แตโดยหลกแลวเปนการจ าแนกตามเชอสายตามตระกล ครอบครวและสถานทก าเนดเปนหลก พจนานกรมฉบบนนยาม “เผาพนธ” หมายถง “เชอสาย” และ “ตระกล” หมายถง “วงศ, เชอสาย, เผาพนธ” เมอพจารณา “ชาต” ตามความหมาย และวงศค าศพททเกยวของตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 จงสอดคลองกบความหมายของกลม primornialism หมายถง ผคนทมก าเนด สบสายตระกลจากบรรพบรษ และมพนทอาศยอยในประเทศเดยวกน โดยไมจ าเปนตองพดภาษาเดยวกน มวฒนธรรม ความเชอแบบเดยวกน

การใหความส าคญกบเชอสายทเปนการสบทอดสายเลอดจากบรรพบรษนนเกดขนมาตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชยสบเนองตอมาในสมยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ดงเหนไดจากเพลงชาตสยาม (พ.ศ. 2475 – 2477 ) ประพนธโดยขนวจตรมาตรา “สบชาตไทยดกด าบรรพบราณลงมา...สยามคอวาเนอของเชอไทย น ารนไหลคอวาเลอดของเชอขา เอกราษฎรคอกระดกทเราบชา” เนอรองสะทอนใหเหนถงการสบเชอสายจากบรรพบรษทไดอทศตนแกแผนดนประเทศไทย นอกจากนแลว เพอรบมอกบชาวจนทเขามามบทบาทเคลอนไหวทางการเมองในประเทศไทย การหยบยกเรองเชอชาตในแงของการสบสายตระกลจงเปนวธหนงทจะชวยปองกนไมใหชาวจนเขามามผลประโยชนทางการเมองซงสงวนใหแกคนไทยเทานน

ระหวางพ.ศ. 2493-พ.ศ. 2525 ประเทศไทยไดเผชญเหตการณความผนผวนทางการเมองหลายครง เชน การรฐประหารรฐบาลจอมพล แปลก พบลสงครามวนท 16 กนยายน พ.ศ. 2500 โดยจอมพลสฤษด ธนะรชต วนมหาวปโยค เหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 เหตการณ 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 สงครามเยน และลทธคอมมวนสตชวง พ.ศ. 2520 กลาวไดวาประเทศไทยในชวงนตองเผชญกบทงระบอบเผดจการทหาร อดมการณสงคมนยมของกลมนกศกษา และลทธคลงชาตของนายธานนทร กรยวเชยร นายกรฐมนตรทไดรบการแตงตงหลงเหตการณ 6 ตลาทมาพรอมกบอดมการณ “กษตรย ชาต ศาสน” ของกลม “นวพล” หรอ “พลงเกา” ซงหมายถงรชกาลท 9 บรบททางสงคมทมการแตกแยกเรยกรองใหตองมการสรางอดมการณความเปนชาตทจ า เปนตอการแทรกแซงและครอบง าอดมการณทด ารงอยอยางหลากหลายในชวงเวลาน

Ref. code: 25595408300043MYR

125 ส าหรบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 แสดงใหเหนถงความหมาย

ของ “ชาต” ทเพมขนมาจากตนก าเนดหรอสายสกล “ชาต” ในความหมายทสองแสดงใหเหนถงชาตทเกดขนจากการ “จนตกรรม” ขน (Anderson, 1991) มความรสกเชอมโยงกบผอนโดยมพนฐานจากการมความเชอ ภาษา อดต และประสบการณรวมกนทน าไปสส านกของความเปนพลเมองของประเทศ อกทงยงหมายรวมถงผทอยภายใตการปกครองของรฐบาลเดยวกน นอกจากนแลวยงถอเปนครงแรกทมการน าความคดเรองชาตนยม ชาตพนธ และสญชาตมาบรรจไวในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทแสดงใหเหนถงการสรางอดมการณความเปนชาตใหมทขยายจากอดมการณความเปนชาตตามนโยบายของรฐบาลของจอมพลแปลก พบลสงครามในชวงกอนหนาน การก าหนดสถานะทางกฎหมายของบคคลซงมความเกยวของกบนยามของค าวา “ชาตพนธ” ทมการใชเชอชาตและสญชาตเปนเกณฑในการจดกลม พจนานกรมฉบบนยงมการก าหนดนยามใหมของ “สยาม” ทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงจากประเทศทมความหลากหลายทางชาตพนธมาสประเทศทแหงประชากรเชอชาตไทย

นยาม “ชาต” ขางตนไดถกน าเสนออยางตอเนองโดยไมมการเปลยนแปลงในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ซงชวงเวลาทเปนรอยตอระหวางพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 และฉบบ พ.ศ. 2542 เปนชวงเวลาทเศรษฐกจไทยเปนมตทมความโดดเดน กลาวคอ เศรษฐกจไทยมการพฒนาอยางรวดเรวระหวาง พ.ศ.2529-2531 เนองจากการพฒนาของภาคอตสาหกรรมจนท าใหประเทศไทยคาดหมายทจะกาวสความเปนนกส (New Industrialized Countries) จนกระทงเกดวกฤตเศรษฐกจเอเชย และวกฤตตมย ากงในประเทศไทยเมอ พ.ศ. 2540 ในการน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไมไดปรบเปลยนนยามความหมายของ “ชาต” หากแตใหความส าคญกบองคประกอบอน เชน วฒนธรรมและภาษา ทมบทบาทและชวยเสรมสรางความเปนชาตในมตเศรษฐกจและสงคมไดมากกวา

“ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 มความหมายใกลเคยงกบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 นยามแรกมการเพมความหมายและปรบเปลยนตวอยาง ขณะทนยามทสองมการเพมตวอยางทสะทอนถงอดมการณหลกของชาต คอ “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” พจนานกรมฉบบนเกดขนในชวงเวลาทสงคมไทยเผชญกบวกฤตการเมอง พ.ศ. 2548-2553 การตนตวตอกระแสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (Asean Economics Community-AEC) ทสงผลตอทงภาคสงคม ธรกจ และการศกษา เหตการณมหาอทกภยใน พ.ศ. 2554 ทสงผลตอวถชวต เศรษฐกจ โครงสรางพนฐานและทรพยากรธรรมชาต หรอแมกระทงประเดนเรองศาสนาจากวดพระธรรมกายทกอใหเกดความเคลอบแคลงใจในความเชอมนตอศาสนาในฐานะทพงทางจตใจ สภาพปญหาทเกดขนในสงคมโดยเฉพาะปญหาการเมองทมการน าสถาบนกษตรยไปใชกลาวอาง

Ref. code: 25595408300043MYR

126

ความชอบธรรมแกตนเอง อกทงการบงคบใชกฎหมายอาญามาตรา 112 แสดงใหเหนถงภาวะคลอนแคลนของพระราชอ านาจน าของสถาบนกษตรย (decline of royal hegemony) (Kasian Tejapira, 2016) ซงจะตองมการน าเสนอวาทกรรมหรอภาพของสถาบนกษตรยทเนนย าใหประชาชนตระหนกถงพระมหากรณาธคณของกษตรยอนเปนกลไกทชวยในการสถาปนาพระราชอ านาจน าของพระมหากษตรย ดงเชนทชยอนนต สมทรวณช (2554) ราชบณฑต ส านกธรรมศาสตรและการเมอง และอดตนายกราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2548 กลาววา

สถาบนพระมหากษตรยทมอยนน เปนมลเหตส าคญทท าใหสงคมไทยสามารถรกษาสวนดของวฒนธรรมและประเพณไทยไว ได เพราะถาปราศจากสถาบนพระมหากษตรยแลว ประชาชนชาวไทยกจะไมมศนยรวมของความจงรกภกดและคงมจตใจทระส าระสายมากทเดยว (ดวยเหตนแลว) ประชาชนจะตองมความภกดตอสงใดสงหนง เชน ความภกดตอชาต ตอศาสนา และตอพระมหากษตรย ประชาชนจงจะมความอยดมสขและมก าลงใจทเขมแขงในการทจะเผชญกบวกฤตทางเศรษฐกจได (ชยอนนต สมทรวณช, 2554, น. 7) คณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบนไดมการแทรกมโนทศนส าคญเขาไปในนยาม

ของ “ชาต” คอ “รคณชาต ศาสนา พระมหากษตรย” ซงแสดงใหเหนวาชาต ศาสนา และพระมหากษตรยเปนสงเดยวกนและถอเปนนยามทก าหนดขนมาในบรบทสงคมไทยทเออตอ “การจนตกรรมความเปนชาต” (Anderson, 1991) และสะทอนใหเหนถงสภาพสงคมไทยในปจจบน

3.2 นยาม "ชาต" กบความเปนอน

ในป พ.ศ. 2482 ของจอมพล แปลก พบลสงครามด าเนนการเปลยนชอประเทศจาก

“สยาม” เปน “ไทย” โดยใหเหตผลวา …นามประเทศของเราทใชเรยกกนอยทกวนน กไดดวยความเคยชน หรอไดจดจ าเรยกกนตอๆ มา และไดพยายามใหเจาหนาทคนในทางประวตศาสตรกไมปรากฏวา ใครเปนคนทไดตงขนคราวแรก และตงแตครงใดกไมทราบ เปนแตวาเราไดเรยกมาเรอยๆ เรยกวาประเทศสยาม และค าวา ประเทศสยามนน กมกจะใชแตในวงราชการ และนอกจากนนกในวงของชาวตางประเทศเปนสวนมาก สวนประชาชนคน

Ref. code: 25595408300043MYR

127 ไทยของเราโดยทวไป เฉพาะอยางยงตามชนบทดวยแลว เราจะไมคอยใชค า วา ประเทศสยาม เราใชค าวาไทย… …การทเราไดเปลยนใหขนานนามวา ประเทศไทยนน กเพราะเหตวาไดพจารณาดเปนสวนมากแลวนามประเทศนน เขามกเรยกกนตามเชอชาตของชาตทอยในประเทศนน เพราะฉะนนของเรากเหนวาเปนการขดกนอย เรามเชอชาตเปนชาตไทย แตชอประเทศของเราเปนประเทศสยาม จงมนามเปนสองอยาง ดงน สวนมากในนานาประเทศเขาไมใชกน… (พล อฏฐารมณ, 2559) ส าหรบการเขยนชอประเทศ สภาผแทนราษฎรไดมมตลงคะแนนเสยงเลอกการเขยน

“ไทย” ดวยคะแนน 64 ตอ 57 เสยง (พล อฏฐารมณ, 2559) นยามของ “ไท” และ “ไทย” ทพจนานกรมฉบบนใหไวคอ “ผเปนใหญ” ส าหรบค าแรก และ “ความมอสระในตว ความไมเปนทาส” ซงความหมายของ “ไทย” อาจตความไดทงการเปนอสระจากการครอบง าของตางชาตในชวงสมยรฐบาลจอมพล แปลก พบลสงคราม และการเปนเอกเทศจากสถาบนกษตรยทเคยมอ านาจสงสดกอนการเปลยนแปลง พ.ศ. 2475 อนถอเปนอดมการณส าคญในยคการสรางชาตหลงการเปลยนแปลงสการปกครองระบอบใหม ตารางท 3.2 เปรยบเทยบความหมาย “ไทย” และ “สยาม” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ไทย น. ชนชาตใหญชาตหนง

อย ท างตะวนออกเ ฉ ย ง ใ ต ข อ ง ท ว ปอาเชย มมากสาขาดวยกน สาขาแหงประเทศทเปนอสระ คอ ไทยแหงประเทศไทย; ความมอสระในต ว , ค วาม ไม เ ป นทาส ; คน เชน ไทยบานนอก

ชอเรยกประเทศและชนชาตทอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มพรมแดนตดตอกบลาว เขมร มาเลเซย และพมา; ชนเชอชาตไทยมหลายสาขาดวยกน เชน ไทยใหญ ไทยด า ไทยขาว; ความมอสระในตว, ความไมเปนทาส; คน เชน ไทยบานนอก วา คนบานนอก ไทยใจแทตย วา คนใจยกษ. (ม. ค าหลวงทานกณฑ).

ชอเรยกประเทศและชนชาตทอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มพรมแดนตดตอกบลาว เขมร มาเลเซย และพมา; คน เชน ไทยบานนอก วา คนบานนอก ไทยใจแทตย วา คนใจยกษ. (ม. ค าหลวงทานกณฑ); ว. ทเกยวกบ

Ref. code: 25595408300043MYR

128

ตารางท 3.2 (ตอ) เปรยบเทยบความหมาย “ไทย” และ “สยาม” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 วาคนบานนอก, ไทย

ใจแทตย ว าคนใจยกษ (ม. ค าหลวง ทานกณฑ).

ประเทศไทย เชน ผดไทย อำหำรไทย.

ส ย าม น.

ประเทศไทย ; ของประเทศไทย.

ชอเรยกประเทศไทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ตอมาไดเปลยนชอเปนประเทศไทยเมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2482; ของประเทศไทย.

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 และฉบบ พ.ศ. 2542 ไมไดม

ความหมายทแตกตางไปจากฉบบ พ.ศ. 2493 ขณะทค าวา “ไทย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดมการเพมนยามความหมายส าหรบการน าไปใชเปนค าวเศษณ แตประเดนทนาสนใจของค าน คอ การทคณะกรรมการเลอกน าเสนอตวอยาง “ผดไทย” ในแงหนงผดไทยและอาหารไทยเปนภาพตวแทนของอตลกษณไทยเชนเดยวกบตมย ากง อยางไรกตาม ทมาของผดไทยแสดงใหเหนวาผดไทยเปนเครองมอทรฐน ามาใชในการเสรมสรางความเปนไทยในสมยจอมพล แปลก พบลสงคราม โดยถอดความเปนจนออกจากอาหารจนเพอสถาปนาความเปนไทยใสลงไปแทน (พนผล โควบลยชย, 2556) การเพมตวอยาง “ผดไทย” เขาไปจงมความเชอมโยงกบความคดเรองชาตนยมและการสรางความเปนไทย นอกจากนแลว ในเชงภาษาศาสตร ค าวเศษณมหนาทขยายค านาม สรรพนาม กรยา และค าวเศษณใหมความชเฉพาะมากขน ซงมนยทแสดงใหเหนวาค าใดกตามสามารถปรบเปลยนใหมความเปนไทยหรอเกยวของกบความเปนไทยไดโดยการเขยนค าวา “ไทย” เตมเขาไป

นอกจาก “ไทย” และ “สยาม” แลว พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานยงน าเสนอค าศพทเกยวกบชนชาตอนทแสดงใหเหนถงความคดทมตอชนชาตตางๆ ตอไปน

Ref. code: 25595408300043MYR

129

ตารางท 3.3 เปรยบเทยบความหมายค าศพทเกยวกบชนชาตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 เจก น. เปนค าเรยกชนชาต

จน. (ปาก) ค าเรยกคนจน. เจกตนไฟ (ปาก) ว. ตนตกใจและเอะอะโวยวายเกนกวาเหต.

จน น. ชนชาตหนงอยในประเทศจน.

ชอชนชาตหนงอยทางทศเหนอของประเทศไทย.

ชอประเทศและชนชาตทอยในเอเชยต ะ ว น อ อ ก ม พ ร ม แ ด น ต ด ต อ ก บมองโกเลย รสเซย เวยดนาม ลาว พมา ภฏาน เนปาล อนเดย ครกซ และคาซคสถาน มภาษาพดและอกษรของตนเองใช

จนเตง น. หวหนาคนงานทเปนชาวจน, ใชเฉพาะในสถานทท าการรวมกนมาก ๆ เชนบอนหรอโรงสรายาฝน (จ.).

จนฮอ น. - - จนพวกหนงทมถนฐานเดมอยทางตอนใตของประเทศจน มมณฑลยนนานเปนตน, ฮอ กเรยก.

แขก น. ค า เ ร ย ก ช า วต า ง ป ร ะ เ ท ศ ซ งไมใชฝรง จน ญปน และชนชาวท เปนเพอนบานในแหลมอนโดจน ยกเวนแหลมมลาย.

ค า เร ยกชาวอน เดย ศรล งกา ปากสถาน บ งกลาเทศ อฟกานสถาน เนปาล มลาย ชาวเอเชยตะวนออกกลางและตะวนออกใกล ยกเวนยว ชาวแอฟรกาเหนอ และนโกร.

ฝรง น. ชนชาตผวขาว.

ญวน น. คนชาตหนงอยใกลกบจน.

ชอประเทศและชนชาตหนงอยทางทศใตของประเทศจน และทางทศตะวนออกของประเทศลาวและเขมร, ปจจบนเรยกวา ประเทศเวยดนาม.

Ref. code: 25595408300043MYR

130

ตารางท 3.3 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทเกยวกบชนชาตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ลาว น. ชนช า ว เ ข าพ ว ก

หนงอยทางเหนอของประเทศไทย นยวาเพยนมาจากค าวาลวะ; ชนชาตไทยเผาหนง.

ชอประเทศและชนชาตทอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มพรมแดนตดตอก บ ไ ท ย เ ข ม ร เวยดนาม พมาและจน , ชน เช อชาตลาวมหลายสาขาดวยกน เชน ลาวพวน ลาวโซง ลาวเวยง.

ชอประเทศและชนชาตทอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มพรมแดนตดตอกบไทย เขมร เวยดนาม พมาและจน, เรยกเตมว า สาธารณร ฐประชาธป ไตยประชาชนลาว

ญปน น. คนชาต หน ง อยทางทศตะวนออกแหงจน.

ชอประเทศและชนชาตหนงอยในหมเกาะทางทศตะวนออกของประเทศจน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 เขยนค านยามชนชาตโดยการใช

ประเทศจนเปนหลกในการก าหนดความหมาย เชน “แขก” “ญวน” และ “ญปน” นอกจากนแลว ความแตกตางของนยามระหวาง “เจก” กบ “จน” แสดงใหเหนวาการใชค าวา “จน” นนจะตองเปนการกลาวถงคนทอยในประเทศจน ขณะท “เจก” มนยของการดถก อกทงตวอยางของค า “จนเตง” ยงสอนยเชงลบตอชาวจน นอกจากนแลว จตร ภมศกด (2519, น. 21) เสนอวา “เจก” ตรงกบภาษามอญวา “เจอยจ” และตรงกบภาษาพมาวา “ตยก” หมายถงชาวจน ขอเสนอของจตรแสดงใหเหนถงการพยายามเทยบเสยงในภาษาตางๆ เพอบอกทมาของค าวา “เจก” ซงอาจจะเปนเปลยนแปลงของเสยงจากภาษามอญหรอภาษาพมา ขณะทนยามของภาษาไทยบอกเพยงแควาเปน “ค าเรยกชนชาตจน” เพอแสดงใหเหนวาเปนชนชาตทแตกตางไปจาก “ไทย” ส าหรบค า “ลาว” จตร ภมศกดเสนอวาในอดตลาวลานชางโบราณเคยใช “ไท” เปนชอฐานนดรของประชาชนในสงคมทไมไดเปนทาสหรอไพร อยางไรกตาม ค าวา “ไท” ไมสอดคลองกบ

Ref. code: 25595408300043MYR

131

ฐานะทางสงคมของลาว เพราะค าวา “ลาว” มความหมายสงสงและมฐานนดรเปนนายเหนอสงคม ดวยเหตน ชนชาตลาวจงมความภาคภมใจในความเปน “ลาว” และ “ชนชาตลาว” โดยไมไดใหความส าคญกบค าวา “ไท” มากนกและเลกใชไปในทสด (จตร ภมศกด, 2519, น. 592-599) ขอเสนอของจตรแสดงใหเหนถงการเลอกของชนชาตลาวทจะไมยดตดและเปนมากกวา “ไท” ขณะทความหมายของพจนานกรมฉบบนกลบรวมชนชาตลาวเขามาเปนสวนหนงของชนชาตไทย ความเปน “ชาต” ในพจนานกรมฉบบนจงหมายรวมถงการรวมชนชาตไทยและชนชาตลาวเขาไวดวยกน ขณะเดยวกนกเปนการกดกนชาวจน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 น าเสนอค านยามทมการใชประเทศไทยเปนหลกในการเปรยบเทยบ เชน ค าวา “จน” และ “ลาว” ขณะท “แขก” “ญวณ” และ “ญปน” เปนการนยามทใหความส าคญกบดนแดนและแผนท มการระบใหเหนวาชอประเทศและชนชาตเหลานมพรมแดนแวดลอมดวยประเทศตางๆ

พจนานกรมฉบบนยงมการเพมค าศพทและนยามทใหความส าคญกบส านกและความรสกทสอดคลองเปนหนงเดยวกอใหเกดค าศพทใหมทเกยวของกบ “ชาต” และเปนค านยามทยงคงใชมาจนถงพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 คอ ชาตนยม น. ลทธทถอชาตเปนใหญ, ความรกชาต. ชาตพนธ น. กลมทมพนธะเกยวของกน และทแสดงเอกลกษณออกมา โดยการผกพน

ลกษณาการของเชอชาตและสญชาตเขาดวยกน (อ. ethnos). สญชาต น. ความเกด, การเปนขน, ความอยในบงคบ คออยในความปกครองของ

ประเทศชาตเดยวกน (ป. สญชาต วา ความเกด, การเปนขน) ; (กฎ) สถานะตามกฎหมายของบคคลทแสดงวาเปนพลเมองหรอคนในบงคบของประเทศใดประเทศหนง (อ. nationality).

ชาตนยม ชาตพนธ และสญชาต โดยทง 3 ค าชวยเพมองคประกอบของชาตใหเดนชดขน กลาวคอ “ชาตนยม” ใหความส าคญกบความรสกของกลมคนทมตอชาต “ชาตพนธ” อธบายถงความเชอมโยงระหวางบคคล ขณะท “สญชาต” แสดงใหเหนถงส านกความเปนชาตตามกฎหมายทถอเปนเกณฑส าหรบการแบงแยกความเปนชาตของบคคล พจนานกรมฉบบนไดท าหนาทในการสรางความรชดใหมทชวยเสรมนยามความหมายของชาตใหชดเจนมากยงขน กลาวคอ นอกจากความเปนชาตตามเชอสาย การมส านกรวมกนผานการแสดงออกทางพฤตกรรม ความคด และการอยใตการปกครองเดยวกนแลว ยงมองคประกอบอนทตองตระหนกถงเมอพดถงชาต เชน สถานะทางกฎหมาย เอกลกษณ และความรกในชาต

Ref. code: 25595408300043MYR

132

การเนนย าความเปนไทยในค าศพท “ไทย” ของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานท าใหภาพของความเปนอนของชนชาตตางๆ มความเดนชดมากขนโดยเฉพาะอยางยงการน าเสนอความเปนอนผานขอมลทางภมศาสตรทชวยในการระบใหเหนความแตกตางของพนทและบรบททแวดลอม ซงรวมถงภาษาพดและภาษาเขยนทแตกตางไปจากไทย การนยามเชนนมวตถประสงคเพอทจะบอกวาชนชาตเหลานแตกตางและไมใช “ไทย” มไดมงหมายทจะอธบายลกษณะของชาตเหลานนอยางแทจรง นอกจากนแลว ค าศพททเพมเขามาในพจนานกรมฉบบ พ.ศ. 2525 คอ “ชาตนยม” “ชาตพนธ” และ “สญชาต” ยงแสดงใหเหนถงลกษณะหรอองคประกอบเฉพาะทจ าเปนส าหรบชวยใหบคคลเกดส านกรวมกนในการ “จนตกรรมชาต” ทจะมพลวตไปตามการเปลยนแปลงของสงคมดงจะกลาวในหวขอถดไป 3.3 พลวตของประดษฐกรรมความเปนชาตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

“ชาต” ในความหมายของกลม modernism เปนสงประดษฐทสรางขนมาส าหรบ

การพฒนาสความเปนสมยใหม โดยจะตองมประเพณประดษฐ (Hobsbawm and Ranger, 1983) และสอทชวยเผยแพรอดมการณชาตนยม (Gellner, 1983) หรอเชอมโยงกลมคนใหเกดความรสกรวมเพอการ “จนตกรรมชาต” (Anderson, 1991) ประดษฐกรรมทวาน ไดแก วฒนธรรม ประเพณ ภาษาทประกอบสรางขนมาอยางมพลวตตามการเปลยนแปลงและความตองการของสงคม

นอกจากการเนนเชอชาตแลว วาทกรรมเกยวกบ “ราษฎร” “ประชาชน” และ “พลเมอง” เปนค าศพทชดหนงทมความส าคญและเปนสอทถกใชเพอการ “จนตกรรมชาต” อกทงยงสะทอนใหเหนถงความคดเกยวกบบคคลทอาศยอยในประเทศไทย

พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาวรรณไวทยากรเปนผเรมบญญตศพทและใชค าวา “ประชาชน” ในความหมาย “people” ทหมายถงผคนโดยรวมในชาต แทนค าวา “ราษฎร” ทเปนค าเดม (วารณ โอสถารมย, 2556, น. 162) ซงสอดคลองกบชอภาษาองกฤษของคณะราษฎรทใชวา the People’s Party ส าหรบค าวา “ราษฎร หรอ ราษฎร” “พลเมอง” “ประชา” และ “ประชาชน หรอ ประชาราษฎร” เมอพจารณาแลวจะพบวาความหมายทราชบณฑตยสถานก าหนดไวเปนค าทมความหมายไมแตกตางกนและสามารถใชแทนกนได

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 นยามค าศพทเกยวกบ “ราษฎร” “พลเมอง” และ “ประชาชน” ไวดงน

Ref. code: 25595408300043MYR

133

ราษฎร 1, ราษฎร น. พลเมองของประเทศ. ราษฎร 2 น. แวนแควน, บานเมอง. (ส.; ป. รฎฐ.) พลเมอง น. ชาวเมอง, ชาวประเทศ. ประชา น. หมคน. (ส.; ป. ปชา). ป ร ะ ช า ช น , ประชาราษฎร น. บรรดาพลเมอง.

อยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบกบความหมายในพจนานกรมภาษาองกฤษจะพบความแตกตาง ดงน

“ราษฎร หรอ ราษฎร” เปนค าสนสกฤต (ส.; ป. รฎฐ.) ทใชในเชงความหมายของค าวา “nation” และ “state” (Patel, 2014) พจนานกรมฉบบนน ามาใชในความหมายทสอง แปลวา “แวนแควน, บานเมอง.” ขณะทความหมายแรกหมายถง “พลเมองของประเทศ” ซงค านจะตรงกบค าวา “subject” ในภาษาองกฤษทหมายถงผทอาศยหรอมสทธในการอยในประเทศใดประเทศหนง โดยเฉพาะประเทศทปกครองดวยระบอบกษตรย (Cambridge University Press, 2017) และมความหมายสอดคลองกบค าวา “พสก” ทเรมปรากฏในพจนานกรมฉบบนเปนครงแรก หมายถง “ชาวเมอง, พลเมอง. (ส.วศ + ก; ป. วส + ก วาผอยในอ านาจ)” โดยมนยถงผทอยภายใตอ านาจการปกครองของประเทศ

เมอพจารณาถงความหมายทใหไวคอ “พลเมอง” จะพบวาค านในภาษาองกฤษ คอ citizen หมายถง ผทเปนสมาชกของประเทศใดประเทศหนงมมสทธเนองจากการเกดหรอการไดรบมอบสทธ หรอผทอาศยอยในเมอง (Cambridge University Press, 2017) ดวยเหตนแลว การเปนพลเมองของประเทศจงหมายรวมถงผทเปนพลเมองโดยก าเนดตามพอแม ผท เปนพลเมองเพราะการแตงงานกบพลเมองนน และผทเปนพลเมองโดยการขอรบสทธเปนพลเมองนนโดยการขอสญชาต การเปนพลเมองจงเปนสถานะหนงตามเงอนไขการปกครองของประเทศดงเชน “ความเปนพลเมองอาเซยน” (ASEAN citizenship) เกดขนจากความรวมมอระหวางประเทศโดยททกคนในประเทศสมาชกไดรบสทธในการเปนพลเมองอาเซยนโดยอตโนมต ในการนจงจ าเปนตองท าการ “จนตกรรม” ความเปนชาตระหวางประเทศขนานใหญเพอใหชนชาตตางๆ รสกถงความเปนหนงเดยวกนภายใตวาทกรรม “หนงวสยทศน หนงอตลกษณ หนงประชาคม” นอกจากนแลว ค าวา “พลเมอง” ยงเปนค าทปรากฏในรฐธรรมนญฉบบถาวร ประกาศใชวนท 10 ธนวาคม พ.ศ. 2475 หมวด 2 สทธและหนาทของชนชาวสยาม มาตรา 13 “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการถอศาสนาหรอลทธใด ๆ และยอมมเสรภาพในการปฏบตพธกรรมตามความเชอถอของตน เมอไมเปนปฏปกขตอหนาทของพลเมองและไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมของประชาชน” ในมาตรา 15 ก าหนดหนาท

Ref. code: 25595408300043MYR

134

ของพลเมองไววา “บคคลมหนาทเคารพตอกฎหมายและมหนาทปองกนประเทศ ชวยเหลอราชการโดยทางเสยภาษและอนๆ ภายในเงอนและโดยอาการทกฎหมายบญญต” (รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พ.ศ. 2475, 2475, น. 536) เมอพจารณาตามบทบญญตในรฐธรรมนญจะพบวาการเปนพลเมองนนคอสถานะหนงของประชาชนในแงของการเมอง การปกครอง และการอยภายใตกฎหมายทจะน าไปสส านกของความเปนสญชาตเดยวกนกบประชาชนคนอนๆ ในประเทศ ดวยเหตน การนยามค าวา “ราษฎร หรอ ราษฎร” และ “ประชา ประชาชน หรอ ประชาราษฎร” จงมนยทแสดงใหเหนถงหนาททบคคลตองกระท าเพอประเทศ

ในสมยจอมพลแปลก พบลสงครามยงมการออกประกาศรฐนยมอก 11 ฉบบทสองเปนการประกาศหามไมใหคนไทยเผยแพรขอมลทจะสรางความเสยหายแกประเทศ และไมใหประพฤตตนเปนตวแทนของตางชาตเพอปองกนไมใหเกดการบอนท าลายชาต รฐนยมฉบบทสามประกาศเมอวนท 2 สงหาคม พ.ศ. 2482 โดยประกาศไมใหมการใชค าเรยกวา “ไทยเหนอ ไทยอสาน ไทยใต ไทยอสลาม” และใหใชค าเรยกวา “ไทย” เทานน ซงในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ . 2493 ไมปรากฏท งค า “อสลาม” หรอ “ปกษ ใต” และนยาม “อสาน” ว า “ทศตะวนออกเฉยงเหนอ” รฐนยมฉบบทส ฉบบทหก และฉบบทแปดเปนการสงเสรมความจงรกภกดตอชาตและกษตรยดวยการเคารพธงชาต เพลงชาต และเพลงสรรเสรญพระบารม อนเปนนโยบายในการสงเสรมความมนคงของชาวไทย เนองจากการอพยพเขามาของชาวจนและกลมชาตพนธ อนๆ (Reynolds, 1991, p. 6) ฉบบทหาเปนการรบมอกบเศรษฐกจของประเทศโดยสนบสนนใหคนไทยใชสนคาทผลตในประเทศไทย ฉบบทเหลอเปนการสงเสรมใหคนไทยมสวนรวมในการสรางความมนคงของชาตผานการขยนขนแขงในการท างาน รภาษา แตงกายใหเหมาะสม การก าหนดกจวตรประจ าวน และการชวยเหลอเดก คนชราและคนทพพลภาพ รฐนยมหลายประการไดถกน ามาประกาศเปนกฎหมายเพอชวยในการเปลยนจาก “สยามเกา” ส “ไทยใหม” ซงเปนการพยายามพฒนาประเทศใหทดเทยมกบตางชาต ซงอนทจรงแลว การพฒนาประเทศไมไดเปนการพฒนาจากรากฐานทางวฒนธรรมไทย หากแตเปนการสรางวฒนธรรมขนมา เชน การสวมหมวก การหามสวมสไบ หามนงโสรง มวตถประสงคเพอใหดทดเทยมและเปนทยอมรบในสายตาของชาวตางชาต (Reynolds, 1991, pp. 7-8)

หลงจากการด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรสมยท 2 ในพ.ศ. 2493 จอมพลแปลก พบลสงครามทด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรในขณะนนไดมการออกพระราชบญญตบ ารงวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2483 ตามดวยพระราชบญญตอกหลายฉบบ และสถาปนากระทรวงวฒนธรรมขนใน พ.ศ. 2495 “วฒนธรรม” ในความหมายของพระราชบญญตบ ารงวฒนธรรมแหงชาต หมายถง “ลกษณะทแสดงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบอนดงาม ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต

Ref. code: 25595408300043MYR

135

และศลธรรมอนดของประชาชน” (กระทรวงวฒนธรรม, 2560) ขณะทค านยงไมปรากฏในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 อาจกลาวไดวาความเปนชาตในชวงเวลานยงไมไดใหความส าคญกบองคประกอบทางวฒนธรรมมากเทากบเชอชาต ตารางท 3.4 เปรยบเทยบความหมาย “วฒนธรรม” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 วฒนธรรม น.

- สงทท าความเจรญงอกงามใหแกหมคณะ, วถชวตของห ม ค ณ ะ , ใ นพร ะ ร าชบญ ญ ตว ฒ น ธ ร ร ม พทธศกราช 2485 หมายถง ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดข อ ง ป ร ะ ช า ช น , ท า ง ว ท ย า ก า ร ห ม า ย ถ ง พฤตกรรมและสงทคนในหมผลตสรางขนดวยการเรยนรจ า ก ก น แ ล ะ ก น และรวมใชอย ในหมพวกของตน.

สงทท าความเจรญงอกงามใหแกหมคณะ เชน วฒนธรรมไทย วฒนธรรมในการแตงกาย, วถชวตของหมคณะ เชน วฒนธรรมพนบาน วฒนธรรมชาวเขา.

Ref. code: 25595408300043MYR

136 “วฒนธรรม” เปนค าศพททเพมขนใหมในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.

2525 พรอมกบค านยามของ “วฒนธรรม” ทสรางขนมาสอดคลองกบค าว า “cultivation-cultivated” ในภาษาองกฤษทแสดงใหเหนถงกระบวนการพฒนา (Williams, 1983, p. 88) และนบตงแตศตวรรษท 18 ไดมการนยามค าวา “culture” คอ วถชวต (a particular way of life) (Williams, 1983, p. 90) นยามของ “วฒนธรรม” ในพจนานกรมฉบบนน าความหมายของทง “cultivation-cultivated” และ “a particular way of life” มาใชเปนค านยามทมนยแสดงถงการก าหนดแบบแผนพฤตกรรมของคนในชาตใหเปนไปในลกษณะเดยวกน นอกจากนยงแสดงใหเหนถงทมาของความหมายจากพระราชบญญตวฒนธรรม พ.ศ. 2485 ซงเปนความหมายทรฐก าหนดทสอดคลองกบองคประกอบของอตลษณความเปนไทยทคณะกรรมการเสรมสรางเอกลกษณของชาตก าหนดไว 6 องคประกอบ คอ 1) แผนดน 2) ประชาชน 3) เอกราชและอ านาจอธปไตย 4) รฐบาลและการบรหารประเทศ 5) วฒนธรรม และ 6) ความภาคภมใจของคนในชาต หลงจากนนไดมการแทรกศาสนาและพระมหากษตรยเขาไปในระหวางองคประกอบท 4 และ 5 ในภายหลง (Reynolds, 1991, p. 17) รฐบาลจอมพล แปลก พบลสงครามถอเปนชวงเวลาทเกดปรากฏการณวฒนธรรมนยมทงโดยการก าหนดรฐนยมฉบบตางๆ และพระราชบญญตวฒนธรรมเพอก าหนดแบบแผนพฤตกรรมของคนในสงคม แมในชวง พ.ศ. 2520 ชาตจะผานการปกครองภายใตการน าของรฐบาลทหารเนองจากเหตการณ 6 ตลา การรฐประหาร พ.ศ. 2519 โดย พลเรอเอกสงด ชลออย รฐบาลของ พลเอกเกรยงศกด ชมะนนทน ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร พ.ศ. 2520-2523 และพลเอกเปรม ตณสลานนท ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร พ.ศ. 2523-พ.ศ. 2531 แตกองทพนนไมไดปรากฏตวอยในอตลกษณของชาต หากแตแทรกเขาไปอยในทกองคประกอบเพอ “รกษาความเปนไทย” (Reynolds, 1991, p. 25) การเพมองคประกอบของศาสนาและพระมหากษตรยเขาไปในภายหลงสามารถตความได 2 นย คอ 1) ศาสนาและพระมหากษตรยไมไดมความส าคญมากพอทจะสะทอนใหเหนถงอตลกษณของชาต หรอ 2) ทงสององคประกอบอยในกรอบมโนทศนเรอง “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” อยแลว ดวยเหตน ทง 6 องคประกอบจงเปนมาตรการของรฐบาลจอมพล แปลก พบลสงครามในการรบมอกบปญหาทเกดขนเชน เรองการเรยกรองสทธในแผนดนทเคยเปนของประเทศไทยและตกไปอยภายใตอาณานคมของประเทศฝรงเศสใน พ.ศ. 2483-2484 (Reynolds, 1991, p. 26)

ส าหรบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 และ ฉบบ พ.ศ. 2554 แสดงใหเหนถงการแบงแยกวฒนธรรมออกเปน 2 ระดบ คอ วฒนธรรมหลกของชาตทสอดคลองกบวฒนธรรมในความมหมายของรฐบาลจอมพล แปลก พบลสงคราม คอวฒนธรรมไทย เชน วฒนธรรมในการแตงกายทแสดงถงความเจรญงอกงาม และวฒนธรรมทหมายถงวถการด าเนนชวตทเชอมโยง

Ref. code: 25595408300043MYR

137

กบความหมายของรฐบาลจอมพลสฤษดทถกน ามาใชเปนสนคาส าหรบการทองเทยวเชงวฒนธรรมและวถไทยโดยเฉพาะอยางยงใน พ.ศ. 2530 ทก าหนดใหเปนปแหงการทองเทยวไทย (ยกต มกดาวจตร, 2548, น. 95-96) และเปนชวงเวลาทเศรษฐกจไทยมการพฒนาอยางรวดเรวจนถกคาดหมายวาจะกลายเปนประเทศอตสาหกรรมใหม (New Industrialized Countries) ในภมภาคเอเชย จะเหนไดวานยามความเปนไทยผานวฒนธรรมกถกเปลยนแปลงกลบไปกลบมา ในยครฐบาลจอมพล แปลก พบลสงครามไดมการสงหามการแตงกายแบบเดม ประกาศใหประชาชนสวมกางเกง กระโปรง และการสวมหมวก เมอกาวเขาสรฐบาลจอมพลสฤษดวฒนธรรมวถไทยแบบเดมไดถกรอฟนกลบคนมาและตอมาไดถกน ามาใชเพอสรางตลาดการทองเทยวสงเสรมเศรษฐกจของชาต วฒนธรรมเองจงมพลวตตามการเปลยนแปลงและขอเรยกรองของสงคมในแตละชวงเวลา

นอกจากนแลว เมอพจารณาบรบทของประเทศไทยในชวงป พ.ศ. 2540 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดใหความส าคญกบชมชนทองถนเปนอยางมาก โดยมการบญญตไวในมาตรา 46 วา “บคคลซงรวมกนเปนชมชนทองถนดงเดมยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปะหรอวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต และมสวนรวมในการจดการการบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ทงนตามทกฎหมายบญญต” (รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540, 2540, น. 10) เปนการเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการบรหารจดการและใชประโยชนจากทรพยากรทมในทองถนของตนเองมากขน เนองจากทองถนนยมมรากฐานมาจากทรพยากร ภมปญญาและประวตศาสตรทหลากหลายและพฒนาอยางตอเนอง ซงมความสมพนธทงในดานเศรษฐกจ การเมองและสงคมทงในระดบภาค ประเทศ และนานาชาต (พฒนา กตอาษา, 2546, น. 43) วฒนธรรมในทนจงครอบคลมทงวฒนธรรมกระแสหลกของชาต และวฒนธรรมของกลมชาตพนธทรวมผสานสรางความหมายของ “วฒนธรรม”

นอกจาก “วฒนธรรม” แลว ยงมวงศค าศพทอนๆ ทเกยวของทแสดงใหเหนถงพลวตของประดษฐกรรมทสอถงความเปนชาตทสอดคลองกบบรบทของสงคมทเปลยนแปลงไปในแตละยคสมย ดงน

ธงชาต “ธงชาต” ทพจนานกรมฉบบ พ.ศ. 2493 มปรากฏเพยงค าวา “ธง” หมายถง “น.

ผนผาโดยมากเปนสและบางอยางมลวดลายเปนรปตางๆ (1) ใชเปนเครองหมายบอกชาต ต าแหนงในราชการ โดยมก าหนดกฎเกณฑเปนตน เชน ธงชาต ธงแมทพนายกองทหาร.” ขณะท “ธงชาต” ในพจนานกรมฉบบนไดมการระบความหมายอยางเฉพาะเจาะจงวา

Ref. code: 25595408300043MYR

138

ธงชาต น. ธงทมความหมายถงประเทศและชาตใดชาตหนง ; (กฎ) ธงทมความหมายถงประเทศไทยและชาตไทย มลกษณะเปนรปสเหลยมผนผากวาง 6 สวน ยาว 9 สวน ดานกวางแบงเปน 5 แถบตลอดความยาวของผนธง ตรงกลางเปนแถบสน าเงนแก กวาง 2 สวน ตอจากแถบสน าเงนแกออกไปทง 2 ขางเปนแถบสขาวกวางชางละ 1 สวน ตอจากแถบสาวออกไปทง 2 ขางเปนแถบสแดงกวางขางละ 1 สวน ตอจากแถบสขาวออกไปทง 2 ขางเปนแถบสแดงกวางขางละ 1 สวน ธงชาตน เรยกอกอยางหนงวา “ธงไตรรงค”.

นยามขางตนระบวาใหธงหมายถงประเทศไทย (พนท) และชาตไทย (ส านกความเปนชาต) การใชธงในประเทศไทยเรมตนตงแตสมยอยธยา ธงถกน าไปใชในพธกรรมทางศาสนาโดยมคตการใชธงเปนเครองบชาทางศาสนาจากอนเดย เปนเครองหมายแหงกษตรย เชน ธงทมประดบชางสขาวอยในวงจกรสขาวตรงกลางธงแดงในสมยรชกาลท 2 เปนสญญาณของกองทพหรอการสญจรทางน า และเปนเครองหมายเรอสนคาในสงกดสยาม เชน ธงแดง (ชนดา พรหมพยคฆ เผอกสม, 2546, น. 25-28) ธงถกใชเปนสญลกษณในความหมายตางๆ จนกระทงมการกลาวถง “ธงชาตสยาม” อยางเปนทางการในสมยรชกาลท 4 “ธงชาต ยงคงเปนพนสแดง กลางเปนรปชางเผอก นาเขาขางเสา ส าหรบใชชกในเรอทงหลายของพอคาแลของสามญชนทวไปบรรดาทเปนชาตชาวสยาม” (ชนดา พรหมพยคฆ เผอกสม, 2546, น. 36-39) กลาวไดวาธงในชวงตนรตนโกสนทร เชน ธงแดงใชเปนสญลกษณทสอถงทมาหรอเชอชาตของประชาชน ตอมา ความหมายของธงชาตไทยไดถกสรางขนอกหนงนยามโดยใช รปจกร และรปชางเผอกเปนสญลกษณทสอถงสถาบนพระมหากษตรย ทงน ยงไมมการใชธงเปนสญลกษณทสอถงความเปนชาตจนกระทงสมยรชกาลท 6 ทรงเปลยนจากธงชางเผอกมาสธงไตรรงคเพอใชเปนสญลกษณของอดมการณ “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” (ชนดา พรหมพยคฆ เผอกสม, 2546, น. 62-79) วนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎรไดเชญธงไตรรงคขนเหนอ พระทนงอนนตสมาคมแทนธงมหาราชประจ าองคประมหากษตรย โดยธงไตรรงคถกน ามาใชเปนเครองมอในการปลกฝงความรกชาต มการออกกฎหมายเกยวกบธงชาตขนหลายฉบบ เชน กฎกระทรวงมหาดไทย เรอง “ระเบยบการชกธงชาตสยาม” พ.ศ. 2478 มการสรางความหมายใหกบธงชาต โดยส านกงานโฆษณาการของรฐบาลไดเผยแพรเรอง “ธงชาต” ผานวทยกระจายเสยงเกยวกบความหมายของธงชาตวา “ธงชาตของเราเปนธงสามส มสแดง สขาว และสขาบ หรอทเรยกกนตดปากวา สน าเงน สแดงหมายถงชาต สขาวหมายถงศาสนา และสน าเงนหมายถงพระมหากษตรย” (ชนดา พรหมพยคฆ เผอกสม, 2546, น. 130-132)

Ref. code: 25595408300043MYR

139 ภาษา พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 แผยแพรออกมาในชวงทเกด

เหตการณส าคญหลายประการ เชน การเฉลมพระเกยรตในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระชนมพรรษา 6 รอบ วกฤตการณทางการเงนในเอเชย พ.ศ. 2540 หรอทเรยกวา “วกฤตตมย ากง” การปฏรประบบราชการ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของรชกาลท 9 อยางไรกตาม นยามความหมายของ “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไมไดมการปรบเปลยนไปจากฉบบกอนหนาน กรรมการช าระพจนานกรมฉบบนไดท าการแกไขปรบปรง และเพมเตมค าศพทกฎหมายทงหมดใหถกตองและเปนปจจบน พรอมทงปรบปรงชอพชและสตวใหถกตอง โดยยดหลกในการเกบชอทคณะกรรมการพจารณาวาส าคญและจ าเปน และจะตองมหลกฐานยนยนความถกตองของชอ นยาม ชอสกล วงศ และชอวทยาศาสตร (ราชบณฑตยสถาน, 2546, น. ฃ) เนองดวยวาระการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความส าคญกบค าศพทกฎหมาย พชและสตวเปนสวนใหญ และแมจะเกดวกฤตตอสถานการณบานเมอง แตในภาพรวมแลวเปนวกฤตทไมไดสงผลกระทบตอมโนทศน “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” มากเทากบชวงเวลาของพจนานกรมกอนหนาน กลาวคอเปนชวงทมการเปลยนแปลงระบอบการปกครองของประเทศ ดวยเหตนแลว นยามความหมายของ “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 จงด ารงสบเนองมาจากฉบบกอนหนานอนชวยในการสบสานอตลกษณของชาต 8 ประการใหคงอยตอไป

เมอ “ชาต” ยงคงความหมายเดมตามอตลกษณของชาตไทย 8 ประการ คอ แผนดน ประชาชน เอกราชและอ านาจอธปไตย รฐบาลและการบรหารประเทศ ศาสนา พระมหากษตรย วฒนธรรม และความภาคภมใจของคนในชาต พจนานกรมฉบบนมบทบาทในการชวยเสรมสรางความชดเจนเกยวกบนยามความหมายของชาตโดยเนนความส าคญทการก าหนดวฒนธรรมของชาตใหมแบบแผนและลกษณะเฉพาะผานอดมการณภาษา ดงน ภาษา น. ถอยค ำทใชพดหรอเขยนเพอสอควำมของชนกลมใดกลมหนง เชน

ภำษำไทย ภำษำจน หรอเพอสอควำมเฉพำะวงกำร เชน ภำษำรำชกำร ภำษำกฎหมำย ภำษำธรรม; เสยง ตวหนงสอ หรอกรยาอาการทสอความได เชน ภาษาพด ภาษาเขยน ภาษาทาทาง ภาษามอ; (โบ) คนหรอชาตทพดภาษานน ๆ เชน มอญ ลาว ทะวาย นงหมและแตงตวตามภาษา. (พงศ ร. 3)

ภาษาถน น. ภาษาเฉพาะของทองถนใดทองถนหนงทมรปลกษณะเฉพาะตวทงถอยค าและส าเนยงเปนตน.

Ref. code: 25595408300043MYR

140

ภาษาแบบแผน น. ภาษาทถอเปนแบบฉบบทจะตองใชเปนแบบเดยวกนในโอกาสอยางเดยวกน เชน ค ากราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ขนตนวา “ขอเดชะ...” และลงทายวา “ควรมควรแลวแตจะทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม ขอเดชะ ขาพระพทธเจา...”, ภาษาทใชเปนทางการในโอกาสส าคญ หรอใชแกบคคลส าคญ หรอบคคลส าคญเปนผใช เชน ค าประกาศเกยรตคณในการประสาทปรญญาบตรกตตมศกด ค าปราศรยของนายกรฐมนตรในวนขนปใหม, ภาษาระดบพธการ กเรยก.

ภาษาปาก น. ภาษาพดทแสดงความคนเคย ไมเหมาะทจะใชเปนพธรตอง เชน ตาแปะ ตะบตะบน เทน าเททา.

ภาษาระดบทางการ น. ภาษาราชการ. ภาษาระดบพธการ น. ภาษาแบบแผน. ภาษาราชการ น. ภาษาทใชสอสารในราชการและวชาการเปนตน เชน จดหมายตดตอ

ราชการ รายงานการประชมของหนวยงาน รายานการวจย รายงานวชาการสาขาตางๆ, ภาษาระดบทางการ หรอ ภาษากงแบบแผน กเรยก; ภาษาทรฐบาลประกาศใหใชเปนทางราชการ เชน ประเทศไทยใชภาษาไทยเปนภาษาราชการ ประเทศสงคโปรใชภาษาองกฤษ ภาษาจน ภาษาฮนด และภาษามาเลย เปนภาษาราชการ.

ภาษาซงเปนองคประกอบหนงของนยามค าวา “ชาต” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 มการเพมนยามความหมายใหครอบคลมถงภาษาเขยนเปนครงแรก นอกจากน ยงแสดงใหเหนถงระเบยบแบบแผนในการจดระดบภาษาออกเปน ภาษาถน ภาษาแบบแผน ภาษาปาก ภาษาระดบทางการ ภาษาระดบพธการ และภาษาราชการ “ภาษาไทย” ทปรากฏอยในนยามขางตนยอมหมายถง “ภาษาไทยกลาง” และการจดระดบภาษากมความเกยวของกบการเปลยนชอประเทศจาก “สยาม” เปน “ประเทศไทย” ซงเปนองคประกอบส าคญทผน าประเทศใชเปนเครองมอในการขบเคลอนจดยนทางการเมองหรอการถายทอดขอมลขาวสารเพอใชในการก าหนดและปลกฝงจตวญญาณของประชาชน (Diller, 1991, p. 89)

ภายหลงการเปลยนชอจาก “สยาม” เปน “ไทย” จะด าเนนไปโดยมวตถประสงคเพอก าจดความหลากหลายทางชาตพนธและมงเนนการใชชอประเทศตามเชอชาตของประชาชน (Reynolds, 1991, pp. 4-5) เพอใหสอดรบกบนโยบายการเปลยนชอประเทศ รฐบาลของจอมพลแปลก พบลสงครามออกประกาศรฐนยมฉบบทสาม วนท 2 สงหาคม พ.ศ. 2482 ไมใหมการใชค าเรยกวา “ไทยเหนอ ไทยอสาน ไทยใต ไทยอสลาม” และใหใชค าเรยกวา “ไทย” เทานน การก าจดชอ

Ref. code: 25595408300043MYR

141

เรยกตางๆ ใหเหลอเพยงชอเดยวเทากบเปนการก าจดภาษาและส าเนยงทหลากหลายใหเหลอเพยง “ภาษาไทย” เทานน ทงทจรงแลว ในกรณของภาษาไทย ค าวา “ไทย” มนยทสอถงความหลากหลายทางภาษาหรอการแปรของภาษา ( isoglosses) (Diller, 1991, p. 91) คอ การทภาษามการแปรเปลยนภายในตวภาษาซงกอใหเกดความหลากหลายในการใชภาษา แตไมไดท าใหความหมายเปลยนแปลงไป เชน การจดระดบภาษา ส าเนยง การออกเสยง และการใชค าตางกนตามแตละภมภาค และภาษาเขยนของไทย

“ภาษาไทย (กลาง)” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงไมไดหมายถงภาษาทใชในภาคกลางของประเทศ หรอภาษาทเปน “กลาง” ส าหรบทกคน แตหมายถงภาษาไทยทก าหนดมาจากหนวยงานสวนกลางทเปนแบบแผนและมาตรฐาน ดวยเหตนจงสงผลใหเกดเปนภาษาถน ภาษาแบบแผน ภาษาปาก ภาษาระดบทางการ ภาษาระดบพธการ และภาษาราชการ

นอกจากนแลว พจนานกรมฉบบนยงมการยกตวอยางภาษาราชการของประเทศไทยทมภาษาเดยว และประเทศสงคโปรทมการใชภาษาอยางหลากหลายเปนภาษาราชการแสดงใหเหนถงความแตกตางเกยวกบวธคดในการมองภาษาเปนวฒนธรรมของชาต ส าหรบประเทศสงคโปรแลว ภาษาองกฤษคอภาษาทกอใหเกดความไดเปรยบทางเศรษฐกจ ขณะทภาษาแม เชน จน ฮนด และมาเลยชวยด ารงอตลกษณทางชาตพนธของชาวสงคโปร (NG, 2011) เมอเปรยบเทยบกบรฐนยมฉบบท 3 ของไทยจะพบถงความพยายามทจะก าจดความหลากหลายใหหายไปจากบรบทความเปนชาต ขณะทสงคโปรตองการรวมกลมชาตพนธตามความหลากหลายทงในแงของเชอชาตและภาษาในการสรางชาต

ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 แสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงค านยามในแงของการก าหนดแบบแผนของเอกลกษณของชาตใหมความชดเจนมากยงขน ซงน าไปสความคดในเรองการสรางมาตรฐานของชาต เปนการเนนย าความหมายของ “ชาต” ทใหความส าคญกบหลกเกณฑทใชส าหรบการวดหรอก าหนดมาตรฐาน ดวยเหตน “ชาต” เชนเดยวกบ “ภาษา” แสดงใหเหนถงการแตกกระจายทอยภายใตการปกคลมของการรวมศนย กลาวคอ การทรฐพยายามก าหนดมาตรฐานจากสวนกลางใหเกดการหลอมรวมเปนหนงเดยวกนสงผลใหเกดการตระหนกถงความหลากหลายทด ารงอยในสงคม แตขณะเดยวกน ยงพยายามก าหนดแบบแผนมากเทาไร กยงแสดงใหเหนถงการแบงสงคมออกเปนชนชนมากขนเทานน กลาวคอ การก าหนดระดบภาษาแสดงใหเหนถงวาสงคมมชนชนตางๆ และแตละชนชนกตองการภาษาทแตกตางกน

Ref. code: 25595408300043MYR

142

3.4 ความหมาย "ศาสนา" ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน “religion” ในภาษาองกฤษมาจากค าวา “religio” ในภาษาละตนทหมายถง “การมอยของพลงอ านาจภายนอกทท าใหมนษยเชอฟงและเกดความศรทธาตอพลงอ านาจนน ๆ” (the existence of a power outside to whom man was obligated; and the feeling of piety man had towards that power) (Tambiah, 1990, p. 4) ศาสนาในความหมายนเนนองคประกอบของความรสกและความศรทธาตอสงศกสทธทงหลาย ตอมาศาสนาไดรบการพฒนาใหเปนรปธรรมมากยงขนโดยหมายถง “ชมชนทมการบรหารจดการ” (organized community) (Tambiah, 1990, p. 4) เชนชมชนผนบถอศาสนาครสตแสดงใหเหนถงองคประกอบของศาสนาทครอบคลมถง ศาสนสถาน มวธการบรหารจดการชมชนทงในเชงการปฏบตและความคด เชน ค าสอน พธกรรม ความเชอ ความศรทธา ศาสนาในศตวรรษท 17 ไมไดใหความส าคญกบประสบการณหรอความส าคญของมนษยกบสงศกสทธ แตพจารณาวาศาสนาคอระบบความคดและความเชอ ขณะทศตวรรษท 19 ใหความส าคญกบจรยธรรม ค าสอน การตความพระคมภร และประสบการณความรสกทมตอศาสนา และในศตวรรษท 20 ศาสนาถอเปนลทธความเชออยางหนง (isms) (Tambiah, 1990, p. 5) แสดงใหเหนวาศาสนาเปนปรากฏการณหนงทเกดขนในสงคม ไมใชการแสดงออกสวนตวแตเปนพธกรรมทมพนฐานมาจากความเชอในสงศกดสทธเดยวกนของสมาชกในสงคมจงกอใหเกดส านกรวมของกลมคน (collective consciousness) (Durkheim, 1915, pp. 164-175) จากพลวตความหมายของศาสนาทเปลยนแปลงแสดงใหเหนถงพฒนาการจากความรสกศรทธาตอสงศกดสทธมาสการมองศาสนาเปนระบบความเชอด ารงอยในสงคมทสอดคลองกบนยามของคลฟฟอรด เกยรซ ทใหค าจ ากดความวา “ศาสนา” เปนระบบสญลกษณทใหความหมายแกสงรอบตว มพลงสรางศรทธาและความรสก ใหความเขาใจเกยวกบชวต อธบายประสบการณทสอดคลองกบอารมณความรสกและเปนทยอมรบกนวาจรง (Geertz, 1966, pp. 16-23) ศาสนาในฐานะระบบสญลกษณหมายความวาศาสนากคอค าสอน พธกรรมทสรางขนมาเชนเดยวกบวฒนธรรมเพอเปนแนวทางการประพฤตปฏบตของคนในสงคม

ความหมายของ “ศาสนา” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน หมายถง “ลทธความเชอถอของมนษยอนมหลก คอแสดงก าเนดและความสนสดของโลกเปนตน อนเปนไปในฝายปรมตถประการหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาปอนเปนไปในฝายศลธรรมประการหนง พรอมทงลทธพธทกระท าตามความเหนหรอตามค าสงสอนในความเชอถอนน ๆ. (ส. ศาสน วา ค าสอน, ขอบงคบ; ป. สาสน).” ซงเปนนยามทไมมการเปลยนแปลงนบแตฉบบ พ.ศ. 2493 ถงฉบบลาสด พ.ศ. 2554 ศาสนาในความหมายของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงเปนระบบความเชอทไมไดผก

Ref. code: 25595408300043MYR

143

ตดกบศาสนาใดศาสนาหนง สจธรรมเกยวกบชวต มพธกรรมและค าสอนทก าหนดใหผนบถอปฏบต เปนความหมายทสอดคลองกบแทมบายหและเกยรซ และแตกตางจากความหมายในภาษาละตนทใหความส าคญกบความรสกและประสบการณทบคคลมตอ “พลงอ านาจภายนอก” ขณะท “ศาสนา” ในความหมายของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานใหความส าคญกบค าอธบายเกยวกบบอเกดและความสนสดของโลก และเนนย าถงพธกรรมค าสอนทผนบถอศาสนาตองปฏบตตาม

นอกจากนแลว เมอพจารณาจากตวอยางทแสดงอยในวงศค าศพทของศาสนา จะพบวาเวลาทกลาวถง “ศาสนา” โดยเฉพาะภายใตมโนทศน “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” จงไมไดหมายถงศาสนาใด ๆ ทมอยในโลกน หากแตเปนการกลาวทสอถงศาสนาพทธโดยตรงและมวงศค าศพททเกยวของ ดงน ค าศพททเกยวของกบความเชอ เชน ลทธ ค าศพททเกยวของกบพธกรรมและการปฏบต เชน พธ พธกรรม ศลธรรม ศล ค าศพททเกยวของกบคณธรรมและจรยธรรม เชน ธรรม บญ บาป ด ชว เลว ตารางท 3.5 เปรยบเทยบความหมายค าศพททเกยวของกบความเชอในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ลทธ น. ความเชอถอความร

แ ล ะ ป ร ะ เ พ ณ ทไดรบสบตอกนมา.

ค ต ค ว า ม เ ช อ ถ อหรอความคดเหน เชน ลทธศำสนำ ลทธกำรเมอง ลทธประเพณ. (ป. ลทธ วา ความเหน, ความได).

คตความเชอถอ ความคดเหน และหลกการ ทมผนยมนบถอและปฏบตตามสบเนองกนมา เชน ลทธสงคมนยม ลทธชำตนยม ลทธทนนยม . (ป. ลทธ วา ความเหน, ความได).

ความหมายของ “ลทธ” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 แสดงใหเหนถงสงทอาจารยคายสเรยกวา “สงตกทอดผกพนมาจากอดต” ทมการปรบเปลยนและหลอมรวมสงตางๆ ใหกลายมาเปนพทธศาสนจกรแหนงชาตทท าหนาทสนบสนนอ านาจการเมองของรฐชาตสมยใหมและสนบสนนลทธชาตนยมเชงพทธ (อางถงในพฒนา กตอาษา, 2550, น. 146-147) ซงความหมายของ “ลทธ” กไดขยายมาสลทธทางศาสนา ลทธการเมอง และลทธประเพณในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 แตความหมายในฉบบ พ.ศ. 2542 และ พ.ศ. 2554 ไดถกปรบเปลยนใหมนยามทเกยวของกบสงคมและการเมองมากยงขน เนองจาก “ลทธ” หรอ

Ref. code: 25595408300043MYR

144

doctrine ในภาษาองกฤษมความหมายในเชงลบมกสอไปในความหมายทตรงขามกบความมเหตผล (sensible) หรอสามารถปฏบตไดจรง (practical) (Williams, 1983, pp. 108-109) ตารางท 3.6 เปรยบเทยบความหมายค าศพทท เกยวของกบพธกรรมและการปฏบต ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 พธ น. งานทจดท าขนตาม

ลทธเพอความขลง; แบบ, อยาง, ธรรมเนยม. (ป.; ส.วธ).

งานทจดท าขนตามลทธเพอความขลง; แบบ, อยาง, ธรรมเนยม; การก าหนด เ ช น ก อ ย จ น ส นชนมายพธ (ม. ค าหลวง ทศพร) (ป.; ส.วธ).

ง านท จ ด ข นตามล ท ธ ห ร อ ค ว า มเช อ ถ อต ามขนบ ธรรมเนยมประเพณเพอความขลงหรอความเปนสรมงคลเปนตน เชน พระรำชพธ จรดพระนงคลแรกนำขวญ, พธมงคลสมรส พธประสำทปรญญำ;แบบอยาง, ธรรมเนยม, เชน ท าใหถกพธ; การก าหนด เ ช น ก อ ย จ น ส นชนมายพธ (ม. ค าหลวง ทศพร) (ป.; ส.วธ).

ง านท จ ด ข นตามล ท ธ ห ร อ ค ว า มเช อ ถ อต ามขนบ ธรรมเนยมประเพณเพอความขลงหรอความเปนสรมงคลเปนตน เชน พ ธพ ร ะ ร ำ ช ท ำ นปรญญำบตร พธม ง ค ล ส ม ร ส พ ธประสาทปรญญา ; แบบอยาง, ธรรมเนยม, เชน ท าใหถกพธ; การก าหนด เ ช น ก อ ย จ น ส นชนมายพธ (ม. ค าหลวง ทศพร) (ป.; ส.วธ).

พธกรรม น.

การบชา. การบชา, แบบอยำงหรอแบบแผนตำงๆ ทปฏบตในทำงศำสนำ.

ศลธรรม น.

ความประพฤตทดทชอบ.

ความประพฤตทดทชอบ, ธรรมในระดบศล, ศลและธรรม.

ความประพฤตทดทชอบ, ศลและธรรม, ธรรมในระดบศล.

Ref. code: 25595408300043MYR

145

ตารางท 3.6 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทท เกยวของกบพธกรรมและการปฏบต ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ศล น. ขอบญญตท

ก าหนดทางปฏบตการและวาจาทางพระพทธศาสนา เชน ศลหา ศลแปด. (ส. ศล ; ความประพฤตทด).

ขอบญญตทก าหนดทางปฏบตการและวาจาทางพระพทธศาสนา เชน ศล 5 ศล 8, พธกรรมบางอยางทางศาสนา เชน ศลจม ศลมหาสนท (ส. ศล ; ความประพฤตทด; ป. สล).

ข อ บ ญ ญ ต ท า ง พ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น า ทก าหนดการปฏบตกายและวาจา เชน ศล 5 ศล 8, กำรรกษำกำย วำจำใหเรยบรอยเปนธรรมขอ 1 ในทศพธรำชธรรม ; พธกรรมบางอยางทางศาสนา เชน ศลจม ศลมหาสนท (ส. ศล ความประพฤตทด; ป. สล).

ตวอยางทน าเสนอในค า “พธ” แสดงใหเหนถงการบรรจบกนระหวางโลกศกดสทธ

(sacred) กบโลกของสาธารณ (profane) (Durkheim, 1915, p. 38) กลาวคอเปนพธกรรมทเกยวของกบสถานภาพจดขนตาม “ลทธ” หรอศาสนา ขณะท “พธกรรม” และ “ศลธรรม” เปนการนยามความหมายทไมระบถงศาสนาใดศาสนาหนงโดยเฉพาะเนองจากพธกรรมเปนองคประกอบพนฐานทหลายศาสนามแตกตางกนไปตามก าหนด (Durkheim, 1912, pp. 164-175; Tambiah, 1990, p. 5) อยางไรกตาม นยามของ “ศล” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ไดเนนความหมายทศาสนาพทธเพยงอยางเดยว หลงจากนนจงไดเพมตวอยางของศาสนาอน เชน ศลจมและศลมหาสนทของศาสนาครสตตงแตฉบบ พ.ศ. 2525 เปนตนมา ขณะทฉบบ พ.ศ. 2542 และ พ.ศ. 2554 มการยกตวอยางทศพธราชธรรมหรอธรรมะของพระราชาแสดงใหเหนถงบทบาทของพทธศาสนาทมความสมพนธกนอยางใกลชด กลาวคอ “กษตรยเปนองคศาสนปถมภกแกพทธศาสนาและใชค าสงสอนและพธกรรมในการสรางความชอบธรรมส าหรบอ านาจการปกครองของตนเอง สวนพทธศาสนากตองพงพาอาศยการปกปองคมครองหรอการท านบ ารงจากทรพยากรและอ านาจรฐหรอกษตรย” (Ishii, 1986 อางถงในพฒนา กตอาษา, 2550, น. 139)

Ref. code: 25595408300043MYR

146

ตารางท 3.7 เปรยบเทยบความหมายค าศพทท เกยวของกบคณธรรมและจรยธรรม ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ธรรม น. คณความด,

ความชอบ; ค าสงสอนในพระพทธศาสนา, การปฏบตตามค าสงสอนในพระพทธศาสนา, มรรคผลนพพาน, ความรของจรง, เหต, บญกศล, ความถกตอง, ความประพฤต, ขอบงคบ, กฎหมาย; อารมณ, สงทใจคด เชน ธรรมารมณ; ชาต, ภพ, สง, สงของ, สภาพททรงไว รกษาไวเปนพน เปนราก เชน กศลธรรม, ความจรง เชน ดวงตาคอปญญารเหนธรรม. (ป. ธมม; ส. ธรม)

คณความด เชน เปนคนมธรรมะ เปนคนมศลมธรรม; ค าสงสอนในศาสนา เชน แสดงธรรม ฟงธรรม ธรรมะของพระพทธเจา ; หลกประพฤตปฏบตในศาสนา เชน ปฏบตธรรม ประพฤตธรรม ; ความจรง เชน ไดดวงตาเหนธรรม; ความยตธรรม, ความถกตอง, เชน ความเปนธรรมในสงคม; กฎ, กฎเกณฑ, เชน ธรรมะแหงหมคณะ; กฎหมาย เชน ธรรมะระหวางประเทศ ; สงทงหลาย, สงของ, เชน เครองไทยธรรม. (ส. ธรม; ป. ธมม)

Ref. code: 25595408300043MYR

147

ตารางท 3.7 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทท เกยวของกบคณธรรมและจรยธรรม ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 บญ น. เ ค ร อ ง ช า ร ะ

สนดานความด , กศล, ความสข. (ป. ปญญ)

การกระท าดตามหลกค าสอนในศาสนา; ความด, คณงามความด. ว. ด เชน คนใจบญ, มคณงามความด เชน คนมบญ. (ป. ปญญ; ส. ปณย).

ควำมสข เชน หนำตำอมบญ; การกระท าดต ามหล กค าสอนในพระพทธ ศาสนา เชน ไปท าบญทวด; ความด เชน ปลอยนกปลอยปลำเอำบญ, คณงามค ว า ม ด เ ช น เ ข ำท ำบญชวยเหลอคนต ก ท ก ข ไ ด ย ำ ก , ชวยเหลอเกอกลผอน เชน คนใจบญผลของกำรท ำควำมดจำกชำตปำงกอน เชน เขำมบญจ ง เกดมำ บนกองเงนกองทอง. (ป. ปญ ; ส. ปณย).

บาป น. ความชว, ความราย ความชวราย. (ป. ปาป).

การกระท าผดหลกค าสอนหรอขอหามในศาสนา; ความชว, ความมวหมอง. ว. ชว, มวหมอง, เชน คนใจบาป. (ป., ส. ปาป).

การกระท าผดหลกค าสอนหร อข อห าม ในศาสนา;ความชว, ความมวหมอง. ว. ชว, มวหมอง, เชน บำปมตร = ม ตรช ว . (ป . , ส . ปาป).

Ref. code: 25595408300043MYR

148

ตารางท 3.7 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทท เกยวของกบคณธรรมและจรยธรรม ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ด ว. ล ก ษ ณ ะ ข อ ง

ค ณ ส ม บ ต ทเหมาะสม ตรงขามกบความชว; งาม, ชอบ, เรยบรอย, ไมช ว , ไ ม ท ร า ม , อาการทกลบเปนปรกต เชน ดกน.

มลกษะท เปนไปในทางทตองการ นาปรารถนา นาพอใจ ใชในความหมายทตรงขามกบลกษณะบางอยางแลวแตกรณ คอ ตรงขามกบชว เชน คนด ความด, ตรงขามกบราย เชน โชคด เคราะหด; สวย, งาม, เชน หนาตาด, เรยบรอย เชน มรรยาทด, เพราะ เชน เสยงด, จด เชน แดดด, เกง เชน ดแตพด, ชอบ เชน ดแลว, อยในสภาพปรกต เชน สขภาพด คนด.

ม ล ก ษ ะ ท เ ป น ไ ปในทางทตองการ นาปรารถนา นาพอใจ ใช ในความหมายทตรงขามกบลกษณะบางอยางแลวแตกรณ คอ ตรงข ามกบช ว เชน คนด ความด , ตรงขามกบราย เชน โชคด เคราะหด; สวย งาม, เชน หนาตาด, เ ร ย บ ร อ ย เ ช น มรรยาทด , เพราะ เชน เสยงด, จด เชน แดดด, เกง เชน ดแตพด, ชอบ เชน ดแลว, อย ในสภาพปรกต เชน สขภาพด คนด; ก. กระท ำในทำงทต อ ง ก ำ ร น ำปรำรถนำ นำพอใจ เ ช น เ ข ำด ก บ ฉ นมำก.

ชว ว. ไมด, เลว, เสย. เลว, ทราม, ราย, ไมดเพราะจงใจฝาฝนศลธรรมหรอจารตประเพณเปนตน เชน คนชว.

Ref. code: 25595408300043MYR

149

ตารางท 3.7 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทท เกยวของกบคณธรรมและจรยธรรม ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 เลว ว. ทราม, ไมด, ชว,

ต า, สามญ. มคาต ากวามาตรฐาน; สามญ, ต า, ทราม.

มคาต ากวามาตรฐาน เชน กระดาษเลวเขยนหมกแลวซม; สามญ เชน ทหารเลว ไพรเลว; ต า, ทราม, เชน มารยาทเลว.

ความหมายของ “ธรรม” เปนมโนทศนเกยวกบความดทกลาวถงศาสนาพทธโดยตรง

เชนเดยวกบค าวา “บญ” ในพจนานกรมฉบบ พ.ศ. 2554 เลอกทจะเนนความส าคญของศาสนาพทธมายกตวอยางใหเหนเปนรปธรรมโดยไมมการกลาวถงศาสนาอนแตอยางใด ขณะท “บาป-ด-ชว-เลว” มความหมายทเปนกลาง ไมไดเจาะจงหมายถงศาสนาใดโดยเฉพาะ ทงน ในทางพทธศาสนา หลกค าสอนหรอศลธรรมเกยวกบบญ-บาปมบทบาทตอการประพฤตปฏบตของคนในชวตประจ าวน (Keyes, 1976; 1983a; 1990 อางถงในพฒนา กตอาษา, 2550, น. 143) ความหมายของศาสนาขางตนเปนการมองวาศาสนาคอวฒนธรรมอยางหนงทมระบบความคด ค าอธบายมารองรบพธกรรมทางศาสนา และเชอมโยงกบชวตประจ าวนของผคน อกทงยงเชอมโยงกบสถาบนพระมหากษตรยอยางแนนแฟน และวงศค าศพทของศาสนากแสดงใหเหนวาศาสนาพทธในสงคมไทยมบทบาทเพมขนดงเหนไดจากการยกตวอยางและนยามความหมายทกลาวถงพทธศาสนาโดยตรงแมบรบททางสงคมจะพฒนาและมความทนสมยมากขนเนองจากไปดวยกนไมไดกบเหตผลและความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรซงเปนแนวคดทตรงขามกบทฤษฎของมารกซและเดอรไคม (พฒนา กตอาษา, 2550, น. 160) อยางไรกตาม นอกจากการศกษาศาสนาในมตวฒนธรรมแลว การท าความเขาใจศาสนายงสามารถพจารณาผานมตทางสงคมและการเมอง ดงน รสโซ (Jean-Jaques Rousseau) อธบายลกษณะของศาสนาไวในหนงสอสญญาประชาคม/หลกแหงสทธทางการเมอง (Du Contract Social) วา ศาสนาม 3 ประเภท คอ “ศาสนาของปจเจกบคคล” เปนศาสนาทหมายถงความสมพนธทางจตใจทมนษยมตอพระเจาโดยตรงทแตกตางไปตามแตละบคคล ศาสนาประเภทนไมมศาสนสถาน พธกรรมแตอยางใด ประเภททสอง คอ “ศาสนาของพลเมอง” หรอศาสนาแหงรฐ ทสรางความเชอวามพระเจาคมครองประเทศ มหลกค าสอน พธกรรมทพลเมองตองปฏบตตาม การฝาฝนหรอละเมดถอเปนความผดและมบทลงโทษ อยางทสามคอ “ศาสนาของพระ” ทมความของเกยวกบการเมองหรอรฐ เชน ศาสนาครสตในโรม เปนการให

Ref. code: 25595408300043MYR

150

อ านาจสถาบนศาสนาเปรยบเหมอนสถาบนทางการเมองทมระบบและอ านาจทางกฎหมาย เมอศาสนาของพระเขามาเกยวของกบการเมอง จะท าใหรฐออกกฎหมาย 2 ประเภทขดกนและท าใหประชาชนขดแยงในตวเอง (สรพศ ทวศกด, 2559, น. 13)

แมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยามจะระบไวในหมวด 2 สทธและหนาทของชนชาวสยาม มาตรา 13 วา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการถอศาสนาหรอลทธใด ๆ” ซงเปดใหราษฎรสามารถเลอกนบถอและมศาสนาไดตามความประสงค หากแตเมอพจารณาถงมาตรา 4 ท ระบวา “พระมหากษตรยตองทรงเปนพทธมามกะและทรงเปนอครศาสนปถมภก” ยอมแสดงใหเหนถงการเนนความส าคญของศาสนาพทธกบสถาบนพระมหากษตรยอนถอเปนอดมการณท สอดประสานส าหรบการสรางส านกของความเปนชาตไทยทด าเนนมาอยางตอเนองทงในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2489 จนกระทงปจจบนในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560

ขณะทรฐธรรมนญรบรองเสรภาพทางศาสนา แตบญญตกฏหมายสงฆเปนการใหอ านาจรฐแทรกแซงเสรภาพทางศาสนาทงในเชงระบบสงฆทตองสรางกลไกการบรหารและการตรวจสอบเสมอนหนวยงานหนง อกทงยงกอใหเกดภาวะยอนแยงในหมประชาชน เชน การเรยกรองสทธในการบวชภกษณ (สรพศ ทวศกด, 2559, น. 13-14)

แมจะมความขดแยงในแงของศาสนาในขอก าหนดของรฐ แตเมอพจารณาถงศาสนาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแลว ศาสนาไดท าหนาทในการใหค าอธบายและระบบคณคาของแบบแผนพฤตกรรมของผนบถอศาสนา นอกจากนแลวในบรบทของพทธศาสนา ตวอยางและค านยามทน าเสนอผานค าศพทเกยวกบศาสนาแสดงใหเหนถงบทบาทของศาสนาในการเชอมโยงระหวางความคดและการกระท าของปจเจก ขณะเดยวกนศาสนากชวยเสรมสรางความชอบธรรมแกสถาบนกษตรย 3.5 สรป

ความหมายของ “ชาต”จากทบทวนแนวคดเรองชาตแสดงใหเหนถงความจ าเปนใน

การสรางส านกรวมโดยมการเนนย าวาทกรรมหรอองคประกอบทแตกตางไปตามแตละยคสมย ความหมายของ “ชาต” ทน าเสนอผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานกแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงนยามของ “ชาต” ทสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางบรบทสงคม โดยการศกษานยามของ “ชาต” สามารถท าความเขาใจผานนยามค าศพทในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

Ref. code: 25595408300043MYR

151

การศกษาความเปน “ไทย” กบความเปนอน และชดค าศพทเกยวกบวฒนธรรม ภาษา และศาสนาทประกอบสรางขนมาจากบรบททางสงคมเพอรองรบอดมการณ “ชาต-ศาสน-กษตรย”

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 นยาม “ชาต” ในลกษณะทสอดคลองกบแนวคดของกลม primornialism หมายถงผคนทมาจากสายก าเนดเดยวกนเพอสรางส านกความเปนชาตผานการเนนย าเชอชาตรวมกนหลงจากการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ทกอใหเกดการผลกระทบและเปนการเปลยนแปลงขนานใหญ ตอมาเพอรบมอกบเหตการณความ ผนผวนทางการเมองในประเทศ การคกคามของลทธคอมมวนสต ระบอบเผดจการทหาร อดมการณสงคมนยมของกลมนกศกษา และลทธคลงชาตของผน าประเทศ การเพมนยามความหมายของชาตทหมายถงรฐทเกดจากการสรางกลไกของรฐอนเปนบอเกดของส านกความเปนชาตผานภาษ า วฒนธรรม ศาสนา ประเพณและอนๆ ในพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 และฉบบ พ.ศ. 2542 แสดงใหเหนถงการใหความส าคญกบองคประกอบในเรองวฒนธรรมทใชเปนแนวทางในการก าหนดพฤตกรรม การทจะเชอมโยงบคคลทกระจายอยทวแผนดนใหเกดส านกในความเปนชาตเดยวกนไดนนจ าเปนอยางยงทจะตองสรางแบบแผน และมาตรฐานอนสอดคลองกบแนวคดของกลม modernism ทมองวา “ชาต” เปนผลจากประดษฐกรรมหรอการ “จนตกรรมชาต” ของคนในสงคมสมยใหมไมไดมความเชอมโยงกบอดต เมอเปรยบเทยบนยาม “ชาต” ของฉบบ พ.ศ. 2493 กบ ฉบบ พ.ศ. 2525 จะพบวาฉบบแรกทใหความส าคญกบเชอชาตมนยวาชวตของบคคลขนอยกบสายตระกล ขณะทฉบบทสองแสดงใหเหนถงพลวตในความหมายทวาความเปนชาตเปลยนแปลงไดหากบคคลพรอมทจะปฏบตตามเงอนไขทางความคดและพฤตกรรมใหสอดคลองกบกรอบทก าหนดไว ทายทสด พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดท าหนาทเปนภาพสะทอนของประวตศาสตร เรองราว และส านกความเปนชาตภายใตกรอบ “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” ใหเหนเปนรปธรรมผานค าศพทและตวอยาง โดยมจดเนนอยทสถาบนพระมหากษตรยดงจะอธบายเพมเตมในบทถดไป

นอกจากการนยามความหมาย “ชาต” ทแสดงใหเหนถงพลวตทงในแงของความหมายและบรบททางสงคม พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดชวยเนนย าภาพความเปนไทยใหเดนชดดวยการน าเสนอความเปนอนผานค าศพทเกยวกบชนชาตอนในพจนานกรม การน าเสนอค านยามดวยการใหขอมลทางภมศาสตรทชวยในการระบใหเหนความแตกตางของพนทและบรบททแวดลอม ซงรวมถงภาษาพดและภาษาเขยนทแตกตางไปจากไทย นอกจากนแลว ค าศพททเพมเขามาในพจนานกรมฉบบ พ.ศ. 2525 คอ “ชาตนยม” “ชาตพนธ” และ “สญชาต” ยงแสดงใหเหนถงลกษณะหรอองคประกอบทส าคญส าหรบการ “จนตกรรมชาต” (Anderson, 1991) ทจ าเปนตองมสอทชวยในการสรางส านก ความรสก และประสบการณรวม

Ref. code: 25595408300043MYR

152 วาทกรรมเกยวกบราษฎรและพลเมองไดถกน าเสนอผานค าศพทและความหมายใน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ขณะทวฒนธรรมถกน าเสนอและใหความหมายทเปลยนแปลงไปตามวตถประสงคและความตองการของสงคมในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ . 2525 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ . 2542 แสดงให เหนความคดของราชบณฑตยสถานในการสรางและสถาปนาอดมการณทางภาษาผานภาษามาตรฐานเพอสะทอนเอกลกษณของชาต (Irvine and Gal, 2000; Woodlard, 1998) ขณะทศาสนากเปนองคประกอบทหลอหลอมและเชอมโยงโลกทศนกบแบบแผนการปฏบตตนของคนไทยอนชวย ในการเสรมสราง มโนทศนความเปนชาต

Ref. code: 25595408300043MYR

153

บทท 4 พลวตความหมายของ “กษตรย” ทสะทอนผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

สถาบนพระมหากษตรยเปนวฒนธรรมการปกครองทมความส าคญและ “ผกพน

อยางแนบแนน” สะทอนถงแนวคด ความเชอ และความหมายของสญลกษณตางๆ ทสรางความเปนหนงเดยวและความผาสกแกสงคมไทยนบแตอดตจนถงปจจบน (ศภวฒย เกษมศร, 2554, น. 6) ดวยเหตนแลว การท าความเขาใจสงคมไทยจงหลกเลยงไมไดทจะไมศกษาสถาบนกษตรย บทนจะศกษาความหมายของ “กษตรย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ฉบบ พ.ศ. 2525 ฉบบ พ.ศ. 2542 และ ฉบบ พ.ศ. 2554 เพอแสดงถงพลวตทางความหมายและลกษณะของ “กษตรย” ในสงคมไทย โดยจะเรมตนจากการทบทวนแนวคดเกยวกบสถาบนกษตรยในสงคมไทย แลวจงวเคราะหค าศพทในพจนานกรมแตละฉบบควบคกบบรบททางสงคม

ระบอบสมบรณาญาสทธราชยเปนการปกครองของไทยทพระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอ านาจทงในดานการบรหารตลาการและนตบญญต แนวคดเกยวกบพระมหากษตรยในสงคมไทยพฒนาและผสมผสานจากแนวคดตางๆ 3 ประการ คอ

แนวคดแรกเชอวากษตรยคอ “ปตราชา” เปนลกษณะการปกครองของพระมหากษตรยในสมยกรงสโขทยแบบพอปกครองลก พระมหากษตรยทรงเปรยบเสมอบดาของประชาชน เปนผน าในยามศกและพรอมทจะทรงเปนผพพากษาคด ใหค าปรกษาและตดสนแกไขปญหาของประชาชน (อคน รพพฒน, 2527, น. 57)

แนวคดทสองอธบายความเชอวากษตรยเปน “เทวราชา” และ “สมมตเทพ” มทมาจากระบบความเชอของอนเดย โดยสยามรบความเชอนมาจากราชอาณาจกรเขมรซงนบถอศาสนาพราหมณ ความเชอทวากษตรยเปน “เทวราชา” หรอ “สมมตเทพ” มความส าคญในสมยกรงศรอยธยาเหนไดจากพธบรมราชาภเษกซงลวนประกอบดวยสญลกษณทแสดงใหเหนวาพระมหากษตรยไดกลายเปนพระเจา เชน การรายมนตอนเชญพระศวะผ เปนเจาใหเขามาสงสถตยในองคพระมหากษตรย การถวายพระสงวาลยธร าและพระแสงราชาวธทเปนเครองหมายของพระศวะและพระวษณ การถวายพระบรมนามาภไธย “ทพยเทพาวตาร” หมายถงการอวตารของพระเปนเจาบนสรวงสวรรค หรอการใชโกศทรงพระบรมศพซงแตเดมเปนครอบส าหรบเครองหมายพระศวะ แสดงใหเหนวาพระมหากษตรยทรงเปนพระเปนเจาอวตารลงมาบนโลกมนษย (อคน รพพฒน, 2527, น. 58) การเชอวาพระมหากษตรยคอองคอวตารของพระผเปนเจาสงผลใหพระมหากษตรยอยในสถานะทไดรบการยกยองเทดทนสงสดทแมแตราษฎรกไมสามารถเงยหนาขนมามองพระมหากษตรยได “ลทธพราหมณท าใหสถาบนกษตรยเปนสถาบนทเปลงรศมอนงดงามมหศจรรย เปนสถาบนทตงอยในชน

Ref. code: 25595408300043MYR

154

จกรวาฬ ซงค าจนพระราชอ านาจของพระมหากษตรยในการปกครองไพรฟาประชาราษฎรทวทกสารทศ” (อคน รพพฒน, 2527, น. 58-59)

แนวคดทสามรบมาจากพระพทธศาสนาโดยเชอวากษตรยเปน “พทธราชา” คอเปนเทพทมบทบาทในการค าจนศาสนา (ณรงคกรรณ รอดทรพย; ภศษฐ แสวงกจ และ นพทธพงศ พมมา, 2557, น. 36) หรอ “ธรรมราชา” เปนความเชอทวา “พระมหากษตรยทดเลศ คอพระมหากษตรยผทรงไวซงคณธรรมหรอธรรมราชา” พระมหากษตรยทรงไดรบเลอกจากราษฎรและทรงประกอบดวยทศพธราชธรรมซงเกยวของกบคตเรองจกรวาทน อนเปนคตเกยวกบพระมหากษตรยผทรงเปนในจกรวาล และปรากฏอยในพระไตรปฏก (ทฆนกายจกกวตตสตร) ทกรมหมนพทยลาภฯ ทรงแปลและยอเนอความลงในไตรภมกถา (อคน รพพฒน, 2527, น. 59-61) บทบาทของพระมหากษตรยแบบ “ธรรมราชา” มความส าคญในสมยกรงรตนโกสนทร ดงเหนไดจากการเปลยนแปลงพระราชพธถอน าพระพพฒนสตยาตามพระราชบญญต พ.ศ. 2328 ในรชกาลท 1 พระราชบญญตนไดเปลยนใหขาราชการเคารพบชาพระพทธรปแทนการบชาพระบรมรปพระมหากษตรยองคกอน ๆ รชกาลท 2 ทรงสงหามยงลกนยนตาคนทเงยหนาขนมองพระมหากษตรยเมอเสดจพระราชด าเนนผาน รชกาลท 4 ทรงโปรดใหประชาชนออกมาเขาเฝาและถวายความเคารพเมอเสดจออกนอกพระราชฐาน และพระราชกรณยกจอนๆ เกยวกบศาสนาของพระมหากษตรย (อคน รพพฒน, 2527, น. 65-66)

แนวคดเกยวกบ “กษตรย” ขางตนชวยใหเหนถงค าส าคญเกยวกบ “กษตรย” ทสามารถศกษาไดจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเพอแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงของค าศพท นยามความหมาย และความคดเกยวกบ “กษตรย” ควบคกบการเปลยนแปลงของสงคมไทย ดงน ค าเรยกพระนามทแสดงถงพลวตสถานะของ “กษตรย” ในสงคมไทย หลกธรรมและค าศพทเกยวกบพระราชอ านาจทางการเมองการปกครองของกษตรยทสะทอนบทบาทของกษตรย และค าศพทเกยวกบโครงการพระราชด ารในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ทแสดงถงคตเกยวกบกษตรยอนน ามาสแนวคดการรอฟนกษตรยชาตนยม

4.1 สถานะของ "กษตรย" ในสงคมไทยทสะทอนผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

ค าเรยกพระนามพระมหากษตรยในพจนานกรมแสดงใหเหนถงความคดเกยวกบ

สถาบนพระมหากษตรยและสถานะของพระมหากษตรยในสงคมไทยในแตละยคสมย ดงน

Ref. code: 25595408300043MYR

155

ตารางท 4.1 เปรยบเทยบความหมายค าศพทเอยพระนามกษตรยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 กษตรย น. พ ร ะ เ จ า

แ ผ น ด น เจานาย, เชน ฉกษตรย. (ส. ก ษ ต ร ย : ผป อ ง ก น ภ ย , ชาตนกรบ).

พระเจาแผนดน, ใช เตมวา พระมหา กษตรย, คนในวรรณะท 2 แหงสงคมฮนด ซงมอย 4 วรรณะ ไดแก วรรณะพราหมณ วรรณะกษตรย วรรณะแพศย และวรรณะศทร. (ส. กษตรย = ผปองกนภย, ชาตนกรบ; ป.ขตตย).

พระเจาแผนดน, คนในวรรณะท 2 แหงสงคมฮนด ซงม อ ย 4 ว ร รณะ ไ ด แ ก ว ร ร ณ ะพราหมณ วรรณะกษตรย วรรณะแพศย และวรรณะศทร. (ส. กษตรย = ผ ป อ งก นภ ย , ชาตนกรบ; ป.ขตตย).

พ ร ะ เ จ า อยหว น.

เปนค าเรยกพ ร ะ เ จ าแผนดน.

ค าเรยกพระเจาแผนดน. ค าเรยกพระมหา กษตรย.

พระพทธเจาอยหว น.

เปนค าเรยกพ ร ะ ม ห า กษตรยดวยความนบถอ.

ค า เ ร ยกพระมหา กษตรยด วยความนบถอ.

ค า เร ยกพระเจ าแผนดนดวยความนบถอ.

ค าเรยกพระมหา กษตรย.

เจาชวต น. พระเจาแผนดน.

Ref. code: 25595408300043MYR

156

ตารางท 4.1 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทเอยพระนามกษตรยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 เจา น. เ ช อ ส า ย ข อ ง

กษตรย ธรรมเนยมไทยกลางน ยมน บ เพ ย งชนหมอมเจา , บ า ง แ ห งหมายถ งพระแผนดนกม เชน เจาปกกง, เจาว ล า ศ ; ผ เ ป นใ ห ญ , ผ เ ป นห วหน า , เช น เ จ า เ ม อ ง , เจากรม.

ผเปนใหญ, ผเปนหวหนา, เชน เจาเมอง เจากรม; เชอสายของกษตรย นบตงแตหมอมเจาขนไป, บางแหงหมายถงพระแผนดนกม เชน เจากรงจน

ผเปนใหญ, ผเปนหวหนา, เชน เจานคร; เชอสายของพระมหา กษตรย น บต ง แต หม อมเจาขนไป และผไ ด ร บ ส ถ า ป น าอสรยยศขน เปนเ จ า , บ า ง แ ห งหมายถงกษตรยกม เชน เจากรงจน

ในหลวง น.

-

(ปาก) สรรพนามบรษท3 หมายถง พระมหากษตรย.

(ปาก) พระมหากษตรย

( ร า ช า , ป า ก ) พระมหากษตรย

เจาพอหลวง น. - - -

ค าทชาวไทยภเขาใชเรยกพระมหา กษตรย.

เจาแมหลวง น.

- - -

ค าไทยทชาวไทยภ เ ข า ใ ช เ ร ย กสมเดจพระบรม ราชนนาถ.

Ref. code: 25595408300043MYR

157 ค าวา “กษตรย” มรากศพทจากภาษาสนสกฤต หมายถง ผปองกนภยหรอนกรบ

เมอพจารณาถงภาพของกษตรยผานต านานจะพบต านานหรอเรองเลาทกลาวถงกษตรยในฐานะนกรบทท าการรบในสงครามเพอกอบกหรอรกษาเอกราชไวไดเพอความสนตสขและความเจรญรงเรองอนเปนฐานของการน าเสนอภาพประวตศาสตรแบบราชาชาตนยม (ธงชย วนจจะกล, 2554) การรบรเกยวกบสถาบนกษตรยดงกลาวเปนมโนทศนทชวยในการหลอเลยงความศรทธาของชาวไทยทมตอกษตรยผาน เชน การกอบกเอกราชของพระเจาตากสนมหาราช การกเอกราชของกรงศรอยธยาโดยสมเดจพระนเรศวรมหาราช ขณะท “เจาชวต” แสดงใหเหนถงสถานะอนสงสงของพระมหากษตรยทมพระราชอ านาจเหนอราษฎรทกชวต ดวยเหตน เพอตอบรบกบอตลกษณของชาตไทย ภาพของกษตรยในการเปนนกรบทกอบกเอกราชของประเทศในประวตศาสตรจงน ามาซงเอกราชและอ านาจอธปไตย ท าใหราษฎรมแผนดนอาศยและมความภาคภมใจตอประเทศ

ส าหรบค า “พระเจาอยหว” “พระเจาแผนดน” และ “เจาชวต” พลตร หมอมราชวงศศภวฒน เกษมศร (2554, น. 9) อธบายไววานบแตสมยสโขทยแมจะมการเปลยนแผนดน แตแนวคดการปกครองแบบกษตรยยงคงด าเนนอยอยางตอเนอง แมในระบอบประชาธปไตย พระมหากษตรยกทรงใชพระราชอ านาจผานอ านาจนตบญญต บรหาร และตลาการ นอกจากการปกครองผานกระบวนการในระบอบประชาธปไตยแลว พระมหากษตรยยงทรงปกครองดแลประชาชนผานการพระราชทานพระบรมราโชวาทเพอเปนแนวทางในการด าเนนชวตของประชาชน (ศภวฒน เกษมศร, 2554, น. 9) อกทงยงทรงงานชวยเหลอและปฏบตพระองคเปนแบบอยางแกปวงชนทถอเปนกลไกหนงในการสถาปนาพระราชอ านาจน า (royal hegemony) ของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวฯ (ชนดา ชตบณฑตย, 2547) ความคดและความรสกตอสถาบนพระมหากษตรยสามารถศกษาผานค าส าหรบเอยพระนามของพระมหากษตรย ดงน

พระเจาแผนดน ตามรปศพทหมายถงผปกครองทเปนเจำของแผนดน คอผน าทมสทธขาดในกจการของแผนดนและสามารถพระราชทานทดนใหแกผใดผหนงได แตในสงคมไทยพระเจาแผนดนทรงเปนเจาของแผนดนผทรงบ าร งรกษาแผนดนใหมความอดมสมบรณ เพอใหประชาชนสามารถใชทดนในพระราชอาณาเขตของพระองคใหเกดประโยชน เชน ท าการเพาะปลกใหไดผล ตลอดจนเอาพระราชหฤทยใสในการบ ารงแผนดนใหมความอดมสมบรณอยเปนนจ ดงทปรากฏเปนโครงการพระราชด ารตางๆ ในปจจบนน และเปนทประจกษในสากลวาพระเจาแผนดนไทยทรงงานหนกทสดในโลก และทรงรกประชาชนของพระองคอยางแทจรง

Ref. code: 25595408300043MYR

158 พระเจาอยหว เปนค ำเรยกพระเจำแผนดนทแสดงควำมเคำรพเทดทนอยำงสงสดและเปนยอดของมงคลทงปวง พระเจาอยหวหรอพระพทธเจาอยหวหมายถงกำรยอมรบพระรำชสถำนะของพระเจำแผนดนวำทรงเปนองคพระพทธเจำ ดงนนจงท ร ง เ ป น ท ร ว ม ข อ ง ค ว า ม เ ป น ม ง ค ล ส ง ข อ ง ต า ง ๆ ท พ ร ะ ร า ช ท า น เครองราชอสรยาภรณ พธกรรมตางๆ ทจดขนโดยพระบรมราชโองการ และการไดเขาเฝาทลละอองธลพระบาท หรอไดเหนพระเจาอยหว จงลวนแตเปนมงคลทงสน เจาชวต เปนค ำเรยกพระเจำแผนดนทแสดงพระรำชอ ำนำจเหนอชวตคนทงปวงทอยในพระรำชอำณำเขต ค าค านอาจหมายถงพระเจาแผนดนททรงสทธในการปกปองคมครองชวตประชาชนใหพนภยวบตทงปวง หรอลงทณฑผกระท าผดตอพระราชก าหนดกฎหมาย ตลอดจนทรงชบชวตขาแผนดนใหมความสขลวงความทกข ทงนสดแตพระเมตตาพระกรณาธคณอนเปนลนพนของพระองค แตในสงคมไทยปจจบน ค าวา เจาชวต หมายถงพระเจาแผนดนผพระราชทานก าเนดแนวคดโครงการตางๆแกประชาชน โดยมไดทรงใชพระราชอ านาจลวงไปเกนขอบเขตแหงราชนตธรรม แตทรงทรงด ารงธรรมะเปนองคประกอบในการตดสนวนจฉยเรองทงหลายทงปวงดวย (ศภวฒน เกษมศร, 2554, น. 9-10) ค าเอยพระนามขางตนแสดงใหเหนถงการยกยองและเทดทนพระมหากษตรยใน

ฐานะทเปนทง “เทวราชา” และ “ธรรมราชา” หรอ พระราชาผทรงคณธรรมในการด าเนนพระราชกรณยกจตางๆ เปนเจาของประเทศและชวตของประชาชน ดงปรากฏค าวา “ขาแผนดน” ทหมายถง พลเมอง การกลาววาบคคลเปนพลเมองของประเทศไทยจงสามารถตความได วาบคคลนนเปน “ขาแผนดน” โดยปรยาย

นอกจากนแลว ค าวา “ในหลวง” หมายถง “(ปาก) น. พระมหากษตรย” ซงเปนค าเอยพระนามทแสดงใหเหนถงความใกลชดและมการใชเอยพระนามอยางแพรหลายในสงคมในปจจบน ซงกอนหนาน ราษฎรไมสามารถเรยกพระเจาอยหว วา “ในหลวง” เพราะเปนค าทขาราชบรพารใกลชดเทานนทสามารถใชเรยกได ในทศนะของกลมนกคดทเชดชสถาบนในบรบท “กษตรยนยม” ในยค “ราชาชาตนยม” (ธงชย วนจจะกล, 2544, น. 56-65) การแสดงความรกตอสถาบนกษตรยผานพระนามเคยมมาในสมยรชกาลท 5 คอการถวายพระราชสมญญานามวา “สมเดจพระปยมหาราช” หมายถง “พระมหากษตรยผทรงเปนทรกยงของมหาชน” (ธงทอง จนทรางศ, 2554, น. 218)

ค าศพทและนยามความหมายของของค าศพทเกยวกบศาสนาและพระมหากษตรยแสดงใหเหนถงการสอดประสานและชวยในการเตมเตมสรางความหมายใหสมบรณมากยงขน

Ref. code: 25595408300043MYR

159

กลาวคอศาสนามบทบาทส าคญในการเสรมสรางบทบาทและคณลกษณะของสถาบนกษตรย ขณะทสถาบนกษตรยกชวยเนนย าความส าคญของพทธศาสนา ซงทงหมดนมบทบาทส าคญตอการสรางและหลอมรวมประชากรใหเปนหนงเดยว

พจนานกรมฉบบกอนหนานน าเสนอค าศพทเกยวกบสถาบนพระมหากษตรยเพยงแคค าศพททแสดงถงสถานะอนสงสง การเทดทนและยกยอง มระยะหางระหวางสถาบนกษตรยกบประชาชน เชน “กษตรย” “พระเจาแผนดน” “พระเจาแผนดน” และ “เจาแผนดน” อยางไรกตาม พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 มการเพมค าศพทส าหรบเอยพระนามพระมหากษตรยซงแสดงถงอกหนงสถานะของพระมหากษตรย คอ “เจาพอหลวง” และ “เจาแมหลวง”

ถ อ เปนคร ง แรกท พจนานกรม เพ มค าศพท ส าหร บ เอ ยพระนามสถาบนพระมหากษตรยของกลมชาตพนธ ในแงหนงพจนานกรมท าหนาทในการเกบค าศพททมการใชงานในสงคม ขณะเดยวกนเมอศกษาถงเรองราวทเกยวของระหวางพระมหากษตรยกบชาวไทยภเขาแลวจะพบวาโครงการหลวงปนโครงการหนงทชวยเสรมสรางพระราชอ านาจน าของรชกาลท 9 ไดเปนอยางมาก ทงในแงของการเปนกษตรยนกพฒนาทชวยใหชวตของชาวไทยภเขามความเปนอยทดขน และในแงของการเปนกษตรยท ทรงพระราชกรณยกจม งมนแมจะอย ในพนทหางไกลเพยงใด พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ รชกาลท 9 กทรงมงมนในการเสดจพระราชด าเนนเพอชวยเหลอประชาชนชาวไทยทกหมเหลา การปรากฏของค าศพทขางตนจงเปนเหมอนภาพสะทอนทชวยใหเหนถงความเสยสละของสถาบนกษตรยเพอปวงชนชาวไทย ซงในภาษาเหนอกมปรากฏค าวา “พอหลวง” หมายถงผใหญบานทเปนผชาย และ “แมหลวง” หมายถงผใหญบานทเปนผหญง สวนค าวา “เจา” มหลายความหมาย คอ ผเปนใหญ ผเปนหวหนา; เชอสายของพระมหากษตรยนบตงแตชนหมอมเจาขนไป และผไดรบสถาปนาอสรยยศขนเปนเจา, บางแหงหมายถงกษตรยกม; ผเปนเจาของ; ผช านาญ; มกใชเตมทายค าเรยกผทนบถอ; และ เทพารกษ โดยมลกค าของ “เจา” คอ เจากรม เจากรรม เจาขนมลนาย เจาคณ เจาจอม เจาส านก เจาหนาท เจาแม เปนตน ค าวา “เจาพอหลวง” และ “เจาแมหลวง” จงแสดงใหเหนถงการน าค ามาประสมเพอสรางค าใหม ซงปจจบนไมไดเปนค าทใชเฉพาะชาวไทยภเขา แตเปนค าทมการใชอยทวไปและตดค าจนเหลอเพยง “พอหลวง” และ “แมหลวง”

ค าเรยกพระนามพระมหากษตรยแสดงใหเหนถงพลวตสถานะของพระมหากษตรยจากเดมททรงมสถานะสงสงเปนนกรบปกปองความอนตรายแกแผนดน เปนเจาชวตเหนอราษฎรทตรงกบแนวคด “เทวราชา” มาสกษตรยในสถานะทใกลชดกบประชาชนททรงเปนทง “เทวราชา” ในฐานะททรงเปนทพงทางจตใจ และ “ธรรมราชา” ในฐานททรงพระราชกรณยกจตางๆ เพอประชาชนซงจะเหนไดอยางชดเจนมากขนจากค าศพทเกยวกบบทบาทของ “กษตรย” ในทางศาสนาและโครงการของรชกาลท 9 ทเพมเขามาในพจนานกรมฉบบราชบณฑยสถาน พ.ศ. 2554

Ref. code: 25595408300043MYR

160

4.2 พลวตบทบาทของ "กษตรย" ในสงคมไทย พระธรรมศาสตร (กฎหมายพระมน) ก าหนดหนาทของพระมหากษตรย คอ ทรงเปน

องคอปถมภศาสนา คมครองไพรฟาประชาราษฎรและใหความยตธรรม (อคน รพพฒน, 2527, น. 69) พระมหากษตรยจงมบทบาทส าคญในสงคมไทยอยางนอย 2 มต คอ ศาสนาและหนาทตอประชาชน ซงทงสองมตมความสมพนธกนอยางแนบแนน กลาวคอ แนวคดเกยวกบกษตรยรบมาจากศาสนาพราหมณ มการปรบและผสานเขากบศาสนาพทธ มหลกธรรมเกยวกบกษตรยทสงผลตอพระราชกจวตรและพระราชกรณยกจ ขณะเดยวกนกสงผลตอการปฏบต ความเชอและความนกคดของประชาชนทมตอสถาบนพระมหากษตรย

บทบาทของกษตรยทมตอศาสนาประการแรกคออปถมภศาสนาตามหลก “ราชธรรม” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดใหค านยามไว ดงน ตารางท 4.2 เปรยบเทยบความหมาย “ราชธรรม” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ราชธรรม น. ก จ ว ต รท พ ระ

เจาแผนดนควรประพฤต. (ส.)

กจวตรทพระเจาแ ผ น ด น ค ว รกระท า. (ส.).

จรยวตรทพระแผนดนพ งประพฤต , คณธรรมของผปกครองบานเมอง, ม 10 ประการ เรยกวา ทศพธราชธรรม ไดแก 1.ทาน-การให 2.ศล-ความประพฤตดงาม 3.ปรจจาคะ-การบรจาค, ความเสยสละ 4.อาชชวะ-ความซอตรง 5.มททวะ-ความออนโยน 6.ตปะ-ความเพยรเครองเผาผลาญกเลสตนหา 7.อกโกธะ-ความไมโกรธ 8.อวหงสา-ความไมเบยดเบยน 9.ขนต-ความอดทน 10.อวโรธนะ-ความไมคลาดธรรม. (ส.).

ความหมายของ “ราชธรรม” มความชดเจนถงกจวตรทพระเจาแผนดนพงปฏบตใน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 เปนตนมา ฐานะของพระมหากษตรยในต าแหนงสงสดของประเทศ “เปนฐานะส าหรบบคคลทสรางสมบญไวมาแตอดตอยางมากมายทสด” ดงนน

Ref. code: 25595408300043MYR

161

พระมหากษตรยจงตองมกจวตรทตองปฏบตทสงผลตอความสขและความทกขของบานเมอง (อคน รพพฒน, 2527, น. 67-68) ดวยเหตนแลว “ทศพธราชธรรม” จงเปน “ราชธรรม” ทก าหนดไวส าหรบกษตรยทสงผลตอความคดของประชาชนทมตอสถาบนพระมหากษตรยและปทางใหเขาใจถงทมาและความส าคญของค าศพทเกยวกบโครงการของรชกาลท 9 ทเพมเขามาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ดงจะกลาวในหวขอถดไป

นอกจากนแลว ยงมค าศพททแสดงใหเหนถงบทบาทของพระมหากษตรยในทางศาสนา ดงน “ศาสนปถมภก” หมายถง “ผทะนบ ารงศาสนา, ใชส าหรบพระมหากษตรย. (ส. ศาสนปต-ถมภก).” แสดงใหเหนถงบทบาทของกษตรยททรงมในการสงเสรมศาสนา ส าหรบค าศพทเกยวกบพธการ เชน “แรกนาขวญ” หมายถง “ชอพธเรมไถนา, ถาท าเปนทางการ เรยกวา พระราชพธจรดพระนงคล.” แสดงบทบาทของพระมหากษตรยในฐานะสอกลางระหวางธรรมชาตกบมนษย โดยมพระมหากษตรยเปนผด าเนนการผานพธกรรมทางศาสนาเนองจากศาสนา โดยเฉพาะพระพทธศาสนาเปนอดมการณทส าคญส าหรบการสถาปนาความชอบธรรมแกสถาบนกษตรยผานความเชอและพธกรรมตางๆ (พฒนา กตตอาษา, 2550, น. 13)

นอกจากหนาททางศาสนาแลว กษตรยยงมหนาทตอประชาชนตามทก าหนดไวในพระธรรมศาสตรทสามารถศกษาผานค าศพททเกยวของกบบทบาทของพระมหากษตรยกบการเมองการปกครองในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ดงน ตารางท 4.3 เปรยบเทยบความหมายค าศพทเกยวกบสถาบนกษตรยกบการเมองการปกครองในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 ราชาธปไตย น. - - ระบอบการปกครองแบบหน งท ม

พระราชาเปนใหญ . (ป.ราช + อธปเตยย). (อ. monarchy).

พระราชบญญต (กฎ) น.

- บ ท บ ญ ญ ต แ ห ง ก ฎ ห ม า ย ทพระมหากษตรยทรงตราขนโดยค าแนะน าและยนยอมของรฐสภา.

รปแบบของกฎหมายทพระมหากษตรยท ร ง ต ร า ข น โ ด ยค า แ น ะ น า แ ล ะยนยอมของฝายนตบญญต.

Ref. code: 25595408300043MYR

162

ตารางท 4.3 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทเกยวกบสถาบนกษตรยกบการเมองการปกครองในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 พระราชก าหนด (กฎ) น.

- บ ท บ ญ ญ ต แ ห ง ก ฎ ห ม า ย ทพระมหากษตรยทรงตราขนโดยอาศยอ านาจบรหาร ใหใชบงคบดงเชนพระราชบญญตในกรณฉกเฉนทมความจ าเปนรบดวนอนมอาจหลกเลยงได เพอประโยชนในการรกษาความปลอดภยของประเทศ หรอความปลอดภยสาธารณะหรอความม นค งทาง เศรษฐก จ ขอ งประ เทศ ห ร อป อ งป ดภ ยพ บ ตส าธารณะ หร อ ในกรณม ความจ าเปนตองมกฎหมายเกยวดวยการภาษอากรหรอเงนตรา ซงจะตองไดรบการพจารณาโดยดวนและลบ เพอรกษาประโยชนของแผนดน.

รปแบบของกฎหมายทพระมหากษตรยทรงตราขนใหมผลใชบงคบไปพลางกอนตามค าแนะน าของฝ า ย บ ร ห า ร เนองจากเปนกรณฉ ก เ ฉ น ท ม ค ว า มจ าเปนเรงดวนเพอประโยชนในอนทจะรกษาความปลอดภยของประเทศ ความปลอดภยสาธารณะ ความมนคงในทางเ ศ ร ษ ฐ ก จ ข อ งประเทศ หรอปองปดภยพบตสาธารณะ ต า ม เ ง อ น ไ ข ทก าหนดใหรฐธรรม นญ พระราชก าหนดเ ม อ ไ ด ร บ ค ว า มเหนชอบจากรฐสภาแล วม ผล ใชบ งคบเปนพระราชบญญต.

Ref. code: 25595408300043MYR

163

ตารางท 4.3 (ตอ) เปรยบเทยบความหมายค าศพทเกยวกบสถาบนกษตรยกบการเมองการปกครองในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 พ.ศ. 2525 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2554 พระราชกฤษฎกา (กฎ) น.

- บ ท บ ญ ญ ต แ ห ง ก ฎ ห ม า ย ทพระมหากษตรยทรงตราขนโดยอ า ศ ย อ า น า จ ต า ม ร ฐ ธ ร ร มนญพระราชบญญต หรอพระราชก าหนด เพอใชในการบรหารราชการแผนดน.

กฎหมาย ร ป แ บบหนงทตราขนในสมยสมบ รณาญาส ทธ ราชย ; บทบญญตทพ ร ะ ม ห า กษ ต ร ย ท ร ง ต ร า ข น โ ด ย อาศ ยอ านาจตามรฐธรรมนญ พระราช บญญต หรอพระราชก าหนด เพ อ ใช ในการบรหารราชการแผนดน.

ประเทศไทยเปลยนแปลงระบอบการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย

(absolute monarchy) มาส ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรง เปนประมข (constitutional monarchy) นบแตพ.ศ. 2475 และค าวา “สมบรณาญาสทธราชย” ไดหายไปจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ . 2493 และเร มมปรากฏในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 เปนตนมา โดยหมายความวา “ระบอบการปกครองซงพระมหากษตรยมอ านาจสทธขาดในการบรหารประเทศ. (อ. absolute monarchy).” ทมความหมายใกลเคยงกบ ค าวา “ราชาธปไตย” แมนยามทใหไวจะไมไดระบวาเปนระบอบการปกครองของประเทศไทย เหตการณทเกดขนกบสงคมไทยในชวงทศวรรษทผานมา เชน รฐประหารเพอระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข พ.ศ. 2549 และเหตการณตลาการภวฒนเนองจากวกฤตการณการเมองไทย พ.ศ. 2548-2553 ทแสดงใหเหนถงความเปน “สมบรณาญาสทธราชย” ในภาพใหม คอ “ราชาธปไตย”

Ref. code: 25595408300043MYR

164 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ไมไดมการบรรจค าศพทเกยวกบ

บทบาทของกษตรยในระดบการเมองการปกครองทเกยวของทงในระดบประเทศและประชาชน เชน พระราชกฤษฎกา พระราชก าหนด และพระราชบญญต โดยมขอสนนษฐานวากอนการเปลยนแปลงการปกครองมาสระบอบประชาธปไตย พระมหากษตรยทรงเปนผถอหลกธรรมและทรงเปนเครองหมายแหงธรรมดงเหนไดจากการปฏบตพระราชกรณยกจในการสงเสรมศาสนา “สถาบนกษตรยจงเปนสญลกษณแหงธรรมโดยแทในการปกครองบานเมองพระมหากษตรยตองทรงเปนผออกค าสงตามหลกพระธรรมศาสตร ฉะนนตามทฤษฎทวาน พระมหากษตรยจงทรงไมมพระราชอ านาจในทางนตบญญต” ทงนไมไดหมายความวาพระมาหากษตรยไมไดพระมหากษตรยมไดของเกยวกบการเมองการปกครองแตอยางใด อนทจรงแลวพระราชวนจฉยและพระราชก าหนดของกษตรยในอดตไดถกรวมไวเปนกฎหมายใตหวขอพระธรรมศาสตรซ งพระธรรมศาสตรก าหนดหนาทของพระมหากษตรยทงทางดานศาสนาและการดแลปกครองประชาชน (อคน รพพฒน, 2527, น. 68-69)

นอกจากนแลว พระราชอ านาจของสถาบนกษตรยในการตรากฎหมายปรากฏไวตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2475 หมวด 1 พระมหากษตรย มาตรา 6 “พระมหากษตรยทรงใชอ านาจนตบญญตโดยค าแนะน าและยนยอมยอมของสภาผแทนราษฎร” แสดงใหเหนวาทงกอนและหลงการเปลยนแปลงระบอบการปกครองพระมหากษตรยมบทบาทในการตรากฎหมายมาโดยตลอด แตบทบาทของกษตรยในดานน กลบไมปรากฏในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 บทบาทของกษตรยในการเปนผตรากฎหมายปรากฏใหเหนอยางชดเจนในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 เปนตนมา การเพมค าศพทในชดนแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงตามบรบทและเหตการณทเกดขนในสงคม ขณะท นยามความหมายของค าศพทเปนการเปลยนแปลงไปตามตวบทในรฐธรรมนญทเกยวของ

4.3 คตเกยวกบกษตรย : การรอฟนกษตรยชาตนยม

คณะกรรมการช าระพจนานกรม แหงราชบณฑตยสถานใชขอมลจากพจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 มาปรบแกไขเพมเตมบทนยามของค าศพททวไปทยงไมไดเกบในพจนานกรม แตมการใชและเปนทรจกกนแพรหลาย รวมถงการแกไขเพมเตมบทนยามของศพทเฉพาะสาขาวชาทผานการพจารณาจากคณะกรรมการผทรงคณวฒทมความเชยวชาญเฉพาะสาขานน และเพมค าศพททเกยวของกบโครงการตามพระราชด าร โครงการตามพระราชประสงค โครงการในพระบรมราชานเคราะห โครงการพระดาบส โครงการพฒนาสวนพระองค โครงการสวนพระองค สวนจตรลดา โครงการหลวงอนเนองมาจากพระราชด ารเพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจ

Ref. code: 25595408300043MYR

165

พระเจาอยหว “เนองจากเปนค าศพททมการใชตดหและเปนค าศพทประวตศาสตร จงจ าเปนตองใหประชาชนทราบถงทมาของค า อกทงยงเปนการยกยองพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 ผทรงมพระอจฉรยภาพทางภาษาไทย” (จ านงค ทองประเสรฐ, สมภาษณ, วนท 10 กมภาพนธ 2560) พรอมก าหนดชอพจนานกรมวา “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554” เนองจากเปนปมหามงคลเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในโอกาสทรงเจรญพระชนมพรรษา 84 พรรษา

การช าระพจนานกรมของราชบณฑตยสถานในครงนมขอสงเกตวามลกษณะการท างานแบบวาระพเศษหรอ “เพอเฉพาะกจ” เพอตอบสนองวาระการ “สถาปนาพระราชอ านาจน า” (ชนดา ชตบณฑตย, 2550) ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ รชกาลท 9 โดยตงตนจากการทประธานกรรมการช าระพจนานกรมก าหนดใหเพมศพทชดนเขามาและก าหนดชอพจนานกรมใหสอดคลองกบวาระ เพราะอนทจรงแลวพจนานกรมเลมนตพมพคร งท 1 ในป พ.ศ. 2556 แตราชบณฑตยสถานเลอกทจะก าหนดชอพจนานกรมเปนฉบบ พ.ศ. 2554 ในแงของค าศพทและค านยามกมลกษณะของการใหขอมลทเปนสาระความรทควรน าไปรวมอยในสารานกรม อยางไรกตาม เมอภาษาถกน ามาใชเปนสวนหนงของกระบวนการสรางชาตจงจ าเปนตองมการคดเลอกค าศพทมาใชเปนตวแทนลกษณะภาษาไทยทดทเปนเอกลกษณของชาตซงราชบณฑตยสถานน ามาใชเพอสรางความชอบธรรมใหกบภาษาของตนเอง

คณะกรรมการช าระพจนานกรมแหงราชบณฑตยสถานใชขอมลจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 มาปรบแกไขเพมเตมบทนยามของค าศพททวไปทยงไมไดเกบในพจนานกรม แตมการใชและเปนทรจกกนแพรหลาย รวมถงการแกไขเพมเตมบทนยามของศพทเฉพาะสาขาวชาทผานการพจารณาจากคณะกรรมการผทรงคณวฒทมความเชยวชาญเฉพาะสาขานน และเพมค าศพททเกยวของกบโครงการตามพระราชด าร โครงการตามพระราชประสงค โครงการในพระบรมราชานเคราะห โครงการพระดาบส โครงการพฒนาสวนพระองค โครงการสวนพระองค สวนจตรลดา โครงการหลวงอนเนองมาจากพระราชด ารเพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว “เนองจากเปนค าศพททมการใชตดหและเปนค าศพทประวตศาสตร จงจ าเปนตองใหประชาชนทราบถงทมาของค า อกทงยงเปนการยกยองพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 ผทรงมพระอจฉรยภาพทางภาษาไทย” (จ านงค ทองประเสรฐ, สมภาษณ, วนท 10 กมภาพนธ 2560) พรอมก าหนดชอพจนานกรมวา “พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554” เนองจากเปนปมหามงคลเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในโอกาสทรงเจรญพระชนมพรรษา 84 พรรษา

Ref. code: 25595408300043MYR

166 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงขนครองราชยมาเปนเวลานานถง 70 ป ทรงอย

ภายใตระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมขนบแตการเปลยนแปลงการปกครองในพทธศกราช 2475 พระมหากษตรยไทยทรงพระปรชาสามารถ ทรงด าเนนพระราชกรณยกจเพอประโยชนสขแกประชาชนชาวไทยทยดสถาบนกษตรยเปนหวใจ ปรชญาแนวคดของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ไดรบการนอมน าเชญไปเปนแนวทางในการพฒนาประเทศ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตงแตฉบบทเกา พทธศกราช 2545-2549 จนถงฉบบปจจบนไดอญเชญหลก “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” ไปประยกตใชเปนแนวทางในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ นอกจากนแลว แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบทสบเอด พทธศกราช 2555-2559 เนนย าถงการน าสถาบนพระมหากษตรยในฐานะ “สถาบนหลกทยดโยงคนในชาตใหเกาะเกยวกนอยางแนนแฟน” มาเปนหนงในภมคมกนทชวยใหประเทศพฒนาไดอยางกาวหนาและมนคงทามกลางกระแสการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจและสงคม (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2554, น. ก)

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตถอเปนเวทหนงทแสดงใหเหนถงความส าคญและบทบาทของสถาบนพระมหากษตรยในการพฒนาคณภาพชวตและเศรษฐกจของประเทศดงเหนไดจากแผนฉบบท 9-11 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมความส าคญเปนอยางยงเนองจากเปนตวก าหนดทศทางและยทธศาสตรในการพฒนาประเทศ นโยบายดานตางๆ ในแผนจะถกน าไปใชเปนกรอบการด าเนนงานส าหรบหนวยงานท เกยวของ สอดคลองกนกบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน อดมการณความเปนชาตทมพระมหากษตรยเปนประมขและบทบาทของพระมหากษตรยกบการพฒนาไดถกน ามาผลตซ าผานภาษาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2554 เพอเนนย าถงบทบาทและความส าคญของกษตรยตลอดจนสถาปนาอ านาจอนชอบธรรมของค าศพททไดรบการคดเลอกใหน าเสนอในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

คณะกรรมการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมหลกเกณฑในการเกบค าศพทโดยพจารณาคดเลอกจากหนงสอตางๆ นบแตสมยสโขทยจนถงปจจบน โดยดงค าศพทมาจากวรรณคด ภาษาถน แบบเรยน ศพททใชในวงการกฎหมาย วทยาศาสตร ส านวน ภาษาปาก และศพทบญญตทไดมการประกาศใชโดยราชบณฑตยสถาน ในสวนของศพทใหม จะเลอกเฉพาะศพททใชจนแพรหลาย บอกนยามทใชอยทเปนความหมายเดน และอาจบอกประวตของค า และเสยงอานส าหรบค าทอาจมปญหาดานการออกเสยง (กระล าภกษ แพรกทอง, 2547, น. 25) อยางไรกตาม เนองดวยพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 จดท าขนตามวาระพเศษเพอฉลองโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 7 รอบ พทธศกราช 2552 ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพล

Ref. code: 25595408300043MYR

167

อดลยเดช ดวยเหตนหลกเกณฑในการเกบค าศพทจงสามารถปรบใหสอดคลองกบวตถประสงคในการจดท าพจนานกรม ค าศพทเกยวกบพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทเพมเขามาในพจนานกรม มดงน กงหนชยพฒนา น. ชอเครองกลเตมอากาศทผวน าหมนชาแบบทนลอยแบบหนง เปน

อปกรณบ าบดน าเสยชนดหนง มลกษณะการท างานคลายกงหนวดน าขนเหนอผวน าเพอเตมอากาศหรอออกซเจนในแหลงน า พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงศกษาและประดษฐอปกรณเตมอากาศขนแลวทรงมอบหมายมลนธชยพฒนาศกษาวจยเพอท าตนแบบพรอมสนบสนนงบประมาณใหกรมชลประทานสราง น าไปใชงานตามแหลงน าเสยทวประเทศ กรมทรพยสนทางปญญาไดทลเกลาทลกระหมอมถวายการจดสทธบตรการประดษฐเลขท -3127 และองคกรนกประดษฐโลกจากประเทศเบลเยยมไดทลเกลาทลกระหมอมถวายรางวลในฐานะททรงสรางนวตกรรมทเปนประโยชนตอการรกษาสงแวดลอม.

แกมลง น. พนทมลกษณะเปนแองตามธรรมชาตหรอขดขนเพอรองรบและกกเกบน าในชวงฝนตกมน ามาก และระบายออกทะเลในชวงทน าทะเลลดลง เปนพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในการบรหารจดการทรพยากรน าและบรรเทาอทกภย.

แกลงดน ก. (ลกค า “แกลง1”)

กระบวนการแกปญหาสภาพดนเปรยวตามแนวพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยใชกรรมวธเรงปฏกรยาเคมในดน ท าใหดนเปรยวอยางรนแรงแลวใชระบบชลประทานน าน ามาเจอจางดนเปรยวท าสลบไปมา จนเปลยนสภาพดนใหสามารถเพาะปลกได.

โครงการตามพระราชด าร (ลกค า “โครง2”)

ด โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร. โครงการตามพระราชประสงค น. โครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชประสงคใหเกดขนโดยทรงศกษาทดลองปฏบตดวยพระราชทรพยสวนพระองค เมอทรง

1 แกลง [แกลง] ก. ท าใหเดอดรอนร าคาญ เชน เขาแกลงฉน, แสรง เชน เขาแกลง

ท าเปนปวดฟน, จงใจท า พดหรอแสดงอาการอยางใดอยางหนงเพอใหเขาเสยหาย อาย เดอดรอน ขดของ เขาใจผด เปนตน เชน ขาพเจาไมไดท าผดเลยแตเขาแกลงใสราย; (โบ) ตงใจ, จงใจ, เชน แกลงประกาศแกสงฆ (ม. ค าหลวง วนปเวสน). แกลงเกลา ว. ประณต, ประดดประดอย. แกลงดน...

2 โครง [โครง] น. รางของสงตางๆ ทคมกนอยเปนรป เชน โครงกระดก โครงวาว. โครงการ น. แผนหรอเคาโครงตามทกะก าหนดไว. โครงการตามพระราชด าร...

Ref. code: 25595408300043MYR

168

ศกษาหารอผเชยวชาญและทดลองจนไดผลสรปทด และทรงหมนพระราชหฤทยวาเปนประโยชนแกประชาชนอยางแทจรง แลวทรง พระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหรฐบาลหรอผสนใจรบไปด าเนนงานตอ แบงเปนโครงการทดลองในเขตพระราชฐาน และโครงการทดลองนอกเขตพระราชฐาน. โครงการในพระบรมราชา นเคราะห น. โครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานขอเสนอและแนวทางใหหนวยงานเอกชนรบไปด าเนนงานและตดตามผลอยางตอเนอง เชน โครงการพฒนาหมบานสหกรณเนนดนแดง อ าเภอทบสะแก จงหวดประจวบครขนธ. โครงการพระดาบส โครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมพระราชด ารใหมสถานทสอนความรวชาชพตางๆ เชน วชาชางไฟฟา วชาชางเครองยนต วชาชางวทยโทรทศน ใหแกบคคลทวไป โดยไมจ ากด เพศ วย และวฒการศกษา โดยครทมความรและยนดอาสาสมครสอนใหเปนวทยาทานเปรยบเสมอนพระดาบสในสมยโบราณทมกศลศรทธาทจะถายทอดศลปศาสตรใหแกลกศษย โดยไมหวงผลตอบแทนใด ๆ เรมด าเนนการโครงการมาตงแตเดอนสงหาคม พ.ศ. 2519 ตอมาไดจดทะเบยนเปนโรงเรยนผใหญพระดาบส และจดตงเปนมลนธพระดาบสเพอสงเสรมการด าเนนงานของโครงการพระดาบส และกจการของโรงเรยนผใหญพระดาบส. โครงการพฒนาสวนพระองค น. โครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานทดนและพระราชทรพยส าหรบจดท าแปลงเกษตรผสมผสานสนบสนนปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวทางเกษตรทฤษฎใหม เพอทดลองคนควาหารปแบบการประกอบอาชพของชมชนใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม และเปนสถานทฝกอบรมการเกษตรภาคปฏบตใหนกศกษาและประชาชนทสนใจน าไปประยกตใช เชน โครงการพฒนาสวนพระองคเขาหนซอน อ าเภอพนมสารคาม จงหวดฉะเชงเทรา โครงการพฒนาสวนพระองคชมพร อ าเภอปะทว จงหวดชมพร โครงการส วนพระองคสวนจตรลดา น. โครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงศกษาทดลองงานทางดานการเกษตร ภายในบรเวณสวนจตรลดา พระราชวงดสต ขอมลทไดจากการทดลองน ามาเปนแบบอยางส าหรบปฏบตตามหรอปรบปรงแกไขในการ

Ref. code: 25595408300043MYR

169

ประกอบอาชพของราษฎร แบงเปน 2 ประเภท คอ โครงการไมใชธรกจ เชน บอเพาะเลยงปลานล ปาไมสาธต นาขาวทดลอง และโครงการกงธรกจ เชน โรงงานผลตและแปรรปนมสดครบวงจร โรงสขาว. โครงการหลวง น. โครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานอาชพทางเลอกใหมแกชาวไทยภเขาในภาคเหนอ ซงเดมปลกฝนและท าไรเลอนลอย ใหหนมาปลกไมดอก ไมผล พชผกเมองหนาวและเลยง ปศสตวเพอบรโภคและจ าหนาย สรางรายไดทดแทนการปลกฝน ท าใหลดปญหายาเสพตด ชวยพทกษรกษาปาตนน า และสามารถพงตนเองไดอยางยงยน. โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร น. โครงการทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแนวทางแกหนวยงานทเกยวของรบพระราชด ารไปพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปไดในการรวมกนด าเนนงานเพอพฒนาคณภาพชวตและความเปนอยของประชาชน หรอบรรเทาปญหาตางๆ ตามสภาพสงคมและภมประเทศ เดมเรยกวา โครงการตามพระราชด าร มส านกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร เรยกยอวา กปร. มอ านาจหนาทเกยวกบการประสานงานโครงการ.

ทฤษฎใหม น. (ลกค า “ทฤษฎ1”)

หลกวชาการจดการเกษตรทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงคดคนขนเพอเปนทางเลอกใหเกษตรกรพงพาตนเองไดอยางเขมแขง ม 3 ขนตอน ไดแก ขนตน คอ ครอบครวเกษตรกรรายยอยบรหารจดการพนทท ากนใหเกดประโยชนสงสด โดยแบงพนทออกเปน 4 สวน คอ พนทขดสระ พนทปลกขาว พนทปลกพชไรพชสวน และพนทอยอาศย เพอใหเกดการผลตทพออยพอกน ขนกลาง คอ รวมเปนกลมหรอสหกรณรวมเพมผลผลตและจ าหนายอยางมพลงตอรอง และขนกาวหนา คอ สราง

1 ทฤษฎ [ทรดสะด] น. หลกการทางวชาการทไดขอสรปมาจากการคนควาทดลอง

เปนตน เพอเสรมเหตผลและรากฐานใหแกปรากฏการณหรอขอมลในภาคปฏบต เชน ทฤษฎแรง โนมถวงของโลก ทฤษฎแสง. (ส.; ป. ทฏฐ). (อ. theory). ทฤษฎบท น. ขอความทพสจนแลววาเปนจรง และใชในการอางองเพอพสจนขอความอนได เชน ทฤษฎบททางเรขาคณต. (อ. theorem). ทฤษฎใหม...

Ref. code: 25595408300043MYR

170

เครอข ายนอกชมชนเพ อหาแหล งทนมารวมลงทนและพฒนา ทกขนตอนเนนความมธยสถตามแนวเศรษฐกจพอเพยง.

ฝนหลวง น. (ลกค า “ฝน 1”1)

ฝนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหท าขนเพอบรรเทาความแหงแลง

เศรษฐกจพอเพยง น. ( ล ก ค า “ เ ศ ร ษ ฐ - , เศรษฐ2”)

ปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานเปนแนวทางการด ารงชวตและปฏบตตนของประชาชนตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐใหด าเนนไปในทางสายกลาง ไมประมาท ไมโลภ ไมเบยดเบยนผอน ค านงถงความพอประมาณ ความมเหตผล มภมคมกนในตว ตลอดจนใชความรและมคณธรรมเปนพนฐานในการด ารงชวตใหรอดพนจากวกฤต มความมนคงและยงยนทามกลางกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลงตางๆ.

1 ฝน 1 น. น าทตกลงมาจากเมฆเปนเมด ๆ; ลกษณะนามใชนบอาย หมายความวา

รอบป, ขวบป, เชน ควาย ๓ ฝน คอ ควายทมอาย 3 ป เขาผานรอนผานหนาวมา 18 ฝน. ฝนชะชอมะมวง น. ฝนทตกเลกนอยประปรายในเดอนมกราคมถงเดอนมนาคม ซงเปนระยะทมะมวงออกชอพอด, ฝนชะลาน กเรยก. ฝนชะลาน น. ฝนชะชอมะมวง ชาวนาเรยกวา ฝนชะลาน เพราะมกตกในระยะเวลาทยงนวดขาวไมเสรจ. ฝนซ น. ฝนเมดใหญทตกลงมาซใหญเพยงครเดยวแลวหยด, ฝนไลชาง กเรยก. ฝนตกกแชง ฝนแลงกดา (ส า) การท าอะไร ๆ จะใหถกใจคนทงหมดนนเปนไปไมได. ว. ท าอยางไร ๆ กไมถกใจสกอยาง. ฝนตกขหมไหล (ส า) ก. พลอยเหลวไหลไปดวยกน, มกใชเขาคกบคนจญไรมาพบกน วา ฝนตกขหมไหล คนจญไรมาพบกน. ฝนตกไมทวฟา (ส า) ก. ใหหรอแจกจายอะไรไมทวถงกน. ฝนตกอยาเชอดาว (ส า) ก. อยาไววางใจใครหรออะไรจนเกนไป, มกใชเขาคกบ มเมยสาวอยาเชอแมยาย วา ฝนตกอยาเชอดาว มเมยสาวอยาเชอแมยาย. ฝนทอง น. เครองหมายรปสระ เปนรปรอยขดเดยวดงน ‘ ส าหรบเขยนบนสระ อ เปนสระ อ; ชอขนมชนดหนง. ฝนเทยม น. ฝนทเกดจากกรรมวธทางวทยาศาสตร เชนโดยการโปรยน าแขงแหงในอากาศ. ฝนไลชาง น. ฝนเมดใหญทตกลงมาซใหญเพยงครเดยวแลวหยด, ฝนซ กเรยก. ฝนสงฟา (ปาก) น. ฝนทตกหนกตอนปลายฤดฝน. ฝนสงฟา ปลาสงหนอง (ส า) สงเสยเปนครงสดทาย, ท าการอนใดทเปนสงส าคญเพอไวอาลยกอนจากไป, น าสงฟา ปลาสงฝน กวา. ฝนหลวง...

2 เศรษฐ-, เศรษฐ [เสดถะ-, เสด] ว. ดเลศ, ดทสด, ยอดเยยม, ประเสรฐ. (ส. เศรษฐ; ป. เสฏฐ). เศรษฐกจ [เสดถะกด] น. งานอนเกยวกบการผลต การจ าหนาย จายแจก และการบรโภคใชสอยสงตางๆ ของชมชน. (ส. เศรษฐ + กจจ). เศรษฐกจพอเพยง...

Ref. code: 25595408300043MYR

171 เมอพจารณาจากค าศพทและค านยามของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

ขางตนจะเหนไดวาพจนานกรมฉบบนท าหนาทในการใหความรเกยวกบพระราชกรณยกจ พระปรชาสามารถในการคดคนสรางสรรคนวตกรรมใหม ความทมเท ความเสยสละและการมมานะในการ ทรงงานของรชกาลท 9 มากกวาทจะน าเสนอนยามความหมายของค าศพทตามหนาทของพจนานกรม คอ รวบรวมค าทมใชอยในภาษา จดเรยงค าตามล าดบตวอกษร ตลอดจนใหความรในเรองของอกขรวธ หรอ การเขยนและสะกดการนต บอกเสยงอาน ความหมายของค าแตเพยงสนๆ และบอกประวตทมาของค า (ราชบณฑตยสถาน, 2533) การอานนยามของค าศพทเกยวกบพระบาทสมเดจพระเจาอยหวขางตนเปรยบเหมอนการอานสารคดฉบบยอทใหความรเกยวกบเหตผลของการจดตงโครงการ วตถประสงค ลกษณะการด าเนนโครงการ และตวอยางโครงการในแตละลกษณะ ค าศพทและนยามความหมายขางตนมความแตกตางจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ทไมปรากฏค าวา “กงหนชยพฒนา” “แกมลง” “แกลงดน” “โครงการตามพระราชด าร” “ทฤษฎใหม” และอนๆ โดยความหมายของค าวา “โครง” มเพยงดงน

โครง [โครง] น. รางของสงตางๆ ทคมกนอยเปนรป เชน โครงกระดก โครงวาว. โครงการ น. แผนหรอเคาโครงตามทกะก าหนดไว. โครงจมก น. กระดกจมก. โครงเรอง น. เคาเรองทก าหนดขน. โครงสราง น.

สวนประกอบส าคญ ๆ ซงน ามาคมเขาดวยกนใหเปนรปรางเดยวกน.

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดแทรกค าวา “โครงการตามพระราชประสงค” “โครงการในพระบรมราชานเคราะห” “โครงการพระดาบส” “โครงการพฒนาสวนพระองค” “โครงการสวนพระองคสวนจตรลดา” “โครงการหลวง” และ “โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร” เขาไประหวางลกค า “โครงการ” กบ “โครงจมก” โดยความหมายของลกค าอนๆ ยงคงเดมไมมการเปลยนแปลง เชนเดยวกบค าวา “ทฤษฎใหม” “ฝนหลวง” “เศรษฐกจพอเพยง” ทมลกษณะเปนลกค ากถกแทรกเขาไปภายใตแมค า มเพยงค าวา “กงหนชยพฒนา” และ “แกมลง” เทานนทแยกออกมาเปนแมค า

แมพจนานกรมฉบบนจะจดขนเพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนพรรษา 7 รอบ 5 ธนวาคม 2554 แตปรากฏวามค าศพทเกยวกบพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเพยงแค 13 ค าซงรวมทงแมค า 7 ค าและลกค าของ “โครงการตามพระราชด าร” ไมปรากฏค าอนๆ ทควรจะไดรบการน าเสนอผานพจนานกรมฉบบ ราชบณฑต เชนค าวา “ธนาคารโค” “ธนาคารควาย” “ธนาคารขาว” “น าดไลน าเสย” “สน า สามรส” “ปาสามอยาง ประโยชนสอยาง” “ปลกปาแบบไมปลก” “ขาดทนเปนก าไร” “เสนทางเกลอ” หรอแมแตค าวา “พระมหาชนก” พระราชนพนธทแสดงใหเหนถง “พระอจฉรยภาพของ

Ref. code: 25595408300043MYR

172

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวดานภาษาไทย” (จ านงค ทองประเสรฐ, 2547, น. 254) อกทงชอโครงการตางๆ กเปนชอเฉพาะและนยามความหมายกเปนการใหขอมลเกยวกบโครงการ ไมมค าอธบายในเชงหลกภาษา เพราะฉะนนแลว ค าศพทประเภทนควรรวมอยในสารานกรมมากกวาพจนานกรม การด าเนนงานของราชบณฑตยสถานถอเปนองคประกอบหนงของกระบวนการสงเสรมสถาบนพระมหากษตรยถอเปนอกหนงอดมการณทหลอมรวมชาวไทยทกคนภายใตการปกครองทมพระมหากษตรยเปนประมข แมพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมงทจะประมวลค าศพททกค าทมใชอยในภาษาไทย (ราชบณฑตยสถาน, 2554, น. ข) แตพนท 1,484 หนายอมไมสามารถบรรจทกค าศพททมใชในสงคมและหากเกบทกค าอาจเกนความจ าเปนตอผใชพจนานกรม (อาจารยผเชยวชาญภาษาไทยทมบทบาทส าคญในการช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน, สมภาษณ, วนท 15 กมภาพนธ 2560) สงผลใหเกดกระบวนการคดเลอกค าศพททคควรตอการไดปรากฏตวในพจนานกรมฉบบน

นอกจากนแลว เมอพจารณาถงบรบททางสงคมจะพบวาทศวรรษทผานมาประเทศไทยเผชญวกฤตทางการเมองเนองจากการเปลยนขวอ านาจทางการเมอง การเปดเสรทางเศรษฐกจกอใหเกดชนชนใหม (อภชาต สถตนรามย, ยกต มกดาวจตร, นต ภวครพนธ, 2556) ในสงคมทสรางความทาทายตอชนชนน าและกลมทนเกาทเปนพนธมตรเพอการด ารงรกษาอ านาจทางการเมอง มวลชนถกดงเขารวมในการตอสทางการเมอง นอกจากนยงมกลมกองทพทกาวเขามาเปนผไกลเกลยและแกไขความขดแยงในบานเมอง สถาบนพระมหากษตรยถกน ามาใชกลาวอางความชอบธรรมในการตอสทางการเมอง กองทพเรยกตนเองวาเปน “ทหารของพระราชา” กองทพปลดแอกประชาชนแหงประเทศไทย (ทปท.) เปน “การดพระราชา” และประชาชนคนชนกลางเปน “ประชาชนของพระราชา” ขออางดงกลาวสงผลใหเกดความคลอนแคลนตอพระราชอ านาจน าของสถาบนกษตรย (Kasian Tejapira, 2016) สงผลใหมการบงคบใชกฎหมายอาญามาตรา 112 อยางเครงครด1

แตละกลมตางกน าภาพลกษณของกษตรยไปใชเพอสรางความชอบธรรมและความหมายใหแกตนเอง ขณะเดยวกน ราชบณฑตยสถานกเลอกใชพจนานกรมเปนเวทส าหรบการแสดงความชอบธรรมในการเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนพรรษา 7 รอบ 5 ธนวาคม 2554 ผานค าศพทเกยวกบพระมหากษตรยทคดเลอกมาน าเสนอ ค าศพทชดนมขอสงเกตทนาสนใจอย 2 ประการ คอ การนยามความหมายของ

1 “ผใดหมนประมาท ดหมน หรอแสดงความอาฆาตมาดรายพระมหากษตรย พระ

ราชน รชทายาท หรอผส าเรจราชการแทนพระองค ตองระวางโทษจ าคกตงแตสามปถงสบหาป ” (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112)

Ref. code: 25595408300043MYR

173

ค าศพทระบใหพระมหากษตรยเปนผกระท า (actor) มบทบาทหลกในการคดคน ประดษฐ พฒนาและเสยสละ การนยามของค าศพทชดนสะทอนภาพตวแทนบทบาทของกษตรยกบการพฒนาดานเกษตรกรรม วทยาศาสตร เศรษฐศาสตรและสงแวดลอมทเปนกลไกหนงในการสถาปนาพระราชอ านาจน า (royal hegemony) ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ (ชนดา ชตบณฑตย, 2547)

อกประการหนงคอค าศพทดงกลาวมบทบาทและอ านาจนอกเหนอไปจากการเปนแหลงอางองในพจนานกรมเพราะค าศพท เชน “เศรษฐกจพอเพยง” ไดถกน าเขาไปบรรจอยในรฐธรรมนญ ฉบบป 25501 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตนบตงแตฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 - 2549)2 รวมถงหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทมจดมงหมายใหผเรยนยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการด าเนนชวต (กระทรวงศกษาธการ , 2551, น. 6) ปจจบน “เศรษฐกจพอเพยง” ไดกลายเปนวฒนธรรมกระแสหลกททกภาคสวนน าไปใชเปนแนวปฏบตและสรางความชอบธรรมใหแกการด าเนนงาน

สถาบนพระมหากษตรยและชาตไทยเปนสงทแทบจะแยกออกจากกนไมขาดนบตงแตรชกาลท 6 ทน าเสนออดมการณชาตนยม “ชาตไทย” ในอดมคตของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวประกอบดวย 3 สถาบนหลก คอ ชาต ศาสนา พระมหากษตรย (โรจน จนตมาศ, 2531, น. 29) ค าศพทเกยวกบพระมหากษตรยขางตนแมจะมเพยง 13 ค า แตเปนค าศพททมความส าคญเปนอยางยงเนองจากแสดงใหเหนถงโครงสรางอ านาจในสงคม รชกาลท 9 ทรงเปนผรเรมจดวางธรรมเนยมประเพณวาดวยบทบาทของพระมหากษตรยไทยภายใตระบอบรฐธรรมนญผานพระ

1 หมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ สวนท 3 แนวนโยบายดานการบรหาร

ราชการแผนดน มาตรา 78 (1) ความวา: “บรหารราชการแผนดนใหเปนไปเพอการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และความมนคง ของประเทศอยางยงยน โดยตองสงเสรมการด าเนนการตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและค านงถงผลประโยชนของประเทศชาตในภาพรวมเปนส าคญ”และสวนท 7 แนวนโยบายดานเศรษฐกจ มาตรา 83 ความวา: “รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหมการด าเนนการตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”

2 แผน 9 ไดอญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ตามพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาเปนปรชญาน าทางในการพฒนาและบรหารประเทศควบคไปกบการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการพฒนา” ตอเนองจากแผน 8 โดยยดหลกทางสายกลางเพอใหประเทศรอดพนจากวกฤต สามารถด ารงอยไดอยางมนคง น าไปสการพฒนาทสมดล มคณภาพและยงยน ภายใตกระแสโลกาภวตนและการเปลยนแปลงตางๆ (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544)

Ref. code: 25595408300043MYR

174

ราชกรณยกจทไมเคยปรากฏในรชกาลกอนหนานเพราะไมมกฎหมายทก าหนดใหกษตรยตองด าเนนพระราชกรณยกจ ดวยเหตน โครงการพระราชด ารจงเปรยบเสมอนเวทแสดงออกถงรปธรรมของ “พระราชอ านาจทวไป” ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงพฒนารเรมขนและมลกษณะเดนคอทรงเสนอแนะใหหนวยงานราชการท เกยวของตดสนใจ โดยมนายกรฐมนตรเปนผรบสนองพระราชด าร สวนหนวยงานราชการเจาของเรองและฝายบรหารเปนด าเนนการและรบผดชอบ (ชนดา ชตบณฑตย, 2547)

กลาวโดยสรป พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 7 รอบ ท าหนาทในการสรางวฒนธรรมหลกของชาตทน าเสนอและเชดชอดมการณความเปนชาตภายใตพระบารมของพระมหากษตรยผานชดค าศพทเกยวกบพระมหากษตรยควบคกบกลไกอนๆ ในสงคม เชน แบบเรยนในสถาบนการศกษา สอมวลชน หรอแมแต “คานยมหลก 12 ประการ1” นอกจากนแลว ค าศพทเกยวกบพระมหากษตรยทง 13 ค าทน าเสนอในพจนานกรมยงชวยใหเกดความเขาใจเกยวกบโครงสรางอ านาจในสงคมทกษตรยสามารถกาวขนมาสถาปนาพระราชอ านาจน า (ชนดา ชตบณฑตย, 2547) ในระบอบพระมหากษตรยไทยภายใตรฐธรรมนญ ภาพลกษณของสถาบนกษตรยทปรบเปลยนจาก “เทวราชา” และ “ธรรมราชา” มาส “พอหลวง” ผทรงพระปรชาสามารถดง “เทวราชา” และผเสยสละเพอประโยชนของประเทศดง “ธรรมราชา” พลวตความหมายของ “กษตรย” ทน าเสนอในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 จงสะทอนภาพของรชกาลท 9 ในฐานะพอหลวงของปวงชนททรงไวซงสถานะอนยงใหญในการนอมน าสงคมไทย รฐไทย และคนไทยโดยสมบรณ

1 เปนนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ก าหนดใหโรงเรยนในระดบ

การศกษาภาคบงคบตองน าไปพฒนาผเรยนเพอสรางสรรคประเทศไทยใหเขมแขง ดงน (1) มความรกชาต ศาสนา พระมหากษตรย (2) ซอสตย เสยสละ อดทน (3) กตญญตอพอแม ผปกครอง ครบาอาจารย (4) ใฝหาความร หมนศกษาเลาเรยนทงทางตรง และทางออม (5) รกษาวฒนธรรมประเพณไทย (6) มศลธรรม รกษาความสตย (7) เขาใจเรยนรการเปนประชาธปไตย (8) มระเบยบ วนย เคารพกฎหมาย ผนอยรจกเคารพผใหญ (9) มสตรตว รคด รท า (10) รจกด ารงตนอยโดยใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (11) มความเขมแขงทงรางกาย และจตใจ ไมยอมแพตออ านาจฝายต า (12) ค านงถงผลประโยชนของสวนรวมมากวาผลประโยชนของตนเอง

Ref. code: 25595408300043MYR

175

4.4 สรป บทนน าเสนอความหมายของ “กษตรย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานท

แสดงใหเหนถงพลวตของนยามและภาพของ “กษตรย” ในสงคมไทยภายใตอดมการณ “ชาต-ศาสน-กษตรย” ค าเอยพระนามกษตรยมการปรบเปลยนใหสอดคลองกบค าศพทเกยวกบพระราชกรณยกจและบรบทของสงคมทเปลยนแปลงไป กลาวคอ จาก “กษตรย” “เจาชวต” “พระเจาแผนดน” ทสอนยถงสถานะสงสงและเปนเจาชวตเหนอราษฎรทตรงกบแนวคด “เทวราชา” มาสกษตรยในสถานะทใกลชดกบประชาชนททรงเปนทง “เทวราชา” ในฐานะททรงเปนทพงทางจตใจและพระปรชาสามารถในการคดคน ประดษฐ และรเรมโครงการตางๆ เพอพฒนาคณภาพความเปนอยของประชาชน และ “ธรรมราชา” ในฐานะททรงทศพธราชธรรมและพระราชกรณยกจตางๆ แมในพนททรกนดารดงปรากฏใหเหนผานค าศพทเกยวกบโครงการตางๆ ทเพมเขามาในพจนานกรมฉบบราชบณฑยสถาน พ.ศ. 2554 อยางมวตถประสงคและสอดคลองกบขอเรยกรองของสงคมในยคทพระราชอ านาจน าของสถาบนกษตรยถกในภาวะคลอนแคลน (Kasian Tejapira, 2016) ทตองการการตอกย ามโนทศนความเปนชาตดวยการรอฟนพระราชอ านาจน า (ชนดา ชตบณฑตย, 2547) และราชาชาตนยม (ธงชย วนจจะกล, 2544) ในลกษณะททรงมบทบาทส าคญทงในดานสงคม เศรษฐกจ และการเมองการปกครอง

ในการน จะเหนไดวาศาสนามบทบาทส าคญในการสถาปนาความชอบธรรมของกษตรยทงในแงของสถานะของกษตรยไมวาจะเปน “เทวราชา” “ธรรมราชา” หรอ “พอหลวง” ศาสนาไดเขาไปมบทบาทในการชวยเสรมสรางอ านาจและบารมแกพระมหากษตรยผานคตเรอง “ราชธรรม” ทสงผลตอการภาพของกษตรยในการรบรของประชาชนและพระราชกรณยกจในทางศาสนา

Ref. code: 25595408300043MYR

176

บทท 5 สถานะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในสงคม

นอกจากพจนานกรมทจดท าโดยราชบณฑตยสถาน ยงมพจนานกรมภาษาไทยฉบบอนๆ ทจดท าโดยบคคล เชน พจนานกรมฉบบคกฤทธ ปทานกรมของสอ เสถบตร และพจนานกรมทจดท าโดยหนวยงานเอกชน เชน พจนานกรมฉบบมตชนทเปนบรบทส าคญของการด าเนนงานดานพจนานกรมในประเทศไทย การศกษาพจนานกรมฉบบอนแสดงใหเหนถงสนามของพจนานกรมทมการทาทายความคดทางภาษาผานหนงสอค าศพททเผยแพรในสงคม การใชพจนานกรมเปนสอในการถายทอดความคดทางการเมองและภาษาสมวลชนทมลกษณะแตกตางกนไปในแตละฉบบ และบทบาทของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทก าลงถกทาทายในปจจบนสงผลใหตองกลบมาพจารณาถงสถานะของภาษามาตรฐานและพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานใหมอกครง

แมราชบณฑตยสถานจะเปนหนวยงานหลกของรฐบาลทมหนาทรบผดชอบงานพจนานกรมโดยตรงตามทก าหนดไวในพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสภา พ.ศ. 2558 อกทงพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานยงมบทบาทในการรวบรวมค าทมใชอยในภาษาและเปนมาตรฐานของการเขยนหนงสอไทยใหเปนเอกภาพอนเปนสวนหนงของวฒนธรรมไทย (ราชบณฑตยสถาน, 2538, น. ฌ) แตในสนามของพจนานกรมไทยไมไดมเพยงแคพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเพยงเลมเดยวเทานน ยงมพจนานกรมภาษาไทยเลมอนๆ ปรากฏใน “สนาม” ของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทเขามาประลองพลง (forces) เพอครอบง า โตตอบ ตอตาน ผกขาด หรอปกปองอดมการณภาษาของตน (Bourdieu, 1983) เชน พจนานกรมฉบบคกฤทธ ปทานกรมของสอ เสถบตร และพจนานกรมฉบบมตชน พจนานกรมเหลานแสดงใหเหนถงการปฏบตการทางภาษาของหนวยงานผผลตความรเกยวกบค าศพท ขณะทค าศพทกฎหมายแสดงใหเหนถงการชวงชงอ านาจในการก าหนดความหมายและการน าไปใชจรง

5.1 พจนานกรมฉบบคกฤทธ : ค าศพทจากประสบการณ

ขณะทก าลงคนหาขอมลเกยวกบพจนานกรม ผศกษากไดพบกบพจนานกรมฉบบ

คกฤทธซงมความนาสนใจเนองจากจ านวนค าทจ ากดมค าศพทจดหมวดหมตามตวอกษรเพยงแค ก-ร เทานน แตการนยามค าศพทแสดงใหเหนถงการเสยดสเหตการณทเกดขนในสงคม เชนเดยวกบปทานกรมของสอ เสถบตรทซอนวาระซอนเรนในการแสดงออกความคดทางการเมองของผเขยน

Ref. code: 25595408300043MYR

177

แมวาพจนานกรมทงสองเลมจะไมสามารถอางองค านยาม การเขยน การออกเสยงไดเชนเดยวกบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน แตกอยในขอบเขตทควรกลาวถงเนองจากแสดงใหเหนความคดเกยวกบภาษาของผจดท าพจนานกรมไดเปนอยางด

พจนานกรมฉบบคกฤทธไดรบการตพมพในหนงสอพมพสยามรฐ กอตงโดย หมอมราชวงศ คกฤทธ ปราโมชผเปนคอลมนสต “ขาวไกลนา” ประจ าหนา 5 น าเสนอบทวเคราะหวจารณเหตการณทเกดขนในประเทศ โดยในภายหลงไดมการเปลยนชอคอลมนจาก “ขาวไกลนา” เปน “คลนใตน า”

พจนานกรมฉบบคกฤทธแบงเนอหาออกเปนตอนโดยไมตดตอกนเพอน าตพมพ “แกขด” ในกรณทหมอมราชวงศ คกฤทธ ปราโมชตดภาระกจไมสามารถเขยนคอลมนไดทกวน พจนานกรมฉบบนตพมพครงแรกในหนงสอพมพสยามรฐฉบบวนท 17 มกราคม พ.ศ. 2520 โดยเรมตนจากพยญชนะ “ก” และจบลงตวสดทายทพยญชนะ “ร” ในฉบบวนท 9 สงหาคม พ.ศ. 2520 โดยมเจตนาในการจดท า “เพอใหลกหลานมนอาน มนจะไดดถกบรพชนของมนเลนอยางนนแหละ” (คกฤทธ ปราโมช, 2539, น. 9) ตวอยางค าศพททน าเสนอในพจนานกรมฉบบนสวนใหญเปนค าศพทเกยวของกบการเมองซงสอดคลองกบจดมงหมายของคอลมนประจ าหนา 5 ทสงวนไวส าหรบการแสดงความคดเหนทางการเมองและเหตการณทเกดขนในสงคม

ค าศพท ความหมาย กฎอยการศก น. กฎซงใชบงคบนานจนคนลม หรอกฎซงคมครองการกระท าของทหารไมให

ผดกฎหมาย กฎหมาย น. กฎทมไวใหคนเลยง กฎหม น. กฎทคนกลวกนนก จงมคนชอบใชมากกวากฎหมาย กรรมการ น. คณะบคคลซงตงขนพจารณาเรองตางๆ ทหาทางแกไขไมไดเพราะหมด

ปญญา เมอแถลงขาววาไดตงกรรมการขนพจารณาแลว กมกกลายเปนคลนกระทบฝงไปเพยงแคนน

กรรมาธการ น. มเบยประชมแพงกวากรรมการและเปนไดนานกวา กระจก น. แกวแผนส าหรบสองหนา ซงหนงสอพมพอางวาตนเปนเพอใหรฐบาล

มองเหนหนาของตวเองตามความเปนจรง แตพอรฐบาลสองเขาจรง กลบเหนหนาคนท าหนงสอพมพ แทนทจะเปนคนในรฐบาล

กระทรวง น. หนวยราชการใหญทสด มหวหนาเปนรฐมนตรวาการ จงแยงกนพงไปหลายรฐบาลแลว

กระแสขาว น. ขาวทหนงสอพมพเขยนเอาเอง

Ref. code: 25595408300043MYR

178

กฤษฎกา น. กฎหมายฝายบรหาร ซงไมมพษสงอะไรนก ยกเวนพระราชกฤษฎกาใหยบสภาผแทนเทานน

กะลอน ว. เอาไวดานายกรฐมนตรทพยายามจะใหคนทกฝายหนหนาเขาหากน กงฉน น. คนทมกจะเจรญในราชการ การเมอง น. กจกรรมทท าใหคนแตกกนได และท าใหเสยคนกได , การแกงแยง

ผลประโยชนทโกหกกนวาเปนการขดกนในหลกการหรอแนวคด โกหก ก. กลาวเทจส าหรบผชาย ตอแหลส าหรบผหญง และแถลงการณส าหรบ

รฐบาล ขมกขมว ว. บรรยากาศของเมองไทยทกวนน ของกลาง น. ของทถกขโมยแลว เจาทรพยเอาคนไดยากทสด ของก านล น. ของซงถาใหกนใหแนบเนยนหนอยกไมเปนคอรรปชน ครหา น. ความผดทไมมใครกลาพดออกมาตรง ๆ คณวฒ น. ของทมเอาไวอาง เคารพ ก. การแสดงตอหนาวานบถอ แตลบหลงกดาให ท าเนยบ น. ทรวมปญหาความวนวายทกชนด บรหาร ก. ใชอ านาจปกครองจนกวาจะมผมาแยงหรอยดอ านาจไป รฐบาล น. สงทหาดไมไดในสายตาของคนไทย รฐมนตร น. เดยวนใครกเปนได

การเลอกค าศพทของพจนานกรมฉบบคกฤทธแสดงใหเหนถงการใหความส าคญกบประเดนทางการเมองและชวตความเปนอยของประชาชน ส าหรบค านยามทน าเสนอไวเปนค านยามทสรางขนจากประสบการณของผเขยน และสามารถตความไดถงความคดทางการเมองของผเขยนทไมเหนดวยกบระบอบการปกครองและบรบททางการเมองในชวงป พ.ศ. 2520 ทเปนชวงเวลาของการเผยแพรค าศพทลงในหนงสอพมพสยามรฐ เนองจากการเมองเปนเวทแหงการแกงแยงผลประโยชนสวนบคคลและมแตความวนวายผานค านยามค าศพททแสดงขางตน นยามค าศพทเหลานสะทอนถงความคดเชงลบทมตอการเมองภายใตระบอบรฐสภาของไทยอยางเหนไดชดเจน

พจนานกรมฉบบนไมไดอางองกบหลกการในการเลอกเกบค าศพทหรอการเขยนนยามใดๆ ผอานสามารถอานเปนเรองสนทางการเมองทสะทอนความคดเหนตอสภาพสงคมของผเขยนเปนหลก ทงน ค าศพททคดเลอกมาแสดงใหเหนถงเจตนาในการใชค าศพทเปนสอในการสะทอนและบดเบอนความจรงในสงคม (Vološinov, 1986) เพราะเปนการน าเสนอค าศพททแฝงไปดวยความคดและอดมการณทางการเมองสวนบคคลของผเขยน

Ref. code: 25595408300043MYR

179 นอกจากพจนานกรมฉบบคกฤทธยงมผลพจนานกรมเลมอนทแสดงใหเหนถง

ความคดของผเขยนไดเปนอยางดอกเลมหนง คอ ปทานกรมของสอ เสถบตร

5.2 ปทานกรมของสอ เสถบตร : ค าศพทสอความคด

ปทานกรมภาษาไทย-องกฤษ (New Model Thai-English Dictionary) ของสอ

เสถบตรเปนการแปลค าศพทภาษาไทยใหเปนภาษาองกฤษโดยน าศพทตวตงมาจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 เปนสวนใหญ นอกจากนยงมการเพมค าศพททปกตจะพบไดในสารานกรม คอ ค าศพทประเภทวสามญนาม เชน ชอภมศาสตร สถานท วด ถนน จงหวด หนงสอ กว เพลง และชอยอเพอประโยชนแกผใชปทานกรม

การจดท าปทานกรมน สอ เสถบตรไดกลาวถงความยากล าบากในการเขยนไว 3 ประการ คอ การแปลค าศพทจากภาษาหนงเปนอกภาษาจ าเปนตอง ประการทสอง ไวยากรณภาษาไทยมความแตกตางจากไวยากรณภาษาองฤษหลายดาน เชน ต าแหนงคณศพทภาษาไทยจะวางไวหลงค านามและต าแหนงของกรยาวเศษณจะอยหลงกรยาซงตรงขามกบภาษาองกฤษ ประการสดทายคอการซอนค ากรยาในประโยคภาษาไทย เชน “เดนไปเอาหนงสอมาใหฉน” (สอ เสถบตร, 2552, น. 1-4)

สอ เสถบตรอธบายวาการท าปทานกรมเลมนเปนผลงานของครอบครว มบตรและภรยาเปนผชวยในการรวบรวมค าศพท และมการสอบทานความถกตองของชอวทยาศาสตรของตนไมและสตวกบงานของศาสตราจารย โชต สวตถกอนน าเผยแพร แตกยงมขอผดพลาดทพบเหนอยบางประการ (สอ เสถบตร, 2552, น. 4)

ดวยอปสรรคในเรองลกษณะเฉพาะของภาษาจงสงผลใหตองมวธการเรยบเรยงเนอหาในพจนานกรมทสอ เสถบตรพจารณาวาจะเปนประโยชนแกผอานทงทเป นชาวไทยและชาวตางชาต ปทานกรมเลมนเปนการรวมเนอหาจากพจนานกรมและสารานกรมเขาไวดวยกนเพอใหขอมลแกผศกษาทเปนชาวตางชาต กระบวนการเรยบเรยงค านยามจากภาษาไทยเปนภาษาองกฤษของสอ เสถบตรแสดงใหเหนถงความส าคญในการแยกความหมายของค าศพทออกโดยละเอยดเพอหาความหมายทใกลเคยงกบค าศพทมากทสด เชน ปฏเสธ สามารถแปลเปนภาษาองกฤษไดหลายค า คอ refuse, refute, deny, reject, decline อนทจร งแลวค าไทย ปฏ เสธ มหลายความหมายซ งจ าเปนตองแยกแยะความหมายของค าโดยละเอยดกอนทจะหาค าแปลภาษาองกฤษมาอธบาย การแกปญหาเรองความแตกตางดานไวยากรณ เชน ต าแหนงค าคณศพท และการซอนค ากรยา ถกจดการดวยการหาประโยคและส านวนภาษาองกฤษทมความหมายใกลเคยงและเปนประโยคทมการใชจรง

Ref. code: 25595408300043MYR

180

เชน “เดนไปเอาหนงสอมาใหฉน” สอ เสถบตรเลอกแปลประโยควา “Go and bring me that book” หรอ “Bring me that book” (สอ เสถบตร, 2552, น. 3)

แมปทานกรมของสอ เสถบตรจะอางอ งศพทตวต งจาก พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 เปนหลก แตสงทนาสนใจของปทานกรมฉบบน คอ ตวอยางและการแยกความหมายของค าออกใหเหนอยางชดเจน ดงตวอยางตอไปน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 นยาม “ก” ดงน ก สน. ส าหรบตอและแตงความ เชน โจโฉไดฟงดงนนกโกรธ, ท าดกไดด. กด แสดง ขอความทจะเลอกเอาได. ว. เปนค าทใชต าแหนงเดยว เชน อยางไรกด หรอ ถงกระนนกด. สน เปนค าทใชมากกวาหนงต าแหนง เชน บดากด มารดากด ยอมรกบตร. กตาม สน. ใชคลาย “กด” แตความหมายโดยเฉพาะของค า ยอมเนนขอความท จ ะ เล อก เอาน น . ก แหละ ส น . เป นค าข นต น ใหม และต อความ เด ม . (ราชบณฑตยสถาน, 2493, 1)

ปทานกรมของสอ เสถบตรนยาม “ก” ดงน ก (กอ, เกาะ) adv. 1. Used before the predicate of the principal clause of a complex sentence after a time- clause, subsequently, afterwards; เขากนขาวแลว กออกไปขางนอก He fed himself and afterwards went out; เขาไดเงนมามาก แตแลวกเสยไปหมด He won a large sum, but subsequently lost it all ( See แ ล ว already) The words ก and จ ง are often usd indiscriminately in this sense. Properly, ก emphasizes the idea of senquence, while จง emphasizes the idea of consequence; เกนขาวแลวกไป merely tells the fact that he went out after he had fed himself; เขาก นข า วแล วจ ง ไป implies that, if he had not fed himself, he would not have gone out 2. Used before the predicate of the principal clause of a complex sentence after a conditional clause, then; ถาเขาไมตองการใหดฉนอย ดฉนกขอลา If he does not want me to stay, then I shall take my leave; “ดฉนแสบตา” “(ถาแสบตา) กไปนอนเสยซ” “My eyes are sore” “Then you should go to bed”; ถาหลอนมาละกบอกฉนดวย Please inform me if she comes 3. Used before an auxiliary verb to express and idea

Ref. code: 25595408300043MYR

181 of possibility or brobability; คณจะเอา เงนอก ก ย ง ได If you want more money, it is possible (that I can give you some); ถาคณท าไปเชนนน เธอกคงจะโกรธ If you do that, she will problably be angry; อะไรๆอาจจะเกดขนกได Anything can possibly happen; เขาอาจจะตายเสยแลวกได He might possibly be dead; ถาเขาไมยอม เขากตองตาย If he does not give in, he will certainly die; ในกรณทเหตการณเหลอมอ เรากตองยอมแพ In case things get out of hand, we must surrender; เมอเขาไปแลวเชนน ผมกจะปลอยคณ Now that he has gone, I shall set you free; เธอจะท าอะไรกไดตามชอบใจ You can certainly do whatever you like 4. Used between a noun clause and its predicate, meaning quite; ทเขาปฏเสธนนกถกตองแลว That he refused is quite right; คณพดอยางนนกไมถก What you said is not quite correct 5. Still, yet, nevertheless; ฉนคอยเขาเทาไร กไมเหนเขามา I waited and waited for him, yet he did not appear; แต หล อนก ย ง เป น เม ยฉ นอย But she is nevertheless my wife; เขากยงท าอยางเดมอย He still does the same thing 6. Miscellabeous senses; เขาจะท าอะไรกชาง Don’t mind what he does (Leave him alone) ; กอะไรเสยอกเลา What else can it be (Sure it is, you have said it)! เขาจะท าอะไรกตาม เธออยาเขาไปยงเปนอนขาด Whatever he does, you must never interfere; ถงอยางไรกตาม เธออยาเขาไปยงเปนอนขาด Whatever he does, you must never interfere; ถงอยางไรกตาม เขาจะตองมาทน Whatever happens, he will be here; ถงอยางไรกตาม เขากเปนคนซอ However, he is an honest man; สงมชวตทกชนดะเปนคนกด เดรจฉานกด นกกด ปลากด ตองกนอาหารทงนน All living things, whether they are men, or beasts, or birds, or fish, must eat; บคคลทกคน ไมวาจะเปนหญงกด หรอชายกด ตองเคารพกฎหมาย All persons, whether men or women, must respect the law; คณกด ลกนองของคณกด ไมอยในฐานะจะออกความเหนได Neither you nor your subordinates are in a position to give an opinion; ถาไมคณกผมจะตองตายกอนถงวนพรงน Either you or I must die before tomorrow; กแหละประเทศกมพชาเลา จะอยโดดเดยวไปไดนานเทาใด As regards Cambodia, how long can she remain isolated? (สอ เสถบตร, 2552, น. 1-2)

Ref. code: 25595408300043MYR

182

จะเหนไดวาปทานกรมของสอ เสถบตรแสดงใหเหนถงวธคดเกยวกบค าศพททละเอยดออนกวาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน สอ เสถบตรพจารณาวาภาษาไทยสามารถเทยบเคยงกบภาษาองกฤษได แตกยงค านงถงขอจ ากดและความแตกตางของภาษาไทยทไมสามารถแปลเปนภาษาองกฤษไดอยางสมบรณ ดงเหนไดจากการแจกแจงความหมายของแตละค าผานทงนยามและการยกตวอยางการใชภาษาอยางโดยละเอยดเพอประโยชนในการเรยนรภาษา แมจะอางองค าศพทจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 เปนหลก แตวธการเกบค าศพทกลบไมไดเปนไปตามหลกเกณฑการจดท าพจนานกรมของราชบณฑตยสถานเพราะไดรวมค าศพททเปนชอเฉพาะจากสารานกรมเขาไวดวย นอกจากปทานกรม New Model Thai-English Dictionary ทแสดงใหเหนถงวธคดเกยวกบภาษาของสอ เสถบตรแลว ยงมผลงานอกหนงเลมทสอ เสถบตรน ามาใชเปนพนทในการแสดงความคดทางการเมองและการตอตานการปฏวต 2475 แบบปญญาชน “รอยลลสต” (ณฐพล ใจจรง, 2556) คอปทานกรมองกฤษ-ไทย The New Model English-Siamese Dictionary (พ.ศ. 2480-2483) สอ เสถบตรใชตวอยางประโยคของค าศพทในการน าเสนอความคดทางการเมอง เชน ในค าวา absolute, blue, democracy, dictator, king และ royal ดงน The Government of Siam was previously an absolute monarchy. แตกอนรฐบาลสยามเปนสมบรณาญาสทธราช Blue means royalty. สน าเงนเปนเครองหมายแหงความจงรกภกด Many crimes have been perpetrated under the guise of democracy. มการกออาชญากรรมขนหลายครงโดยใชประชาธปไตยเปนขออาง He ruled as a dictator.

เขาปกครองอยาผเผดจการ (หมายถง บคคลในคณะราษฎร ซงอาจหมายถง จอมพล ป.)

The King never dies. พระเจาแผนดนไมมวนสวรรคต We sign this with our royal hand.

เราลงพระปรมาภไธยนดวยพระราหตถของเราเอง (เราหมายถง “รอยลลสต” หรอ “ผแตง”) (ณฐพล ใจจรง, 2556, น. 207-208)

Ref. code: 25595408300043MYR

183

ตวอยางขางตนมความสมพนธกบบรบททางการเมองหลงการปฏวต ซงสอ เสถบตรเองกตกอยในฐานะนกโทษจากเหตการณกบฎบวรเดชซงหลงจากการพนสภาพนกโทษการเมอง สอ เสถบตรไดรวมกลมกบอดตนกโทษทางการเมองซงหนงในนนกมหมอมราชวงศ คกฤทธ ปราโมชเพอตงพรรคกาวหนา (ณฐพล ใจจรง, 2556, น. 209) เมออานพจนานกรมทงสองเลมแลวกจะเหนภาพความคดทางการเมองทสอดคลองกน โดยสอ เสถบตรน าเสนอความคดในการเชดชสถาบนกษตรยและต าหนตอตานรฐบาลของนายปรด พนมยงคอยางชดเจน ขณะทหมอมราชวงศ คกฤทธ ปราโมชกแสดงถงการคดคานการเมองไทยในระบอบรฐสภาอยางตรงไปตรงมา

พจนานกรมฉบบคกฤทธและปทานกรมของสอ เสถบตรเปนการน าเสนอความคดสวนบคคลของผเขยนผานค าศพท ค านยามและตวอยางทคดเลอกมาอยางมวตถประสงค ขอสงเกตประการหนงทไดจากการศกษาครงนคอการใชค าศพท ค านยามและตวอยางเปนเครองมอในการสะทอนความคดของผเขยนทมตอสงคม ส าหรบพจนานกรมฉบบคกฤทธ ค านยามแสดงใหเหนถงการเสยดสสถานการณตางๆ ทเกดขนในสงคม แมไมอาจกลาวไดวาพจนานกรมฉบบคกฤทธจะไดรบการอางองในแวดวงวชาการหรอค านยามในพจนานกรมจะถกน ามาใชอางองในการศกษาค าศพทมากนอยเพยงใด อกทงพจนานกรมเลมนอาจไมไดรบความส าคญในแงของการเปนแหลงอางองทางภาษา แตคณคาของพจนานกรมฉบบคกฤทธนนคอการสะทอนความคดเหนและสภาพการเมองไทยในสมยหนง ทงน เนองจากพจนานกรมฉบบคกฤทธและปทานกรมของสอ เสถบตรเปนผลงานสวนบคคลทสามารถเขยนไดตามความคดและความสนใจ ไมจ าเปนตองอางองกฎเกณฑในการจดท าพจนานกรมตามทราชบณฑยสถานก าหนดไวซงนอกจากจะสามารถน ามาใชส าหรบการศกษาความหมายและวธใชค าศพทในบรบทตางๆ แลวยงสามารถใชอานในฐานะวรรณกรรมสะทอนภาพสงคมและการเมองไดเปนอยางด กไมทสะทอนใหเหนถงความคดทางการเมองและปฏกรยาตอตานการปฏวต 2475 แบบปญญาชน “รอยลลสต” ของผเขยน (ณฐพล ใจจรง, 2556)

การศกษาพจนานกรมฉบบคกฤทธและปทานกรมของสอ เสถบตรแสดงใหเหนถงลกษณะของการเขยนพจนานกรมทเปนผลงานของบคคลทสามารถปรบเนอหาใหสอดคลองกบความคดและความสนใจของผเขยนไดโดยตรง ล าดบตอไปจะเปนการน าเสนอพจนานกรมฉบบมตชน ทมบรบททใกลเคยงกบการจดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในแงของการจดท าพจนานกรมในรปแบบการจดตงคณะกรรมการด าเนนงาน ลกษณะการน าเสนอค านยาม ค าอธบายและตวอยางทคอนขางมความเปนทางการ ขณะเดยวกนกมความแตกตางในวธคดเกยวกบการเลอกค าศพททจะน าเสนอในพจนานกรม ดงรายละเอยดตอไปน

Ref. code: 25595408300043MYR

184

5.3 พจนานกรม ฉบบมตชน: พจนานกรมฉบบนอกรต

พทธศกราช 2540 ถอเปนจดเรมตนของโครงการจดท าพจนานกรมฉบบมตชนขน

อยางเปนทางการ โดยนายขรรคชย บนปาน ประธานคณะกรรมการบรหาร บรษทมตชน จ ากด (มหาชน) รวมกบผเชยวชาญดานภาษาไทย และสาขาวชาอนๆ ทเกยวของ อาทเชน วรรณคด วฒนธรรมพนบาน และศพทเฉพาะกลม คณะกรรมการจดท าพจนานกรมฉบบมตชนใชเวลากวา 7 ปในการรวบรวมค าศพท 39,515 ค า โดยมเปาหมายเบองตนในการรวบรวมและนยามค าศพทใหมทไมไดบรรจในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (มตชน, 2547, น. 9) คณะกรรมการด าเนนงานประกอบดวยผเชยวชาญดานภาษาไทย วรรณคด วฒนธรรมพนบาน และค าศพทเฉพาะกลม คณะกรรมการเรมการประชมครงแรกวนท 15 สงหาคม พ.ศ. 2540 ประกอบดวย

สจตต วงษเทศ นกเขยนรางวลศรบรพา พ.ศ. 2536 ศลปนแหงชาต สาขาวรรณศลป (กวนพนธ) พ.ศ. 2545

ลอม เพงแกว ผเชยวชาญดานวรรณคด สมบต พลายนอย นกเขยนนกวชาการดานภาษา วระพงศ มสถาน หวหนาส านกวจย ภาษาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนา

ชนบท มหาวทยาลยมหดล สนต จตภาษา ผเชยชาญเรองภาษาและจารก สพจน แจงเรว บรรณาธการนตยสถานศลปวฒนธรรม และ วาสนา พมพดตน นกพสจนอกษร กระบวนการท างานของคณะจดท าพจนานกรมฉบบมตชนเรมขนจากการคดเลอก

ค าศพทซงรวมถงค าทมใชอยแลว และค าใหมหรอภาษาคะนองปาก การก าหนดนยามส าหรบการจดท าตนฉบบ การเรยบเรยง และตรวจทานตนฉบบอยางละเอยดกอนทจะน าสงโรงพมพ ความนาสนใจและควรไดรบการพจารณาเปนอยางยงของกระบวนการท าพจนานกรมคอการให ค านยามท “มลกษณะ “สะทอน” การใช มากกวาทจะเปนการ “ก าหนด” เกณฑมาตรฐานของการใชค าในภาษาไทย” (มตชน, 2547, น. 10)

เชน ค าวาปง กบ ยาง กวาจะออกมา คณะท างานตองถกเถยงกนอยนานมาก ในทสดกสรปอธบายไดวา ค าวา ปง ในพจนานกรมเลมนจะแปลวา การใชขเถาปดถานใหไฟนอยลง แตถา ยาง จะใชไฟนานกวาปง ไฟจะออนกวา เปนตน ค าประเภทนหากมการถกเถยงกนแลวยงสรปไมได กตองแขวนไวกอน จนกระทงไปหาหลกฐาน

Ref. code: 25595408300043MYR

185 มาแจกแจงกนใหได ใครมอะไรอางอง ตองสรปใหได การท าพจนานกรมไมสามารถใหประธานการประชมเปนคนตดสนใจได ใชวธโหวตเสยงกไมได ตองใชหลกฐานอยางเดยว และทกคนยอมรบ กยต จงบรรจค าศพทนนลงไป (ชลพร บตรโคต, 2547) พจนานกรมเลมนอางองความหมายและตวอยางการใชจากอกขราภธานศรบทฉบบ

หมอบรดเล หนงสอวรรณคดไทยและหลกฐานทางประวตศาสตร นอกจากนแลววธการก าหนดนยามความหมายทส าคญและสรางความชอบธรรมใหแกพจนานกรมฉบบนคอการหาหลกฐานมาอางองเพอสรปและยตขอถกเถยงซงเปนวธทใหความส าคญกบภาษาทมการใชจรงในสงคม เชน "บดหลา" ทพจนานกรมฉบบมตชนนยามวา “เครองมอส าหรบเจาะไมชนดหนง ปลายเปนเกลยวอยางสวาน” โดยพจารณาจากเครองมอของจรง ซ งมรปรางแตกตางจากภาพวาดใน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทมลกษณะคลายคลงกบ “สวานชก” มากกวา (ชลพร บตรโคต, 2547) เนองจากตองการใหพจนานกรมฉบบนเปนหนงสอค าศพททเสนอค าศพททมการใชจรงในสงคม พจนานกรมฉบบนยงมการเพมค าศพททไมบรรจอยในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน เชน จาบ (สแลง) เดนสะดดตา, มาก, เรด, ราเรง, เดด, นารก, เชน เดกวยจาบ แตงตวจาบ

(เรมปรากฏใชราว พ.ศ. 2539) ฮอแรด (สแลง) ดเยยม, แจวมาก, งามเรด กบเก (สแลง) เกทสด, เขาท ม.ต.ล.ว. ค ายอของ เมาตลอดวน สวาป กนอยางตะกละ

กระบวนการจดท าพจนานกรมฉบบมตชนแสดงใหเหนถงความคดเกยวกบภาษาของคณะผจดท าโดยพจารณาวาภาษาทน าเสนอในพจนานกรมควรเปนภาษาทมการใชงานจรงในสงคม เพราะนอกจากจะเปนการอธบายลกษณะภาษาตามการใชงานแลว (descriptive) ยงเปนการน าเสนอหลกฐานทางประวตศาสตรของภาษาไทยทแสดงใหเหนถงลกษณะภาษาและชดค าศพททมการใชงานในสงคมในชวงเวลาหนง แมพจนานกรมฉบบนจะมรปแบบการท างานผานคณะกรรมการ แตมความชดเจนในการหาขอสรปนยามของค าศพทโดยการอางองจากหลกฐานและการใชงานจรงซงถอเปนลกษณะเดนของพจนานกรมเลมน

พจนานกรมทง 3 เลมขางตนไดปรากฏขนในสนามพจนานกรมแสดงใหเหนวาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในฐานะพจนานกรมหลกส าหรบการอางองภาษาไทยไมตอบสนองความตองการของผใช จงมบคคลและหนวยงานอนจดท าพจนานกรมขนมาและผใชภาษามทางเลอก

Ref. code: 25595408300043MYR

186

ส าหรบการอางองทไมจ าเปนตองยดตดกบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเทานน เชนเดยวกบหนวยงานของรฐอยางศาลกไมจ าเปนตองอางองกบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานอยางตรงไปตรงมาทกครงและศาลกมอ านาจในการตความ ระบและนยามความหมายของถอยค าโดยพจารณาจากหลกฐานและองคประกอบอนทเกยวของ ล าดบตอไปจะน าเสนอศพทกฎหมายเพอใหเหนถงอดมการณของราชบณฑตยสถานในการเปนกลไกของรฐ (Althusser, 1970) ขณะเดยวกนกแสดงใหเหนถงสถานะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในบรบทของการใชงานพจนานกรมทเกดขนในสงคมปจจบน

5.4 ศพทกฎหมายและสถานะของราชบณฑตยสถานในสงคมไทย

ราชบณฑตยสถานกอก าเนดขนมาพรอมกบการสรางชาตสมยใหม โดยท าหนาทใน

การสราง เผยแพร และแลกเปลยนความรโดยไดรบการรบรองทงในแงของการจดตงองคกร บทบาทหนาท และการด าเนนงานตางๆ ผานพระราชบญญตทเกยวของ การแตงตงราชบณฑตยงตองไดรบการโปรดเกลาฯ แตงตงจากพระมหากษตรย และพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเมอไดรบการตพมพแลวจะมประกาศจากส านกนายกรฐมนตรในการประกาศใชตวสะกดและการออกเสยงตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน นอกจากน พระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถานยงระบใหราชบณฑตยสถานมหนาทส าคญในการรบรองหลกวชา วนจฉยชขาดรบรองหลกวชา โดยทขอวนจฉยของราชบณฑตจะตองยดถอกนอยางเปนทางการ (เจรญ อนทรเกษตร, 2527, น. 42) เหนไดอยางชดเจนวาราชบณฑตไดรบความชอบธรรมจากแหลงทมาของอ านาจของรฐสมยใหม กลาวไดวา ราชบณฑตยสถานจงมความชอบธรรมในการจดการเรองภาษา และพจนานกรมกมความชอบธรรมในการก าหนดภาษามาตรฐานตามกฎหมาย

อยางไรกด พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดมอ านาจในการควบคมหรอเปนกลไกของรฐเสมอไป เนองจากการน าไปใชจ าเปนตองมบรบทอนๆ ตองพจารณาดงเชนกรณของการใชพจนานกรมกบกระบวนการศาล

ภาษามาตรฐานของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดมความส าคญกบ แวดวงการศกษาหรอวชาการเทานน แตยงมบทบาทกบการตดสนคดทางกฎหมายไทย ธานนทร กรยวเชยรไดแสดงความคดเหนเกยวกบบทบาทของพจนานกรมในทางกฎหมายไววาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมความส าคญตอวงการกฎหมายไทยมาก เพราะศาลยตธรรมไดถอเปนหลกส าคญในเรองค า ตวสะกด และอางถงเสมอในเรองความหมายของค าสามญทวไป (ธานนทร กรยวเชยร, 2548, น. 77-78)

Ref. code: 25595408300043MYR

187 อยางไรกตาม นอกจากค าสามญทวไปทศาลน านยามจากพจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถานไปใช ในการอางอ งส าหรบการตดสนคดความแลว พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 น าเสนอค าศพทอนๆ ทใชในกฎหมาย (กฎ) โดยใชหลกเกณฑในการคดเลอกค าศพทจากค าทใสค ายอในวงเลบหนาบทนยาม “(กฎ)” คอ ค าทใชในกฎหมาย ดงน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 น าเสนอค าศพททใชในทางกฎหมายโดยมค าแมค าทงหมด 257 ค า แบงเปนค าศพททเกยวของกบหนวยงานและเจาหนาทของรฐ การก าหนดลกษณะบคคล การก าหนดลกษณะสงของและสถานท การกระท า และ เอกสาร ตามตวอยางดงน

ค าศพททเกยวของหนวยงานและเจาหนาทของรฐ เชน กรมการอ าเภอ น. คณะพนกงานปกครองซงประกอบดวยนายอ าเภอ ปลดอ าเภอ และสมหบญช

อ าเภอ มหนาทรวมกนในการด าเนนการใหปกครองอ าเภอเรยบรอย ในปจจบนอ านาจหนาทของกรมการอ าเภอถกโอนไปเปนของนายอ าเภอ.

กองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ น.

กองทนทจดตงขนตามกฎหมายวาดวยกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ มวตถประสงคเพอเปนหลกประกนการจายบ าเหนจบ านาญและใหประโยชนตอบแทนการรบราชการแกขาราการเมอออกจากราชการ เรยกชอยอวา กบข.

นายกเทศมนตร น. ต าแหนงผรบผดชอบสงสดในการบรหารงานขององคกรปกครองสวนทองถนในรปแบบเทศบาล.

ค าศพททเปนการก าหนดลกษณะบคคล เชน คนพการ น. คนทมความผดปรกตหรอบกพรองทางรางกาย ทางสตปญญา หรอทางจตใจ. คสมรส น. ชายและหญงทสมรสกน. นกทองเทยว น. บคคลทเดนทางจากทองทอนเปนถนทอยโดยปรกตของตนไปยงทองทอนเปน

การชวคราวดวยความสมครใจ และดวยวตถประสงคอนมใชเพอไปประกอบอาชพหรอหารายได เช นการพกผอนหยอนใจ การศกษาหาความร การบนเทง.

ค าศพททเปนการก าหนดลกษณะสงของและสถานท เชน ซองโจร น. เปนฐานความผดอาญา ทผกระท าสมคบกนตงแต 5 คนขนไป เพอกระท า

ความผดอยางใดอยางหนง ตามทประมวลกฎหมายอาญาบญญตไว เชน ความผดเกยวกบการปกครอง ความผดเกยวกบชวตและรางกาย และความผดนนมก าหนดโทษจ าคกอยางสงตงแต 1 ปขนไป.

Ref. code: 25595408300043MYR

188

ปา น. ทดนรวมตลอดถง ภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ล าน า ทะเลสาบ เกาะ และทชายทะเล ทยงมไดมบคคลไดมาตามกฎหมาย

เขตประกอบการเสร น.

เขตพนททก าหนดไวส าหรบการประกอบอตสาหกรรม พาณชยกรรม หรอกจการอนทเกยวเนองกนโดยของทน าเขาไปในเขตดงกลาวจะไดรบสทธประโยชนทางภาษ อากร และคาธรรมเนยมเปนพเศษ.

ค าศพททเปนการกระท า เชน ฉอโกง น. เปนฐานความผดทางอาญา ทผกระท า กระท าโดยทจรต หลอกลวงผอนดวย

การแสดงขอความอนเปนเทจ หรอปกปดขอความจรงซงควรบอกใหแจง โดยการหลอกลวงดงวานนไดไปซงทรพยสนจากผถกหลอกลวงหรอบคคลทสาม หรอท าใหผถกหลอกลวง หรอบคคลทสามท าถอนหรอท าลายเอกสารสทธ.

ขง ก. กกขงจ าเลขหรอผตองหาโดยศาล บกรก ก. เปนฐานความผดอาญาทผกระท าเขาไปในอสงหารมทรพยของผอนเพอถอการ

ครอบครองอสงหารมทรพยนนทงหมดหรอแตบางสวน หรอเขาไปกระท าการใด ๆ อนเปนการรบกวนการครอบครองอสงหารมทรพยของเขาโดยปรกตสข

ค าศพททเกยวของกบเอกสาร เชน โฉนดทดน น. หนงสอส าคญแสดงกรรมสทธทดน และหมายความรวมถงโฉนดแผนท โฉนด

ตราจอง และตราจองทตราวา “ไดท าประโยชนแลว”. หนงสอกรรมสทธ หองชด น.

หนงสอส าคญแสดงกรรมสทธในทรพยสวนบคคลและกรรมสทธรวมในทรพยสวนกลาง.

หมายคน น. หนงสอสงการทศาลสงใหเจาหนาทตรวจคน เพอยดสงของหรอจบกมบคคลซงมหมายจบ หรอเพอชยบคคลซงถกหนวงเหนยวหรอกกขงโดยมชอบดวยกฎหมาย.

ขอสงเกตทนาสนใจเกยวกบค าศพททใชในทางกฎหมาย คอ มค าศพทจ านวนหนงทราชบณฑตยสถานไมไดมการระบไววาเปนค าศพททใชในทางกฎหมาย หากแตค าศพทเหลานกลบถกน าไปใชในทางกฎหมาย เชน ค าวา “เหต” และ “สมควร” ในการตดสนคดความในปพทธศกราช 2555 ทนางสาวจตรา คชเดชประธานสหภาพแรงงานไทรอมพ อนเตอรเนชนแนลแหงประเทศไทยถกตดสนคดใหถกเลกจาง โดยทศาลไดอางองนยามค าศพทจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ในวนอานค าตดสนของศาล ศาลไดกลาววา กรณมเหตสมควรใหเลกจางนน จะตองท าความเขาใจค าวา “เหตสมควร” กอนศาลไดอางองนยามจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ดงน

Ref. code: 25595408300043MYR

189 เหต : น. สงหรอเรองทท าใหเกดผล สมควร : ว. ควรยง, เหมาะสมยง ศาลพจารณาวา “เหต” ของกรณนคอ นางสาวจตรา คชเดชสวมเสอสด ารณรงค

สกรนขอความ “ไมยนไมใชอาชญากรคดตางไมใชอาชญากรรม” ออกรายการ “กรองสถานการณ” ชองเอนบท ในหวขอ “ท าทอง…ท าแทง” เมอวนท 24 เมษายน 2555 “ผล” คอ ผรองไดขอเลกจางคกรณ ดวยเหตนจงตองพจารณาวาค าขอของผรองสมควรหรอไม

ศาลแถลงการณพจารณาวา เนองจากกจการของผรองคอผลตชดชนในสตร และการไปออกรายการโทรทศนของคกรณไมนาจะสรางความเสยหายใหกบกจการของผรอง แตการทสวมใสเสอดงกลาวเพอสนบสนนนายโชตศกด ออนสง โดยททราบดวานายโชตศกดไดรบการฟองรองตกเปนจ าเลยคดหมนพระบรมเดชานภาพจากการไมยนตรงแสดงความเคารพในโรงภาพยนตรในหางสรรพสนคาเซนทรลเวลดระหวางเพลงสรรเสรญพระบารม ดวยเหตน ศาลจงพจารณาแลวเหนวาขดตอวญญาณประชาชาตทใหความเคารพยกยอง เทดทนพระมหากษตรย ซงสงผลใหภาพพจนของบรษทเสยหาย อกทงยงท าใหพนกงานแตกแยกเปนสองฝายดวยเหตนศาลจงพจารณาวาการเลกจางถอเปนการสมควร (ASTV ผจดการออนไลน, 2551)

นอกจากตวอยางขางตน ยงมกรณทศาลรฐธรรมนญอางบทนยามจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในการวนฉยคดนายกรฐมนตรสมคร สนทรเวช เมอป พ.ศ. 2551 ดงน

ประธานวฒสภาไดท าการสงค ารองของสมาชกวฒสภาเพอขอใหศาลพจารณาวนจฉยการสนสดความเปนรฐมนตรของนายกรฐมนตร นายสมคร สนทรเวช (ผถกรอง) กรณเปนพธกรรายการทางโทรทศน “ชมไป บนไป” และรายการ “ยกโขยง 6 โมงเชา” ซงเปนรายการของบรษทเฟซ มเดย จ ากด ซงผถกรองเขารบหนาทพธกรมาตงแตกอนด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรโดยไดรบคาตอบแทน และเมอเขารบต าแหนงนายกรฐมนตรแลว ผถกรองยงคงเปนพธกรในรายการดงกลาวใหแกบรษทเฟซ มเดย จ ากด

ศาลไดพจารณารฐธรรมนญมาตรา 267 ซงบญญต “หามนายกรฐมนตรและรฐมนตรเปนลกจางของบคคลใด เพอใหการปฏบตหนาทของนายกรฐมนตรและรฐมนตรเปนไปโดยชอบ ปองกนมใหการกระท าขดกนของผลประโยชนอนจะกอใหเกดการขาดจรยธรรม ซงยากตอการตดสนใจ ท าใหตองเลอกอยางใดอยางหนงระหวางประโยชนสวนตวกบประโยชนสาธารณะ เมอผด ารงต าแหนงค านงถงผลประโยชนสวนตวมากกวาประโยชนสาธารณะ การขดกนระหวางประโยชนสวนตวกบการใช

Ref. code: 25595408300043MYR

190 อ านาจต าแหนงหนาทจงขดกนในลกษณะทประโยชนสวนตวจะไดมาจากการเสยไปซงประโยชนสาธารณะ การจะท าใหเจตนารมณของรฐธรรมนญดงกลาวบรรลผล จงมใชแปลความค าวา “ลกจาง” ในรฐธรรมนญ มาตรา 267 เพยงหมายถงลกจางตามความหมายแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ตามกฎหมายคมครองแรงงาน หรอตามกฎหมายภาษอากรเทานน เพราะกฎหมายแตละฉบบยอมมเจตนารมณแตกตางกนไปตามเหตผลแหงการบญญตกฎหมายนน ๆ ทงกฎหมายดงกลาวเปนเพยงกฎหมายล าดบรองอนมศกดของกฎหมายต ากวารฐธรรมนญซงเปนกฎหมายสงสดทใชในการปกครองประเทศ และยงมเจตนารมณเพอปองกนการกระท าทเปนการขดกนแหงผลประโยชนแตกตางจากกฎหมายดงกลาวอกดวย ดงนน ค าวา “ลกจาง” ตามรฐธรรมนญ มาตรา 267 จงมความหมายกวางกวาค านยามของ กฎหมายดงกลาว โดยตองแปลความตามความหมายทวไป ซงตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของค าวา “ลกจาง” วาหมายถง “ผรบจางท าการงาน; ผซงตกลงท างานใหนายจางโดยไดรบคาจาง ไมวาจะเรยกชออยางไร” โดยมไดค านงวาจะมการท าสญญาจางเปนลายลกษณอกษรหรอไม หรอไดรบคาตอบแทนเปนคาจาง สนจาง หรอคาตอบแทนในลกษณะทเปนทรพยสนหรอไม หากมการตกลงเปนผรบจางท าการงานแลว ยอมอย ในความหมายของค าวา “ลกจาง” ตามรฐธรรมนญ มาตรา 267 ทงสน (ค าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 12-13/2551) ศาลรฐธรรมนญวนจฉยวาหลงจากเขารบต าแหนงนายกรฐมนตรแลว นายสมคร

สนทรเวชยงคงเปนพธกรรายการดงกลาวของบรษทเฟซ มเดย จ ากดซงเปนองคกรทท าเพอมงหาผลก าไร อกทงยงไดรบคาตอบแทนทมลกษณะเปนทรพยสนจงถอเปนการรบจางท างานตามนยของรฐธรรมนญ มาตรา 267 ซงเปนการกระท าทขดตอรฐธรรมนญ มาตรา 267 ดวยเหตนความเปนรฐมนตรจงสนสดลง

ตวอยางข างตนแสดงให เหนถ งความเช อมโยงระหว าง พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานกบวงการกฎหมายไทยแมจะไมไดเขาไปมบทบาทในการก าหนดตวบทกฎหมาย แตพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานกถกน ามาใชอางองโดยนกกฎหมายโดยทไมจ ากดเพยงแคค าศพททมการระบไววาเปนค าศพททใชในทางกฎหมายเทานน ซงแสดงใหเหนวาแมพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจะก าหนดค าศพทกฎหมายไวสวนหนง แตในการตดสนคดความ ศาลอาจจะไมได

Ref. code: 25595408300043MYR

191

อางองนยามเฉพาะค าศพทประเภทกฎหมาย ศาลเลอกค าศพททเกยวของกบแกสาระส าคญทชวยในการตความคดซงสามารถเปนค าใดกไดไมจ ากดอยทเฉพาะค าศพทประเภทกฎหมาย

อนทจรงแลว นยามค าศพททางกฎหมายในพจนานกรมสามารถน าไปใชอางองเปนกรอบในการตความเทานน เนองจากในการตความกฎหมายตามหลกภาษาและไวยากรณนนตองค านงวาถอยค าหนงอาจมหลายความหมาย และไมมความชดเจนใจตวเอง (วรเจตน ภาครตน , 2557) เชนค าวา “ปา” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 นยามวา “ทดนรวมตลอดถงภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ล าน า ทะเลสาบ เกาะ และทชายทะเล ทยงมไดมบคคลไดมาตามกฎหมาย” ทงนไมไดระบลงไปใหชดเจนวา “ปา” ควรมตนไมปรมาณเทาใด หากมหวย หนอง คลอง บงเพยงอยางใดอยางหนงถอวาเปน “ปา” หรอไม ดวยเหตนแลวจงจ าเปนตองพจารณาถอยค าทงตามความหมายและเจตนารมณของกฎหมาย

ขอสงเกตทนาสนใจเกยวกบภาษาทใชในกฎหมายคอราชบณฑตยสถานมอ านาจตามพระราชบญญตในการก าหนดนยามตายตวซงครอบคลมถงค าศพททใชในทางกฎหมาย แตในทางปฏบตแลวนกกฎหมายไมไดองกบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเพยงอยางเดยวแตมวธในการตความทจะตองอางองกบเจตนารมณของกฎหมายเชนเดยวกน ยกตวอยางเชน ค าวา “วงราว” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายวา “แยงเอาสงของแลววงหนไป.” นยามดงกลาวมความรดกมสถอยค าในตวบทกฎหมายไมได กฎหมายลกษณะอาญา มาตรา 297 บญญตวา “ผใดลกทรพย โดยใชกรยาฉกฉวยเอาทรพยพาหนไปตอหนา ถอวามนมความผดฐานเปนโจรวงราวทรพย” และประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 336 ใชถอยค าวา “ลกทรพยโดยฉกฉวยเอาซงหนา” ซงเปนประโยคทคลมความหมายของค าวา “วงราว” ไดด

ในคดหนงเมอไมกปมาน, ขอเทจจรงปรากฏวาจ าเลยไปซอสราดม. ผเสยหายไมยนยอมขายเพราะหมดเวลาขายแลว. จ าเลยพดวาไมขายกจะเอาไปกนเฉย ๆ จะท าอะไรเขา. แลวจ าเลยหยบสราแมโขงครงขวดของผเสยหายไปตอหนาผเสยหายแลวเดนออกไปจากราน. ศาลฎกาวนจฉยวา จ าเลยมความผดฐานวงราว. ถาถอตามพจนานกรมฯ ไมนาจะเปนวงราว, เพราะแมมการแยงเอาสงของไป, แตกไมมการวงหนดวย.1

1 ค าพพากษาศาลฎกาท 919/2503. อางถงใน ธานนทร กรยวเชยร, 2548.

Ref. code: 25595408300043MYR

192 จากกรณศกษาขางตนเหนไดอยางชดเจนวานยามทราชบณฑยสถานก าหนดไววา

เปนค าทใชในทางกฎหมายและพยายามทจะเขาไปก าหนดค านยามในรปแบบทตายตวกลบไมสามารถน ามาใชอางองในทางกฎหมายไดอยางมประสทธผล ทงนเนองจากภาษากฎหมายมลกษณะทเฉพาะเจาะจงตองค านงถงบรบทและเปดใหมชองวางส าหรบการตความจากนกกฎหมายดวยเชนเดยวกน ขณะเดยวกนค าศพทกฎหมายกแสดงใหเหนวาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไมไดเปนกลไกของรฐทเปนขอยตสดทายในการน าไปใชจรงเสมอไป เนองจากศาลมเอกสทธในการเลอกทจะอางองหรอน านยามในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไปใชหรอไมกได

5.5 สรป

การศกษาในบทนแสดงปรากฏการณทเกดขนในสนามของพจนานกรมทมการ

ทาทายความคดทางภาษาผานหนงสอค าศพททเผยแพรในสงคม พจนานกรมภาษาไทยทคดเลอกมาเปนพจนานกรมทจดท าขนโดยบคคล เชน พจนานกรมฉบบคกฤทธและปทานกรมของสอ เสถบตรเปนการน าเสนอความคดสวนบคคลของผเขยนผานค าศพท ค านยามและตวอยางทคดเลอกมาอยางมวตถประสงค สะทอนใหเหนถงวธการใชภาษาเปนสอส าหรบการถายทอดอดมการณทางการเมองของตนเอง ขณะทพจนานกรมฉบบมตชนแมจะมบรบททใกลเคยงกบการจดท าพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน เชน การจดท าพจนานกรมในรปแบบการจดตงคณะกรรมการด าเนนงาน การน าเสนอค าศพทอยางเปนทางการซงสามารถน าไปใชอางองได แตพจนานกรมทงสองเลมกมความแตกตางในวธคดเกยวกบการน าเสนอค าศพท พจนานกรมฉบบมตชนใหความส าคญกบการใชงานจรงในสงคม ซงสงผลตอกระบวนการท างานและการคดเลอกค าศพททน าเสนอในพจนานกรมทมความแตกตางจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมความแตกตางไปจากพจนานกรมฉบบอน คอเปนพจนานกรมทจดท าโดยหนวยงานรฐบาลทไดรบการยกยองในเกยรตของทงระดบหนวยงานและสมาชกราชบณฑตดงทกลาวไวในบทท 1 นอกจากนแลว การมประกาศจากส านกนายกรฐมนตร เรองระเบยบการใชตวสะกดตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานยงสงผลใหราชบณฑตยสถานตองมหลกเกณฑในการด าเนนงานช าระพจนานกรมทเครงครด และไมจ าเปนตองใหความส าคญกบการตอบสนองตอการเปลยนแปลงของภาษาทมการใชงานจรงในสงคมไดเสมอไป ดวยเหตทวาพจนานกรมฉบบนไมไดมวตถประสงคในการน าเสนอภาษาทมการใชงานจรงในสงคม แตตองการใหพจนานกรมเปนมาตรฐานส าหรบการอางองทางภาษาใหเปนระเบยบแบบแผนเดยวกนอนถอเปนลกษณะเฉพาะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานทพยายามครอบง าอ านาจในการก าหนด

Ref. code: 25595408300043MYR

193

มาตรฐานภาษาในสนามโดยเฉพาะหนวยงานรฐบาลซงรวมถงศาล แตบทบาทของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานท าไดเพยงแคเปนแหลงอางองทางนยามทชวยใหเกดความเขาใจเกยวกบค าศพทรวมกน แตไมไดหรอขอยตสดทายทางภาษา ปรากฏการณขางตนแสดงใหเหนวาผใชภาษาไมจ าเปนตองยอมรบภาษามาตรฐานทก าหนดโดยราชบณฑตยสถานเสมอไป และสถานะของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในปจจบนก าลงถกทาทายดวยพจนานกรมฉบบอนๆ และแมแตหนวยงานของรฐดวยกนเอง

Ref. code: 25595408300043MYR

194

บทสรป

การศ กษาคร ง น อ าศ ย ง านจากแนวค ด ม าน ษ ยว ทย าภาษา ( linguistic

anthropology) ไมวาจะเปน Marxism and the Philosophy of Language โดยโวโลชนอฟ อดมการณภาษา โดยวดลารด และงานเขยนของบรดเยอ และการไตรตรองถงปรากฏการณทเกดขนในสงคมไมวาจะเปนการอานค าพพากษาโดยอางอ งนยามค าศพทจาก พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ความคดรเรมในการปรบตวสะกดค ายมภาษาตางประเทศทไมประสบผลส าเรจ การเปดตวพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 คขนานไปกบเวทพจนานกรมระดบสากล เชน การเพมค าศพทใหมของพจนานกรมภาษาฝรงเศส Le Petit Robert และพจนานกรมภาษาองกฤษ Oxford English Dictionary ขอมลทงหมดนเปนทมาของความสนใจในการเกยวกบราชบณฑตยสถาน และพจนานกรม ฉบบราชบณฑตทมลกษณะเฉพาะทแตกตางไปจากพจนานกรมเลมอน อกทงยงมบทบาทส าคญทนอกเหนอไปจากการเปนหนงสออางองทางภาษาไทย

กรอบแนวคดและเหตการณตางๆ ตางเปนภาพสะทอนของกนและกน ประเดนท ผศกษาตองการและพยายามทจะกาวไปใหถงคอการสะทอนแนวคดเกยวกบความเปนชาตผาน ตวภาษา หากพจารณาอยางผวเผน จะแปลกอนใดเลาในเมอคนทพดภาษาเดยวกนยอมเปนคน “บานเดยวกน” อยแลว ประเดนนอาจหมดความชอบธรรมในการศกษาและไมแสดงใหเหนถง ความ แปลกใหม อยางไรกตาม ภาษาไมไดเปนเพยงแคเครองมอในการสอสารเทานน แตยงสงอทธพลตอความคด ความรสก และการกระท าของผใชภาษา ส าหรบกรณของประเทศไทย ราชบณฑตยสถาน ราชบณฑต และพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานมความเชอมโยงกบบรบททางการเมองและสงคม ดงน

Ref. code: 25595408300043MYR

195

ตารางท 6.1 สรปสาระส าคญของบรบทสงคมและการเมอง พระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน สมาชกราชบณฑตยสถาน และพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ยคของประวตศาสตร พระราชบญญตวาดวย

ราชบณฑตยสถาน สมาชกราชบณฑต พจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถาน ยคชาตนยม- รฐนยม คณะราษฎร สงครามโลกครงท 2 รฐบาลทหาร

ฉบบ พ.ศ. 2476 เ ป น น ต บ ค ค ล ใ นอปการะของรฐบาล ฉบบ พ.ศ. 2485 ขนตรงกนายกรฐมนตร ฉบบ พ.ศ. 2487 ขนตรงกนายกรฐมนตร (พ.ศ. 2487-2495)/รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม (พ.ศ. 2496-2500)/รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ. 2501-2522)

ไดรบมอบหมายและผานการคดเลอกโดยคณะราษฎร

ฉบบ พ.ศ. 2493 ชาต คอ เชอชาต การนยาม “ชาต” กบความเปนอน วาทกรรม “พลเมอง/ราษฎร/ประชาชน”

ยคพฒนา-สรางชาต สงครามเยน ตอตานคอมมวนสต เหตการณ “14 ตลา”

“6 ตลา”

พระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการ พ.ศ. 2522 แ บ ง ง า น บ ร ห า ร (ส านกงานเลขานการ) ออกจากงานวชาการ (กองธรรมศาสตรและการเมอง กองวทยาศาสตร และ กองศลปกรรม)

คณะกรรมการใหมทผานการคดเลอกตามหลก เกณฑ พ .ร .บ . ฉบบ พ.ศ. 2487 และไม เคยปรากฏชอในคณะกรรมการชดเกา

ฉบบ พ.ศ. 2525 ว ฒ น ธ ร ร ม น ย ม – ประดษฐกรรมความเปนชาต ความหมายของธงชาต

Ref. code: 25595408300043MYR

196

ตารางท 6.1 (ตอ) สรปสาระส าคญของบรบทสงคมและการเมอง พระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถาน สมาชกราชบณฑตยสถาน และพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ยคของประวตศาสตร พระราชบญญตวาดวย

ราชบณฑตยสถาน สมาชกราชบณฑต พจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถาน ประ เทศไทยในยคอตสาหกรรมใหม วกฤตเศรษฐกจตมย ากง รฐบาลทกษณ

ฉบบ พ.ศ. 2544 – ฉบบ พ.ศ. 2558 เปนองคกรอสระ มความเปนเอกเทศ ส านกงานราชบณฑตยสภาปฏบตหนาทตาม พ.ร.บ. ร าชบณฑ ตยสภามอ านาจหนาทก าหนดนโยบาย

อาจารยสถาบนอดม ศกษาสมครเปนภาคสมาชกและเลอนเปนราชบณฑตตามทไดรบเ ส น อ ช อ โ ด ย ค ณ ะ ราชบณฑต

ฉบบ พ.ศ. 2542 ชาตและอดมการณภาษา ค า ศ พ ท เ ก ย ว ก บมาตรฐานทางภาษา

ย ค ร อ ฟ น ก ษ ต ร ยชาตนยม ค ว า ม ข ด แ ย ง ท า งการเมอง ค ณ ะ ป ฏ ร ป ก า รปกครองฯ (คปค.) ความสนคลอนของสถาบนกษตรย คณะรกษาความสงบ

แหงชาต

ฉบบ พ.ศ. 2554 การรอฟนกษตรยชาตนยม ค า เ อ ย พ ร ะ น า มกษตรย

ค าศพทเกยวกบโครงการพระราชด าร

ราชบณฑตสถาน และราชบณฑตถอเปนองคประกอบส าคญในการก าหนดภาษา

มาตรฐานเนองจากสถาปนาขนจากอ านาจของรฐธรรมนญอนถอเปนจตวญญาณของรฐชาตไทยสมยใหมหลงเปลยนการปกครอง พ.ศ. 2475 การด าเนนงานของราชบณฑตยสถานจงไดรบการรบรองอ านาจอนชอบธรรมตามกฎหมายตามพระราชบญญตวาดวยราชบณฑตยสถานนบแตกอตงหนวยงาน แมประวตของหนวยงานจะแสดงใหเหนการเปลยนแปลงสถานะหลายครง การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลตอการปฏบตหนาทของหนวยงาน อยา งไรกตามอดมการณของราชบณฑตยสถานในการก าหนดภาษามาตรฐานเพอสะทอนเอกลกษณของชาตอนเปนสอส าหรบถายทอดอดมการณนนยงคงด าเนนไปโดยแทบจะปราศจากการทาทาย กระนนกตาม พจนานกรม

Ref. code: 25595408300043MYR

197

ฉบบราชบณฑตยสถานกปรบเปลยนตนเองตามความเปลยนแปลงของบรบทสงคมและการเมองไทยดงทวทยานพนธนไดแสดงใหเหน

หากพจารณาบรบทของราชบณฑตยสถานควบคกบเหตการณท เกดขนในประวตศาสตรสงคมและการเมองจะพบความเชอมโยงททชวยใหเขาใจลกษณะเฉพาะและการด าเนนงานของราชบณฑตยสถานไดเปนอยางด ราชบณฑตยสถานในยคชาตนยม-รฐนยมเกดขนหลงจากทผานการสถาปนาอยางเปนทางการหลงการเปลยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 ราชบณฑตยสถานมฐานะเปนนตบคคลและภายใตการก ากบของนายกรฐมนตรโดยตรง ราชบณฑตทท าหนาทช าระพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานเปนกลมคนทมความใกลชดกบคณะราษฎรโดยตรง และความคดเรองชาตกสอดคลองกบนโยบายชาตนยมของผน าประเทศ

ราชบณฑตยสถานในยคการเปลยนแปลงครอบคลมเวลาของการเผยแพรพจนานกรม 3 ฉบบ คอ ฉบบ พ.ศ. 2525 ฉบบ พ.ศ. 2547 และ ฉบบ พ.ศ. 2554 การเปลยนแปลงทวานเกดทงจากปจจยภายในและภายนอก เชน การปะทะอดมการณระหวางผน าประเทศและกลมมวลชนคนชนกลางภายในประเทศ ภาวะคกคามของลทธคอมมวนสตทเผยแพรมาจากประเทศรอบขาง และเกดการพฒนาประเทศสอตสาหกรรมใหมทกอใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจและวกฤตเศรษฐกจในทสด ราชบณฑตยสถานไดพฒนาสถานะของตนเองใหมความอสระมากขน โดยเฉพาะอยางยงหลงพระราชบญญต พ.ศ. 2544 ในยครฐบาล ดร.ทกษณ ชนวตร ราชบณฑตยสถานไดท าหนาทในการน าเสนออดมการณ “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” ผานค าศพทและค านยามในพจนานกรม โดยไดปรบเปลยนใหสอดคลองกบบรบทของสงคม โดยมการเนนย าองคประกอบทแตกตางกนตามชวงสมย กลาวคอ ยคพฒนา-สรางชาตจ าเปนตองก าหนดกรอบวถชวต วฒนธรรม และภาษาเพอชวยในการ “จนตกรรมชาต” (Anderson, 1991) ขณะทยคอตสาหกรรมใหมทเปดโอกาสใหมการเลอนชนชนผานการศกษากอใหเกดชนชนใหม (อภชาต สถตนรามย, ยกต มกดาวจตร, นต ภวครพนธ, 2556) ทกาวเขามามบทบาททงในทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองมากขนการก าหนดอดมการณภาษามาตรฐานสะทอนใหเหนถงความคดเกยวกบชนชนและการก าหนดใหภาษาเปนภาพสะทอนของสงคมและชาต (Woodlard, 1998; Irvine and Gal, 2000) ขณะทพจนานกรมฉบบลาสด พ.ศ. 2554 เนนย าองคประกอบของพระมหากษตรยเพอตอกย ามโนทศนความเปนชาตดวยการรอฟนพระราชอ านาจน า (ชนดา ชตบณฑตย, 2547) และกษตรยนยม (ธงชย วนจจะกล, 2544) ในยคทพระราชอ านาจน าของสถาบนกษตรยอยในภาวะคลอนแคลน (decline of royal hegemony) (Kasian Tejapira, 2016) ดงเหนไดจากการบงคบใชกฎหมายอาญามาตรา 112 อยางเครงครด

Ref. code: 25595408300043MYR

198 ราชบณฑตยสถานนบแตการกอตงอยางเปนทางการแสดงใหเหนถงอ านาจในการ

ก าหนดภาษามาตรฐานเพอสถาปนาภาษาประจ าชาตผานกระบวนการท างานในการจดท าพจนานกรมทมลกษณะทแตกตางพจนานกรมฉบบอนๆ ทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ นอกจากนแลวยงมผลบงคบใชตามประกาศส านกนายกรฐมนตร ภาษาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงเปนภาษาแหงอ านาจทแฝงดวยอดมการณความเปนชาต เนองจากจดมงหมายของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานตองการก าหนดมาตรฐานภาษาไทยเพอ “ใหเกดเอกภาพในดานภาษาอนเปนวฒนธรรมและลกษณะของชาตสวนหนง” (ราชบณฑตยสถาน, 2556, น. 1) ดวยเหตนจงจ าเปนตองมหลกเกณฑการด าเนนงานช าระพจนานกรมทเครงครดเปนแบบแผน แตไมไดค านงถงภาษาทใชจรงในสงคม ดวยเหตนจงไดรบการทาทายจากพจนานกรมฉบบอนๆ เชน พจนานกรมฉบบคกฤทธ ปทานกรมของสอ เสถบตร และพจนานกรมฉบบมตชนทใหความส าคญกบการน าเสนอค าศพทและการก าหนดนยามตามทใชจรงในสงคมและค าศพทอนๆ ทไมไดรบการคดเลอกใหน าเสนอในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (พจนานกรมฉบบมตชน, 2547, น. 9-10)

ระหวางการอานพจนานกรมและแนวคดของราชบณฑต ภาพความคดทมองวาภาษาเปนภาพสะทอนของชาต (indexical) การใชภาษาเปนเครองมอในการสถาปนาความรและรกษาอ านาจในการก าหนด ควบคม และครอบง าความคดของคนในสงคมกเรมชดเจนมากยงขน กระบวนการนยามความหมาย การเขยนตวสะกด การออกเสยง ศพทบญญต การจดหมวดหมค าศพทหรอเรยกโดยรวมวากระบวนการสรางภาษามาตรฐาน การปะทะกนระหวางความคดของราชบณฑตยสถาน ราชบณฑต และบคคลภายนอกเชนมตชน และกลม “สกอย” ชวยกระตนใหกลบมาพจารณาวาภาษามาตรฐานนนแทจรงแลวเปนขอเทจจรงหรออดมการณทสรางขนมาอยางมวตถประสงค พจนานกรมเผยแพรภาษาและอดมการณภาษาทสรางพรมแดนทางภาษาแบบใหมในโลกยคไรพรมแดน การแยกภาษาออกจากบรบททางสงคมท าใหภาษาในพจนานกรมมความเปนอดมคต ภาษาในพจนานกรมจงเปรยบเหมอนไวยากรณ และกฎเกณฑทางภาษา อนทจรงแลวการจะท าความเขาใจภาษาจ าเปนตองท าความเขาใจบรบททางวฒนธรรมและสงคมทแวดลอมภาษาเชนเดยวกน การท าความเขาใจถอยค าทเรยงรายในหนงสอตองใชความเขาใจในระดบทลกซงกวาความหมายทปรากฏในพจนานกรม ศพทแตละค ามความหมายเกยวของกบค าทอยกอนหนาและถดไป อกทงยงตองมความรในเรองวฒนธรรม สงคม และประวตศาสตรทเกยวของ และยงตองพจารณาถงบรบทแวดลอมจงสามารถท าความเขาใจถอยค าทแถลงในหนงสอไดเปนอยางด ดวยเหตน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงถอเปนบนทกทางสงคมทแสดงใหเหนถงการเปลยนแปลงในแงของวธคดเกยวกบสงตางๆ ทเชอมโยงเกยวกบบรบทและเหตการณในสงคมไทย

Ref. code: 25595408300043MYR

199 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานแสดงใหถงพลวตความหมายของชาต โดย

สามารถท าความเขาใจผานนยาม “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน การศกษาความเปน “ไทย” กบความเปนอน และชดค าศพทเกยวกบวฒนธรรม ภาษา และศาสนาทประกอบสรางขนมาจากบรบททางส งคมเพอรองรบอดมการณ “ชาต -ศาสน -กษตรย ” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 ความหมายของ “ชาต” เนนความส าคญทเชอชาตทน าไปสอดมการณชาตนยมในสมยจอมพล แปลก พบลสงคราม พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 น าเสนอความหมายของ “ชาต” ทมพนฐานจากการสรางส านกความเปนชาตผานภาษา วฒนธรรม ศาสนา และประเพณเพอการ “จนตกรรม” ความเปนชาต อนน ามาสการสรางมาตรฐานโดยเฉพาะอยางยงมาตรฐานทางภาษาเพอตอบสนองนโยบายการก าหนดภาษาไทยเปนวฒนธรรมของชาตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 และทายทสด ในยคทประเทศไทยเผชญวกฤตไมวาจะเปนปญหาการเมอง เศรษฐกจ และสงคม การน าสถาบนกษตรยมาใชเพอสรางความชอบธรรม ในความขดแยงทางการเมองสงผลใหเกดความคลอนแคลนตอพระราชอ านาจน าของสถาบนกษตรย (Kasian Tejapira, 2016) การน าเสนอค าศพทเกยวกบโครงการพระราชด ารของรชกาลท 9 จงจ าเปนตอการรอฟนและสถาปนาอ านาจน าของกษตรย (ชนดา ชตบณฑตย, 2547) เพอยดโยงชาตและคนในชาตไวดวยกน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 ไดท าหนาทเปนภาพสะทอนของประวตศาสตร เรองราว และส านกความเปนชาต ใหเหนเปนรปธรรมผานค าศพทและตวอยางเพอเนนย ามโนทศน “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” ทรฐตองการน าเสนอ

นอกเหนอไปจากนยาม “ชาต” การน าเสนอค าศพทเกยวกบชนชาตอนในพจนานกรมยงด าเนนไปเพอเนนย าภาพความเปนไทยใหเดนชดดวยการใหขอมลทางภมศาสตร ความแตกตางของพนทและบรบททแวดลอม หรอแมแตภาษาพดและภาษาเขยนซงเปนขอมลทแตกตางไปในแตละฉบบเปนเพยงแคการน าเสนอขอมลใหเหนความแตกตางเพอใหเหนวาอะไรบางทไม ใช “ไทย” ไมไดมงหมายทจะอธบายลกษณะเฉพาะของชนชาตเหลานนอยางจรงจง ขณะทค าศพทชด “ประดษฐกรรมความเปนชาต” กมการปรบเปลยนจดเนนย าทางนยามและจ านวนค าศพทเพอรองรบกบความหมายของ “ชาต” ในพจนานกรมแตละฉบบ เชน วาทกรรม “พลเมอง/ราษฎร/ประชาชน” ในฉบบ พ.ศ. 2493 นยาม “วฒนธรรม” ในฉบบ พ.ศ. 2525 พลวตความหมาย “ธงชาต” ในฉบบ พ.ศ. 2493 และ พ.ศ. 2525 และอดมการณภาษามาตรฐานในฉบบ พ.ศ. 2542 องคประกอบทงหมดนแสดงใหเหนถงบรบทของสงคมทตองการสรางความเขาใจในการรบรเกยวกบประดษฐกรรมตางๆ ทเออตอการชวยใหคนในสงคมรวมกน “จนตกรรมชาต” (Anderson, 1991)

ภายใตอดมการณ “ชาต-ศาสน-กษตรย” ศาสนามบทบาทส าคญในการหลอหลอมและเชอมโยงโลกทศนกบแบบแผนการปฏบตตนของคนไทยอนชวยในการเสรมสรางมโนทศนความ

Ref. code: 25595408300043MYR

200

เปนชาต ขณะเดยวกนกชวยในการสถาปนาความชอบธรรมสถานะของกษตรยทเปลยนแปลงไปตามบรบทของสงคม กลาวคอ จากภาพของ “กษตรย” “เจาชวต” “พระเจาแผนดน” ทสอนยถงสถานะสงสงและเปนเจาชวตเหนอราษฎรทตรงกบแนวคด “เทวราชา” มาสภาพของกษตรยในสถานะทใกลชดกบประชาชนททรงเปนทง “เทวราชา” ในฐานะททรงเปนทพงทางจตใจและพระปรชาสามารถในการคดคน ประดษฐ และรเรมด าเนนโครงการตางๆ เพอพฒนาคณภาพความเปนอยของประชาชน และ “ธรรมราชา” ในฐานะททรงทศพธราชธรรมและพระราชกรณยกจตางๆ ในการนศาสนาไดเขาไปมบทบาทในการชวยเสรมสรางอ านาจและบารมแกพระมหากษตรยผานคตเรอง “ราชธรรม” ดงเหนไดจากชดค าศพทเกยวกบบทบาทของกษตรยและค าศพทเกยวกบโครงการของรชกาลท 9

เปนทนาสนใจวาส านกของความเปนชาตเปนสงทตองสอนหรอก าหนดใหประชาชนปฏบตตาม หาใชเปนความคด ความรสกทเกดขนมาเองโดยธรรมชาต เชนเดยวกบการเปนประชาชนหรอพลเมอง ความกาวหนาทางเทคโนโลยและประสบการณท าใหบคคลสามารถ “จนตกรรม” ไดถงความเปนพลเมองโลกไดงายดายมากยงขนซงสวนทางกบนโยบายของรฐพยายามทจะก าหนดและตกรอบหนาทของพลเมองของชาต ซงการก าหนดความหมายอยางเครงครดตายตวกยงสงผลใหเกดความตงเครยดในสงคม ดวยเหตน ตลอดการท างานพจนานกรมของราชบณฑตยสถานจงมการสรางทางเลอกหรอถกทาทายจากปทานกรม ฉบบสอ เสถบตร พจนานกรมฉบบคกฤทธ และพจนานกรมฉบบมตชน

ดวยเหตนแลว พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงตองปรบความหมายของชาตตามการเปลยนแปลงทเกดขนในบรบทของการเมอง ประวตศาสตรและสงคม ขณะทหนวยงานของรฐกมการก าหนดค านยามใหสอดคลองกบความตองการของหนวยงาน ถงทสดแลว พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานอาจมอ านาจเพยงแคเปนแหลงอางองทางภาษา ไมไดมอ านาจเบดเสรจทสามารถบงคบความคดของทกฝายใหเปนไปในแนวทางเดยวกน เนองจากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานนนกมการเปลยนแปลงเนอหาตลอดเวลา และผใชภาษากไมไดยดตดตามความหมายทบญญตโดยราชบณฑตยสถานเทานน

ภาษามการเปลยนแปลง พฒนา และสญหายไดตลอดเวลาเชนเดยวกบความคดและพฒนาการของสงคม การก าหนดกฎเกณฑและมาตรฐานทางภาษาใหมความเปนเอกภาพเปรยบดงการสรางก าแพงทางภาษาทกกขงความคดของราชบณฑตสถานใหไมสามารถหลดพนจากพนธนาการทางภาษาและปดกนไมใหผอนเขามารวมเปนเจาของภาษาอยางแทจรง แมจะตระหนกไดถงความหลากหลายของภาษาในสงคมแตดวยความยดมนในเกยรตประวตศาสตรของราชบณฑตยสถานและอ านาจในการก าหนดลกษณะของภาษาไทยอยางชอบธรรมตามกฎหมาย ผนวกกบการบญญตให “ภาษาเปนสวนหนงของวฒนธรรมไทย” เปนความจรงทางสงคมจงสงผลใหราชบณฑตยสถานใน

Ref. code: 25595408300043MYR

201

ฐานะ “รางทรง” (mentality) ของราชการตองสถาปนาภาษาไทยในแบบพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานขนมา

โดยอดมคตแลว ภาษามาตรฐานของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานตองการทจะก าหนดความรของคนในแงของค าศพท และค านยาม อกทงยงท าหนาทก ากบลกษณะตวอกษร การผสมค า การสะกดทสงผลตอการเขยนและการอานออกเสยงทเปนแบบแผนเดยวกนโดยผานการสรางจนตภาพของภาษาไทยทเปนภาพสะทอนของวฒนธรรมไทย ( Irvine and Gal, 2000) ชาตในความหมายของราชบณฑตยสถานจงไมไดหมายถงพนททมอาณาบรเวณทชดเจน แตเปนความเปนชาตทพยายามเขาไปแทรกอยในส านก สรางอาณาเขตทางความคดอนสงผลตอพฤตกรรมและโลกทศนของพลเมอง ราชบณฑตสถานคงเปรยบดงสภาภาษาทคอยปกครอง ควบคม ก ากบพลเมองผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานหรอรฐธรรมนญภาษาเพอใหพลเมองมคณลกษณะทดตามมาตรฐานของชาต การสอสารภาษามาตรฐานจะชวยใหพลเมองของชาตมสทธ สามารถเขาถงทรพยากร และไดรบสถานะทเหนอกวาประชากรทสอสารภาษาในลกษณะอนๆ เพอชวยด ารงรกษา “ชมชนจนตกรรม” ใหคงอยตอไป (Anderson, 1991)

การพยายามสรางและน าเสนอความหมายของ “ชาต” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงเปนภาพของ “ชาต” ทไมแทจรง หากแตเปน “ชาต” ทซงความหมายนนกอรปขนจากประวตศาสตร การเมองและบรบททางสงคมทเปลยนแปลงไปในแตละยคสมย อาจแตกตางไปจากความหมายของผอนเพราะแตละคนกมนยามความหมายของ “ชาต” ทแตกตางกนไป นอกจากการเปนแหลงอางองทางภาษา อกหนงบทบาทของพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานจงเปรยบเสมอนหนงสอค าศพทประเภทหนง (genre) ทสามารถสะทอนอดมการณภาษาและสภาพสงคมใหปรากฏในค าศพท ค านยาม และตวอยางทน าเสนอในเลม หรอกลาวไดวาผอานสามารถอานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานในฐานะบนทกทางสงคมทแสดงใหเหนความเปนพลวตทงในแงของเนอหาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานและบรบททางสงคม

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานตามความหมายของการศกษาครงนจงเปนเพยงกลไกทสรางความศกดสทธใหแกภาษาส าหรบใชเปนกรอบอางองทางภาษา แตการสรางความหมายของภาษานนถกเตมเตมดวยปฏสมพนธทเกดขนจรงในสงคม ไมวาจะเปนคสนทนา สถานการณซงมบทบาทในการสรางนยามความหมายไดมากกวาการก าหนดหลกการและกฎเกณฑทางภาษา

ทายสดแลว ดษฎนพนธเลมนไมไดมความมงหมายทจะอธบายกฎเกณฑทางภาษาทน าเสนอผานพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ไมไดพยายามทจะจ าแนกประเภทของภาษาหรอระบภาษาไทยทด ไมด หากแตตองการทจะศกษาทมาของความคดทางภาษาอนกอใหเกดภาษาไทยในแบบราชบณฑตยสถานอนกอใหเกดความตระหนกถงความส าคญของภาษาทสงผลตอการสอสาร

Ref. code: 25595408300043MYR

202

ในชวตประจ าวน เพอใหเกดการยอมรบและเคารพความหลากหลายของภาษาทด ารงอยในสงคมไทยโดยมพนฐานมาจากความเขาใจ การศกษาพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานถอเปนเพยงแคสนามหนงในโลกของภาษา ยงมสนามอนๆ ทสามารถศกษาอดมการณภาษาทสงผลตอการใชภาษาในสงคม เชน การเรยนการสอนภาษาในหองเรยน การสอสารภาษาในทองถน ภาษาเฉพาะกลม วรรณกรรมและแบบเรยนตางๆ ทนาสนใจและควรท าการศกษาตอไปในภายภาคหนา

Ref. code: 25595408300043MYR

203

รายการอางอง

หนงสอและบทความในหนงสอ

กระทรวงศกษาธการ. (2558). หลกภาษาและการใชภาษาเพอการสอสาร ชนมธยมศกษาปท 4. กรงเทพฯ: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.

กระทรวงศกษาธการ. (2541). พจนานกรม (ร.ศ.120). กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. กระล าภกษ แพรกทอง. (2547). ววฒนาการของพจนานกรมไทย เอกสารประกอบนทรรศการเรอง

“ววฒนาการของพจนานกรมไทย” เนองในโอกาสฉลองวนสถาปนาราชบณฑตยสถาน ครบ 70 ป. ม.ป.ท.

เกษม วฒนชย. (2557). โรงเรยนคณธรรม. (พมพครงท 8 มกราคม 2559). กรงเทพฯ: ธนธชการพมพ.

โกวท วงศสรวฒน. (2545). ภมรฐศาสตร. นครปฐม: โรงพมพศนยสงเสรมและฝกอบรมการเกษตรแหงชาต ส านกสงเสรมและฝกอบรมก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน.

คกฤทธ ปราโมช. (2539). พจนานกรมฉบบคกฤทธ. กรงเทพฯ: สยามรฐ จตร ภมศกด. (2519). ความเปนมาของค าสยาม, ไทย ลาว และ ขอม และลกษณะทางสงคมของชอ

ชนชาต. กรงเทพฯ: ส านกพมพ ดวงกมล จ ากด. จ านงค ทองประเสรฐ. (2537). 60 ปราชบณฑตยสถาน 31 มนาคม 2537. กรงเทพฯ: บรษท

เพอนพมพ จ ากด. จ านงค ทองประเสรฐ. (2538). ตรรกศาสตร ศลปะแหงการนยามความหมายและการใหเหตผล.

กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. จ านงค ทองประเสรฐ. (2547). วฒนธรรมไทย - ภาษาไทย.

กรงเทพฯ: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. เจรญ อนทรเกษตร. (2527). 50 ปราชบณฑตยสถาน 31 มนาคม 2527.

กรงเทพฯ: บรษท เพอนพมพ จ ากด. ฉววรรณ ประจวบเหมาะ. (2547). ทบทวนแนวทางการศกษาชาตพนธขามยคสมยกบการศกษาใน

สงคมไทย. ใน ฉววรรณ ประจวบเหมาะ (บรรณาธการ), วาดวยแนวทางการศกษาชาตพนธ: (น. 1-126). กรเทพฯ: โอ.เอส. พรนตงเฮาส.

Ref. code: 25595408300043MYR

204

ฉววรรณ ประจวบเหมาะ. (2556). การจ าแนกกลมชาตพนธ : ปญหาและขอเสนอแนะ. เชยงใหม: ส านกงานสงเสรมและสนนบสนนวชาการ 10 (สสว.10).

ชนดา พรหมพยคฆ เผอกสม. (2546). การเมองในประวตศาสตรธงชาตไทย. กรงเทพฯ: มตชน. ชลพร บตรโคต. (4 ตลาคม พ.ศ. 2547). รายงาน “รบ 7 ป-พชต 4 หมนค า พจนานกรมฉบบมตชน

ภาษาไทย “ตวเปนๆ”. มตชน. ณฐพล ใจจรง. (2556). ขอฝนใฝในฝนอนเหลอเชอ. กรงเทพฯ: ส านกพมพฟาเดยวกน. ธงชย วนจจะกล. (พฤศจกายน 2544). จากยคอาณานคมพรางสราชาชาตนยมใหมหรอลทธเสดจพอ

ของกระฎมพไทยในปจจบน. ศลปวฒนธรรม, 23(1), 56-65. ธงทอง จนทรางศ. (2554). พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว. ใน

มลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา. นามานกรมพระมหากษตรยไทย (น.215-219). กรงเทพฯ: มลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา.

ธระพนธ ล. ทองค า (2534). การท าพจนานกรมไทย-ไทย: อดต-ปจจบน (พ.ศ. 2389-2533). กรงเทพฯ: ฝายวจย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธานนทร กรยวเชยร. (2548). ภาษากฎหมายไทย (พมพครงท 10). กรงเทพฯ: โรงพมพตรรณสาร. ธงชย วนจจะกล. (2544). โฉมหนาราชาชาตนยม. กรงเทพฯ: ฟาเดยวกน นววรรณ พนธเมธา. (2559). คลงค า (พมพครงท 7 ฉบบปรบปรง). กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนด

พบลชชง. พฒนา กตอาษา. (2546). ทองถนนยม (Localism). กรงเทพฯ: กองทนอนทร-สมเพอการวจยทาง

มานษยวทยา. มตชน. (2547). พจนานกรมฉบบมตชน. กรงเทพฯ: ผแตง. ยกต มกดาวจตร. (2554). ค าอธบายรายวชา ใน รายละเอยดของรายวชาทฤษฎและวธวทยาศกษา

ภาษากบวฒนธรรม (ม.821) (น. 1). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา.

ยกต มกดาวจตร. (2548). อาน “วฒนธรรมชมชน”: วาทศลปและการเมองของชาตพนธนพนธแนววฒนธรรมชมชน. กรงเทพมหานคร: ฟาเดยวกน.

ราชบณฑตยสถาน. (2503). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: โรงพมพรงเรองธรรม.

ราชบณฑตยสถาน. (2538). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 (พมพครงท 5). กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน.

ราชบณฑตยสถาน. (2527). 50 ป ราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: ม.ป.ท.

Ref. code: 25595408300043MYR

205

ราชบณฑตยสถาน. (2535). รายงานประจ าป 2535 ราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: ม.ป.ท. ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 (พมพครงท 1).

กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชนส. ราชบณฑตยสถาน. (2553). รายงานประจ าป 2553 ราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: พนาเพรส. ราชบณฑตยสถาน. (2556). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (พมพครงท 2).

กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชนส. วรเจตน ภาครตน. (2557). การใชและการตความกฎหมาย : พเคราะหในทางกฎหมายมหาชน. ใน

เอกสารประกอบการบรรยาย ค าสอนวาดวยรฐและหลกกฎหมายมหาชน (พมพครงท 2) (น.1-33). กรงเทพฯ : โครงการต าราและเอกสารประกอบการสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ฌอง-เบอนวต นาโด. (2552). ฝรงเศส ฝรงแสบ (กตยา สขประสบ และอาจนต อนรกษพงศธร, ผแปล). กรงเทพฯ: ฟรฟอรม.

ฌอง-เบอนวต นาโด. (2554). ฝรงเศสทสดในโลก (มณทชา ปยะสกลชย และสรตน ปญญวรญาณ, ผแปล).กรงเทพฯ: ฟรฟอรม.

สายชล สตยานรกษ. (2548). การเมองและการสรางความเปนไทยโดย ม.ร.ว.คกฤทธปราโมช. กรงเทพฯ: มตชน

สเนตร ชตนธรานนท. (2557). สถานะองคความรดานอษาคเนยในสงคมไทย. ใน สเนตร ชตนธรานนท และคณะ (บรรณาธการ). ชาตนยมในแบบเรยนไทย. กรงเทพฯ: มตชน.

สรพศ ทวศกด. (2559). พทธศาสนาในอาเซยน : Paradox ภายในรฐกบศาสนจกรไทย. ใน มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร รวมกบ มลนธโตโยตาประเทศไทย, การสมมนาวชาการประจ าป 2559/2016 ASEAN: Siam-Thailand + Japan + China and + India (น.1-28). พะเยา: มหาวทยาลยพะเยา.

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2499). ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112. สรกล อดลยานนท. (4 ตลาคม 2547). 7 ป 10 ลานบาท กวาจะเปน “พจนานกรมฉบบมตชน”.

ขาวสด สอ เสถบตร. (2552). New Model Thai-English Dictionary (พมพครงท 2).

กรงเทพฯ: พรมา พบบลชชง. ศาลรฐธรรมนญ. (2551). ค าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 12-13/2551.

Ref. code: 25595408300043MYR

206

ศภวฒน เกษมศร, พลตร หมอมราชวงศ. (2554). สถาบนพระมหากษตรยกบประเทศไทย. ใน มลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา. นามานกรมพระมหากษตรยไทย (น. 6-10). กรงเทพฯ: มลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา.

อคน รพพฒน, ม.ร.ว. (2527). สงคมไทยในสมยตนกรงรตนโกสนทร พ.ศ. 2325-2416. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร รวมกบ มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

อภชาต สถตนรามย, ยกต มกดาวจตร, นต ภวครพนธ. (2556). รายงานการวจยในชดโครงการทบทวนภมทศนการเมองไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.), แผนงานสรางเสรมการเรยนรกบสถาบนอดมศกษาไทยเพอการพฒนานโยบายสาธารณะทด (นสธ.) สถาบนศกษานโยบายสาธารณะมหาวทยาลยเชยงใหม (PPSI).

บทความวารสาร ชวตรา ตนตมาลา. (2556). “ภษสกอยป” (ภาษาสกอย) : วฒนธรรมอบตการณ. วารสารสถาบน

วฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 14(2), 122-131. ชยอนนต สมทรวณช. (2554). พระบาทสมเดจพระเจาอยหว กบความอยดมสขในสงคมไทย. วารสาร

สถาบนวฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 12(2), 5-9. นตยา กาญจนวรรณ. (2551). อกขราภธานศรบทของหมอบรดเลย. วารสารราชบณฑตยสถาน,

2551. ณรงคกรรณ รอดทรพย ภศษฐ แสวงกจ และ นพทธพงศ พมมา. (2557). คตไตรภมกบการสรางพระ

เมรและพระเมรมาศ. วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ สราษฎรธาน, 6(2), 33-46.

พรเพญ ฮนตระกล. (2546). พฒนาการของลทธชาตนม. วารสารอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 26(1), 11-57.

พฒนา กตอาษา. (2550). ความเปนอนจจงของพทธไทย: จากสงตกทอดผกพนจากอดต ถงความทนสมย และการแตกตวออกเปนเศษเสยง. วารสารสงคมศาสตร, 19 (1), 132-180.

พนผล โควบลยชย. (2556). การตอรองเชงอ านาจและการเปลยนแปลงความหมายของผดไทย: จากเมนชาตนยมสอาหารไทยยอดนยม. วารสารภาษาและวฒนธรรม, 32 (2), 75-94.

Ref. code: 25595408300043MYR

207

ราชบณฑตยสถาน. (มถนายน 2525). รายงานการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 6/2525. ใน ราชบณฑตยสถาน การประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 6/2525. ราชบณฑตยสถาน.

ราชบณฑตยสถาน. (กนยายน 2542). รายงานการประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 16/2542. ใน ราชบณฑตยสถาน การประชมราชบณฑตส านกศลปกรรม ครงท 16/2542. ราชบณฑตยสถาน.

ราชบณฑตยสถาน. (2533). เรองของพจนานกรม สารานกรม อกขรานกรม และ อนกรมวธาน. จดหมายขาวราชบณฑตยสถาน, 2.

ราชบณฑตยสถาน. (2553). ปลาวาฬ. บทวทยรายการ ร รก ภาษาไทย, ออกอากาศทางสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย เมอวนท 13 เมษายน พ.ศ. 2553 เวลา 7.00-7.30 น.

ราชบณฑตยสถาน. (2535). หลกเกณฑการทบศพทภาษาองกฤษ ภาษาฝรงเศส ภาษาเยอรมน ภาษาอตาล ภาษาสเปน ภาษารสเซย ภาษาญปน ภาษาอาหรบ ภาษามลาย ฉบบราชบณฑตยสถาน. จดหมายขาวราชบณฑตยสถาน.

ราชบณฑตยสถาน. (2555). ราชบณฑตยสถานยนยน ไมแกค ายมจากภาษาองกฤษในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. ขาวประชาสมพนธ.

ราชบณฑตยสถาน. (2542). หลกเกณฑการถอดอกษรไทยเปนอกษรโรมนแบบถายเสยง. ประกาศราชบณฑตยสถาน.

ราชบณฑตยสภา. (2559). การอานพระนามตามพระสพรรณบฏของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช. ประกาศราชบณฑตยสภา 26 ตลาคม 2559.

ราชบณฑตยสภา. (2560). ค าเกยวกบ “เพศ” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. ขาวประชาสมพนธ. วรรณไวทยากร, ม.จ. (2475). ปาฐกถาพเศษเรองสยามวพากย. วทยาจารย, 33(1), 67. วทยานพนธ ชนดา ชตบณฑตย. (2547). โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร: การสถาปนาพระราชอ านาจน า. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา.

Ref. code: 25595408300043MYR

208

บญธรรม กรานทอง. (2547). การวเคราะหลกษณะศพทบญญตจากภาษาองกฤษของราชบณฑตยสถานและลกษณะรปแบบทปรากฏในกลมผใชตามแนวสทวทยา. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะศลปศาสตร.

บญเรอน จนทรชผล. (2528). วเคราะหพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, คณะศกษาศาสตร.

ประสทธ กาพยกลอน. (2526). รายงานการวจยเรองวเคราะหการจดความหมายประจ าค า (lexical meaning) ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493. (วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต). มหาวทยาลยรามค าแหง, คณะมนษยศาสตร. พมพาภรณ บญประเสรฐ. (2555). วาทกรรมชาตนยมของรฐบาลไทย ตงแต พ.ศ. 2475 ถง พ.ศ.

2550. (วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต). มหาวทยายงเกษตรศาสตร, บณฑตวทยาลย. ศรมตร ประพนธธรกจ. (2551). ความสมพนธไทย-ลาวในสอบนเทงไทย: ศกษากรณการประกอบ

สรางอตลกษณความเปนลาวจากภาพยนตรเรอง “หมากเตะโลกตะลง” (วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร.

อรยานวตน สมาธยกล. (2550). การเปลยนแปลงส านวนในพจนานกรมไทย. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาสารคาม, คณะศกษาศาสตร.

สออเลกทรอนกส กระทรวงวฒนธรรม. (2559). ภาษาไทยยคจอมพลป.พบลสงคราม. สบคนจาก

http://www.m-culture.go.th/young/ewt_news.php?nid=261&filename=index กระทรวงวฒนธรรม. (2560). ประวตกระทรวงวฒนธรรม. สบคนจาก

http://www.m-culture.go.th/th/ewt_news.php?nid=3092 บบซไทย. (2559). ใครคอ Ang moh: พจนานกรมออกซฟอรดบญญตศพทองกฤษแบบสงคโปรและ

ฮองกง. สบคนเมอวนท 15 พฤษภาคม 2559, จาก https://www.facebook.com/ BBCThai/posts/1773371179550581:0

เบญจมาส แพทอง. (ม.ป.ป.). การยกยองวรรณคดไทย: วรรณคดสโมสร. สบคนจาก http://readgur.com/doc/2076799/การยกยองวรรณคดไทย---วรรณคด

Ref. code: 25595408300043MYR

209

ปเตอร เอ. แจคสน. (2533). บทบาทของพทธศาสนาและสถาบนสงฆในการใหความชอบธรรมทางการเมอง: ศกษากรณพทธศาสนาของชนชนกลางไทยในเมอง. สบคนจาก http://www.library.polsci.chula.ac.th/dl/fd93a653ae37dd2cb7e117 bcf9b3378c

พล อฏฐารมณ. (2559). จาก “สยาม” มาเปน “ไทย” แลวท าไม “ไทย” จงตองม “ย.” สบคนจาก https://www.silpa-mag.com/club/art-and-culture/article_2224

มตชน. (2555). ครลลลคานราชบณฑตแกวธเขยน 176 ค าศพทลกครงองกฤษหวงโกลาหลสรางความสบสน. สบคนจาก http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid= 1349058056&grpid=00&catid=00

ยกต มกดาวจตร. (2555). สนทนากบราชบณฑต (อยางย าเกรงเบาๆ). [Web blog message]. Retrieved from http://blogazine.in.th/blogs/yukti-mukdawijitra/post/3640

ราชกจจานเบกษา. (2488). พระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ยกยอง ปรด พนมยงค เปนรฐบรษอาวโส สบคนจาก http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2488/ A/070/699.PDF

วารณ โอสถารมย. (2556). ผประศาสนการและอธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร (พ.ศ. 2477-2556) : ประวต ชวต ความคด และการท างาน. สบคนจาก http://cwweb2.tu.ac.th/ emc/shelftu/@tubookshelf3/pdf/5_wanwitayakorn.pdf

สมาคมฝรงเศส. (2560). ท าไมตองเรยนภาษาฝรงเศส. สบคนจาก http://afthailande.org/th/ pourquoi-apprendre-le-francais-2/

สายชล สตยานรกษ. (ม.ป.ป.). การสราง “ความเปนไทย” กระแสหลก และ “ความจรง” ท “ความเปนไทย” สราง. สบคนจาก http://www.fringer.org/wp-content/writings/ thainess.pdf

สายชล สตยานรกษ. (2551). การสราง “วธคดเกยวกบสงคมและวฒนธรรมไทย” รชกาลท 6: ปญหาใหญในการนยามชาตไทยและความเปนไทย. สบคนจาก http://v1.midnightuniv.org/midnight2544/0009999441.html

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. (2560). ส านกงานราชบณฑตยสภา. สบคนจาก http://moc.ocsc.go.th/moc/sites/default/files/06_1_ khmuulthawaip_23.pdf

Divas Café. (2555). “ภาษาสกอย” ท าภาษาไทยวบต หรอ พลวตทางภาษา?. รายการ Divas Cafe สถานโทรทศน VOICE TV ออกอากาศวนท 19 กรกฎาคม 2555.

Ref. code: 25595408300043MYR

210

ASTV ผจดการรายวน. (2555). เปดใจราชบณฑตฯ “อยากเขยนแบบผดๆ กเรองของพวกคณ. สบคนจาก http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID= 9550000121006

ASTV ผจดการออนไลน. (2551). ปธ.สหภาพไทรอมพถกเลกจาง บ.รองศาล ระบใสเสอ “ไมยนฯ” ออก NBT ท าเสยชอ. สบคนจากhttp://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx? News ID=9510000089860

ThaiPR.net. (2557). นานมบคสชวนคนไทยรรกภาษาไทย มพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ตดบานไวเปนคมอ. สบคนจากhttp://www.ryt9.com/s/prg/ 1856063

สมภาษณ กาญจนา นาคสกล. ราชบณฑตกตตมศกด ราชบณฑตยสถาน. (7 กมภาพนธ 2560). สมภาษณ. จ านงค ทองประเสรฐ. ราชบณฑตกตตมศกด ราชบณฑตยสถาน. (10 กมภาพนธ 2560). สมภาษณ. จ านงค ทองประเสรฐ. ราชบณฑตกตตมศกด อาคารนานมบคสเฮาส. (11 มนาคม 2557). สมภาษณ. นกวรรณศลประดบช านาญการ. ราชบณฑตยสถาน. (22 พฤศจกายน 2555). สมภาษณ. นกวรรณศลประดบปฏบตการ. ราชบณฑตยสถาน. (22 พฤศจกายน 2555). สมภาษณ. อาจารยผเชยวชาญภาษาไทย. ราชบณฑตยสถาน. (15 กมภาพนธ 2560). สมภาษณ. Books and Book Articles Althusser, L. (1970). Ideology and Ideological State Apparatuses. In Althusser, L. (Ed.),

Lenin and Philosophy and other Essays. (pp. 127-186). New York: Monthly Review Press.

Anderson, B. (1991). Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationalism (2nd editions). London and New York: Verso.

Austin, J.L. (1962). How to Do Things with Words. Cambridge: Oxford University Press. Bisewski, H. (2011). The OED and l’Academie Francaise: A contrastive analysis of

language politics in the United States and France. Proceedings of the National Conference on Undergraduate Research (NCUR). USA: University of Texas at Austin.

Ref. code: 25595408300043MYR

211

Blommaert, J. and Verschueren, J. (1998). The Role of Language in European Nationalist Ideologies. In Bambi, B. (Ed.), Language Ideologies Practice and Theory. (pp. 189-210). New York: Oxford University Press.

Boas, F. (1911). Introduction. Handbook of American Indian Languages. Bureau of American Ethnology, Bull. 40, part1. Washington, DC.: Smithsonian Institution.

Boas, F. (1964) [1911]. Linguistics and Ethnology. In Hymes, D. (Ed.), Language in Culture and Society: A Reader in Linguistics and Anthropology. (pp. 15-26), New York: Harper and Row.

Bourdieu, P. (1997). Outline of A Theory of Practice. United Kingdom: Cambridge University Press. Bourdieu, P. (1993). The Field of Cultural Production. US: Columbia University

Press. Bourdieu, P. (1983). Language and Symbolic Power. Oxford: Polity Press. Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital. In J. Richardson (Ed.), Handbook of

Theory and Research for the Sociology Of Education (pp. 241-258). New York: Greenwood.

Cohn, Bernard S. (1928). Colonialism and Its Forms of Knowledge. New Jersey: Princeton University Press.

Diller, A. (1991). What Makes Central Thai a National Language?. In Reynolds C.J. (Ed.), National Identity and Its Defenders Thailand, 1939-1989 (pp. 86-131). Thailand: Silkworm Books.

Diller, A. (1985). High and low Thai: views from within. In Bradley D. (Ed.), Papers in Southeast Asian Linguistics (pp. 51-76). Pacific Linguistics, the Australian National University.

Durkheim, E. (1915). The Elementary Forms of the Religious Life: A Study in Religious Sociology. New York: The Free Press.

Errington, J. (1998). Indonesian(‘s) Development: On the State of a Language of State.In Language Ideologies Practice and Theory. (pp. 271-284). New York: Oxford University Press.

Ref. code: 25595408300043MYR

212

Fabian, J. (1986). Language and Colonial Power. New York: Cambridge University Press.

Geertz, C. (1966). “Religion as a Cultural System” In M. Banton (Ed.), Anthropological Approaches to the Study of Religion (pp. 16-23). London: Tavistock.

Gellner, E. (1983). Nations and Nationalism. New York: Cornell University Press. Gellner, E. (1964). Thought and Change. Chicago: University of Chicago Press. Goebel, Z. (2010). Language, Migration, and Identity: Neighborhood Talk in

Indonesia. United Kingdom: Cambridge University Press. Goody, J. (1968). Literacy in Traditional Societies. Great Britain: Cambridge

University Press. Gunaratne, A. (2002). Many Tongue, One People: The making of Tharu identity in

Nepal. Ithaca: Cornell University Press Hobsbawm, E.J. (1992). Nations and nationalism since 1780 (2nd ed.). United

Kingdom: University Press, Cambridge. Hymes, D. (1970). Method and Theory in Linguistics. The Hague: Mouton. Hymes, D. (1974). Ways of Speaking. In R. Bauman and J. Sherzer (Eds.), Explorations

in the Ethnography of Speaking (pp. 433-451). Cambridge University Press. Irvine, J. (1998). Ideologies of Honorific Language. In Language Ideologies Practice and

Theory. (pp. 51-67). New York: Oxford University Press. Irvine, J. & Gal, S. (2000). Language ideology and linguistic differentiation. In A. Duranti

(Ed.), Linguistic anthropology: A reader (2nd ed.) (pp. 402–434). Oxford: Wiley-Blackwell (an imprint of John Wiley & Sons Ltd).

Kulick, D. (1998). Anger, Gender, Language Shift, and the Politics of Revelation in a Papua New Guinean Village. In Language Ideologies Practice and Theory. (pp. 87-102). New York: Oxford University Press.

Lippi-Green, R. (2004). Language ideology and language prejudice. In E. Finegan & J. R. Rickford (Eds.), Language in the USA: Themes for the twenty-first century (4th ed.) (pp. 289–304). Cambridge, UK: Cambridge University Press.

Ref. code: 25595408300043MYR

213

Mertz, E. (1998). Linguistic Ideology and Praxis in U.S. Law School Classrooms. In Language Ideologies Practice and Theory (pp. 149-162). New York: Oxford University Press.

Mugglestone, L. (2011). Dictionaries: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press. Nader, Laura. (1972). Up the Anthropologist: Perspectives Gained from Studying Up. In Hymes, D. (Ed.), Reinventing Anthropology (pp. 284-311). New York: Pantheon

Books. Reynolds, Craig J. (1991). National Identity and Its Defenders. Thailand: Silkworm

Books. Salomon, F. (2004). The Cord Keepers. London: Duke University Press. Sapir, E. (1939). Language, an introduction to the study of speech. New York: Harcourt, Brace Sapir, E. and Swadesh, M. (1964) [1946] American Indian Grammatical Categories. In

Hymes, D. (Ed.), Language in Culture and Society: A Reader in Linguistics and Anthropology (pp. 101-111). New York: Harper and Row.

Saussure, F. (1951). Course in General Linguistics. Charles B. and Albert S. in collaboration with Albert R. (Eds.) Wade B. (Trans.), New York: McGraw-Hill Book Company.

Schieffelin, B., Woolard, K., and Kroskrity, P. (1998) Language Ideologies: Practice and Theory. New York: Oxford University Press.

Scott, James C. (1998). The Directive for a Standard, Official Language. In Seeing Like a State (pp. 72-83). Yale University Press.

Searle, John R. (1969). Speech Acts. In P. Cole and J. L. Morgan (Eds.), Syntax and Semantics, vol.3 (pp. 59-82). New York: Academic Press.

Searle, John R. (1995) [1969] Expression, Meaning and Speech Act. In Speech Act: An Essay in the Philosophy of Language (pp. 23-53). New York: Cambridge University Press.

Vološinov, V.N. (1986) [1973, 1930 in Russian]. Marxism and The Philosophy of Language. In L. Matejka and I.R. Titunik (Trans.). New York: Seminar Press, INC.

Ref. code: 25595408300043MYR

214

Weber, E. (1976). Peasants into Frenchmen: The Modernization of Rural France, 1870-1914. California: Stanford University Press.

Williams, R. (1977). Marxism and Literature. Oxford: Oxford University Press. Williams, R. (1983). Keywords. New York: Oxford University Press. Woolard, K. (1998). Introduction: Language ideology as a field of inquiry. In B. B.

Schieffelin, K.A. Woodlar, P. V. Kroskrity (Eds.) Langauge Ideology as a Field of Inquiry. New York: Oxford University Press.

Journals Black, Steven P. (2013). Linguistic Anthropology in 2012: Language Matter(s).

American Anthropologist. 115(2), 273-285. Kasian Tejapira. The Irony of Democratization and the Decline of Royal Hegemony in

Thailand. Southeast Asian Studies. 5(2), 219-237. Searle, John R. (1976). The Classification of Illocutionary Acts. Language in Society.

5(1), 1-23. Silverstein, M. (1979). Language structure and linguistic ideology. The elements: A

parasession on linguistic units and levels. 193-247. Smith-Hefner, Nancy J. (2009). Language Shift, Gender, and Ideologies of Modernity in Central Java, Indonesia. Journal of Linguistic Anthropology. 19(1), 57-77. Woolard, K. & Schieffelin, B. (1994). Language ideology. Annual Review of

Anthropology. 23, 55-82. Woolard, K. (1992). Language ideology: Issues and approaches. Pragmatics, 2(3),

235–249. Theses Hakala, Walter Nils. (2010). Diction and Dictionaries: Language, Literature, and

Learning in Persianate South Asia. (Doctoral dissertation). University of Pennsylvania.

Ref. code: 25595408300043MYR

215

Thanapol Limapichart. (2008). The Prescription of Good Books: The Formation of the Discourse and Cultural Authority of Literature in Modern Thailand (1860s – 1950s). (Doctoral dissertation). University of Wisconsin-Madison.

Vitalich, Kristin Leigh. (2005). Lexicographical Doxa: The Writing of Slavic Dictionaries in the Nineteenth Century. (Doctoral dissertation). University of California.

Electronic Media

Basso, Keith H. (2009, last updated 2009 Oct 28). Semantic Aspects of Linguistic Acculturation. Retrieved from http://onlinelibrary.wiley.com/ doi/10.1525/ aa.1967.69.5.02a00030/pdf

Cambridge University Press. (2017). Cambridge Dictionary. Retrieved from http://www.dictionary.cambridge.org

Hélène Carrère d'Encausse. (2011, last updated 2011 Nov 25). À quoi sert l'Académie française?. Retrieved from http://www.lepoint.fr/grands-entretiens/helene-carrere-d-encausse-a-quoi-sert-l-academie-francaise-25-11-2011-1400482_326.php

Le Parisien. (2016, last updated 2016 May 12). Les youtubeurs et la twittosphère arrivent dans le dico. Retrieved from http://www.leparisien.fr/ societe/les-youtubeurs-et-la-twittosphere-arrivent-dans-le-dico-12-05-2016-5788229.php

NG, Patrick. (2011). Language Planning in Action: Singapore’s Multilingual and Bilingual Policy. Retrived from http://nirr.lib.niigata-u.ac.jp/bitstream/ 10623/37564/1/1-RJAPS30_Singapores.pdf

Patel, Aakar. (2014, last updated 2014 August 31). What exactly is Hindu rashtra?. Retrieved from http://tribune.com.pk/story/755851/what-exactly-is-hindu-rashra/

Simpson, John. (2016, last updated 2016 Oct 24). Stop Stereotyping Lexicographers!. Retrieved from http://lithub.com/stop-stereotyping-lexicographers

Ref. code: 25595408300043MYR

216

Tambiah, Stanley Jeyaraja. (1990). Magic, Science, Religion, and the Scope of Rationality. Retrieved from https://assets.cambridge.org/ 97805213/76310/ excerpt/ 9780521376310_excerpt.pdf

World Economic Forum. (2016, last updated 2016 Dec 2). These are the most powerful languages in the world. Retrieved from https://www.weforum.org/ agenda/2016/12/these-are-the-most-powerful-languages-in-the-world

The Guardian. (2012, last updated 2012 Nov 26). Former OED editor covertly deleted thousands of words, book claims. Retrieved from http://www.guardian.co.uk/ books/2012/nov/26/former-oed-editor-deleted-words

Ref. code: 25595408300043MYR

217

ประวตผเขยน

ชอ นางสาวมานตา ศรสตานนท วนเดอนปเกด 22 เมษายน 2526 วฒการศกษา

ปการศกษา 2552: ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารงานวฒนธรรม) มหาวทยาลยธรรมศาสตร ปการศกษา 2547: อกษรศาสตรบณฑต (ภาษาองกฤษ) มหาวทยาลยศลปากร (เกยรตนยมอนดบ 2)

ต าแหนง อาจารยประจ าสถาบนวจย พฒนา และสาธตการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ทนการศกษา ปการศกษา 2558: ทนอดหนนการท าวทยานพนธ เพอน าไปสการตพมพเผยแพร ประจ าปการศกษา 2558 มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผลงานทางวชาการ

มานตา ศรสตานนท. (2559). การศกษาเปรยบเทยบอดมการณทางภาษาในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน และพจนานกรมฉบบมตชน . ใน มหาวทยาลยบรพา, คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร, การประชมวชาการมนษยศาสตรและสงคมศาสตร ครงท 10 ประจ าป 2559 (น.139-157) . ชลบร : คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพา.

ประสบการณท างาน 2557 - ปจจบน: อาจารยประจ าสถาบนวจย พฒนา

และสาธตการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ