İş Sağlığında Güncel

Konular

Dr. Özkan Kaan KARADAĞ (MD)

İş Sağlığı (Halk Sağlığı) Uzmanı (MSc)

Kamu Yönetimi Uzmanı (MSc)

DERSİN AMACI

• Bu dersin sonunda katılımcılar iş sağlığında güncel

konular hakkında bilgi sahibi olacaklardır.

• Öğrenim hedefleri

– Türkiye’de önemli iş sağlığı sorunlarıyla ilgili bilgi sahibi olmaları

– İş sağlığında yeni konular hakkında bilgi sahibi olmaları

SİLİKA

• Kristal halinde silika veya kuvars (SiO2) birçok jeolojik kayının içeriğinde bulunan çok yaygın bir maddedir.

• Plajlardaki kumun %50’sinden fazlası

• Solunması silikozis denilen hastalığa yol açar. Silikozis, akciğer dokularının fibrozisiyle oluşur.

– Solunan havadaki toz yoğunluğu;

– Tozun içinde serbest silika miktarı

– Etkilenme süresi.

• Birçok işyerinde silikaya maruz kalınabilir. Taşocakları, madenler, kumlama işleri, seramik üretimi, cam üretimi, çimento üretimi, tuğla üretimi gibi.

SİLİKA

Taş kesme işinde silika maruziyeti

HSEHSE

SİLİKA

Taş ocakları…Açık maden ocakları…

Wikimedia Commons

Wikimedia Commons

SİLİKA

ASBEST

• Asbest, tabiatta doğal olarak bulunan ve lifsi (iğsi) yapıda olan bir mineral grubuna verilen ortak isimdir. Asbest grubunda yer alan minerallerin temel ortak özelliği lifsi yapıda olmalarıdır.

• Bazı köylerimizin çevresinde gri, kirli beyaz, kirli yeşil renkte, lif lif, hafif nemli ve yağlı bir toprak çeşidi olabilir. Bu toprak çeşidine değişik yörelerde değişik isimler verilir: Aktoprak, geven toprak, höllük, ceren, çorak toprak, gök toprak gibi.

AKTOPRAK / GEVEN TOPRAK / ÇORAK TOPRAK / HÖLLÜK TOPRAK / CEREN

TOPRAK / GÖKTOPRAK

• Lifsi minerallerin boy : en oranı 3’ten fazladır.

• Yani boyları enlerinden en az 3 misli veya daha fazla uzundur.

• Asbest mineralleri bu lifsi yapısal özellikleri nedeniyle “fibröz mineraller” olarak da anılırlar

GÜZEL KOKU, YAZIN SERİN EV, KIŞIN SICAK EV.

•Akciğer zarı kanseri – mezotelyoma

•Akciğer kanseri

•Akciğerde iyi huylu su toplanması

•Akciğer zarında kireçlenmeler

•Karın zarı kanseri

ASBEST TEMASI HANGİ HASTALIKLARAYOL AÇAR

ASBEST KULLANIMIISI YALITIMI

YANMAZ GİYSİ

ÇATI DÖŞEMESİ

ASBEST KULLANIMI

YER DÖŞEMESİ

BALATAASBESTLİ ÇİMENTO BORU

MAKİNE ÜRETİMİ MİNERAL FİBERLER (MMMF)İNSAN ÜRETİMİ MİNERAL FİBERLER (MMF)

• Sentetik (doğal olmayan) lifler asbest liflerinin yerine kullanılmaktadır.

• Cam, kaya yada cürufun ısı altında işlenmesiyle elde edilir. Cam yünü, seramik yünü, kaya yünü gibi adlarla endüstride kullanılır.

• Dokunabilir ve ısı ve kimyasallara karşı iyi bir yalıtım sağlayabilir.

• Lifleri deri ve gözde tahriş oluşturabilir. Solunması halinde üst solunum yollarında tahriş oluşturabilir.

• İlk karşılaşmada oluşan tahriş etkisi şiddetli olabilir. Bazı ciltler zamanla alışkanlık geliştirir ve uyum sağlar. Bazen sırf tahriş etkisi nedeniyle iş değişikliği gerekebilir.

• Hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sentetik liflerinde asbest kadar olmasa da akciğer kanserine yol açabileceğini göstermiştir.

• Akciğerlerde fibrosis etkisi konusunda bir bulgu yoktur.

KAYNAK İŞİ

Wikimedia CommonsWikimedia CommonsWikimedia Commons

KAYNAK DUMANI

• İnce partiküller ve gazlar içerir.

• Risk düzeyi duman bileşimi, duman

yoğunluğu, maruz kalma süresiyle ilgilidir.

KAYNAK DUMANI

Önemli sağlık etkileri:

• Solunum yollarında tahriş

• Metal dumanı ateşi

• Sistemik zehirlenmeler

• Uzun süre etkilenilirse kronik etkiler

ARK KAYNAĞI

Wikimedia Commons

Metallerin içeriği

Elektrodun içeriği

Metal üzerindeki malzemelerin yanması

TIG KAYNAĞI

Wikimedia Commons

Tungsten elektrod kaynağıdır.

Örtücü gaz altında yapılır.

Doldurucu metal kullanılır (Filler Rod)

Eritilen doldurucu iki metal bölümü birleştirir.

Doldurucunun içeriği önemlidir.

KAYNAK İŞİNDE DİĞER ÖNEMLİ TEHLİKELER

• Kaynak işinde UV ışın ortaya çıkar

– Gözler ve deri üzerine etkileri

– Kimyasal tepkimeler: Ozonu NO’ya çevirir.

• Elektrik

• Yakıcı, patlayıcı, zehirli gazlar kullanılabilir

• Sıçrayan sıcak parçalar

İZOSİYANAT

• İzosiyanatlar, oda sıcaklığında sıvı veya katı olabilirler. Esas

olarak poliüretanlar, köpükler, yapıştırıcılar, vernikler ve

boyaların üretiminde kullanılmaktadırlar.

• Cilt ve mukoza için tahriş edicidierler. Solunum sistemini

önemli düzeyde etkilerler. Mesleki astımın en sık rastlanan

nedenlerinden biridir. Çalışanda duyarlılık gelişirse çok küçük

etkilenmeler bile ciddi astım krizleri ve ölümlere yol açabilir.

İzosiyanatlar

Solventlerin kullanıldığı boya püskürtme işinde izosiyanat

etkilenmesi görülür.

HSE

İzosiyanatlar

• İzosiyanat duyarlılığı arttırır. En önemli etkisi astımdır. Astım hava yollarının (bronşların) başlangıçta geri dönüşlü ancak sonrasında kalıcı daralmasıdır.

• Bir kere yerleşince astım tedavisi zor ve pahalıdır.

• Mesleki astıma yol açabilecek diğer maddeler arasında organik tozlar sayılabilir

– ORGANİK TOZLARA ÖRNEK VEREBİLİRMİSİNİZ?

Organik tozlara örnek

AĞAÇ TOZU

Ahşap zımparalama işi Ahşap kaplama yapıştırması

Wikimedia CommonsWikimedia Commons

AĞAÇ TOZU

• Ahşap işlenmesi örneğin kesilmesi yada delinmesi sırasında ortaya çıkan çok çeşitli ağaçlara ait tozlardır.

• Tehlike tozun deri teması ve solunmasıyla ilgilidir.

• İşlenen ahşabın elde edildiği ağaç, tozun miktarı, ek etkilenmeler (örneğin izosiyanatlı vernikler), etkilenme süresine göre etkilenme değişir.

– Dermatit

– Solunum yolları, Konjoktiva tahrişi

– Burun mukozasında tahrişin sürekliliği burun mukozası kanserlerine yol açabilir. (Özellikle mukoza tahrişinin sürekliliği kanser gelişimine yol açabilir. Burun, sinüsler, yutak, gırtlak mukozayla kaplıdır.)

PETROL ÜRÜNLERİ

• Motor Yağları: – Tahriş edicidir– Deri yağlarını uzaklaştırırlar– Yağların pulvarize olduğu çalışma alanlarında solunması solunum yolları ve göz tahrişine yol açar.– Bazılarının ek kimyasallar içerdiği unutulmamalıdır. Bunlara bağlı toksik etkiler görülebilir.

• Benzin– Deri tahrişi– Deri yağlarını uzaklaştırır– Toksik eklentiler olabilir. Örneğin tetraetil kurşun.

• Benzen– Deri yağlarını uzaklaştırır– Tekrarlı etkilenmelerde dermatit gelişebilir.– Sinir sistemi için toksik etkisi vardır.– Kan yapım sistemine toksik etkisi vardır.– Uzun süreli etkilenmeler kan kanserine yol açabilir.

PETROL ÜRÜNLERİ

Motor yağları

Steve Bailey

PETROL ÜRÜNLERİ

Tanker uçucu solventlerle yükleniyor

Source: Steve Bailey

SERT METAL – ELMAS UÇ

• Tungsten karbid ve kobalt içerir

• Metallerin kesilmesi, delinmesi,

soyulması işleri yapılır.

• Tozlaşan kobalt ve tungsten

solunum yolları tahrişi ve

kanserlere yol açabilir.

KROM

• Çelik grisi renklidir. Eklendiği alaşımlara parlak rengini verir.

• Alaşımlarda ve galvaniz işinde kullanılır

– Deride tahriş, allerji, nokta ülserleri

– Solunum yollarında tahriş

– Burun mukozasında yaralar, septum delinmesi

– Kanser

KROM

Steve Bailey

Steve Bailey

Elektrokaplama (Galvaniz) Tankları

KURŞUN

• Aşınmaya karşı direnç oluşturan, kolay şekil alan bir metaldir.

• İnşaat sanayinde, batarya, mermi ve ağırlık üretiminde yaygın olarak

kullanılmaktadır.

• Toksik etkisi dikkat çekicidir:

• Tekrarlı etkilenmelere bağlı uzun dönemde ortaya çıkan toksik etkileri

belirgindir. Yavaş alınır ve vücutta kemik dokuda birikir.

– Bazı organik kurşun bileşikleri deri tarafından emilebilirse de temel alınma yolu

solunum ve sindirimdir.

– Karın ağrısı, uyuşukluk, kişilik değişiklikleri, kansızlık gelişebilir

– Uzun süreli yüksek dozlu etkilenmeler böbrek, karaciğer zararı oluşturabilir. Ölümle

sonuçlanabilir.

– Özellikle çocuklarda beyin hasarı oluşturabilir.

KURŞUN

Kurşun geri dönüşümü. Aküler eritiliyor.

Wikimedia Commons

‘Take Home’ kavramı

• Eve götürmek ne kadar mümkün?

California, 1998

Lead poisoning in furniture workers and

their families

Father 46 µg/dL

18-month-old child BLL 26 µg/dL

4-month-old daughter BLL 24 µg/dL

two refinishers BLLs of 29 and 54 µg/dL,

the four carpenters BLLs of 46, 46, 47, and 56 µg/dL.

Take Home Lead Exposure

MMWR - April 06, 2001 / 50(13);246-8

Nanopartiküller

• Sınır tanımayan ‘küçüklük’

Değişen İş Sağlığı Politikaları

• 1800- İşçi sağlığını bilerek kaybediyor

• 1900- Kaçınılmazlık da var…

• 1950- İşçi dikkatli davransın kaza olmasın

• 1980- İşçi dikkatsiz olsa da kaza olmamalı

• 2000- İşçi istese de kaza olmamalı

İLGİ VE DİKKATİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜR

EDERİM

SINAVDA

BAŞARILAR

DİLERİM