รายงานการศึกษาวิจัย...

รายงานการศกษาวจย

บทเรยนวธพจารณาและคาพพากษาคดความท�ดน

คณะทางานวจย

นายสมนก ตมสภาพ

นายกฤษดา ขนณรงค

นางสาวฐตวรดา ธรรมพรยะกล

จดทาโดย

กลมปฏบตงานทองถ�นไรพรมแดน

สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

สารบญ

หนา

บทท 1 บทนา 1

ทมาและวตถประสงคการศกษา 3 กรอบการศกษาและแนวการวเคราะห 3 พ %นทการศกษา 5 ทมวจยและทปรกษา 5

บทท 2 คาพพากษาคดทดนปาไม ผลกระทบตอวถชวตและวฒนธรรมชมชน 6

คาพพากษาคดทดนปาไม 7 ภาพรวมผลกระทบตอวถชวตและวฒนธรรมชมชน 61

บทท 3 วเคราะหขอกฎหมายทใชดาเนนคดและวนจฉยพพากษา 86

สทธแหงรฐและสทธทางธรรมชาต 86

การทบทวนและวเคราะหขอกฎหมายทใชดาเนนคดและวนจฉยพพากษา 89

การประกาศเขตพ %นทปาของรฐ เปนกระบวนการทไมชอบธรรม 94

การตดสนช %ขาดวาพ %นทใดเปนพ %นทรฐ ไมควรพจารณาจากขอกฎหมายเพยงประการเดยว 97

บทท 4 วเคราะหคาวนจฉยพพากษา 109

การต %งประเดนพจารณากบหลกสทธมนษยชนและหลกสทธตามรฐธรรมนญ 109 ผลสบเนองจากการรบสารภาพ 131 กฎหมายสงแวดลอมกบการตดสนวถชวตชมชนในพ %นทปา 134 นโยบายภาครฐ และการเรยกรองขององคกรดานสทธ 138

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 141

หลกแหงสทธมนษยชนและหลกสทธตามรฐธรรมนญ 141 หลกแหงขอบงคบทางกฎหมาย 148 หลกในความรบผดและสารภาพ 150 ขอเสนอแนะตอองคกรยตธรรม 152

บรรณานกรม 156 ภาคผนวก 160

1. คดความสมาชกเครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทย 161 2. ตารางสรปขอกฎหมายทใชฟองรองดาเนนคดและการใชอานาจทางปกครอง 179

1

บทท� 1

บทนา

• ความเปนมาของการศกษา

นบแตอดตจนถงปจจบน ปญหาความขดแยงขอพพาทเรองทดนทากนระหวางประชาชน ภาครฐ และ

กลมนายทน บทสรปสดทายของขอพพาท มกถกนาเขาสกระบวนการทางยตธรรม เสมอนวากระบวนการ

ยตธรรมในสงคมไทย คอบทสรปสดทายและกาหนดชะตาชวตทสาคญของชมชนทองถน วาจะสามารถ

ดารงชวตอยในวถด %งเดม บนทดนผนเดม หรอตองปรบตวไปสวถชวตแบบใหม

ขอพพาทและความขดแยงเรองทดนทากนจานวนมากเกดข %นเนองจากประชาชน เกษตรกรและคนจน

ไดรบความเดอดรอน และความไมเปนธรรม จนนามาสกระบวนการตอสทางสงคมเพอเรยกรองใหไดคนมาซง

วถชวต การดารงคงอยของชมชน วถการทามาหากนและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตดงทเคยเปน

วถของชมชนและวถแหงสงคมทองถน อนเปนทมาของขอพพาทและความขดแยงเรองทดน กอนทจะ

ถกนาเขาสกระบวนการยตธรรม จงเปนเรองสาคญทบคลากรในกระบวนการยตธรรม ท %งเจาหนาทปาไม

เจาหนาทตารวจ ฝายปกครอง อยการ ศาล และทนายความ จะตองศกษาและทาความเขาใจใหลกซ %ง

โดยเฉพาะอยางยง องคกรตลาการหรอศาล เปนองคกรทมความสาคญ เนองจากเสมอนวาเปน

ผตดสนชะตากรรมของชมชน และชาวบานทเรยกรองความเปนธรรมในสงคม การสงสมความเขาใจ และการ

รบรปญหาทางสงคม โดยเฉพาะปญหาความขดแยงเรองทดน อนเปนปญหาวกฤตของสงคม จงเปนประเดน

เกยวพนยงกบการวนจฉยพพากษาของศาล ทจะสงผลใหการพจารณาทาไดอยางครอบคลมประเดนปญหา

สรางความเปนธรรมใหแกสงคมไดอยางแทจรง ท %งน %เพอประโยชนแกสงคมโดยรวม มใชเพยงเพอใหเสรจส %นไป

ตามกระบวนการทางกฎหมายเทาน %น

2

การรวบรวมขอมลคดความ ขอกฎหมายทใชฟอง และคาพพากษาคดทดนอยางเปนระบบ จะสะทอน

ใหสงคมไดรบรและเขาใจปญหาทดนทากน และขอขดแยงทางกฎหมายไดดข %น ช %ใหเหนวา กลมผถกคดและ

ผ ตองหา คอเกษตรกรและคนยากจนในสงคม ชมชนและชาวบานเหลาน %มวถและการดาเนนชวตทพงพาฐาน

ทรพยากรธรรมชาต ชมชนเหลาน %เรยกรองใหรฐแกไขปญหาทดนทากนและจดสรรทดนใหอยางเปนธรรม การ

ถกดาเนนคดความจากกฎหมายทดนปาไมทมอย ไดช %ใหเหนวา กฎหมายและกระบวนการใชอานาจทาง

กฎหมายทเปนอยแททจรงแลว ไมไดนาไปสความสาเรจในการการแกไขปญหาเรองทดนทากนและการบกรก

ปาแตอยางใด

ในขณะเดยวกน ขอมลดานคดความจะสะทอนใหเหนถงวธคดของภาครฐ ในการแกไขดวยการใช

กฎหมายอยางเครงครด โดยทไมไดมองวา กระบวนการทางกฎหมายอาจเปนการกระทาทละเมดสทธ

มนษยชนได ทายทสดกระบวนการยตธรรมอาจเปนการกระทาซ %ากบกลมชาวบานและชมชน เนองจากไมไดนา

มตพ %นฐานทางสงคมมาประกอบการพจารณาอยางเพยงพอ

การศกษาคาวนจฉยและคาพพากษาคดความทดนและปาไม จะเนนการศกษาถงหลกการทาง

กฎหมาย และเหตผลทางสงคมในการพจารณาคด ซงจะสะทอนใหเหนถงแนวคดหรอแงมมของการพจารณา

คด เหตผลแหงคาวนจฉย แนวคด ความเขาใจตอกฎหมาย นโยบาย และความเขาใจในดานสงคม วฒนธรรม

ของชมชนทองถนในการพจารณาคด รวมไปถงการสะทอนใหเหนถงหลกการในเรองสทธมนษยชน และสทธ

ชมชนในรฐธรรมนญฉบบปจจบน ซงยงไมไดถกนามาประกอบในการพจารณาคดในเรองทดนทากนและปาไม

แตอยางใด

3

• วตถประสงค เพอถอดบทเรยนคาวนจฉยพพากษาในคดความทดนและปาไม

• กรอบการศกษาและแนวการวเคราะห

1. รวบรวมขอมลทางคด (ของเครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทย) จดทาเปนสถตท %งหมด

โดยแยกประเภทรายละเอยดของคด

1.1 จานวนตวเลขของคดท %งหมด อาญา/แพง

1.2 ประเภทขอหา/ฐานความผด คดอาญา/แพง

1.3 กฎหมายตางๆ ทใชเปนฐานในการดาเนนคด

1.4 คาพพากษา การลงโทษ การยกฟอง หรอกระบวนการบงคบทางกฎหมายอน

2. ศกษาคาพพากษาคดทดนปาไม ในคดประเภทตางๆ และผลกระทบสบเนองตอผถกคด

2.1 โดยคดเลอกคดทมแนวคาวนจฉยทนาสนใจท %งทพพากษาลงโทษ และพพากษา

ยกฟอง ศกษาเปรยบเทยบแนวคาวนจฉยในอดตยอนหลงประมาณ 10 ป และการ

พฒนาแนวคาวนจฉยในปจจบน

2.2 คดเลอกคดทมการขบเคลอนดวยขบวนการทางสงคม มขบวนการตอสดวยข %นตอน

ตางๆ การตอส ดวยมตทางสงคม วถชมชนด %งเดม วถเกษตรกรรม วถวฒนธรรม

ทองถนเปรยบเทยบกบการตอสดวยมตทางกฎหมาย

2.3 คดเลอกกรณศกษาผถกดาเนนคด เพอทาการศกษาผลกระทบสบเนองจากการถก

พพากษา อปสรรคของการตอสในทางคด ต %งแตเรมตนเขาสกระบวนการยตธรรม

(ถกจบกมไปจนถงการพจารณาในศาล) โดยศกษาท %งส %น 6 กรณ ภาคละ 2 กรณ

4

3. ศกษาวเคราะหคาวนจฉยพพากษา

3.2 การวเคราะหแนวทางการวนจฉยของผพจารณา ในมตเรองการนาบรบทสงคมท

เกยวของ ทนอกเหนอจากกฎหมายมาใชเปนประกอบในการวนจฉยคด เพอ

ประโยชนในทางสาธารณะของสงคม เชน ปญหาทดนทากนในสงคมไทย การตอส

ทางนโยบาย/กฎหมายของภาคประชาชน หลกสทธชมชนและสทธตามรฐธรรมนญ

วฒนธรรมชมชนชนบทด %งเดม วถเกษตรกรรมทองถน หรอวถการใช

ทรพยากรธรรมชาตของชมชน

4. จดทาบทสรปและขอเสนอแนะตอองคกรยตธรรม

• ผลท�คาดวาจะไดรบ

(1) คาอธบาย คาวนจฉยในการคาพพากษาคดความทดนปาไม เพอใชเปนบทเรยนการตอสใน

อนาคตของเครอขายฯและสงคมโดยรวม

(2) ขอเสนอแนะตอกระบวนการพพากษาคดทดนปาไมและองคกรยตธรรม เพอเกดการถกเถยงใน

สงคม ถงปญหาหลกการดานสทธชมชน สทธตามรฐธรรมนญ และผลกระทบตอวฒนธรรม วถ

ชวตชมชนทองถน อนเนองมาจากการถกพพากษาคด

• พ +นท�การศกษา

5

ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต (ผวจยเลอกพ %นทในแตละภาค ตามเอกสารคา

พพากษาเปนหลกหรอเปนประเดนสาคญทนาสนใจตอปญหาสงคม และผลกระทบจากกระบวนการ

ยตธรรม)

• ทมศกษาวจยและท�ปรกษา

นางสาวสมจต คงทน ผ รบผดชอบโครงการ

นายสมนก ตมสภาพ ทนายความอสระ หวหนาทมวจย

นายกฤษฎา ขนณรงค ทนายความอสระ นกวจยภาคสนาม

นางสาวฐตวรดา ธรรมพรยะกล อาสาสมครนกกฎหมาย นกวจยภาคสนาม

นายแสงชย รตนเสรวงษ ทนายความอสระ ทปรกษาโครงการ

นางสาวพงษทพย สาราญจตต ทปรกษาโครงการ

6

บทท� 2

คาพพากษาคดท�ดนปาไม ผลกระทบตอวถชวตและวฒนธรรมชมชน

ในบทน %จะนาเสนอ 2 สวน ในสวนแรกจะเปนคาวนจฉยในคาพพากษาของคดทดนปาไม ทมรายละเอยดและเหตผลของคาวนจฉย เพอสะทอนแงมมของคาวนจฉยใหเปนบทเรยน หรอแนวทางการตอสทางคดความกบภาคประชาชน คาวนจฉยของศาลในหลายกรณ สามารถสะทอนความเขาใจขององคกรยตธรรม ตอประเดนวถชวต วฒนธรรมชมชน และหลกสทธชมชนตามรฐธรรมนญ การศกษาแนวทางการวนจฉยของศาลเหลาน % สามารถนามาใชเพอพฒนาเปนแนวทางในการนาเสนอขอมล ขอเทจจรงของภาคประชาชน ในการตอสในกระบวนการยตธรรมและสรางความเขาใจกบสงคม เพอประโยชนแหงความสมดลและยงยนของทรพยากรธรรมชาต และทสาคญเพอความเปนธรรมตอผทมวถชวตพงพาฐานทรพยากรธรรมชาต

การนาเสนอคาพพากษา มการแบงกลมดงน % 1. คาพพากษาคดทดนปาไม ชวงป พ.ศ. 2530-2540 5 กรณ 2. คาพพากษาคดทดนปาไม ชวงป พ.ศ.2540-2550 12 กรณ 3. คาพพากษาคดทดนปาไม กรณทมการรบสารภาพ 1 กรณ 4. คาพพากษาคดทดนปาไม กรณมการแกไขปญหาทดนทางนโยบายระหวางการพจารณา 1 กรณ 5. คาพพากษาคดโลกรอน ตาม พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต 2 กรณ 6. คาพพากษาในคดทดนปาไม กรณถกขบไลออกจากทดน 1 กรณ ในสวนท 2 จะนาเสนอผลกระทบตอวถชวตและวฒนธรรมชมชน เพอสะทอนใหเหนถงวถชวตของ

ชมชน ประวตการต %งถนฐานของชมชนและการทาการผลตในทดน อนนามาซงการถกดาเนนคด รายละเอยดวถชวตผถกคดเหลาน % ช %ใหเหนถงปญหาจากการประกาศเขตพ %นทปาและการบงคบใชกฎหมายของเจาหนาทรฐ การแกไขปญหาทดนในทางนโยบายทยงไมมขอยต และการตอสในกระบวนการยตธรรมของภาคประชาชน

7

กรณศกษาผลกระทบและวถชวตชมชนผถกดาเนนคด มท +งหมด 6 กรณ ไดแก

1. กรณนางเดยม อยทอง บานไรเหนอ จ. ตรง คดบกรกทดนรฐทมการรบสารภาพ และคดใหชดใชคาเสยหายทาใหโลกรอน

2. กรณนายเลยบ อานาจเจรญ บานเกาะมกต จ. ตรง คดบกรกทดนรฐ ชวงป 2540-2550 3. กรณนางหนอดา รมไทรงาม ตาบลปาแป จ. แมฮองสอน คดชนเผาปกากะญอ บกรกทดนรฐ ชวงป

2540-2550 4. กรณนายทองอนทร จอมมล บานทาหลก จ. ลาพน คดบกรกทดนนายทน ชวงป 2540-2550 5. กรณนางบวลา อนอม บานบอแกว จ.ชยภม คดทดน กรณถกขบไลออกจากทดน 6. กรณนางสาวสมรกษ รปขาว บานหวยกลฑา จ.เพชรบรณ คดรบจางหกขาวโพดในทดนรฐ ชวงป

2540-2550

สวนท� 1 คาพพากษาคดท�ดนปาไม

คาพพากษาคดท�ดนปาไม ชวงป พ.ศ. 2530-2540

ศาล/เลขคดดา-แดง ป พ.ศ.

ประเดนการพจารณาของศาล

พเคราะหขอเทจจรงและพยานหลกฐานจากการนาสบ

ท +งสองฝาย

คาวนจฉยของศาล

ศาลจงหวดนครราชสมา คดดาท 340-341/2538แดงท 1794-1795/2546

1)ประเดนมปญหาตองวนจฉยวาจาเลยกบพวก ชาวบานพากนฝาดานสกดของเจาหนาทเขาไปในหมบานหนองใหญ ซงเปนเขตอทยานและปาสงวนฯเปนการไมปฎบตตาม

รบฟงเปนยตวา ไดม พ.ร.ฎ.กาหนดใหบรเวณปาทองท ต.เสงสาง ปาวงน %าเขยว และปาครบร ต.สระตะเคยน อ.เสงสาง จ.นครราชสมา เปนอทยานแหงชาต ตอมา รมว.กระทรวงเกษตรฯไดออกกฎกระทรวงกาหนดใหเปนปาสงวนแหงชาต และไดประกาศในราชกจจา

เหนวา สรปไดวาจาเลยกบพวกบกรกเขาไป 2 คร %ง..โดยโจทกไมไดนาสบใหไดความชดแจงวาเหตใดจาเลยทเปนพระภกษพรอมกบชาวบานจานวนมาก..ทาการบกรกเขาไปในเขตปาสงวนและเขตอทยานฯ โดยเฉพาะพยานท %งสาม(พนกงานเจาหนาท)กบพวก..ผต %งดานสกด..มแผงเหลกก %น

8






คาสงของเจาพนกงาน... รวมกนบกรกถอครองปาสงวนและอทยานหรอไม 2)ประเดนจาเลยรวมกนกนสรางแผวถาง

นเบกษาใหประชาชนทวไปทราบแลว ทางนาสบของโจทก ..เบกความแตเพยงวาพยานท %งสามกสบพวกประมาณ 30 คน ไดรบคาสงใหต %งดานสกดเพอมใหชาวบานบกรกเขาไปในเขตอทยานแหงชาตทเกดเหต โดยต %งจดสกดหางจากหมบานหนองใหญประมาณ 300 เมตร ตอมาจาเลยกบพวก..จานวน 300 คนพรอมรถไถพากนฝาดานดงกลาวเขาไปในหมบาน โดยรวมกนร %อแผงเหลกก %นออกแลวพากนเขาไป พยานท %งสามพยายามขดขวาง แตส กาลงชาวบานทมจานวนมากกวาไมได ทางนาสบของจาเลย ..กลมชาวบานโดยการนาของจาเลยทเปนภกษอยขณะน %นเคยมถนทากนและพกอาศยอยในหมบานหนองใหญ สบทอดกนมาหลายช %วอายคน ซงพ %นทดงกลาวเปนสวนหนงของเขตอทยานและเปน

ไมใหจาเลยกบพวกเขาไปตามภาพถาย.. ซงนบวาเปนการผดปกตอยางมากทมกลมบคคลจานวนมาก...มท %งเดก คนชรา และผหญงพยายามจะบกรกเขาไปในพ %นทเกดเหต โดยไมเกรงกลวตอคาสงหามโดยชอบของพยานท %งสามทเปนเจาพนกงานผมอานาจออกคาสงดงกลาว ขอเทจจรงทเกดข %นน %นาจะเปนดงทจาเลยตอสและนาสบ.. เหนวา การกระทาของจาเลยและชาวบานท�พากนบกรกเขาไป..กเช�อโดยสจรตใจวาสามารถเขาไปทากนไดเพราะท�เกดเหตกอนหนาเปนท�ท�ชาวบานเคยใชพกอาศยและทากนมากอน อนเปนถ�นฐานเดมท�ตกทอดมาจากผอาศยเดมหลายรนแลว ดงพยานจาเลย(ชาวบาน)เบกความ..โดยเฉพาะชาวบานกลมน %มเอกสาร..ทกระทรวงมหาดไทยมถงกลมชาวบาน อนเปนทานองผอนผนใหชาวบานท %งหมดกลบไปอยในทเกดเหตทเคยทากนอยเดมได ยงเปนขอยนยนใหชาวบานเชอวาม

9






ปาสงวนแหงชาต อนเปนพ %นทหวงหามของทางราชการ คร %นตอมาทางราชการประสงคจะใชพ %นทสวนน %ทาประโยชนอยางอน ..ทางราชการกาลงสารวจพ %นทเกดเหตเพอสรางเปนอางเกบน %าหวยเตย จงทาการอพยพชาวบาน..เมอชาวบานจานวนมากอพยพไปทหมบานใหม ปรากฏวา..มกลมอนบางสวนพกอาศยอยกอนแลว ..ไมสามารถเขาพกอาศยและใชพ %นททากนได เพราะจะเปนการทบซอนกบพ %นทเดมทมผ ทากนอยกอนแลว..รวมตวกนยนขอเสนอ...ในทสดกระทรวงมหาดไทยมหนงสอลงวนท 6 ก.ค.2535 เรองรายงานผลการเจรจาและตกลงกบราษฎรทชมนมประทวงโครงการจดสรรททากนใหแกราษฎรผยากไร...ในขอ 2.ระบวานายกฯเหนชอบตามขอเรยกรองของชาวบาน โดยใหชาวบานทประสงคจะกลบไปทากนทเดม กใหกลบไปทากนไดกอน ..โดย

สทธเขาไปได ดงจะเหนไดจากการทพยานโจทก..เบกความตรงกนวาในวนเกดเหตชาวบานในกลมน %บางคนมจอบเสยม พรอมท %งสมภาระตางตดตวเขาไปในทเกดเหตดวย แตในทางนาสบของโจทกกไมปรากฎวาชาวบานจะไดใชมดจอบหรอเสยม ทนาไปดวยน %นเปนอาวธทารายหรอขเขญจะทารายเจาหนาท..แตอยางใด ดงน %นการทจาเลยซงเปนภกษจะดวยถกชาวบานเชญใหเปนผ นาเขาไปในทเกดเหตหรอดวยเหตผลใด...โดยเขาใจวามสทธจะเขาไปทากนได ..โดยอาศยสทธตามททางราชการอนโลมใหเปนสาคญ ไมไดมเจตนาบกรก.. เม�อพจารณาถงสภาพของชาวบานท�ยากไรไมมท�ทากนในขณะท�ทางการกพยายามจดสรรท�ทากนใหราษฎรดงกลาว ในช3นน3หากชาวบานไมสามารถกลบเขาไปทากนในท�เกดเหตแลว กไมสามารถหาท�พกอาศยหรอแหลงเพาะปลก เพ�อยงชพไดเลยเน�องจากทางการไมสามารถจดหาท�ดนอ�นใหแก

10






เอกสารฉบบน %..จดทาข %น..กอนหนาทจะเกดเหต..

ชาวบานทากนแทนได ซ�งในท�สดพ3นท�หวงหามน3 ปจจบนราษฎรสามารถทากนไดอยางถาวร โดยการปลกบานหลายสบหลงและมโรงเรยนประจาหมบาน.. การกระทาของจาเลยจงไมมมลความผดฐานขดขนคาส�งของเจาพนกงาน.. ประเดนบกรกทาใหเกดความเสยหาย เหนวา โจทกนาสบเพยงลอยๆ ไมปรากฎวาจะเปนพ %นทสวนใดของอทยานทถกทาลายเปนเน %อทตามทอางเพราะเมอพจารณาจากภาพถาย..กพบวามรองรอยการไถหนาดนเพยงเลกนอย และบรเวณน %นกเปนทโลง ไมปรากฎวามตนไมใหญ หากจะมการตดโคนตนไมหรอกนสรางกนาจะเกดข %นกอนคดน % เปนเวลานานมากเพราะขณะถายภาพมตนไมข %นเตมพ %นทแลว..ประกอบกบในคดน %..ไมไดยดรถไถ..แตอยางใด ขอเทจจรงจงไมพอฟงวาจาเลยกบพวกรวมกนกนสรางหรอแผวถางทางปาทเกดเหตตามฟองจงไมอาจลงโทษใน

11






ขอหาน %ได ศาลอทธรณภาค 3 คดดาท 4322-4323/2546 คดแดงท 2479-2480/2549

1)ประเดนวาการกระทาของจาเลยเปนความผดฐานบกรกหรอไม 2)ประเดนจาเลยกระทาความผดฐานขดคาสงเจาพนกงานตาม พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2504 ม.25(1),33 ทวหรอไม

ประเดนรบฟงเบ %องตนบานหนองใหญทเกดเหตต %งอยในบรเวณเขตอทยานแหงชาตทบลานและปาสงวนแหงชาตครบร มราษฎรประมาณ 300 คนครอบครวเขามาอยอาศยกอนเกดเหต ไดความจากพยานโจทก(ปลดอาเภอ)ทางราชการไดนาโครงการ คจก. ..ซงราษฎรทเหนดวยกบโครงการ..ทางราชการกไดจดสรรททากนใหใหม.. สวนราษฎรทไมยอมออกจากทพพาทซงไมเหนดวยกบโครงการโดยอางเหตวาทดนทจดสรรใหไมเพยงพอทจะทากนและทดนทจดสรรใหใหมทบซอนกบทดนของราษฎรทอยกอนแลว ..พยานเขาใจวากลมทไมยอมออกจากทพพาทมผ นาคอจาเลย โดยจาเลย..ยอมรบวากลมราษฎรโดยการนาของจาเลยเคยมถนทากนและพกอาศยอยในหมบานทเกดเหตสบทอดกนมาหลายชวอายคน ตอมาทาง

เหนวา ดงน◌จงรบฟงไดวาราษฎรโดยการนาของจาเลยเคยมถนทากนและพกอาศยอยในหมบานทเกดเหตมาหลายชวอายคนแลว ตอมาทางราชการไดใหราษฎรออกไปจากหมบาน..ไปอยหมบานใหมแตจาเลยกบพวกไมพอใจเพราะราษฎรไมอาจเขาไปทากนในหมบานใหมได...เชนน %จงฟงวาจาเลยมเจตนาบกรกทดนของรฐไมไดการกระทาของจาเลยไมเปนความผด.. เหนวา เมอขอเทจจรงฟงไดวาจาเลยไมมเจตนาบกรก การกระทาของจาเลยจงไมเปนความผดฉะน %นการทจาเลยเขาไปในทดนเดมโดยฝาฝนคาสงของเจาหนาทปาไม จงเนองมาจากจาเลยเชอวาจาเลยมสทธเขาไปในทดนเดมได..ดงน %การกระทาของจาเลยจงไมเปนความผดฐานขดคาสงเจาพนกงาน

12






ราชการประสงคจะใชพ %นทสวนน %สรางเปนอางเกบน %าหวยเตย จงทาการอพยพชาวบานในหมบานทเกดเหตและชาวบานทพกอาศยอยบรเวณใกลเคยงกบสถานทจะกอสราง..ไปอยทหมบานสนตสข แตปรากฎวา..ไมสามารถเขาไปพกอาศยและใชพ %นททากนได เพราะจะเปนการทบซอนกบพ %นทเดมทมทากนอยแลว ทาใหชาวบาน..รวมตวยนขอเสนอ..ตอมานายกฯเหนชอบตามขอเรยกรองของชาวบาน โดยยนยนวาราษฎรทถกขบไลออกจากทดนทากนสามารถคนถนไปยงทดนเดมได โดยมหลกประกนวาจะระงบการจบกมเดดขาด ตามหนงสอกระทรวงมหาดไทย..

ศาลจงหวดฉะเชงเทรา คดดาท 1881/2538 คดแดงท 1837/2545

จาเลยท %งสบหกกระทาผดตามฟองหรอไม

บรเวณทเกดเหตเปนเขตปาสงวนแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาฯ รมว.กระทรวงเกษตรฯไดออกกฎกระทรวงกาหนดใหเปนปาแควระบมและปาสยดในทองทต.ทาตระเกยบ อ.สนามชย

เหนวา มพยานโจทก( 7 ปาก)..ซ�งพยานทกคนถอวาเปนขาราชการช3นผใหญ ไมปรากฏวาพยานคนใดมสาเหตโกรธเคองกบจาเลยท3งสบหกมากอน เบกความเกยวกบการปฏบตงานตามหนาทวา

13






เขต จ.ฉะเชงเทรา เปนปาสงวนแหงชาต..และมพรฎ.ขยายเขตรกษาพนธสตวปา ปาเขาอางฤาไน ..และพนกงานเจาหนาทไดปดประกาศ..และจดใหมการหลกเขตและปายเครองหมายแนวเขต..ซงจาเลยท %งสบหกทราบ..โดยมสาเนาพรฎ.และสาเนากฎกระทรวงมาประกอบ ทางนาสบของโจทก.. วนท 17 ม.ค.2538 ..หวหนาเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ไดรบรายงานจาก..หวหนาหนวยพทกษปาวา มประชาชนบกรกเขาไปในพ %นทบรเวณเขตรกษาพนธสตวปาฯ..โดยตดโคน แผวถาง กอสรางสงปลกสรางในพ %นท ..จงนาประกาศ..ไปแจงใหประชาชนทราบ และใหออกไปจากเขตรกษาพนธสตวปา..วนท 18 ม.ค.2538 ..เจาหนาทปาไม เจาพนกงานปกครองกงอาเภอทาตะเกยบ เจาพนกงานตารวจ..รวมกนออกตรวจสอบปรากฏวามประชาชนบกรกเขาไปในเขต

บรเวณทเกดเหตอยในเขตปาสงวนแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา..(พนกงานเจาหนาท)ไดออกประกาศใหผทบกรกยดถอครอบครองและกอสรางทพกอาศยร %อถอนขนยายออกจากเขตรกษาพนธสตวปาฯ และไดนาประกาศดงกลาวไปแจกจายและประกาศผานเครองขยายเสยง...ท %งปรากฏจากทางนาสบของโจทกซงฝายจาเลยนาสบรบแลววา กอนจบกมพยานโจทก(เจาหนาทตารวจ)ไดประกาศใหผชมชน..ออกไปจากทเกดเหต..จาเลยท %งสบหกไมยอมออกไปจากทเกดเหต อนเปนการบงช3ใหเหนเจตนาของจาเลยท3งสบหกท�รวมยดถอครอบครองท�เกดเหตตอไปเพ�อเปนการกดดนรฐบาล ท3งท�ทราบวาบรเวณท�เกดเหตเปนเขตปาสงวนแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา ท�จาเลยท3งสบหกนาสบตอสวาจาเลยท3งสบหกกบพวกชมชนเพ�อกดดนรฐบาลใหจดสรรท�ทากนใหแกพวกจาเลยและประชาชนโดยเรว

14






รกษาพนธ..2 จด คอ ทหนวยพทกษปาคลองไทรและททบมะปรง ..ช %แจงใหประชาชนทราบวาพ %นทดงกลาวอยในเขตรกษาพนธสตวปา ใหร %อถอนทรพยสนออกไปนอกเขต ..วนท 19 ม.ค.2538..ปรากฏวาประชาชนไดขยบจากทเดมออกมาประมาณ 100 เมตร แตยงคงอยในเขตรกษาพนธ..ประชาชนบางสวนยอมออกโดยด แตจาเลยท %งสบหกไมยอมออก เจาพนกงานตารวจจงจบกม..พรอมยดมดขอ 2 เลม มดพรา 1 เลม มดเหนบ 1 เลม จอบ 1 เลม เสยม 1 เลม ..พบวามเพงพกหลงคามงหญาคา จานวน 10 หลง พ %นทถกทาลายประมาณ 3 ไร 3 งาน..ช %นจบกมจาเลยท %งสบหกใหการรบสารภาพ.. ทางนาสบของจาเลย.. มลกรณเกดจากทางราชการไมสามารถดาเนนการจดสรรทดนทากนใหประชาชนซงถกอพยพจากททากนเดม ตามโครงการประกาศ

และเปนธรรมน3น การชมชนเรยกรองตองอยในกรอบของกฎหมาย แตการท�จาเลยท3งสบหกชมชนเพ�อกดดนรฐบาลตามอาเภอใจโดยพลการ เขาไปยดถอครอบครองกอสรางท�พกอาศยในท�เกดเหตซ�งเปนท�ดนในเขตปาสงวนแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปากระทามได เพราะการกระทาดงกลาวกอใหเกดความไมสงบเรยบรอยตอสงคมโดยสวนรวม และแมบรเวณทเกดเหตจะมราษฎรเขาทาประโยชน โดยทาไรมนสาปะหลงอยโดยทวไป ดงทฝายจาเลยนาสบมากเปนเรองทกรมปาไมและฝายปกครองอนโลมผอนผนใหราษฎรททากนอยไดทาประโยชนตอไปเวนแตไมใหบกรกปาเพมข %น ดงน3นการท�ฝายบรหารไมเอาผดแกราษฎรท�ทากนอยกอนแลวกเปนเร�องของฝายบรหาร การท�จาเลยท3งสบหกซ�งไมไดรบการผอนผนจากฝายบรหารดงกลาวยงคงยดถอครอบครอง ..จะอางมาเปนเหตใหตนเองพนจากการกระทาความผด

15






ขยายเขตรกษาพนธ..เมอป พ.ศ.2535 อยางทวถงและเปนธรรม มการยนเรองราวรองทกขและชมนมเรยกรองตอทางราชการหลายคร %ง..โดยมอบหมายใหจาเลยท 1 เปนตวแทนในการเรยกรอง ต %งแตป 2536 ..ไมสามารถดาเนนการใหแลวเสรจตามทตกลงไว..จาเลยท 1 กบพวกและประชาชนจงรวมตวกนเมอวนท 17 ม.ค.538 เขาไปชมนมในพ %นททากนเดมหลงหนวยอนรกษพนธสตวปาคลองไทร แลวในทสดไปชมนมตอททบมะปรงเมอวนท 18 ม.ค.2538 เพอกดดนใหทางราชการแกปญหาแกประชาชนโดยเรว..(พยานโจทก)เขาไปในพ %นทชมนม แจงวาตรงทชมนมอยในเขตรกษาพนธสตวปา ใหยายไปทเกดเหตซงเปนททากนของนางผองศร โดย..ไปเจรจากบนางผองศร เพอใหประชาชนไปชมนมในทดนของนางผองศร นางผองศรไมขดของ..ประชาชน

มได..

16






จงยายไปอยในทเกดเหต ซงเปนททากนของนางผองศร ตามท(พยานโจทก)บอก ซงอยหางจากจดทชมนมเดมประมาณ 100 เมตรเศษ ท %งสองจดมคลองยางขวางก %น ..วนท 19 ม.ค.เจาหนาท ..เจาพนกงาน..ประมาณ 200 นายเขาไปในทเกดเหต..จาเลยท 1 อางวาเปนทดนของชาวบานและขอเจรจา..จบกมจาเลยท %งสบหก (จาเลยบางคนเกยวของกบเจาของทดน)

ศาลอทธรณภาค 2 คดดาท 2552/2545 คดแดงท 2977/2546

ประเดนวนจฉยวาจาเลยกระทาผดตามฟองหรอไม

วนจฉยเบ %องตนวา จาเลยกบพวกไดเขาไปในทเกดเหต..ซงกรมปาไมอางวาทเกดเหตคอปาทบมะปลงอยในเขตปาสงวนแหงชาตปาแควระบมและปาสยดและเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ทางนาสบโจทก.. โจทกมพนกงานเจาหนาท เบกความถงทมาของปญหาและเหตทเกดวา เนองจากเดมมราษฎรซงเขาไปอาศยทากนในเขตรกษาพนธฯ

เหนวา แสดงวาจาเลย..รวาตนไมมสทธRเขาไปอาศยทากนในทดนเกดเหต ท %งยงปรากฏวา..ไดออกประกาศใหผบกรกยดถอครอบครอง..ทราบแลว.. จาเลย..ไมยอมออกจากทเกดเหตท %งๆททราบดวาทเกดเหตเปนเขตปาสงวนฯ..จาเลยดงกลาวจะอางวาเขตปาสงวน..มเขตคลมเครอและไมมปายนอกแนวเขตหาไดไม จาเลย...เบกความรบขอเทจจรงวา การเขาไปถอครองทเกดเหตเพอ

17






ทางราชการไดอพยพราษฎรดงกลาวออกมาจดต %งหมบานปาไมและจดสรรทดนใหราษฎร..แตราษฎรบางคนไมไดรบการจดสรรทดนจงไดรองเรยนไปยง รมว.กระทรวงเกษตรฯ มการต %งคณะกรรมการ..โดยมขอสรป..แตราษฎรไมพอใจขอชวยเหลอดงกลาว..ตอมามการแตงต %งคณะกรรมการชดใหม มแนวทางหาทดนเพมเตมใหราษฎรและตรวจสอบวาถาผ ถอครองทดนในหมบานปาไมขาดคณสมบตกใหราษฎรอนทมคณสมบตเขาใชทดนแทนระหวางน %นมราษฎรกลมหนงรวมท %งจาเลย(ในคดน %)ไดชมชนเรยกรองขอกลบเขาไปทากนในเขตรกษาพนธฯกอนเพอรอการแกปญหา..รมช.กระทรวงเกษตรฯมคาสงไมเหนชอบ..ตอมา..จาเลยกบพวกไดรวมกนบกรกเขาไปในเขตปาสงวน..ไดใชมดจอบเสยมแผวถางตดโคนตนไม..พนกงานเจาหนาท(พยานโจทก)มาช %แจง..

บบบงคบรฐใหหาททากนให..จงเช�อวาจาเลย..รแลววาตนไมมสทธเขาครอบครองและปลกสรางท�พกอาศยในท�เกดเหต..แมจะตอสวาไดออกจากท�เกดเหตแตยายไปชมชนในท�ดนของนาง..(ชาวบาน) ซ�งหางจากท�ชมนมเดม 100 เมตร และไมอยในเขตปา..โดยมนาง..(เจาของท�)มาเบกความกมเหตผลนอยเพราะเปนขออางของจาเลยโดยมแตพยานบคคลมาสบแตไมมพยานหลกฐานสนบสนน..

18






ศาลฎกาแผนกคดสงแวดลอม ท 8109/2551

ประเดนจาเลยฎกาไมไดกระทาความผดตามฟอง

เหนวา เปนฎกาทเมอพจารณาฎกาท %งฉบบแลวกรณไมมเหตทจะเปลยนแปลงผลตามคาวนจฉยของศาลลาง ฎกาของจาเลยจงไมเปนสาระอนควรแกการพจารณา ศาลฎกาไมรบคดไวพจารณาพพากษา จงมคาสงใหจาหนายคดออกจากสารบบความ

คาพพากษาคดท�ดนปาไม ชวงป พ.ศ. 2540-2550






ศาลจงหวดกาฬสนธ คดดาท 3163,4132/2543 คดแดงท 3693,3697/2549

ปญหาตองวนจฉยวาจาเลย..กระทาความผดตามฟองหรอไม

โจทกมพยาน (ซงเปนเจาหนาทปาไม,อยการ,ผญบ.ผช.ผญบ.พนกงานตารวจ จาเลยมพยาน สรปใจความวา กรณสบเนองจากมราษฎรเขาไปยดถอครอบครองทากนในพ %นทปาสงวนแหงชาตฯ..รฐบาลมนโยบายผลกดนใหราษฎรออกไปจากพ %นทปาและจดหาทดนทากนทดแทนให แตมราษฎรบางสวนไมยอมออกกคอกลมจาเลยคดน % และไดรองเรยน

เหนวา แมการเขายดถอครอบครองทากนในทดนพพาทของราษฎรกลมจาเลยคดน %กอนมการเพกถอนออกจากเขตอทยานจะเปนการฝาฝนตอกฎหมาย แตหาเปนการเขาไปยดถอครอบครองทากนโดยพลการไม กลบเปนการเขาไปยดถอครอบครองทากน ตามมตครม.เมอวนท 29 เม.ย. 2540 ทมนโยบายจะกนทดนพพาทดงกลาวออกจากเขตอทยานเพอออกหนงสอรบรองสทธในทดนใหแกราษฎร..หากแต

19






ขอความเปนธรรมวาพวกตนอยทากนมากอนประกาศเขตปา..รฐบาลจงไดต %งคณะทางาน..จนไดขอยตตามมต ครม.เมอวนท 29 เม.ย.2540 ใหผลกดนราษฎรดงกลาวออกจากพ %นทไขแดงทมปาลอมรอบมาอยในพ %นทรองรบ..ซงกคอบรเวณทดนพพาทคดน % และใหกรมปาไมรงวดปรบแนวเขต..โดยใหกนพ %นททจดรองรบไวดงกลาวออกจากเขตอทยาน เพอออกหนงสอรบรองสทธ..ราษฎร..จงไดยายเขาไปอยอาศยทากนในพ %นทรองรบต %งแตปลายป 2540 ..มตครม.เมอวนท 30 ม.ย.2541 ใหยกเลกมตครม.เมอวนท 29 เม.ย.2540.. ตอมาในป 2543 กรมปาไม..อางวาราษฎรกลมทเขาไปยดถอครอบครองพ %นทปาตามมตครม. 29 เม.ย.2540 ไมปฎบตตามกฎหมาย..กลาวคอตองดาเนนการจดทาแผนทเพอเพกถอน..ประกอบกบมมตครม.เมอวนท 30 ม.ย.2541 ใหยกเลกมต

นโยบายดงกลาวไมมการสานตอและถกยกเลกไปในท�สด พฤตการณเชนน %ยอมทาใหเหนวาราษฎร..รวมท %งจาเลยในคดน %ไดกระทาไปโดยสาคญผดเขาใจ โดยสจรตวามสทธทจะเขาไปยดถอครอบครองทากนในทดนพพาทกอนมการเพกถอนออกจากเขตอทยานไดอนเปนการสาคญผดในขอเทจจรงวามอานาจทจะกระทาได..

20






ครม.(เดม) เกยวกบผลการเจรจา..ไดถกยกเลกดวยกรมปาไมจงถอเปนเหตเขาผลกดน..และจบกมจาเลยท %งเกาคดน %

ศาลจงหวดหลมสก คดดาท 831/2548 คดแดงท 349/2550

ประเดนวนจฉยพ %นทเกดเหตเปนเขตรกษาพนธภผาแดงหรอไม

โจทกมพยาน(เจาพนกงานปาไม)..พ %นทดงกลาวมพรฎ.พ.ศ.2542 ประกาศใหเปนเขตรกษาพนธสตวปา ..และไดประกาศใหประชาชนในพ %นทดงกลาวทราบแลว ..มผบกรกแผวถางปาในเขตรกษาพนธสตวปา ภายหลงการแจงความไดทาการสารวจพ %นทเกดเหตซงมการบกรก ปรากฎวามการเพาะปลกขาวโพดในพ %นทดงกลาว..จนเมอวนท 3 พ.ย.2548 ..พบจาเลยท %ง 11 คนกบอก 2 คนเปนเยาวชนกาลงเกบขาวโพดอยในทเกดเหต ซงเปนพ %นททไดแจงความแลว ..ไดแสดงตวเปนเจาหนาทเขตรกษาพนธฯ..แจงขอหาแกจาเลยท %ง 11 กบพวกวา กระทาความผดตอพรบ.สงวนและคมครองสตวและพรบ.ปาไม พรอมแจงสทธให

เหนวา แมพยานโจทกดงกลาวจะเบกความยนยนวาพ %นทเกดเหตอยในเขตรกษาพนธสตวปา โดยมแผนทแนบทายพรฎ.พ.ศ.2542 และภาพถายทเกดเหต..แตคาเบกความของพยานโจทกดงกลาวกไมสามารถบงช %ใหเหนไดชดเจนวาจดทจบกมจาเลยท %ง 11..อยในเขตปาสงวนแหงชาตและเปนจดเดยวกบทระบไวในแผนทแนบทายพรฎ...สวนภาพถาย..เม�อพจารณาแลวปรากฎวาเปนภาพถายพ3นท�ซ�งมการปลกขาวโพดไว แตไมมหลกเขตแนวเขตปายหรอเคร�องหมายอ�นใดท�บงช3ใหเหนไดเชนกนวาเปนเขตพ3นท�รกษาพนธฯ และทพยานโจทกดงกลาวเบกความวาใชเครองมอจพเอส..กไมปรากฎวาไดนาหลกฐานหรอขอมลเกยวกบขอเทจจรงดงกลาวมาแสดงประกอบคาเบกความ ท3งไมมรายละเอยดท�แนนอน

21






ทราบ..พยานไดใชเครองมอจพเอสทาการตรวจสอบพ %นทเกดเหตแลว ปรากวาอยในเขตรกษาพนธฯและพ %นทเกดเหตกไมไดรบอนญาตใหทากนแตอยางใด

ของแนวเขตรกษาพนธสตวปามาแสดงใหเหนไดวามแนวเขตจดทศใดบาง มความกวางยาวของพ3นท�เทาใด กรณจงยงไมเปนท�ชดเจนวาจดเกดเหตอยในเขตรกษาพนธสตวปาหรอไม โดยเฉพาะอยางยงเมอพจารณาเอกสาร..สาเนารายงานการประชมคณะอนกรรมการสทธในการจดการทดนและปารวมกบจ.เพชรบรณและหนวยงานทเกยวของเพอแกไขปญหาทดนของราษฎร..ไดความชดเจนวา..พรฎ.พ.ศ.2542 ประกาศใหเปนเขตรกษาพนธสตวปาทบซอนกบทดนทากนของชาวบาน..แตเปนทยอมรบวาขณะทประกาศเขตปาสงวนแหงชาตน %น มชาวบานอยอาศยและทากนในเขตปาสงวนกอนหนาประกาศเขตแลว..และไดรบอนญาตใหอยอาศยและทากนเรอยมาโดยมตครม.เมอวนท 30 ม.ย.2541 และผวจ.เพชรบรณช %แจงในทประชมวา..ไมใหมการจบกมชาวบานในคดบกรก..เนองจากเปนนโยบายในการแกปญหาของผ รบผดชอบระดบสง..ซงเมอพจารณาจากขอข %แจงของ

22






หนวยงานทเกยวของขางตนแลว เหนไดถงปญหาวายงมความไมชดเจนในเรองแนวเขตพ %นท..และยงอยในระหวางการแกไขปญหาของหนวยงานทเกยวของ ขอเทจจรงดงกลาวจงเปนการตอกย %าใหเหนไดชดแจนถงความไมแนนอนของพ %นทเกดเหตวาอยในเขตรกษาพนธสตวปาหรอไม พฤตการณแหงคดจงยงฟงไมไดวาจาเลยท %ง 11 กระทาความผดตามฟอง

ศาลอทธรณภาค 6 แผนกคดสงแวดลอม คดดาท สว.84/2550 คดแดงท795/2553 (ศาลอทธรณพพากษาในคดศาลจงหวดหลมสก คดดาท 831/2548 คดแดงท 349/2550)

ประเดนปญหาวนจฉยวาจาเลย 11 คนมความผดตามฟองหรอไม ทดนเกดเหตอยในเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดงหรอไม ประเดนจาเลยท %งสบเอดรหรอไมวาทดน

โจทกม..พยานเบกความ..มพรฎ.กาหนดบรเวณทดน..ใหเปนเขตรกษาพนธสตว..มการตรวจพบวามการบกรกแผวถางปลกขาวโพดในทดนเกดเหต..ไมปรากฎวาเปนทดนทไดรบการผอนผนใหสามารถทากนได..พบจาเลยท %งสบเอดคนกบพวกอก 2 คน..จงแจงขอหาตามฟอง ไดมการปดประกาศแสดงแนวเขต..ณ ททาการผญบ.และกานน..กบมปายแสดง..พยาน

เหนวา พยานท %งสามปฎบตหนาทอยในเขตรกษาพนธฯมหนาทพทกษปายอมทราบเปนอยางดวาทองทใดบางอยในเขตรกษาพนธสตวปาตามแผนททายพรฎ...กอนจบกม..ไดมการใชเครองมอจพเอสตรวจสอบทดนเกดเหตวาอยในเขตรกษาพนธสตวปาหรอไมน %น เชอวาเปนการตรวจสอบใหเกดความแนชดยงข %นเทาน %น ประกอบกบตามแผนททายพรฎ...เปนการครอบคลมพ %นทเปนบรเวณกวาง บรเวณทดนเกดเหต..อยระหวางหวยวงหางกบหวยกลทาซงท %งหมดตางอยในเขต

23






เกดเหตอยในเขตฯ

ของจาเลย..เบกความ..ทราบวาราชการไดประกาศใหทดนทจาเลยท 1 และท 5 กบทดนชาวบาน..เปนเขตอนรกษ..โดยกอนเกดเหตมการจบกมชาวบานโดยอางวาบกรกเขตอนรกษ..ชาวบานจงรวมกนรองเรยนขอความเปนธรรม..วามการประกาศเขตรกษาพนธสตวปาทบททากนของชาวบาน ..ทดนในหมบานหวยกลทารวมท %งทดนทเกดเหตมการครอบครองทาประโยชนมากอนมพรฎ.กาหนดใหเปนเขตอนรกษพนธสตวปา

รกษาพนธสตวปาฯ..ทต %งหวยท %งสองซงเปนแหลงธรรมชาตมทต %งทแนนอน ..เปนทแนชดวาจดเกดเหตอยในเขตรกษาฯ พยานหลกฐานของโจทกสอดรบกบพยานหลกฐานของจาเลยท %งสบเอดดงกลาวรบฟงไดวา..จาเลยท %งสบเอดรอยแลววาทดนเกดเหตอยในเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง ..เหนวาท�ดนเกดเหตเปนท�ดนท�ไมมผใดไดมาตามกฎหมายท�ดน จงเปน “ปา” ตามความหมายของพรบ.ปาไม พ.ศ.2484 ม.4(1)และถอวาเปนท�ดนของรฐตาม ป.ท�ดน ม.2 จาเลยท3งสบเอดจงไมอาจอางสทธใดๆเหนอท�ดนท�เกดเหตเพ�อยนตอรฐได แมทางราชการจะมการผอนผนใหราษฎรในทองท�เกดเหตบางรายทากนในท�ดนท�ครอบครองน3น กเปนเพยงการอนญาตใหราษฎรท�ครอบครองท�ดนมากอนมการประกาศพรฎ.กาหนดเขตอนรกษพนธสตวปาใหทากนตอไป โดยยงไมดาเนนคดเทาน3น มใชเปนการยอมรบวาราษฎรดงกลาวมสทธ

24






เหนอท�ดนท�ครอบครองแตอยางใด ขออางจาเลยท %งสบเอดทอางวาทดนเกดเหตเปนทดนทมการครอบครองทาประโยชนกอนมพรฎ.กาหนดใหเปนเขตอนรกษ..จงเปนทดนทอยในขายไดรบการผอนผนใหทากนได ไมอาจทาใหจาเลยท3งสบเอดพนจากความผดไปได ..จาเลยท %งสบเอดมความผดตามฟอง..จาเลยท %งสบเอดเขามารบจางเกบขาวโพดในทดนเกดเหตในอตราคาจางวนละ 120 บาท สอดคลองกบคาเบกความของจาเลยท 1 และท 5 การกระทาของจาเลยท3งสบเอดจงไมรายแรงนก เหนสมควรลงโทษสถานเบาและรอการลงโทษ


ประเดนวนจฉยวาจาเลยกระทาความผดตามฟองหรอไม

โจทกมพยานบคคล(จนท.ปาไม)เปนพยานเบกความวาเมอวนท 13 พ.ค.2548..พบพ %นทปาถกบกรกแผวถางตดโคนเผาตนไม โดยพบตอไมทถกตดแลวหลายชนดจานวน 38 ตอลกษณะเปนการถกตดดวยเลอยมอ พ %นทถกบกรกแผวถางเปนจานวน 3 ไร 3 งาน คดเปนคาเสยหายตอรฐ

เหนวา แมพยานโจทกจะเบกความยนยนวาจาเลยบกรกพ %นทปาและแผวถางปากตาม แตเมอพจารณาจากมตครม. 30 ม.ย.2541 ซงกาหนดมาตรการและแนวทางแกไขปญหาทดนในพ %นทปาไม..แตจากทางนาสบของโจทกกไมปรากฎวามการสารวจการถอครองหรอจาแนกพ3นท�ปากบท�ทากนของราษฎร

25






จานวน 97,654 บาท ตรวจสอบแลวพบวาเปนพ %นททไมไดรบอนญาตใหราษฎรถอครองตามมตครม. 30 ม.ย.2541 ..แตตอมาพนกงานสอบสวนไดแจงใหทราบวาผ ทบกรกแผวถางพ %นทเกดเหตคอจาเลย และโจทกมพยานบคคล(ชาวบาน)..เบกความวา..เมอป 2548 พยานท %งสองเหนจาเลยเขามาบกรกแผวถางปาทเกดเหตโดยมการจดไฟแผวถางปาและปรบพ %นทแลวปลกขาวโพด.. จาเลยนาสบวา..บดาของสามจาเลยไดยกทดนใหจาเลยและสามทากน จาเลยและสามไดครอบครองทากนในทดนและเสยภาษบารงทองทเรอยมา..หากปใดมทนมากจะทาไรมากหากปใดมทนนอยจะทานอยโดยทาไมเตมพ3นท�..

ออกมาใหชดเจนจนกระท3งมพรฎ.พ.ศ.2542 ประกาศเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง กยงมไดมการสารวจการถอครองหรอจาแนกพ3นท�ปากบท�ทากนของราษฎรออกมาใหชดเจนและทาแผนผงจาแนพ3นท�ปากบท�ทากนของราษฎรใหราษฎรทราบโดยท�วกนเพ�อปองกนราษฎรบกรกพ3นท�ปาไม แตเพ�งจะมการสารวจถอครองท�ดนทากนของราษฎรโดยเจาหนาท�ปาไมไดออกมารงวดสอบเขตเม�อป 2546 ดงน3นหลงจากมการประกาศเขตรกษพนธสตวปาแลว อาจทาใหเกดปญหาพ3นท�ปาทบซอนกบท�ทากนของราษฎรอนเน�องมาจากไมมแนวเขตท�ชดเจนแบงแยกระหวางพ3นท�ปากบท�ทากนของราษฎร และอาจทาใหราษฎรท�ทากนในท�ดนของตนมากอนวนประกาศเขตรกษพนธสตวปาและมท�ทบซอนกบพ3นท�ปาถกจบกมในขอหาบกรกแผวถางปาได.. นอกจากน3นตามมตครม.ดงกลาวกไมปรากฎหลกเกณฑวาหากราษฎรรายใดเคยทากนในท�ดนแตละท3งท�ดนไปช�วคราวจนกระท�ง

26






ท�ดนกลายเปนพ3นท�ปาจะไมไดรบการสารวจการถอครองและผอนผนใหทากน หากแตสาระสาคญอยท�ราษฎรท�ทากนในท�ดนมากอนวนสงวนหวงหามจะไดอนญาตใหทากนหรออยอาศยในท�ตอไป.. จาเลยกสอยวาทดนดงกลาวเปนทดนทบดาของสาม..ยกใหหลงจากทจาเลยและสามแตงงานกน จาเลยและสามไดทากนในทดนดงกลาวเรอยมาโดยเสยภาษบารงทองท...หลงจากเจาหนาทมาสารวจทดนแลวราษฎรบางคนกไมทราบเรองหรอไดหลกเขตไมครบ ราษฎรบางคนไมมรายชออยในบญชรายชอทไดรบการผอนผน..จงไดไปแจงผญบ.เพอใหแจงเจาหนาทมาตรวจสอบและปกหลกเขตใหมซงรวมถงจาเลยดวย แตจนปจจบนกยงไมม..และตามท..ไดรองเรยนตอหนวยงานราชการทเกยวของรวมถงผวจ...และไดรองเรยนไปยงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต..ทประชมมมตแตงต %งคณะทางานเพอแกไขปญหา..โดยใหคณะทางานตรวจสอบสภาพการ

27






ถอครองทาประโยชนของราษฎร..ไดสรปขอมลรายชอราษฎรผ ถอครองและทาประโยชนทดนทไดรบผลกระทบจากเขตรกษาพนธฯ..กปรากฎรายชอจาเลยอยในบญชดงกลาวดวย นอกจากน %นตามรายงานการประชม..ผแทนสานกจดการและฟ%นฟปาอนรกษเขต 11 ช %แจงวา..อาจไมมการเดนสารวจแนวเขตทชดเจนเนองจากเขตรกษาพนธฯ..ต %งอยในเขตปาสงวนแหงชาตซงถอเปนทดนของรฐอยแลว แตเปนทยอมรบวาขณะทประกาศ..มชาวบานอาศยและทากนในเขตปาสงวนกอนหนาการประกาศเขตแลว..และไดรบอนญาตใหอยอาศยและทากนเรอยมา โดยอาศยมตครม.30 ม.ย.2541 ดงน3นจงนาสงสยและคลมเครออยในเร�องของแนวเขตระหวางพ3นท�ปาไมกบท�ทากนของราษฎรรวมถงจาเลยท�ยงไมชดเจน รวมถงในกรณท�ยงมขอนาสงสยในเร�องของการออกสารวจการถอครองท�ดนของราษฎรวาจะครบถวนและท�วถงหรอไม การจะฟงวาจาเลยบกรกแผวถางพ3นท�ปาจงยงไมถนดนก

28






กรณจงมความสงสยตามสมควรวาจาเลยไดกระทาความผดตามฟองหรอไม ใหยกประโยชนแหงความสงสยน %นใหจาเลย

ศาลอทธรณภาค 6 คดดาท สว.107/2550 คดแดงท 768/2551 (ศาลอทธรณพพากษาในคดศาลจงหวดหลมสก คดดาท 397/2549 คดแดงท 490/2550)

ปญหาตองวนจฉยวาจาเลยมความผดตามฟองหรอไม

โจทกมพยานบคคล(ชาวบาน)..เบกความวาเมอป 2548 พยานท %งสองเหนจาเลยบกรกแผวถางปาตดฟนตนไมในทเกดเหตโดยใชมดและขวานเปนเครองมอแลวปลกขาวโพด กบโจทกมพยาน(จนท.ปาไม)..เบกความวา..พยานท %งสองกบพวกออกตรวจสภาพพ %นทปาไมในเขตปาหวยระหงส พบมการบกรกทเกดเหตมการแผวถางตนโคนตนไมมตอไมทถกโคนรวม 38 ตอ..ตรวจสอบแลวปรากฎวาทเกดเหตเปนพ %นททไมไดรบการผอนผนจากทางราชการใหครอบครองทาประโยชนและจาเลยกไมมรายชอไดรบการผอนผน.. ..ขอทจาเลยอางวาบดาสามจาเลยยกทดนทเกดเหตให

เหนวา ทเกดเหตไดรบการประกาศใหเปนเขตรกษาพนธสตวเมอป 2542 ตามพรฎ...เมอทดนทเกดเหตเปนทดนทไมมหนงสอสาคญสาหรบทดน จาเลยจงไมมสทธใดๆในทดนทเกดเหตทจะนามาอางยนตอรฐเพอครองครองทาประโยชนในทดนน %น ไดตามประมวลกฎหมายทดน สาหรบหลกฐานเพอการเสยภาษบารงทองท(ภ.บ.ท.5)..กมใชหนงสอสาคญสาหรบทดนไมกอใหเกดสทธใดๆแกจาเลย ตามบนทกการตรวจสอบพ %นทเกดเหตและภาพถาย..ไมทถกตดโคนมขนาดโตพอสมควร นาเชอวาเปนไมทมอายหลายปตอไมทถกตดไปแลวมยอดออนแตกข %นกระจายเกอบเตมพ %นท ไมเปนระเบยบเปนลกษณะเปนไมข %นเองตามธรรมชาต บงบอกวาเปนพ %นททเพงถกบกรกแผวถางข %นใหม มใชเปนเพยงการปรบพ %นททเคยม

29






จาเลยกบสามเมอ 27 ปกอนและนาสบทานองวาในป 2546 ทางราชการไดออกไปสารวจทดนและไดปกหลกเขตในทดนทเกดเหตเพอผอนผนใหจาเลยทากนในทดนไดตอไปตามทปรากฎในภาพถาย..

การทาประโยชนมาแลว จาเลยเบกความรบวา เมอสามจาเลยเสยชวตจาเลยหยดทากนในทเกดเหต เพงมาเรมทากนใหมเมอประมาณป 2548 แลวไดกนสรางตดโคนตนไมและยดถอครอบครองทดนทเกดเหตเพอตนเอง การกระทาของจาเลยดงกลาวจงเปนความผด... เหนวา ตามภาพถายดงกลาวเปนเพยงภาพถายเสาคอนกรตทวางนอนทพ %น นอกจากจาเลยแลวไมมพยานจาเลยปากอนยนยนวาเปนหลกเขตททางราชการนามาปกไวเพอแสดงเขตทดนทผอนผนใหจาเลยทากน โดยเฉพาะพยานจาเลย..ผช.ผญบ..เบกความวาไดไปดเจาหนาททมารงวดดวยแตไมไดไปดในทเกดเหต ท %งการไมปรากฎชอจาเลยในบญชรายชอทไดรบการผอนผน..ฟงไมไดวา เจาพนกงานทเกยวของทมารงวดและปกหลกเขตในทดนของจาเลยเพอผอนผนใหทากนไดตอไป..เม�อปรากฎวาจาเลยไดทอดท3งไมทาประโยชนในท�ดนท�เกดเหตไปแลวจาเลยยอมไมมสทธใดๆ

30






ท�จะนามาเปนขออางเพ�อใหไดรบการผอนผนจากทางราชการเพ�อทากนในท�ดนท�เกดเหตไดใหม


จาเลยกระทาความผดตามฟองหรอไม

โจทกนาสบวา..จาเลยไดรบทดนทากนแปลงท 39 สวนนายจารส นวนทองไดรบทดนทากนแปลงท 44 ตามผงแสดงพ %นททากน ..ตรวจพ %นทเกดเหตโดยใชเครองมอจบหาคาพกดทางภมศาสตรจากดาวเทยมหรอจพเอส ปรากฎวาพ %นทเกดเหตอยเกนจากพ %นททากนเดมทไดรบการผอนผน..ตนไมถกตดฟนบางตนเหลอเพยงตอไม สภาพพ %นทถกเผาแผวถางและบกรถกมการปรบสภาพดนปลกตนมะขามกวา 100 ตนรวมเน %อทบกรกจานวน 6 ไร 2 งาน 1 ตารางวา ขณะน %นจาเลยกาลงหาบน %ารดตนมะขามในทเกดเหต จาเลยนาสบวา..ไดรบมาจากบดาประมาณ 20 ปแลว.. จาเลยทราบวาทดนทากนอยในเขตรกษาพนธสตวปาเมอ

พเคราะหขอเทจจรงเบ %องตนฟงไดวา จาเลยไดรบผอนผนใหทากนในทดน..เหนวา พยาน..เปนเจาพนกงานของรฐปฎบตหนาท�และเบกความไปตามหนาท�ราชการ ไมรจกและไมมเหตโกรธเคองกบจาเลย นาเช�อวาเบกความไปตามความจรง..พจารณาจากมตทประชมคณะทางานแกไขปญหา..ซงโจทกกมไดคานวาไมถกตองอยางใด มมตใหคณะทางานแกไขปญหาฯจดทาโครงการสารวจรงวดทดนพ %นทบรเวณทเกดเหต แตยงมไดมการสารวจรงวดแตอยางใด เหนวา พยาน(พยานจาเลย) ไดรบแตงต %งเปนคณะทางานแกไขปญหาฯรวมอยดวย ยอมตองปฎบตไปตามคาสงและเบกความไปตามทไดปฎบตจรง แมวาคณะทางานแกไขปญหาฯดงกลาวจะไดรบแตงต %งหลงจากเหตเกดแลว แตเมอพจารณาตามมตคณะทางานฯดงกลาวจะเหนไดวาหลกการใหม

31






ประมาณป พ.ศ.2547.. ตอมาจงหวดเพชรบรณประชม..มมตใหต %งคณะทางานแกไขปญหาเกยวกบการอยอาศยและทดนทากนของราษฎรในพ %นททเกดเหต..จาเลยไดลงชอเปนผ ไดรบผลกระทบจากการประกาศเขต..

การรงวดทดนทราษฎรทากนในทดนพ %นทบรเวณทเกดเหต และหามราษฎรทไดรบการผอนผนทากนในทดนบกรกหรอขยายพ %นททากนเพมเตมน %น คงมหลกการตอเนองมาจากมต ครม.30 ม.ย. 2541 ซงคดน %โจทกอาศยผงแสดงพ %นททากนของราษฎรในพ %นทเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง..ซงระบรงวดเมอป พ.ศ.2547 โจทกคงมเพยงภาพถายทเกดเหต..บญชตอไม..บนทกการตรวจสอบ..และแผนทสงเขปแสดงบรเวณตรวจสอบ..ซงกเปนภาพถายและเอกสารทพยานโจทกจดทาข %นเองในวนเกดเหตทพยานตรวจสอบเพยงฝานเดยว ไมปรากฎหลกหมดและหลกฐานแนวเขตของราชการแมกระท %งจานวนเน %อทปาทพยานโจทกอางแตอยางใด และยงไดความจากนาย..(จนท.ปาไม)เบกความตอบทนายจาเลยถามคานวาในวนเกดเหตพยานแจงแกจาเลยวา หากตรวจสอบแลวมการบกรกพ %นทเพมเตมจากทผอนผนจะดาเนนคด แตพยานไปรองทกขดาเนนคดแก

32






จาเลยในเดอนตลาคม 2548 หลงจากวนเกดเหตถง 8 เดอนเศษ และหลงจากแตงต %งคณะทางานแกไขปญหาฯแลว 5 เดอนเศษ ทาใหเหนไดวาพยานเองกไมแนใจในแนวเขตทดนทเกดเหต เพราะหากมหลกฐานแนชดดงทพยานโจทกอางกยอมรองทกขดาเนนคดจาเลยไดทนท โจทกกไมมพยานหลกฐานอนนามาสบแสดงใหเหนแนวเขตทเกดเหตชดเจนหาขอยตได ท %งไดความจาก..พนกงานสอบสวน..หลงจากไดรบคารองทกข..พยานไดรวม..และชาวบานไปตรวจสถานทเกดเหต..โดยไมมพยานหลกฐานอนทแสดงแนวเขตทเกดเหตทแนชด จาเลยกใหการปฎเสธตลอดมาดวยเหตดงกลาว พยานหลกฐานท�โจทกนาสบยงมความสงสยตามสมควรวาจาเลยไดกระทาความผด..ใหยกประโยชนแหงความสงสยน3นใหจาเลย..

ศาลอทธรณภาค 6 คดดาท สว.106/2550 คดแดง

จาเลยมความผดตามฟองหรอไม

โจทกนาสบ..พบตนไมถกตดฟนประมาณ 47 ตอ สภาพพ %นทถกเผาแผวถางมการปรบสภาพดน

เหนวา ท�ดนท�เกดเหตอยในเขตรกษาพนธสตวปาไมมหนงสอสาคญสาหรบท�ดน จาเลยจงไมมสทธใดๆท�จะนามาอางยนตอรฐเพ�อ

33






ท 814/2551 (ศาลอทธรณพพากษาในคดศาลจงหวดหลมสก คดดาท 399/2549 คดแดงท 448/2550)

และปลกตนมะขามประมาณ 113 ตน รวมเน %อทดนทถกบกรกจานวน 6 ไร 2 งาน 1 ตารางวา จาเลยอยในทเกดเหตตรวจสอบแลวปรากฎวาทเกดเหตอยนอกพ %นททผอนผนใหราษฎรอาศยอยทากน

ยดถอครอบครองทาประโยชนในท�ดนน3นตามประมวลกฎหมายท�ดน ทจาเลยนาสบตอสวาจาเลยไดรบการผอนผนใหทากนในทดนทเกดเหตน %น เหนวา มตครม.30 ม.ย.2541.. เปนการผอนผนใหราษฎรททากนในเขตปามากอนโดยไมถกขบไลออกไปเทาน %น จากสภาพทเกดเหตโดยเฉพาะตนไมทถกตดฟนตามบญชตอไมทตรวจพบ..มถง 47 ตอ ปรากฎวาเปนไมชนดตางๆ หลากหลายกวา 20 ชนดไดแก ชงโค สมกบ เรยง ยมหน กระพ % กลฑา ยอปา ตนนก คอ หวา ซอ แสนคา ตะค % ฯลฯ ซ�งเปนไมท�ไมมคณคาทางเศรษฐกจ มลกษณะเกดข3นเองตามธรรมชาต มไดเกดจากการเพาะปลก ตอไมท�พบมก�งกานแตกข3นมาใหม แสดงวาถกตดฟนมาไมนานนก ...(พยานโจทก)เบกความวาพยานท %งสองตรวจพ %นทเกดเหตโดยใชเครองมอตรวจตจบหาคาพกดทางภมศาสตรจากดาวเทยมหรอจพเอสปรากฎวา ทเกดเหตอยนอกพ %นททากนเดมทราษฎรไดรบการผอนผน..เหนวาตามสาเนาผงแสดง

34






พ %นททากน..พรอมบญชรายชอของราษฎรทไดรบการผอนผนใหทากนจานวนหลายรายโดยเฉพาะทดนทอยใกลเคยงทเกดเหต สอดคลองกบแผนทสงเขปแสดงบรเวณทตรวจสอบ..ปรากฎวาทเกดเหตมไดอยในเขตทดนทไดรบการผอนผน...

ศาลจงหวดแมสะเรยง คดดาท 426/2547 คดแดงท 60/2548


โจทกนาสบวา..รมว.กระทรวงเกษตรออกกฎกระทรวงกาหนดใหปาแมยวมฝงซายในทองทต.แมลานอย ต.บานกาศ ต.แมคะตวน ต.กองกอย ต.แมสะเรยง อ.แมสะเรยง จ.แมฮองสอน เปนปาสงวนแหงชาต และประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ..ปดไวทททาการอาเภอและทวาการกานนทกแหงในทองทเขตปาสงวนแหงชาตแลว ..วนท 4 เม.ย.2547.. ลาดตระเวนถงปาแมอมลองนอย หม 2 ต.ปาแป อ.แมสะเรยง..พบจาเลยกาลงจดไฟเผาเศษกงไม จงถายภาพไวโดยจาเลยไมรตว..จากน %นแสดงตวเปนเจาพนกงานและแจงขอหา..

เหนวา พยานโจทก..เปนเจาพนกงานของรฐปฎบตการตามหนาทไมปรากฎวาเคยมสาเหตกบจาเลยมากอน จงไมมเหตใหระแวงสงสยไปไดวาพยานโจทก..จะกลนแกลงเบกความปรกปราจาเลยใหตองรบโทษโดยปราศจากมลความจรง ..ซงจาเลยเองกเบกความรบวาถกจบกมบรเวณทเกดเหต..จงมน %าหนกใหเชอถอรบฟงได และโจทกยงมบนทกการจบกมซงระบรายละเอยดแหงการกระทาความผดในวนเกดเหต..บนทกการจบกม..จดทาข %นในวนทจบกมจาเลยนนเองอนเปนระยะเวลากระช %นชด และมบนทกคาใหการช %นสอบสวนซงจาเลยใหการรบสารภาพไว บนทกคาใหการช %น

35






จาเลยฟงไมเขาใจเนองจากฟงและพดไดเฉพาะภาษากะเหรยงเทาน %น จงให..เจาหนาทปาไมทไปดวยแปลใหจาเลยฟง จาเลยใหการรบสารภาพวารวมกบพวกอก 7 คนบกรกแผวถางปาบรเวณทเกดเหตมาไมตากวา 10 วน..ยดมด 1 เลม และไฟแชก 2 อน ..พยานใชเครองตรวจจบพกด..ปรากฎวาอยในเขตปาสงวนแหงชาต ถกบกรกแผวถางไป 500 ไร คดเปนคาเสยหายของรฐประมาณ 7,500,000 บาท ..พนกงานสอบสวน..สอบปากคาจาเลยโดยมญาตของจาเลยอยรวมในการสอบปากคาดวย..จาเลยใหการรบสารภาพ ตอมา..ขอถอนคาใหการเดมเปนใหการปฎเสธ..และขอใหการใหมวานจาเลยบกรกแผวถางปาเพยง 1 ไร ไมใช 500 ไร

สอบสวน..จาเลยเปนผใหปากคาไวเองโดยไมปรากฎวาเกดจากการจงใจ มคามนสญญา ขเขญ หลอกลวง.. เชอวาบนทกไปตามความจรงและจาเลยใหการรบสารภาพโดยสมครใจ แมจาเลยจะขอถอนคาใหการและใหการใหมเปนปฎเสธแตจาเลยกมาถอนคาใหการอกคร3งเปนใหการรบสารภาพวาบกรกเผาปาเพยง 1 ไร กเปนการใหปากคาหลงจากไดรบการปลอยตวช�วคราวในช3นสอบสวน ทาใหมเวลาในการคดหาขอแกตวจงใหการใหมไปเชนน3น ไมมน %าหนกใหรบฟง นอกจากน %ยงมภาพถาย..จาเลยอยในบรเวณทเกดเหตกาลงดายหญาและยนดไฟกาลงลกไหมปาอย สอดคลองกบคาเบกความของพยานโจทก..ขอเทจจรงฟงไดวาจาเลยกาลงดายหญาตดฟนกงไม และนาเศษไมมาสมเผาไฟ จงเปนการแผวถางและเผาปา..แตปรากฎจากคาใหการของจาเลยท3งในช3นจบกมและสอบสวนวาจาเลยรวมกบพวกอก 7 คนบกรกแผวถางปา ดงน3นเน3อท�ปาสงวนแหงชาตท�จาเลยบกรกและ

36






คาเสยหายของรฐจงตองเฉล�ยความรบผดไปยงพวกของจาเลยท�ยงไมไดตวมาฟอง สวนทจาเลยนาสบตอวา จาเลยเพยงไปหาอาหารในบรเวณทเกดเหตจงถกจบกม มคนบอกใหจาเลยทาทาทางแลวถายรปจาเลยไว กเปนเพยงคากลาวอางลอยๆ โดยไมมพยานหลกฐานใดมาสนบสนน ท %งยงไดความจากคาเบกความตอบโจทกถามคานของจาเลยวาจาเลยไมรจกกลองถายรป แลวเหตใดจาเลยจงทราบวา จนท.บอกใหจาเลยทาทาทางแลวถายรปจาเลยไวซงขดตอความเปนจรง และทตอสวาใหการรบสารภาพในช %นสอบสวนเพราะผ ตองหาคนอนบอกใหรบสารภาพ กไมมน %าหนกใหรบฟงเนองจากจาเลยอยพรอมกบญาต คารบเปนผลรายกบจาเลย หากไมไดกระทาผดจรงกไมนาจะตองรบสารภาพ พยานหลกฐานของจาเลยทนาสบมาไมมน %าหนกใหรบฟงหกลางพยานหลกฐานของโจทกได.. พพากษาจาคก 3 ป ลดโทษใหคง

37






จาคก 2 ป ศาลอทธรณภาค 5 คดดา 1251/2548 คดแดง 2004/2548 (ศาลอทธรณพพากษาในคดศาลจงหวดแมสะเรยง คดดาท 426/2547 คดแดงท 60/2548)

จาเลยอทธรณในประเดนวา -จาเลยเปนกะเหรยงมทพกอาศยและดารงชพอยในปา ทเกดเหตอยใกลกบหมบาน เปนผนทดนไดรบเปนมรดกตกทอดรนป ยาตายายมาชานานแลว -จาเลยกระทาดวยความหลงเขาใจวาไมเปนความผด ในการใชทดนทเกดเหตใชเล %ยงชพ และไมอาจแยกแยะพ %นทปาสงวนได ประกอบกบมอายมากแลว ขอใหรอการลงโทษหรอลงโทษในสถานเบา

เหนวา เปนขอเทจจรงทจาเลยมไดยกข %นวากนมาแลวแตศาลช %นตนจงตองหามตาม ป.วแพง ม.225 วรรคสอง ประกอบ ป.วอาญา ม.15 ศาลอทธรณไมรบวนจฉยให สวนขอทจาเลยขอใหการรบสารภาพในอทธรณไมโตแยงอก เพอใหศาลลดโทษใหน %นเหนวาไดลวงเลยเวลาในการพจารณาของศาลช %นตนแลว ท %งศาลช %นตนกไดฟงคารบของจาเลยช %นจบกมและช %นสอบสวนมาลดโทษใหหนงในสามนบวาเปนคณกบจาเลยมากแลว มปญหาตามอทธรณของจาเลยตอไปวา ควรลงโทษสถานเบาและรอการลงโทษหรอไม เม�อพเคราะหความหนกเบาแหงขอหาและพฤตการณแลว เหนวา แมขอหาท�จาเลยกระทาผดจะไมรายแรง แตกมผลกระทบตอทรพยากรชาตและส�งแวดลอมอนเปนตนน3าลาธารของประเทศชาตโดยสวนรวม ยอมเปนภยรายแรงตอสงคมสมควรลงโทษใหเขดหลาบ และไมเปนเย�ยงอยางแกบคคลอ�น และท�จาเลยอทธรณ

38






วา จาเลยเปนหญงสงอายไดรบการลงโทษสถานเบาหรอรอการลงโทษเหนวาเหตสงอายและความออนแอทางเพศไมใชเหตบรรเทาโทษและเหตท�อนควรปราณตามกฎหมาย ปจจบนผไมสจรตจะอาศยเหตสงอายและความออนแนทางเพศเปนชองทางกอเหตได สวนเหตยากจนและการไรการศกษาท�จาเลยอางกเปนเหตสวนตวของจาเลย ไมเปนเหตท�ศาลอทธรณภาค 5 จะปราณโทษได ท�ศาลช3นตนใชดลพนจกาหนดโทษและไมรอการลงโทษใหจาเลยน3น ศาลอทธรณภาค 5 เหนเหมาะสมแกพฤตการณแหงคดแลว ..

ศาลจงหวดทองผาภม คดดาท 311/2551 คดแดงท 230/2552

จาเลยกระทาความผดตามฟองหรอไม จาเลยมสทธใดยชอบในการครอบครองใชประโยชนในทดนพ %นทเกดเหต..หรอไม

พเคราะหขอเทจจรงในเบ %องตนวา..เมอวนท 11 กรกฎาคม 2551 ..พบจาเลยปลกขาวโพดในพ %นทเกดเหตประมาณ 10 ไร และปลกบานไมยกพ %นใตถนสงมงหลงดวยสงกะส 1 หลง พ %นทเกดเหตมการตดตนไมจนเหลอแตตอในลกษณะสมเผาตอไมประมาณ 25 ตอ..พ %นทเกดเหตอยในเขต

เหนวา ..แมจะพบตอไม..แตพยานโจทกกไมไดพบเหนวาจาเลยเปนคนตดตนไม รวมท %งไมไดมการยดไมไมวาจะเปนไมแปรรปหรอไมทอนไดจากจาเลย อนจะเปนหลกฐานบงช %ไดวาจาเลยเปนคนตดตนไมดงกลาว..หมบานคลต3ลางท�มประชากรอาศยอยเปนนจานวนมาก ยอมจะมการลกลอบตดไมไปใชประโยชนอยเน�องๆ บคคลอนอาจ

39






อทยานแหงชาตปาน %าโจน..และพ %นทเกดเหตอยในระหวางเตรยมการประกาศเปนอทยานแหงชาตลาคลองง..จาเลยยงรบสารภาพกบพยานโจทก..กอนทจาเลยเตรยมพ %นทเพาะปลกขาวโพดจาเลยไดตดตนไมขนาดใหญจนเหลอแตตอโดยใชมดฟน เพราะหากไมทาการตดตนไมในแปลงขาวโพดจะทาใหขาวโพดรบแสงแดดไมเตมท ซงจะทาใหขาวโพดไมเจรญงดงาม พยานท %งสองยงไดยดมดดายหญา คราด และมดพราอยางละ 1 เลม ทใชตนฟนตนไมเปนของกลาง ..จาเลยเปนชาวกะเหรยงทไดสญชาตไทย เกดและเตบโตในหมบานคลต %ลางกอนทจะมการประกาศเปนเขตปาสงวนแหงชาตปาน %าโจน ..ครอบครองทาประโยชน..อยางตอเนองมาเปนเวลาชานานในลกษณะของการทาไรหมนเวยน ตอไมสมเผาจานวน 25 ตอ..บรษททไดรบสมปทานทาไมจากรฐบาลเขาไป

เปนคนตดฟนกเปนได สวนทพยานโจทกท %งสองเบกความวา จาเลยรบสารภาพวาเปนคนตดตนไมจานวน 25 ตน ..กขดแยงกบทปรากฎในบนทการจบกม..วาขณะเกดเหตจาเลยรบวาเขาไปทาประโยชนในพ3นท�เกดเหตโดยการปลกสรางบานเรอน ยงขาวโพดและปลกขาวโพดในลกษณะหมนเวยนบางปกเขาทาประโยชน บางปกปลอยรางและหมนเวยนกลบมาทาใหมโดยไมมขอความใดระบวาจาเลยเปนผตดตนไม..ท %งทเปนขอความในสาระสาคญทควรจะปรากฎในบนทกการจบกมเพอยนยนการกระทาผดของจาเลย การท�พยานโจทกท3งสองเพ�งจะมาเบกความกลาวหาจาเลยวาเปนคนตดตนไมในพ3นท�เกดเหต หลงจากท�มการแจงขอหาแลว ทาใหมขอระแวงสงสยวาจะเปนความจรงดงท�เบกความหรอไม การทพยานโจทกยดของกลางประกอบดวยมดดายหญา คราดและมพราอยางละ 1 เลม โดยอางวาเปนทรพยทใชในการกระทาผด

40






ตดตนไมทวท %งหมบาน..แมจะมการยกเลกสมปทานทาไมไปแลวกตาม แตกยงพบเหนตอไมซงเปนไมแกนทมความเหนยวคงทนไดทวไปรวมท %งในพ %นทเกดเหตดวย.. พเคราะหวา ปาสงวนแหงชาตปาน %าโจนประกาศ..เมอวนท 12 กนยายน 2527 ครอบคลมถงหมบาน คลต %ลางและ..เตรยมทจะประกาศ..ใหเปนเขตอทยานแหงชาตลาคลองง อนเปนการประกาศทบท�ดนทากนของราษฎรในหมบานคลต3ลาง ..รวมท3งท�ดนพ3นท�เกดเหต..มการกนแนวเขตพ %นทประมาณ 2,700 ไร ใหราษฎรหมบานคลต %ลางทอาศยอยเดมเขาทาประโยชนตอไปไดโดยไมถกจบกมดาเนนคด..แตในทางปฎบตกลบพบวาพ %นททากนเดมของราษฎรมพ %นทมากกวาทเจาหนาทปาไมกนแนวเขตไว..โดยมขอตกลงรวมกนวาใหเจาหนาทปาใม

น %น เหนวาทรพยดงกลาวบคคลท�วไปสามารถมไวในครอบครองเพ�อประโยชนใชสอย เมอพยานโจทกไมเหนวาจาเลยใชมดของกลางในการตดตนไมแลว ลาพงของกลางท %งสามรายการไมอาจสนนษฐานใหเปนผลรายแกจาเลยวา จาเลยใชมดในการตดตนไมในเขตปาสงวน..ขอเทจจรงจงยงฟงไมได.. เหนวา เมอพยานโจทก..ซงเปนเจาหนาทปาไมของรฐผอนผนใหราษฎรทอาศยอยในหมบานคลต %ลาง..สามารถอยอาศยและทาประโยชนในพ %นทปาไมภายในเขต..เมอตรวจสอบรายชอราษฎรผ ถอครองทากนในพ %นทปาไมในเขตปาสงวนแหงชาตปาน %าโจน..กปรากฎชอของจาเลยครอบครองทาประโยชนในพ %นทเกดเหตภายในแนวเขต..อกท %งพยานโจทก..กเบกความตอบคาถามคานยอมรบวาพ %นททากนของจาเลยอยภายในกรอบ..และเจาหนาทปาไมยงเคยเขารวมประชมกบชาวบาน..ไดเขยนบนทกดวยลายมอตนเองยนยนวา

41






ผอนผนพ %นททากนของราษฎรออกไปอก คดเปนเน %อทประมาณ 5,400 ไร ..โดยไมถกจบกมดาเนนคดแตหามไมไหตดตนไมหรอขยายพ %นททากนออกไปอก..ท %งน %เจาหนาทปาไมจะตองปฎบตตามมต ครม.30 ม.ย.2541 ซงมสาระสาคญวาใหเจาหนาทปาไมชะลอการจบกมราษฎรททากนในพ %นทปาไมอยางตอเนองกอนวนทคณะรฐมนตรมมตดงกลาว เพอใหมการพสจนสทธการครอบครองทดนโดยใชภาพถายทางอากาศ..

เจาหนาทปาไมจะชะลอการจบกมในทดนทากนของราษฎรทไดรบการผอนผนตามมตครม...ยอมแสดงใหเหนวาการท�จาเลยไดทากนในท�ดนแปลงท�เกดเหตอยางตอเน�อง จนไดรบการผอนผนจากเจาหนาท�ปาไมสามารถทากนในพ3นท�ปาไมตอไปได จาเลยยอมมสทธโดยชอบในการครอบครองใชประโยชนในท�ดนพ นท�เกดเหต ซ�งเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายและมตคณะรฐมนตรดงกลาว ท�มงหมายใหเฉพาะผครอบครองเดมท�ทาประโยชนอยางตอเน�อง กอนประกาศเปนเขตปาสงวนแหงชาตหรออทยานแหงชาตสามารถทาประโยชนหรออยอาศยตอไปไดโดยท�ทางราชการจะไมจบกมดาเนนคด ..

ศาลจงหวดตรง คดดาท 2629/2550 คดแดงท 3551/2551


รบฟงไดวาเมอป พ.ศ.2512 รฐบาลโดยรมว.เกษตรไดออกกฎกระทรวงกาหนดใหปาเกาะมกในทองท ต.เกาะลบง อ.กนตง จ.ตรง เปนเขตปาสงวนแหงชาต ตอมาในป พ.ศ.2524 ไดมพรฎ.กาหนดใหทดนในเขต

เหนวา บานเกาะมกเปนพ %นทเกาะซงเปนสวนหนงของ ต.เกาะลบงทมชาวบานอยอาศยมาเปนเวลานาน ปรากฏจากขอเทจจรงจาก..พยานจาเลยซงเปนชาวบานมตาแหนงเปนผสอนศาสนาอสลามและตดสนความใหแกชาวบานทอยอาศยบน

42






ต.เกาะลบง อ.กนตง จ.ตรง เปนเขตอทยานแหงชาต.. สวนบรเวณทเกดเหตหลงจากมการตรวจสอบพกดโดยใชเครองวดพกดดาวเทยมแลวพบวาเปนพ %นททอยในเขตอทยานแหงชาตหาดเจาไหมอนเปนเขตปาสงวนแหงชาตปาเกาะมก....โจทกม..จนท.อทยานแหงชาต..หน.อทยานเบกความวาหลงจากไดรบแจงเหตวามราษฎรเขามาบกรกแผวถางพ %นทเกดเหตซงอยในเขตอทยานและเปนพ %นทปาสงวน..ไดรบความเสยหายมจานวน 40 ไรเศษ โดยมตนไมใหญถกตดโคนประมาณ 29 ตน จากการสอบถามชาวบานใกลเคยงแจงวาพ %นทดงกลาวเปนของจาเลย หลงเกดเหตไดเดนทางไปยงทเกดเหตอกคร %งพรอมกบพนกงานสอบสวนและจาเลยเพอนาช %จดเกดเหตซงจาเลยยอมรบวาเปนคนครอบครองทาประโยชนอยในบรเวณทเกดเหตบางสวนเน %อท

เกาะน %มาต %งแตเกดวาชมชนบานเกาะมกเปนชมชนเกาแกเกดข %นมาแลวเปนเวลานบรอยป ชาวบานสวนใหญมอาชพประมงและทาสวน สอดคลองกบขอเทจจรงทไดความจาก(อดตผบญ.)พยานโจทก..วาชมชนบานเกาะมกเปนชมชนเกาแกเกดข %นมานานซงปจจบนบคคลทมชวตอยในชวงสงครามโลกยงมชวตอย นอกจากน %นพยานโจทกตางเบกความสอดคลองกนอกวาบรเวณใกลเคยงกบทเกดเหตมสวนยางพาราของชาวบานปลกไวโดยตลอด..จากขอเทจจรงดงกลาวมาจงนาเชอวาชมชนบานเกาะมกซงทเกดเหตเปนสวนหนงของเน %อทดงกลาวเปนชมชนทเกดข %นและมชาวบานเขามาอยอาศยมาแลวเปนเวลานาน สวนพ %นทเกดเหตปรากฎจากเอกสารหลกฐานวาเพงประกาศเปนเขตปาสงวนแหงชาตเมอป พ.ศ.2512 และประกาศเปนอทยานแหงชาต เมอป พ.ศ.2524..พยานโจทกและจาเลยสอดคลองตองกนวาไมเคยเหนประกาศหรอปายหรอ

43






ประมาณ 20 ไร..พยานโจทก(อดตผบญ.)..จาเลยเปนลกบานและบรเวณทเกดเหตเปนของจาเลย..เคยมจนท.อทยาน..เขาไปตดโคนตนมะพราวของชาวบานอางวาปลกอยในเขตปาสงวนและเขตอทยาน จงเพงทราบวาบรเวณดงกลาวเปนอทยาน ท %งน %เนองจากกอนหนาน %นไมเคยมการปดประกาศหรอแจงใหชาวบานทราบ ทาใหชาวบานรวมตวกนขอยนเรองพสจนสทธการทาประโยชนเนองจากขณะน %นยงไมทราบแนชดวาแนวเขตอทยานหรอเขตปาสงวนอยในบรเวณใดบาง ในสวนของจาเลยไดยนเรองไวดวยแตยงไมไดมการพจารณาอนมตให.. จาเลยนาสบ..ไรเปนของจาเลยทไดรบมากอนเกดเหตเปนเวลานานและไดครอบครองทาประโยชนตลอดมาต %งแตประมาณป พ.ศ.2509 โดยไดปลกไมยนตนประเภทมะพราว

สญลกษณทแสดงถงแนวเขต..ตดต %งไว ประกอบกบกอนหนาน %นมหนงสอจากอทยาน..ไปถงประธานคณะกรรมการตรวจพสจนทดนทมชาวบานประสงคทจะขอออกหลกฐานเกยวกบทดน..แจงใหทราบวา อทยานฯไดตรวจสอบพ %นทแลวปรากฎวาพ %นททขอออกเอกสารสทธR

กบพ %นทอทยานไมมหลกฐานหลกเขตหรอปายแสดงแนวเขตของอทยานใหเหนแตอยางใด จงเหนควรรอใหจนท.ดาเนนการปกหลกเขตและตดปายแสดงแนวเขตใหเสรจส %นกอน..จากขอเทจจรงทไดความดงกลาวขางตนทยงมขอโตแยงและอยในข %นตอนของการขอพสจนสทธของชาวบานเกยวกบทดนทครอบครองทาประโยชนอย จงยงไมสามารถรบฟงไดถนดนกวาการครอบครองทดนของชาวบานหรอการครอบครองทเกดเหตของจาเลยเกดข %นกอนหรอภายหลงการประกาศเขต..และจาเลยไดรอยวาทเกดเหตอยในเขตหวงหามดงกลาวแลวยงมเจตนาฝาฝนเขาไปบกรก

44






ยางพารา และทาไร ไมเคยทราบวาเปนพ %นทอยในเขตปาสงวนและเขตอทยานฯนอกจากน %นยงไดเสยภาษบารงทองทมาโดยตลอดโดยไมเคยเหนปายหรอสญลกษณบอกแนวเขต..

แผวถางหรอไม แมขอเทจจรงจะฟงยตวาจาเลยเปนเจาของผครอบครองทดนบรเวณทเกดเหตดวยกตาม ..ซงบรเวณดงกลาวน %พยานโจทกเบกความตรงกนวาไมมตนไมใหญทถกตดโคนของกลางถกตดท %งไว คงมเพยงตนยางพารา..เมอขอเทจจรงทไดความยงไมแนชดวาจาเลยเปนผตดโคนตนไมของกลางหรอไมของกลางอยในทเกดเหตในสวนพ %นททจาเลยอางวาเปนผครอบครองและไมแนชดวาจาเลยไดรอยกอนทจะเขาไปครอบครองทาประโยชนวาทเกดเหตอยในเขตอทยานหรอเขตปาสงวนแหงขาตหรอไม..กรณจงตองยกประโยชนแหงความสงสยใหแกจาเลยตามป.วอาญา มาตรา 227 วรรคสอง อยางไรกตามเมอปจจบนทเกดเหตไดถกประกาศใหเปนเขตปาสงวนและเปนเขตอทยานแหงชาตแลว จงเหนสมควรใหจาเลยและบรวารออกจากทเกดเหตไวกอน สาหรบไมของกลางเปนไมหวงหามจงใหรบ พพากษายกฟอง..

45






ศาลอทธรณภาค 9 คดดาท สว.33/2552 คดแดงท 2491/2552 (ศาลอทธรณพพากษาในคดศาลจงหวดตรง คดดาท 2629/2550 คดแดงท 3551/2551)

1)ทเกดเหตถกประกาศใหเปนเขตปาสงวนแหงชาตและเปนเขตอทยานแหงชาตหรอไม 2)ศาลช %นตนพพากษาใหจาเลยและบรวารออกจากทเกดเหตไวกอนชอบดวยกฎหมายหรอไม

ขอเทจจรงรบฟงยตในช %นน %วา เมอป พ.ศ.2512 มกฎกระทรวง ฉบบท 421..ออกตามความในพรบปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 กาหนดใหปาเกาะมกในทองท...ภายในแนวเขตตามแผนททายกฎกระทรวงดงกลาวเปนปาสงวนแหงชาต และตอมา พ.ศ.2524 มพรฎ.กาหนดบรเวณทดนปาคลองไหลาปาคลองปอและปาคลองกนตง ในทองท ต.ไมฝาก อ.สเกา และ ต.บอน %ารอน ต.บางสก ต.เกาะลบง อ.กนตง จ.ตรง ใหเปนอทยาน..ตามแผนททายพรฎ...โดยไดปดประกาศในทองท อ.กนตงแลว.. โจทกมพยาน..เบกความ..พบวาทเกดเหตอยใกลบรเวณถ %ามรกตบานเกาะมก หม 2 ต.เกาะลบง..มสภาพถกบกรกแผวถางใหม มการปลกตนยางพาราอายนาจะไมเกน 3 เดอนตรวจวดดวยเครองมอ จพเอส ..ทเกดเหตอยในเขตปาสงวนแหงชาต..ม

เหนวา พยานโจทกไดดาเนนการตรวจสอบทเกดเหตไปตามหนาทและตามหลกวชาการโดยมพยานเอกสารมาแสดงวาพ %นทเกดเหตอยในเขตปาสงวนแหงชาตและเขตอทยานแหงชาตตามกฎกระทรวง..พยานโจทกดงกลาวเปนเจาพนกงานปฎบตงานไปตามหนาท� ไมมเหตใหระแวงวาจะเบกความปรกปราจาเลย ..พยานหลกฐานของโจทกมน %าหนกรบฟงไดวา ทเกดเหตอยในเขตปาสงวนฯ... เหนวา ตามพรบ.ปาไม พ.ศ.2484 มาตรา 72 ตร วรรคสาม และตามพรบ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 มาตรา 31 วรรคสาม ตองเปนกรณทมคาพพากษาช %ขาดวาบคคลใดกระทาความผด ศาลจงมอานาจสงใหผกระทาผด คนงาน ตลอดจนบรวารของผกระทาผดออกจากปาหรอปาสงวนแหงชาต เมอคดน %ศาลช %นตนมไดพพากษาวาจาเลยกระทาความผด ศาลจงไมมอานาจส�งใหจาเลยและบรวารออกจากท�เกดเหต ท�ศาลช3นตนพพากษาในสวนน3 ศาลอทธรณภาค 9 แผนกคด

46






บนทกการตรวจยดพ %นท..มเอกสารแนบทายบนทกคอ สาเนากฎกระทรวง ฉบบท 421 (พ.ศ.2512) สาเนาพรฎ. และแผนททายพรฎ.ทแสดงจดทเกดเหตไวดวย ตอมามการทาแผนทสงเขป..โดยระบจดทเกดเหตแผนทแสดงพ %นทตรวจยดเพอประกอบการตรวจยดพ %นท..

ส�งแวดลอมไมเหนพองดวย.. พพากษาแกเปนวา ไมพพากษาใหจาเลยและบรวารออกจากทเกดเหตไวกอน..

คาพพากษาคดท�ดนปาไม ท�มการรบสารภาพ

ศาล/เลขคดดา-แดง ป

พ.ศ.


คาฟองโดยสรป พเคราะหขอเทจจรงในพยานหลกฐานและคาวนจฉยของ

ศาล ศาลจงหวดตรง คดดาท 1008/2549 คดแดงท 1188/2549


..จาเลยรวมกนบกรกเขาไปยดถอครอบครอง และกนสราง แผวถาง ตดฟนตนไมในเขตปาสงวนแหงชาตปาเทอกเขาบรรทดซงอยในเขตปาสงวนแหงชาตและเขตอทยานแหงชาต เปนเน %อท 6 ไร 1 งาน 92 ตารางวา คดเปนคาเสยหายของรฐ 442,222.25 บาท อนกอใหเกดความเสอมเสยแก

จาเลยมความผดตามพรบ.ปาไม พ.ศ.2484 ม.54 วรรคหนง,72 ตร วรรคหนง พรบ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ม.15,31 วรรคหนง พรบ.อทยานแหงชาต พ.ศ.2504 ม.16(1),24 เปนกรรมเดยวเปนความผดตอกฎหมายหลายบท ใหลงโทษตามพรบ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ม.14,31 วรรคหนง ซงเปนบททมโทษหนกทสด ตาม ป.อาญา ม.90 จาคก 2 ป และปรบ 30,000 บาท จาเลยใหการรบสารภาพ เปนประโยชน

47


พ.ศ.


คาฟองโดยสรป พเคราะหขอเทจจรงในพยานหลกฐานและคาวนจฉยของ

ศาล ปาสงวนแหงชาตและอทยานแหงชาต ท %งน %โดยจาเลยไมไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาทและไมไดรบการยกเวนใดๆ ตามกฎหมาย เหตเกดท ต.ในเตา อ.หวยยอด จ.ตรง ตามวนเวลาดงกลาว..จบจาเลยไดพรอมจอบจานวน 1 ดาน และมดพรา จานวน 1 เลม ซ�งเปนอปกรณเคร�องมอท�จาเลยใชในการกระทาผดดงกลาวเปนของกลาง

แกการพจารณา มเหตบรรเทาโทษ ลดโทษใหกงหนง ตาม ป.อาญา ม.78 คงจาคก 1 ป และปรบ 15,000 บาท พเคราะหรายงานการสบเสาะและพนจจาเลยแลว เหนวา พ3นท�เกดเหตไดมการบกรกมากอนแลว พฤตการณการกระทาผดของจาเลยไมรายแรงนก จาเลยมท�อยเปนหลกแหลงแนนอนและมภาระตองอปการะเล3ยงดบตรอก 3 คน ท�อยระหวางศกษาเลาเรยน ไมปรากฏวาจาเลยไดรบโทษจาคกมากอน เพ�อใหจาเลยประพฤตตนเปนพลเมองดตอไป ใหรอการลงโทษจาคกมกาหนด 2 ป ตาม ป.อาญา ม.56 ไมชาระคาปรบใหจดการตาม ป.อาญา ม.29,30 รบของกลาง ใหคมประพฤตจาเลยไวมกาหนด 1 ป ..กบใหจาเลยกระทากจกรรมบรการสงคมหรอสาธารณประโยชนตามท�พนกงานคมประพฤตและจาเลยเหนสมควรกาหนดเปนเวลา 20 ชวโมง และใหจาเลยและบรวารออกจากปาสงวนแหงชาต

48

คาพพากษาคดท�ดนปาไม กรณมการแกไขปญหาท�ดนทางนโยบายในระหวางพจารณา


พ.ศ.

บรรยายคาฟอง พเคราะหขอเทจจรงและพยานหลกฐานจากการนา

สบท +งสองฝาย


ศาลจงหวดเชยงใหม คดดาท 3489,2491,3495,3496,3497,3498/2547 คดแดงท 1442-1447/2551

..วนเวลาใดไมปรากฎชดป 2541 ถงวนท 23 ก.ค.2547 จาเลยท 1-6 ไดกนสรางแผวถางเผาปาแลวบกรกเขาไปยดถอครอบครองทดนบรเวณปาเชยงดาว ซงเปนปาสงวนแหงชาตโดยจาเลยท 1 กระทาการดงกลาวเปนเน %อท 1 งาน 25 ตารางวา จาเลยท 2 ..เน %อท 75 ตารางวา จาเลยท 3 ..เน %อท 4 ไร 2 งาน จาเลยท 4 ..เน %อท 25 ตารางวา จาเลยท 5 ..เน %อท 8.75 ตารางวา และจาเลยท 6 ..เน %อท 28 ตารางวา โดย

ขอเทจจรงเบ %องตนฟงไดวา ป 2516 ไดมกฎกระทรวงท 537 กาหนดใหปาเชยงดาวในเขตทองท ต.เมองแหง ต.เมองนะ ต.เมองงาย ต.เมองคอง ต.เชยงดาว อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม เปนปาสงวนแหงชาต..ป 2520 ม พรฎ.กาหนดเขตทดนในทองท อ.เชยงดาว และ อ.แมแตง จ.เชยงใหม ใหเปนเขตปฎรปทดน..ตอมาป 2525 มกฎกระทรวง ท 988 กาหนดใหเพกถอนปาเชยงดาว ในทองท ต.เปยงหลวง ต.เมองแหง กงอาเภอเวยงแหง อ.เชยงดาว และ ต.เมองนะ ต.เมองงาย ต.ปงโคง ต.เมองคอง ต.เชยงดาว ต.แมนะ อ.เชยงดาว จ.เชยงใหม ออกจากการเปนปาสงวนแหงชาตบางสวน..ป 2541 จพง.ปาไมจงหวดเชยงใหม เคยจบกมชาวบานหมบานปางแดง จานวน 56

..สาหรบจาเลยท 1 กบท 2 ทใหการรบสารภาพ เมอขอหาความผดทโจทกฟอง กฎหมายกาหนดอตราโทษอยางตาไวใหจาคกไมถงต %งแตหาปข %นไป ศาลพพากษาไดโดยไมตองสบพยาน ตามป.วธอาญา ม.176 วรรคแรก.. ..เหนวา แมขอเทจจรงจะไดความวาบานปางแดงทเกดเหตมสภาพเปนหมบานมวด โรงเรยนและโบสตศาสนาครสตประจาหมบาน แตพยานโจทกซงเปนเจาพนกงานปาไมกยนยนวาหมบานปางแดงอยในเขตปาเชยงดาวซงทางราชการกาหนดใหเปนเขตปาสงวนแหงชาตมาต %งแตป 2516 โดยมการประกาศ..ใหทราบทวกนแลว อกท %งในป 2541 เคยมการจบกมชาวบานปางแดงในขอหาบกรกปาสงวน..มาแลวคร %งหนง.. ..พยาน(ผญบ.ท %งของโจทกและจาเลย)ซงเปนเจาพนกงานปกครอง เชอวารเหนและทราบถงสภาพทดนบรเวณทเกดเหตเปนอยางด คาพยานจงนาเชอถอ ขอเทจจรงดงกลาวแสดงใหเหนวาการเขามาอาศยอยในหมบานปางแดงของชาวบานและจาเลยท 3-6 เปนลกษณะขยายหมบาน

49


พ.ศ.




จาเลยท 1-6 ไดปลกบานคนละ 1 หลง และเขาพกอาศยอยในบานทอยในบรเวณปาสงวนแหงชาต.. อนเปนการกระทาใหเกดการเสอมเสยแกสภาพปาสงวนแหงชาต ท %งน %จาเลยท 1-6 ไมไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายและไมไดรบการยกเวนใดๆตามกฎหมาย..

คน ..บรเวณหมบานปางแดงทเกดเหต ภายหลงศาลมคาพพากษาลงโทษ..สภาพหมบานปางแดงทเกดเหตมถนนลาดยางเขาหมบาน ภายในหมบานมโรงเรยน วด และโบสถศาสนาครสต วนเวลาและสถานทเกดเหตตามฟอง..จบกมจาเลยท 1-6 และชาวบานรวม 48 คน ภายหลงการจบกมมการรองเรยนไปยงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.. โจทกม..(พยานเจาหนาท)..เปนพยานเบกความ..หมบานปางแดงทเกดเหตทชาวบานและจาเลยท 3-6 บกรกเขาไปอาศยอยเปนเขตปาสงวนแหงชาตไมใชพ %นทตาม พรฎ. ทกาหนดใหเปนเขตปฎรปทดน และไมใชพ %นทตามกฎกระทรวง..ทใหเพกถอนทองทดงกลาวออกจากการปาสงวนแหงชาตบางสวนภายหลงมการจบกม..ในป

ออกมาโดยบกรกทปาสงวนแหงชาตเรอยมา สภาพหมบานปางแดงทเกดเหตกต %งอยในทลอมรอบดวยภเขาและปาสงวนแหงชาตทสมบรณ ชาวบานทบกรกเขามาทหลงรวมท %งจาเลยท 3-6 เปนชาวบานทยายมาจากถนอน เชอวาตองรวาบรเวณหมบานทเกดเหตอยในเขตปาสงวนแหงชาต เชนเดยวกบชาวบานผบกรกอยกอนทเคยถกจบกมมาแลว ประกอบกบภายหลงท�ถกจบกมชาวบานและจาเลยท� 3-6 ไดรองเรยนไปยงคณะกรรมการสทธมนษยชน ซ�งคณะกรรมการดงกลาวกเสนอความเหนวา ใหรฐบาลรบรองสทธชมชนในการอยอาศยในเขตปาสงวนแหงชาตปาเชยงดาว(บานปางแดง)อยางม�นคงตอไป แสดงวา กสม.กยอมรบวาหมบานปางแดงอยในเขตปาสงวนแหงชาต ..สวนทจาเลยท 3-6 นาสบวา เขาไปปลกบานอยอาศยในทดน น.ส.3ก.ของ..(ผ มชอ)ไมใชทดนในเขตปาสงวน..มไดกลาวไวในช %นสอบสวนเพอพสจนดงกลาว แมจะนาสบในช %นพจารณากเปนการนาสบเลอนลอยไมชดแจงวาทดนตามเอกสารสทธดงกลาวเปนทดนแปลงเดยวกบทบกรกหรอไม อกท %ง(ผ มชอในเอกสาร)เองกถก

50


พ.ศ.




2541แลว ตอมามชาวบานบกรกเขาไปอาศยอยทหมบานเกดเหตอก จงมการประชมวางแผนเพอจบกมโดยทาแผนทแสดงทต %งของหมบานพรอมรายชอชาวบานทบกรก .. ..โจทกมพยาน..ผญบ.หมท 9 บานทงหลก ต.เชยงดาว อ.เชยงดาว ..วาชาวบานทงหลกประกอบดวยกลมคน 4 กลมหรอ 4 ปอก กลมคนเมอง(ทงหลก) กลมมเซอหรอลาห กลมปางแดงกลาง และกลมปางแดงใน เดมบานทงหลกมคนพ %นเมองอาศยอยกอน ตอมาป 2537 มพวกปะหลองเขามาอาศยอยทหมบานปางแดงใน จากน %นกมกลมปางแดงกลางและพวกมเซอหรอลาหเขามา ถนนทางเขาหมบานเมอผานบานทงหลกจะมปายบอก “สวนปาแหงชาต” “พ %นทปาสงวนหามบคคลภายนอกบกรก” และ”ปาสงวนแหงชาต” ..สภาพท�ดนท�จาเลยท� 3-6

จบกมและดาเนนคดพรอมกบจาเลยท 3-6.. ..ทอางวาการจบกมจาเลยท 3-6 ไมชอบดวยกฎหมาย เพราะไมมหมายจบ กบการสอบสวนไมชอบ เนองจากไมมพนกงานฝายปกครองรวมสอบสวนดวยผดระเบยบขอบงคบกบกระทรวงมหาดไทยวาดวยระเบยบการดาเนนคดอาญา เรองการสอบสวนคดเกยวกบปาไมและทรพยากรของชาตอนๆ เหนวา การทจาเลยท 3-6 บกรกเขาไปอาศยอยในเขตปาสงวนฯ ถอไดวากระทาผดตลอดเวลานบแตวนทบกรกตลอดมาถงวนจบกมเปนการกระทาความผดซงหนาตาม ป.วธอาญา ม.80 เจาหนกงานจบกมจาเลยท 3-6 ไดโดยไมตองมหมายจบ ตาม ป.วธอาญา ม.78 สวนระเบยบขอบงคบทใหพนกงานสอบรายงานเกยวกบคดอาญาเกยวกบปาไมและทรพยากรของชาตอนๆทเกดข %นในทองทใหพนกงานฝายปกครองทราบเพอพจารณาหรอรวมสอบสวนดวย ไมใชกฎหมายเปนเพยงขอตกลงทกาหนดข %นเพอความสะดวกในการปฎบตงาน ระหวางหนวยงานซงตองปฎบตหนาทเกยวของตอกน และสอดคลองกบ

51


พ.ศ.




ปลกบานอาศยอยเปนท�โลง ไมมเอกสารสทธ.. ..พยานจาเลย..เบกความวา ชาวบานปางแดงกลมแรกเขามาอยในหมบานปางแดงใน ตอมาไดขยายมาอยบรเวณบานปางแดงนอกหางจากบานปางแดงในประมาณ 1 กม. ..พยานจาเลย..ซงเคยเปนผญบ.หมท 9 กอน..(พยานโจทก)ในชวงป 2520-2545 ..กอนป 2527 มชาวไทยภเขาหลายเผามารบจางคนเมองทาไรทาสวนในบรเวณหมบานปางแดง ตอมาไดปลกบานอยอาศยเปนกลมเลกๆลกษณะไมถาวร เมอชมชนหนาแนนกไดมการสรางโรงเรยน วด และโบสต..ในหมบานปางแดงข %น ..

กฎหมายทใชบงคบอย อกท %งปรากฎวาคดน %พนกงานฝายปกครองโดยนายอาเภอกบปลดอาเภอเชยงดาวกรวมเปนพนกงานสอบสวนดวยและไดสรปรายงานสอบสวนและความเหนรวมกน..การสอบสวนจงชอบดวยกฎหมาย..

52

คาพพากษาในคดโลกรอน ตาม พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพส�งแวดลอมแหงชาต


พ.ศ.


พเคราะหขอเทจจรงและพยานหลกฐานจากการนา




1) จาเลยมสทธในทดนหรอ ไม 2) คาเสยหายมเพยงใด

1)ศาลอทธรณภาค 6 ไดวนจฉยในเน %อหาแหงคดวา”..ทเกดเหตไดรบการประกาศใหเปนเขตรกษาพนธสตว เมอป พ.ศ.2542 ตามพรฎ. ...เม�อท�ดนท�เกดเหตเปนท�ดนท�ไมมหนงสอสาคญสาหรบท�ดน จาเลยจงไมมสทธใดๆในท�ดนทเกดเหตท�จะนามาอางยนตอรฐเพ�อครอบครองทาประโยชนในท�ดนน3นไดตามประมวลกฎหมายท�ดน.. ขอเทจจรงจงยตไปตามคาพพากษาศาลอทธรณภาค 6 วาจาเลยบกรกเขาไปในทพพาทแลวแผวถางตนโคนตนไม.. 2)..โจทกม..เจาหนาทชานาญการฯ..เบกความวาในการคานวณหาความเสยหายจะดความลาดชนของพ %นท นาดนตวอยางในแปลงทถกบกรกและนาขอมลจากแปลงตวอยางทอยใกลเคยงทมปา

1)..ปญหาแนวเขตไมชดเจนน %น จงเปนเรองการกลาวอางสทธทจาเลยเขาใจวาตนเองมอย ซงเปนปญหาดานนโยบายการใชททากนในพ %นทอนรกษหรอพ %นทปา ซงจะตองไปวากลาวกนอกสวนหนง แตไมอาจเปลยนแปลงผลแหงคาพพากษาศาลอทธรณภาค 6 .. 2)..พบวาเปนคมอการใชแบบจาลองสาหรบประเมนคาเสยหายทางสงแวดลอมบางประการหลงการทาลายปาไม ซงในหนาท 2 ถงหนาท 5 ไดอธบายการทางานของแบบจาลอง โดยมการระบทต %ง ชนดปา พ %นทหนาตดตนไมและความสงเฉลยของตนไมลกษณะพ %นททถกทาลาย และเน %อดน โดยในภาคผนวกหนาท 6 จะเปนแบบจาลองทใชการประเมนคาเสยหายในสวนตางๆ เพอประเมนคาเสยหายทางสงแวดลอมบางประการทเกดข %นจากการทาลายปา โดยแสดงวธการคานวณในรปแบบสมการแลวมการแสดงวธการตคาเปนตวเงนในหนาท 7 ซงไดแยกแยะวามน %าสญหาย ดนสญหาย ป ยสญหายและอากาศรอนข %น ..โจทกคานงถงผลกระทบจากการตดไมทาลายปาในหลายดานดวยกน และม

53


พ.ศ.





สมบรณมาเปรยบเทยบกน และหาขอมลเปนตวเลขนามาคานวณคาเสยหาย ... ฝายจาเลยมพยาน..ซงมความรความเชยวชาญดานการจดการลมน %า..เบกความวาผลกระทบตอปรมาณน %าฝนจากการทาลายปา ไมสามารถใหคาตอบไดภายในระยะเวลาอนส %น อตราการสญเสยเน %อดนตามทโจทกกลาวอางมาไมเปนความจรงและการทดนสญเสยธาตอาหารกไมไดเปนดงทโจทกกลาวอาง การเกษตรขนาดเลกเพอการยงชพจะเปนการเพมป ยใหกบดนมากกวาการทาลายดน นอกจากน %จาเลยยงม..ผ เชยวชาญดานนเวศวทยาเบกความวา..ไนโตรเจนไมนาจะมคาเปนลบ ตามแบบจาลองโจทกคดคาเสยหายจากจาเลยโดยใชปรมาณพ %นทและคานวณความสง ความยาวของพ %นท

กระบวนการศกษา คาดการณ และเปรยบเทยบขอมลกบสภาพปาบรเวณใกลเคยง นบไดวาเปนวธคดคานวณคาเสยหายทนาเชอถอพอสมควร..โจทกเปนหนวยงานของรฐท�ปฎบตหนาท�ตามกฎหมายและนโยบายในการบรหารราชการแผนดนเพ�อนรกษและรกษาพนธสตวปาและปกปองผนปาใหมความอดมสมบรณเพ�อผลประโยชนของสาธารณะมไดมงแสวงหากาไรจากการตดไมทาลายปาของราษฎร จงมเหตใหคมอการคานวณคาเสยหาย..มลกษณะนาเช�อถอย�งข3น.. และเหนวา จากคาเบกความของพยานจาเลยท %งสองปาก ตางสงสยในแบบจาลองของโจทกทนามาใชเปนเครองมอในการคานวณคาเสยหายทเรยกจากจาเลย ซงลวนเปนคาเบกความทมเหตผลเชนเดยวกน เนองจากไดเบกความตามความรและประสบการณตรงของพยานเอง อยางไรกตามพยานจาเลยท3งสองปากดงกลาวกมไดยนยนวาคาเสยหายควรเปนเทาใด เชนน3จงตองพจารณาถอยคาพยานโจทกเปนสาคญ..เหนวา การคดคาเสยหายของโจทกต3งอยบนสมมตฐานพ3นท�ปาและความเสยหายท�วๆไป มใชแบบจาลองท�มงใชกบสถานท�ท�จาเลยไดบกรกแผวถาง ตดฟนตนไมในคดน3

54


พ.ศ.





และความสงของตนไมคณดวยอณหภมผวดนซงรอนทสด แลวเอาพ %นทกวางยาวมาคณกน เปนปรมาณความรอนท %งหมด แลวนามาเทยบกบอณหภมความรอนทวดไดกจะไมเปนธรรม วธการศกษาวาดนถกกดเซาะมหลายวธ วธทงายทสด เชนตอกตะปลงไปใหเสมอผวดนแลวปหนากมาดวาดนเหลออยเทาใด และจากผลการศกษาของอาจารยมหาวทยาลยเบอรกเล ทไปศกษาในภาคเหนอของประเทศไทย บรเวณทมการทาไรหมนเวยน พบวาภายในระยะเวลา 10 ป มการกดเซาะผวดนประมาณ 1.5 ม.ม..

ดงน3นอาจเปนไปไดวาสภาพพ3นท�พพาทในคดน3รวมตลอดถงสภาพแวดลอมบรเวณใกลเคยง ไมตรงกบพ3นท�ปาหรอสภาพแวดลอมท�มการสารวจเพ�อพฒนาแบบจาลองน3กเปนไปได ดงน %นการนาแบบจาลอง..มาใชคานวณความเสยหายสาหรบพ %นทพพาทในคดน %อาจจะคลาดเคลอนจากความเสยหายทแทจรงไดเชนกน สวนทโจทกอางสงแบบประเมน..ทคดคาเสยหายจากปรมาณน %าทสญหาย 27,072 บาท คาเสยหายจากปรมาณดนทสญหาย 9,874 บาท คาเสยหายจากอณหภมอากาศทเพม 81,055 บาท คาเสยหายจากป ย N สญหาย 9,941 บาท คาเสยหายจากป ย P สญหาย 297 บาท น %น โจทกไมมพยานหลกฐานอ�นท�มน3าหนกมาสบพสจนยนยนใหเหนวาผลการคานวณคาเสยหายดงกลาวนาเช�อถอตรงกบความเสยหายท�แทจรง อกท3งแบบประเมนคาเสยหาย..เปนการทาข3นฝายเดยวของฝายโจทกโดยโจทก มไดนาสบเปรยบเทยบปรมาณน %า ปรมาณดน อณหภมอากาศ และปรมาณป ยกอนและหลงการตดไมของจาเลย หรอเปรยบเทยบขอมลต %งแตพบการตดไมกบระยะเวลาอก 2 ปหลงการตดไมวามความแตกตางกนอยางไร กรณจงยงไม

55


พ.ศ.





อาจฟงไดเปนยตวารฐจะไดรบความเสยหายตามจานวนดงทโจทกกลาวอาง..จงตองวนจฉยตามควรแกพฤตการณและความรายแรงแหงละเมด ตามป.พ.พ.มาตรา 438 วรรคแรก ..พบตอไม 38 ตอ และตนไมจาแนกชอไดอก 2 ตน ..เม�อพจารณาเน3อท�ท�ถกบกรกแผวถาง จานวน 3 ไร 3 งาน เปรยบเทยบกบสภาพปาท�เปล�ยนแปลงไป.. การกระทาของจาเลยยอมทาใหปรมาณพ3นท�ปาลดลงอยางแนนอน อกท3งยงสงผลกระทบตอส�งแวดลอมโดยไมตองสงสย..โจทกไมสามารถ นาสบใหเหนวาเปนไมชนดใดบางและไมนาสบวาขนาดเสนผาศนยกลางปรมาณเทาใด กยงไมอาจฟงเปนยตวาเปนตนไมท�มผลโดยตรงตอการทาลาย..อยางไรกตาม การตดตนไมในปรมาณรวม 38 ตอ เชนน % พอนบไดวาเปนตนไมปรมาณมาก เมอคานวณถงปรมาณเน %อททถกบกรกแผวถางแลว..ความเสยหายทรฐไดรบยอมมจานวนสงพอสมควรและเหนชดวาทาใหทรพยากรธรรมชาต เสยหายและถกทาลาย ซงยอมกอผลกระทบตอสงแวดลอมใหเสอมโทรมลง ท %งดนน %า อากาศในบรเวณใกลเคยงไมมากกนอย เมอพเคราะหพฤตการณของจาเลยประกอบจานวนตนไมทถกตดโคนและปรมาณทดนท

56


พ.ศ.





ถกบกรกแผวถางโดยคานงถงวธคดคาเสยหายของโจทก..เหนควรกาหนดความเสยหายรวมท %งส %นเปนเงน 45,000 บาท

ศาลจงหวดตรง คดดาท 3064/2551 คดแดงท 198/2552

การกระทาของจาเลยทาใหโจทกไดรบความเสยหายหรอไม

จาเลยไมไดยนคาใหการตอสคด

เหนวา ขอเทจจรงฟงยตวาจาเลยคอคนรายทลกลอบบกรกเขาไปกนสราง แผวถางตนไม และครอบครองพ %นทบรเวณทเกดเหต เมอโจทกมรายการคดคานวณคาเสยหายมาประกอบคาเบกความ สวนจาเลยไมยนคาใหการและไมมพยานมาสบหกลางใหเหนเปนอยางอน กรณจงตองฟงวาการกระทาของจาเลยเปนเหตใหโจทกไดรบความเสยหายตามฟองจรง พพากษาวาใหจาเลยชาระเงนจานวน 545,366.26 บาท ...

57

คาพพากษาคดท�ดนปาไม กรณขบไลออกจากท�ดน


พ.ศ.





ศาลจงหวดภเขยว คดดาท 653/2552 คดแดงท 329/2553

1)สถานะของโจทก 2)อานาจฟอง 3)ฟองเคลอบคลมหรอไม 4)โจทกมสทธฟองขบไลหรอไม 4.1 โจทกมสทธทาประโยชนหรออยอาศยหรอไม 4.2 กระทาละเมดตอโจทกหรอไม

พเคราะหขอเทจจรงรบฟงไดในเบ %องตน โจทกมฐานะเปนองคการของรฐ..พระราชกฤษฎกาจดต %งองคการอตสาหกรรมปาไม พ.ศ.2499 ..เมอป พ.ศ.2516 กระทรวงเกษตรและสหกรณประกาศกฎกระทรวงกาหนดใหปาภซาผกหนาม ในทองทตาบลโนนคณ ตาบลหวยยาง และตาบลทงพระ อาเภอคอนสาร จงหวดชยภม ..เปนปาสงวนแหงชาตตามสาเนากฎกระทรวง ฉบบท 538(พ.ศ.2516)..สวนปาคอนสาร 4,401 ไรอยในเขตปาสงวนแหงชาตปาภซาผกหนาม เมอป พ.ศ.2521 โจทกเรมทยอยปลกปาในสวนปา..กอนเกดเหตมราษฎรรองเรยนตอนายอาเภอคอนสารวาสวนปาคอนสารทบททากนของราษฎร วนท 9 พ.ย.2547 ผวจ.ชยภมจงมคาสงแตงต %ง

วนจฉยอานาจฟอง..ตามสาเนาคาสงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ท 219/2550 เรองแตงต %งผ อานวยการโจทก..ตามคาสงกระทรวงเกษตรและสหกรณ ท 433/2545 เรองแตงต %งรองผ อานวยการโจทก ..เมอผ อานวยการโจทกไมสามารถปฏบตราชการได..(รองผ อานวยการ)จงเปนผรกษาการแทน โดยจาเลย..ไมสามารถนาสบโตแยงใหเหนเปนอยางอน.. วนจฉยฟองเคลอบคลม โจทก..บรรยายฟองใหเหนถงการกระทาอนเปนการโตแยงสทธของโจทกวา โจทกไดรบอนญาตใหทาการปลกปาดแล และบารงรกษาตลอดจนการใชประโยชนสวนปาคอนสาร..โดยจาเลย..และบรวารรวมกน เขายดถอครอบครองพ %นททโจทกปลกตนยคาลปตส ทาการปลกเพงพกอาศยถาวร และนาพชลมลกและยนตนจานวนมากไปปลกระหวางแนวยคาลปตส และขดขวางการเขาไปบารง ดแลรกษาตนไปในบรเวณทเขายดถอครอบครองโดยต %งดานปดก %นทางเขาออก สกดมใหโจทกเขาไปปฏบตงานทาการบารง ดแลรกษาตนยคาลปตส..ทาใหตนยคา..เน %อท 84 ไร ของโจทกไดรบความเสยหาย เพราะไมสามารถ

58


พ.ศ.





คณะทางานพจารณาปญหา..วนท� 7 ก.ค.2548 ท�ประชมคณะทางานตรวจสอบขอเทจจรง..รบรองการตรวจสอบขอเทจจรงวา สวนปาคอนสารทบท�ราษฎรจรงและมมตใหยกเลกสวนปาคอนสาร กสม. มมตวา การกระทาของกรมปาไมและโจทกในการปลกสรางสวนปาคอนสารทาใหผ รองไดรบความเดอดรอนไมมทดนทากนท %งทผ รองไดครอบครองและทาประโยชนมากอนสวนปาคอนสาร จงเปนการละเมดสทธในทดนและทรพยสนของผ รอง.. วนท 11 ม.ค.2552 ทประชมคณะกรรมการอานวยการเพอแกไขปญหาของเครอขายปฎรปทดนแหงประเทศไทย..มมตผอนผนใหราษฎรไดอาศย และทากนในทดนดงกลาวตามวถชวตปรกตไปพรางกอนเพอบรรเทาความเดอดรอน..

เจรญเตบโตตามกรอบเวลา และแนบแผนการดแลตนไม..ซงมขอความระบกจกรรมรายละเอยดและคาใชจาย และโจทกบรรยายในคาขอทายฟอง ขอใหบงคบ..ขอใหร %อถอนสงปลกสราง..และปรบสภาพพ %นทสวนปาใหกลบคนสสภาพเดมและหาม..เขาเกยวของในพ %นทสวนปาคอนสารท %งหมดอกตอไป คาฟองโจทก..ไดกลาวบรรยายถงฐานะของโจทก สภาพแหงขอหา คาขอบงคบและขออางทอาศยเปนหลกแหงขอหาเพยงพอทจะทาใหจาเลย..ทราบเขาใจคาฟองของโจทกได ..อานาจหนาท(ของรองผ อานวยการ)น %นเปนรายละเอยดทไมจาเปนตองบรรยายใหปรากฏในคาฟอง เพราะมใชสภาพแหงขอหาอนกฎหมายบงคบใหตองบรรยาย ท %งไมมกฎหมายใดบงคบวาโจทกตองแนบหลกฐานการแตงต %ง ผแทนของโจทก..ตามทจาเลย..ใหการวาโจทกไมบรรยายฟอง..แตคาฟองของโจทกขอ 3 วรรคสอง..มรายละเอยดของการกระทาของจาเลย..แจงชดพอ..เขาใจขอดแลว..ลวนเปนรายละเอยดไมจาเปนตองบรรยายมาใหปรากฎในคาฟอง เพราะมใชสภาพแหงขอหาอนกฎหมายบงคบตองบรรยายใหแจงชด.. วนจฉยมสทธฟองขบไลหรอไม ..

59


พ.ศ.





วนท 17 ก.ค.2552 มราษฎรประมาณ 200 คน เขาไปในสวนปาคอนสารบรเวณแปลงปลกปา แปลงป 2522(2550) เน %อทประมาณ 84 ไร ซงโจทกปลกตนยคาลปตสไว โดยกลมราษฎรทาการปลกเพงพกอาศยและต %งชอข %นปายชมชนบอดอกแกว และนาพชลมลกและยนตนปลกระหวางแนวตนยคาลปตส..จาเลยท 20 เปนกรรมการของคณะกรรมการอานวยการ..ตามคาสงนายกรฐมนตร ท 71/2552 ..เปนผ ชวยและคณะทางานตรวจสอบขอเทจจรง กรณสวนปาคอนสาร ตามคาสงนายอาเภอคอนสาร ท 61/2548 จาเลยท 20และท 28 เปนอนกรรมการและผชวยเลขานการของคณะอนกรรมการแกไขปญหาเกยวกบทดนในเขตอทยานแหงชาต ปาสงวนแหงชาต

เหนสมควรวนจฉยกอนวา โจทกมสทธทาประโยชนหรออยอาศยในสวนปาคอนสาร 4,401 ไร หรอไม เมอป พ.ศ.2521 โจทกปลกสรางสวนปาทบททากนของจาเลย..ซงไดทากนอยกอนแลว แตทางพจารณาของจาเลย..นาสบเพยงแตวามราษฎรครอบครองและทาประโยชนอยในสวนปาคอนสารกอนทจะมการประกาศเขตปาสงวนแหงชาต โดยอางเอกสารจานวนมากไดแก สาเนาหนงสอรบรองการทาประโยชน หนงสอแจงการครอบครองและหลกฐานการเสยภาษบารงทอง..สาเนาหลกฐานการคดคานการประกาศเขตปาสงวนแหงชาต..แตจาเลย..มไดนาสบใหเหนวา พ3นท�ซ�งอางวามการครอบครองในเอกสารท�กลาวอางดงกลาวอยตรงบรเวณสวนใดของพ3นท�สวนปาคอนสารจานวน 4,401 ไร และอยในบรเวณพ3นท�สวนปาคอนสารแปลงปลกปา..ท�จาเลย..เขาไปหรอไม สวนการคดคานการประกาศเขตปาสงวนแหงชาต..กไมปรากฎวา(ผ มชอ)และจาเลยท 24 ไดสทธในทดนตามประมวลกฎหมายทดน กอนมการประกาศกฎกระทรวงกาหนดใหปาภซาหนามเปนปาสงวนแหงชาตหรอไม หรอเปนการโตแยงรกษาสทธประโยชนของบคคลทอางวาอยในเขตปา

60


พ.ศ.





และทปาไมอนๆ..ตามคาสงคณะกรรมการอานวยการเพอแกไขปญหา..ท 1/2552

สงวนอาจกาหนดคาทดแทนใหเทาน %น ตามมาตรา 12 วรรคหนง แหง พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 เม�อจาเลย..มไดนาสบใหเหนวา ผลของคาส�งและการโตแยงคดคานดงกลาวมผลอยางไร และมการอทธรณคาส�งหรอไม ขอเทจจรงในคดน3จงรบฟงไมไดวา จาเลย.ทาประโยชนหรออยอาศยในเขตปาสงวน..กอนประกาศกฎกระทรวงน3นใชบงคบ อธบดกรมปาไมยอมมอานาจอนญาตใหสวนราชการ และองคการของรฐเขาทาประโยชนหรออยอาศยในเขตปาสงวน..ไดตามหลกเกณฑ..เมอไดความจากพยานหลกฐานโจทก..มตคณะรฐมนตร เมอวนท 3 ม.ค.2535 ในสวนเกยวของกบสวนปา ..โจทกไดปลกสวนปาในพ %นทปาสงวนแหงชาต..ตามบนทกขอตกลงระหวางกรมปาไมกบโจทก..ขอเทจจรงรบฟงไดวา โจทกมสทธทาประโยชน.. วนจฉยประเดนตอมาวา กระทาละเมดตอโจทกหรอไม ..จาเลย..ใหการรบวาเขาไปสวนปาคอนสารพ %นทพพาท เพอรอคาตอบจากรฐบาลและอางเหตวาโจทกขบไล..โดยใชสทธโดยไมสจรต แตปรากฏจาเลยท 1 ซงเปนพยานจาเลยท 1 และท 24 เบกความตอบทนายโจทกถามคานใจความวา

61


พ.ศ.





คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมมตใหเพกถอนสนวนปาคอนสาร แตการดาเนนการตามกฎหมายทางรฐบาลตองออกเปนกฎหมายเพ�อใหดาเนนการตามมตเสยกอนและกรมปาตองเรยกคนพ3นท�จากโจทกกอน ..พยานและพวกทราบวาการเขาไปในเขตพ3นท�สวนปาเปนไปโดยไมถกตองตามกฎหมายเนองจากโจทกปลกตนยคาลปตส..จาเลยท 24 ซงเปนพยาน..วนเกดเหตพยานกบพวกไดเขาไปในสวนปาคอนสารเปนการกระทาทไมถกกฎหมาย..ขอเทจจรงรบฟงไดวา จาเลย..และบรวารรวมกนเขายดถอครอบครองพ %นท..ทาการปลกเพงพก..ขดขวางความสะดวกในการเขาไปบารงดแล..ปดดานก %นทางเขาออก อนเปนการรวมกนจงใจละเมดตอโจทก อกท3งการกระทาเหลาน3ลวนแลวแตไมชอบดวยกฎหมายและยอมสงผลโดยตรงใหโจทกไดรบความเสยหาย.. การแตงต %งคณะกรรมการอานวยการเพอแกไข..มมตใหผอนผนใหราษฎรไดอยอาศยและทากน เหนวา ทประชมดงกลาวเปนการพจารณากรณทราษฎรทอาศยและทากนในเขตสวนปา ทมขอพพาทกบหนวยงานภาครฐ และอยระหวางการตรวจสอบของคณะอนกรรมการแกไขปญหา มมตใหผอนผนใหราษฎรไดอยอาศยและทากนในเขตสวนปา

62


พ.ศ.





ตามวถชวต แตไดความจากทางนาสบของโจทก..พยานจาเลย..กลมราษฎรเขาไปในสวนปาคอนสาร..เพ�อรอฟงคาตอบจากรฐบาล แสดงวากลมราษฎรมไดคงอยในท�ดนของตนและครอบครองตอเน�องในท�ดนน3น อนจะอางเหตขอผอนผนอยอาศยและทากนในเขตสวนปาตามวถชวตปรกต ขออางของจาเลย..ขดแยงกบมตคณะกรรมการอานวยการ.. คณะทางานแกไขปญหา..ตามคาสงนายอาเภอ..มมตวาสวนปาคอนสารปลกทบทราษฎรและใหยกเลก..เหนวา คณะทางานแกไขปญหา..ตามคาสงนายอาเภอ..และทประชมประชาคมทงพระ ..เมอทประชมมมตประการใด กเปนเพยงการเสนอความเหนเพ�อใหหนวยงานท�เก�ยวของ เพ�อประกอบการพจารณาดาเนนการแกไขปญหาโดยหนวยงานท�มอานาจตอไป ยงไมมผลเปล�ยนแปลงหรอระงบสทธครอบครองดแลพ3นท�พพาทของโจทก คณะกรรมการสทธมนษยชนมมตใหยกเลกสวนปา..เหนวา ..รายงานดงกลาวเปนรายงานการกระทาหรอการละเลยการกระทา อนเปนการละเมดสทธมนษยชน และเสนอมาตรการการแกไขท�เหมาะสมตอบคคลหรอหนวยงานท�กระทาหรอละเลยการกระทาดงกลาวเพ�อดาเนนการ เพ�อเสนอตอรฐสภา

63


พ.ศ.





ซ�งเปนฝายนตบญญตเพ�อดาเนนการแกไขปญหาตอไป ตามท�บญญตไวในรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 257(1) ยงไมมผลเปล�ยนแปลงหรอระงบสทธครอบครองดแลพ3นท�พพาทของโจทกเชนกน.. ขออางวาสทธในรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 66 มาตรา 67 และมาตรา 85 เหนวา..การมสวนรวมกบรฐและชมชนเกยวกบทรพยากรธรรมชาต และรฐมหนาทตามนโยบายทดน การกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรม..แตการใชสทธตามรฐธรรมนญของจาเลย..และบรวารตองไมกอความเดอดรอนเสยหาย หรอสรางความราคาญแกบคคลอน อนเปนการละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 28 วรรคหนง เมอขอเทจจรงรบฟงไดตามทวนจฉยขางตนวา..อนเปนการรวมกนจงใจละเมดตอโจทกอกท %งการกระทาเหลาน %ลวนแลวแตไมชอบดวยกฎหมาย และละเมดสทธเสรภาพของบคคลอนท %งส %น.. สวนการวนจฉยพยานหลกฐานของจาเลย..น %นเพอประโยชนในการพพากษา เหนสมควรแยกวนจฉยเปนรายกรณ..จาเลยท 20 เปนกรรมการของคณะกรรมการอานวยการการแกไขปญหา..สาเนาคาสง

64


พ.ศ.





นายกรฐมนตร ท 71/2552..เปนผชวยและคณะทางานตรวจสอบขอเทจจรง..ตามสาเนาคาสงนายอาเภอคอนสาร ท 61/2548..เปนอนกรรมการและผ ชวยเลขานการของคณะอนกรรมการแกไขปญหาเกยวกบทดนในเขตอทยานแหงชาต..ตามคาสงคณะกรรมการอานวยการ..ท 1/2552 ..เหนวา แมการแตงต %งคณะทางานตามคาสงนายอาเภอคอนสารท 61/2548..แตคณะทางานดงกลาวตองกระทาภายในกรอบเวลาและวตถประสงคท�กาหนดในคาส�งดวย ..ตอมาวนท 7 ก.ค.2548 คณะทางานตรวจสอบขอเทจจรงไดประชม ลงมตทประชมและไดมการจดทารายงานบนทกการประชมเสนอหนวยงานทเกยวของแลว..หนาทในการสารวจขอเทจจรงของจาเลยท 20 ยอมส %นสดลงแลว ดงจะเหนรายงานการประชมคณะกรรมการทางานแกไขปญหาความเดอดรอนของราษฎรอาเภอคอนสารเมอวนท 7 ส.ค.2548 ..ปรากฎในรายงาน..ไดมการสรปผลการตรวจสอบขอเทจจรงไปยงผวาราชการจงหวดแลว ไมมประเดนทตองพจารณาอก..ยงแสดงใหเหนชดวา จาเลยท 20 ไมมหนาทไปสารวจขอเทจจรง..ตามคาสงดงกลาวอก เหนวา จาเลยท 20 ไดรบแตงต %งใหเปน

65


พ.ศ.





กรรมการ อนกรรมการ และคณะทางาน หลายคาสง แตจาเลย..มไดนาสบใหเหนวา ชวงวนเกดเหตตามฟอง จาเลยท� 20 เขาไปในสวนปาคอนสารในฐานะกรรมการ อนกรรมการ คณะทางานใด และจาเลยท� 20 กเบกความตอบทนายโจทกถามคานวา ..เม�อพจารณาคาส�งดงกลาวขางตน เปนคาส�งใหกระทาการในรปแบบของคณะบคคล การปฏบตงานภายใตคาส�งดงกลาว โดยปรกตตองเปนไปตามมตท�ประชมหรอมคาส�งโดยเฉพาะ ..ประกอบกบเอกสารทจาเลย..อางสงกไมปรากฏคาสง มตของทประชมคณะกรรมการหรออนกรรมการใดใหอานาจโดยเฉพาะแกจาเลยท 20 ตรวจสอบขอเทจจรงกรณสวนปาคอนสาร ขอเทจจรงจงรบฟงไมไดวา ชวงเกดเหตจาเลยท 20 มอานาจไปสารวจขอเทจจรงเกบขอมลในสวนปาคอนสาร..

66

สวนท� 2 ภาพรวมผลกระทบตอวถชวตและวฒนธรรมชมชน ในสวนท 2 น % จะนาเสนอกรณศกษาเกษตรกรผถกดาเนนคดท %งหมด 6 กรณตวอยาง ในพ %นทภาคเหนอ ภาคอสาน และภาคใต ในสวนทายจะเปนการสรปภาพรวมผลกระทบตอวถชวตและวฒนธรรมชมชน

1. กรณนางเดยม อยทอง บานไรเหนอ ตาบลในเตา อาเภอหวยยอด จงหวดตรง สมาชก

เครอขายปฏรปท�ดนเทอกเขาบรรทด

นางเดยม นายเคลา อยทอง ชาวสวนยางพารา

ผถกดาเนนคดในขอหาสรางความเสยหายแก

ทรพยากรธรรมชาต

• ชมชนบานไรเหนอเปนชมชนชาวสวนด %งเดม ต %งอยบนเทอกเขาบรรทด มหลกฐานการต %งถนฐาน บกเบกททากนมาต %งแตกอนป 2500 และเรมมผ ใหญบานอยางเปนทางการในป 2502 คนในชมชนสวนใหญประกอบอาชพสวนผลไมและยางพารา ปจจบนชมชนบานไรเหนอมประชากรอาศยอยกวารอยครวเรอน

• ป 2523 นางเดยมและนายเคลา อยทอง สองสามภรรยา ไดเขาสบทอดการทาประโยชนในทดนแปลงพพาท เน %อท ประมาณ 14 ไร ต %งอยในหมบานไรเหนอ อาเภอหวยยอด จงหวดตรง ตอจากนายเลยบ คงแปน คนไรเหนอด %งเดม ขณะซ %อในทดนมตนยางพาราพนธพ %นเมองขนาดครงคนโอบกระจายอยในพ %นทประมาณ 1,000 ตน และตนผลไมอกจานวนหนง โดยหลงไดรบทดนนางเดยมและนายเคลา อยทอง เขาทาประโยชนในพ %นทตอจากเจาของเดมทนทและไดเสยภาษบารงทองท ( ภบท.5 ) มาโดยตลอด

67

• ป 2525 มการประกาศเขตอทยานแหงชาตเขาป - เขายา ทบพ %นทหมบานไรเหนอท %งหมบาน รวมท %งทดนของนางเดยม และนายเคลา อยทอง ดวย ในขณะน %นคนในหมบานไมมใครทราบรายละเอยดการประกาศเขตอทยานรวมท %งผลในทางกฎหมายจงไมมใครไปคดคานการประกาศเขตอทยานแหงชาต ฯ ดงกลาว

• ป 2548 นางเดยมและนายเคลา อยทอง ไดโคนตนยางพาราเดมซงมอยต %งแตป 2523 ในเน %อทประมาณ 4 ไร เพอปลกยางพาราใหมเนองจากตนเดมหมดอายการกรด ไมใหน %ายางแลว

• วนท 17 ตลาคม 2548 ขณะทนางเดยมและนายเคลา อยทอง กาลงใสป ยใหตนยางพาราทปลกใหม เจาหนาทอทยานแหงชาตเขาป – เขายา กวาสบคน เขามาบรเวณสวนยางพาราและยงปนข %นฟา ประมาณ 10 นด โดยอางในภายหลงวาเกรงผกระทาความผดจะตอส ซงขอเทจจรงคอนางเดยมและนายเคลา มเพยงถงพลาสตกใสป ยเพยงใบเดยวอยในมอ และจากเสยงปนซงดงสนนไปทวหมบานทาใหนางเดยมตกใจวงหกลมไดรบบาดเจบทขอมอ นอกจากน %คนแกทอยบรเวณน %นถงกบเปนลมจากการกระทาอนเกนกวาเหตของเจาหนาท

• นายเคลาและนางเดยม อยทอง ถกเจาหนาทนาสงสถานตารวจ โดยไดแจงขอหาแกนางเดยม อยทอง ในความผดฐาน กนสรางแผวถาง ยดถอ ครอบครองปาในเขตอทยานแหงชาตเขาป – เขายา เปนเน %อท 6 ไร 1 งาน 92 ตารางวา ระบของกลางในการกระทาความผดประกอบดวย จอบจานวน 1 ดาม และมดพราจานวน 1 เลม นางเดยมรบวาเปนทดนทากนของตนจรง (ทางกฎหมายอาจตความวานคอการรบสารภาพวาไดกระทาความผดเนองจากเปนพ %นททอยในเขตอทยานแหงชาต ) ตารวจอนญาตใหมการประกนตวโดยใชหลกทรพยเปนเงนสด 200,000 บาท

นางเดยมตองเชาหลกทรพย ในราคา 20,000 บาท มาประกนตนเอง ท %งทมฐานะยากจน

• ในช %นอยการนางเดยมและเพอนสมาชกเครอขายปฏรปทดนเทอกเขาบรรทด เขาพบอยการจงหวดตรงเพออธบายขอเทจจรงและเรยกรองใหมการดาเนนการเพอสงไมฟองหลายคร %ง เนองจากทดนแปลงดงกลาวมการทาประโยชนมากวา 40 ป

68

ตนยางพาราอาย 5 ป ของ นางเดยม อยทอง ท�ปลกไวต3งแตป

2548 ยงคงแทรกตวอยทามกลางวชพช หากแตมนไมสามารถ

เตบโตไดเน�องจากนางเดยม ไมไดเขาไปดแล รกษา เพราะกลว

เจาหนาท�อทยาน ฯ จะเขามาจบกมซ3าอกรอบ

• วนท 2 พฤษภาคม 2549 พนกงานอยการจงหวดตรงดาเนนการยนฟองนางเดยมเปนจาเลยตอศาลจงหวดตรงในความผดฐานกนสรางแผวถางยดถอครอบครองปาอนเปนการทาใหเสอมสภาพปาโดยไมไดรบอนญาต เปนความผดตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 มาตรา 54 วรรคหนง , 72 ตร พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มาตรา 14 ,31 วรรคหนง พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 16 (1),24 นางเดยม อยทองใหการรบสารภาพโดยไมมการสบพยานตอสคด เนองจากไมมทนายความใหคาปรกษาและชวยเหลอคดความ ศาลจงหวดตรงมคาพพากษาวาจาเลยมความผดตามฟองตดสนจาคก 2 ป และปรบ 30,000 บาท แตเนองจากจาเลยใหการรบสารภาพเปนประโยชนแกการพจารณา โทษจาคกจงใหรอลงอาญา

• ตอมาวนท 10 กรกฎาคม 2550 สานกบรหารพ %นทอนรกษท 6 ( สงขลา ) มหนงสอถงนางเดยม อยทอง ใหชาระหน %หน %จากการกระทาใหเกดความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาต โดยระบจานวนเงนทตองชาระ 442,222.55 บาท และตองชาระภายใน 15 วน นบแตวนทไดรบหนงสอ นางเดยมไมไดชาระเงนจานวนดงกลาวเนองจากมฐานะยากจน

• วนท 25 พฤศจกายน 2551 กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ยนฟองนางเดยม อยทอง เปนคดแพงตอศาลจงหวดตรง ในฐานความผดบกรก ทาใหเสยหายซงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรยกคาเสยหาย 545,366.26 บาท โดยอาศยอานาจตาม พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 มาตรา 97 ซงบญญตวา ผใดกระทาหรอละเวนการกระทาดวยประการใดโดยมชอบดวยกฎหมาย อนเปนการทาลาย หรอทาใหสญหาย หรอเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตซ�งเปนของรฐ หรอเปน

69

สาธารณสมบตของแผนดนมหนาท�ตองรบผดชอบชดใชคาเสยหายใหแกรฐตามมลคาท3งหมดของทรพยากรธรรมชาตท�ถกทาลาย สญหาย หรอเสยหายไปน3น นางเดยม อยทอง ไมไดยนคาใหการตอสคด ทาใหโจทก ( กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ) จงสบพยานไปฝายเดยวโดยนาเจาหนาทอทยานแหงชาตเขาป - เขายา เขาสบเพยงปากเดยว ศาลจงหวดตรงพพากษาวา “ เม�อโจทกมรายการคดคาเสยหายมาประกอบคาเบกความ สวนจาเลยไมย�นคาใหการและไมมพยานมาสบหกลางใหเหนเปนอยางอ�นกรณจงตองฟงวาการกระทาของจาเลยเปนเหตใหโจทกไดรบความเสยหายตามฟองจรง พพากษาให นางเดยม อยทอง ชาระเงนเตมจานวนฟองคอ 545,366 บาท พรอมดอกเบ3ยรอยละ 7.5 ตอป นบถดจากวนฟองไปจนกวาจะชาระเสรจ ”

สภาพบานพกของนายเคลาและนางเดยม อยทอง

ซ�งถกกรมอทยานแหงชาต ฯ ฟองรองเรยกคาเสยหาย

และศาลตดสนใหชดใชคาเสยหายกวาหาแสนบาท

• วนท 23 มถนายน 2552 ศาลจงหวดตรงไดออกหมายต %งเจาพนกงานบงคบคดเพอทาการยดทรพยสนของนางเดยม อยทอง ออกขายทอดตลาดนาเงนมาชาระหน %ใหแกกรมอทยานแหงชาต ฯ แตปจจบนยงไมมการดาเนนการบงคบคดเนองจากนางเดยม อยทองไมมทรพยสนใดทจะสามารถนามาขายทอดตลาดได แตทางกฎหมายยงอยในระยะเวลาการบงคบคด 10 ป นบจากมคาพพากษาซงเปนเรองทนายเคลาและนางเดยม อยทอง จะตองประสบและตอสเพอสทธในการทากนในทดนของตนเองตอไป .

70

2. กรณนายเลยบ อานาจเจรญ บานเกาะมกด ตาบลเกาะลบง อาเภอเมอง จงหวดตรง สมาชก

ชมรมชาวประมงพ +นบานจงหวดตรง

• เกาะมกดเปนเกาะกลางทะเลอนดามนในพ %นทจงหวดตรง มชมชนบานเกาะมกดซงเปนชมชนชาวประมงพ %นบาน สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ประกอบอาชพประมงชายฝงและทาสวนยางพาราในพ %นทมาเปนเวลายาวนาน โดยพ %นทเกาะท %งหมดมประมาณ

7,000 ไร แบงเปนทปาธรรมชาต ทดนทากนและทอยอาศย ซงปจจบนมสมาชกชมชนกวาพนคน

• ประมาณป พ.ศ. 2505 ( เกอบ 50 ป ทแลว ) นายเลยบ อานาจเจรญ ออกเดนทางจากภาคอสาน ( จงหวดศรสะเกษ ) เพอหางานรบจาง ทามาหากนในพ %นทภาคใต จนไดมาทางานรบจางในสวนยางพาราอยทบานเกาะมกด จงหวดตรง และไดสมรสมครอบครวกบนางมหนะ อานาจเจรญ คนพ %นทเกาะมกด และเรมสรางลงหลกปกฐานสรางครอบครวและทามาหากนทนต %งแตน %น

• ป 2507 นายเลยบ อานาจเจรญและครอบครว ไดเขาทาประโยชนในทดนโดยซ %อตอจาก นายมะเสะ กาหลา ( คนพ %นทเกาะมกด ) เน %อทประมาณ 38 ไร ในราคา 350 บาท และเขาทากนเรอยมาตลอด โดยไดปลกตนมะพราวและยางพาราเพมเตม ซงยางพาราปลกมาแลวสองรอบ สวนมะพราวปลกไวประมาณ 200 ตน และยงปรากฏใหเหนจนปจจบน หลงการเขาทาประโยชนในพ %นทนายเลยบ อานาจเจรญ ไดมการเสยภาษบารงทองท ( ภบท. 5 ) มาโดยตลอดต %งแตป 2549 ชาวบานเกาะมกดเรยกบรเวณพ %นทชายฝงใกลทดนทากนของนายเลยบ อานาจเจรญ วา “ อาวลงเลยบ ”

• ป 2512 มการประกาศใหพ %นทบางสวนของเกาะมกเปนพ %นทเขตปาสงวนแหงชาตปาเกาะมกด โดยออกเปนกฎกระทรวง ชาวเกาะมกดสวนใหญไมทราบถงการประกาศดงกลาว

• ป พ.ศ. 25244 มการประกาศใหพ %นทบางสวนของเกาะมกด อาเภอกนตง จงหวดตรง เปนเขตอทยานแหงชาต หาดเจาไหม โดยตราเปนพระราชกฤษฎกา ชาวเกาะมกดสวนใหญไมทราบถงกระบวนการในการประกาศสาเหตสวนหนงเกดจากอยหางไกลจากตวอาเภอ การเดนทางไมสะดวกอกท %งไมปรากฏวามการปดประกาศดงกลาวใหคนในชมชนทราบ ไมมปายแสดงเขตอทยาน ฯ พ %นทเกาะมกดบางสวนรวมท %งทดนทากนของนายเลยบ อานาจเจรญ จงตกเปนเขตอทยานแหงชาตหาดเจาไหมต %งแตน %น

71

• ตนป 2549 นายเลยบ อานาจเจรญ ไดโคนยางพารารนสองซงหมดอายการกรด ( ตนยางพาราไมใหน %ายางแลว ) เพอปลกใหมทดแทน รวมท %งไดโคนตนมะพราว

บางสวนเพอใชเปนพ %นทปลกยางพารา

• ตนป 2550 อทยานแหงชาตหาดเจาไหมไดเขาแจงความรองทกขตอพนกงานสอบสวนใหดาเนนคดกบนายเลยบ อานาจเจรญ สถานตารวจภธรอาเภอกนตง จงหวดตรง วนท 10 มนาคม 2550 นายเลยบ เขาใหปากคากบพนกงานสอบสวนโดยรบวาไดเขาทาประโยชนในพ %นทจรง แตทาประโยชนมานานและไมทราบวาพ %นทดงกลาวเปนเขตปาสงวนแหงชาตและอยในเขตอทยานแหงชาต แตในบนทกคาใหการระบ นายเลยบ ขอใหการรบสารภาพตลอดขอกลาวหา

• วนท 27 สงหาคม พ.ศ. 2550 พนกงานอยการจงหวดตรงยนฟองนายเลยบ อานาจเจรญเปนคดอาญาตอศาลจงหวดตรง ในฐานความผด บกรก กนสราง แผวถาง ยดถอครอบครอง กระทาดวยประการใด ๆ อนเปนการเส�อมเสยแกสภาพปาในเขตปาสงวนแหงชาตและในเขตอทยานแหงชาตโดยไมไดรบอนญาต รวมกนทาไมยางและไมหวงหามอ�นในเขตปาสงวนแหงชาตโดยไมไดรบอนญาต มไมยางและไมหวงหามชนดอ�นอนยงไมไดแปรรปไวในความครอบครองโดยไมไดรบอนญาต นายเลยบอานาจเจรญไดรบการชวยเหลอในการตอสคดความจากองคกรพฒนาเอกชนและทนายความจาก สภาทนายความ

• วนท 18 ธนวาคม 2551 ศาลจงหวดตรงมคาพพากษา ยกฟอง “ เน�องจากโจทกไมสามารถพสจน นาสบใหศาลเหนไดวานายเลยบ อานาจเจรญ บกรก แผวถางและทาไม จรง และในทางพสจนไมสามารถนาสบไดวาจาเลยไดรอยกอนท�จะเขาไปครอบครอง ทาประโยชนวาท�เกดเหตอยในเขตอทยานแหงชาตหรอเขตปาสงวนแหงชาตหรอไม แตกรณปจจบนพ +นท�เกดเหตถกประกาศเปนเขตอทยานแหงชาตแลว จงเหนควรใหจาเลยและบรวารออกจากท�เกดเหตไวกอน ”

• ฝายจาเลย ( นายเลยบ อานาจเจรญ ) อทธรณคาพพากษาของศาลช %นตนไปยงศาลอทธรณภาค 9 ศาลอทธรณภาค 9 มคาพพากษา เมอวนท 31 สงหาคม 2552 โดยพพากษายกฟองนายเลยบ อานาจเจรญ ยนตามศาลช +นตน และพพากษาแกคาพพากษาช+นตน โดยไมพพากษาใหจาเลยและบรวารออกจากท�เกดเหตไวกอน ท +งสองฝายไมฎกาคาพพากษา คดอาญาจงส +นสดในช +นศาลอทธรณ

72

• ประมาณเดอนพฤษภาคม 2554 เจาหนาทอทยานแหงชาตหาดเจาไหมเขาปกปายตรวจยดหามบคคลเขากระทาการใด ๆ ในพ %นททากนของนายเลยบ อานาจเจรญ

• วนท 4 มถนายน 2553 หวหนาอทยานแหงชาตหาดเจาไหม ไดมหนงสอคาสงถงนายเลยบ อานาจเจรญ ใหทาลายหรอร %อถอนสงปลกสรางหรอสงอนใดทผดไปจากเดมออกไปใหพนอทยานแหงชาตหรอทาใหสงน %น ๆ กลบคนสสภาพเดม ในเน %อทกวา 40 ไร อาศยอานาจตามาตรา 22 แหงพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 แตนายเลยบ อานาจเจรญ ไดอทธรณคาสงของหวหนาอทยานแหงชาตหาดเจาไหม ลงวนท 25 มถนายน 2553 โดยการชวยเหลอจากศนยกฎหมายและสทธชมชนพ %นทอนดามนและมลนธอนดามน ปจจบนเรองยงอยในการพจารณาของสานกบรหารจดการพ %นทอนรกษท 5 หนวยงานตนสงกดของอทยานแหงชาตหาดเจาไหม

73

3. กรณนางหนอดา รมไทรงาม ตาบลปาแป อาเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน

ภาพนางหนอดา รมไทร และสมาชก

ในครอบครว

สภาพบานของนางหนอดา รมไทรงาม

ต.ปาแป อ.แมสะเรยง จ.

74

• นางหนอดา รมไทรงาม ชาวปกากะญอ อยในตาบล ปาแป อาเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน

อาย 80 ป อาชพทาการเกษตร (ปลกเพอยงชพ ไมไดปลกเพอการคาขาย) เปนการเกษตรแบบไร

หมนเวยนซงมพ %นทหมนเวยน จานวน 6 แปลง แปลงละ 10ไร ซงทกๆ ป 2 จะมการหมนเวยนไปตาม

แปลงตางๆพ %นทท %ง 6 แปลงไมมเอกสารสทธตามกฎหมายแตเปนพ %นททไดรบการตกทอดมาต %งแต

ป ยา-ตายาย ซงมไดมการแผวถางเพมเตมจากอดต

• วนท 4 เมษายนป 2547 นางหนอดา รมไทรงาม ไดเขาไปถางหญา เพอเตรยมการเพาะปลกในไร

หมนเวยน ขณะน %นเปนเวลาประมาณเทยงวน มเจาหนาทปาไมข %นมาลอมจบ (ทราบภายหลงวาเปน

เจาหนาทปาไมหนวยแมกะไน อาเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน) นางหนอดา ไมสามารถสอสาร

กบเจาหนาทปาไมไดเพราะตดขดในเรองของภาษา (ปกากะญอด %งเดมใชภาษาปกากะญอในการ

สอสาร)ในขณะน %นเจาหนาทปาไม แสดงทาใหนางหนอดาเผากองหญาทไดแผวถางไว นางหนอดาจง

ใชไฟแซกทเตรยมมาจดกองหญาน %น เจาหนาทกมการถายรปเกบไว และพานางหนอดาข %นรถไปท

สานกงานปาไมหนวยแมกะไน ระหวางเดนทางนางหนอดาไดเจอหลานจงบอกเลาเรองราวใหหลาน

ฟงโดยใหหลานนาขาวทถกจบกมไปบอกแกผใหญบานและครอบครว พอถงสานกงานปาไมหนวยแม

กะไน เจาหนาทปาไมใหลกจางซงเปนชาวปกากะญอมาเปนลามในการสอสาร เจาหนาทปาไมสงตว

นางหนอดามายงโรงพกแมสะเรยง เจาพนกงานสบสวนมการพมพลายน %วมอนางหนอดา ในชองรบ

สารภาพซงไมมการใชลามแตอยางใด นางหนอดาถกคมขงท สภอ.แมสะเรยง จ.แมฮองสอน เปนเวลา

1 คน กอนมการประกนตว

• เมษายน 2547 พนกงานอยการจงหวดแมสะเรยง ยนฟองนางหนอดา รมไทรงาม เปนคดอาญาตอ

ศาลจงหวดแมสะเรยงในฐานความผด บกรกเขาไปยดถอครอบครองทาประโยชนในท�ดน กน

สราง แผวถาง เผาปา ทาไมในเขตปาสงวนแหงชาต ตอศาลจงหวดแมสะเรยง

• 10 มนาคม 2548 ศาลจงหวดแมสะเรยง (ศาลช %นตน) ไดมคาพพากษาใหนางหนอดา รมไทรงาม ม

ความผดตามพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ศาลพพากษาจาคกนางหนอดา เปนเวลา 3

ป แตในสานวนบนทกวานางหนอดา รบสารภาพในช %นจากมและสอบสวน ใหลดโทษ เหลอ 2 ป ทนาย

75

ฝาย นางหนอดา (ทนายอาสา) ไดอทธรณคาพพากษาตอศาลอทธรณ โดยเหตวา นางหนอดาขาด

เจตนาในการบกรกเนองจากเปนทมรดกตอทอดและอทรณในเหตของอายและความออนแอทางเพศ

• วนท 10 ตลาคม 2548 ศาลอทธรณ มคาพพากษาตามมาวา เหตแหงการขาดเจตนาน %นไมไดยกข %นใน

ศาลช %นตน จงตองหามตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 225 ประกอบประมาลกฎ

หมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15 สวนอทรณในเหตของอายและความออนแอทางเพศน %นศาล

อทรณมองวาไมไดเปนเหตของการอทรณ ซงการกระทาดงกลาวของนางหนอดาแมวาจะไมรายแรง

แตกมผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงตองมการลงโทษใหเขดหลาบและไมเปน

เยยงอยางตอบคคลอน พพากษาตามศาลช %นตน จาคก 2 ป

• หลงถกจาคก 1 ป 8 เดอน นางหนอดากกลบมาประกอบอาชพเกษตรกรรมแบบไรหมนเวยน แตไมได

เขาไปทาปะโยชนในแปลงพพาทดงกลาวแตกยงใชประโยชนในพ %นท 5 แปลงซงอยในเขตปาสงวน

แหงชาตดงเดม

76

4. กรณนายทองอนทร จอมมล บานทาหลก ตาบลทาหลก ก�งอาเภอเวยงหนองลอง จงหวด

ลาพน

ภาพนายทองอนทร จอมมล ขณะออกจาก

เรอนจาจงหวดลาพน ในขอกลาวหา บกรก

ท�ดนเอกชนณ วนท� 4 ธนวาคม 2553

ภาพ ท�ดนพพาท ขณะน9นายอนทร

จอมมลยงใชประโยชนอยอยาง

ตอเน�อง ต.ทาหลก ก�ง อ.เวยงหนอง

ลอง จ.ลาพน

77

• นายทองอนทร จอมมล เปนชาว

• นายทองอนทร จอมมล เปนชาวทาหลก อ.เวยงหนองลอง จ.ลาพน อาย 60 ป ปจจบนทองอนทร จอม

มล มโรคประจาตว คอ โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคไขมนในเลอดสง และโรคสมองขาด

เลอด จงจาเปนตองไดรบการรกษาอยางตอเนอง ซงนางจนทร จอมมล (ภรรยา) เปนผหารายไดเล %ยง

ครอบครวเปนหลก

• บานทาหลกเปนชมชนด %งเดมทมการต %งถนฐานมานานประมาณ 200 ปมาแลว ทดนบรเวณบานทาห

ลกเดมถกครอบครองโดยเจาเมองทางเหนอ คอ เจาจนทรดารา และพอเจาครฑ เวฬวน ชมชนบาน

ทาหลกมประชากร 157 หลงคาเรอน ชาวบานสวนใหญประกอบอาชพการเกษตรเปนชาวสวนลาไย

และรบจาง มพ %นททากนโดยเฉลยครอบครวละ 1-2 ไร ทดนสาธารณะประโยชนของท %งสองหมบานม

สภาพเปนปาแพะพ %นทตดตอกนเปนบรเวณกวางขวางเปนแนวตดตอกนมาจาก บานศรเต %ย บานทา

กอมวง ชาวบานทาหลก บานแพะใต และหมบานใกลเคยงไดรวมกนใชประโยชนในพ %นทมาเปน

เวลานานต %งแตสมยป ยาตายาย โดยบางสวนเปนทนาน %าฟา ปลกถวลสง เกบเหด หาฟน และเปนท

เล %ยงสตว

สภาพบานของนายอนทร

จอมมล ต.ทาหลก ก�ง อ.

เวยงหนองลอง จ.ลาพน

78

• ตอมาประมาณปพ.ศ.2509-2513 กรมทดนไดดาเนนโครงการจดสรรทดนหนองปลาสวาย และเวยง

หนองลอง ครอบคลมพ %นทท %งหมดทชาวบานใชประโยชนรวมกน ตดตอกนเปนผนยาวไปถงบานทากอ

มวง บานหนองเขยด บานศรเต %ย บานสนปเลย โดยมการออกใบจองใหชาวบานเขาทากน แตโครงการ

ไมประสบผลสาเรจ เนองจากชาวบานไดทดนไกลจากหมบาน สภาพดนไมเหมาะสมสาหรบ

การเกษตร และบางรายไดทดนทบทกบเจาของเดมจงไมกลาเขาไปทากน ชาวบานจงไดใชประโยชน

ในรปแบบเดมคอเปนท %งทสวนรวม เกบเหดเล %ยงววเล %ยงควาย

• พ.ศ.2534 บรษทคมเฒาไดเขามากวานซ %อทดงกลาวโดยอาศยนายหนาซงเปนผใหญบาน โดยเปน

ผ ดาเนนการไปขอออกเอกสารสทธRท %งหมด แลวเปนตวแทนนาทดนดงกลาวมาขายใหบรษทโดยม

ชาวบานไมเหนดวยกบการกระทาดงกลาว ชาวบานไมอาจรบรขอมลเงอนไขการจดทะเบยนทดนใน

ขณะน %นมากนก และยงมชาวบานบางสวนไดรบเอกสารสทธRในทดนโดยทตนเองไมไดไปดาเนนการใน

สานกงานทดน แตตองเสยคาตอบแทนใหกบผใหญบาน การดาเนนการขอออกเอกสารสทธRในคร %งน %น

เพอใหเหนวาในการขอออกเอกสทธRในทดนมท %งบรษทและยงมชาวบานดวย ซงทดนทผใหญบานขาย

ใหกบบรษทเดมเปนทสาธารณประโยชนของชมชน

• ปพ.ศ.2540 นายทองอนทร จอมมล และ ชาวบานทาหลก กวา150 ครอบครว เหนวาทดนไมมการทา

ประโยชนโดยปลอยท %งรางมาเปนเวลานาน(10 กวาป) จงไดรวมตวกนเขาใชพ %นทสาธารณะอกคร %ง

หนง โดยเขาใชประโยชนเฉพาะพ %นททปลอยใหรกรางวางเปลา ไมทาประโยชน และไดจดสรรเปนพ %นท

ทากน โดยจดสรรใหคนละ 1 ไร 2 งาน โดย นายอนทรนาทดงกลาว ทาไรมะมวง สวนชาวบาน

ครอบครวอน ไดปลกมะมวง ปลกลาไย ปลกผกสวนครว ขดบอเล %ยงปลา เล %ยงไก สรางกระทอม ตาม

ความสามารถสวนตว

• 12 กมภาพนธ 2545 นายทองอนทร จอมมล รวมพวก 19 ราย ถกบรษทคมเฒา จากด แจงความ

รองทกขตอพนกงานตารวจ และพนกงานอยการดาเนนสงฟองตอศาลเมอวนท 4 สงหาคม 2546 ฟอง

ขอหาบกรก ขอใหลงโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 83,362,363,365 นายทองอนทร รวม

พวก 19 ราย ใหการปฏเสธ ตอมาศาลช %นตนมคาพพากษาใหนายทองอนทร รวมพวก 19 ราย ม

ความผดฐานบกรกตามฟอง ใหจาคกคนละ 1 ป นายทองอนทรรวมพวก 19 รายอทธรณตอศาล

79

อทธรณวา การออกโฉนดทดนพพาทของโจทก(บรษท คมเฒา จากด)ดาเนนการมชอบ ไมม

สทธในทดนพพาท จงไมเปนผ เสยหายทมอานาจรองทกขน %น ขณะน %นศาลอทธรณ ใหความเหนวา

โจทก (บรษท คมเฒา จากด) รวมมชอเปนเจาของโฉนดทดนพพาทท %ง 173 ฉบบ และโฉนดทดนเปน

เอกสารมหาชน ซงพนกงานเจาหนาทไดทาข %น จงตองดวยขอสนนษฐานวาเปนโฉนดทถกตอง ศาล

อทธรณพพากษายงคงยนตามศาลช %นตน และใหลดโทษ จาก1ป เปน 6 เดอน

• พ.ศ.2553 นายทองอนทร จอมมลรวมพวก 19 ราย ไดฎกาตอศาลฎกา แตศาลฎกามคาสงไมรบฎกา

ทางนายทองอนทร จอมมลรวมพวก 19 ราย จงไดอทธรณคาสงไมรบฎกาของศาลฎกา เปนเหตให

ตองโทษจาคก 6เดอน เพราะขณะทรอคาสงอทธรณคาสงไมรบฎกาของศาลฎกา ศาลมคาสงไมให

นายทองอนทร จอมมล รวมพวก 19 รายประกนตว

• ปจจบน นาย ทองอนทร จอมมล จะถกปลอยตวออกจากเรอนจาจงหวงหวดลาพนแลว แตถอวา

กระบวนทางศาลยงไมส %นสด เนองจากถาศาลฎกามคาสงรบอทธรณฎกา กจะมการสคดตอไป ขณะน %

ครอบครวของนายทองอนทร จอมมล และชาวบานคนอนๆยงคงใชประโยชนในทดนทพพาท

80

5. กรณนางบวลา อนอ�ม บานบอแกว ตาบลทงพระ อาเภอคอนสาร จงหวดชยภม

การทาการเกษตรทามกลางสวนยคาลปตส

ในโครงการสวนปา องคการอตสาหกรรม

ปาไม ของชาวบานบอแกว อ.คอนสาร จ.

ชยภม

สภาพท�อยอาศยของนางบวลา อนอ�ม

ต.ทงพระ อ.คอนสาร จ.ชยภม

81

• นางบวลา อนอม อาย 57ป มสมาชกครอบครวท %งหมด 6 คน อาศยอยตาบททงพระ อาเภอคอนสาร

จงหวดชยภม อาชพ ทาไร (กะหลาปล) ซงตองเชาทในการทาเกษตร

• พ.ศ. 2494 นางบวลา อนอม ครอบครองและทาประโยชนในพ %นทจานวน 20 ไร ซงเปนพ %นทในเขตตา

บททงพระ อาเภอคอนสาร จงหวดชยภม โดยแบงพ %นทในการปลกปอ ปลกฝาย ปลกขาวไร หมนเวยน

สลบกน แมพ %นทดงกลาวจะไมมเอกสารสทธRใดๆกตาม แตกไดใชประโยชนอยางตอเนอง จนถงพ.ศ.

2516 กรมปาไมไดมการประกาศเขตปาสงวนแหงชาตปาภซาผกหนาม ครอบคลมตาบททงพระ

อาเภอคอนสาร จงหวดชยภม การประกาศเขตปาสงวนดงกลาวซอนทบทดนของชาวบาน เปนเหตแหง

การไลชาวบานออกจากพ %นท โดยใชอานาจทางกฎหมาย

• พ.ศ.2521 รฐมการดาเนนการเรองสวนปาคอนสาร ตามเงอนไขของสมปทานปาไมในพ %นทปาสงวน

แหงชาตปาภซาผกหนาม บรเวณปาพ %นทบานไฮ โดยการปลกดาเนนการตามระบบโครงการหมบาน

ปาไม เน %อทท %งส %น 4,401 ไร การปลกสรางสวนปาดงกลาวไมไดดาเนนการในพ %นทเปาหมายบรเวณปา

เหลาไฮ แตไดเขามาปลกในพ %นทดนทากน ทอยอาศยของราษฎร ตามพ %นทสวนปาในปจจบน ทาให

เกดทบซอนทดนของชาวบาน รวมท %งททากนกวา 20 ไร ในขณะน %นนางบวลา กลาววา กรณทชาวบาน

ชาวบานบอแกวประชมกนใน

ทกค�าคนเพ�อปรกษาปญหา

เร�องคดความท�กาลงถกหมาย

บงคบคดใหออกจากพ9นท�

ดงกลาว

82

ไมยนยอมออกจากพ %นทสวนปา จะมการถกขมข คกคาม และใชมาตรการทางกฎหมายเขาดาเนนการ

กบชาวบาน รวมท %งมการจางนกเลงเขามาขมข ทาใหตองออกจากพ %นททากนดงกลาว ซงคนทออก

จากพ %นทดงกลาวคนสดทายคอนายวรรค โยธา ออกเมอป 2529เพราะถกกลาวหาวามอาวธสงครามอ

ยาในครอบครอง

• ป 2547 ชาวบานทเดอดรอนม 277 คน แบงเปนผ เดอดรอนบนทดนเดม ( ทชาวบานครอบครองและใช

ประโยชนกอนทมการประกาศปาสงวนแหงชาตและประกาศสวนปา ) กบชาวบานทมาเปนสมาชก

โครงการหมบานปาไม ( คนทเปนลกจาง ออป. จะไดสทธRการแบงทดนใหอยอาศยและทากน ) 41

คน ครอบครวขยาย 133 คน ผ เดอนรอนดงกลาวไดรวมกลมกนในนาม “เครอขายองคกรชาวบาน

อนรกษลมน %าเซน” จงรวมกนเขามาทวงสทธRในทดนเดม ซงชาวบานทเดอดรอนไดเขารองเรยนกบ

หนวยงานทเกยวของในระดบทองถน และระดบชาต แตกไมมการยกเลกโครงการสวนปา

• ในวนท 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 นางบวลา และชาวบานผ เดอดรอนกรณสวนปาคอนสาร เขาปกหลก

รอคาตอบในการแกไขปญหาสวนปาคอนสารจากรฐบาลในบรเวณพ %นทพพาทเนองจากปญหา

ดงกลาวเปนปญหาทตอสมาเนนนานแมวาจะรองเรยนตอรฐบาลหลายชดแตกไมไดรบการแกไข

ปญหาอยางจรงจง โดยมขอเรยกรองท %งส %น 4 ขอ คอ ใหยกเลกสวนปาคอนสารโดยเดดขาด ใหจดสรร

ทดนใหชาวบานผเดอดรอนในรปแบบโฉนดชมชน ในระหวางการแกไขปญหาใหชาวบานสามารถทา

ประโยชนในพ %นท เพอเตรยมการพฒนาพ %นทนารองโฉนดชมชน จานวนเน %อท 1,500 ไร ตามมต

ประชาคมตาบลทงพระ และพ %นททมสภาพปาสมบรณใหสทธชาวบานและทองถนจดการทรพยากรใน

รปแบบปาชมชน

• วนท 27 สงหาคม 2552 องคการอตสาหกรรมปาไม ไดฟองขบไล ชาวบานผ เดอดรอน และทปรกษา

เครอขายชาวบาน รวม 31 คน ซงนางบวลา ถอเปน 1 ใน 31 รายทถก องคการอตสาหกรรมปาไม ฟอง

ขบไล ออกจากพ %นทพพาทตอศาลจงหวดภเขยว พรอมกนน % ไดขอคมครองชวคราว ในการหามมให

ขยายเขตพ %นทครอบครองออกจากพ %นทเดม หามนาวสดสรางทอยอาศย ปลกไมผล ไมยนตน และ

หามขดขวางโจทกในการเขาตรวจสอบ บารงดแลพ %นทสวนปาพพาท ซงศาลอนญาตตามคาขอ และได

นาหมายหามชวคราวมาตดในพ %นทพพาท วนท 28 สงหาคม 2552

83

• วนท 28 เมษายน 2553 นางบวลา พรอมพวก 31 ราย (จาเลย) ถกศาลจงหวดภเขยว (ศาลช %นตน)

พพากษาใหออกจากสวนปาคอนสารบรเวณทพพาท ซงอยในเขตปาสงวนแหงชาตปาภซาผกหนาม

พรอมกบใหร %อถอนสงปลกสราง ตนไม และบรวารทไดนาไปปลกไวในพ %นทพพาท อกท %งใหปรบสภาพ

พ %นทสวนปาใหกลบคนสสภาพเดม และหามเขาเกยวของในพ %นทสวนปาคอนสารท %งหมดอก

• วนท 24 มถนายน 2553 ทนายความฝายนางบวลา พรอมพวก 31 ราย (จาเลย) ไดยนขออทธรณ

และคารองขอทเลาการบงคบคด ซงศาลไดรบคาอทธรณและคารองขอทเลาการบงคบคดดงกลาว

ศาลรบอทธรณในวนท 17 สงหาคม พ.ศ. 2553 และศาลจงหวดภเขยวไดนดฟงคาสงในวนท 9

กมภาพนธ พ.ศ. 2554

• วนท 9 สงหาคม 2553 ทนายความฝายโจทก (ออป.) ไดยนแกอทธรณ คดคานคารองขอทเลาการ

บงคบคดและขอออกหมายบงคบคดตอศาล ใน และศาลไดพจารณารบคาแกอทธรณ คารองคดคาน

การขอทเลาการบงคบคดและออกหมายต %งเจาพนกงานบงคบคด ในวนท 17 สงหาคม พ.ศ. 2553

เชนเดยวกน

• วนท 7 ตลาคม 2553 นางบวลา พรอมพวก 31 ราย (จาเลย)ไดยนคารองขอใหศาลมคาสงงดการ

บงคบคดไวชวคราว ศาลรบคารองวนท 20 ตลาคม พ.ศ. 2553 ซงศาลนดไตสวนคารองของดการ

บงคบคดไวชวคราวและมหมายนดฟงคาสงศาลอทธรณภาค 3 เรองขอทเลาการบงคบคด ในวนท

13 ธนวาคม พ.ศ. 2553

• วนท 13 ธนวาคม 2553 ศาลนดฟงคาสงศาลอทธรณภาค 3 เรองการขอทเลาการบงคบคด และนด

ไตสวนคารองของดการบงคบคดไวชวคราว ซงศาลไดมคาสงไมอนญาตใหทเลาการบงคบคด ใน

สวนการนดไตสวนคารองของดการบงคบคดไวชวคราวน %นทางฝายโจทกอางวาไมไดเตรยมพยานมา

เพอไตสวนเนองจากเขาใจวามารบฟงคาสงศาลอทธรณภาค 3 เพยงเรองเดยว จงขอเลอนการไตสวน

เปน วนท 21 มกราคม พ.ศ. 2554

• วนท 21 มกราคม พ.ศ. 2554 นดไตสวนคารองของดการบงคบคด มการสบพยานจาเลย 2 ปาก คอ

นายนด ตอทน จาเลยท1 กบนายปราโมทย ผลภญโญ จาเลยท 20 และพยานโจทกสบ 1 ปาก

84

นายอภรเดช เรองชย รกษาการหวหนาสวนปาคอนสาร จงมนดฟงคาไตสวนวนท 16 กมภาพนธ พ.ศ.

2554

• 16 กมภาพนธ พ.ศ. 2554 ศาลมคาสงยกคารองของดการบงคบคดของนางบวลากบพวก ขณะน %จงอย

ระหวางการรอคาพพากษาของศาลอทธรณ

• ปจจบน นางบวลา ยงคงอาศยอยในพ %นทพพาทดงกลาว

6. กรณนางสาวสมรกษ รปขาว บานหวยกลทา ต.ปากชอง อ.หลมสก จ.เพชรบรณ

นางสาวสมรกษ รปขาว กาลงรบจางกอสราง

สานกสงฆในเขตอทยานแหงชาตผาผ9ง อ.

หลมสก จ.เพชรบรณ

85

• นางสาวสมรกษ รปขาว อาย 29 ป สมาชกครอบครว 3 คน อาศยอยบานหวยกลทา ต.ปากชอง อ.

หลมสก จ.เพชรบรณ อาชพ รบจางทวไป

• วนท 2 พฤศจกายน พ.ศ. 2548 นางสาวสมรกษ รปขาว และพวกอก 15 คน ไดไปรบจางหกขาวโพด

ขณะพกรบประทานอาหารอยเจาหนาทจากกรมอทยานแหงชาตจานวน 4-5 คน กเขามาจบกมพรอม

กบบงคบใหลงไปทหมบานโดยต %งขอหาตดไมทาลายปา ซงขณะมรถตารวจมารอรบ ขณะทไป สภ.

บานกลาง ต.ปากชอง อ.หลมสก จ.เพชรบรณ ไปถงโรงพกไมมการต %งขอกลาวหาจนถง 22.00 น.ของ

วนดงกลาว จงมการต %งขอกลาวหาวาผดฐานรวมกนยด ครอบครองท�ดน , แผวถาง , ทาลาย

ตนไม , ปลกส�งหน�งส�งใดในเขตรกษาพนธสตวปาโดยไมไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท�

, รวมกนขนสราง , แผวถาง หรอทาดวยประการใดๆอนเปนการทาลายปาหรอเขายดถอ

ครอบครองปาเพ�อตวเองหรอเพ�อผอ�นโดยผดกฎหมาย

• 09.00 น. ของวนท 3 พฤศจกายน พ.ศ. 2548 อยการจงนาคาฟองยนฟองตอศาลในคดอาญาใน

ขอหาเดยวกนกบทพนกงานสอบสวนต %งขอหาไว จงถกยายไปคมขงทศาลจงหวดหลมสก อ.หลมสก

สภาพบานนางสาวสมรกษ รปขาว ใน

หมบานหวยกลทา ต.ปากชอง อ.หลมสก

จ.เพชรบรณ

86

จ.เพชรบรณ เวลาประมาณ 16.00 น.ของวนเดยวกนน %น ไดมการประกนตวโดยชาวบานในหมบาน

หวยกลทาไดทาเรองประกนโดยใชตวบคคลเปนหลกประกน

• วนท 19 เมษายน พ.ศ. 2550 ศาลจงหวดหลมสก (ช %นตน) ยกฟองในความผดทอยการไดยนฟองตอ

ศาล โดยยกฟองในประเดนแนวเขตไมชดเจนวาพ %นทพพาทดงกลาวอยในเขตอทยานแหงชาตหรอไม

ซงอยการฝายโจทกไดอทธรณตอในความผดเดยวกน ศาลอทธรณไดพพากษากลบใน

• วนท 29 กนยายน พ.ศ. 2553 ศาลอทธรณไดพพากษากลบคาพพากษาศาลช %นตน วานางสาวสมรกษ

มความผดตามฟองของโจทกใหจาคก 6 เดอน แตใหรอลงอาญาไว 2 ป โดยเหตผลวาพ %นทพพาท

ดงกลาวไมมเอกสารสทธRใดๆมารองรบสทธRดงน %นถอวาพ %นทน %นเปนทของรฐ

• สบเนองจากคดอาญาดงกลาวเมอวนท 25 กมภาพนธ 2553 สมรกษ ถกฟองในคดแพงโดยเจาหนาท

กรมอทยานแหงชาตเปนผ ฟองในขอหาเสอมสภาพเขตรกษาพนธสตวปาใหชาระคาเสยหายจานวน

30,000 บาท ซงขณะน %ศาลช %นตนใชดลพนจวาควรทจะใหคดทางอาญาส %นสดกอนจงมาพจารณาใน

คดแพง และมคาสงจาหนายคดชวคราวในสวนของคดแพง

• ปจจบน เรองคดความทางทนายของจาเลยไดทาเรองฎกาตอศาลฎกา สวนเรองสภาพทางครอบครว

ขณะนนางสาวสมรกษตองประกอบอาชพจางกอสรางในพ %นทอทยานแหงชาตน %าหนาว ไดคาจางวน

ละ120 บาท เพอเล %ยงดบตร บดา-มารดาตองไปประกอบอาชพรบจางในเมองเพอจะนาเงนมาชวย

เรองคด สวนสามพอนางสาวสมรกษถกฟองคดกแยกตวออกหางไปมภรรยาใหม

87

สรปภาพรวมผลกระทบจากการถกดาเนนคดตอวถชวตและวฒนธรรมชมชน

การถกดาเนนคดของชาวบานไดสงผลกระทบกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน หากยอนเวลา

กลบไปจดเรมตนในประเดนขอพพาท คงไมมชาวบานประสงคทจะมคดพพาทกบรฐแนนอน เพราะเหตปจจยท

ชาวบานราษฎรท %งหลายทราบดวา นนจะนามาซงความไมมนคงแหงชวตและทรพยสน ในสวนทายน %จะสะทอน

ประเดนผลกระทบจากกระบวนการยตธรรม ซงสงผลตอการสญเสยสทธและอสรภาพในการดารงชวต รวมไป

ถงความลมสลายในวถวฒนธรรมชมชนทองถน

การสญเสยสทธและอสรภาพในการดารงชวต

สทธและอสรภาพในการดารงชวต มกเรมตนจากตวบคคล จนนามาสชมชนทมวถผลตแบบตางๆไมวา

จะเปนแบบยงชพกด เพอการพาณชยกด วถผลตทถกถายทอดและพฒนาจากรนสรนทาใหไมอาจปฏเสธไดวา

ยอมตองมการพฒนาทสงผลตอระบบนเวศไมมากกนอย และวถการผลตทเกดการพฒนาน %นสวนหนงมาจาก

กระแสแหงการพฒนาจากรฐ ทเขามามสวนสาคญอยางยงตอการพฒนาในระบบ/วถการผลตของภาคเกษตร

หากอยางไรกดวถผลตแบบชมชนกยงคงดารงรกษาวฒนธรรมของชมชนทองถนอย ไมสามารถนาไป

เทยบเคยงกบการผลตแบบอตสาหกรรมพาณชยได

แตดวยกระบวนการทางกฎหมายทาใหเหนวา รฐตองการปรบเปลยนวถชวตของชมชน จงทาใหเหนขอ

พพาทปญหาปาไมทดน ทภาครฐพยายามอธบายดวยภาพของการอนรกษทไมอาจผอนคลายดวยภาพของ

การผลตในพ %นท ซงอาจสงผลทาลายทรพยากรทรฐหวงแหนได และจากกรณศกษาหลายกรณสามารถอธบาย

และบงบอกไดวา วถการผลตของชมชนน %นถกจากดหรอไมสามารถกระทาตามวถแหงตนไดอกตอไป ดงน %น

สทธและอสรภาพในการผลตและการดารงชวตของชมชนจงถกจากดลง ไมวาจะเปนการลดพ %นทเพาะปลก ถก

ยดพ %นท สงเหลาน %ยอมสงผลกระทบตอวถชวตปกตของชาวบานทตองอาศยพงพงทรพยากรธรรมชาต ฉะน %น

ทางเลอกของชาวบานบางคนทถกบงคบใหตองเลอกคอการตองยอมรบกบกระบวนการทางกฎหมายดงกลาว

และทากนในพ %นทเทาทมอยหรอเหลออยตอไป หรอตองอพยพโยกยายทอยอาศยและพ %นททากนเดมไปอยใน

พ %นทแหลงใหม ซงอาจจะไมใชพ %นทตามวถเกษตรแบบเดม รวมไปถงการเปลยนไปเปนแรงงานเพอการผลตใน

88

ภาคอตสาหกรรมและบรการแทน ท %งหมดน %คอผลกระทบจากกระบวนการทางกฎหมายและกระบวนการ

ยตธรรมของภาครฐทสงผลตอวถชวตชาวบานผทาการผลตภาคเกษตรกรรม สรปโดยยอคอสทธและอสรแหง

การผลตของชาวบานถกจากด บนทอน ทาใหการผลตแบบวถวฒนธรรมเดมลมสลายไป

เมอชาวบานแสดงสทธเพอตอสทางกระบวนการยตธรรม นนกไดสงผลกระทบตอวถชวตชาวบาน

เชนกน สงทดคอทาใหชาวบานและชมชนเกดกระบวนการเรยนรความหลากหลายวถทางสงคมไดมากข %น ทา

ใหเขาใจเงอนไขกฎเกณฑตางๆทางสงคม และสามารถนาความรบรในความหลากหลายเชนน %นมาขบเคลอน

ในชมชนของตนเองเพอปกปองคมครองชมชน แตผลกระทบตอวถชวตทเกดข %นสบเนองจาการถกดาเนนคดคอ

ชาวบานมเวลาในการผลตนอยลงหรอบางรายตองสญเสยการผลตไปเลย เนองจากตองแบงเวลามาตอสและ

ทาความรจกกบข %นตอนและกระบวนการยตธรรมซงเปนวถทชาวบานไมปรารถนามากนก ทาใหปจจยตนทน

หรอทนรอนในการผลตเพอการตอส มจากดหรอไมมเลย บางกรณพ %นทในการศกษา(กรณนางเดยม,นางหนอ

ดา)ชาวบานจงเลอกทจะไมเขามาเปนคกรณกบรฐเพราะไมมปจจยตนทนในการตอสเพยงพอ ตองยอมรบตอ

กระบวนการทางกฎหมายและกระบวนการยตธรรม

แตกลมชาวบานทเลอกตอสในสทธอนชอบธรรม ไดเกดกระบวนการแหงการรวมกลมเรยกรอง

กระบวนการของชาวบานทตองอธบายถงทมา สภาพปญหาและวถชวตเดมของตน กระบวนการทชาวบานตอง

แสดงถงขอเรยกรองกบหนวยงานภาครฐ หรอในบางคราวอาจตองยอมรบการถกจองจาในสถานกกกนทาง

กฎหมาย เหลาน %เปนกระบวนการเรยนรใหมของชาวบาน ทบางสวนตองใชเวลาปรบตวบางสวนสามารถเรยนร

และปรบตวไดด

การรวมกลมเรยกรองไมไดแปลวาจะประสบความสาเรจในทางคดเสมอไป ในบางพ %นทสามารถแสดง

ศกยภาพของการรวมกลมสรางขอเรยกรอง และสามารถนามาเปนแนวทางการแกไขปญหาได แตบางกลมไม

อาจสรางศกยภาพขอเรยกรองเพอนามาเปนแนวทางแกไขปญหาได ถงแมขบวนการรวมกลมจะเปนสทธอสระ

ในการดาเนนการ แตในกระบวนการของรฐยงไมยอมรบขบวนการรวมกลมของชาวบานมากนก คา

พพากษาใหความหมายไววาเปนการสรางความวนวายในบานเมอง เปนการไมเคารพตอกฎเกณฎ

ทางกฎหมาย ฉะน %นการรวมกลมของชาวบานอาจถกพจารณาไดเชนกนวามงกระทาเกนขอบเขตพ %นททาง

กฎหมาย กระบวนการเหลาน %อาจมองไดวาเปนกระบวนการทกาลงพฒนาข %นจนสามารถเปนแนวทางการตอส

เพอทวงคนวถชวตชมชน

89

วฒนธรรมทเคยถกกาหนดใหยอมรบและเชอฟงรฐ ถกแปรเปลยนทาใหเหนวาวฒนธรรมเหลาน %น

สามารถเปลยนแปลงได หากราษฎรชาวบานมความเหนทแตกตางจากรฐ หรอกระบวนการของรฐสราง

ผลกระทบตอวถชวตของชาวบาน ดงน %นวฒนธรรมความเชอทตองยอมรบหรอรบฟงรฐจงถกลบลงดวยเหตผล

ทดกวาของชาวบาน ถอเปนผลกระทบจากกระบวนการทสรางความเขมแขงแกชาวบาน แตวฒนธรรมความ

เขมแขงทสามารถสรางขอเรยกรองตอภาครฐน %น จาเปนตองมกตกาทางสงคมรองรบสนบสนนอยาง

รฐธรรมนญ

ประเดนการใชสทธตามรฐธรรมนญในการตอสทางคด ยงตองการการยกระดบเพอใหมการตระหนกใน

องคกรยตธรรมมากกวาน % ในหลายกรณการวนจฉยพพากษา ไมยอมรบกระบวนการเรยกรองของ

ชาวบาน การยอมรบเช�อถอตวตนชาวบานท�มนอยกวาเจาหนาท�ของรฐ ท +งกลมชาตพนธตางๆหรอ

ชาวบานท�วไป การไมสามารถใชสทธเปนหลกประกนในชวตของตนเองหรอของบคคลในชมชน

ดวยกนเอง การใหคณคาวถชวต วถแหงความร การส�งสมประสบการณตามวถวฒนธรรมแหงชมชน

ดอยกวาวฒนธรรมในระบบขาราชการ และการลงความเหนตามตวบทกฎหมาย ท�แมไมสอดคลอง

กบวถวฒนธรรม วถการผลตของชาวบาน ทาใหชาวบานผผลตไมสามารถปฎเสธความรบผดตอรฐ

ได รวมไปถงขอกลาวหาท�ตองการเพยงการแสดงตนของชาวบานในพ +นท�พพาท จงไมยากท�จะไดรบ

คาตอบจากชาวบานในการแสดงตนวาทาการผลตในพ +นท�น +น จงทาใหเปนการรบสภาพในขอ

กลาวหาโดยส +นเชง

หลายกรณพพาทเปนเชนน %น ประกอบกบคณคาแหงตวตนของชาวบานยงถกทาใหดอยดวย

สภาพทางสงคม จงยงทาใหถกต %งคาถามตลอดมาวากฎหมายกาลงใหคณคาแหงความเปนมนษยทตางกน

จงปฎเสธไมไดวากฎหมายคอตวจกรสาคญอยางหนงในการกระทาทสงผลกระทบตออสรภาพ และหนวยงาน

ในกระบวนการยตธรรมกเปนฟนเฟองทบดขย %วตถในเครองจกรจกกลายเปนผง ตามความตองการของผบงคบ

เครองจกร

90

ความลมสลายในวถชวตและวฒนธรรมชมชน

ผลกระทบจากกระบวนการทางกฎหมายและกระบวนการยตธรรม ไดสนคลอนความเชอในความชอบ

ธรรมของวถการผลตด %งเดม โดยเฉพาะในกลมชาวบาน ทตองสญเสยวถอาชพเกษตรของตนไปโดยส %นเชง ใน

พ %นทภาคใต ภาคเหนอและภาคอสาน บางพ %นทตองสญเสยพ %นททากนไปตลอดกาล ซงเปนผลกระทบท

ยงใหญตอความมนคงของชวตและครอบครวเกษตรกร

ผลพวงสบเนองคอปญหาสงคมเมองทตองรองรบเกษตรกรทตองยายถนฐานมาดารงวถชวตแบบเมอง

แทนวถการผลตเชงเกษตร อยางกรณนางสาวสมรกษทตองผนตวเองมาเปนแรงงานรบจางในธรกจกอสราง

ท %งๆทวถการผลตนาจะอยในภาคการเกษตรของชมชน หรอนางเดยมทสญเสยพ %นทการผลตและสงผลตอ

ความมนคงในชวต

ตราบทสงคมยงตตราวาผอาศยทากนพ %นทปาไม วาเปนผ กออาชญากรรมทางธรรมชาตโดยมไดแยก

กลมผ กอผลกระทบอยางแทจรง กบผ มวถผลตแบบชมชนชาวบาน เงอนไขกฎเกณฑทางกฎหมายทถกนามาใช

บงคบกบกลมชาวบาน จงยงสรางความไมเปนธรรมตอไป

ผ มสวนในกระบวนการยตธรรมทอางวาไมสามารถปฏเสธแนวทางการพจารณาได ดวยเงอนไข

กฎหมายทถกวางไวแลว คาอธบายดงกลาว จงไมไดใหความสาคญกบผลกระทบตอวถวฒนธรรมของชมชน

ดวยกระบวนการทางสงคมท %งกระบวนการทางกฎหมายและกระแสความคดโลกาภวฒน คงจะทาใหความลม

สลายในวถวฒนธรรมของชมชนปรากฏภาพชดเจนในอกไมชา

91

บทท� 3

วเคราะหขอกฎหมายท�ใชดาเนนคดและวนจฉยพพากษา1

ในบทน % จะเสนอประเดนสาคญสองสวน สวนแรกคอประเดนมมมองหลกสทธทางธรรมชาต และหลกสทธชมชนทไมถกบรรจไวในกฎหมายปาไมและกฎหมายทดน สทธดงกลาวถกละเลยจากกระบวนการยตธรรมทผานมา แมงานศกษาทเกยวของกบทรพยากรปาไมและทดนหลายช %น กยอมรบสภาพสทธแหงรฐทมอานาจเหนอสทธทางธรรมชาต และสทธชมชน ดวยวาทกรรมทถกสรางข %นมาเพอทาใหเขาใจวารฐเทาน %นเปนผ มกรรมสทธR เปนผดแล และมอานาจจดการทรพยากรธรรมชาตของสงคมท %งหมด

ในสวนทสอง จะเปนการวเคราะหขอกฎหมายทใชในการดาเนนคดความและวนจฉยพพากษา ความบกพรองของขอกฎหมายทยงไมไดรบการแกไข การตความเจตจานงของกฎหมายอยางจากดและการบงคบใชกฎหมายของเจาหนาทภาครฐทยงคงมการเลอกปฏบต สงผลใหการดาเนนการตามกฎหมาย ท %งการประกาศเขตพ %นทของรฐ และการจบกมดาเนนคดผอยอาศยในพ %นทรฐ เปนการละเมดตอหลกสทธทางธรรมชาตและวถชวตแหงชมชน

สทธแหงรฐและสทธทางธรรมชาต

อานาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย2 การบญญตมาตรา 4 ในรฐธรรมนญ เพอยนยนถงสภาพแหงมนษยทตองมศกดRศรแหงความเปนมนษย สทธเสรภาพและความเสมอภาคของบคคลยอมตองไดรบความคมครอง ดงน %นเมอมการบญญตรบรองถงอานาจในอธปไตยโดยรฐธรรมนญ แลว สทธเสรภาพและศกดRศรแหงความเปนมนษยสมควรไดรบความคมครอง ตามเงอนไขกตกาสากลแหงสทธมนษยชนแลว ซงอานาจแหงสทธและเสรภาพทบญญตในรฐธรรมนญมผกพนกบหนวยงานภาครฐตางๆ (มาตรา 27) สามารถอางองและหยบยกข %นเพอใชสทธทางศาล หรอนาข %นตอสในทางศาลได(มาตรา 28 วรรคสอง)

1 งานช�นน� เปนสวนหน�งของวทยานพนธของนายสมนก ตมสภาพ ในเร�อง สทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรม:ศกษาคาพพากษา กรณคด

ท�ดนปาไมและผลกระทบจากกระบวนการยตธรรมของชมชนบานหวยกลฑา คณะศลปศาสตร สาขาสทธมนษยชนและการพฒนา มหาวทยาลยมหดล 2 รฐธรรมนญ ฉบบป พ.ศ.2550 มาตรา 3

92

คาวาอานาจแหงสทธ นกกฎหมายสวนใหญมกมความเหนคลายกนวา สทธ(right) หมายถงประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครองให3 หรออานาจทกฎหมายบญญตรบรองใหบคคลคนหนงในการทจะเรยกรองใหบคคลอนกระทาการ งดเวนกระทาการ อยางใดอยางหนงใหเปนประโยชนตอผทรงสทธ4 ดงน %นแมสงคมไทยจะเรมมการพดถงคาน %กนเมอไมนานนก แตไมอาจทจะปฏเสธทเรองสทธทมการพดถงและนามาใชพจารณาในหลายมตของสงคม รฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2540 อาจจะเปนจดกาเนดเรมตนของการแสดงความมอานาจแหงสทธของประชาชน อนทจรงรฐธรรมนญของไทยมการบญญตเรองสทธมาบาง แตไมถกนามาเผยแพรหรอทาใหรบทราบในสทธแหงการรบรองน %น ซงวษณยงใหความหมายแหงสทธตามรฐธรรมนญวา “ราษฎรจะมความผาสกได ไมใชเพราะอยในประเทศซงมระบบการปกครองทดเทาน %น แตจะตองมหลกประกนคมครองสทธและเสรภาพของราษฎรดวย”5 ดงน %นการรบรองและคมครองในสทธจาตองมบญญตไวในรฐธรรมนญและสามารถนาไปใชใหไดจรงกบการปกครอง หลกประกนแหงสทธในราษฎรหรอในมนษยน %น รฐธรรมนญฉบบปจจบน(2550) ทสบเนองมาจากฉบบป 2540 ยงคงบญญตหลกประกนแหงสทธเอาไวเชนเดม หรอแมแตขอจากดแหงสทธหาไดมการเปลยนแปลงไม ยงคงบญญตไวในมาตรา 29 ทสามารถกระทาไดดวยการบญญตตามกฎหมายเทาน %น และเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญกาหนดไวเทาทจาเปนและไมกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธ ฉะน+นอานาจแหงสทธของราษฎร หากยงไมตองพจารณาถงท�มาในเบ +องตนแหงอานาจแหงสทธในท�ดนในอดตแลว ประชาชนทกคนยอมตองมอานาจแหงสทธ และดวยเง�อนไขแหงรฐธรรมนญท�บญญตรบรองในการใชประโยชนและการจดการพ +นท�ในทรพยากรธรรมชาต จงไมอาจหลกเล�ยงท�จะตองนาประเดนอานาจแหงสทธในการใชประโยชนจากทรพยากรในอดตมาพจารณาถงอานาจแหงสทธ ณ ปจจบนดวย อานาจแหงสทธในทดนในสมยสโขทย “สรางปาหมากปาพลทกแหง ปาพราวกหลายในเมองน % ปาลางกหลายในเมองน % หมากมวงกหลายในเมองน % หมากขามกหลายในเมองน % ใครสรางไดไวแกมน”6 อาจจะถอไดวาเปนการยนยนสภาพแหงสทธในการใชประโยชนและอนหมายรวมถงกรรมสทธRน %นดวย

3 วษณ เครองาม กฎหมายรฐธรรมนญ 2523 หนา 326

4 วรพจน วศรตพชญ อางแลว หนา 3

5 อางแลว หนา 326

6 หลวงสทธวาทนฤพฒ อางในแสวง บญเฉลมวภาส ประวตศาสตรปฎหมายไทย 2543 หนา 67

93

ซงแตกตางกบสมยกรงศรอยธยาและรตนโกสนทรทอานาจแหงสทธเปนของกษตรยแตเพยงผ เดยวในการจดการทดน ราษฎรมเพยงสทธในการใชประโยชนในทดนเทาน %น กรมหลวงราชบรดเรกฤทธR ยงกลาวไวเลยวา “ ทดนท %งหมด เปนทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว หาไดทรงเปนเจาชวตรอยางเดยว ทรงเปนพระเจาแผนดนดวย...เพราะเหตน %จงทรงมอานาจทจะไลคนทอยในทดนน %นออกได ไมตองพระราชทานคาทาขวญ..”7 นบแตอดตจนถงปจจบนจงมวาทกรรมทถกถายทอดมาโดยตลอดวา ทรพยากรธรรมชาตทดนปาไมตองเปนของรฐ หาไดเปนของราษฎรแตอยางใดไม ดงน %นอานาจแหงสทธในทรพยากรธรรมชาต แทบไมมชองทางโตแยงอานาจแหงสทธน %นได ความเชอในอานาจจดการทหนวยงานภาครฐอางองมาตลอดจนดเหมอนจะมความชอบธรรมมากวาราษฎร แมแตราษฎรบางกลมยงมความเชอในอานาจเชนน %น เชนเชอวารฐสามารถเรยกคนทรพยากรจากราษฎรไดตลอดเวลาหากรฐประสงคจะเรยกคน หรอหากราษฎรไมปฏบตตามเงอนไขสทธการจดการน %นๆ 8 ดงน %นหากถามราษฎรวาสามารถโตแยงสทธรฐไดหรอไม ราษฎรเองอาจยอมรบวาไมอาจโตแยงสทธแหงรฐในทรพยากรได แตหากถามกลบวา สทธการใชประโยชน จะสามารถมไดหรอไม ประเดนน %ผวจยเหนวานาจะเปนประเดนการถกเถยงในทางวชาการทนาจะเปนประโยชนข %นอกระดบ แมรฐธรรมนญฉบบปจจบน จะบญญตถงสทธในการใชประโยชนจากทรพยากร การจดการและการรกษาทรพยากร แตคาถามทถกต %งข %นวาเมอรฐธรรมนญบญญตมาหลงจากการบญญตกฎหมายปาไมหลายฉบบ จะมผลลบลางขอบญญตในกฎหมายปาไมไดหรอไม ในความเปนจรงกฎหมายปาไมยงคงมสภาพบงคบใชในปจจบน แมในมาตรา 6 แหงรฐธรรมนญจะบญญตไวใหบทบญญตท�ขดตอหลกในรฐธรรมนญ

เปนอนใชบงคบมได แตเนองจากไมมการตดสนวนจฉยของศาลรฐธรรมนญทชดเจน กรณทคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต รองขอใหวนจฉยวาบทบญญตใน พ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ.2504 ทเจาหนาทสามารถออกประกาศพ %นททบทดนทากนของราษฎรได โดยราษฎรไมมสวนรวมน %นเปนการไมชอบดวยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฯหรอไม9 ทาใหปจจบนการบงคบใชกฎหมายปาไมหลายฉบบ ทดเหมอนขดตอบทบญญตในรฐธรรมนญ จงยงคงดาเนนตอไป โดยทยงไมมความชดเจนในกลมผบงคบใชกฎหมายและองคกรยตธรรมแตอยางใด

7 กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ9 อางใน แสวง บญเฉลมวภาส อางแลว หนา 180

8 ดคาอธบายในเชงอรรถของบทท�วาดวยการถอนประเดนคาพพากษา ในบทตอไป

9 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต รองใหศาลรฐธรรมนญวนจฉย พ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ.2504 มาตรา 6 กรณละเมดสทธมนษยชน

และไมชอบดวยรฐธรรมนญ มาตรา 66,67 เม�อวนท� 29 กนยายน 2551

94

การทบทวนและวเคราะหขอกฎหมายท�ใชดาเนนคดและวนจฉยพพากษา

• การอธบายการบกเบกชองชมชนวาเปนการบกรก ถอเปนการเลอกปฏบต

• การประกาศเขตพ %นทปาของรฐ เปนกระบวนการทไมชอบธรรม

• การตดสนช %ขาดวาพ %นทใดเปนพ %นทของรฐ ไมควรพจารณาจากขอกฎหมายเพยงประการเดยว 1. การอธบายการบกเบกชองชมชนวาเปนการบกรก ถอเปนการเลอกปฏบต

การบกเบกในสมยสโขทย หรออยธยากด รฐยอมรบใหมการบกเบก และจบจองพ %นทเพอใหเกดการทา

ประโยชนในพ %นทอยางเตมท โดยใหอสระในการจดการการทาประโยชนดวยตนเอง10 โดยทรฐจะเขาไปเกยวของกบราษฎรอยเพยง 3 ประการ11 คอ 1) เกยวกบการเกบภาษจากการทาประโยชน 2) เกยวของในกรณพพาทแยงสทธในทดน และ 3) บงคบเวนคนทดนเพอสาธารณะประโยชน

“การบกเบกจบจองในสมยอยธยา ประชาราษฎรสามารถเขาไปจบจองไดดวยกน 2 วธ คอ 1)ขออนญาตเขาไปเองตามนยแหงกฎหมายลกษณะเบดเสรจ บทท 35 และ 2)พนกงานเจาหนาทจดใหเขาไปตามนยแหงบทท 43”12 ซงในยคการบกเบกจบจองในสมยอยธยาเรอยมาจนถงยคสมยรตนโกสนทร ยงไมมความตางในจดประสงคแหงการยอมรบการบกเบกจบจองของประชาราษฎรเชนน %น โดยทอสระในการจดการพ %นทยงคงเปนของราษฎรอยเชนเดม ฉะน %นจงอาจเหนไดวาวตถประสงคในความมงหมายแหงการยอมรบการบกเบกจบจองในอดตน %น เพยงตองการประโยชนจากการจดเกบภาษเขาสรฐเปนสาคญ “ซงในยคสมยรตนโกสนทร(สมยร.2)จะมขาหลวงเดนนา13 ซงมหนาทเปนการสารวจตรวจเกบภาษอากรจากทดนมากกวาท

10

ประเดนน� มไดขดแยงกบการอธบายในหวขอกอนหนาน� อานาจการจดการทาประโยชนแบบอสระในประเดนน� ผวจยหมายถงในการทาการ

เกษตรกรรม กสกรรมหรอเพาะปลก หาไดมอานาจจดการในผนดนแบบกษตรยหรอรฐไม 11

รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการศกษาการถอครองและใชประโยชนท�ดนและมาตราการทางเศรษฐศาสตรและกฎหมายเพ�อใหการใช

ประโยชนท�ดนเกดประโยชนสงสด 15 มนาคม 2544 หนา 3-27 12

จฑารตน บางย�ขน และสนธ9 บางย�ขน :การเมองและการจดท�ดน ตลาคม 2530 หนาท� 26

13 คดลอกขอมลมาจาก จฑารตน บางย�ขนฯ อางแลว หนา 25-26

รปแบบการปกครองของรตนโกสนทรสบเน�องจากสมยอยธยา คอมจตสดมภ 4 คอ เวยง วง คลง นา การเดนนาคลายกบการเดนสวน

แตในรชกาลท� 2 ยงไมไดเกบคานา ใหเกบหางขาวตามอยางโบราณ (วธเกบเงนคานา พ�งมในรชกาลท� 3) ลกษณะเกบหางขาวน�น คอราษฎรทา

นาไดขาวมากนอยเทาใดกแบงสวนใหเปนภาคหลวงตามสมควร ในรชกาลท� 2 เกบภาคหลวงไรละ 2 สดคร� ง เจาของนาตองขนขาวอนเปนสวน

หางขาวมาสงยงหลวงเอง ลกษณะการเปนหางขาว กาหนดเปนสองอยาง คอ นาท�ใดอาศยไดท �งน�าฝนและน�าทา กาหนดนาน�นวา นาน�าทา วธเกบหางขาวเกบดวยวธโคค คอนบจานวนโค(กระบอ)โดยเอาเกณฑจานวนโคข�นต�งเปนอตราหางขาวท�จะตองเสยนา อกอยางหน�งซ� งอาศยทา

95

จะเลงเหนผลในทางคมครองแกกรรมสทธR”14 ดงน %นอาจกลาวไดวาในยคอดตสทธในการจดการในทดนททาประโยชน เปนอานาจแหงสทธของราษฎรท %งหลายทบกเบกจบจองผนดนน %นๆ แตหามสทธในกรรมสทธRในผนดนน %นดวยไม เปนเพยงการยอมรบในการบกเบกเพอทาประโยชนและตอบแทนรฐดวยภาษในการทาประโยชนในผนดนแหงน %นแกรฐ

แตในยคสมยการบกเบกจบจองในทศวรรษ 2510 เปนตนมา ทราษฎรสวนหนง(สวนมากในภาคอสาน)บกเบกจบจองในพ %นทสมปทานปาไม ทสภาพปาไมถกตดโคนไมหมดแลว และดวยการสงเสรมจากภาครฐท %งสมปทานและสนบสนนปลกพชเชงพาณชยเพอการสงออก หรอไมโตเรว ทาใหการขยายตวของการบกเบกพ %นททากนแหลงใหม เพอตอบสนองตอการผลตทภาครฐมงสนบสนบใหเกดการเพมผลผลตดวยการขยายพ %นทหรอเน %อทในการเพาะปลก เนองจากพ %นททมคณภาพตา(ในภาคอสาน)ไมสามารถตอบสนองตอภาคการผลตในภาคการตลาดได และแหลงพ %นทในการบกเบกทสามารถตอบสนองในการขยายการเพาะปลกทงายตอการเปนแหลงผลต ดวยสาราณปโภคอยางถนนในพ %นทสมปทานทมการแผวถางไวแลว จงเปนตวเลอกทงายตอการใชประโยชนในการผลตเพอตอบสนองแกนโยบายเพอการผลตในภาครฐทมงสงเสรม

แตการสงเสรมใหเกดการบกเบกพ +นท�ในชวงทศวรรษ 2510 ซ�งเปนสาเหตหลกในการสญเสยพ +นท�ทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะในภาคอสาน มาจากความลมเหลวในทางนโยบายและการจดการของรฐ ท�มองทรพยากรอยางปาไมเปนเพยงสนคาเชงเศรษฐกจ ทรฐตองเปนผดแลจดการโดยใหสมปทานอยางไรขดจากด และการสงเสรมใหเกษตรกรเพมพ %นทเพาะปลกเพอขยายผลผลตและการสงออกสนคาในภาคเกษตร15แบบไรขดจากด จงนามาสมาตรการของการยดคนพ %นทจากราษฎร โดยอางเหตผลของความเสอมโทรมในทรพยากรธรรมชาตในเวลาตอมา พรอมกบการใหความหมายในยคบกเบกสมยใหมวาเปนการ”บกรก” ดวยขอความทบญญตไวในกฎหมาย

คาอธบายในระยะหลงท�ถกตวบทกฎหมายกากบ การบกเบกจงมคณคาแคเพยงวถแหงการทาลายทรพยากรธรรมชาต มากกวาท�จะอธบายใหเหนถงวถแหงการผลตเชงวฒนธรรม หรอผลตเชงระบบนเวศ

แตน�าฝนอยางเดยว คอเปนท�ดอนน�าข�นไปไมถง วธเกบหางขาวเรยกวานาอยางฟางลอย คอกาหนดเอาเปนทองท�ๆไดทานาจรง และท�ไดผล ถาไมไดผลไมเกบ

ฉะน�น ขาหลวงเดนนา(ในรชกาลท� 2)เม�อสารวจรจานวนนาเสรจแลวกออกหนงสอสาคญใหแกเจาของนา หนงสอน�นเรยกวา ตราแดงใหแกนาคโค สวนท�ออกสาหรบนาฟางลอยเรยกวา หนงสอในจอง 14

อางแลว หนาท� 28 15

ยศ สนตสมบต ในคานา .ปาชมชนในประเทศไทย:แนวทางการพฒนา.เลม 3 ปาชมชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ .เมษายน 2536

96

อยางไรกด กฎหมายปาไม อยางเชน พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 มาตรา 1216 มการยนยนรบรองสทธแตเดมอนมมากอนการบญญตกฎกระทรวง หรอประโยชนทไดทามาหรอทาไวแตกอนการบญญตกฎกระทรวงทวาดวยการประกาศพ %นทปาสงวนแหงชาตฉบบน %นๆ จงอาจจะถอไดวาเปนการยอมรบสทธหรอประโยชนในการใช นอกเหนอจากสทธตามประมวลกฎหมายทดน และอกฉบบหนงทอาจจะถอวามการยอมรบสทธในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต คอ พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 เปนกฎหมายทมงเนนการทาธรกจดานทรพยากรธรรมชาต ทรฐเขามาจดการทรพยากรใหเปนระบบตอบสนองตอผใชและภาครฐ ซงในมาตรา 29 ทว เปนการกาหนดหวงหามปรมาณในการครอบครองทรพยากรจากธรรมชาต โดยมประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณทออกมากาหนดบงคบปรมาณของปาหวงหามเพอใชสอยในครวเรอนโดยไมตองรบอนญาต17 แสดงวาประกาศฉบบน % ยอมรบวาพ %นทปาไม มชมชนอยอาศยและทากน นอกจากจะมวถการใชประโยชนจากทดนแลว ชมชนยงมวถทจะตองใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ท %งการใชในครวเรอนหรอใชในทางการคา18ดวย แตตองอยในปรมาณทกาหนด

นอกจากกฎหมายปาสงวนแหงชาตและประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณน %แลว กฎหมายปาไม

ฉบบอนๆ กไมปรากฏเน %อหาทยอมรบสทธหรอการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ไมวาจะเปนกฎหมายอทยานแหงชาต หรอกฎหมายสงวนและคมครองสตวปา ทมการกาหนดพ %นทในทดนทมไดอยในกรรมสทธRโดยชอบดวยกฎหมาย ทาใหชมชนทมการต %งถนฐานในพ %นท ตองมกฎหมายรองรบในกรรมสทธRเทาน %น จะเหนวา

16

บญญตไววา “บคคลใดอางวามสทธหรอไดทาประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาตใดอยกอนวนท�กฎกระทรวงกาหนดปาสงวนแหงชาตน�นใช

บงคบ ใหย�นคารองเปนหนงสอตอนายอาเภอหรอปลดอาเภอผเปนหวหนาประจาก�งอาเภอทองท�ภายในกาหนดเกาสบวน นบแตวนท�กฎกระทรวงน�นใชบงคบ ถาไมย�นคารองภายในกาหนดดงกลาว ใหถอวาสละสทธหรอประโยชนน�น คารองดงกลาวในวรรคหน�ง ใหนายอาเภอหรอปลดอาเภอผเปนหวหนาประจาก�งอาเภอทองท�สงตอไปยงคณะกรรมการสาหรบปาสงวนแหงชาตน�นโดยไมชกชา ความในมาตราหน�งมใหใชบงคบแกกรณสทธในท�ดนท�บคคลมอยตามประมวลกฎหมายท�ดน” 17

ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เร�องกาหนดปรมาณของปาหวงหามท�ใหคาหรอมไวในครอบครองเพ�อการคาหรอมไวในครอบครอง

เพ�อใชสอยในครวเรอนแหงตนไดโดยไมตองรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท� ตามพระราชบญญตปาไม พทธศกราช 2484 ประกาศ ณ วนท�

22 มกราคม 2531 พลเอกหาญ สนานนท รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ และบญชทายประกาศกระทรวง 18

บรนทร โชคเกด (2538 หนา 409)แตการคาของปาหวงหามอนจะตองรบอนญาตตามบทบญญตมาตราน� มความหมายถงการคาขายของปา

หวงหามเปนปกตธระ ไมอาจหมายถงการขายของหวงหามเฉพาะคราว แตการคาของปาหวงหามโดยมไดอนญต แมจะคานอยกวาปรมาณท�กฎหมายอนญาตใหบคคลมไวในครอบครองได กเปนความผดตามกฎหมาย หากกรณผไดรบอนญาตใหคาของปาหวงหามจะมของปาน�นไว เกนปรมาณท�รฐมนตรประกาศกาหนด กไมตองขออนญาตมของปาหวงหามเกนปรมาณไวในครอบครอง

97

บทบญญตของกฎหมายอทยานและสงวนและคมครองสตวปา ไมมการบญญตใหแสดงสทธเหมอนอยางกฎหมายปาสงวนแหงชาต หรออกนยหนงคอไมยอมรบสทธในความเปนชมชน

ดงน %นในนยามของกฎหมายปาไม คาวา”ปา” ทกฉบบมความหมายทสอดคลองกนและเพมเตมคาอธบายใหมความสมบรณมากข %น จงเปนการอธบายคาวา “บกเบกและบกรก” ทมความหมายเหมอนกนหรออาจจะเปนการอธบายในความหมายเดยวกน ซงในประเดนเหลาน %กฎหมายทมสวนสาคญและนามาใชพจารณาในการอธบายในเบ %องตนคอ พระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 ซงใหคาอธบายปา ไวในมาตรา 4(1) เปนการอธบายพ %นฐานแหงสภาพพ %นทผนดนน %นๆ แตการกระทาใดๆในพ %นทผนดนน %น ถกกาหนดไวในมาตรา 54 ซ�งในบทบญญตปาไมฉบบแรกหรอยคแรกๆของมาตราน +19 มไดมงประสงคจะลงโทษผยดถอครอบครองพ +นท�ปาไม เพยงแตตองการลงโทษผท�ทาการแผวถาง โดยมไดรบอนญาตเทาน +น และตอมายงกาหนดพ +นท�เพ�อการแผวถางใหอกดวย ย�งเปนการสงเสรมการบกเบกพ +นท�ใชประโยชนปาไมอยางเตมท� ฉะน %นนบแตมการบญญตกฎหมายปาไมฉบบน % รฐมนโยบายสงเสรมการบกเบกพ %นทเพอการใชประโยชนจากปาไม จนมาถงชวงป 2518 ทรฐมการพฒนาคานยามความหมายทดนปาตลอดมาและมการสงวนหวงหามพ %นทปาไมมากข %น จงบญญตแกไขมาตรา 54 โดยใหมการหามการยดถอครอบครองดวย ฉะน %นคาอธบายทวาดวยบกเบกหรอบกรก จงถกกาหนดอยในขอตองหามในกฎหมายตามบทบญญตทแกไขใหมน %20 ซงกาหนดองคประกอบหามไววา หามกนสราง แผวถาง เผา การกระทาเปนอนตรายตอสภาพปา และยดถอครอบครอง ซงขอกาหนดเหลาน % ยงเคยถกสงเสรมใหสามารถกระทาไดในชวงเวลาหนงทสนบสนนใหมการ

19

พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 ฉบบแรก มาตรา 54 บญญตวา “หามมใหผใดทาการแผวถางปาท�ยงไมเคยถกแผวถางในพ�นท�น�นมาแตกอน เลย

หรอท�ไดเคยถกแผวถางมาแลว และไดทงรางมาเกนสบป เวนแตจะไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท�เปนหนงสอ”

พ.ร.บ.ปาไม(ฉบบท� 3) พ.ศ.2494 มาตรา 14 ใหยกเลกความในมาตรา 54 แหงพระราชบญญตปาไม พทธศกราช 2484 และใหใชความตอไปน�แทน “หามมใหผใดทาการแผวถางปาท�ยงไมเคยถกแผวถางในพ�นท�น�นมาแตกอน เลย หรอท�ไดเคยถกแผวถาง

มาแลว และไดทงรางมาเกนหาป เวนแตจะไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท�เปนหนงสอ หรอในเขตท�ท�รฐมนตรประกาศใหแผวถางไดโดยไมตองรบอนญาต การขออนญาตและการอนญาตใหเปนไปตามขอกาหนดในกฎกระทรวง พ.ร.บ.ปาไม(ฉบบท� 4) พ.ศ.2503 มาตรา 11 ใหยกเลกความในมาตรา 54 แหงพระราชบญญตปาไม พทธศกราช 2484 ซ� งแกไขเพ�มเตมโดยพระราชบญญตปาไม (ฉบบท� 3) พ.ศ. 2494 และใหใชความตอไปน�แทน “หามมใหบคคลใดทาการแผวถางปา หรอทาการกนสรางปาหรอเผาปา หรอทาดวยประการใด ๆ อนเปนการทาลายปา เวนแตจะกระทาภายในเขตท�รฐมนตรประกาศในราชกจจานเบกษา หรอโดยไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท� การขออนญาตและการอนญาตใหเปนไปตามหลกเกณฑและเง�อนไขท�กาหนดในกฎกระทรวง” พ.ร.บ.ปาไม(ฉบบท� 5)มาตรา 22 ท�มการบญญตแกไขและใชบงคบจนถงปจจบน 20

รวมถง พ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ.2504 มาตรา 16,พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มาตรา 14, พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.

2535 มาตรา 38 ดวย (ดรายละเอยดในตารางกฎหมาย)

98

บกเบก ดงน+นการบกเบกทากนตามความหมายของชาวบาน จงเปนขอตองหามทางกฎหมาย หากพ +นท�น +น เปนไปตามคานยามในมาตรา 4(1) พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484

ท %งๆ ท พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 มงเนนใหความคมครองเฉพาะของทอยในปาเปนสาคญ ตามคาพพากษาศาลฎกาท 644/2498 วตถประสงคหลกนาจะเปนการจดสรรการใชประโยชนในรปแบบธรกจการคาจากทรพยากรธรรมชาตเปนสาคญ ไมวาจะเปนการใหสมปทาน ท %งยงกาหนดใหทาเฉพาะในเขตปาไมทหางไกลและกนดาร หรอเฉพาะไมทมคาหรอหายาก ตามมาตรา 11 วรรคหนงและสาม และอาจถกเรยกสมปทานน %นวาบกเบกปาไมหรอทาไมในพ %นทปากได ฉะน %นคาในการอธบายใหความหมายของคาวา บกเบก ตามกฎหมายฉบบน %จงนาจะมความหมายทตองไดรบอนญาต แตการบกเบกพ %นททาประโยชนทากนและทอยอาศย อาจจะถกตความวาบกรก หากไมไดรบอนญาต

แตกฎหมายท�ดน ใหคณคาความหมาย การบกเบกไววา ในยคอดตการบกเบกจบจองสามารถกระทาไดโดยตนเองและยงไดรบการยอมรบ แตกาลเวลาผานไปวธการจดการทางนโยบายทดน รฐเขามามงเนนคมครองดแลในการจดการทดนมากข %น ดวยการกาหนดเงอนไขแหงกฎหมาย โดยรฐจะเปนผกาหนดในการจบจอง พรอมท %งสงเสรมดานสาธารณปโภค มงกระจายการถอครอง และจากดการถอครอง และสารวจทรพยากรธรรมชาตอยางทดนและวางแผนการใชประโยชนอยางถกตอง21 แตยงคงใหสทธของผบกเบกจบจองต %งแตอดตสามารถขอการรบรองตามพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายทดน พ.ศ.2497

การบกเบกจบจองภายหลงประกาศใชประมวลกฎหมายทดน พ.ศ.2497 อาจถกตความวาเปนการจบจองพ %นทสาธารณะประโยชนพ %นทปาไดเชนกน เนองจาก พ.ร.บ. ปาไม พ.ศ.2484 ไดบญญตคาวาปาไววาทดนทยงมไดมบคคลไดมาตามกฎหมายทดน และเปนทดนของรฐ22ตามประมวลกฎหมายทดน มาตรา 2 ซงมความหมายทรวมถงทดนใดๆท %งหมดตองอยภายใตคานยามตามกฎหมายน % จงอาจทาใหไมถกการรบรองหรออาจถกเรยกการบกเบกวาเปนบกรกได

ประเดนทนาสนใจอยทวา หากบกเบกจบจองแมจะตองหามตามประมวลกฎหมายท�ดน มาตรา 9 ท�หามยดถอครอบครอง แตสามารถอนญาตและเสยคาตอบแทนได ตามมาตรา 9 ทว หรอสามารถจดใหใชประโยชนในท�ดนได หากไมเปนท�สาธารณะสมบตของแผนดนอนราษฎรใช

21

จฑารตน บางย�ขน หนา 49 นโยบายประกาศใชบงคบประมวลกฎหมายท�ดน เม�อวนท� 1 ธนวาคม 2497 22

จฑารตน บางย�ขน อางแลว หนา 17

ใหความหมายของท�ดนของรฐ(Public Land) วา

ทรพยสนใดท�รฐเปนเจาของเพ�อประโยชน แกปวงชนท�งประเทศ ทรพยน�นไดช�อวาทรพยสวนรวม หรอ Public Property ท�ดนแหง

รฐเปนท�ดนซ� งรฐเปนเจาของและรฐถอกรรมสทธ9 ไวเพ�อประโยชนแกประชาชน หรอรกษาไวเพ�อประชาชน ท�ดนแหงรฐน� บางทผถอกรรมสทธ9 อาจจะเปนองคการของรฐหรอทบวงการเมอง ซ� งเปนการรบมอบอานาจจากรฐใหถอท�ดนกได

99

ประโยชนรวมกน ตามมาตรา 10 คาถามสาคญคอทดนท %งหมดน %เปนทดนของรฐทไมมสทธครอบครอบตามกฎหมาย อนหมายรวมถงนยามของคาวาปาดวย แตสามารถจดสรรใหใชประโยชนได หรออาจจะเปลยนสภาพกลายเปนทดนทมเอกสารสทธRตามกฎหมายตอไปกได ฉะน+นท +ง พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 และกฎหมายท�ดน ตางมงหมายในอานาจการจดการทรพยากรธรรมชาตท�แตกตางกนไปแตละฉบบ หาไดมงอนรกษคมครองทรพยากรอยางเดดขาดไม แตคาถามอกคาถามหนง หากจะดาเนนคดกบผบกรก(บกเบก)ในทดนของรฐตามกฎหมายท %งสองฉบบไดหรอไม คาตอบคอได ตวยางคาพพากษาศาลฎกาท 1220/2515 “ทพพาทมใชทดนของจาเลยแตเปนทรกรางวางเปลา ซงยงตองถอวาเปนปาตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 มาตรา 4(1) เมอจาเลยเขาทาการแผวถางปาน %น ซงยงไมเคยแผวถางมากอนและเขายดถอครอบครองโดยมไดรบอนญาตยอมตองมความผดตาม พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484..และผดตามประมวลกฎหมายทดน มาตรา 9” อนเปนการแสดงใหเหนวาในยคแหงการยอมรบการบกเบกทดนไดหมดส %นแลว(หรอ) และไมถกการยอมรบดวยบทบญญตทางกฎหมายอกแลว และไมจดใหเปนผ มสวนรวมในการจดการทดนเพอประโยชนสวนรวมอกตอไป (ผวจยหมายถงผผลตทเพอสนองตอบการบรโภคของปวงชนท %งปวง)

ท %งๆทความหมายในทดนของรฐซงเปนทรพยสวนรวม ตามคาอธบายของจฑารตน ทรฐถอกรรมสทธR

เพอประโยชนแกปวงชนท %งประเทศ หรอความหมายในทรพยสวนรวมน % รฐใหหมายความถงประโยชนแกปวงชนท %งประเทศ(เสมอกน)ตามตวอกษร หาไดมความหมายถงเฉพาะกลมบคคลใดกลมหนง แมกลมบคคลเหลาน %นจะดารงวถชวตเผาพนธอยกบทรพยากรธรรมชาตและตองพงพงทรพยากรสาคญ อยางไรกตาม กไมอาจอางประโยชนสวนรวมได ซงวถชวตของปวงชนแทจรงแลว มวถชวตตางกน และใชประโยชนจากทรพยากรทตางกน ความหมายทแทจรงของประโยชนแกปวงชนจงนาจะหมายถงการใชประโยชนจากทรพยากรของปวงชนน %นเปนสาคญ เพยงแตตองไมทาลายสงแวดลอมหรอสงผลกระทบตอวถชวตของกลมชนอน ทมการใชประโยชนจากทรพยากรในรปแบบอนทตางกน ซงนาจะตรงความหมายในคาวาทรพยสวนรวมมากกวา

2. การประกาศเขตพ +นท�ปาของรฐ เปนกระบวนการท�ไมชอบธรรม

ผวจยไดอธบายคาวาปาตาม พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 ไปแลวในหวขอกอนน % ซงในความเปนจรงปาใน

ความหมายของ พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 ไมมขอบเขตในมตเน %อทเขามาเกยวของ และไมจาเปนตองมการพจารณาในเรองไม ถงแมสภาพโดยขอเทจจรงจะไมมพนธไมอยในพ %นทเลย กยงคงนยามคาวาปาตาม พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 อย โดยความเหนของผวจยจงไมนาจะถกตอง โดยผวจยเหนดวยกบแนวทางความเหนคณะกรรมการกฤษฎกาเรองเสรจท 294/2534 ทหากจะพจารณาวาการนา พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 มาใชบงคบ

100

ตองพจารณาถงสภาพของปาและไม แตถาหากจะใหพจาณาวาสภาพพ %นทใดยงคงมสภาพปาหรอไม และใหมผลส %นสภาพไปโดยอตโนมตน %น กคงตองมผคดคานอยางมากมาย เพราะเกรงวาจะเปนการเปดชองวางใหกบกลมผ ตองการเปลยนสภาพพ %นทใหไมมสภาพเปนปา ซงในจดมงหมายของกฎหมายปาไมฉบบน %ตองการคมครองรกษาทรพยากรในปาท %งหมด แตเปนการคมครองในทางเศรษฐกจเปนหลก จงไมสอดคลองกบการนาบทบญญตน % มาใชบงคบกบราษฎรผทตองดารงวถชวตในปา ทจาตองมการกนสรางแผวถางเผาวชพช ตามวถวฒนธรรมของการผลตแตละกลมชาตพนธ โดยทไมเคยตองขออนญาต และมความเชอวาทรพยากรเหลาน %นเปนทรพยสนสวนรวมทตนมสวนรวมในการใชประโยชน แตความเชอเชนน %นนบวนยงถกทาลายโดยบทบญญตทางกฎหมาย จนประชาชนไมมความรสกวาเปนทรพยสวนรวม และแตเปนทรพยของรฐแตเพยงผ เดยว ท %งอานาจจดการและใชประโยชนเพอรฐ หาไดประโยชนเพอชมชนทดารงอยในพ %นทปาไม

การสรางความชอบธรรมของรฐในการกาหนดพ %นทปาไมน %น งานวทยานพนธของศยามล23ไดอธบายไววารฐเรมมนโยบายทชดเจนกอนทจะมแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบทหนง ทประสงคจะจาแนกพ %นทปาในแตละประเภท โดยนาเงอนไขในมาตรา 7 ประมวลกฎหมายทดน(ถกยกเลกแลว)มาสารวจจาแนกและสามะโนทดน ถงสภาพแหงความอดมสมบรณและเหมาะสมแกการทาประโยชนท %งรฐและประชาชน และนามาจดสรร และยงมมตคณะรฐมนตรเมอวนท 19 เมษายน 2503 แตงต %งคณะกรรมการสารวจจาแนกประเภททดน และเรงรดใหกรมปาไมจดทาแผนทแสดงเขตปาทจะสงวนคมครอง โดยมหลกเกณฑการพจารณาจาแนกพ %นทอนรกษในเขตปาตนน %าลาธารมากทสด พ %นททมการแผวถางกนสราง และพจารณาพ %นททมพนธไมและของปาทจะเปนสนคาเพอใชประโยชนในทองทใหพยงพอ ตอมาแนวทางการจาแนกพ %นทตามตคณะรฐมนตรลงวนท 14 พฤศจกายน 2504 ทยงจาแนกพ %นทปาไมถาวรเพมข %นมาอกดวยนอกเหนอจากพ %นทตางๆเหลาน %น โดยใหเหตผลทสาคญวาเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสตวปา การรกษาความหลากหลายทางพนธกรรม พรอมกบการพฒนาการใชประโยชนจากทรพยากรแบบรวมศนยอานาจการจดการอยทรฐ โดยนาแนวคดของการประกาศพ %นทอทยานแหงชาตของอเมรกา ซงมประเดนสาระสาคญประการหนงทวา ผ มอานาจสงสดของประเทศตองเขาคมครองหรอขจดการเขาแสวงหาประโยชน หรอการเขายดครองพ %นทท %งหมดโดยเรวทสดเทาทจะทาได เพอปองกนพ %นฐานทางนเวศวทยา ธรณสณฐาน หรอสทรยลกษณะไวอยางมประสทธภาพ

นอกจากแนวคดเหลาน %แลว รฐเองยงมนโยบายในการปรบปรงกฎหมายตางๆทเกยวกบปาไม ใหมความรดกมทเหมาะสมมากข %นตอสถานการณ ไมวาจะเปน พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2503 หรอ พ.ร.บ.คมครองและสงวนปา พ.ศ.2481 เปนตน และกระบวนการปองกนหรอทวงคนพ %นทเพอนามาสงวนหรอเพอการอนรกษน %น รฐใชวธดาเนนการทรวดเรวและสะดวก ดวยการขดเสนขอบเขตพ %นทตางๆเหลาน %นบนแผน 23

ศยามล,หนา 202,66

101

ทหรอภาพถายทางอากาศทมไดมการเขาสารวจอยางแทจรง สงผลใหเกดการทบซอนกบพ %นทใชประโยชนของชมชนตางๆ โดยทไมสนใจการใชประโยชนจากพ %นทตางๆเหลาน %นของชมชน หรอความมงหมายในการดาเนนการเพยงแคตองการแสดงอานาจในการจดการพ %นทไดอยางเตมท โดยมวตถประสงคในการพจารณากาหนดพ %นทปาในแตละประเภทดวยหลกเกณฑดงน %24

1) เพอคมครองรกษาทรพยากรธรรมชาต 2) เปนดลยพนจของพนกงานเจาหนาทในการกาหนดเขตพ %นท เพอวตถประสงคแหงการ

คมครองรกษา 3) เปนการตดสนใจของคณะรฐมนตรทจะกาหนดประเภทของปาตามกฎหมายแตละฉบบ 4) และยงเปนดลยพนจในการทาเครองหมายประกาศใหประชาชนทราบ

โดยทศยามลไดอธบายหลกเกณฑดงกลาวเพมเตมไววา การพจารณากาหนดหลกเกณฑโดยใชดลยพนจของพนกงานเจาหนาทน %น เปนจดเรมตนของการละเมดสทธของราษฎร โดยรฐเปนผจดทาหรอกาหนดแนวเขตพ %นท ซงในพ %นทเหลาน %นอาจจะมท %งพ %นทเขตอนรกษ ปาใชสอย ปาตามวฒนธรรมประเพณของชาวบาน และเมอกระบวนการนาเสนอตอสวนกลาง(รฐบาล)จากการนาเสนอของคณะกรรมการตางๆในประเภทของปา เชนคณะกรรมการอทยานแหงชาต,คณะกรรมการสงวนและคมครองสตวปา หรอคณะกรรมการปาสงวนแหงชาต ซงคณะกรรมการเหลาน %นหาไดมภาคสวนของประชาชนผ ตองไดรบผลกระทบในการรวมพจารณาดวย และยงเปนดลยพนจในการกาหนดเครองหมายในการประกาศเขตปาในแตละพ %นทอก ยงเปนการละเมดเขาข %นรนแรงในวถชวตของชมชน แมจะมเงอนไขตาม พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 มาตรา 12 กาหนดระยะเวลาใหมการโตแยงไดภายในกาหนด 90 วน ซงพ %นทบางพ %นทอาจจะมความยากลาบากในการสอสารตดตอ อาจทาใหไมสามารถปฎบตไดจรง

ซงในหลกเกณฑดงกลาวน %ผวจยเหนวา นาจะยงคงมการดาเนนการในรปแบบเชนน %อย แตในหลกเกณฑขอสดทายของศยามลน % อาจจะถกโตแยงไดวาไมเปนความจรง ซงพนกงานเจาหนาทตองกระทาการประกาศตามแบบและเงอนไขทกฎหมายกาหนด และตามสมควรน %น กจะตองใหปรากฏรบทราบโดยทวกน

จากแนวคดในเบ %องตนเกยวกบการจาแนกพ %นทปา รฐยงมนโยบายพฒนาพ %นทปาไมใหนโยบายแหงชาต25 เพอใหการจดการและพฒนาทรพยากรปาไมสามารถกระทาโดยตอเนองในระยะยาวและประสานสอดคลองกบการพฒนาทรพยากรธรรมชาตชนดอน และเพอใหสวนราชการและภาคเอกชนทเกยวของไดมความเขาใจและถอเปนแนวทางปฏบตรวมกน อนจะทาใหการพฒนาปาไมเปนไปอยางราบรนและบรรลผล 24

ศยามล,หนา 208-212

25 มตคณะรฐมนตร วนท� 3 ธนวาคม 2528 กาหนดนโยบายปาไมแหงชาต

102

สาเรจ โดยประสงคใหมพ %นทปาไมทวประเทศอยางนอยในอตรารอยละ 40 ของพ %นทประเทศ โดยแบงพ %นทปาเพอการอนรกษรอยละ 15 พ %นทปาเพอการเศรษฐกจรอยละ 25 แตถกวพากษวจารณวาเหตผลในนโยบายปาแหงชาต ประสงคเพอการสงใดระหวางการอนรกษหรอเพอการเศรษฐกจ เพราะสดสวนเพอการเศรษฐกจมมากกวาเพอการอนรกษ และโดยเงอนไขในแนวคดทจะใหเกดการพฒนารวมกน(ทวงคน)ในพ %นทปาดวยการกาหนดพ %นทปาใหไดรอยละ 40 ของพ %นทน %น ยงสรางความสบสนและขดแยงอยางมากตอชมชนทอาศยอยในพ %นท ทคร %งหนงเคยถกสงเสรมใหเกดการใชประโยชนจากปาไมวาจะในรปของการสมปทานปาไม หรอเพอการพฒนาเศรษฐกจแบบเกษตรเชงพาณชยทใหใชประโยชนไดอยางเตมท หากพ %นทใดถกกาหนดใหเปนพ %นทเพอการอนรกษ ประชาชนอาจถกอพยพออกจากพ %นท แตหากพ %นทใดทถกกาหนดใหเปนพ %นทเพอการผลตไมแลว จะถกพฒนาเปนสวนปาทใหภาคเอกชนเขามาเปนผ มสวนรวมมากกวาราษฎรในพ %นท ซงถกมองวาไมมศกยภาพทดเทยมภาคธรกจเอกชนได ทาใหปญหาพพาทในทดนปาไมจากยคอดตสยคปจจบนยงคงดารงในวงวนเชนน %

รวมท %งรปแบบและเงอนไขในการทวงคนพ %นทปายงเพมรายละเอยดมากข %นไปอก เพอสนบสนนความชอบธรรมทตองยงทวงคนกลบมาใหมากทสดและเรวทสด นโยบายเกยวกบจดช %นคณภาพลมน %าและมาตราการการใชพ %นทในเขตปาตามลมน %า26จงถกนาออกมาบงคบใชอยางเขมงวด เพอควบคมปรมาณหรอความเหมาะสมในการใชประโยชนในทดนปาไม ฉะน %นเหตผลและเงอนไขขอบงคบตางๆในการออกมาตราการกาหนดพ %นทปาไม แทจรงแลวอานาจอนชอบธรรมของรฐในการกาหนดพ %นทใดๆ เพยงแตประสงคบงบอกสทธโดยแทของรฐเทาน %น ทจะเลอกเปนผ กาหนดพ %นทตามความประสงคและตอบสนองตอนโยบายและความมนคงแหงรฐ และดวยเงอนไขแหงกฎหมายปาไมตางๆ รฐเปนผ มอานาจเดดขาดในการใชอานาจในการจดการใชประโยชนในพ %นทปาไม และยงมการสงมอบพ %นททถกจดจาแนกมากเทาใด จงยงสรางความชอบธรรมตอหนวยงานน %นๆ ในการใชอานาจในพ %นททมการจาแนกตามกฎหมายตอประชาชนมากข %นเทาน %น

3. การตดสนช +ขาดวาเปนพ +นทใดเปนพ +นท�ของรฐ ไมควรพจารณาจากขอกฎหมายเพยงประการเดยว

26

คดลอกมาจาก (ราง)แผนแมบทการฟ� นฟทรพยากรปาไมของชาต โดยกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม 2546

มตคณะรฐมนตรเก�ยวกบการจดช�นคณภาพลมน�าม มต 28 พฤษภาคม 2528,21 ตลาคม 2529,12 กรกฎาคม 2531,7 พฤศจกายน

2532,19 พฤศจกายน 2534,21 กมภาพนธ 2538 คณะรฐมนตรมมตเหนชอบกบการกาหนดช�นคณภาพลมน�าและขอเสนอแนะมาตราการใช

ท�ดนในเขตลมน�า รวม 25 ลมน�าสาคญของประเทศ ออกเปน 5 ช�นคณภาพ

103

กฎหมายปาไมแตละฉบบจะมคณะกรรมการทพจารณาความเหมาะสมของพ %นทปา เพอประโยชนของการอนรกษ แตคณะกรรมการตางๆเหลาน %นหาไดมสดสวนของภาคประชาชนเขาไปมสวนรวมในการกาหนดพ %นทแตอยางใดไม หลายพ %นทถกกาหนดขอบเขตพ %นทดวยการขดเสนในแผนทหรอภาพถายทางอากาศ นบแตอดตจนถงยค 2540 ยงทาเชนน %อย และมการยอมรบในระดบเจาหนาทภาครฐ แนวคดทวาทรพยากรธรรมชาตปาไมเปนของรฐ จงแสดงถงอานาจลสทธการจดการทรพยากรดวยองคกรรฐแตเพยงฝายเดยวเดยว โดยไมจาเปนตองขอความคดเหนจากประชาชน

หากพจารณาตามหลกรฐธรรมนญแลว อานาจแหงรฐน %นตองมาจากอานาจของปวงชนและตองเปนการไดรบมอบอานาจจากประชาชนเทาน %นทรฐจะแสดงอานาจได อานาจทใชน %นกตองเพอประโยชนของประชาชนโดยรวม หาไดมเพอประโยชนของบคคลใดบคคลหนงเปนการเฉพาะไม ฉะน %นการกาหนดพ %นทเพอสงวนอนรกษและการพฒนา ยอมตองคานงถงการตอบสนองตอความตองการของประชาชน หากจะขยายความกคอ พ %นททมประชาชนเขาไปใชประโยชน รฐยอมตองคานงถงการใชประโยชนของประชาชนทมความแตกตางกนในพ %นฐานของกลมคนหรอชมชน เชนชมชนเมองมวถแหงการใชประโยชนทตางกนกบชมชนทองถนทดารงชวตอาศยอยในพ %นทปา ในขณะทวถชวตในแตละชมชนตองคานงถงการใชทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน ฉะน %นรฐจาตองตอบสนองการจดการทรพยากรธรรมชาตตอกลมบคคลทแตกตางกน ตามความตองการของแตละกลม

ดงน %นการททรพยากรธรรมชาตถกจดการโดยรฐแบบเบดเสรจแลว เสยงเรยกรองจากสงคมสวนหนงจงบอกวา ชมชนควรสามารถอางสทธของชมชนในการตอรองสทธในการจดการทรพยากรจากภาครฐได โดยอางองสทธในการดารงวฒนธรรมวถชวตทมมาอยางยาวนาน

3.1 นโยบายการแกไขปญหาท�ดนทากน ดวยการผอนผนใหราษฎรอยอาศยและใชประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาตได นบแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบแรกทมงจดสรรพ %นทเพอการเกษตรกรรมจานวน 30

ลานไร ใหแกประชาชนไมนอยกวา 1 ลานคน โดยใหจดสรรทดนตามประมวลกฎหมายทดน และมนโยบายและโครงการจดสรรทดนตอมาอกหลายโครงการ เชน

พระราชบญญตจดทดนเพอการครองชพ พ.ศ.2511 ซงเปนการอนญาตใหใชประโยชนในพ %นทปาเปนการชวคราว ตามมตครม.วนท 22 เมษยายน 2512

104

โครงการเรงรดจดทดนใหราษฎร หากเปนทดนนอกเขตปาถาวร ใหเรงรดสารวจออก น.ส.3 ตามมตครม.วนท 8 กรกฎาคม 2512 และ 9 ธนวาคม 2512

มตครม.วนท 17 สงหาคม 2517 วาดวยการผอนผนใหราษฎรอยอาศยทากน ในโครงการปลกสรางสวนปาของกรมปาไม

มตครม.วนท 29 เมษายน 2518 ทวาดวยการจดทดนใหแกราษฎรในโครงการหมบานปาไม ครอบครวและไมเกน 15 ไร โดยใหกรรมสทธRแตตกทอดทายาทได

มตครม.วนท 28 สงหาคม 2522 ชวยเหลอราษฎรทบกรกอยในปาสงวนแหงชาตและปาไมถาวรของชาต ใหมททากนเปนหลกแหลง(โครงการสทธทากน สทก.)

มตครม.วนท 22 กนยายน 2524 ยกเลกมตวนท 4 เมษายน 2518 และลดจานวนททากนไมควรเกน 10 ไรตอครอบครว

มตครม.วนท 26 ตลาคม 2525 และวนท 8 กมภาพนธ 2526 จะไมอพยพราษฎรทต %งหลกแหลงทากนอยในบรเวณพ %นทโครงการโดยทราษฎรไมสมครใจ

มตครม.วนท 26 กมภาพนธ 2528 เปนการชวยเหลอราษฎรตามโครงการการเพกถอนสภาพปาทเปนทต %งชมชน ซงแบงการชวยเหลอออกเปน 3 กลม คอ 1)เปนแหลงชมชนทเกดข %นกอนกาหนดพ %นทปาสงวนแหงชาตหรอปาไมถาวรของชาต ใหไดรบเอกสารสทธR 2)เปนแหลงชมชนทเกดข %นระหวางป พ.ศ.2510-2518 ภายหลงการกาหนดพ %นทปาสงวนแหงชาต ใหไดสทธ ทากน (สทก.) 3)เปนแหลงชมชนทเกดข %นหลงป พ.ศ.2518 จนถงปจจบนอนญาตใหเขาทาประโยชนหรออยอาศยเปนการชวคราว

มตครม.วนท 22 มกราคม 2534 โครงการจดทดนทากนใหกบราษฎรผยากไรในพ %นทปาสงวนทเสอมโทรม (คจก.)

มตครม.วนท 4 พฤษภาคม 2536 เรงรดการออกเอกสารสทธRแกราษฎร ททาประโยชนกอนการสงวนหวงหามทดนของรฐหรอเปนหมบานเกาทพสจนไดวาอยมาแตด %งเดม กรณครอบครองภายหลงการสงวนหวงหามใหแกไขดวยการปฏรปทดน มตครม.วนท 13 กนยายน 2537 เรองการอนญาตใหเขาทาประโยชนหรออยอาศยในเขตปาสงวนแหงชาต 27

มตครม.วนท 17 เมษายน 2540 ทมนโยบายเหนชอบใหมการพสจนโดยใหรบรองสทธทมนคงในการอยอาศย/ทากน โดยใหสทธดงกลาวตกทอดทางมรดกแกทายาท และหามจาหนายจายโอน

มตครม.วนท 29 เมษายน 2540 ในสวนภาคเหนอ เรองหลกเกณฑการพสจนใหใชวธการอยางใดอยางหนง คอเอกสารราชการ รองรอยการทาประโยชน สงปลกสราง ไมผล ไมยนตน ปากคาพยานบคคลในชมชน 27

ศยามล,หนา 74-79,239-243,275,276

105

สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคตะวนออก ใหตรวจสอบเพกถอนแนวเขตปาอนรกษตามกฎหมาย และปาอนรกษตามมตคณะรฐมนตร แลวออกเอกสาร ส.ป.ก. 4-01 ซงมตท %งสองผานการพจารณารวมแกไขปญหาระหวางชาวบานกบรฐบาล

และมตครม.วนท 22 เมษายน 2540 เปนเรองปรบปรงแนวเขตอทยานแหงชาตทบลาน แลวรบรองสทธการอยอาศย/ทากนโดยออกเอกสาร ส.ป.ก.4-01

มตครม.วนท 30 มถนายน 2541 ซงเปนมตครม.ทยงคงใชปฏบตในสถานการณปจจบน ยกเลกมต ครม.วนท 17,22,29 เมษายน 2540 โดยใหมการกาหนดวธการพสจนสทธดวยการใชภาพถายทางอากาศเปนหลกและพยานหลกฐานอนประกอบการพจารณา และไมเหนควรใหนาพ %นทปาอนรกษไปดาเนนการปฏรปทดน

นโยบายและโครงการแกไขปญหาทดนปาไมของรฐทผานมา บงบอกถงสภาพการณการมอบหมายสทธในทดนของรฐตอพลเมอง เมอรฐมหนาทโดยพ %นฐานทตองจดสรรทรพยากรใหเกดประโยชนแกประชาราษฎร จงหลกเลยงไมไดทตองมนโยบายตอบสนองตอการพฒนาและเพอการอนรกษ และนบแตอดตจนถงปจจบน จงเปนทประจกษไดวานโยบายแหงรฐยงมโอกาสทจะสอดแทรกใหราษฎรเขาไปใชประโยชนในพ %นทปาไม หรอรบรองการมวถชวตและชมชนในพ %นทปาไดเชนกน องคกรทางยตธรรมจงตองทาความเขาใจตอนโยบายแหงรฐ และใหความสาคญกบแนวนโยบายพ %นฐานแหงรฐหรอนโยบายแกไขปญหาทดนทากนของรฐบาล หาใชพจารณาแตเพยงมตทางกฎหมายซงอาจจะไมสอดคลองกบนโยบายแหงรฐ รวมไปถงการปรบปรงกระบวนการพจารณาคด หรอกฎหมายใหเหมาะสม เพอทจะสรางความเปนธรรม บนพ %นฐานความเปนจรงแกสงคมตอไป

3.2 การพจารณาถงเจตจานงของกฎหมายและการอธบายตความขอกฎหมายอยางกวางขวาง

และครอบคลมมากพอ เมอกระบวนการทางกฎหมายไดมการปรบปรงใหมประสทธภาพเพมมากข %น การประกาศพ %นทปาใหม

ผลบงคบใชในแตละพ %นทจงกลายเปนเงอนไขสาคญในการแสดงสทธแหงรฐ พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ทถกพฒนามาจากพระราชบญญตสงวนและคมครองปา พ.ศ.2481 มสวนสาคญอยางมากททาใหเกดการบญญตกฎหมายฉบบอนตามมาอก 3 ฉบบ28 โดยเรมมการกาหนดเขตปาคมครองและปาสงวน และนยามคาวาปาวา เปนสาธารณะสมบตของแผนดนประเภททรกรางวางเปลา ปาคมครองตามพระราชบญญต

28

พระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 , พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2503,พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504

106

สงวนและคมครองปา พ.ศ.2481 ใหถอเปนปาสงวนแหงชาตตามพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ในบทเฉพาะกาลมาตรา 36 โดยมเงอนไขใหตองประกาศเปนกฎกระทรวง กาหนดใหเปนปาสงวนออกตามความในมาตรา 6 วรรคสองหรอมาตรา 7 ซงตองออกภายใน 5 ปนบแตวนทพระราชบญญตน %ใชบงคบ ทาใหปาคมครองตามกฎหมายทไมไดออกภายในกาหนด มสภาพเปนเพยงปาธรรมดา29 หรอเปนปาตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 การมสภาพเปนปาธรรมดาตามพ.ร.บ.ปาไมฯ กฎหมายไมไดกาหนดใหมการประกาศอาณาเขตของปา เพยงแตดจากสภาพทสามารถพฒนาหเปนพ %นททรฐรบรองได พนกงานเจาหนาทอธบายถงเหตผลในการกาหนดพ %นทคมครองเหลาน %วา เปนพ %นททอดมสมบรณท %งพนธพช พนธสตวหรอพนธไมตางๆ และสะดวกแกการกนพ %นทไวเพอจาแนกใหเปนเขตอทยาน และเขตรกษาพนธสตวปา การอธบายของเจาหนาทภาครฐถงทมาของพ %นทวาเดมเปนพ %นทปาสงวนอยกอนแลว30เพอลดความชอบธรรมของชมชนในการอยอาศยในพ %นท ทมการประกาศพ %นทปากอนมชมชนอาศยอย

การกาหนดเขตปาคมครองตามกฎหมายเดมตองใชเวลาในการดาเนนการอยางมาก การปรบปรงแกไขการประกาศเขตปาสงวนแหงชาต จงบญญตออกมาเพอแกไขขอบกพรองเหลาน %ใหสะดวกรวดเรวมากข %น โดยไมปรากฏในกฎหมายใหตองเดนสารวจ และการกาหนดเขตพ %นทอทยานและเขตรกษาพนธสตวปา กฎหมายกไมไดกาหนดเงอนไขในการเดนสารวจเหมอนกน การประกาศพ %นทปาตามกฎหมายจงบงคบใหราษฎรตองยอมรบในผลแหงกฎหมายทมการประกาศออกมาโดยไมมสวนรวมแตอยางใด

การประกาศในราชกจจานเบกษาและการปดประกาศตามสถานททาการผปกครองทองท กบระยะเวลาทกาหนดไวตาม พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 น %น จงไมสอดคลองกบสภาพในความเปนจรงตามทศยามลอธบายไว ผวจยคอนขางเหนดวยวาการเขาถงขอมลทางกฎหมายของราษฎรนาจะมการเขาถงทนอยมาก ประกอบกบความจาเปนในชวตประจาวนและวถการผลตของเกษตรกร รวมท %งไมอาจทราบถงวธแหงการโตแยง ทาใหจานวนในการโตแยงสทธของราษฎรมไมมาก ทสาคญกฎหมายปาสงวนแหงชาตเปนกฎหมายทตดสทธในการโตแยงของราษฎรชาวบานไปโดยอตโนมต ประเดนขอกาหนดน % นาจะไมถกตองดวยบทบญญตการรบรองสทธและการคมครองสทธในรฐธรรมนญ มาตรา 29 เพราะ พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 มาตรา 12 วรรคหนง เปนบทบญญตทเกนกวาความจาเปนและกระทบในสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพน %น ถงแมพระราชบญญตดงกลาวจะมการบญญตออกมากอนรฐธรรมนญฉบบปจจบน(2550)ใชบงคบกตาม แตเจตจานงแหงรฐในการบญญตรฐธรรมนญเพอประโยชนในการคมครองประโยชนของประชาชน ภายใตอานาจอธปไตยของประชาชน โดยรฐหรอหรอเจาหนาทของรฐเปนเพยงผใชอานาจแทน 29

ศยามล อางแลว หนา 201 30

คาช�แจงของผแทนสานกจดการและฟ� นฟปาอนรกษเขต 11 ในรายงานการกรประชมคณะอนกรรมการสทธในการจดการท�ดนและปาฯ

107

ประชาชนตามเงอนไข การจากดสทธของประชาชน จะกระทาไดตองอยภายใตบทบญญตตามรฐธรรมนญ มาตรา 2931

สวนประเดนเมอมการประกาศเปนเขตปาสงวนหรอเขตอนรกษแลวน %น ข %นตอนและกระบวนการกตองดาเนนการใหเปนไปตามขอบงคบตามกฎหมาย หากมขอเทจจรงวาการประกาศพ %นทใดยงไมปรากฏใหรบทราบกนในพ %นท การวนจฉยจงไมอาจลงโทษได เพราะถอวาขาดเจตนาในสาระสาคญในองคประกอบความผด ซงมฎกา32ใหความเหนไววา “..ถาไมใชปาสงวนแหงชาต จาเลยยอมไมมความผดและจะเปนปาสงวนแหงชาตหรอไม ยอมอยท�พยานหลกฐานของโจทกหรอพฤตการณวาผเก�ยวของไดทราบวาเปนปาสงวนแหงชาตแลวบกรกเขาไปกนสราง แผวถางจงจะมความผด..โจทกไมมพยานบคคลคนใดเบกความวาจาเลย รวาเปนปาสงวนแหงชาต และตามพฤตการณของสภาพทดนทเขาไปกนสราง แผวถางกไมมตนไมใหญกลบเปนไรมนสมปะหลงท %งไมมปายแนวเขตวาเปนปาสงวนแหงชาตเลย พฤตการณเชนน %ถอไมไดวาจาเลย ทราบวาทเขาไปกนสรางแผวถางเปนปาสงวนแหงชาต..” หรอฎกาท 3699-3700/2525 ไมอาจบงคบใหจาเลยและบรวารออกจากทดนได เนองจากไมไดพพากษาลงโทษเพราะขาดเจตนาในการกระทาผดตามกฎหมายปาสงวน ทไมทราบวาเปนพ %นทปาสงวนแหงชาต

ความเหนทางกฎหมายของสองกรณน + ช +ใหเหนไดวาเง�อนไขในการยอมรบขอกฎหมายในการประกาศเขตพ +นท�ปา ในทางกฎหมายแมจะมการประกาศในราชกจจานเบกษาแลว กไมไดหมายความวาจะมผลลงโทษชาวบานไดในทกกรณ เน�องจากชาวบานจะไมถกสนนษฐานใหตองรกฎหมายเม�อมการประกาศใชบงคบ หากไมมการประกาศและทาเคร�องหมายตดปายแสดงไวในพ +นท� แตเง�อนไขเหลาน +ไดมการปรบปรงจากหนวยงานรฐในการนาเสนอขอมลตอกระบวนการพจารณาแลว จงทาใหการตอสของประชาชนยากตอการอางองเหตผลเดม

แนวการพจารณาในกฎหมายปาสงวนแหงชาตฯมาตรา 12 ยงมประเดนในแนวคาวนจฉยของศาลฎกาท 4431/2550 ทใหเหตผลตามบทบญญตในมาตรา 12 ของ พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯไววา”..เปนกรณท�เม�อมบคคลใดอางวามสทธหรอไดทาประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาตใดอยกอนวนท�กฎกระทรวงกาหนดปาสงวนแหงชาตน +นใชบงคบ บคคลน %นกสามารถยนคารองโดยอางในคารองวาตนเปนผ มสทธหรอไดทาประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาตโดยอยกอนวนทกฎกระทรวงกาหนดใหเปนปาสงวนแหงชาตใชบงคบเทาน %น และเมอไดยนคารองดงกลาวแลว ผลของคารองจะเปนไปตามมาตรา 13 แหง พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯ คอเมอคณะกรรมการสาหรบปาสงวนแหงชาตไดรบคารองตามมาตรา 12 แลว ใหสอบสวนตามคารองน %น

31

อมร รกษาสตย :รฐธรรมนญฉบบประชาชน พรอมบทวจารณ 2543 หนา 54,70

32 คาพพากษาศาลฎกาท� 2782/2539

108

ถาปรากฎวาผ รองไดเสยสทธหรอเสอมเสยประโยชนอยางใดๆ กใหคณะกรรมการพจารณากาหนดคาทดแทนใหตามทเหนสมควร หาทาใหผรองมสทธครอบครองหรอมกรรมสทธ:ในท�ดนแตอยางใดไม เปนเพยงทาใหผ รองมสทธไดรบคาทดแทน หากปรากฎวาผ รองไดเสยสทธหรอเสอมเสยประโยนในทดนดงกลาวเทาน %น

..ในกรณการอางสทธโดยหนวยงานองคกร กรณคณะอนกรรมการปาสงวนแหงชาตไดมมตใหกนทดนพพาทออกจากพ %นทปาสงวนแหงชาตเปนผลใหกรมปาไมจะตองดาเนนการกนทดนพพาททมการคดคานดงกลาวออกจากพ %นทปาสงวนแหงชาตทไดประกาศข %นภายหลง จงเปนความเขาใจท�ผดพลาด

คลาดเคล�อน การทคณะอนกรรมการปาสงวนแหงชาตไดมมตใหกนทดนพพาทออกจากพ %นทปาสงวนแหงชาตกเปนเพยงความเหนของคณะอนกรรมการดงกลาวเทาน3นหามผลตามกฎหมายในอนท�กรมปาไมจะตองปฏบตตาม เน�องจากความเหนของคณะอนกรรมการดงกลาวจะตองเสนอใหคณะกรรมการปาสงวนแหงชาตพจารณากอน เม�อคณะกรรมการฯ..ยงไมไดพจารณาวนจฉยช +ขาดในประเดนดงกลาว จงหามผลผกพนใหกรมปาไมตองปฏบตตามดงท�จาเลยไดกลาวอาง..”

ประเดนน %ผ วนจยเหนวามความสาคญควรคาแกการรวมแสดงความคดเหน ประเดนแรกความเขาใจหรอความเหนในเรองการสอบสวนตามมาตรา 13 อาจจะมความเหนทแตกตางกน ในสวนคาวนจฉยตามฎกาฉบบดงกลาวนาบทบญญตมาอธบายตามอกษร ผ วนจยเหนวาถกตองแลว แตทเหนตางกนออกไปคอประเดนทฎกาใหคาอธบายไววา “หาทาใหมสทธครอบครองหรอกรรมสทธRในทดนแตอยางใดไม” โดยไดอธบายสทธในดนตามประมวลกฎหมายทดนมาตรา 3,4,2 และพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายทดน มาตรา 5 โดยใหเหตผลวาเปนการเสยสทธ หรอเสอมเสยประโยชนตามกฎหมายทดนดงกลาวแลว จงมสทธเพยงไดรบคาทดแทนตามมาตรา 13 พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯเทาน %น เปนประเดนท�นาศกษาวามาตรา 13 ตามพ.ร.บ.ปาสงวนแหงขาตฯน +น มจดประสงคเพยงใหมการสอบสวนเพ�อกาหนดคาทดแทนอยางเดยวหรอไม ซงในบทบญญตดงกลาว33 หาไดมความประสงคทจะสอบสวนเพอกาหนดใหคาทดแทนแตประการเดยวไม เงอนไขในการกาหนดคาทดแทนตองมาจากการเสยสทธหรอเสอมเสยประโยชน เสยสทธนาจะหมายถงสทธในทางกฎหมายทดนหรอกฎหมายอน เสอมเสยประโยชนนาจะมความหมายถงประโยชนทไดจากการใชทดน แตเมอมการประกาศพ %นทปาสงวนทาใหไมอาจใชประโยชนในทดนน %นได เนองดวยเปนไปตามทกาหนดเกณฑของการใชพ %นทปาเพอการอนรกษปาไม ทรพยากรธรรมชาตตนน %าลาธาร พนธกรรมชวภาพตางๆทไมอาจใหใชพ %นททาประโยชนตอไปได จาตองกาหนดคาทดแทน แตหากไมอยในเงอนไขดงกลาวจงไมมเงอนไขตาม

33

พ.ร.บปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 มาตรา 13 “เม�อคณะกรรมการสาหรบปาสงวนแหงชาตไดรบคารองตามมาตรา 12 แลว ใหสอบสวนตาม

คารองน�น ถาปรากฎวาผรองไดเสยสทธหรอเส�อมเสยประโยชนใหคณะกรรมการพจารณากาหนดคาทดแทนใหตามท�เหนสมควร”

109

กฎหมายทจะตองกาหนดคาทดแทนใหแทนการใชประโยชนในทดน จาตองสงวนกนหรอรบรองสทธทากนในพ %นทใชประโยชนเหลาน %นแกผ อางวามสทธหรอไดทาประโยชนตามมาตรา 12 แหง พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯ

สวนประเดนสทธตามพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายทดน มาตรา 5 ไมมการกาหนดเงอนไขแหงการตองหามกระทาการแจงสทธในภายหลงหนงรอยแปดสบวน ถงแมจะมประกาศคณะปฏวต34ใหยกเลกการผอนผนการแจงการครอบครองทดน ซงเกนกาหนดหนงรอยแปดสบวน เพยงแตตองเปนไปตามการปฏบตตามความมาตรา 6 แหง พ.ร.บ.เดยวกน ทกาหนดใหกรณ “..ถาไมดาเนนการใหชอบดวยกฎหมายทใชบงคบอยในขณะน %น การออกโฉนดทดนใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดโดยกฎกระทรวง35 ขอ 10,11 การสอบสวนพสจนสทธ ฉะน %นสทธตามความหมายในมาตรา 12 แหง พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯคงตองพจารณาเงอนไขในกฎหมายหลายสวน เพอเปนธรรมตามคารองดงกลาวน %น

แตตามประเดนการพจารณาของคณะอนกรรมการทศาลฎกาไดวนจฉยไว ประเดนน %ผวจยเหนวาเปนประเดนสาคญนาจะศกษาและหากระบวนการแกไขในแนวทางในอนาคตตอไป ความเหนทวาเปนเพยงความเหนของคณะอนกรรมการเทาน %น ไมมผลบงคบผกพนแตอยางใดน %น คณะอนกรรมการอยภายใตคณะกรรมการตามมาตรา 10 แหง พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯ ซงไมมเงอนไขบงคบใหความเหนของคณะกรรมการหรอคณะอนกรรมการทถกแตงต %งข %นภายใตคณะกรรมการ สามารถนาขอคดเหนหรอคาวนจฉยเพอนาเสนอและใหสามารถมผลบงคบไดตาม พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯ ซงในบทบญญตดงกลาวน %น หลกเกณฑการอนญาตใหอยอาศยหรอทาประโยชนในพ %นท เปนอานาจของอธบดโดยการอนมตรฐมนตร ตามความในมาตรา 13 ทว,16,16 ทว,16 ตร,17,20 โดยทไมมประเดนผกโยงใหตองนาขอเสนอแนะหรอแนวคาวนจฉยของคณะกรรมการดงกลาวเหลาน %น มาพจารณาและปฏบตใหเปนไปตามคาวนจฉยแตอยางใด ดงน %นคณะกรรมการตาม พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯจงยงไมมอานาจตามกฎหมายพอทจะทาใหคาวนจฉยหรอความเหนตางๆ บงคบใหมผลผกพนในการปฏบตเพอใหเปนไปตามกฎหมายน %นไม ยกเวนคณะกรรมการสงวนและคมครองสตวปาทมอานาจหนาทในการกาหนดกฎเกณฑและออกขอบงคบตางๆตามพ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปาฯ ซงมอานาจหนาทมากกวากฎหมายปาสงวนและกฎหมายอทยาน และหากกบมาพจารณาในประเดนแหงการมสทธเพยงแคคาทดแทนตามทศาลฎกาวนจฉยไว กอาจจะเปนความจรงตามแนวคาวนจฉยน % ทบทสรปของคาวนจฉยสอบสวนหรอความเหนในคณะกรรมการตามกฎหมายปาสงวนแหงชาตฯหรอคณะกรรมการชดอน รฐประสงคเพยงแคการทดแทนดวยคาตอบแทนเพยงเทาน %น หาไดมงประสงคใหสทธ

34

ประกาศคณะปฏวต ฉบบท� 96 พ.ศ.2515 ยกเลกความในมาตรา 5 วรรคสอง 35

กฎกระทรวง ฉบบท� 43 (2537) ออกตามความในพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายท�ดน พ.ศ.2497

110

ครอบครอง สทธทากนหรอกรรมสทธRในพ %นทปาอนแตอยางใดไม จงเหนควรนาจะมการปรบปรงเงอนไขในกฎหมายปาไมตางๆ ใหสอดคลองกบแนวทางการรบรองสทธของราษฎรใหมากข %น

แตเงอนไขทถกกลาวอางถง สภาพพ %นททดนในความเปนปา ตามพ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 ถาหากจะถกนามาอธบายถงความเปนปา เพอจากดสทธในทดนปาสงวนแหงชาต มาตรา 12 เปนการอธบายเพอใหเหตผลสนบสนนตามคาพพากษาฎกาท 4431/2550 ในการเสยสทธหรอเสอมเสยประโยชนไดหรอไม นาพจารณาเหมอนกนวา ทดนทไมมหนงสอแสดงกรรมสทธRหรอเอกสารหลกฐานทางกฎหมายรบรองจะยงคงมสทธอางถงสทธชอบธรรมตามมาตรา 12 ไดหรอไม ซงผวจยไดหยบยกฎกาท 1220/2515 ขางตนมาอธบายไวแลววา ศาลฎกาวนจฉยวาทรกรางวางเปลา อยในความหมายของนยามปา ตามพ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 ฉะน %นหากตความปาลกษณะน % ผครอบครองใชประโยชนในพ %นทกอนประมวลกฎหมายทดนใชบงคบ พ.ศ.2497 และภายหลง พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 ใชบงคบ จะถอวาผครอบครองพ %นทรกรางวางเปลาในชวงระยะเวลาน % มความผดตาม พ.ร.บ.ปาไมฯท %งหมดหรอไม และเงอนไขทกาหนดในพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายทดน พ.ศ.2497 และประมวลกฎหมายทดน พ.ศ.2497 ทสามารถมาขอคารบรองในการครอบครองใชประโยชนในทดน เพอใหมหนงสอแสดงกรรมสทธRในทดนตามประมวลกฎหมายทดนได หรอหากไดรบการรบรองยอมไมอยในเงอนไข นยามคาปาในมาตรา 4(1)ใชหรอไม หรอเปนการถอนสภาพความเปนปาตามคานยาม แตหากผครอบครองทดนทสามารถขอหนงสอแสดงกรรมสทธRในทดนตามมาตรา 59 ทวตามประมวลกฎหมายทดน หากยงไมดาเนนการเพอขอออกหนงสอรบรองแสดงกรรมสทธR จะยงถอวาเปนผบกรกพ %นทปาตาม พ.ร.บ.ปาไมฯหรอไม และหากกรณมการดาเนนคดในกรณเหมอนฎกา 1220/2515 ผครอบครองยงสามารถนาทดนไมขอออกหนงสอแสดงกรรมสทธRตามประมวลกฎหมายทดนไดหรอไม แตฎกาท 1220/2515 น %เปนกรณทพจารณาวาพ %นทยงไมเคยถกแผวถางมากอน ทาใหศาลฎกาพจารณาประเดนสภาพความเปนปาเปนสาคญ และอาจเปนการสนบสนนประเดนในความหมายของการบกเบกวาเปนการทาผดกฎหมายปาไม แตอาจจะถกอธบายวาใหพจารณาเปนกรณๆไป แตหลงฎกาฉบบน %ยงไมเหนหนวยงานรฐอนๆนาพ.ร.บ.ปาไมฯฟองชาวบาน และคงไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรงแนนอน

ฉะน %นเมอพจารณาในประโยคแรกของมาตรา 12 ทใหบคคลใดท�อางวามสทธหรอทาประโยชนกอนสามารถย�นคารอง การท�กฎหมายมาตราน +ใหสทธบคคลท�จะอางวามสทธน+น (ในความหมายบทบญญตเปนการแยกสทธของผมสทธตามประมวลกฎหมายท�ดน) อาจเปนสทธในการจบจองการบกเบกพ +นท�ในการทาประโยชน หรออาจเปนสทธท�อาจขอคารบรองตามพ.ร.บ.ใหใชประมวลกฎหมายท�ดนฯกได เปนตน ผวจยเหนวาคงตองใหคาอธบายอยางกวาง เนองดวยบทบญญตมไดกาหนดเฉพาะสทธไว และเจตนารมณแหง พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯเพยงตองการกาหนดควบคมคมครองพ %นทปา

111

สงวนเปนสาคญ ฉะน %นพ %นทกอนมการกาหนดเปนเขตปาสงวน อาจจะเปนทรกรางวางเปลาหรอเปนพ %นทแคเพยงนยามตามมาตรา 4(1) ตามพ.ร.บ.ปาไมฯเทาน %น ฉะน %นจงเปนการใหการรบรองสทธทมอยกอนน %น แตสทธน %ในประมวลกฏหมายทดน ยงใหสทธผ ทสบเนองการครอบครองจากผมสทธเดมไดดวย แตในแนวทางการพจารณาของศาลฎกาท 2087/253936 ใหคาอธบายวาผครอบครองกอนมการประกาศพ %นทปาสงวนแหงชาต และไดใชสทธแจงการครอบครองตามพ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาตฯภายในกาหนด 90 วน เปนเพยงสทธเฉพาะตวในเรองการขาดเจตนาบกรกปาสงวน โดยผครอบครองภายหลงดวยการซ %อขายการครอบครอง หากทราบในขณะทซ %อขายวาบรเวณพ %นทน %นมการประกาศเขตปาสงวนแหงชาตแลว ไมอาจอางสทธของผครอบครองเดมเพอใหพนความผดไปได เมอพ %นทเปนปาสงวนแลว ทรพยทสนทผครอบครองทาประโยชนไวถอวาเปนสวนควบของปาจงเปนสวนหนงของปาดวย

คาอธบายในฎกาฉบบน %ยงเปนการตอกย %าเขาไปอกวา ผครอบครองพ %นทกอนประกาศเปนเขตปาสงวนน %น ยงคงเปนผ ไมมสทธในทดนทเหนอกวาสทธแหงรฐได แตอาจใหสทธรบรองในการทาประโยชนในพ %นท ซงตองเปนสทธเฉพาะตวเทาน %นหาไดสามารถโอนสทธแกผ อนใดไดไม หรอเปนการอธบายในสทธแหงรฐ ทรฐหวงกนพ %นทใดแลว(ทวงคน)สทธในการถายโอนยอมอยภายใตหรอขอกาหนดแหงรฐทประสงคจะยนยอมหรอไม ซงดเหมอนอาจจะขดแยงกบแนวทางการอธบายขางตนของผวจย ในประเดนบคคลผ อางวามสทธหรอใชประโยชน ซงในบทบญญตหาไดแสดงเจตนาบงบอกถงขอยกเวนในความผดตามคาวนจฉยในฎกาแตอยางใดไม หรอฎกาน %ตองการบงคบการครอบครองของกลมบคคลทหาไดมวถชวตและดารงวถชวตอยในพ %นทปาตามปกตโดยทวไป หรอเปนการยอมรบวถการใชประโยชนในทรพยากรธรรมชาตทแตกตางกนของราษฎรกบวถแหงตนน %นๆ

แตยงมฎกาอกฉบบหนงทใหคาอธบายอกแบบหนงในการครอบครองพ %นทปา ตามคานยามปาของพ.ร.บ.ปาไมฯและนาจะเปนการสนบสนนคาอธบายของผวจยได ฎกาท 303/2539 ศาลใหเหตผลไววา “ท�ดนมการซ +อขายกนต +งแตวนท� 27 เมษายน 2486 มหลกฐานการซ +อขาย ในป 2498 ผซ +อมความประสงคจะแจงสทธในการครอบครอง(ส.ค.1)ตอหนวยงานราชการ แตยงมไดดาเนนใหแลวเสรจ ตอมาในป 2528 กรมทางหลวงตดถนนผานท�ดนท�เกดเหต และไดจายคาตอบแทนพชผล และผครอบครองมการเสยภาษบารงทองท�ตลอดมา จงเหนวาการแจงสทธการครอบครองในท�ดนท�เกดเหตแมจะไมสมบรณตามกฎหมาย แตกเปนหลกฐานสนบสนนวาไดครอบครองท�ดนท�เกดเหตกอนแลว นาเช�อวาท�ดนท�เกดเหตไมมสภาพเปนปา ไดมการครอบครองทาประโยชน ทาสวนจากในท�ดนท�เกดเหต ต +งแตป 2486 กอนประมวลกฎหมายท�ดน พ.ศ.2497 ใชบงคบ ฉะน+นจงเปนผไดท�ดนท�เกดเหตมา

36

ฎกาน� โดยสรป จาเลยซ� งเปนขาราชการเกษยณ(คร) ซ�อท�ดนจากผครอบครองเดมตางๆรวมเน�อท�จานวน 492 ไร 2 งาน 72 ตารางวา

112

ตามประมวลกฎหมายท�ดน ท�ดนท�เกดเหตจงไมใชปาตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 มาตรา 4(1) “

คาอธบายทผวจยนาเสนอมาน %น พอจะอธบายใหสอดคลองกบแนวทางความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกาท 294/2534 ไดวาควรจะพจารณานยามคาวาปาตามพระราชบญญตปาไมฯอยางไร และเปนการอธบายเจตนารมณของพระราชบญญตน %วามเงอนไขอยางไรดวย

สวนประเดนการกาหนดพ %นทอทยานแหงชาต ตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504 หรอพ %นทเขตรกษาพนธสตวปา ตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 เงอนไขของกฎหมายท %งสองฉบบน %เครงครดมากกวากฎหมายทกลาวมาแลว เงอนไขตามกฎหมายไมอาจผอนปรนใหมการอยอาศยในพ %นทท %งสองสวนน %ได ยกเวนตองดาเนนการเพกถอนพ %นท ฉะน+นแนวทางในการแกไขปญหาในพ +นท�ท +งสองสวนน + รฐบาลสวนใหญจะแกไขปญหาในทางนโยบาย โดยการออกมตคณะรฐมนตรรบรอง(สทธ)เพ�อใหมการผอนปรนใหมการอยอาศยเปนการช�วคราว เพ�อรอกระบวนการแกไขปญหาท�สมบรณในอนาคตตอไป แตความเหนในทางกฎหมายท�ศาลสวนใหญใหคาอธบายในแนวทางนโยบายตามมตคณะรฐมนตรไว เปนเพยงการชะลอการดาเนนการตามกฎหมาย และยงมความผดหรอเปนผกระทาความผดอย เพยงแตยงไมดาเนนการทางกฎหมายช�วขณะหน�งเทาน+น(รายละเอยดดจากบทท�วาดวยการถอนประเดนคาพพากษา)

มตคณะรฐมนตร ณ ขณะน %ทหนวยงานภาครฐนามาใชปฏบตอยางมากคอ มตคณะรฐมนตร 30 มถนายน 2541 ทมงเนนใหมการดาเนนการพสจนสทธRการครอบครองและทาประโยชนในทดนของราษฎร กอนมการประกาศเขตพ %นทปาไมตามกฎหมายคร %งแรกหรอไม ซงประเดนทถกเถยงกนอยในขณะน %เกยวกบการพสจนสทธRตามแนวทางนโยบายมตคณะรฐมนตร วนท 17,29 เมษายน 2540 ควรถกนามาใชและเปนการการพสจนสารวจความเปนชมชนในพ %นท โดยใหความสาคญอยางยงตอการพสจนทราษฎรมสวนรวมอยางมากในการพสจน และมการรบรองในสทธน %นอยางชดเจนตามกฎหมาย(ดรายละเอยดเพมเตมจากขอหว 2.1) นอกจากยดโยงเอกสารจากแผนทภาพถายทางอากาศเปนหลกสาคญและเอกสารจากทางราชการอนๆ และจดทาขอบเขตหรอเคลอนยายแลวแตกรณ (ดรายละเอยดในเชงอรรถท 25 ของบทท 5) ทาให ณ ขณะน %ข %นตอนการพสจนตามเงอนไขมต 30 ม.ย.2541 ยงไมสามารถดาเนนการใหเปนผลสาเรจไดอยางชดเจน

การนาเสนอขอเทจจรงตามกฎหมายในเงอนไข มต 30 ม.ย.2541 ในกรณการครอบครองพ %นทกอนวนสงวนหวงหามเปนพ %นทปาไมตามกฎหมายคร %งแรก ในรายละเอยดตามมตดงกลาวน %น ไดอธบายประเดนการสงวนหวงหามคร %งแรกไวในเชงอรรถของหวขอ 2.3 ใหหมายถง “ใหพจารณาวา บรเวณทดนน %น ไดรบการประกาศกาหนดตามกฎหมายใหเปนพ %นทสงวนหวงหามประเภทใดคร %งแรก ไดแก ปาสงวนแหงชาต อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปา ใหถอวนทประกาศกาหนด เปนตวช %วดการอยกอน-หลง”

113

ฉะน %นการรบรองสทธเงอนไขปาอนรกษน %น สามารถมไดเพยงสทธทากนเทาน %น แตหากเปนพ %นทเสยงตอระบบนเวศ อาจจะถกอพยพเคลอนยายได จงทาใหศาลตความหมายในแนวทางนโยบายตามตคณะรฐมนตรฉบบน % สวนโทษจากการกระทาความผดยงคงมอยหาไดถกละเวน เพกถอน หรอนรโทษแตอยางใดไม

114

บทท� 4

วเคราะหคาวนจฉยพพากษา

ในบทน % ในสวนแรกจะนาเสนอมมมองการพจารณาของศาลผานคาวนจฉยพพากษา ซงจะสะทอนใหเหนถงความเขาใจขององคกรยตธรรมตอสภาพปญหาทดนของสงคม วถชวตของชมชน วฒนธรรมทองถน วฒนธรรมการทากน หรอการดารงชวตในถนฐานด %งเดม โดยการวเคราะหกระบวนการพจารณาเหลาน %กบแนวทางสทธชมชนตามรฐธรรมนญและหลกสทธมนษยชนพ %นฐาน ทบางคนเรยกวาสทธแทๆ 37 โดยในสวนแรกน %จะพจารณาจากการต %งประเดนในการวนจฉย การวนจฉยเหตแหงการกระทาผด เปนสาคญ

ในสวนทสอง จะช %ใหเหนถงประเดนแวดลอมทสาคญอนสงผลตอแนวการวนจฉยพพากษา อาท การรบสารภาของจาเลย นโยบายของภาครฐในการแกไขปญหาทดน และการเรยกรองของภาคประชาชนและองคกรดานสทธทสงผลตอการวนจฉยพพากษา

1. การต +งประเดนการพจารณากบหลกสทธมนษยชนและหลกสทธตามรฐธรรมนญ

หลายๆคดศาลจะต %งประเดนการพจารณาในลาดบแรกกอนวา จาเลยกระทาความผดตามฟองหรอไม

(เปนประเดนพ %นฐานในการวนจฉย) อาจจะแยกประเดนในการพจารณาตามคาพพากษาไดสองสวนคอ พ +นท�

พพาทหรอพ +นท�เกดเหตเปนพ +นท�อะไรตามกฎหมาย และการกระทาดงกลาวน+นตองรบผดตาม

กฎหมายหรอไมเพยงใด สวนใหญองคประกอบในคาพพากษาของศาลจะแยกวนจฉยในแนวน %เสยเปนสวน

ใหญเพอใหงายตอการนาขอเทจจรงและขอกฎหมายมาปรบใชในการวนจฉยและพพากษา ซงในคาวนจฉยใน

รายละเอยดตางๆเหลาน %น ไดอธบายหรอยดโยงในประเดนเรองสทธมนษยชนหรอสทธตามหลกในรฐธรรมนญ

หรอไม ผวจยจะพยายามถอดประเดนในคาวนจฉยของศาล เพอใหผ อานหรอผซงอาจจะไมมความเขาใจใน

สานวนกฎหมายของคาพพากษามากนก ไดมความเขาใจในบรบทของแนวคาวนจฉยในคาพพากษามากข %น

ซงในการวจยคร %งน % จะมท %งคาพพากษาลงโทษ หรอยกฟอง ในกรณทชาวบานตอสในทางคด และคาพพากษา

ทชาวบานยอมรบสารภาพ รวมไปถงคดเรยกคาเสยหายทางแพงทเปนกรณสบเนองจากคดอาญา กรณการ

37

รศ.ดร.วรพจน วศรตพชญ ใหคาอธบายไววาสทธแทๆ (Right of..เชน Right of Property) และสทธในเสรภาพ (Right to

Liberty/Freedom to..) ในเอกสารอดสาเนา เร�องสทธและเสรภาพ เม�อวนท� 10 มถนายน 2551

115

ทาลายทรพยากรทางธรรมชาต และกรณฟองรองขบไล ซงแนวทางการวนจฉยในคดความท %งหมดน % สามารถ

สะทอนมมมองแนวทางการพจารณาขององคกรยตธรรมได

1) พ +นท�พพาทเปนพ +นท�อะไรตามกฎหมาย

ซงตามคาฟองโจทก(อยการ)จะตองบรรยายถงทมาแหงสภาพของพ %นทเกดเหตหรอพ %นทพพาทวาเปน

พ %นทอะไรตามกฎหมายปาไมหรอทดน เชน เขตรกษาพนธสตวปา เขตอทยานแหงชาต ปาสงวน สวนปา หรอ

ทดนทอยในความครอบครองดแลของหนวยงานรฐอนใด หรอทดนเอกสารสทธRของเอกชน และตองกลาวถง

กฎหมายทรบรองพ %นทเหลาน %น เชน พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ. 2484 พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 พ.ร.บ.

อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 เปนตน(ดรายละเอยดแผนผงการ

ถอดคาพพากษาและกฎหมายทเกยวของ) พ +นท�พพาทและกฎหมายตางๆเหลาน+น มกไมถกต +งประเดน

พจารณาเลยวา กระบวนการตางๆในการออกมาถกตองชอบธรรมหรอชอบดวยกฎหมายหรอไม

เน�องจากผพจารณาเช�อวา เม�อการพจารณากาหนดพ +นท�ถกบญญตออกมาแลวจากหนวยงานภาครฐ

ยอมตองมความถกตองเสมอ ทาใหไมจาเปนตองนามาพจารณาในประเดนน + หรออาจจะคดวาไม

จาเปนตองพจารณาวามอานาจในการวนจฉยในประเดนเหลาน %น และผ ตองตอสทางคดจาเลย(ชาวบาน)ไม

สามารถทจะโตแยงในกระบวนการเหลาน %นได ซงเปนไปไดวาอาจจะไมสามารถหาขอมลการพจารณากาหนด

พ %นท ไมมชองทางทางกฎหมาย(ในอดตรวมถงปจจบน)ทจะเขาไปตรวจสอบ ทาใหไมมการนาเสนอขอมล

หรอการโตแยงในประเดนความชอบธรรมและถกตองในการกาหนดพ +นท�รฐนบต +งแตมการตอสทาง

คดมา (นบต %งแตทศวรรษ 2530-2550 เปนตนมา เทาทผ วจยศกษาจากคาพพากษา) ฉะน %นจงพจารณาแบบ

ฟนธงไดทกคดเลยวา “..พ %นทพพาทเปนปาสงวนแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา อทยาน ตามการนาสบเบก

ความของเจาหนาท โดยสงพระราชกฤษฎกาหรอประกาศ พรอมแผนทแนบทาย เปนตน ” ดงน+นในเบ +องตน

ในทางพจารณาคดของศาลถกพจารณาตดสนไปแลววา พ นท�พพาทหรอพ นท�เกดเหตเปนท�ดนของ

116

รฐ อยในความดแลของหนวยงานรฐน นๆ38 จาเลย(ชาวบานท�อยอาศยมา ไมวาจะยาวนานเทาไร)ไม

อาจโตแยงสทธของรฐไดทกกรณ

แนวทางการตอสของชาวบานจะมการโตแยงเฉพาะในประเดนทวา แนวเขตพ %นทสาธารณะหรอพ %นท

รฐ ยงคลาดเคล�อนในขอเทจจรงของสภาพพ นท� เชนมการอยอาศยและทากน และการผอนผนการทากน

ใหแกชาวบานยงขาดความชดเจนในเรองพ %นท ทาใหเกดปญหาตอมาในเรองการทาประโยชนในพ %นททากน

อยางกรณชาวบานภผาแดง อาเภอหลมสก และชาวบานบานเกาะมก จงหวดตรง ทตอส เรองแนวเขตพ %นทปา

และแนวเขตพ %นททากนของชาวบานยงคลาดเคลอนและไมชดเจน จนนามาสการถกจบกมดาเนนคด เชน

คดแดงท� 349/2550 ..เม�อพจารณาแลวปรากฎวาเปนภาพถายพ3นท�ซ�งมการปลกขาวโพดไว

แตไมมหลกเขตแนวเขตปายหรอเคร�องหมายอ�นใดท�บงช ใหเหนไดเชนกนวาเปนเขต

พ นท�รกษาพนธฯ..

คดแดงท� 490/2550…..แตจากทางนาสบของโจทกกไมปรากฎวามการสารวจการถอครอง

หรอจาแนกพ นท�ปากบท�ทากนของราษฎรออกมาใหชดเจน จนกระท�งมพรฎ.พ.ศ.

2542 ประกาศเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง กยงมไดมการสารวจการถอครองหรอ

จาแนกพ นท�ปากบท�ทากนของราษฎรออกมาใหชดเจนและทาแผนผงจาแนกพ นท�ปา

กบท�ทากนของราษฎรใหราษฎรทราบโดยท�วกนเพ�อปองกนราษฎรบกรกพ นท�ปาไม

แตเพ�งจะมการสารวจถอครองท�ดนทากนของราษฎรโดยเจาหนาท�ปาไมไดออกมารงวดสอบ

เขตเม�อป 2546 ดงน3นหลงจากมการประกาศเขตรกษพนธสตวปาแลว อาจทาใหเกดปญหา

38

เหตผลท�ตองทาใหเกดการยอมรบในประเดนน�กอนวา พ�นท�ทกพ�นท�ท�พพาท หากไมมบคคลใดไดมาตามกฎหมาย จะมาอางสทธเหนอรฐ

มได ซ� งตามประมวลกฎหมายท�ดน มาตรา 1 บญญตเร�องสทธในท�ดนคอ กรรมสทธ9 และสทธครอบครอง และมาตรา 2 บญญตวา”ท�ดนซ� งมไดตกเปนกรรมสทธ9 ของบคคลหน�งบคคลใด ใหถอวาเปนของรฐ” เปนการแสดงยนยนในความเปนเจาของท�ดนของรฐ ซ� งแตเดมมกฎหมายพระอยการเบดเสรจ พ.ศ.1903 บญญตวา “ท�ดนในแวนแควนกรงเทพฯมหานคร ศรอยธยามหาดลกภพนพรตนราชธานบรรมย เปนท�แหงพระเจาอยหว หากใหราษฎรท�งหลายผเปนขาแผนดนอย จะไดเปนท�ราษฎรหามได” (อางใน แสวง :2543 หนาท� 100-101) จงเปนการอนญาตให

ครอบครองโดยตองมหลกฐานเปนหนงสอของทางราชการกากบจงจะมสทธและชอบดวยกฎหมาย แตเอกสารหลกฐานเหลาน�นแทจรงแลว รฐเพยงแตมอบสทธและรบรองใหเพ�อแสดงสทธกบเอกชนดวยกนเอง แตหากเอกสารฉบบน�นไมถกตองจะตองดาเนนการเพกถอน สทธกจะคงกลบคนมาเปนของรฐดงเดมหาเปล�ยนแปลงไปไม หรอกรณหากไมทาประโยชนอาจถกเพกถอนตาม ประมวลกฎหมายท�ดน มาตรา 6 ท�ดนน�นกจะตกมาเปนของรฐ ซ� งเดมกฎหมายท�ดน ฉบบกอนมคาส�งคณะปฎวต ท� 96 บญญตถงการหมดสทธในท�ดน ซ� งอาจทาใหเหนไดวารฐเอง ยง

ไมประสงคมอบสทธเดดขาดราษฎร(ผวจย)

117

พ3นท�ปาทบซอนกบท�ทากนของราษฎรอนเน�องมาจากไมมแนวเขตท�ชดเจนแบงแยกระหวาง

พ3นท�ปากบท�ทากนของราษฎร และอาจทาใหราษฎรท�ทากนในท�ดนของตนมากอนวนประกาศ

เขตรกษพนธสตวปาและมท�ทบซอนกบพ3นท�ปาถกจบกมในขอหาบกรกแผวถางปาได..

นอกจากน3นตามมตครม.ดงกลาวกไมปรากฎหลกเกณฑวาหากราษฎรรายใดเคยทากนในท�ดน

แตละท3งท�ดนไปช�วคราวจนกระท�งท�ดนกลายเปนพ3นท�ปาจะไมไดรบการสารวจการถอครอง

และผอนผนใหทากน หากแตสาระสาคญอยท�ราษฎรท�ทากนในท�ดนมากอนวนสงวนหวงหาม

จะไดอนญาตใหทากนหรออยอาศยในท�ตอไป..

คดหมายแดงท� 3551/2551...อทยานฯไดตรวจสอบพ3นท�แลวปรากฎวาพ3นท�ท�ขอออกเอกสาร

สทธSกบพ3นท�อทยานไมมหลกฐานหลกเขตหรอปายแสดงแนวเขตของอทยานใหเหนแตอยางใด

จงเหนควรรอใหจนท.ดาเนนการปกหลกเขตและตดปายแสดงแนวเขตใหเสรจส3นกอน..จงยงไม

สามารถรบฟงไดถนดนกวาการครอบครองท�ดนของชาวบานหรอการครอบครองท�เกดเหตของ

จาเลยเกดข3นกอนหรอภายหลงการประกาศเขต..และจาเลยไดรอยวาท�เกดเหตอยในเขตหวง

หามดงกลาวแลวยงมเจตนาฝาฝนเขาไปบกรกแผวถางหรอไม...

จากการตอสในคดตวอยางท %ง 3 คดขางตนน % อาจจะชวยทาใหชาวบานและหนวยงานรฐ นาเสนอ

ขอมลและดาเนนการใหรดกมมากข %น ท %งในแงของกระบวนการตรวจสอบและการกาหนดพ %นทสาธารณะซง

อาจจะสงผลใหข %นตอนกระบวนการมการจดทาใหถกตองมากข %นจากขอบกพรองดงกลาว

ท %ง 3 คดขางตนน % มไดหมายความวาพ %นทพพาทอนๆจะไมมการหยบยกขอตอส เรองแนวเขตข %น

พจารณากนในศาล แตสวนใหญคาวนจฉยในเรองแนวเขตมกจะถกวนจฉยดวยขอเทจจรงของภาครฐวา พ %นท

ตางๆเหลาน %นถกกาหนดพ %นทเปนปาสงวน เขตอนรกษ เขตอทยาน หรอพ %นทรฐอนๆ ทชาวบานราษฎรไมอาจ

โตแยงและฟงเปนอยางอนได เพราะมการประกาศไวตามสถานทตางๆ รวมท %งสถานทของผ นาชมชน

ผใหญบาน อยางเชน

คดแดงท� 60/2548 ..รมว.กระทรวงเกษตรออกกฎกระทรวงกาหนดใหปาแมยวมฝ�งซายใน

ทองท�ต.แมลานอย ต.บานกาศ ต.แมคะตวน ต.กองกอย ต.แมสะเรยง อ.แมสะเรยง จ.

118

แมฮองสอน เปนปาสงวนแหงชาต และประกาศในราชกจจานเบกษาแลว ..ปดไวท�ท�ทา

การอาเภอและท�วาการกานนทกแหงในทองท�เขตปาสงวนแหงชาตแลว ..

คดแดงท� 230/2552 ..ปาสงวนแหงชาตปาน3าโจนประกาศ..เม�อวนท� 12 กนยายน 2527

ครอบคลมถงหมบานคลต3ลางและ..เตรยมท�จะประกาศ..ใหเปนเขตอทยานแหงชาตลาคลองง

อนเปนการประกาศทบท�ดนทากนของราษฎรในหมบานคลต3ลาง ..

คดแดงท� 1794-1795/2546 ..รบฟงเปนยตวา ไดม พ.ร.ฎ.กาหนดใหบรเวณปาทองท� ต.เสงสาง ปาวงน3าเขยว และปาครบร ต.สระตะเคยน อ.เสงสาง จ.นครราชสมา เปนอทยานแหงชาต ตอมา รมว.กระทรวงเกษตรฯไดออกกฎกระทรวงกาหนดใหเปนปาสงวนแหงชาต และไดประกาศในราชกจจานเบกษาใหประชาชนท�วไปทราบแลว.. คดแพงแดงท� 789/2552.. ”..ท�เกดเหตไดรบการประกาศใหเปนเขตรกษาพนธสตว เม�อป พ.ศ.2542 ตามพรฎ. ...เม�อท�ดนท�เกดเหตเปนท�ดนท�ไมมหนงสอสาคญสาหรบท�ดน จาเลยจงไมมสทธใดๆในท�ดนทเกดเหตท�จะนามาอางยนตอรฐเพ�อครอบครองทาประโยชนในท�ดนน3นไดตามประมวลกฎหมายท�ดน.. ขอเทจจรงจงยตไปตามคาพพากษาศาลอทธรณภาค 6 วาจาเลยบกรกเขาไปในท�พพาทแลวแผวถางตนโคนตนไม..

เหตผลทไมอาจโตแยงในประเดนแหงการกาหนดพ %นทสาธารณะของรฐ กอาจจะเนองดวยชองทางแหงการโตแยงของภาคประชาชนในชวงยคสมยกอน ทศวรรษ 2540 และยคสมยปจจบน ยงไมอาจกระทาได เพราะเหตผลแหงอานาจการจดการเปนอานาจของรฐ และพ %นทในการจดการถกทาใหเขาใจเสมอวาเปนของรฐ (อธบายในเบ %องตนแลว) ดงน %นในคาวนจฉยของศาล จงปรากฏคาวา “ทบ ทบซอน ครอบคลมพ3นท�” เหลาน %เปนตน ในกฎหมายปาไมฉบบตางๆ จะมการบญญตถงวธการทจะกาหนดพ %นทเปนพ %นทตามกฎหมาย39 ซง 39

พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 มาตรา 6 การท�จะกาหนดพ�นท�ใดเปนเขตปาสงวน ใหกระทาโดยออกเปนกฎกระทรวงและตองมแผนท�

แสดงแนวเขต

พ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ.2504 มาตรา 6 การท�จะกาหนดพ�นท�ใดเปนเขตอทยาน ใหกระทาโดยออกเปน พระราชกฤษฎกา และมแผนท�แสดงแนวเขต

พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา มาตรา 33 การท�จะกาหนดพ�นท�ใดเปนเขตรกษาพนธสตวปา ใหกระทาโดยออกเปน พระราชกฤษฎกา และมแผนท�แสดงแนวเขต

119

กระบวนการพจารณาพ %นทใดเปนพ %นทปาไม จะตองผานการพจารณาความเหนชอบของคณะกรรมการตามกฎหมายหรอคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต40 โดยทไมมสวนภาคประชาชนเขารวมแสดงความคดเหนในการพจารณา จงอาจจะนามาสบทสรปทวาชาวบานไมสามารถอางสทธในทดนเหนอรฐได ไมวาในสภาพความเปนจรงจะมการดารงอยของชมชนมายาวนานสกเพยงใด และสภาพพ %นทจะมสภาพปาไมหรอไมแลวกตาม บทสรปในเบ %องตนจากคาวนจฉยของศาลจงไมอาจหลกหนขอกฎหมายปาไมทบญญตวา หามการบกรก ยด ถอครอบครอง กนสรางแผวถาง(ดรายละเอยดตารางขอกฎหมาย) และศาลจะพจารณาไปตามขอบญญตแหงกฎหมายน %นๆ โดยเครงครด

หากพจารณาในประเดนทวาชาวบานสามารถมความชอบธรรมในการอางสทธแหงการดารงคงอยของชมชนและใชสทธจากการตอสทางนโยบายจนมแนวทางการแกไข จะสามารถสงผลตอความนาเชอถอในการรบฟงในกระบวนการพจารณาหรอไม ในหลายคด ประเดนขอโตแยงเรองการตอสทางนโยบายไดถกนามาพจารณาประกอบการวนจฉยดวยเชนกน เชน

คดแดงท� 1794-1795/2546 ... การกระทาของจาเลยและชาวบานท�พากนบกรกเขาไป..กเช�อโดยสจรตใจวาสามารถเขาไปทากนไดเพราะท�เกดเหตกอนหนาเปนท�ท�ชาวบานเคยใชพกอาศยและทากนมากอน อนเปนถ�นฐานเดมท�ตกทอดมาจากผอาศยเดมหลายรนแลว.. เม�อพจารณาถงสภาพของชาวบานท�ยากไรไมมท�ทากนในขณะท�ทางการกพยายามจดสรรท�ทากนใหราษฎรดงกลาว ในช นน หากชาวบานไมสามารถกลบเขาไปทากนในท�เกดเหตแลว กไมสามารถหาท�พกอาศยหรอแหลงเพาะปลก เพ�อยงชพไดเลยเน�องจากทางการไมสามารถจดหาท�ดนอ�นใหแกชาวบานทากนแทนได ซ�งในท�สดพ3นท�หวงหามน3 ปจจบนราษฎรสามารถทากนไดอยางถาวร โดยการปลกบานหลายสบหลงและมโรงเรยนประจาหมบาน การกระทาของจาเลยจงไมมมลความผดฐานขดขนคาส�งของเจาพนกงาน.. คดแดงท� 3693-3697/2549 ..แมการเขายดถอครอบครองทากนในท�ดนพพาทของราษฎรกลมจาเลยคดน กอนมการเพกถอนออกจากเขตอทยานจะเปนการฝาฝนตอกฎหมาย แตหาเปนการเขาไปยดถอครอบครองทากนโดยพลการไม กลบเปนการเขาไปยดถอครอบครองทากน ตามมตครม.เม�อวนท� 29 เม.ย. 2540 ท�มนโยบายจะกนท�ดนพพาทดงกลาวออกจากเขตอทยานเพ�อออกหนงสอรบรองสทธในท�ดนใหแก

40

มตคณะรฐมนตร เม�อวนท� 3 ธนวาคม 2528 เร�องนโยบายปาไมแหงชาต

120

ราษฎร..หากแตนโยบายดงกลาวไมมการสานตอและถกยกเลกไปในท�สด พฤตการณเชนน3ยอมทาใหเหนวาราษฎร..รวมท3งจาเลยในคดน3ไดกระทาไปโดยสาคญผดเขาใจ โดยสจรตวามสทธท�จะเขาไปยดถอครอบครองทากนในท�ดนพพาทกอนมการเพกถอนออกจากเขตอทยานไดอนเปนการสาคญผดในขอเทจจรงวามอานาจท�จะกระทาได..

จากคาพพากษา 2 คดดงทกลาวมา ทาใหเหนวาการตอสในทางนโยบาย เพ�อใหเกดการแกไข

ปญหา สามารถจะนามาใชตอสในทางคดได ถงแมจะไมตองดวยขอกฎหมายทจะใชอางองเพอโตแยงกฎหมายปาไมได แตผพพากษาบางทานไมไดนาบทบญญตทางกฎหมายมาพจารณาปญหาทดนปาไมอยางเครงครดจนเกนไป ซงเปนไปตามหลกแหงความเปนจรงตามธรรมชาต ทปญหาพ %นฐานของประชาชนยอมไมสมควรถกละเลยหรอเพกเฉย การพจารณาคดกยอมตองต %งอยบนพ %นฐานแหงสงคมมนษย หยด แสงอทย ดอธบายคากลาวของอรสโตเตล41 “วาเมอมกฎหมายบญญตไวแลวอาจมกรณเกดข %น ซงเมอมการใชกฎหมายตอกรณเชนน %นแลวไมเปนความยตธรรม กไมอาจปรบกรณน %นใหเขากบกฎหมายทมอยแได ผพพากษาจาตองพพากษาคดเหมอนหนงผบญญตกฎหมายใหมข %น” “หากกฎหมายน %นๆ ไมถกตองยตธรรม ความคดในทางกฎหมายกใชไมไดเลย” ผวจยเหนวาคาอธบายดงกลาวของหยด แสงอทย มความชดเจนอยในตว

กฎหมายปาไมถกบญญตมาเปนเวลาหลายสบปและถกเรยกรองใหมการแกไขเพอใหสอดคลองกบหลกความเปนจรงมและหลกแหงความยตธรรม แตยงไมไดรบการตอบรบจากรฐ ทาใหผพพากษาตลาการบางทานซงเครงครดตอตวบทกฎหมาย จงพพากษาไปตามตวบทกฎหมายเชนน %นตอไป โดยมไดมองวากฎหมายสามารถสรางความยตธรรมไดหรอไม การพจารณาคดของผพพากษาตลาการ อาจจะถกต %งคาถามวา สมควรหรอไมทผ พพากษาตลาการจะเขามามสวนเกยวของในกระบวนการบญญตกฎหมาย หลายสวนอาจมความเหนวาไมนาจะถกตอง หากใหผพพากษาตลาการเขามามสวนรวมหรอเกยวของในการบญญตกฎหมาย ซงเปนหนาทของฝายนตบญญต แมแตหยด แสงอทย42เองยงมความเหนวา ไมวาผพพากษาจะมความคดในทางกฎหมายอยางเครงครดหรอความคดในทางกฎหมายอสระ ศาลหรอผพพากษากไมควรเขามาเกยวของกบการบญญตกฎหมาย แตควรจะคดคนหากฎหมายทเหมาะสมมาใช มากกวาการไปบญญตกฎหมายหรอคดคนหาหลกเกณฑในทางกฎหมาย ซงเปนการแผวถางทางไวสาหรบผ มหนาทบญญตกฎหมาย และไมควรเครงครดกบกฎหมายจนเกนไป

41

อรสโตเตลกลาวไววาส�งท�เปนยตธรรมคอกฎหมายท�ประเสรฐกวา เปนส�งท�แกไขกฎหมายท�ยงขาดตกบกพรองอย เม�อมกรณเกดข�นซ� งไม

สามารถจะจดเขาไวในขอบงคบกฎหมายได กจะตองพยายามจดหาส�งท�ขาดตกบกพรองอยน� เหมอนหน�งผบญญตกฎหมายจะไดบญญตกฎหมายข�น (อางใน หยด แสงอทย:2537 หนาท� 96) 42

อางแลว หนา 99,101

121

หมายความวาหากกฎหมายท�มอย ยงไมเหมาะสมกบสภาพความเปนจรงกตองมองดกฎหมายฉบบอ�นๆ นามาเปรยบเทยบ หรอมกฎหมายฉบบอ�นท�บญญตและเก�ยวของกน กมความจาเปนท�ตองนามาปฎบตใชหรอนามาพจารณาประกอบดวยจงจะถกตองสมบรณ แตความยตธรรมทเปนอสระทหลายฝายเรยกรองอยากใหเปน หรออยากใหเกดในกระบวนการพจารณาคดของศาล สราวธ เบญจกล43 ”อางวามนมอยแลวตามรฐธรรมนญ 2550 มาตรา 197 ซงไดบญญตวา ผพพากษาและตลาการมอสระในการพจารณาพพากษาใหเปนไปโดยถกตอง และเปนธรรมตาม

รฐธรรมนญ อกท %งยงมคมอประมวลจรยธรรมขาราชการตลาการ บงคบแนวทางในการปฎบตหนาท ซงบทบญญตท�สาคญผพพากษาคอ การประสาทความยตธรรมแกผ มอรรถคด ซ�งจะตองปฎบตดวยความซ�อสตยสจรตเท�ยงธรรม ถกตองตามหลกกฎหมาย และนตประเพณ และตองแสดงใหเปนท�ประจกษแกสาธารณชนดวยวาตนปฎบตเชนน+นอยางเครงครดครบถวน และโดยผพพากษาจาตองมคณสมบตสประการของแนวคด โซคราตส นกปรชญาชาวกรก44 คอฟงดวยความต %งใจ ตอบดวยความสขม พจารณาดวยพนจพเคราะห และวนจฉยโดยปราศจากความลาเอยง” ซงคาอธบายดงกลาวน %อาจถกนามาใชปฏบตใหเปนจรงยงไมสมบรณนก จงยงคงมเสยงเรยกรองหาสงน %อยเนองๆ

คาถามตอไปคอ ความคดในทางกฎหมายของผพพากษากบหลกกฎหมายสอดคลองตองกนกบการปฎบตหนาทในฐานผพพากษาทตองทาใหประจกษแกสาธารณชนกบการยอมรบทตองประสาทความยตธรรมหรอไม การพจารณาความคดในทางกฎหมาย สมควรมการสารวจตรวจสอบในหมผพพากษาตลาการ ซงการสารวจความคดในทางกฎหมายน %น หยด แสงอทย ใหขอสงเกตวา “ถาหากจะสอนเรองการเปลยนแปลงความคดในทางกฎหมาย นาจะเปนประโยชน และถาสามารถชกชวนนกกฎหมายใหสารวจความคดในทางกฎหมายของตนเองได กอาจเปนหนทางหนงททาใหวชากฎหมายเจรญ..”45 เชนน %กจะนาจะเปนการด หากหลายฝายทเกยวของกบการบญญตกฎหมายหรอการบงคบใชกฎหมาย รวมกนตรวจสอบความคดในทางกฎหมาย เพอตอบสนองความเปนธรรมทางสงคม และอาจชวยลดอคตของขอกฎหมายทถกบญญตมา

43

ขอมลของสราวธ เบญจกล จากบทความ “ความยตธรรมท�เปนอสระ” ในมตชนออนไลน เม�อวนท� 19 ธนวาคม 2553 44

อางในบทความสราวธ (อางแลว) 45

อางใน ไพสฐ พาณชยกล 2543 หนา 316

122

ดงเชนแนวคาวนจฉยเกยวกบประเดนสงแวดลอม46 มาตรา 97 ทถกนามาฟองเรยกคาเสยหายจากผลกระทบทางสงแวดลอม ในการทาเกษตรของชาวบานในพ %นทปา ซงในขอเทจจรงพ %นททถกทาประโยชนจากรนสรนแตยงไมไดการรบรองโดยชอบจากรฐ ทาใหกลายเปนผกระทาผดในขอกฎหมายสงแวดลอม ประกอบความเชอในความคดวาทดนตองเปนของรฐ วถเกษตรในทดนของรฐจงดเหมอนทาใหไมสามารถปฏเสธความรบผดในความเสยหายตอทรพยากร ดน น %า ปา ไม แรธาต และทางอากาศ

ขอทวงตงจากสงคมคอ การฟองเรยกคาเสยหายทางสงแวดลอมกบเกษตรกรไมมความชอบธรรมแตอยางใดเลย ในกรณน %จงต %งขอสงเกตวา การวนจฉยเปนไปตามเจตนารมณแหงการคนหาหลกกฎหมายเพอมาปรบใชพจารณาคด ตามคาอธบายของหยด แสงอทย และเปนไปตามแนวทางการอธบายของสราวธ หรอไม

คดแพงแดงท� 789/2552.. ..โจทกคานงถงผลกระทบจากการตดไมทาลายปาในหลายดานดวยกน และมกระบวนการศกษา คาดการณ และเปรยบเทยบขอมลกบสภาพปาบรเวณใกลเคยง นบไดวาเปนวธคดคานวณคาเสยหายท�นาเช�อถอพอสมควร..โจทกเปนหนวยงานของรฐท�ปฎบตหนาท�ตามกฎหมายและนโยบายในการบรหารราชการแผนดนเพ�อนรกษและรกษาพนธสตวปาและปกปองผนปาใหมความอดมสมบรณเพ�อผลประโยชนของสาธารณะมไดมงแสวงหากาไรจากการตดไมทาลายปาของราษฎร จงมเหตใหคมอการคานวณคาเสยหาย..มลกษณะนาเช�อถอย�งข3น..จงตองวนจฉยตามควรแกพฤตการณและความรายแรงแหงละเมด ตามป.พ.พ.มาตรา 438 วรรคแรก ..พบตอไม 38 ตอ และตนไมจาแนกช�อไดอก 2 ตน ..เม�อพจารณาเน3อท�ท�ถกบกรกแผวถาง จานวน 3 ไร 3 งาน เปรยบเทยบกบสภาพปาท�เปล�ยนแปลงไป.. การกระทาของจาเลยยอมทาใหปรมาณพ3นท�ปาลดลงอยางแนนอน อกท3งยงสงผลกระทบตอส�งแวดลอมโดยไมตองสงสย

ตวอยางเหลาน %อาจจะวเคราะหไดวา เบ %องตนในการวนจฉยการกระทาความผดตอกฎหมายน %น ชาวบานราษฎรตางๆทถกกลาวหาวาเปนผกระทาผดในขอกฎหมายปาไมทดน หามขอกลาวอางโตแยงทคดคานขอกฎหมายได ศาลจาตองนายกขอกฎหมายตางๆเหลาน %นข %นเสยกอนวา ประเดนปญหาขอพพาท มขอกฎหมายบญญตไวในประเดนพ %นฐานอยางไรบาง เปนไปตามขอกลาวหาในคาฟองหรอไม ตามทผ วจยไดนาเสนอในงานวจยในเบ %องตนแลววา ขอกฎหมายสวนใหญมการกาหนดรบรองพ %นทพพาทไวแถบจะทกกรณ ซงเปนประเดนพ %นฐานอกเชนกนทผ ฟองคดจะตองนาเสนอขอกฎหมายพ %นฐานตางๆเหลาน %น หากมไดม

46

พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพส�งแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2535

123

ขอบญญตพ %นฐานเหลาน %น กมอาจนาคดมาฟองรองตอศาลใหจาเลยตองรบผดไดไม เมอมองในมมผพพากษาตลาการกจะถกตอบคาถามวาชอบแลวในการพจารณาวจยในเบ %องตน หามขอพรจใดๆจากขอกฎหมายตางๆเหลาน %นไม(ภาษากฎหมาย) แตคาถามทตามมา และหลายสวนในภาคสงคมกมกจะต %งคาถามเสมอๆวา “ขอกฎหมายเหลาน %น” มนชอบธรรมจรงหรอไม มนชอบธรรมแลวหรอทบญญตออกมาบงคบใชกบชาวบานราษฎรภาคเกษตรทดารงคงอยตามวถชวตทองถนทดารงมาจากรนตอๆกนมา และตอมาถกกาหนดใหพ %นทของตนของชาวบานในชมชนตองสญเสยทดน โดยทตนเองและชมชนหาไดรเทาทนววฒนาการการสรางบทบญญตทางกฎหมายเหลาน %นไม ในบางกรณถกมองวาไมแปลกอะไรทคาพพากษา หรอขอพพาทปญหาทดนปาไม ตองถกวนจฉยตามแบบอยางกรณคาพพากษาทยกข %นมาศกษาน % (ดรายละเอยดในตารางถอดคาพพากษา) และไมใชความผดของผพพากษาตลาการอกเชนกนทตองทาคาวนจฉยแบบน % เนองดวยขอกฎหมายทถกบญญตลงไวในกฎหมาย จงตองพพากษาในประเดนแหงคดเสมอวา พ %นทพพาท/พ %นทเกดเหตเปนพ %นทรฐ ตามกฎหมาย และถกตองแลวทตองพพากษาไปตามกฎหมายทบญญตไวและใชบงคบในขณะน %น หาใชหนาทของผพพากษาตลาการไม ทจะตองเขาไปบญญตกฎหมายข %นมาใหมใชแทนกฎหมายทมอย และไมเปนการถกตองหากทาเชนน %น หากเปนดงกลาว กรณพพาททดนปาไมกจะไมไดรบการแกไข แตจะพอกพนทวคณข %น เพราะมลเหตแหงปญหาคอ อานาจและสทธในการใชประโยชนอยางชอบธรรม(ผวจยมไดมความหมายใหพจารณาเพยงประเดนกรรมสทธR) นบแตอดตจนถงปจจบนความเชอทถกสงสมและถายทอดมาสรนตอรนทวาทดนเปนของรฐ แมในระยะเปลยนผานในบางชวงหรอในบางชวงสมยจะถกทาใหเชอใหมวาเปนของผบกเบก หรอของราษฎรผ ทากน แตยงไมมบทบญญตขอกฎหมายทชดเจนเพอรองรบการใชสทธใชประโยชนจากทรพยากรเพอตนเองและชมชนใหพนจากความผดในขอกฎหมายตามคาฟอง ในประเดนกฎหมายรฐธรรมนญหรอหลกสทธมนษยชนสามารถนามาอธบายหรอใชตอสในกระบวนการยตธรรมไดหรอไม บทบญญตในรฐธรรมนญไดมการบญญตสทธและเสรภาพไวแลวต %งแตป 2540 ซงดเหมอนอาจจะเปนความโชคดของชาวบานราษฎรในยคสมย ทศวรรษ 2540 เปนตนมา(สงคมรบรถงสทธทางธรรมชาต ผวจย)ทมการบญญตสทธและเสรภาพในวถชวตและวฒนธรรม ของบคคลชมชนในทองถน กบการใชประโยชนในทรพยากรธรรมชาต และในหลายคดสทธตามรฐธรรมนญถกนาเสนอในการการตอสในทางคด แตแนวคาวนจฉยหาไดเปนไปตามสทธในรฐธรรมนญเชนน+นไม สทธในรฐธรรมนญยงไมอาจทดทานขอบญญตทางกฎหมายท�ดนปาไมได เน�องดวยอานาจและสทธยงคงเปนของรฐ ซ�งรฐยงไมประสงคจะมอบสทธในการจดการหรอใชประโยชนแกชาวบานราษฎร กลาวคอสทธในการอยอาศยและ

124

ใชประโยชนจากทดนปาไม ไมสามารถอางสทธทเหนอกวากฎหมายปาไม ซงมการกาหนดบญญตถงขอหามตางๆไว เหนไดจากคดท�ศกษาไมปรากฏคาวนจฉยในประเดนสทธตามรฐธรรมนญท�จะมอทธพล

เหนอขอบญญตของกฎหมายท�ดนปาไมเลย หรออาจจะเพราะเปนกฎหมายทบญญตไวโดยเฉพาะประเดนปญหาน %นๆ(ทดนปาไม) ทตองนาหลกกฎหมายเฉพาะน %นมาใชวนจฉย เปนหลกหรอวางหลกในการวนจฉยของคาพพากษา จงไมสามารถนาหลกสทธในรฐธรรมนญมาวางเปนหลกในการวนจฉยประกอบการพจารณาพพากษา จงนาจะยงไมสอดคลองกบแนวทางคนหาขอกฎหมายทดทถกตองและเปนธรรมทสดในการวนจฉยและพพากษา ซงเมอวนจฉยวาพ %นทพพาทและพ %นทเกดเหตเปนพ %นทสาธารณะตามกฎหมายปาไมตางๆ สทธในการดารงคงอยยอมอาจจะตองหมดไป เพราะสทธน %ยงไมมการรบรองตามกฎหมาย นนหมายถงเสรภาพในการดารงคงอยของชมชน วถวฒนธรรมในการประกอบอาชพ การอยอาศยและความมนคงในชวต ไดถกบนทอน อนหมายถง สทธเสรภาพทางธรรมชาตถกบนทอนนนเอง ซงนาจะไมถกตองกบหลกสทธเสรภาพในรฐธรรมนญและหลกสทธมนษยชน ซงสทธและเสรภาพตามหลกสทธมนษยชนและในรฐธรรมนญ ฉบบป พ.ศ.2550 มาตรา 29 ระบไวไมอาจถกจากดได เวนแตมบทบญญตเฉพาะทรฐธรรมนญกาหนดไวเทาทจาเปน และไมไปกระทบกระเทอนตอสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพ ดงน %นการบญญตกฎหมายปาไมทดนทไดมการดาเนนการมากอนรฐธรรมนญฉบบประชาชน(2540) จงนาจะมบทบญญตไมสอดคลองกบหลกสทธและเสรภาพในรฐธรรมนญ ดงน+นการวนจฉยในเบ +องตนแหงขอกฎหมาย จงตองมความระมดระวงในการพจารณาวนจฉยและจาเปนอยางย�งท�จะตองคนหานากฎหมายท�ดท�สดและเปนธรรมมาปรบใชกบแนวทางการวนจฉย และเพ�อเปนรากฐานแหงการแผวถางในการบญญตกฎหมายท�ดตอไป ตามแนวของหยด แสงอทย ซงผวจยเหนดวยเปนอยางยง หากจะนากฎหมายทลาสมยหรอไมเปนธรรมนามาปรบใชในการพจารณาคด กระบวนการสรางความเปนธรรมจะเกดข %นไมได องคกรอยางศาลคอหนงในองคกรทตองมบทบาทแหงการคมครอง ปกปองสทธและเสรภาพตามกฎหมาย มใชทาลายหลกการแหงสทธและเสรภาพข %นฐาน

2) การกระทาดงกลาวตองรบผดตามกฎหมายหรอไม ประเดนพจารณาน %เชอมโยงกบประเดนการวนจฉยในประเดนแรก หากประเดนแรกวนจฉยไววาพ %นทเปนของรฐประเภทอะไรแลว ขอวนจฉยถดตอมา คอเน %อหาแหงการกระทาของชาวบานราษฎรทถกดาเนนคด ซงเหตผลรายละเอยดในคาวนจฉยมความแตกตางกนในแตละคด แตไมตางกนในหลกของคาวนจฉยในการกระทาความผดมากนก ผวจยขอแจกแจงรายละเอยด ดงน %

125

2.1) คดพพาทท�เรยกรองสทธในท�ดนด +งเดมของชมชน

ประเดนน %จะพบมากในพ %นทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เนองจากพ %นทสวนใหญทประกาศเปนเขตปา โดยสวนมากมกจะมราษฎรเขาไปทากนอาศยกนอยทกพ %นท จากปญหาการหาพ %นททสมบรณเพอทาการเกษตรบาง ปญหาจากการเคลอนไหวในชวงคอมมวนสตบาง ทตองอาศยราษฎรชาวบานในพ %นทตางๆเขาไปรกพ %นทและสลายกองกาลงในพ %นทปา ทยากแกการปราบปรามในชวงเวลาน %น จงนามาสการต %งถนฐานอยางมนคงในเวลาตอมา หรอบางพ %นทจาตองถกอพยพโยกยายออกจากพ %นท เพอความปลอดภยจากการสรบ และในยคสมปทานปาไม ทตองอาศยกาลงชาวบานจากพ %นทตางๆเขาไปทาไมในพ %นทสมปทาน กเปนการนามาซงการต %งถนฐานทมนคงอกเชนกน การอางสทธในทดนพพาทของชมชน ไดนามาสขบวนการเรยกรองในสทธและเสรภาพของภาคประชาชน และนามาสแนวทางของการแกไขปญหาในบางพ %นท แตแนวทางดงกลาวอาจจะยงไมใชแนวทางทสาเรจรปมากนกตอเงอนไขขอกฎหมาย แตหลกประกนในความมงคงของวถชวตในอนาคตมกเกดจากกระบวนการขบเคลอนของภาคประชาชนทเขมแขง จงจะสามารถสรางหลกประกนทสมบรณได และแนวทางดงกลาวน %น ผพพากษาตลาการบางทานเหนคณคาของขบวนการเรยกรองสทธ ซงสามารถใชเปนแนวทางการตอสในกระบวนการยตธรรม อยางเชนคดแดงท� 3693-3697/2549 และ คดแดงท� 1794-1795/2546 ขางตน และคาพพากษาศาลอทธรณภาค 3 คดแดงท 2479-2480/2549 (คดแดงท 1794-1795/2546 ในคดเดยวกน) ทใหเหตผลไววา

..ดงน3จงรบฟงไดวาราษฎรโดยการนาของจาเลยเคยมถ�นทากนและพกอาศยอยในหมบานท�เกดเหตมาหลายช�วอายคนแลว ตอมาทางราชการไดใหราษฎรออกไปจากหมบาน..ไปอยหมบานใหมแตจาเลยกบพวกไมพอใจเพราะราษฎรไมอาจเขาไปทากนในหมบานใหมได...เชนน3จงฟงวาจาเลยมเจตนาบกรกท�ดนของรฐไมไดการกระทาของจาเลยไมเปนความผด..

แนวทางการวนจฉยของผพพากษา ยงคงตดอยกบหลกแหงกรรมสทธRในทดน ทยงคงเปนของรฐมอาจฟงเปนอยางอนได ตามทผวจยไดอธบายไวแลวขางตน แตจากคาวนจฉยในคาพพากษาดงกลาวมประเดนทนาสนใจอยคอ แมคาวนจฉยจะไมปฎเสธกรรมสทธRแหงรฐ แตไมไดหมายความวาสทธเหลาน %นจะเหนอกวา

126

สทธข %นพ %นฐานของมนษย ในการมหลกประกนแหงชวตและรางกาย ทจะตองไมถกทาลายลงโดยรฐ และเปนสทธทตองไดรบการคมครองซงสามารถใชอางองในการตอสในกระบวนการยตธรรมได เชนคาวนจฉยของ คดแดงท� 1794-1795/2546 กเช�อโดยสจรตใจวา..เม�อพจารณาถงสภาพของชาวบานท�ยากไรไมมท�ทากน ในขณะท�ทางการกพยายามจดสรรท�ทากนใหราษฎรดงกลาว ในช นน หากชาวบานไมสามารถกลบเขาไปทากนในท�เกดเหตแลว กไมสามารถหาท�พกอาศยหรอแหลงเพาะปลก เพ�อยงชพไดเลยเน�องจากทางการไมสามารถจดหาท�ดนอ�นใหแกชาวบานทากนแทนได ซ�งในท�สดพ นท�หวงหามน ปจจบนราษฎรสามารถทากนไดอยางถาวร..

หากพจารณาในรายละเอยดของคาวนจฉยแลว เงอนไขในอนดบแรกถกพจารณาและวนจฉยดวยวา รฐ ตกลงยนยอมอยางไรหรอไม ซงในประเดนน %กถกนามาประกอบในการวนจฉยดวยเสมอ อยางเชน คดแดงท� 3693-3697/2549 ..แมการเขายดถอครอบครองทากนในท�ดนพพาทของราษฎรกลมจาเลยคดน กอนมการเพกถอนออกจากเขตอทยานจะเปนการฝาฝนตอกฎหมาย แตหาเปนการเขาไปยดถอครอบครองทากนโดยพลการไม กลบเปนการเขาไปยดถอครอบครองทากน ตามมตครม.เม�อวนท� 29 เม.ย. 2540 ท�มนโยบายจะกนท�ดนพพาทดงกลาวออกจากเขตอทยานเพ�อออกหนงสอรบรองสทธในท�ดนใหแกราษฎร หรออยางคด คดแดงท� 1794-1795/2546 .. ..โดยอาศยสทธตามท�ทางราชการอนโลม

ใหเปนสาคญ ไมไดมเจตนาบกรก หรอเปนไปไดวาผพพากษาเองกพยายามพจารณาวนจฉยใหอยในกรอบของนโยบายแหงรฐ กบแนวทางการแกไขปญหาและสรางกระบวนการคมครอง ซ�งงายตอการดาเนนการในการแกไขปญหาในทางขอกฎหมายท�มขอยงยากและอาจไมทนตอสถานการณของการเย�ยวยาในปญหาของชาวบาน การพจารณาวนจฉยในแนวทางพพากษาแบบน % ควรจะเปนกระบวนการเรมตนของการแผวถางเพอนาไปสการปรบปรงบทบญญตกฎหมายทเปนธรรมตอไป

อยางไรกดทศนคตของการวนจฉยพจารณาแบบน % ยงไมสามารถสรางใหเปนบรรทดฐานทมนคงในกลมองคกรตลาการในการวนจฉยคดทดนปาไม ทควรมงไปสการคมครองปองกนสทธและเสรภาพในความเปนมนษยได อยางเชน

คดแดงท� 1837/2545.. อนเปนการบงช3ใหเหนเจตนาของจาเลยท3งสบหกท�รวมยดถอครอบครองท�เกดเหตตอไปเพ�อเปนการกดดนรฐบาล ท3งท�ทราบวาบรเวณท�เกดเหตเปนเขตปาสงวนแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา ท�จาเลยท3งสบหกนาสบตอสวาจาเลยท3งสบหกกบพวกชมชนเพ�อกดดนรฐบาลใหจดสรรท�ทากนใหแกพวกจาเลยและประชาชนโดยเรว และเปนธรรมน3น การเรยกรองตองอยในกรอบของกฎหมาย แตการท�จาเลยท งสบหกชมนมพ�

อกดดนรฐบาลตามอาเภอใจโดยพลการ เขาไปยดถอครอบครองกอสรางท�พกอาศยในท�เกดเหตซ�งเปนท�ดนในเขตปาสงวนแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปากระทามได

127

เพราะการกระทาดงกลาวกอใหเกดความไมสงบเรยบรอยตอสงคมโดยสวนรวม และแมบรเวณท�เกดเหตจะมราษฎรเขาทาประโยชน โดยทาไรมนสาปะหลงอยโดยท�วไป ดงท�ฝายจาเลยนาสบมากเปนเร�องท�กรมปาไมและฝายปกครองอนโลมผอนผนใหราษฎรท�ทากนอยไดทาประโยชนตอไปเวนแตไมใหบกรกปาเพ�มข3น ดงน3นการท�ฝายบรหารไมเอาผดแกราษฎรท�ทากนอยกอนแลวกเปนเร�องของฝายบรหาร การท�จาเลยท3งสบหกซ�งไมไดรบการผอนผนจากฝายบรหารดงกลาวยงคงยดถอครอบครอง ..จะอางมาเปนเหตใหตนเองพนจากการกระทาความผดมได..

คาพพากษาในขางตนน %ช %ใหเหนวา รการตอสของชาวบานเพอใหเกดการแกไขปญหาทดนทากนในระดบนโยบาย ไมไดถกนามาใชพจารณาเพอนาไปสการคมครองสทธ แตถกนามาพจารณาในแบบของกระบวนการสรางแรงกดดนตอรฐและความเดอดรอนแกสงคม ซงไมอยในกรอบแหงกฎหมาย และวนจฉยในประเดนแหงการอนโลมผอนผนน %นใชไดเฉพาะกบราษฎรผทไดรบการอนโลมผอนผนเทาน %น หากจะศกษาในคาวนจฉยตอลงไปในเรองการผอนผนน %น การผอนผนเปนเรองของการทาประโยชนในททไดรบการผอนผน และเปนการเฉพาะตวของผไดรบการผอนผนน %น แตกลมชาวบานผ เรยกรองและกดดนตอรฐเพอใหเกดการแกไขปญหา หาไดเขาใชประโยชนทากนในทดนไม แตเปนการใชประโยชนของพ %นทตอการสรางกระบวนการเรยกรองสทธตอรฐ ซงอาจจะไมตรงตอเจตนารมณแหงการผอนผน และไมใชสทธทจะไดรบจากการผอนผนน %น และการเขาไปใชประโยชนของกลมชาวบานทเรยกรองน %น ไดสรางความรบกวนสทธของการไดรบการผอนผนจากรฐในสทธอนน %นหรอไม หรอเปนการแยงชงแหงการใชประโยชนน %นหรอไม ประเดนเหลาน %นในคาพพากษาฉบบเตม กลมชาวบานทถกฟองรองดาเนนการคดน % มชาวบานผถกฟองคนหนงอางวาทดนพพาททไดรบการอนโลมผอนผนดงคาวนจฉยของศาลน %นเปนของภรรยาของตน (แตในคาพพากษาไมไดกลาวถงในประเดนน %) อาจจะทาใหเหนไดวาไมมการโตแยงสทธในการไดรบการผอนผนของชาวบานผไดรบการผอนผนกบชาวบานกลมผ เรยกรอง แตประเดนในการเรยกรองและสรางแรงกดดนตอรฐ ในพ %นทสาธารณะน %นในมมคดน % ไมสามารถกระทาได และเขาเงอนไขในการประกาศหามปรามแลว แตไมปฎบตตามเงอนไขของเจาหนาทรฐ ซงในคดน %มคาพพากษาในช %นอทธรณไดพพากษาสอดคลองกนกบแนวทางของศาลช %นตน และในช %นฎกาถกวนจฉยวา กรณไมมเหตแหงการเปลยนแปลง ฎกาจงไมมสาระแกการพจารณา ไมรบฎกาไววนจฉย หรออกตวอยางหนงในแนวคาวนจฉยของศาลทใหเหตผลไมตางกนมากนก ในกรณการขบเคลอนของภาคประชาชน การอางสทธตองสอดคลองกบแนวทางการตอสและขบเคลอนหรอไม ซงในรายละเอยดของคดน %ศาลจงหวดภเขยวไดใหรายละเอยดในคาวนจฉยไวหลายประเดน และดเหมอนเปนการปดชองวางในการ

128

ตอสของชาวบานมากพอสมควร คดแดงท 329/2553 “..จาเลย..ใหการรบวาเขาไปสวนปาคอนสารพ %นทพพาท เพอรอคาตอบจากรฐบาล.. ..พยานและพวกทราบวาการเขาไปในเขตพ นท�สวนปาเปนไปโดยไมถกตองตามกฎหมายเน�องจากโจทกปลกตนยคาลปตส..ขอเทจจรงรบฟงไดวา จาเลย..และบรวารรวมกนเขายดถอครอบครองพ +นท�..ทาการปลกเพงพก..ขดขวางความสะดวกในการเขาไปบารงดแล..ปดดานก +นทางเขาออก อนเปนการรวมกนจงใจละเมดตอโจทก อกท งการกระทาเหลาน ลวนแลวแตไมชอบดวยกฎหมายและยอมสงผลโดยตรงใหโจทกไดรบความเสยหาย..ขออางวาสทธในรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 66 มาตรา 67 และมาตรา 85 เหนวา..การมสวนรวมกบรฐและชมชนเก�ยวกบทรพยากรธรรมชาต และรฐมหนาท�ตามนโยบายท�ดน การกระจายการถอครองท�ดนอยางเปนธรรม..แตการใชสทธตามรฐธรรมนญของจาเลย..และบรวารตองไมกอความเดอดรอนเสยหาย หรอสรางความราคาญแกบคคลอ�น อนเปนการละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอ�น ตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มาตรา 28 วรรคหน�ง เมอขอเทจจรงรบฟงไดตามทวนจฉยขางตนวา..อนเปนการรวมกนจงใจละเมดตอโจทก อกท %งการกระทาเหลาน %ลวนแลวแตไมชอบดวยกฎหมาย และละเมดสทธเสรภาพของบคคลอนท %งส %น..” ดงน %นแนวทางการตอส เรยกรองชาวบานและแนวทางการวนจฉยของผพพากษา ในแตละคดยงมความแตกตางในกระบวนการพจารณา แตสงสาคญของการพจารณาวนจฉยจาเปนตองพจารณาดวยขอกฎหมายทเครงครดหรอไม ซงจากแนวคาวนจฉยของท %ง 3 กรณขางตน มไดนาหลกแหงขอกฎหมายมาปรบใชถนดนก โดยทมงไปทกระบวนการในขอเทจจรงทมตอสภาพปญหาของพ %นท ประกอบกบแนวทางของนโยบายรฐในขณะน %นตอสภาพปญหา และผกดวยอานาจ และสทธ ในการอางองมมากนอยขนาดไหน ตอการเรยกรอง จนนามาสแนวทางการพจารณา ซงทาใหเหนไดวาแนวทางการเรยกรองของคดแดงท 1837/2545 น %นยงไมเกดแนวทางทเขมแขงตอการเรยกรองตอรฐ ทาใหไมเกดเงอนไขในทางนโยบายทสามารถนามาใชอางองทมความสาคญและคณคาแกการพจารณาวนจฉยของศาล สวนกรณคดแดงท 329/2553 ทศาลมองวากระบวนการในเรยกรองจาเปนตองอยบนพ %นฐานแหงสทธทควรจะเปน และสทธน %นตองไมไปกระทบสทธผ อน และไมอาจอางขบวนการเรยกรองในรปชมชนไดเสนอไป ท %งหมดน %คอภาพคาวนจฉยของศาลทไดอธบายผานคาพพากษาวาขบวนการเรยกรองของชาวบาน สามารถใชอางองเรยกรองตอรฐไดอยางไรบาง และรปแบบควรเปนเชนไร ท %งหมดน %ชาวบานตองนาไปคบคดวากระบวนการตอสอยางไรเหมาะสมหรอสมควร เพอใหแนวทางการตอส เรยกรองตอภาครฐสามารถนามาแกไขใหเกดรปธรรมทชดเจนได และอาจจะตองทบทวนกระบวนการนาเสนอรายละเอยดของขอมลขอเทจจรงทดกวาหรอมากข %นในกระบวนการพจารณาของศาล

129

2.2) คดพพาทท�เรยกรองสทธในท�ดนซ�งอยอาศยและทากนมากอนการประกาศเขตพ +นท�รฐ ปญหาพพาททางคดทถกกลาวอางวา ชมชนมววฒนาการในการกอรางสรางตวอยางยาวนานหรอนานกวากฎหมายปาไมหรอทดน ถกนามาตอสหรอนาเสนอในช %นกระบวนพจารณาในศาล ถงแมทศนคต จะถกทาใหเชอวาไมอาจอางมตแหงสทธน %นข %นกลาวอางโตแยงสทธแหงรฐกตาม แตในแนวทางการตอสทางกฎหมายไมอาจมชองทางใหเลอกใชมากนก ในหลายคด จงจาตองนาเสนอมตประวตศาสตรของชมชนเพอเปนขอตอรองทางกฎหมายกบแนวทางการพจารณาในศาล และผกโยงเขาดวยกบสทธ ในทางธรรมชาตทกฎหมายไมอาจรดลอนได ในชวงสมยกอนรฐธรรมนญ 2540 ราษฎรชาวบานไมมโอกาสไดอางสทธในรฐธรรมนญ ใน

กระบวนการตอสในช %นศาล เปนเพราะราษฎรไมทราบวาสามารถอางสทธหรอใชสทธในรฐธรรมนญได แมแตผมความร มการศกษา อาจารยหรอนกวชาการตางๆ ในอดต มกไมหยบยกสทธทางรฐธรรมนญข +นกลาวอางหรอใชตอสมากนก ท +งๆท�สทธพ +นฐานทางธรรมชาตจะมรบรองอยแลว แมจะถกบญญตไวไมมากนกกตาม อยางสทธในการเลอกถ�นท�อยในราชอาณาจกร อยางเสรภาพบรบรณ และไมถกจากดเสรภาพ เวนแตเพอความปลอดภยของประเทศ เศรษฐกจแหงชาต สวสดภาพของประชาชน หรอเพอรกษาความสมพนธในครอบครว และตองกระทาโดยบทบญญตแหงกฎหมายเทาน %น47 ซ�งเม�อพจารณาถงบทบญญตของรฐธรรมนญในสทธในการเลอกถ�นฐานแลว กดอาจจะยงไมชดเจนมากนกกบมตในเชงการเลอกถ�นฐานท�ชอบธรรม กบการตความแหงสทธในกรรมสทธSของรฐ ท�ไมอาจถายโอนไปยงราษฎรแบบอตโนมต ท %งๆทบทบญญตในรฐธรรมนญบญญตไววาเสรภาพอยางบรบรณ ความหมายนาจะหมายความถงการกระทาใดของบคคลทจะเลอกหรอไมเลอกโดยตวตนของบคคลน %นในการกระทาน %นๆ โดยไมถกบงคบหรอจากด แมจะมขอยกเวนในบทบญญตบางแตกยงไมดเปนการทาลายหลกสทธในความเปนมนษย ดงน+นในอดตจงพอจะเหนไดวาชมชนตางๆมกจะมการเคล�อนยาย เพ�ม หรอขยายอยตลอดเวลา อาจจะเพราะปจจยของประชากรท�เพ�มจานวนมากข +น หรอปจจยการผลตท�ไมตอบสนองตอวฒนธรรมของแตละชมชนชาตพนธตางๆ สทธท�ถกรบรองเหลาน +ยงไมถกถายทอดเพ�อนาสการตอสเรยกรองในอดตมากนก จงทาใหเขาใจวาการจะรบรองสทธและใชสทธน %นตองกระทาโดยชดแจงและเฉพาะอยาง จงไมถกนามาอธบายกบกระบวนการพจารณาในศาล

47

รฐธรรมนญ ปพ.ศ.2492 มาตรา 41 ถอวาเปนรฐธรรมนญฉบบตนๆท�บญญตสทธมากข�นกวาเดม ,รฐธรรมนญ ปพ.ศ.2511 มาตรา 39 เปน

รฐธรรมนญอกฉบบท�นาสทธของราษฎรจากรฐธรรมนญ ฉบบ 2492 มาบญญตไว และเปนการบญญตท�สอดคลองกบหลกปรญญาสากลวา

ดวยสทธมนษยชน

130

ดงน %นสทธทางธรรมชาตทวาน % จงไมไดถกนามาใช ในแนวทางการพจารณาคดในศาลทยงคงใหการรบรองเฉพาะสทธทถกตองตามกฎหมาย แตพ %นฐานสทธทางธรรมชาตเหลาน %น ในประเทศไทยไดเคยถกขยายความในรฐธรรมนญใหมากข %น โดยเรมปรากฎชดเจนมากข %นในรฐธรรมนญ 2540 ทมการตอสเรยกรองในประเดนเรองทดนทากนชวงสมย ทศวรรษ 2530 เปนตนมา ปรากฎการณในการตอสและนาเสนอบญญตในรฐธรรมนญ สงผลกระเทอนตอหนวยงานภาครฐหลายๆหนวยงานทตองปรบขบวนทพเพอตอบรบกบกระแสการเรยกรองในสทธดงกลาวตามรฐธรรมนญ และหนงในน %นกหนไมพนในหนวยงานของกระบวนการยตธรรม ทตองทาความเขาใจและศกษาในประเดนขอกฎหมาย สทธ และพ %นฐานปญหาขอพพาท แมในชวงตนของทศวรรษท 2540 จะมปญหาและอปสรรคบางในการทาความเขาใจและใหความรตอประเดนสทธ(สทธมนษยชน/สทธตามรฐธรรมนญ) แตเมอเวลาผานไปความรความเขาใจในประเดนดานสทธถกทาใหเขาใจ และรบรถงสทธแหงตนมากข %น จนถกนามาเปนหลกพ %นฐานในการตอสและเรยกรองตอภาครฐ และรวมท %งกระบวนการยตธรรมดวย

การตอสในลกษณะแสดงตวตนวา พ %นทพพาทน %นเปนของชมชนหรอชมชนอาศยต %งถนฐานมาอยางยาวนาน อยางคดแมสะเรยง48 ทตอสวากรยาในการกระทาน %น เปนการกระทาตามวถชวตของมนษยกลมชาตพนธตน และพ %นทบรเวณน %นยงเปนชมชนของกลมชาตพนธตนทอาศยอยกนมาชานานตกทอดมาจากบรรพบรษ หรอแมแตคดทองผาภม คดหลมสก คดตรง ทราษฎรแสดงตนวาอยมากอนการประกาศเขตปาไม และถกการยอมรบจากหนวยงานในพ %นทน %น ถงสภาพความเปนจรง แตการยอมรบในขอเทจจรงถงท�มาของ

แหลงชมชนน+น กไมไดหมายความวาสทธน +นจะไมถกละเมดจากหนวยงานรฐ อาจจะเนองดวยวถการผลตของแตละชมชนเหลาน %น ไมสอดคลองกบวถการปฎบตหนาทของหนวยงานรฐ ตองดวยเงอนไขขอบงคบของหนวยงานในพ %นทน %นๆ และแนวทางการตอสแสดงตนถงถนฐานชมชนยงถกนามาพจารณาทแตกตางกนไป ไมไดหมายความวาจะถกปกปองคมครอง ซงในแนวทางการตอสของแตละกรณตองอธบายกระบวนการและแนวทางของตนใหปรากฎชดเจนของกรณตนเอง เพอทาความเขาใจในสภาพปญหาทแทจรง หาไมอาจทาใหตองตกเปนผกอผลกระทบข %นรนแรงในสภาพปญหาน %น เพราะดวยวามตเชงสงคมทมการถายทอดอยเสมอวาชมชนทอาศยอยในพ %นททางธรรมชาตปาเขา ยอมเปนผสงผลกระทบหรอทาลายทรพยากรธรรมชาตโดยตรง อยางกรณคดแดงท 60/2548 ทถกพจารณาและวนจฉยถงเหตแหงความรนแรงในขอเทจจรงวา

“..จาเลยใหการรบสารภาพวารวมกบพวกอก 7 คนบกรกแผวถางปาบรเวณท�เกดเหตมาไมต�ากวา 10 วน..ยดมด 1 เลม และไฟแชก 2 อน ..พยานใชเคร�องตรวจจบพกด..ปรากฎวาอย

48

คดศาลจงหวดแมสะเรยง แดงท� 60/2548 และศาลอทธรณภาค 5 แดงท� 2004/2548

131

ในเขตปาสงวนแหงชาต ถกบกรกแผวถางไป 500 ไร คดเปนคาเสยหายของรฐประมาณ 7,500,000 บาท ..พพากษาจาคก 3 ป ลดโทษใหคงจาคก 2 ป”

แนวทางการตอสในกรณน %ไมอาจอธบายเหตผลแหงพฤตการณแหงคดได และอยางทกลาวมาแลววาอคตของสงคมทมองชมชนในพ %นทปาไมมสวนกระทาใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตได ซงพฤตการณแหงคดน %ดแลวทาใหสงคมอาจมองวานาจะสงผลกระทบอยางรนแรงตอทรพยากรธรรมชาต เนองจากจานวนปรมาณเน %อททอาจถกทาลายมถง 500 ไร แมพฤตการณในคาฟองจะระบกลมบคคลทอาจรวมในการกระทาความผดดวยถง 7 คน แตไมสามารถระบตวตนทชดเจนไดกตาม และเครองมอหรออปกรณในการประกอบความผดจะมเพยง มด 1 เลม ไฟแชก 2 อน แตเครองมอเหลาน %อาจสนนษฐานถงผลของความรนแรงได จงนามาสการลงโทษทตองจองจาในทนท และไมอาจอางหรอรบฟงไดถงมตเชงวฒนธรรมการผลตของกลมตนได และแมแตปจจยทางอายของจาเลยในคดน %จะมอายมากสกเพยงใด กยงไมอาจเปนเหตบรรเทาโทษได ซงในคดน %เอง ศาลอทธรณภาค 5 ไดใหคาวนจฉยไววา

“..เม�อพเคราะหความหนกเบาแหงขอหาและพฤตการณแลว เหนวา แมขอหาท�จาเลยกระทาผดจะไมรายแรง แตกมผลกระทบตอทรพยากรชาตและส�งแวดลอมอนเปนตนน3าลาธารของประเทศชาตโดยสวนรวม ยอมเปนภยรายแรงตอสงคมสมควรลงโทษใหเขดหลาบ และไมเปนเย�ยงอยางแกบคคลอ�น และท�จาเลยอทธรณวา จาเลยเปนหญงสงอายไดรบการลงโทษสถานเบาหรอรอการลงโทษเหนวาเหตสงอายและความออนแอทางเพศไมใชเหตบรรเทาโทษและเหตท�อนควรปราณตามกฎหมาย ปจจบนผไมสจรตจะอาศยเหตสงอายและความออนแอทางเพศเปนชองทางกอเหตได สวนเหตยากจนและการไรการศกษาท�จาเลยอางกเปนเหตสวนตวของจาเลย ไมเปนเหตท�ศาลอทธรณภาค 5 จะปราณโทษได ท�ศาลช3นตนใชดลพนจกาหนดโทษและไมรอการลงโทษใหจาเลยน3น ศาลอทธรณภาค 5 เหนเหมาะสมแกพฤตการณแหงคดแลว .”

แนวทางการตอสในการดารงถนฐาน เพอคดคานตออานาจกฎหมายปาไมน %น ยงมบางชมชนสามารถหยบยกประเดนเหลาน %นข %นกลาวอางไดอยางนาสนใจ และเปนประเดนใหศาลตองนามาพจารณาอธบายประกอบในการวนจฉยในคาพพากษา ความเปนชมชนทมมาแตเดมกบวถแหงการผลตยงสามารถอางองเพอใหศาลวนจฉยถงวถแหงสทธทางธรรมชาตไดอยางคดทองผาภม49 ทแสดงใหเหนไดและถกการยอมรบจนถกนามาเปนขอบนทกตกลงรวมกนระหวางชมชนกบหนวยงานทองทผดแล ในปรมาณการใชประโยชนในทดนปาไมทมจานวนถง 5,400 ไร ทาใหเกดความชอบธรรมในทางนโยบายและกฎเกณฑขอบงคบ “..ราษฎรท�

49

คดแดงท� 230/2552 ซ�งเปนกลมชาตพนธเหมอนกบคดแมสะเรยง

132

ไดรบการผอนผนตามมตครม...ยอมแสดงใหเหนวาการท�จาเลยไดทากนในท�ดนแปลงท�เกดเหตอยางตอเน�อง จนไดรบการผอนผนจากเจาหนาท�ปาไมสามารถทากนในพ นท�ปาไมตอไปได จาเลยยอมมสทธโดยชอบในการครอบครองใชประโยชนในท�ดนพ นท�เกดเหต ซ�งเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายและมตคณะรฐมนตรดงกลาว ท�มงหมายใหเฉพาะผครอบครองเดมท�ทาประโยชนอยางตอเน�อง กอนประกาศเปนเขตปาสงวนแหงชาตหรออทยานแหงชาตสามารถทาประโยชนหรออยอาศยตอไปไดโดยท�ทางราชการจะไมจบกมดาเนนคด .. และวถในการผลตของกลมชาตพนธกะเหรยงของคดทองผาภม จะมวถแบบหมนเวยนตามแนวทางในการตอสไว กหาไดทาใหเปนพฤตการณถงความรนแรงตอทรพยากรธรรมชาตไม และความตางในมตแหงการพจารณาถงวถแหงการผลตดวยอปกรณการผลตทไมแตกตางกน กไมใชเหตผลเสมอไปถงการกระทาในผลรายแรงอยางน %น เหตผลทคดทองผาภมไดวนจฉยไว “..การท�พยานโจทกยดของกลางประกอบดวยมดดายหญา คราดและมพราอยางละ 1 เลม โดยอางวาเปนทรพยท�ใชในการกระทาผดน3น เหนวาทรพยดงกลาวบคคลท�วไปสามารถมไวในครอบครองเพ�อประโยชนใชสอย เม�อพยานโจทกไมเหนวาจาเลยใชมดของกลางในการตดตนไมแลว ลาพงของกลางท3งสามรายการไมอาจสนนษฐานใหเปนผลรายแกจาเลยวา จาเลยใชมดในการตดตนไมในเขตปาสงวน..” ทศนคตในประเดนเกยวกบทรพยากรธรรมชาตน %น ผวจยเหนวาเปนประเดนทออนไหวอยางมาก และอยททศนคตของบคคลเปนสาคญตอการมองเรองทรพยากรในเชงอนรกษ และหากผพจารณาคดทมทศนคตวาชมชนทอาศยอยในปาไมนาจะสงผลกระทบตอทรพยากรมากกวาการอนรกษ กอาจจะมองวาวถการผลตในพ %นทปา สงผลกระทบตอระบบนเวศในทรพยากร อยทวาพฤตการณน %นถกทาใหเชอแบบใด อยางเชนคดแมสะเรยง กบคดทองผาภม คดหน�งถกทาใหเหนภาพแบบเชงทาลายลางทรพยากรอยางรนแรงมาก แตอกกรณหน�งเพยงถกนาเสนอภาพแบบวถผลตแบบปกตโดยท�วไป ท +งๆท� รปแบบในความเปนจรงในวถผลตของสองกรณซ�งปนกะเหร�ยงไมแตกตางกนมากนก ตองมท %งการตดฟนตนไมบาง เผาไร50 ตามชวงเวลาการผลต และวถการผลตไมอาจปฎเสธหรอหลกเลยง ในการตดฟนตนไมในพ %นททาการเกษตรได ดงน %นความเขาใจของผพจารณาคดตอวถการผลต และทศนคตทดตอวถการผลตของชาวบานทไมไดสงผลตอสภาพพ %นทปาไม กจะสงผลตอการพพากษาพจารณาคด

ในคดทองผาภมยงมคาวนจฉยทแสดงหรอสงวนไวซงการตดฟนในเชงทาลายสภาพปาไมเหมอนกน แตโจทกยงไมสามารถอธบายถงสภาพของความรนแรงของการตดฟนตนไมและยงไมสามารถบงบอกถงพฤตกรรมอนเกดจากการกระทาของจาเลย ศาลจงไมวนจฉยใหตามคาฟอง แตในคดแมสะเรยงถกนาเสนอใน

50

ป� นแกว:2539 หนา 79

133

กระบวนการพจารณาถงภาพของการทาลายในจานวน 500 ไร หากจะพจารณาและศกษาตอลงไปวา เหตใดจานวนปรมาณในเน %อท ถงไดมมากนกกบบคคลผกระทาการน %น แมจะถกระบวามจานวนดวยกน 7 คน กบจานวนเน %อทขนาดน %น คดแบบถวเฉลยตามคาวนจฉยของศาล นาจะอยทคนละประมาณ 71 ไรเศษ ซงโดยสภาพของความเปนจรงทผวจยไมอาจสบรในพฤตการณของบคคลอก 6 คนทถกระบมาในคาฟองไดวามความตองการพ %นททาการผลตในจานวนเน %อทเพยงใด และมงผลตเพอการพาณชยหรอเพอการยงชพในครวเรอน แตจานวนปรมาณของพ %นทในการผลตขนาด 71 ไรเศษน % หากเปนจาเลยในคดซงเปนผสงอาย การทาการผลตในพ %นทขนาดน %นาจะมกาลงไมพอทนในภาคการผลตของฤดกาลแน และนาสนใจในประเดนวาพ %นทการผลตของท %งสองกรณเปนพ %นทตามกฎหมายปาไม สภาพโดยรวมคอพ %นทปา ทตองมความลาดชนของพ %นทเขา และชาวบานท %งสองกรณเปนกะเหรยง สวนใหญทาการผลตแบบพ %นทไร ปรมาณในการครอบครองประมาณ 10 ไร (คดทองผาภม) ดงน %นการนาเสนอขอเทจจรงในภาพทเกดการทาลายถงจานวนมากๆของพ %นท โดยทไมอาจพจารณาในขอพสจนถงการรวมกนของบคคลหรอขบวนการ ทจะทาใหเหนวาเกดจากการทาลายของบคคลกลมตนทตนตองรบผดแบบกลมบคคลผกระทาผด นาจะไมสอดคลองตอหลกการคนหาขอเทจจรงขอกฎหมาย หากพฤตการณกลมบคคลท %ง 7 คนไมมความเกยวของตอกนเลย การนาเสนอคดในความเสยหายของพ %นทในจานวน 500 ไร นาจะไมตรงกบหลกสทธในรฐธรรมนญ51 วาดวยการพจารณาคดตองเปนธรรม ซงการนาเสนอคดถงสภาพความเสยหายของพ %นทกบบคคลผกระทาการน %น ตองเปนบคคลคนเดยวกนและพฤตกรรมปรากฎทราบมาโดยตลอดจงนาจะฟงไดความตามคาฟอง แตพฤตการณแหงคดแมสะเรยงยงเทาความไปไมถงพฤตการณเชนน %น คดน %นาสนใจในมตแหงการพจารณาและความเขาใจในสภาพปญหาของทองทและสภาพเหตการณแวดลอมของชวงเวลาขณะน %น(อาจจะมกลมขบวนการบกรกและทาลายอยางรนแรงหรอไม เพราะเปนพ %นทใกลเคยงสาละวน ผ วจย) และนคอตวอยางของคาวนจฉยในคาพพากษา ทสะทอนภาพมายาคตแหงการทาลายหรอวถชวตชมชนทแตกตางกนไป แตจะดวยวถชวตวฒนธรรมตางๆของชมชนจะถกนาเสนอถายทอดอยางไรกตาม กคงตองยอมรบกบกตกาทางสงคมทรฐสรางข %นมาใหเปนบรรทดฐานแกสงคม โดยสงคมตองรบกตกาเหลาน %น และอกหลายคด/กรณ ทแสดงตวตนตอสในภาพแหงสงคมชมชน ยงไมพอแกการถกนามายอมรบหรอสรางบรรทดฐานแกสงคมใหมคณคามากกวาหรอมากข %นจากกฎเกณฑแหงรฐทสรางเพอบงคบแกสงคมโดยรวมได

ตวอยางคาพพากษาท�ทาการศกษาของผวจย มกมคาวนจฉยท�ไมแตกตางกนมากนก และท�ไมแตกตางกนเลยกในประเดนเร�องกฎเกณฑท�ถกกาหนดพ +นท�อนรกษในพ +นท�ตางๆ ท�ถกกาหนดมาแลว ตองดาเนนการตอไปตามกฎเกณฑท�ระบไวเชนน+น ขออางท�ถกนาเสนอถงสภาพแหงชมชน

51

รฐธรรมนญฉบบป 2540 มาตรา 241,243

134

อนเกาแก ไมสามารถลบลางขอกาหนดแหงกฎเกณฑท�กาหนดไวเชนน+นได และอกตวอยางหนงของทางภาคใตทถกนาเสนอจากราษฎรชาวบานวา ชมชนของตนมการกอต %งมาเปนรอยป กยงไมอาจสนคลอนกตกาขอบงคบแหงรฐได ศาลจงหวดตรง52ซงไดวนจฉยไวในคาพพากษาวา

“..บานเกาะมกเปนพ3นท�เกาะซ�งเปนสวนหน�งของ ต.เกาะลบงท�มชาวบานอยอาศยมาเปนเวลานาน ปรากฏจากขอเทจจรงจาก..พยานจาเลยซ�งเปนชาวบานมตาแหนงเปนผสอนศาสนาอสลามและตดสนความใหแกชาวบานท�อยอาศยบนเกาะน3มาต3งแตเกดวาชมชนบานเกาะมกเปนชมชนเกาแกเกดข นมาแลวเปนเวลานบรอยป ชาวบานสวนใหญมอาชพประมงและทาสวน สอดคลองกบขอเทจจรงท�ไดความจาก..พยานโจทก.. ..และไมแนชดวาจาเลยไดรอยกอนท�จะเขาไปครอบครองทาประโยชนวาท�เกดเหตอยในเขตอทยานหรอเขตปาสงวนแหงขาตหรอไม..กรณจงตองยกประโยชนแหงความสงสยใหแกจาเลยตามป.วอาญา มาตรา 227 วรรคสอง อยางไรกตามเม�อปจจบนท�เกดเหตไดถกประกาศใหเปนเขตปาสงวนและเปนเขตอทยานแหงชาตแลว จงเหนสมควรใหจาเลยและบรวารออกจากท�เกดเหตไวกอน สาหรบไมของกลางเปนไมหวงหามจงใหรบ พพากษายกฟอง..”

เหมอนมความโชคดในความโชคราย โชคดทวาน %นคอ ถกระบและยอมรบฟงวาชมชนมการกอต %งมาต %งแตอดตกาล ยอมรบในความเปนตวตนบคคลในชมชนน %น วามอยจรงและเปนบคคลในชมชนน %น และไมถกตดสนลงโทษแหงผลของการกระทาน %นๆของบคคลในชมชน แตในความโชครายกบไมถกยอมรบในถนฐานแหงตนทมเหนอกฎเกณฑแหงรฐ โดยตองปฎบตตามในเงอนไขกฎหมายแหงรฐทบญญตข %น คดน %หากจะพจารณากนใหดแลว จะเหนภาพความขดแยงกนระหวางกฎเกณฑทางกฎหมายแหงรฐกบกฎเกณฑทางธรรมชาตของมนษย ความไมลงรอยกนของกฎเกณฑทางธรรมชาตท�มนษยสรางข +นดวยการรวมกลมกนกอสรางชมชนตามวถวฒนธรรมของเผาพนธ กบขอกาหนดกฎเกณฑแหงพ +นท�อนรกษ ดวยคาอธบายและวนจฉยถงการกระทาของบคคลใดๆทไดกระทาลงไปในพ %นทแหงตนน %น ตนไดรหรอไมวาพ %นทแหงน %น ณ ปจจบน หรอกอนกาลมชมชน เปนพ %นทกาหนดแหงใดของรฐ ในคาอธบายอาจจะถกใหความหมายไดวา ไมวาการกาเนดเกดการของชมชนมมาอยางไร ยอมตองยอมรบรแหงสทธของรฐเชนน %น การทไมอาจรบรหรอรบทราบไดถงสทธแหงรฐน %น จงนามาซงประโยชนแหงชาวบานผมอาจรขอกาหนดกฎเกณฑแหงน %น และเมอรบทราบแลว กฎเกณฑทางธรรมชาตเชนน %น ยอมตองยอมรบกฎเกณฑแหงรฐในทนท และนคอคาพพากษาของคดชาวบานตรง

52

คดแดงท� 3551/2551 ศาลจงหวดตรง

135

ประเดนในการยอมรบตวตนบคคลในชมชน วามอยจรงและเปนบคคลในชมชน ประเดนน %ราษฎรชาวบานผแสดงตนในแหลงถนฐานชมชน ยอมไมอาจปฎเสธถงผลจากการกระทาของตนในประเดนแหงคดความ เนองดวยประเดนแหงคดความฟองรอง รฐจาเปนตองบรรยายตวตนบคคลจากผลแหงการกระทา วาชอบดวยเงอนไขขอบงคบทางกฎหมายหรอไม และตวตนในการตอสในทางคดยอมตองยอมรบในการเปนตวตนบคคลในการกระทาเชนน %น เพอประโยชนในการอธบายวถแหงการกระทาน %นตามวฒนธรรมชมชนแหงตน จากการศกษาจะเหนวาหลายๆกรณมการยอมรบในตวตนของตนเองในคดน %นอยางชดเจน เพยงแตโตแยงในประเดนแหงขอกลาวหาในการกระทาในขอกฎหมาย ประเดนจงเหนไดในหลายๆคดทศกษาไววา “ยอมรบวาเปนการกระทาของตน ในพ %นทของตน พ %นทของชมชน” คาวนจฉยในประเดนน %จงวนจฉยเพยงประเดนวา การกระทาดงกลาวผดตามเงอนไขขอบงคบทางกฎหมายอยางไรหรอไม การกระทาเหลาน %นสรางผลกระทบหรอความรนแรงอยางไร มากนอยเพยงใด การกระทาน %นเกดจากวถโดยปกตหรอไมอยางไร ความหมายในประเดนท %งหมดเหลาน % ถกกาหนดโดยภาษากฎหมายวา “เจตนา” คอมเจตนาอยางไรในการกระทา เจตนาบรสทธR หรอไม และในคาวนจฉยของคาพพากษามกจะพจารณาแหงคณคาของเจตนา เพราะเปนตวบงบอกถงการกระทา การกระทาใดจะเปนความผด มความผด และตองไดรบโทษหรอไม ตองดทเจตนา ตามแนวทางการพจารณาในคดอาญา

หลายๆคดททาการศกษาจะมคาวนจฉยวา จาเลยไมมเจตนา การกระทาน %นไมมเจตนา(ดรายละเอยดในแผนผงคาพพากษา) จงอาจไดรบการละเวนโทษบางยกเวนโทษบาง แลวแตกรณ ดงน %นคาวนจฉยในคาพพากษาจงยงไมมมตแหงเหตผลในประเดนแหงธรรมชาตตามวถปฎบตหรอวถโดยปกตของบคคลชมชน ทปฎบตไปตามวถแหงตนของตน ทมคณคาทเหนอกวากฎเกณฑทางกฎหมายทรฐสรางข %น แตยงคงคาแหงกฎหมายหรอกรอบแหงคาในกฎหมายทจาเปนตองระบหรอบรรยายไวดวยขอกฎหมายอยเสมอ ซงการบรรยายคาพพากษาเชนน %นยอมถกตองในหลกกฎหมาย แตมตแหงกฎหมายกยงคงมองในผลแหงการกระทาของชาวบานเปนเพยงผ ไมปฎบตตามกฎหมายทบญญตอยเชนเดม หาไดมความหมายหรอตความหมายทมากข %นดวยคณคาแหงการกระทาในวถแหงตนตามหลกธรรมชาต เพอทจะโยงใหเหนในขอบกพรองของกฎหมาย ทสมควรจะปรบปรงใหเหมาะสมหรอสอดคลองกบสงคมแตละทองถนเชนไร (แผวถางไปสการพฒนากฎหมาย) ดงน %นจงจาเปนอยางยงทผ วจยเหนวา กระบวนการยตธรรมเองกนาจะมหนาทหรอมสวนชวยใหเกดการพฒนาทางกฎหมายใหมความสมบรณและเหมาะสมมากข %น เพอใชแกสงคมทเปนธรรม หาใชมหนาทเปนผบญญตกฎหมายเสยเองไม แตเปนผอธบายความบกพรองแหงกฎหมายน %น เนองดวยศาลเองตองมสวนเปนผปกปองคมครองสทธแหงมนษยดวยเชนกน มใชมหนาทเพยงปฎบตตามตวอกษรในกระดาษ โดยการนาคาวนจฉยของ

136

ศาลสงมาเปนหลกในการวางคาวนจฉยในคดของตน หาไดมการคดคนหาขอกฎหมายทเปนธรรมเพอสรางหลกความเปนธรรมตอไปในอนาคตไม

2. ผลสบเน�องจากการรบสารภาพ ในกระบวนการพจารณาของศาล เมอมการรบสารภาพไมวาจะในช %นจบกม สอบสวน อยการ หรอช %นศาล จะไมมการกลาวถงพ %นฐานของขอมลขอเทจจรง หลายๆคดทมการรบสารภาพ ศาลมกจะมคาพพากษาทไมตองบรรยายสถานะในขอมลขอเทจจรงมากนกและวนจฉยตดสนไดเลย อยางเชน คดแดง 1188/2549 “..จาเลยใหการรบสารภาพ เปนประโยชนแกการพจารณา มเหตบรรเทาโทษ ลดโทษใหก�งหน�ง ตาม ป.อาญา ม.78 คงจาคก 1 ป และปรบ 15,000 บาท..” ซงโดยสวนใหญในคดแบบน %ทมการรบสารภาพ โอกาสทจะไดรบการลดโทษจะมโอกาสเปนไปไดมาก ทาใหชาวบานทไมตองการความยงยากในการตองเดนทางมาศาล และคาใชจายในการตอสทางคดอกเปนจานวนมาก จงจายอมรบตามขอกฎหมาย แมอาจจะเปนพ %นททตกทอดมาจากบรรพบรษหรอไมกตาม กหาจาตองมสทธทดกวาตามกฎหมายไม “..พ3นท�เกดเหตไดมการบกรกมากอนแลว พฤตการณการกระทาผดของจาเลยไมรายแรงนก..” แตสทธในการบรรเทาโทษ จะตองมการกลาวอางในสทธอนน %นใหปรากฎตอศาล เพอใหศาลมเหตแหงการบรรเทาโทษ ซงกเปนรปแบบในกระบวนการยตธรรม ทจาเปนตองใหเหตผลตอศาลเพอใหศาลไดมคาอธบายในเหตบรรเทาโทษน %น ซงเปนประโยชนแกจาเลย แตอาจจะถกต %งคาถามวาสมควรหรอไม หากพ %นทพพาทมผ ทาประโยชนและมการตกทอดจากบรรพบรษ และหากตองมความจาเปนในการตองรบสารภาพในทางกฎหมายแลว และตองมาบรรยายในเหตความดความชอบหรอการกระทาความด เหตแหงความจาเปนในวถชวตและครอบครว และคายนยนทจะประพฤตตนใหเปนพลเมองทดตอสงคม เพอขอการบรรเทาโทษในประเดนพพาทในทดนปาไมทเปนถนฐานแหงตนเชนน % เหมาะสมตอประเดนปญหาหรอไม หรอเหนสมควรทผพจารณาควรจะใชเหตผลแหงการบรรเทาโทษแกจาเลยเอง เฉพาะในประเดนพพาททดนปาไม ซงเงอนไขในเหตผลแหงการบรรยายเหตบรรเทาโทษ สวนใหญมกใชในกรณความผดในทางอาญา ซงในคดความผดในทางอาญาอาจจะถกมองวาเปนอาชญากรรม ทกระทาตอสงคมมงรายตอสทธของบคคลอนสมควรทตองประพฤตปฎบตตนเสยใหมใหเขากบสงคมตอไป และจะตองรบผดชอบตอสงคมโดยบาเพญประโยชนแกสงคมเพอชดใชในเหตแหงการกระทาน %น

137

แตไมวากระบวนการทางกฎหมายจะมการตอสทางคดหรอไมกตาม แตนนไมใชเครองยนยนในสทธทอาจจะไดรบจากการใชประโยชนในทดนพพาท ซงบางกรณมการยกฟอง และยงสามารถใชประโยชนในทดนไดอย หรออาจไมสามารถกลบเขาไปใชประโยชนในทดนดงกลาวไดเลย หรอกรณมการลงโทษ แตสามารถยงใชประโยชนในทดนตอไปได จะดวยยงด %อแพงตอไปหรอคาพพากษาไมไดบงคบใหออกจากพ %นท สงเหลาน %กหามนคงในชวตไม หากยงไมมนโยบายในแนวทางการแกไขจากภาครฐ/รฐบาล ซงในประเดนปญหาตางๆเหลาน % หากกระบวนการจากรฐเขามาดาเนนการแกไขปญหา ไมวาจะในชวงเวลาใดกอาจชวยคลายปมจากผลกระทบในปญหาลงไดบาง ดงใหปรากฎอยบางในอกหลายๆกรณมแนวทางในการแกไขปญหาไดดพอควร แมในทางคดความจะมการยอมรบในความผดตอกฎหมายปาไม แตสามารถมชวตทมนคงกวาแตกอน อยางคดเชยงใหม53 ซงในกระบวนการยตธรรมมการรบรกนวาพ %นทเกดเหตในปญหาน % มการบงคบใชกฎหมายปาไมกบชาวบานทมาอาศยอยเปนจานวนมาก หลายชาตพนธ และมการดาเนนคดไปแลวหลายคร %ง แตในความเปนชมชนทกอต %งมาพอสมควรจากการอพยพโยกยายกนตามๆกนมาจนเปนชมชนทมขนาดใหญ หลายหมบาน กระบวนการทางกฎหมายไมสามารถจดการจดระเบยบไดอกแลว ไมสรางประโยชนเลยหากนากฎหมายปาไมมาใชกบชมชนทมนคงหนาแนน การรบรในวถปฎบตทดแกการสรางความเปนธรรมทดกวาการจดการดวยกฎหมายปาไม จงถกนามาใชกบพ %นทบรเวณน % ดวยนโยบายขออนญาตใชพ %นทจากปาไม ดวยเงอนไขในการพฒนาชมชนทเขมแขง ถงแมในกระบวนการยตธรรมไมลดทอนขอบงคบทางกฎหมายลงได ยงคงใหศกดRศรแหงกฎหมายทมนษยตองพงปฎบตตามกฎหมาย กรณน %ถกยอมรบในการเขามาอาศยของกลมชาตพนธตางๆ ทมาภายหลงมการประกาศเขตปาสงวนแหงชาตแลว ในความเปนชมชนจงไมอาจอางอานาจหรอสทธทชมชนทอาศยอยทากนและกอต %งเปนเวลานานเหนอกวากฎหมายปาไมได ซงในความเปนจรงของกรณน %ทไมอาจอพยพชาวบานท %งหมดใหออกจากพ %นทได ดวยเหตทมประชากรเปนจานวนมากทอาศยอยในพ %นทปาแหงน % ดงน %นกระบวนการแกไขปญหาทดทสดคอนานโยบายและแนวทางแกไขปญหาทชดเจนมงคง อยางผอนปรนในการอนญาตใหทากนในพ %นทดวยการยอมรบการต %งถนฐานแหงชมชนน %น เพอมใหเกดเหตการณสนธกาลงเขาจบกมชาวบานในกรณน % ในตอนเชาตรอกตอไป ถอเปนกระบวนการแกไขปญหาทดในลาดบหนงทสามารถนาไปใชกบพ %นทอนได โดยไมตองนาขอกฎหมายมาบงคบใชกบพ %นทเพอเพมปญหาการเกลยดชงกนตอไป ซงในประเดนของปญหาในคดน %(แดงท 1442-1447/2551) สภาพพ %นทของชมชนโดยสภาพพ %นทแทบจะไมมสภาพหรอหลงเหลอของสภาพความเปนปา กลาวคอสวนหนงเปนทต %งของชมชน และอกสวนหนงเปนพ %นททาการเกษตรของบคคลในชมชนชาตพนธในชมชนเดยวกนบางและเปนของชาตพนธชมชนใกลเคยงบาง 53

ศาลจงหวดเชยงใหม คดแดง 1442-1447/2551

138

และบางสวนเปนของคนเมองในพ %นราบ ทชาวบานในชมชนพ %นทพพาททาไดเพยงรบจางในพ %นทเกษตรตางๆเหลาน %น ซงโดยสภาพของพ %นทในคดน %ถกรบรจากหนวยงานภาครฐหลายฝายวา สภาพโดยรวมไมหลงเหลอในสภาพของความเปนปา ทมตนไมข %นอยหนาแนหรอมไมเศรษฐกจ แมจะไมมเอกสารหลกฐานตามกฎหมายทดนทแสดงถงสทธในกรรมสทธR แตความเปนปาในกฎหมายปาไม54 กยงคงถกนามาใชจดการกบชมชนทอยและอาศยในพ %นททไมมเอกสารสทธR

แตความหมายของคาวา “ปา”น %นนาจะมความหมายเพยงใด ทเหมาะสมกบสภาพในความเปนจรงและจาเปนของสงคม ประเดนน %คณะกรรมการกฤษฎกาเคยใหความเหนในคาวนจฉยไววา “ท�ดนน นยงมไดม

บคคลไดมาตามกฎหมายท�ดน และมไมหวงหามหรอของปาข นอยในท�ดน”55 ผวจยเองเหนวาคาวาปา หรอการใหความหมายของคาๆน % นาจะมขอบเขตเพยงใด หรออยางไรทชดเจน และนบจากอดตถงปจจบนคาๆน % ถกนามาเปนทวพากษวจารณกนอยเนองๆ ดวยทวาความหมายของผ ทมหนาทและอานาจในการบญญตใหความหมายน %น ใหความหมายไวกวางพอควร หรอบางคนอาจมองวาไรขอบทจะมองดวยสายตา(ผวจย) เพราะหากทดนใดในราชอาณาจกรน % ทยงไมมการรบรองดวยเอกสารตามกฎหมายทดนหรอกฎหมายอนทบญญตไว ยอมตกอยในความหมายหรอคานยามของคาวา “ปา”ไปโดยทนทหรออตโนมต แมจะมการครอบครองกนมาเชนไรกตาม แตผวจยเหนวาการใหความหมายของคาวา “ปา”ของคณะกรรมการกฤษฎกาทยกมาน % นาจะมความหมายทแคบลงอยางเหนไดชด คอตองมองคประกอบของไมหรอของปาดวย จงจะครบองคประกอบของความหมายของคาวาปา ตามความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกา แตการใหความหมายเชนน %ของคณะกรรมการกฤษฎกาน %น เพยงหมายถงอยในความคมครองและมสภาพบงคบตามพระราชบญญตปาไมเทาน %น และหนวยงานปาไมเทาน %นเปนผ มอานาจใชกฎหมายฉบบน %นในการจดการ เปนการแบงแยกอานาจตามกฎหมายของหนวยงานของรฐตางๆ หาไดรวมถงกฎหมายฉบบอนทจะมสภาพบงคบในกรณคาวา”ปา”ไม อยางเชนพระราชบญญตวาดวยการหวงหามทดนรกรางวางเปลาอนเปนสาธารณสมบตของแผนดน พ.ศ.2478 ทอาจจะมการประกาศหวงกนไว แตหากพ %นทมสภาพเปนปาตามความหมายของ พ.ร.บ.ปาไม พ.ศ.2484 มาตรา 4(1)ดวย กจะมความผดตอกฎหมายปาไมน %นดวย คอในความหมายของรฐแลว ถงแมพ %นทอาจจะไมถกสงวนกนพ %นทไว กยงคงถกใหความหมายวาเปนพ %นทแหงรฐ ทราษฎรตองไดรบการอนญาตรบรองโดยกฎหมายจงจะถอวามกรรมสทธRตามกฎหมายทดน56 แตขอถกเถยงสวนใหญจะอยในประเดนทความเปนปา ทสาธารณะทไมสามารถอนญาตหรอรบรองในสทธทมเหนอรฐได จงทาใหไมถกรบรองสทธใหตามกฎหมายทดน 54

พระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 55

คณะกรรมการกฤษฎกา(ท�ประชมใหญกรรมการรางกฎหมาย) เร�องเสรจท� 294/2534

56 ประมวลกฎหมายท�ดน มาตรา 2 “ท�ดนซ� งมไดตกเปนกรรมสทธ9 ของบคคลหน�งบคคลใด ใหถอวาเปนของรฐ”

139

ดงน %นการครอบครองทดนสาธารณะอยางปา จงตองถกควบคมดวยกฎหมายปาไมหลายๆฉบบทมการบญญตไวในพ %นทน %นๆ และไมอาจอนญาตหรอรบรองในสทธอนมมาตามธรรมชาตของมนษย ถงแมในความเปนจรงทราษฎรไมอาจโตแยงความหมายในพ %นทแหงรฐได แตดวยความเปนธรรมแลวรฐกควรรบรองการต %งถนฐานของชมชนทมนคงและถกยอมรบโดยกฎหมาย

3. กฎหมายส�งแวดลอมกบการตดสนพจารณาวถชวตชมชนในพ +นท�ปา ความเสยหายของสภาพปาไมมกมาพรอมกบการดาเนนคดอาญา ไมวาจะถกเรยกใหชดใชคาเสยหายแบบหลกวชาการทมการคดคนกนมาดวยรายละเอยดทแจกแจงถง สภาพดน น %า อากาศ แรธาตตางๆท %งในดนบนดนใตดน และผลกระทบของฤดกาล นามาแจกยอยรายละเอยดตางๆมากมาย ตามแตละพ %นท เน %อท และการกระทาของจาเลย แตคาถามของการนารายละเอยดตางๆเหลาน %นมาดาเนนคดกบภาคเกษตรกรรมอยางชาวบาน เหมาะสมแทจรงหรอไม แมภาครฐจะอธบายวาการนาหลกการคดคานวณน %นมาใชในการดาเนนคดเฉพาะกบกลมผ ทาลายทรพยากรทางธรรมชาตของรฐเทาน %น หาไดหมายถงภาคเกษตรกรรมโดยทวไปไม (หมายถงเฉพาะพ %นทปาไมเทาน %น) แตอยางทกลาวไวแลว พ %นทพพาทในพ %นทปาน %น ขอถกเถยงถงสภาพแหงสทธทรฐควรจะรบรองแหงสทธน %นหรอไม แตกลบถกหนวยงานอยางกระทรวงทรพยฯรกคบเขาดาเนนคดอยางไมลดละ ดวยเงอนไขภาคเกษตรทอาศยอยในพ %นทปาคอผทาลายทรพยากร อาจจะเปนการตดวงจรชวตภาคเกษตรในพ %นทปา หรอเพอวตถประสงคแหงการควบคมคมครองพ %นทปาของตน(รฐ) โดยมไดมงหวงเพอสงเสรมใหเกดการอนรกษรวมกนของพ %นทปา ความขดแยงระหวางหนวยงานอนรกษกบชาวบานยงหาบทสรปทลงตวไมได ดวยเงอนไขของแตละฝายยดโยงกบขอบงคบกฎเกณฑของตนเปนสาคญ

พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมฯ 2535 มงเนนในวตถประสงคเพอเกดการมสวนรวมของภาคประชาชน ภาคธรกจเอกชนตางๆ ใหมสวนรวมสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมเปนประการสาคญ และโดยเน %อหาสาระหลกของกฎหมายฉบบน %มไดมงเนนเพอดาเนนการทางกฎหมายกบภาคเกษตรกรรม แตประเดนทกระทรวงทรพยฯนาบทบญญตแหงกฎหมายฉบบน %มาใชกบชมชนทอาศยอยในพ %นทปา ดวยขอหาวากระทาการใดอนมชอบดวยกฎหมาย อนเปนการทาลายทาใหสญหายเสยหาย แกทรพยากรธรรมชาตของรฐ หรอเปนสาธารณสมบตของแผนดน มหนาทตองรบผดชอบ..57 ซงในความผดของกฎหมายขอหาน % มองคประกอบทสาคญคอ

1) ผ ใด

57

มาตรา 97 พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพส�งแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2535

140

2) กระทาการหรองดเวนกระทาการใด 3) อนมชอบดวยกฎหมาย 4) เปนการทาลาย ทาใหสญหาย หรอเสยหายแกทรพยากรธรรมชาต 5) ของรฐ หรอเปนสาธารณสมบตของแผนดน 6) มหนาทตองรบผดชอบ ตามมลคาท %งหมดของทรพยากรทถกทาลายน %นๆ

ประเดนพจารณาประเดนแรกและเปนประเดนหลกทนาสนใจคอทรพยากรน %นตองเปนของรฐหรอสาธารณสมบตของแผนดน หมายความวาอานาจแหงรฐกบทรพยากร รฐเปนผ มอานาจจดการดแลรกษาดวยหนวยงานรฐตางๆ หรอมสวนรวมในการจดการหรอไม และอานาจแหงสทธในทรพยากรของประชาชนมหรอไม ประชาชนมสทธครอบครองใชประโยชนหรอไม ประเดนพจารณาตอมาคอการกระทาน %นเปนการกระทาทผดตอกฎหมายบญญตไว หรออาจจะรวมถงไมมบญญตไวในกฎหมายกได อยางเชน การครอบครองทปาน %นไมมกฎหมายบญญตรบรองไว และพจารณาในองคประกอบของการกระทาหรอสงทกระทาน %นสงผลทาใหเกดการทาลาย ทาใหสญหาย หรอเสยหาย สดทายคอใคร ใครในทน %ผ วจยเขาใจวานาจะหมายรวมถงหนวยงานรฐบางหนวยงานทไมมอานาจหรอดแลในการครอบครองทรพยากรน %นดวย เมอพจารณาในองคประกอบดงกลาวแลวจงมาพจารณาในหนาทแหงการรบผดชดใชในการกระทาน %น

ในการนาบทบญญตของมาตราน %มาใชกบราษฎรชาวบานทอาศยอยในพ %นทปา ทยงไมมเอกสารสทธR ดวยวถการผลตเชงวฒนธรรมของกลมตน ถกต %งเปนประเดนวาทาลายทรพยากรของรฐ ดวยทวาพ %นทพพาทน %น ตองเปนทสาธารณะของรฐ จะเปนประเภท ปากด หรอทสาธารณะอนใดกด แตกระทรวงทรพยฯดแลเฉพาะพ %นทปาเปนสาคญ ผวจยขอนาเสนอประเดนเฉพาะพ %นทปาเทาน %นตามทมการใชกฎหมายฉบบน %ฟองรองราษฎรชาวบาน เนองจากพ %นทสาธารณะอนๆ ยงไมเหนมหนวยงานใดนาบทบญญตน %ไปฟองรองราษฎรชาวบานทอาศยอยในพ %นทสาธารณะประโยชนอน และแผวถางทาการผลตจนถกดาเนนคดดวยกฎหมายสงแวดลอม

การพจารณาในทางกฎหมาย ชาวบานทถกดาเนนคดตางๆ แทบจะหมดโอกาสในการปฎเสธพ %นทแหงรฐเหลาน %น เนองดวยในประเดนสบเนองจากการถกดาเนนคดอาญา และไดมการกลาวอางถงทมาของสภาพพ %นทรฐตามกฎหมายตางๆ ในการดาเนนคดเกยวกบสงแวดลอมซงเปนคดสวนแพง จงตองฟงขอเทจจรงในคดอาญามาประกอบในการพจารณา

แตเมอไมอาจโตแยงถงสภาพแหงกฎหมายทกาหนดพ %นทได จงนาองคประกอบถดไปมาพจารณาเพอตอส ดวยวาการกระทาน %นเปนการกระทาโดยชอบหรอไม ประเดนน %ชาวบานราษฎรอยอาศยในพ %นทปาสวน

141

ใหญตอส ดวยการอางสทธอนชอบธรรมตามหลกสทธในรฐธรรมนญ58 ข %นโตแยงขอกฎหมายสงแวดลอม วาราษฎรชาวบานมสทธอนชอบธรรมเหลาน %น และยงเปนสทธตามธรรมชาตทมนษยพงรวมกลมกอต %งเปนชมชนได และสามารถกาหนดวถวฒนธรรมของตน ถอเปนหลกสทธมนษยชนทรฐมอาจลวงละเมดได การกระทาใดดวยวถวฒนธรรมของตนเพอสบทอดหรอดารงคงอยของวถชวตยอมกระทาไดภายใตวถตามธรรมชาต และระบบนเวศ วถการผลตเชงเกษตรชาวบานจงไมเขาขอสนนษฐานของกฎหมายสงแวดลอม วาเปนการทาลาย และสทธแหงการครอบครองพ %นท แมจะไมมกฎหมายรองรบแตวถทางวฒนธรรมทสงสมกนตอๆมากอนทจะมการกาหนดพ %นทพพาทเปนพ %นทสาธารณะประเภทปา ยอมไมอาจทาลายวถวฒนธรรมของชมชนทมกอนลงได หรอทาลายวถวฒนธรรมใหตองลมสลาย ซงจะเปนการทาลายหลกสทธในรฐธรรมนญและสทธมนษยชน ทประเทศไทยไดใหการยอมรบรอง59 ซงการกระทาตามวถวฒนธรรมแหงตนน %นแมจะไมมกฎหมายรบรองโดยเฉพาะแตกหาไดมกฎหมายอนใด ทตาช %นกวารฐธรรมนญบญญตถงสทธแหงการทาลายวถวฒนธรรม วถชมชนได การกระทาภายใตวถแหงวฒนธรรมของชมชนตนจงไมถอเปนการกระทาทมชอบดวยกฎหมายตามมาตรา 97

เมอชมชนอาศยสทธแหงการต %งชมชนโดยธรรมชาตของวถมนษย ในการเลอกถนฐานตามวถแหงตน ทขอบงคบทางกฎหมายปาไมไมอาจทาลายความเปนชมชน ประกอบกบนโยบายรฐบาลหลายรฐบาลยงมแนวนโยบายพสจนสทธRในการครอบครองทาประโยชนในพ %นทตางๆ โดยยดหลกการผอนปรน(คาของรฐบาล) ดงน %นวถการผลตทางการเกษตรตามวฒนธรรมของชมชนในพ %นททากนเดมของตน จงไมอาจถกพจารณาใหเปนการทาลายทรพยากรดวยการผลตทางการเกษตรได

ประเดนเหลาน %คอการพสจนของชาวบานในขอโตแยงทางกฎหมายสงแวดลอม วาสทธอนชอบธรรมน %น ชาวบานในพ %นทปามหรอไม หรอควรมหรอไม การพจารณาในประเดนขอกฎหมายกตองพจารณาใหไดวา การกระทาอนชอบธรรมตามหลกในสทธทางรฐธรรมนญ กบการครอบครองใชประโยชนทยงไมมกฎหมาย

58

สทธอนชอบธรรมตามหลกสทธท�บญญตไวต�งแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 27,46,56,79,84 และสทธ

เหลาน�นยงไดรบการรบรองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 อกดวย ในมาตรา 27,66,67,85 ดงน�นสทธในชมชนหรอวถชมชนน�น รฐไมอาจลวงละเมดไดตามรฐธรรมนญ 2550 มาตรา 81(2) 59

ปฎญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ท�ประชมใหญสมชชาสหประชาชาตใหการรบรองตามขอมตท� 217 A(III)เม�อวนท� 10 ธนวาคม 2491

ไทยออกเสยงสนบสนน กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) ไทยเขาเปนภาคโดยภาคยานวต เม�อวนท� 29 ตลาคม 2539 และม

ผลบงคบใชกบไทย เม�อวนท� 29 มกราคม 2540 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (ICESCR) ไทยเขาเปนภาคเม�อวนท� 5 กนยายน 2542 และมผลใช

บงคบเม�อวนท� 5 ธนวาคม 2542

142

รบรอง ควรจะพจารณา”ในการมชอบดวยกฎหมาย”ตามมาตรา 97 อยางไรจงจะสรางความเปนธรรม นนหมายถงชมชนทอยในพ %นทปาหลายๆชมชนตองประสบกบเงอนไขทางกฎหมายเชนน %อก และผวจยคงไมตองอธบายถง ใคร ในกฎหมาย เนองจากเปนทประจกษชดแจงแลว

ประเดนผ ทาละเมดตอรฐตองมหนาทตองชดใชในความเสยหายในทรพยากรน %นตอรฐท %งหมด ดวยความเปนจรง วถการผลตแบบเกษตรหนงฤดกาล จะไดผลตอบแทนเปนเงนจากการผลตทอาจจะไมสามารถคานวณคาตอบทตายตวไดตลอดทกฤดกาลผลต แลวแตบางพ %นทอาจจะสามารถคานวณปรมาณผลตอบแทนโดยเฉลยตอคร %งตอปได แลวแตพ %นททาการผลตอยางพ %นทภาคใตเปนพ %นทผลตยางพารา ซงอาจจะมจานวนพ %นทตอครวเรอนอยในเฉลยหลายสบไร ซงตางจากพ %นทภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคเหนอ ทมจานวนพ %นทโดยเฉลยไมมากเทา แตการคานวนคาเฉลยในความเสยหายทถกฟองรองดาเนนคดตอศาล กจะมความตางกนออกไปดวย เชนพ %นทภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคเหนอ อาจจะถกคานวนคาเสยหายในการฟองรองอยในหลกจานวนหลกหมนถงเรอนแสนบาท ซงตางจากพ %นทภาคใตทถกคานวนความเสยหายในหลกหลายแสนบาทไปจนถงหลกลานบาท และไมวาการคดคานวณในการฟองรองตอชาวบานในพ %นทภาคใด ดวยความเปนจรงยงไมมราษฎรชาวบานภาคใดเลย ทสามารถนาเงนมาชดใชคาเสยหายตอรฐตามกฎหมายสงแวดลอมไดครบจานวนตามคาพพากษาสกคดเดยว เพราะการผลตในภาคเกษตรกรรมยงไมอาจตอบสนองตอความจรงทแทจรงของเกษตรกรทสามารถชาระหน %ในการคดคานวณของภาครฐตามกฎหมายได

แตในการดาเนนคดสงแวดลอมกบชาวบานเทาทผานมาหลายๆกรณหลายๆพ %นท พบวาชาวบานไมไดเขาไปใชสทธตอสในกระบวนการยตธรรมทางศาล ท %งในภาคใตซงมหลายกรณ/คดและภาคเหนอ หรออกหลายกรณทไมปรากฎใหรบรรบทราบ หากไมเกดการรวมกลมตอสเรยกรองตอภาครฐ อยางทปรากฎในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทาใหจานวนตวเลขยอดหน %ทไดจากคาพพากษาของศาล ไมสามารถคานวณประมาณเปนตวเงน ณ ปจจบนได และยอดตวเลขทแทจรงทสามารถดาเนนการบงคบคดในหน %ตามคาพพากษาไดมากนอยเพยงใด กเปอรเซนตในจานวนยอดหน %ตามคาพพากษา แตจานวนตวเลขของหน %ทชาวบานถกฟองรองดาเนนคดสงแวดลอมท คปท.เคยรวบรวมไวมประมาณหลกลานบาท ซงในจานวนน %ชาวบานผถกฟองรองคดไมสามารถชาระหน %ตามคาพพากษาน %ไดเลย อาจจะทาใหเกดการวเคราะหตอไปวา แทจรงแลวจดประสงคในการดาเนนคดสงแวดลอมของกระทรวงทรพยฯน %นตองการสงใดในพ %นทพพาท หรอตองการการชดใชทสมควรตอทรพยากรทถกทาลาย จงเปนคาถามทตองหาคาตอบทชดเจนกนตอไป

143

4. นโยบายภาครฐและการเรยกรองขององคกรดานสทธ 4.1 นโยบายภาครฐกบแนวคาวนจฉย นอกจากขบวนการขบเคลอนของภาคประชาชนจะสงผลตอชองทางหรอแนวทางนโยบายในการแกไขปญหาทภาครฐจะตองดาเนนการแลว และยงสามารถนาเงอนไขในแนวทางเหลาน %นนามาใชในกระบวนการยตธรรมทางศาลไดดวย เพอเปนการบงบอกถงทมาแหงสภาพของปญหาตางๆ และกระบวนการของการแกไขปญหาของภาครฐ ทาใหไมอาจหลกเลยงแนวทางนโยบายตางๆเหลาน %นไป ทจะไมนามาพจารณาในกระบวนการยตธรรมของศาล ซงหลายๆคดไดนานโยบายของรฐบาลมาสนบสนนในแนวทางการตอสของภาคประชาชนจนถงปจจบน อยางเชน มตคณะรฐมนตร ในวนท 30 มถนายน 2541 60 ทนามตคณะรฐมนตรดงกลาวมาเปนสวนประกอบในกระบวนการแกไขปญหาในระบบพ %นท เชนกรณทมการศกษาไวในพ %นทหลมสก ทองผาภม ซงหนวยงานปาไมไดนาแนวทางนโยบายดงกลาวมาดาเนนการในชมชนดวยการตรวจสอบสทธ 60

เหนชอบหลการ มาตรการและแนวทางการแกไขปญหาท�ดนในพ�นท�ปาไม และใหดาเนนการตอไปได ตามมตคณะกรรมการนโยบายปาไม

แหงชาต มตคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต คร� งท� 3/2541 เม�อวนท� 10 มถนายน 2541 เร�องการแกไขปญหาท�ดนในพ�นท�ปาไม

ขอ 2.3 ใหกรมปาไมประสานกบหนวยงานท�เก�ยวของ ตรวจสอบพสจนการครอบครองท�ดนราษฎร โดยใชภาพถายทางอากาศของกรมแผน

ท�ทหาร(หากไมมใหใชภาพถายดาวเทยม)ซ� งถายภาพพ�นท�น�นไวเปนคร� งแรกหลงวนสงวนหวงหามเปนพ�นท�ปาไมตามกฎหมายคร� งแรก ตรวจสอบรองรอยการทาประโยชนตอเน�องมากอนวนสงวนหวงหามเปนพ�นท�ปาไมตามกฎหมายคร� งแรก และตองพจารณารวมกบหลกฐานอ�น ซ� งแสดงวาไดมการครอบครองทาประโยชนตอเน�องมากอนวนสงวนหวงหามน�นๆ ขอ 2.4 กรณผลการตรวจพสจน พบวา ราษฎรอยอาศยมากอน ใหกรมปาไมจดทาขอบเขตบรเวณท�อยอาศย/ทากนใหชดเจน หามขยายพ�นท�

เพ�มเตมโดยเดดขาด และดาเนนการตามกฎหมายเพ�อใหราษฎรอยอาศย/ทากน ตามความจาเปนเพ�อการครองชพ แตถาเปนพ�นท�ลอแหลมคกคามตอระบบนเวศ พ�นท�ท�มผลกระทบตอประสทธภาพในการคมครองดแลพ�นท�ปาอนรกษตามกฎหมายและคณะรฐมนตรใหพจารณาดาเนนการชวยเหลอราษฎรตามความเหมาะสมเพ�อใหหาท�อยอาศย/ทากนแหงใหม หรอดาเนนการเคล�อนยายราษฎรออกมากจากบรเวณน�นไปอยอาศย/ทากน ในพ�นท�ท�เหมาะสมโดยในพ�นท�รองรบใหมการสนบสนนดานสาธารณปโภค การพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพท�งในและนอกภาคเกษตรกรรมรวมท�งพจารณารบรองสทธในท�ดนตามระเบ�ยบกฎหมายท�ก�ยวของ พ�นท�ท�ราษฎรไดเคล�อนยายออกไปทาการปลกฟ� นฟสภาพตอไป ขอ 2.5 กรณผลการตรวจสอบพสจนพบวา ราษฎรอยอาศย/ทากนหลงวนประกาศสงวนหวงหามเปนพ�นท�ปาไมตามกฎหมายคร� งแรก ให

กรมปาไมพจารณาดาเนนการดงน� (1) ใหเคล�อนยายราษฎรออกจากพ�นท�ปาอนรกษน�น แลวทาการปลกปาเพ�อฟ� นฟสภาพแวดลอม การเคล�อนยายราษฎรออก

จากพ�นท�ใหเตรยมแผนการรองรบในพ�นท�ท�เหมาะสม โดยสนบสนนดานสาธารณปโภค การพฒนาคณภาพชวต และสงเสรมอาชพท�งในและนอกภาคเกษตรกรรม รวมท�งการพจารณารบรองสทธในท�ดนตามระเบยบกฎหมายท�เก�ยวของ

(2) หากยงไมสามารถเคล�อนยายราษฎรออกจากพ�นท�ไดทนท ใหดาเนนการควบคมขอบเขตพ�นท�มใหขยายเพ�มเตมโดยเดดขาด และในระหวางรอการเคล�อนยายใหจดระเบยบท�อยอาศย/ทากนใหเพยงพอกบการดารงชพ

144

การทาประโยชนในพ %นท นอกจากยอมรบหรอรบฟงสทธการทาประโยชนในพ %นทแลว ยงยอมรบกระบวนการกาหนดขอบเขตของพ %นทปาไมหรอพ %นทอนรกษตางๆ ทยงมความคาดเคลอนในแนวเขตและในการกาหนดเขตพ %นททากนทยงไมชดเจน ซงประเดนเหลาน % ทาใหกระบวนการพจารณาของศาลยอมรบและรบทราบถงกระบวนการกาหนดพ %นทปาไมตางๆน %น กระทบสทธในการครอบครองของชมชนชาวบาน จงไมอาจทจะวนจฉยพพากษาไดวาชาวบาน(เจตนา)บกรกพ %นทรฐ อยางในคาพพากษาคดกรณหลมสก และทองผาภม แตความเหนของผพพากษาในศาลอนๆ อาจมการอธบายในแงมมของมตคณะรฐมนตรทแตกตางหรอเพมเตมออกไปอกวา การครอบครองพ %นทรฐไมอาจกระทาได แตเงอนไขตามมตคณะรฐมนตรเปนเพยงการผอนปรนการดาเนนคดไวชวคราวเทาน %น หาไดทาใหพนความผดไปไดไม และไมทาใหเปนการยอมรบในสทธของราษฎรทมเหนอสทธแหงรฐไม61 จดประสงคของการนาแนวทางเงอนไขในมตคณะรฐมนตร (30 ม.ย.2541) มาใชในการกระบวนการทางศาล ซงหลายฝายในภาคประชาชนอาจจะมความเหนวา มตครม.ดงกลาวน %น ยงไมมความสมบรณเพยงพอตอแนวทางการแกไขปญหาทดนอยางยงยน ซงมตดงกลาวน %น ในชวงของคดกาฬสนธน %น ไมถกนามาใชในกระบวนการตอศาล และยงโตแยงในมตดงกลาวดวย ทเปนการเพกถอนเงอนไขขอตกลงของชาวบานตอรฐบาล ตามมตคณะรฐมนตรวนท 17,22, และ 29 เมษายน 2540 ทใหมการรบรองสทธอยางมนคง หากมการพสจนไดวาอยมากอนการประกาศเขตปาอนรกษ และข %นตอนในการดาเนนการพสจนสทธใหมการยตการอพยพราษฎรไวกอน และอนญาตใหเขาไปทากนในพ %นทกอนไดชวคราว ทาใหกรณคดกาฬสทธ ชาวบานดาเนนการตามเงอนไขนโยบายของรฐบาลในชวงน %น แตเมอสถานการณทางการเมองเปลยน ทาใหมการเพกถอนมตครม. มาใชมตครม. 30 ม.ย.2541 ทาใหการดาเนนการตามเงอนไขดงกลาวกบกลายเปนการไมปฎบตตามกฎหมาย แตคาวนจฉยของศาลไดนาเจตนารมณของชาวบานตอการปฎบตตามแนวนโยบายรฐบาลในขณะน %นมาเปนสวนประกอบในการวนจฉย อาจจะสรปไดวากระบวนการตอสเรยกรองจากภาคประชาชนจนนามาสมตคณะรฐมนตรฉบบตางๆ สามารถนามาเปนเคร�องมอในการตอสในทางการเมองและในกระบวนยตธรรมไดพอสมควร จากการท�นามาใชประกอบในการพจารณาของศาลหลายๆคด ท +งท�อยและไมอยในเครอขายปฎรปท�ดนแหงประเทศไทย

61

คดศาลอทธรณ ภาค 6 หมายเลขแดงท� 84/2550 (หลมสก)

145

4.2 การเรยกรองขององคกรดานสทธกบแนวการวนจฉย แมคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต จะเพงแตงต %งในป 2542 แตดวยอานาจหนาทสวนหนงตองตรวจสอบการกระทาของรฐทเปนการละเมดหลกสทธมนษยชหรอสทธตามรฐธรรมนญ ตอราษฎร ทาใหขบวนการตรวจสอบการใชอานาจหนาทตางๆของรฐ หนวยงานของรฐ เสมอนเปนองคกรพทกษ สทธของประชาชนทมาเตมเตมใหภาคประชาชนในการตรวจสอบทไมอาจเขาถงขอมลแหงรฐ หนวยงานตางๆของรฐได ความเขมแขงในขอมลจากการตรวจสอบการกระทาของหนวยงานรฐ เจาหนาทของรฐตางๆ ถกนาเสนอในมตเชงการกระทาทละเมดตอหลกสทธมนษยชน และสทธในรฐธรรมนญทบญญตรบรองสทธของประชาชนไว แมเงอนไขกตกากฎระเบยบตางๆของหนวยงานน %น จะมการบญญตใหอานาจกระทาไวกเปนการกระทาทจะละเลยหลกแหงสทธมนษยชนและสทธในรฐธรรมนญไดไม ดงน %นในรายงานการตรวจสอบของคณะกรรมการสทธมนษยชน สามารถนามารบฟงในแนวทางการพจารณาของศาล62 แมเหตผลแหงการตรวจสอบอาจจะไมทาใหสงผลสะเทอนในระบบบรหารราชการของหนวยงานรฐ แตสามารถเปนสวนหนงในการตรวจสอบการกระทาของรฐทไมปฎบตใหสอดคลองกบเจตนารมณตามรฐธรรมนญ และอาจจะเปนการสงเสรมใหเกดกระบวนการคมครองสทธมนษยชนและสทธตามรฐธรรมนญทเขมแขงมากข %นตอไป ในกระบวนการยตธรรม และถอวาเปนชองทางแหงการใชพ %นทขององคกรอสระเพอหวงสรางความสมดลแหงการบรหารสทธ

62

คดศาลจงหวดหลมสก คดศาลจงหวดเชยงใหม คดศาลจงหวดภเขยว จากคาพพากษาท�ทาการวจยคร� งน�

146

บทท� 5

บทสรปและขอเสนอแนะ บทน %จะสรปภาพรวมการถอดบทเรยนคาวนจฉยพพากษา ในประเดนกลกการสาคญทผ พพากษาใชในการวนจฉยพจารณาคดความทดนปาไม อนประกอบไปดวยหลกการทสาคญ 3 ประการ คอหลกสทธมนษยชนและสทธตามรฐธรรมนญ หลกแหงขอบงคบทางกฎหมาย และหลกในความรบผดและสารภาพ ในสวนสดทายของบทจะเปนขอเสนอแนะตอองคกรยตธรรมและผทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม

1. หลกแหงสทธมนษยชนและสทธตามรฐธรรมนญ หลกแหงสทธน %น หลายฝายถกเถยงถงสภาพแหงสทธน %น ควรมคาอธบายเพยงใด สภาพทวาน %นจาเปนตองผกโยงเขาดวยกบบทบญญตทางกฎหมายหรอไม ซงในทางแนวคดฝายผศกษากฎหมายน %น ใหความหมายของคาอธบายทตองมกฎหมายบญญตรบรองไว จงจะมผลใชอานาจในสทธน %นๆโดยชอบ หมายถงอานาจแหงการแสดงความเปนผ มสทธ แตดวยประเดนปญหาในเรองทดนปาไมน %น ผพจารณา63โดยสวนใหญคานงถงสภาพทางกฎหมายท�ตองมบญญตรบรองใหไวเสมอ จงไมอาจปฏเสธไดวามมมองแนวคดในเบ +องตนของผพจารณา มกต +งอยในสมมตฐานเบ +องตนวาชาวบานอยอาศยอยในพ +นท�ปาไม ไมมอานาจแสดงสทธมเหนอรฐผบญญตกฎหมายได แตกมเหตผลบางประการทศาลอธบายในเรองอานาจแหงสทธน %นโดยใหเหตผลในการพจารณาวา “จาเลยเชอโดยสจรตวามสทธ หรอเชอวามสทธ”เปนตน แตความเชอเชนน %น ตองมเงอนไขทางนโยบายรฐใหการสนบสนนจงอาจจะนามารบฟงไดในทางพจารณาในบางคด ดงน+นประเดนในการพจารณาเร�องสทธของชาวบาน ไมวาจะเปนสทธในการใชประโยชน สทธในการครอบครอง หรอสทธในการจดการทรพยากร ยงไมถกยอมรบโดยองคกรยตธรรม หากสทธท�อางองน +นยงไมมการรบรองจากรฐ และทาใหไมมผลในทางกฎหมายท�จะใชอางองเพ�อแสดงสทธเหนอหนวยงานรฐ ถงแมจะมการบญญตไวในรฐธรรมนญกตาม ภาพรวมท %งหมดของแนวคาพพากษาทไดวจยมายงไมไดนาประเดนสทธในรฐธรรมนญหรอหลกสทธมนษยชนมาใชในการพจารณาทดกวาขอบญญตทางกฎหมายปาไมทดน ยงในคาพพากษาทมการยอมรบสารภาพดวยแลว ยงเปนสงทตอกย %าได

63

ผวจยหมายรวมถงกระบวนการยตธรรมท�งระบบ พนกงานเจาหนาท�ปาไม ตารวจ อยการ ศาล และทนายความ

147

เลยวา ไมมสทธ หรอไมมสทธทดกวาขอบญญตกฎหมายปาไมทดน จงไมจาตองรบฟงในการกลาวอางถงสทธน %น แตสทธในความหมายแหงธรรมชาตทมนษยทกคนจาตองม หรอสทธข %นพ %นฐาน(Fundamental Rights) หรอทอาจารย วรพจน ใชคาวา สทธแทๆ อนหมายถงสทธในการดารงคงอยแหงเผาพนธ สทธในการดารงชพ สทธในการประกอบอาชพ สทธในการมชวตอย เปนสทธทไมอาจจะพรากไปจากมนษยได ไมวาจะมเงอนไขหรอเหตผลใดอนคควรแกการทาลายสทธเหลาน % และสทธน %นจาตองผกโยงเขาดวยกบสทธในการใช ในการครอบครอง หรอในการจดการ และเมอไมอาจกระทาการลดรอนสทธโดยแทได รฐจงไมอาจสรางเงอนไขแหงการลดรอนสทธพ %นฐานเหลาน %นไดเชนกน การท�จะวนจฉยในประเดนทางกฎหมายจงไมอาจลดอานาจแหงสทธท�ราษฎรพงมโดยชอบตามธรรมชาตได และไมสมควรอยางย�งท�จะนาบทบญญตทางกฎหมายมาลดรอนสทธอนเกดจากธรรมชาตตามวถมนษย และการพจารณานากฎหมายมาใชจาตองพจารณาใหถงซงผลแหงการเรมตนของธรรมชาตดวย มใชน %นแลวกฎหมายอาจจะไมเปนธรรม ตามแนวพระบรมราโชวาททวา

"กฎหมายมใชตวความยตธรรม หากเปนแตเพยงบทบญญตหรอปจจยท�ตราไว เพ�อรกษาความยตธรรม ผใดกตามแมไมรกฎหมาย แตถาประพฤตปฏบตดวยความสจรตแลว ควรไดรบความคมครองจากกฎหมายเตมท� ตรงกนขามคนท�รจกกฎหมาย แตใชกฎหมายไปในทางทจรตควรตองถอวาทจรต และกฎหมายไมควรคมครองจนเกนเลยไป เพราะฉะน3นจงไมสมควรจะถอวา การรกษาความยตธรรมในแผนดนมวงกวางอยเพยงแคขอบเขตของกฎหมาย จาเปนตองขยายออกไปใหถงศลธรรมจรรยาตลอดจนเหต และผลความเปนจรงดวย"

“พระบรมราโชวาทแกผสอบไลไดตามหลกสตรของสานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา ณ อาคารใหมสวนอมพร วนท 29 ตลาคม 2527”

สทธในการใชประโยชน การครอบครองหรอการจดการน %น เราเขาใจตรงกนหรอไม ปญหาทถกนามาอธบายในความเขาใจเรองสทธน %น มกถกหยบหรอนามาอธบายในคนละมต โดยนกกฎหมายสวนใหญยงไมมความเขาใจในประเดนแหงสทธทางสงคมของชาวบานดพอ ไมเขาใจบรบทของชาวบานกบวถวฒนธรรมของชมชน ซงสทธน %นหาไดผกตดกบวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงไม อยางสทธการใชประโยชนจากพ %นทตาม

148

แนวคดแบบนเวศวทยาวฒนธรรม มกมความเชอวาตามวถประเพณในของกลมชาตพนธตน64 การทกฎหมายบญญตและกาหนดกฎเกณฑตางๆในการตองปฏบต ซงขอบงคบในการบญญตน %นเปนการกาหนดเพอมาจากดสทธโดยแทน %นเสยแลว ทาใหเกดความเขาใจทไมตรงกนระหวางรฐกบชาวบาน อาจารยวรพจน65บอกวาสทธโดยแทน %น โดยหลกการแลวตองมการกาหนดหลกเกณฑ เงอนไขและวธการ แตหลกเกณฑน %นหาใชเปนการกาหนดรองรบสทธน %นไม เพราะสทธน %นรฐธรรมนญบญญตรบรองอยแลว แตเปนการกาหนดหลกเกณฑถงระเบยบแหงการเรยกรองในสทธน %น ซงในการกระบวนการพจารณาของศาลและรวมท %งหนวยงานรฐน %น นาจะเขาใจในประเดนสทธทรฐธรรมนญบญญตรบรองไวตางจากชาวบาน โดยเนนการอธบายในกระบวนการของชาวบานในการโตแยงสทธทตององกบบรบททางกฎหมายของรฐทถกบญญตรบรองไวเทาน %น หรอบรบททเปนไปตามนโยบายแหงรฐชวงน %นๆ ทาใหการพจารณาคดท�นานโยบายแหงรฐมาประกอบการพจารณา อธบายและวนจฉยถงสภาพแหงสทธของชาวบานวามอยจรงและรบรองใหตามนโยบาย โดยท�ยงไมกลาพอท�จะอธบายถงสทธทางธรรมชาตท�มนษยทกคนพงมและสามารถใชได จงหยบยกรฐธรรมนญข +นใชเพ�อเปนการอธบายสภาพแหงสทธท�มเหนอกวาบทบญญตท�ระดบต�ากวาหรออธบายในสทธเชงซอน66ท�ไมอาจละเลยหรอเพกเฉยตอวฒนธรรมในสทธแบบน +ได และจะเปนววฒนาการในการแผวถางเพอนาไปสแนวทางในการปรบปรงกฎหมายใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรงในสงคม ซงองคกรตลาการถอเปนองคกรหนงในสามอานาจขององคกรการบรหารประเทศ และสงสาคญในการปฏบตหนาททจะตองปกปองคมครองสทธของประชาชนมใหถกลวงละเมดได หาใชเปนผ ทละเมดสทธประชาชนเสยเอง คาอธบายเรองสทธทถกระบไวในคาพพากษา สามารถสรปความโดยรวมไดคอ

1) สทธในการรวมกลมเรยกรอง 2) สทธตามวถวฒนธรรมและวถการผลต 3) สทธชมชน 4) สทธในกระบวนการยตธรรม

1) สทธในการรวมกลมเรยกรอง สทธในดานน %มกจะเปนผลทางเชงบวกมากกวา เนองดวยมอานาจตอรองกบภาครฐ หากมกาลงพอท

สามารถตอรองเงอนไขกบภาครฐได ไมวาจะระดบพ %นทอาเภอ จงหวด และสวนกลาง(รฐบาล) ผลทไดรบจาก

64

อานนท กาญจนพนธ 2543 หนา 54 65

วรพจน หนาท� 7 66

อานนท หนา 90

149

เงอนไขการตอรองสามารถนาเสนอในช %นกระบวนพจารณาสบพยานในศาลได หลายคดสงผลทางดานบวกทาใหเหนมตในสทธเชงลกทกระบวนการยตธรรมอาจไมมโอกาสรบร และเงอนไขแหงนโยบายพ %นฐานในแนวทางการแกไขปญหา กระบวนยตธรรมจงมโอกาสนามาพจารณาประกอบการพจารณาวนจฉย ทาใหสงผลดตอกระบวนการยตธรรมทมไดมงเนนตอการนาหลกกฎหมายมาบงคบกบแนวทางการพจารณาในเรองทดนอยางเครงครด และเปนการเปดพ %นทชองทางในกระบวนการพจารณาทสมควรนามตทางสงคมมาพจารณาควบคไปพรอมกบหลกกฎหมายได และโดยสวนมากคาวนจฉยของศาลนามาใชประกอบดวยกนหลายคร %ง แตนามาประกอบการพจารณาทเปนผลลบกมบางคด ซงมตในคาพพากษาดงกลาวน %น สะทอนประเดนการกอผลกระทบทเปนการสรางความวนวายในสงคมและไมยอมรบกตการทางสงคม เปนการฝาฝนตอกฎหมายของรฐอยางรนแรงเปนตน

2) สทธในวถวฒนธรรม,วถการผลต สทธในเชงวฒนธรรมกบแนวทางการวนจฉยของศาล ยงใหคณคาตอสทธในเชงน %อยมากพอสมควร ไม

วาจะเปนกรณทางภาคเหนอ อสาน หรอใต คณคาทางวฒนธรรมยงคงถกพจารณาสทธพ %นฐานทประชาชนชาวบานสามารถดารงคงอยไดและสามารถใชได เพยงแตตองอยในภายใตกรอบแหงการอนรกษเปนประการสาคญ ซงในผลแหงคาพพากษาไมมนยปรากฎใหเหนอยางชดเจนวา วถวฒนธรรมการผลตตางๆเปนสงทมงเนนเปนการทาลายทรพยากรอยางรนแรง ทจะสงผลกระทบตอระบบนเวศวทยา แตมคาพพากษาบางกรณวนจฉยวาผผลตกระทาการซงอาจจะสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต แตมไดบงบอกถงวธการผลตทจะสงผลกระทบในทรพยากรดงกลาว ซงวถการผลตของแตละชมชนมความแตกตางกนในพ %นทการผลต และจานวนพ %นทการผลตของแตละทองถนตางกนดวย หรออาจจะเปนเพราะดวยพ %นทการผลตตามคาพพากษามปรมาณเน %อทตอประเดนปญหาไมมากนก(ไมมากพอตอความรสกถงวถการทาลาย หากเปรยบเทยบกบกลมทนทใชพ %นทขนาดใหญในการผลต) จงยงไมเหนในผลกระทบของความรนแรง และการแสดงอปกรณในการผลตของชาวบานตอประเดนปญหา ยงไมอาจสอถงผลกระทบในความรนแรงทชดเจนเพยงพอ ซงเปนการผลตโดยปกตของชาวบาน ดงน %นคณคาในวฒนธรรมทองถนจงเปนสงสาคญทสมควรนาเสนอความรแกศาลเพอใหเหนมตเชงวฒนธรรมของทองถนน %นๆ เพอชวยใหการพจารณามมตมากข %น ในคาวนจฉยของคาพพากษา โดยประเดนน %ศาลจะเปดพ %นทเพอการรบรของแนวทางการตอสคดไดมากกวาประเดนในดานอนๆ

3) สทธชมชน มตสทธในดานน % ยงไมถกถายทอดออกมาจากคาวนจฉยทเดนชดนก อาจจะเนองดวยกระบวนการ

ตอสในทางศาล ท %งทนายความ อยการ ศาล ยงไมเหนมตทชดเจนของทองถนกบการจดการในทรพยากรเพอชมชนของตน หรออาจถกปดก %นระบบคดในแบบการจดการของชมชนทไมองรฐ หรอยอมรบอานาจแหงการ

150

จดการของรฐ จงไมอาจนาเสนอเพออธบายตอศาลในช %นพจารณาไดชดเจน กลาวคอหลายๆคดยงเปนกรณการกระทาทเปนแบบปจเจกในการกระทาความผดตอกฎหมาย(ประเดนการฟอง) หรอแนวทางการตอสเปนแบบการอธบายถงสภาพแหงกระทาของปจเจกมากกวาชมชน โดยทสวนใหญเชอวาไมอาจทดทานระบบสทธของรฐได จงไมสามารถหาคาอธบายทเหนอสทธแหงรฐข %นตอส และอาจยงเปนการตอกยาถงกฎหมายทตองมการบงคบอยางจรงจง หรอแมแตบางกรณจะมการนาเสนอในภาพชมชนทสามารถขบเคลอนไดดกวาระบบการจดการแบบรฐ67 แตเงอนไขในการวนจฉยอาจเหนวาชมชนยงไมอาจลดทอนอานาจแหงสทธของรฐทจะจดการดวยองคกรของรฐตามกฎหมายได ถาจะอธบายใหชดแลว สทธของชมชนสามารถใชจดการกบภาคเอกชนดวยกนเทาน %น หาไดมผลถงในระดบแทนทภาครฐไดไม ดงน %นหลายๆคาพพากษายงไมปรากฎสทธชมชนผานทางคาพพากษาทชดเจนมากนก

แมรฐธรรมนญจะบญญตไวในมาตรา 66 ,67 แตสทธในการปกปองทรพยากรทจะมผลกระทบตอชมชนจากโครงการตางๆ ซงในความเปนจรงโครงการภาคอตสาหกรรมตางๆทอาจสงผลกระทบน %น สวนใหญเปนโครงการในภาคธรกจของเอกชน โดยรฐหาไดมสวนรวมในการจดการบรหารโครงการตางๆแตอยางใดไม ทาใหสทธในการปกปองคมครองบารงรกษาของชมชน สามารถกระทาไดกบภาคธรกจเทาน %น และศาลปกครองยงใหคณคาแหงการรบรองสทธในการปกปองตามรฐธรรมนญ(กรณมาบตาพฒ)

หากเปนการใชสทธตามรฐธรรมนญในบทบญญตเดยวกน ในกรณรฐกาหนดพ %นทใดเปนพ %นทปาไม ทคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตรองตอศาลรฐธรรมนญ ในประเดนกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใช พ.ร.บ.อทยานแหงชาต กาหนดพ %นทอทยานทบซอนกบพ %นทจดการทรพยากรของชมชน ซง ณ ขณะน %ยงไมมคาวนจฉยปรากฎออกมาวาการกระทาของรฐเชนน %น เปนการกระทบการจดการปกปองคมครองของชมชนหรอไม หากกรณคาวนจฉยออกมาในแบบเดยวกบคาวนจฉยของศาลปกครองทชมชนสามารถใชบทบญญตตามรฐธรรมนญดงกลาวฟองรองรฐ ในการกระทาละเมดตอชมชนและสรางผลกระทบตอชมชน ตามมาตรา 67 วรรคสองแลว ผวจยเชอวาจะตองมการดาเนนการชมชนตางๆนาคดรองตอศาลปกครองหรอศาลรฐธรรมนญผานองคกรของรฐ อกหลายพ %นทแนนอน ดงน %นคาวนจฉยเชนน %ในแงอานาจแหงชมชนจะถกทาใหเขมแขงมากข %น สามารถตรวจสอบโครงการตางๆของรฐทอาจสงผลกระทบตอชมชนไดทกโครงการ และหากมองอกภาพหนงอาจจะไมเปนผลดตอรฐหากชมชนเขมแขงจนสามารถควบคมรฐไดใหปฎบตใหไปตามนโยบายของภาคประชาชนทแทจรง

4) สทธในกระบวนการยตธรรม

67

คดศาลจงหวดกาฬสนธ ,คดจงหวดนครราชสมา

151

สทธในการกระบวนการยตธรรมข %นตนทถกนามาวพากษวจารณาอยเนองๆ คอสทธในการไดรบแจงขอกลาวหาและความรความเขาใจในการใหปากคา(ท %งในช %นจบกมและช %นสอบสวน) ซงในหลายๆกรณชาวบานสวนใหญมกจะใหขอมลในการสอบสวนทอาจจะไมเขาใจในประเดนของการต %งคาถาม วาจดประสงคตองการอะไรจากคาตอบ อยางเชน

“..เพ�อกดดนรฐบาลใหจดสรรท�ทากนใหแกพวกจาเลยและประชาชนโดยเรว และเปนธรรมน3น..”68 “..พบจาเลยกาลงจดไฟเผาเศษก�งไม จงถายภาพไวโดยจาเลยไมรตว..จากน3นแสดงตวเปนเจา

พนกงานและแจงขอหา..”69 “..กอนท�จาเลยเตรยมพ3นท�เพาะปลกขาวโพดจาเลยไดตดตนไมขนาดใหญจนเหลอแตตอโดยใชมดฟน

เพราะหากไมทาการตดตนไมในแปลงขาวโพดจะทาใหขาวโพดรบแสงแดดไมเตมท� ซ�งจะทาใหขาวโพดไมเจรญงดงาม..”70

“..เพ�อนาช3จดเกดเหตซ�งจาเลยยอมรบวาเปนคนครอบครองทาประโยชนอยในบรเวณท�เกดเหตบางสวนเน3อท�ประมาณ 20 ไร..”71

การต %งประเดนคาถามทตองระบพฤตการณในการกระทาของชาวบานตอการกระทาน %นๆ โดยสวนใหญชาวบานจะใหขอมลทตรงไปตรงมากบพฤตการณแหงตนจากกการกระทาน %น เชนเหตการณน %นทาไปเพออะไร กระทาทาไม กอนการผลตตองทาอะไรกอน หรอพ %นทน %นเปนของใคร เหลาน % เปนคาถามทจะไดรบคาตอบทตรงไปตรงมากบชาวบาน เพราะดวยเจตนาของชาวบานมไดมเจตนาซอนเรนอนใดจากการกระทา และเชอโดยสจรตโดยตลอดวาวถปกตของตนสามารถดารงตลอดไปได หาไดรไมวาวถน %นอาจเปนการตองหามของกฎหมายบานเมอง ความหมายแหงการแสดงเจตนาบรสทธRในการกระทาโดยปกตกบเจตนาในการตองการขอมลเพอสนบสนนการกระทาฝาฝนตอขอกฎหมายตางๆ ดงน %นเจตนาท %งสองสวนจงไมเหมอนกน พฤตการณแหงการกระทาในพ %นททมกฎหมายปาไมบงคบใช ยอมไมสอดคลองกบวถปฎบตของชาวบานทาใหถอวาเปนการกระทาทผดตอกฎหมายน %นๆ แตการสอบสวนหาไดบนทกในหลกการเหตผลของการกระทาน %น หรอดวยขอเทจจรงแลวชาวบานไมสามารถสรางเหตผลเพยงพอตอกระบวนการสอบสวนได(เปนเรองยากทชาวบานจะสรางเหตผลทดได หากไมผานกระบวนการปรกษาหารอระดบกลมคน) และดวยเงอนไขแหงหลกกฎหมายอาญาแลว การพจารณาในการกระทาน %นดวยหลกแหง เจตนา 68

คดศาลจงหวดฉะเชงเทรา แดงท� 1837/2545 69

คดศาลจงหวดแมสะเรยง แดงท� 60/2548

70 คดศาลจงหวดทองผาภม แดงท� 230/2552

71 คดศาลจงหวดตรง แดงท� 3551/2551

152

การปลอยตวชวคราว (ประกนตว) หลกประกนหรอหลกทรพยน %น ยงไมสอดคลองกบวถชาวบานทมการผลตแบบยงชพ การกาหนดหลกประกนหรอหลกทรพยในการขอประกนตว ในคดปาไมทดน จงมจานวนปรมาณต %งแตหนงแสนบาทข %นไป ทาใหชาวบานตางๆไมสามารถหาหลกประกนหรอหลกทรพยมาวางตอศาลไดเลย หรอมโอกาสเปนไปไดนอยมาก ทาใหหลายๆคดชาวบานตองถกควบคมตวในระหวางพจารณาคดหลายราย (หากกรณน %นไมสามารถสรางเงอนไขตอรองในกระบวนการยตธรรมได)

การพจารณาในการปลอยตวชวคราวเปนดลพนจของศาล ทจะใหมประกนหรอไม และมหลกประกนดวยหรอไม72 ซงในหลกประกนหากมการกาหนดไวใหตองมวางตอศาลแลว หลกประกนน %นอาจเปนบคคลซงมตาแหนงหนาทการงานในราชการท %งขาราชการ ระดบการเมอง ทองถน73ดวย บางกรณศาลใชดลยพนจใหปลอยตวชวคราวโดยใชหลกประกนซงเปนบคคลทเปนชาวบานดวยกนเอง74 หรอใชบคคลอยางทนายความ75 กมมาแลว จงเปนดลยพนจทสอดคลองกบหลกแหงสทธมนษยชนเปนอยางมาก โดยใหความสาคญแกศกดRศรความเปนมนษย แตหลกในการใชดลยพนจดงกลาวน %ตองไดมาดวยเจตจานงของชาวบานในการแสดงสทธข %นพ %นฐานตอศาล

72

ประมวลวธพจารณาความอาญา มาตรา 110

73 ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยหลกเกณฑ วธการและเง�อนไขเก�ยวกบการเรยกประกนหรอหลกประกนในการปลอยช�วคราวผตองหา

หรอจาเลยในคดอาญา พ.ศ.2548

ขอ 11 การใชบคคลเปนประกนหรอหลกประกนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 114 วรรคสอง(3) ใหพจารณาตาม

หลกเกณฑดงตอไปน� 11.1 บคคลผขอประกนจะตองเปนผมตาแหนงหนาท�การงานหรอมรายไดแนนอน เชน เปนขาราชการ ขาราชการบานาญ สมาชก

รฐสภา ผบรหารราชการสวนทองถ�น สมาชกสภาทองถ�น พนกงานองคการบรหารสวนทองถ�น พนกงานรฐวสาหกจ พนกงานของรฐประเภทอ�นๆ ลกจางของทางราชการหรอรฐวสาหกจ ผบรหารพรรคการเมอง หรอทนายความ และเปนผมความสมพนธกบผตองหาหรอจาเลย เชนเปนบพการ ผสบสนดาน สาม ภรยา ญาตพ�นอง ผบงคบบญชา นายจาง บคคลท�เก�ยวพนโดยทางสมรส หรอบคคลท�ศาลเหนวามความสมพนธใกลชดเสมอนเปนญาตพ�นองหรอมความสมพนธในทางอ�นท�ศาลเหนสมควรใหประกนไดโดยมหลกเกณฑดงตอไปน� 74

กรณคดหลมสกท�งหมด 75

กรณคดเชยงใหม

153

2. หลกแหงขอบงคบทางกฎหมาย

คงไมตองอธบายมากนกถงสภาพแหงขอบงคบทางกฎหมาย ซงพ %นทใดถกกลาวอางดวยอานาจแหงการจดการดวยหนวยงานรฐ มกจะมบทบญญตทถกระบไวดวยเสมอ วาเปนพ %นทตามกฎหมายอะไรบาง เพราะโดยแนวคาวนจฉยในคาพพากษามกไมจาเปนตองมการอธบายถงสภาพพ %นทตามกฎหมายมากนก เพราะดวยขอจากดในการตอสของชาวบานทยงไมมรายละอยดหรอประเดนโตแยงในกฎหมายน %นเลย และโดยสภาพขอเทจจรงในทางกฏหมายแลว เมอมการบญญตกฎหมายออกมาใชบงคบ ยอมตองมผลผกพนกบบคคลทกคน ไมอาจปฎเสธเหตแหงการไมรกฎหมายได(หลกกฎหมาย) ดงน %นเงอนไขทถกกาหนดออกมา จงมผลโดยบรบรณเมอมการประกาศในราชกจจานเบกษาใหรบทราบโดยทวกนและในพ %นทน %นๆ จากการประกาศจากหนวยงานรฐ โดยแนวทางการตอสของชาวบาน มกไมนาเสนอขอโตแยงในทางกฎหมายทประกาศใชบงคบของพ %นทพพาท วาถกตองชอบดวยเงอนไขแหงกฎหมายน %นหรอไม ซงกฎหมายในแตละพ %นทกมลกษณะความเขมงวดทตางกนในแตละฉบบ เชน พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 หมวด 6 ทบญญตถงการกาหนดพ %นทเขตรกษาพนธสตวปา ตองหามเดดขาดในการครอบครองอยอาศยและทาประโยชนในพ %นทเพอเปนพ %นททจาเปนตองสงวนหวงหามและคมครองในพนธพชและพนธสตวปา แต พ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ.2504 หมวด 3 เปนเงอนไขขอหาม แตในหมวด 4 เปนการผอนปรนเพอการทองเทยว จงเปนการผอนคลายขอบงคบบางประการเทาน %น สวน พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 มเงอนไขขอหามในหมวด 2 มาตรา 14 แตกฎหมายฉบบน %ยงมสภาพของการผอนปรนมากกวากฎหมายอกสองฉบบทกลาวมาแลว คอ สามารถขออนญาตทาไมในพ %นทได(มาตรา 15) และสามารถอยอาศยในพ %นทไดตามทไดรบอนญาต มาตรา 16,มาตรา 16 ทว หรอมอบพ %นทใหสานกงานปฎรปทดนเพอดาเนนการจดปฎรปทดนใหแกราษฎรกได

แตในการดาเนนคดฟองรองชาวบานในขอหาตามกฎหมายปาไมตางๆน %น จะมการบรรยายความผดในกฎหมายปาไมตางๆเขามาในคาฟองดวย76 ซงในแตละพ %นทน %นอาจจะมกฎหมายประกาศใชหลายฉบบ อยางเชน พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต 2507 พ.ร.บ.อทยานแหงชาต 2504 พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา 2535 และทเปนพ %นฐานในการบรรยายคาฟองทตองมกฎหมาย พ.ร.บ.ปาไม 2484 ดวยทกคด

76

กอนป 2547 ไมมการแบงแยกสวนราชการของกรมปาไม ทาใหเจาหนาท� พนกงานเจาหนาท�ข�นกบหนวยงานกรมปาไม กฎหมายทกฉบบ

เปนอานาจหนาท�ของหนวยงานกรมปาไม แตหลงจากแบงสวนราชการทาใหหนวยงานบางสวนถกโอนยายไปอยในสงกนกรมอทยานสตวและพนธพช จงทาใหกฎหมายปาไมบางฉบบอยในอานาจของกรมอทยาน อยาง พ.ร.บ.อทยาน พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา เปนตน คงแต พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต ยงอยในอานาจของกรมปาไมเชนเดม (ผวจยนากฎหมายท�ใชดาเนนคดกบชาวบานเปนสวนใหญเทาน�น)

154

ประเดนในการพจารณาของกฎหมายทฟองรอง มการพจารณาถงสภาพแหงการบงคบใชกบพ %นทซงประเดนน %แมชาวบานจะตอสวา การกาหนดพ %นทและการประกาศใชยงไมถกทาใหรบทราบโดยทวไปตามเงอนไขมาตรา 35(พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา) หรอมาตรา 8 (พ.ร.บ.อทยาน) แตดวยขอเทจจรงตามเอกสารทพนกงานเจาหนาทหรอเจาพนกงานปาไมนาเสนอ สวนใหญจะมการดาเนนการประกาศตามภมลาเนาของเจาหนาทปกครองทองถน ซงในความเปนจรงแลว อาจจะไมถกรบรกนโดยทวไปหรออาจมการรบทราบแตยงไมเหนถงผลกระทบในขณะน %นตอการดารงวถชวตในปกตสข หรอไมอาจเขาใจในกระบวนการขอเรยกรองตอการประกาศพ %นทเพอคมครองในพ %นททาประโยชนของตน จนทาใหลวงพนเวลาในการโตแยง อยางในกรณพ %นทภผาแดง ทมการกาหนดพ %นทเพอประกาศเปนเขตรกษาพนธสตวปาและมการประกาศในราชกจจานเษกษาในป 2542 แตหนวยงานเจาหนาทเขามาดาเนนการและบงคบใชกฎหมายอยางจรงจงในป 2546 ซงหลงจากมการประกาศถง 4 ป ดงน %นในระยะเวลาในการประกาศต %งแตแรกน %น ชาวบานราษฎรยงไมทราบถงผลกระทบทจะเกดจากชมชนของตนครอบครวของตน จงไมเกดกระบวนการตอสเรยกรองในสทธในขณะน %น หรออยางกรณพ %นทของชมชนหนองใหญในคดแดงท 1794-1795/2546 และกรณแกงกะอามคดแดงท 3493,3697/2549 ทตองถกอพยพออกจากพ %นทดวยเงอนไขเปนพ %นทโครงการของรฐ และพ %นทเพอสงวนเพอการอนรกษ(เพอการสรบขบวนการคอมมวนสตและพ %นทเพอความมงคง) แนวทางการตอสในประเดนขอกฎหมายของท %งสองคดน % อางสทธในพ %นททากนเดมของชมชนตนเอง โดยการอางองความชอบธรรมทมมากอนการประกาศเปนกฎหมายในพ %นทน %นๆ แตดวยเหตปจจยบางประการทาใหตองยอมรบการอพยพโยกยายในขณะน %น และกระบวนการจดการในพ %นทรองรบ ไมสามารถจดการแกไขปญหาของการเขาไปใชประโยชนไดอยางพอเพยงและสมบรณแกการทาการผลตภาคเกษตรกรรม ซงขออางดงกลาวกไมอาจลดทอนอานาจทางกฎหมายได จงไมมคาวนจฉยของคาพพากษาท %งสองฉบบทจะสามารถกลาวอางวาสทธของชมชนชาวบานทดารงคงอยอาศยกนมาน %น ยอมมสทธทดกวากฎหมายทบญญตบงคบใหมแกพ %นท โดยทเจาพนกงานมกจะอางบทบญญตทกาหนดน %และไมสนใจวถการผลตของชมชนทอาศยอย มงบงคบจดการเพอใหเปนไปตามแนวทางบรหารพ %นทปาไมของตนเทาน %น

โดยในภาพรวมขอตอสในทางกฎหมาย ถกต %งตนเปนประเดนพจารณาเปนสาคญเสมอวาขอบงคบในทางกฎหมายของกฎหมายฉบบใดๆ มเงอนไขขอหามหรอขอยกเวนอยางไรบาง จดประสงคและบอเกดแหงการกระทาน %นมอยางไร โดยพจารณาในเรองเจตนาตามกฎหมาย (ฝาฝน)หรอไม โดยยงใหคณคาในการดารงวถชวตของชาวบาน วถชวตชมชนนอยกวาคณคาแหงการอนรกษพ %นทตามกฎหมาย ซงโดยเงอนไขแหงกฎหมายปาไมหลายๆฉบบ มกจะมขอบญญตทหามไวอยางเครงครดมากกวาเงอนไขในการผอนปรน จงอาจจะทาใหกระบวนการตอสทางกฎหมายของชาวบาน ไมถกหยบกฎหมายปาไมมาอธบายตอสและโตแยงใน

155

ขอบญญตทางกฎหมาย เนองจากแทบจะไมเปดพ %นทในการตอสในขอกฎหมายมากนก โดยจะตางจากการตอสในทางคดอาญาโดยทวๆไป ทมงอธบายในสภาพทางกฎหมายในเรองของการมเจตนากระทาความผดตามกฎหมายอาญาหรอไม เพอใหตนเองพนจากความผดและ/หรอไมตองรบโทษ แตกระบวนการตอสในปญหาทดนปาไม ไมอาจตอสหรอมองเพยงประเดนเรองเจตนาเพยงอยางเดยวได การจะอธบายหรอตอสวา ตน/ชมชนมเจตนาหรอไมในการกระทาความผดตามกฎหมายปาไม ไมอาจเพยงพอตอการอธบายเรองความชอบธรรมทยงคงมอยในการดารงวถชวตแหงการใชประโยชนในพ %นทพพาทน %นตอไปหลงจากมคาวนจฉยในคาพพากษา ทมงหวงตองการมากกวาผลของการพพากษา ยกฟองหรอไมลงโทษแกตน ซงนนอาจจะหมายความวาคาอธบายในคาวนจฉยของคาพพากษาน %น สามารถนาไปพฒนาในแนวทางของกระบวนการแกไขในนโยบายแหงรฐตอไป เพอสรางความมนคงแหงชวตและชมชนตลอดไปได จงไมอาจจบลงทบทสรปของคาพพากษาทพพากษาวา การกระทาน %นมเจตนาหรอไมและตองรบโทษหรอไม และตองสญเสยพ %นททาประโยชนแหงตนแหงวถในความมนคงของมนษยตลอดไป

3. หลกในความรบผดและสารภาพ ข %นตอนในการพจารณาถงประเดนแหงความรบผดน %น แนวทางการพจารณาดประเดนสบเนองมาจากประเดนในสวนแรก ทกลาวถงสภาพแหงสทธของตนวามเพยงใดอยางไร ซงนามาสคาอธบายทางกฎหมายวา เจตนา หรอไมอยางไร กบแนวคาวนจฉยของศาลในบางคดทมการตอสทางกฎหมาย และไดมโอกาสในการสบพยานเพออธบายถงทมาแหงสทธของตนดวยความชอบธรรมในการดารงคงอยและการต %งถนฐานแหลงกาเนดตางๆนบแตบรรพบรษเปนตนมา มการสบทอดกนมาอยางไรบาง วถชวต วถการผลต วฒนธรรมตางๆมการสงสมกนมาอยางไร หลายคดจากการวจยขบวนการขบเคลอนจากภาคประชาชนสามารถโนมนาวความรสกในการวนจฉยของผพพากษาไดบางพอสมควร และบางกรณอาจทาใหผพพากษาเหนมตเชงวฒนธรรมของชมชน ทาใหคาวนจฉยทตองอธบายในหลกแหงเจตนาตามกฎหมาย ถกทาใหไมมสภาพแขงกระดางตามกฎหมาย โดยนาแนวทางตามวถวฒนธรรมและความเปนอยมาอธบายประกอบในคาวนจฉยบาง ควบคไปกบหลกในเรองเจตนาของกฎหมายอาญา ทจะตองกาหนดบทลงโทษทจะลงแกการกระทาผดตอบญญตแหงกฎหมายน %น แตดวยความเปนผ ทตองบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพจงไมอาจละในเรองหลกแหงขอบงคบทางกฎหมายไปได หลายคดจงจาตองมการบญญตไวในคาพพากษาแทบจะทกคดวา เปนการกระทาทเจตนาฝาฝนกฎหมายหรอไม ซงในประเดนน %ผ วจยอธบายแลววา หากผพพากษามแนวคดวาขอบญญตทางกฎหมายใดมความไมเหมาะสมและสอดคลองกบขอเทจจรงทางสงคมสมควรมการปรบปรง สามารถทจะอธบายใน

156

ประเดนทางกฎหมายทใชบงคบวาตองตามกบหลกรฐธรรมนญหรอไมอยางไร แตดวยขอเทจจรงทปรากฎในคาวนจฉยของคาพพากษา ยงไมปรากฎแนวคาวนจฉยมากนกเกยวกบหลกการพฒนาเชงระบบวฒนธรรมชมชนทดารงตนดวยวถปฎบตทองถน อนอาจจะนามาซงความมนคงในความชอบธรรมของการใชประโยชนจากพ %นทในการผลตของทองถน และอาจจะสรางความชอบธรรมในวฒนธรรมทองถนตอการผลตในชมชนดวย มใชเพยงแยกการกระทาดวยการผลตออกจากขอบงคบแหงกฎหมายในประเดนแหงการยดถอครอบครอง ซงไมอาจปฎเสธไดวาการกระทาน %นๆ ยอมตองฝาฝนตอบทบญญตทางกฎหมายปาไมอยเชนเดม หากพ %นทน %นๆ ยงไมถกยอมรบหรอรบรองจากรฐในการใชประโยชนในพ %นท เพยงแตคาวนจฉยอธบายถงบอเกดแหงปญหาพพาทจนถงผลแหงการกระทาน %น มาจากความเชอแหงสทธทตนเองมอยหรออาจจะถกรบรองใหไว ทาใหไมมการลงโทษในผลจากการกระทาน %นๆ แตหลกแหงความผดหรอผลจากการกระทาความผดน %น ตองพจารณาในประเดนแหงการมเจตนาอยางไรในการกระทาน %นๆ มงกระทาใหเกดการผลตโดยปกตหรอไม หรอถกมองวาเปนการทาลายทรพยากร ซงผลแหงการกระทาความผดจงมความแตกตางกน แตประเดนทมการยกฟองหรอไมถกลงโทษ ไมไดหมายความวาการกระทาน %น(การผลตและใชประโยชนจากพ %นทเกษตร)จะสามารถกระทาไดอกไม ผลแหงคาพพากษาน %นอาจจะมความหมายเพยงแคผลจากการกระทาในชวงน %นขณะน %นเทาน %น(บางกรณ) ซงมคาถามทถกโยนออกมาถามเหมอนกนวา หากการกระทาในขณะน %นไมมความผดโดยใหเหตผลของคาพพากษาวา ไมมเจตนากระทาผดในการบกรกตอพ %นทตามกฎหมายปาไม แตเมอทราบถงผลแหงการมบทบญญตและประกาศใชกฎหมายตอพ %นทน %นแลว ดงน %นในการกระทาในวถผลตในคร %งตอไปหรอในฤดกาลตอไปจะยงคงใชประโยชนจากพ %นทไดอกหรอไม และจะเปนการกระทาทฝาฝนตอกฎหมายหรอไม ซงประเดนน %ผพจารณาอาจจะมองวาเมอทราบบทบญญตทางกฎหมาย(ถงขอหาม)แลว จงไมอาจใชประโยชนจากพ %นทอกตอไปได เพราะวาพ %นททรพยากรปาไมซงเปนทสาธารณะยอมตองเปนของรฐทเปนผครอบครองดแลรกษา หาใชพ %นทของราษฎรชาวบานตามกฎหมายไม ดงน %นในบางพ %นทอยางในภาคใตจงมการดาเนนคดตามกฎหมายปาไมกบชาวบานหลายคร %งดวยกน เนองดวยเหตผลดงกลาวมาแลว จงอาจจะทาใหถกมองวามเจตนาทกระทาความผดซ %าซากในปญหาเดมๆ โดยไมยนยอมปฎบตตามกฎหมายดงน %นผลแหงการกระทาความผด/ความรบผดตอกฎหมายยงมอยเชนเดม หาไดมการปรบปรงเปลยนแปลงตอแนวทางแหงกฎหมายไม บทสรปในวถแหงการกระทาของชาวบาน นอกจากจะตองรบผดตอกฎหมายปาไม(อาญา)แลว ยงตองมความรบผดในผลจากการกระทาทสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตดวย(กฎหมายสงแวดลอม) ซงแตเดมในการฟองรองทางคดอาญา จะถกบรรยายฟองโดยเรยกคาเสยหายในผลกระทบของการกระทาน %นๆมาดวย แตดวยการพจารณาคดทพจารณาคดในโทษทางอาญาเปนหลก จงมกไมพจารณาในโทษทางแพงใหดวย เนองจากแนวคาวนจฉยโดยสวนใหญยงมความเชอในวถการผลตแบบชมชนทองถน(บางกรณหรอมการตอส

157

คด) ซงหากเปรยบเทยบกบปรมาณของการทาลายอาจจะไมมผลกระทบมากนก หรอเพยงแคตองบญญตโทษทางอาญากเพยงพอตอการบงคบเพอใหเขดหลาบแลว แตเมอชวงประมาณป 2547 เปนตนมา พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ.2535 ไดถกโอนยายหนวยงานผมอานาจและรบผดชอบจากกระทรวงวทยาศาสตรมาเปนกระทรวงทรพยากรฯ ทาใหบทบญญตในความรบผดตอการสญเสยในทรพยากร(มาตรา 97) ถกนามาใชบงคบกบภาคเกษตรอยางชาวบานทองถนทอาศยและดารงชวตในพ %นทปาไม ทาใหผลแหงความผดและความรบผดในกฎหมายมไดมแตเฉพาะในคดอาญาทบทลงโทษเอากบเน %อตวเทาน %น ยงตองมความรบผดในผลกระทบจากความเสยหายในทรพยากรทจะถกดาเนนคดทางแพง เพอทจะถกบงคบเอากบทรพยสนดวย

ขอเสนอแนะตอองคกรยตธรรม

1. องคกรยตธรรมควรประมวลประเดนปญหา อนเกดข %นเนองจากกฎหมายและการบงคบใชกฎหมายทดนปาไม ทไมสอดคลองกบวถวฒนธรรมชมชนทองถนในสงคมไทย การประกาศเขตพ %นทรฐทไมชอบธรรมกาลงสงผลตอการเพมข %นของคดพพาททดนปาไมอยางนบไมถวน การตความเจตนารมณทางกฎหมายและการบงคบใชกฎหมายทเลอกปฏบตกบคนจน ไดละเมดสทธของชมชนทองถนในวงกวาง ซงกาลงถกต %งคาถามจากสงคมและสรางปญหาความขดแยงระหวางคนกลมตางๆ ในสงคม ทสาคญการทบทวนขอกฎหมายควรนาไปสการปรบปรงและพฒนาบทบญญตในกฎหมายทดนปาไมทสรางความสมดลแหงสทธ เคารพในสทธและอสรภาพในการดารงชวตของคนทองถน ท %งน %เพอใหการวนจฉยพจารณาคดทดนปาไม สามารถต %งอยบนฐานความเปนจรงของสงคม และจรรโลงความเปนธรรมใหกบคนทกกลมได

2. บคลากรในองคกรยตธรรมควรศกษาและทาความเขาใจตอประเดนปญหาทางสงคม การนากฎหมาย

มาใชพจารณาแกไขปญหาเพอสรางความยตธรรมใหกบสงคม จาเปนตองคานงถงสภาพปญหาสงคมปจจบน โดยเฉพาะปญหาทดนทากน ทเกยวเนองกบวถชวตวฒนธรรมของคนทองถนทใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตมายาวนาน เนองจากมายาคตและวาทกรรมทางสงคมในประเดนคนจนกบการทาลายทรพยากรธรรมชาต รวมไปถงการไมแยกแยะระหวางกลมผหาผลประโยขนจากทรพยากรกบชมชนทองถนผดแลรกษาทรพยากร ทาใหวถการใชประโยชนและการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตของชมชนทองถน กาลงถกบนทอนจากกระบวนการทางกฎหมายและกระบวนการ

158

ยตธรรม ซงสามารถนาไปสการลมสลายทางสงคมชมชนทองถนและสรางปญหาใหมใหกบสงคมได กระบวนการพจารณาคดความทดนปาไมจงควรมบรบททางสงคมและนโยบายทกวางขวางและ ครอบคลมกวาประเดนขอกฎหมายปาไมทดน

3. หากพจารณาจากคาวนจฉยพพากษา ในหลายคดผพจารณายดโยงกบหลกแหงกรรมสทธRทดนรฐ ในขณะทอกหลายคด ผพจารณากลบใหคณคากบวถวฒนธรรมทองถน ถงแมชมชนจะต %งถนฐานอยในพ %นททถกประกาศใหเปนทดนรฐ หากผพจารณาหลายทานไดยอมรบในสทธทางวฒนธรรม และการสมควรดารงอยตอไปของชมชนทองถนในพ %นทเหลาน %น จากการศกษาคดทดนปาไมหลายคดจงพบวา คาตดสนของผพจารณาคดทดนปาไมทเกยวเนองกบสทธชมชนเหลาน % ยงไมเปนบรรทดฐานทมนคงได องคกรยตธรรมจงควรเปดพ %นทสาหรบการอภปรายในประเดนหลกสทธชมชนตามรฐธรรมนญ เพอใหการดารงถนฐานของชมชนทองถนตางๆ และการใชประโยชนจากทรพยากร ไดรบการอภปรายในวงกวางและในวงการยตธรรม การสอบสวน การสบพยาน การวนจฉยพจารณาคด การทางานของบคลากรในองคกรยตธรรมทกระดบ ควรจะตองตระหนกใหมากข %นในคณคาและความหมายของสทธชมชนของคนทองถน โดยไมถกบดบงจากมายาคตทวา กฎหมายและเจาหนาทรฐเทาน %นทกระทาการไดถกตอง หรอทศนคตดานลบทมองวาคนจนคอผ ทาลายทรพยากรธรรมชาต เพอทจะจรรโลงความเปนธรรมในสงคมและยกระดบหลกสทธชมชน กระบวนการยตธรรมจงควรหยบยกประเดนสทธชมชน วาดวยเรองประวตการต %งถนฐานของชมชน การทามาหากนตามสทธทางธรรมชาต การใชประโยชนและการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตขององคกรชมชน และนโยบายและหลกการอนชอบธรรมทคนจนควรไดรบสทธในการจดสรรทดนทากน มาบรรจไวในการดาเนนการตามข %นตอนกระบวนการยตธรรมทกข %นตอน

4. ผพจารณาควรนาบทบญญตในรฐธรรมนญมาใชประกอบการพจารณาหรอต %งประเดนการพจารณา

ควบคไปกบกฎหมายทดนปาไมทเปนอย โดยเฉพาะอยางยงบทบญญตทวาดวย สทธการทากน สทธในการอยอาศย สทธในการดารงชพและเผาพนธ สทธในการรวมกลม สทธทางวฒนธรรม และสทธชมชนในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต อนใหสทธกบคนชมชนทองถนในการดารงวถชวตตามธรรมเนยมปฏบตของคนทองถนน %นๆ การบงคบใชกฎหมายปาไมทดน ทมขอหามในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมขาต จงตองใชกบบคคลทวไป ไมใชนามาใชกบคนทองถนอนมสทธทไดรบคมครองอยในรฐธรรมนญ ถงแมสทธชมชนจะยงไมมบทบญญตในกฎหมายลกดงเชนกฎหมาย

159

ทดนและปาไม หากแนวทางสทธชมชน เปนแนวทางนโยบายและแนวทางแหงการแกไขปญหาทดนปาไม ทไดรบการยอมรบในปจจบนและเปนทศทางของสงคมในอนาคต ท %งน %เพอจรรโลงไวซงความยตธรรมตอสงคมชมชนทองถนและนาไปสการจดการทรพยากรธรรมขาตทสมดลและยงยน

5. ในกระบวนการยตธรรม คณคาแหงความเปนมนษยควรมเสมอภาคกน ศาลควรอนโลมใหหลกแหงการปลอยตวชวคราวดวยหลกประกนจากบคคลอยางชาวบานในหมบานดวยกนเองใหสามารถกระทาได และหลกในการรบฟงขอเทจจรงจากชาวบาน พงควรมน %าหนกและคณคาเสมอเทาเทยมกบเจาหนาทภาครฐ ถงแมเจาหนาทภาครฐจะไมมผลประโยชนเกยวของกบการฟองรองดาเนนคดกบชาวบาน แตคณคาและความหมายของชมชนทองถนทจรรโลงทรพยากรธรรมชาต ณ ทองถนตางๆ มายาวนาน ไมควรถกบดเบอนดวยมายาคตของสงคมและทศนคดของผพจารณา

6. หลกในการตอสคดความตอศาลควรเปดใหมไดอยางเตมท ท %งในขอเทจจรงและขอกฎหมาย ในทก

ระดบช %นของศาล การตอสในทางคดไมควรถกจากดดวยเงอนไขทางกฎหมาย ทวาดวยอตราโทษ จานวนโทษทลงของศาล ท %งน %เพอพฒนาไปสกระบวนการแกไขปรบปรงกฎหมาย ใหสอดคลองมากข %นกบสภาพของสงคม และแนวนโยบายการแกไขปญหาทดนของรฐบาล

7. คดความปาไมทดน ทมเกษตรกรยากจนจานวนมากกลายผ ตองหาและมคดพพาทกบหนวยงาน

ภาครฐทดแลรกษาทดนสาธารณประโยชนอย คดเหลาน %เกยวเนองกบประโยชนในทางสาธารณะ และการใชสทธของชมชนตามรฐธรรมนญ อกท %งเกยวพนอยางมากกบความไมชดเจน ณ ปจจบนในแนวนโยบายแหงรฐและแนวทางปฏบตของเจาหนาทในการแกไขปญหาทดนทากนในสงคม คดทดนปาไมจงควรถกแยกออกจากคดอาญาทมอาชญากรเปนผ ตองหา หากสมควรไดรบการวนจฉยพจารณาเปนคดพเศษทเกยวเนองกบประเดนทางนโยบายและประโยขนในทางสาธารณะ เนองดวยหากพจารณากนตามความเปนจรงแลว เกษตรกรยากจนทถกดาเนนคดเหลาน %เพยงตองการไดรบการจดสรรทดนทากน ตามสทธทพงมของการเปนพลเมอง และเมอพจารณากนถงทสด คงปฏเสธไมไดวาหนวยงานภาครฐนนเอง คอผ ทตองมหนาทในการจดสรรทดนทากนใหกบราษฎร ทสาคญทศทางการวนจฉยพจารณาคดทดนปาไม จะสงผลเกยวเนองกบการดารงรกษาไวซงทรพยากรธรรมชาต อนไดรบการยอมรบกนในวงกวางวาชมชน ณ ทองถนตางๆ คอผ ทดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตไวไดอยางเปนจรง ในสดสวนทมากกวาเจาหนาทภาครฐ เพอดารงรกษาไวซงการจดการทรพยากรธรรมชาตทยงยน

160

และสมดล คดพพาททดนปาไมจงสมควรถกพจารณาเปนคดทเกยวเนองกบประโยชนในทางสาธารณะ

161

บรรณานกรม จฑารตน บางยขน และสนธR บางยขน การเมองและการจดทดน.พมพคร %งท 7 .กรงเทพฯ : โรงพมพ สานกพมพ

มหาวทยาลยรามคาแหง 2530 บรนทร โชคเกด รวมกฎหมายปาไม.กรงเทพฯ:สานกพมพนตบรรณการ 2538 ป นแกว เหลองอรามศร ภมปญญานเวศวทยาชนพ %นเมอง: ศกษากรณชมชนกะเหรยงในปาทงใหญนเรศวร

นนทบร:สานกพมพโลกดลยภาพ 2539 ไพสฐ พาณชยกล “ชมชนกบการจดการทรพยากรปาไม:กฎหมายและประเพณทองถน “ใน อานนท กาญ

จนพนธ (บก) พลวตของชมชนในการจดการทรพยากรกระบวนทศนและนโยบาย กรงเทพฯ:สานกงานกองทนสนบสนนการวจย 2543 หนา 303-363

มลนธสถาบนทดน รายงานวจยฉบบสมบรณ:โครงการศกษาการถอครองและใชประโยชนทดนและมาตรการทางเศรษฐศาสตรและกฎหมาย เพอใหการใชประโยชนทดนเกดประโยชนสงสด.กรงเทพ:สานกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.) 2544

ยศ สนตสมบต ปาชมชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เลม 3.ใน ปาชมชนในประเทศไทย:แนวทางการพฒนา เสนห จามรก,ยศ สนตสมบต บรรณาธการ.กรงเทพฯ สถาบนชมชนทองถนพฒนา 2536 ในคานา หนา 11-18

วรพจน วศรตพชญ สทธและเสรภาพ (เอกสารอดสาเนา) 10 มถนายน 2551 วษณ เครองาม กฏหมายรฐธรรมนญ. กรงเทพฯ:โรงพมพแสวงสทธการพมพ 2523 ศยามล ไกยรวงศ ปญหาทางกฎหมายและนโยบายของการใชอานาจรฐทเกยวกบการจดการทดนในเขตปา,

วทยานพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2538 แสวง บญเฉลมวภาส ประวตศาสตรกฎหมายไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา 2543 สราวธ เบญจกล จากบทความ “ความยตธรรมทเปนอสระ” ในมตชนออนไลน เมอวนท 19 ธนวาคม 2553 หยด แสงอทย การศกษาวชากฎหมาย. กรงเทพฯ: หจก. รงเรองสาสนการพมพ 2537 อมร รกษาสตย รฐธรรมนญฉบบประชาชน พรอมบทวจารณ.พมพคร %งท 2 กรงเทพฯ: บรษทดานสทธากา

รพมพ จากด 2543 อานนท กาญจนพนธ สทธในการเขาถงทรพยากร สถานภาพการศกษาเกยวกบวธคด”ใน อานนท กาญจน

พนธ (บก) พลวตของชมชนในการจดการทรพยากรกระบวนทศนและนโยบาย กรงเทพฯ:สานกงานกองทนสนบสนนการวจย 2543 หนา 27-90

162

เอกสารอ�น กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ราง)แผนแมบทการฟ%นฟทรพยากรปาไมของชาต เอกสารเสนอ

ในการประชมเชงปฏบตการ”จดการทาแผนแมบทการฟ%นฟทรพยากรปาไมของชาต” ณ โรงแรมมารวยการเดน กรงเทพฯ วนท 21-22 มถนายน 2546

กฎกระทรวง ฉบบท 43 (2537) ออกตามความในพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายทดน พ.ศ.2497 ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยหลกเกณฑ วธการและเงอนไขเกยวกบการเรยกประกนหรอหลกประกน

ในการปลอยชวคราวผ ตองหาหรอจาเลยในคดอาญา พ.ศ.2548 ความเหนคณะกรรมการกฤษฎกา(ทประชมใหญกรรมการรางกฎหมาย) เรองเสรจท 294/2534การใชบงคบ

กฎหมายวาดวยปาไมในบรเวณทดนซงมพระราชกฤษฎกาหวงหามเพอประโยชนในราชการของกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ

คารองใหพจารณาวนจฉย เรองพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504 มาตรา 6 ละเมดสทธมนษยชนและไมชอบดวยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 66 และมาตรา 67 ระหวาง คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต กบกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ฉบบลงวนท 29 กนยายน 2551

ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรองกาหนดปรมาณของปาหวงหามทใหคาหรอมไวในครอบครองเพอการคาหรอมไวในครอบครองเพอใชสอยในครวเรอนแหงตนไดโดยไมตองรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท ตามพระราชบญญตปาไม พทธศกราช 2484 ประกาศ ณ วนท 22 มกราคม 2531 พลเอกหาญ สนานนท รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ และบญชทายประกาศกระทรวง

หนงสอสานกเลขาธการคณะรฐมนตร ท นร 0205/8115 ฉบบลงวนท 10 กรกฎาคม 2541 เรองการแกไขปญหาทดนในพ %นทปาไม

เอกสารประกอบการพจารณา ตามมตคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต คร %งท 3/2541 เมอวนท 10 มถนายน 2541 เรองการแกไขปญหาทดนในพ %นทปาไม

เอกสารรายงานการประชมคณะอนกรรมการสทธในการจดการทดนและปารวมกบจงหวดเพชรบรณและหนวยงานทเกยวของเพอแกไขปญหาทดนของราษฎร ในเขตรกษาพนธสตวปาภผาแดง จงหวดเพชรบรณ วนท 15 สงหาคม 2548 ณ หองประชมศาลากลางจงหวดเพชรบรณ

163

เอกสารคาพพากษา คาพพากษาศาลจงหวดนครราชสมา คดดาท 340-341/2538แดงท 1794-1795/2546 คาพพากษาศาลอทธรณภาค 3 คดดาท 4322-4323/2546 คดแดงท 2479-2480/2549 คาพพากษาศาลจงหวดฉะเชงเทรา คดดาท 1881/2538 คดแดงท 1837/2545 คาพพากษาศาลอทธรณภาค 2 คดดาท 2552/2545 คดแดงท 2977/2546 คาพพากษาศาลฎกาแผนกคดสงแวดลอม ท 8109/2551

คาพพากษาศาลจงหวดกาฬสนธ คดดาท 3163,4132/2543 คดแดงท 3693,3697/2549

คาพพากษาศาลจงหวดหลมสก คดดาท 831/2548 คดแดงท 349/2550

คาพพากษาศาลอทธรณภาค 6 แผนกคดสงแวดลอม คดดาท สว.84/2550 คดแดงท795/2553 คาพพากษาศาลจงหวดหลมสก คดดาท 397/2549 คดแดงท 490/2550

คาพพากษาศาลอทธรณภาค 6 คดดาท สว.107/2550 คดแดงท 768/2551 คาพพากษาศาลจงหวดหลมสก คดดาท 399/2549 คดแดงท 448/2550

คาพพากษาศาลอทธรณภาค 6 คดดาท สว.106/2550 คดแดงท 814/2551 คาพพากษาศาลจงหวดแมสะเรยง คดดาท 426/2547 คดแดงท 60/2548

คาพพากษาศาลอทธรณภาค 5 คดดา 1251/2548 คดแดง 2004/2548

คาพพากษาศาลจงหวดทองผาภม คดดาท 311/2551 คดแดงท 230/2552

คาพพากษาศาลจงหวดตรง คดดาท 2629/2550 คดแดงท 3551/2551

คาพพากษาศาลอทธรณภาค 9 คดดาท สว.33/2552 คดแดงท 2491/2552

คาพพากษาศาลจงหวดเชยงใหม คดดาท 3489,2491,3495,3496,3497,3498/2547 คดแดงท 1442-1447/2551 คาพพากษาศาลจงหวดตรง คดดาท 1008/2549 คดแดงท 1188/2549

คาพพากษาศาลจงหวดหลมสก คดดาท 673/2552 คดแดงท 789/2552

คาพพากษาศาลจงหวดตรง คดดาท 3064/2551 คดแดงท 198/2552

คาพพากษาศาลจงหวดภเขยว คดดาท 653/2552 คดแดงท 329/2553

164

เวบไซต

คาพพากษาศาลฎกาท 4431/2550 http://deka2007.supremecourt.or.th/deka/.../printlaw.jsp (วนทคน

ขอมล: 5 พฤษภาคม 2554)

คาพพากษาศาลฎกาท 1220/2515 http://deka2007.supremecourt.or.th/deka/.../docdetail.jsp(วนทคน


คาพพากษาศาลฎกาท 303/2539 http://deka2007.supremecourt.or.th/deka/.../ docdetail.jsp(วนทคน






165

ภาคผนวก

166

คดความสมาชกเครอขายปฏรปท�ดนแหงประเทศไทย

167

คดความเครอขายปฏรปท�ดนแหงประเทศไทย

ขอมลคดอาญา เครอขายปฏรปท�ดนแหงประเทศไทย

ลาดบคด/หมายเลขคด

ช�อชมชน ประเภทคด (อาญา) จานวนผถกคด

รายช�อผถกคด สถานการณปจจบน

ภาคอสาน 1/คดหมายเลขดาท 831 / 2548

ชมชนหวยกลทา ตาบลปากชอง อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

คดอาญา ขอหารวมกนยด,ครอบครองทดน,แผวถาง,ทาอนตรายตนไม ปลกสงหนงสงใดในเขตรกษาพนธสตวปาโดยไมไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท,รวมกนกนสราง,แผวถาง,หรอทาดวยประการใดๆอนเปนการทาลายปาหรอเขายดครอบครองปาเพอ

11 1.นางมณรตน คาเบา 2.นายออน คาพมพ 3.นายมานพ หาญคา 4.นางแหวน คาพมพ 5. นายองอาจ คาพมพ 6..นายบญสง คาพมพ 7..นางขวญหลา สายคาต %ง 8.นางเดอนเพญ พรมสวสดR 9.นางโสภา บตรไธสง 10.นางสาวสมรกษ รปขาว 11.นางสนธยา มงขวญ

จาเลยอยรหวางการทาเรองฎกา

168




ตนเองหรอเพอผ อนโดยผดกฎหมาย

2/คดหมายเลขดาท 4206/51

บานโคกหนองสม ตาบลบวแดง อาเภอปทมรตต จงหวดรอยเอด

คดอาญา ขอหารวมกนยดถอครองทดนปลกสรางสงหนงสงใด ในเขตรกษาพนธสตวปา และยดถอครอบครองปาเพอตนเองหรอผ อนโดยผดกฎหมาย

2 1.นายสภาพ กาสงห 2.นายยทธพล กาสงห

จาหนายคดชวคราว

3/คดหมายเลขแดงท 533/2550

ชมชนหวยระหงส ตาบลปากชอง อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

คดอาญา ขอหาทาไมหรออนตรายดวยประการใดๆแกไมหวงหาม โดยไมไดรบอนญาต,ยดถอครอบครองอยอาศยในทดน กนสรางแผวถางทาไม เกบของปา

2 1.นายดาวเรอง เหงามา 2.นางสาล จนทรเกน

โจทกยนอทรณ

169




หรอกระทาดวยประการใดๆ อนเปนการเสยสภาพปาสงวน,รบดวยประการใดๆ ซอนเรนหรอจาหนาย หรอนาพาไปเสยใหพน ซงไมหรอของปาหรอรอยวาไมหรอของปาทไดมา โดยการกระทาความผด,รวมกนมไมหวงหามอนเปนตนหรอทอนเกนกวา 20 ทอนโดยไมไดรบอนญาต และรวมกนยดถอครอบครองทดนหรอปลกหรอกนสรางสงหนงสงใด

170




แผวถางเผาหรอทาลายตนไมหรอพฤกษชาตอนๆโดยไมไดรบอนญาต


ชมชนหวยระหงส ตาบลปากชอง อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

คดอาญา ขอหารวมกนยดถอครอบครองทดน แผวถาง เผาหรอทาลายตนไมหรอพฤกษชาตในเขตรกษาพนธสตวปา โดยไมไดรบอนญาต และเขายดถอครอบครองปาเพอตนเองหรอผ อน

1 นายบญธรรม นวนทอง จาเลยอยรหวางการทาเรองฎกา

5/คดหมายเลขดาท 833 /2548

ชมชนหวยกลทา ตาบลปากชอง

คดอาญา ขอหารวมกนใชหรอยยงสงเสรมผ อนและรวมกนขดขวางการ

4 1.นายละมย ดวงดารา 2.นายสทธศกดR สมงนาง 3.นายอนศกดR แกวนรนทร 4.นายอดศกดR ใจหาญ

อยระหวางกระบวนการพจารณาของศาลช %นตน

171




อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

ปฏบตงานของเจาพนกงานหรอผ ตองชวยเหลอเจาพนกงานตามกฎหมายในการปฏบตการตามหนาท และรวมกนกระทาการกด ขวางทางสาธารณะจนอาจเปนอปสรรคตอความปลอดภยหรอความสะดวกในการจราจรโดยกระทาดวยวธการใด ๆ กตาม โดยไมไดรบอนญาตอนเปนการฝาฝนกฎหมายและเปนการกระทาทไมจาเปน

172




คดอาญา ขอหารวมกนยดถอครอบครองทดน แผวถาง เผาหรอทาลายตนไมหรอพฤกษชาตในเขตรกษาพนธสตวปา โดยไมไดรบอนญาต และเขายดถอครอบครองปาเพอตนเองหรอผ อน

ภาคใต(สราษฏรธาน) 6/คดหมายเลขดาท 192,2131/2553

สนตพฒนา(สราษฎรธาน )

ฟองขอหา รวมกนบกรกอสงหารมทรพยของผ อน

9 นายมนส กลบชย กบพวก 9 คน


น %าแดง (สราษฎรธาน )

คดอาญา รวมกนบกรกอสงหารมทรพยของผ อน

11 นายสมพาส ลกขชย กบพวก 11 คน จาเลย (นายสมพาส ลกขชย ,นางอไร สขกาย, นายมานะ การด , นายทวพร สดวลย, นายหร โดยหนอน,นายประสานวร

173




หมนหน, นายณรงค เนยมขา ) ภาคเหนอ 8/หมายเลขดาท ..1770/2551 เลขคดแดงท 1737/2551

แมอมกจงหวดตาก

คดอาญา ขอหาบกรก กนสราง แผวถาง

1 นางหนอเฮมย เวยงวชชา โจทกอทรณ

9/คดหมายเลขดาท ..1771/2551 เลขคดแดงท 1738/2551

แมอมกจงหวดตาก

คดอาญา ขอหาบกรก กนสราง แผวถาง

1 นายดuแปะโพ หรอนายดแปะโป โจทกอทรณ

10/หมายเลขคด..2532/2552

บานสนตบเตา ตาบลสนตบเตา อาเภอบานโฮงจงหวด

ดอาญา ขอหาบกรก 2 1.นายนกรหรอนน พงคจนตา 2.นายวรรณ บงคมเนตร อยระหวางกระบวนการพจารณาของศาลช %นตน

174




ลาพน 11/หมายเลขคดดา 1369/2546 หมายเลขคดแดง 1845/2549

บานหนองเขยด ตาบลหนองปลาสวาย อาเภอบานโฮง จงหวดลาพน

คดอาญา ขอหาบกรก

1 นายมารต ทองกอน อยระหวางศาลฎกา

12/หมายเลขคดดา 1424/2545 หมายเลขคดแดง 1947/2547

บานดงข %เหลก หมท 5 ตาบลศรเต %ย อาเภอบานโฮง จงหวดลาพน


2 นายสพนทร วงคบญมา กบพวก รวม 2 คน อยระหวางการบงคบคด

175





ตาบลศรเต %ย อาเภอบานโฮง จงหวดลาพน


นายจนทร แกวทพย อยระหวางกระบวนการศาลอทรณ


บานไรดง ตาบลน %าดบ อาเภอปาซาง จงหวดลาพน


16 นายรงสรรค แสนสองแคว กบพวกรวม 16 คน อยระหวางการทาเรองฎกา


บานทาหลก หมท 4 ตาบลหนองลอง กงอาเภอเวยงหนองลอง


18 นายเชาวฤทธR เจรญผว กบพวกรวม 19 คน(เสยชวตไป1 คน)

อยระหวางอทธรณคาสงไมรบฎกา ศาลฎกา

176




จงหวดลาพน


บานพระบาท ตาบลหนองลอง กงอาเภอเวยงหนองลอง จงหวดลาพน


3 นายสบสกล กจณกรณ กบพวกรวม 3 คน

อยระหวางฎกา


บานทากอมวง หมท 3 ตาบลหนองปลาสวาย อาเภอบานโฮง


3 ดวงจนทร คามามลกบพวกรวม 4 คน จาเลย(เสยชวตไป1คน)

อยระหวางการรออทธรณ

177






บานหนองเขยด หม ตาบลหนองปลาสวาย อาเภอบานโฮง จงหวดลาพน


5 นายอนตา สขระแหง กบพวกรวม5คน อยระหวางโจทกฏกา


บานแพะใต หมท 7 ตาบลหนองลอง กงอาเภอเวยงหนองลอง


10 นายสแกว ฟงฟ กบพวกรวม 10 อยระหวางโจทกฏกา

178




(อาเภอปาซาง) จงหวดลาพน

20/หมายเลขคดดา 684/2538-หมายเลขคดแดง 1532/2538

บานศรเต %ย หมท 3 ตาบลศรเต %ย อาเภอบานโฮง จงหวดลาพน


20 นายอนสม โยปนเต %ย กบพวก รวม 21 คน(เสยชวตไป1คน)

อยระหวางการอทธรณของโจทก


บานทากอมวง หมท 3 ตาบลหนองปลาสวาย อาเภอบานโฮง


1 นายดวงจนทร คามามล อยระหวางจาเลยทาเรองฏกา

179





22/หมายเลขคดดา 1129-1146/2545 หมายเลขคดแดง 2096/2548

บานแพะใต หมท 7 ตาบลหนองลอง กงอาเภอเวยงหนองลอง จงหวดลาพน


10 นายสแกว ฟงฟ กบพวกรวม 10 คน อยระหวางรอการพจารณาของศาลอทธรณ


บานแพะใต หมท 7 ตาบลหนองลอง กงอาเภอเวยงหนองลอง


10 นายสแกว ฟงฟ กบพวกรวม 10 คน คด อยระหวางอทธรณ

180




(อาเภอปาซาง) จงหวดลาพน


บานแพะใต หมท 7 ตาบลหนองลอง กงอาเภอเวยงหนองลอง (อาเภอปาซาง) จงหวดลาพน


10 นายสแกว ฟงฟ กบพวกรวม 10 คน คด อยระหวางอทธรณ

สรป จานวนผ ถกคดอาญาของเครอขายปฎรปท�ดนแหงประเทศไทยมท +งหมด 24 คด 154 คน ภาคอสาน

181





ตาบลทงพระ อาเภอคอนสาร จงหวดชยภม

คดแพง ขอหาขบไล 31 1. นายนด ตอทน 2. นายเสยน เทยมเวยง 3. นายญวนตร รงรา 4. นายสมาน บานตา 5. นางบวลา อนอม 6. นางสาวบวลย โยธาธรรม 7. นางปางทอง บานตา 8. นางสาเนยง สายทองเถอน 9. นางสายทอง ตอศร 10. นายวรกมล ทองดนอก11. นายอาง เดชบารง 12. นางละเอยด ชาญชย 13. นายตา ปล %มวงษ 14. นายหลด พทกษพงศ 15. นางสมสา ศลาศร 16. นายเดอน ตอชวน 17. นางวลย แสนสมบต 18. นายสมพร ตอวญญา19. นายสะอาด นามผา 20. นายปราโมทย ผลภญโญ21. นางอรนช ผลภญโญ 22. นายป น พงษสวรรณ23. นายไสว จลละนนท 24. นายงด บญญาชพ 25. นายชดชย อนอม 26. นางประภสสร อนอม27. นายวชย ประไพเมอง 28. นายเดน คาแหล 29. นายเจยง แกวแยม 30. นายแบน บดดาสข 31.นายเลศ เดชประกอบ

จาเลยขอชะลอการบงคบคด


ต.ทงลยลาย อ.คอนสาร

คดแพง ขอหาละเมดเรยกคาเสยหาย

1 นายรตน หอมบญ ขณะน %อยระหวางจาเลยทาเรองอทธรณ

182




จ.ชยภม 3/คดแดงหมายเลขท 791/2553

ต.ทงลยลาย อ.คอนสาร จ.ชยภม

คดแพง เรยกคาเสยหาย

1 นายบญสง ตรศกดR ขณะน %อยระหวางจาเลยทาเรองอทธรณ


ต.ทงลยลาย อ.คอนสาร จ.ชยภม

คดแพง ขอหาละเมดเรยกคาเสยหาย ฐานทาลายทาใหเสยหายแกทรพยากรธรรมชาต ซงเปนของรฐโดยมชอบดวยกฎหมาย

1 นายพด พมพโนนทอง ศาลช %นตนพพากษาใหจาเลยมความผดขณะน %อยระหวางศาลพมพคาพพากษา (จาเลยเตรยมการอทธรณตอศาลอทธรณ)


บานโคกภพระ ตาบลกดแห อาเภอเลงนกทา จ.

คดแพง ขอหาขบไล 1 นางถาวร ธนะสงห อยระหวางกระบวนการพจารณาของศาลฎกา

183




ยโสธร 6/คดหมายเลขดาท77/2553

ชมชนหวยกลทา ตาบลปากชอง อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

ใหชาระคาเสยหายจากความผดฐานทาใหเสอมสภาพเขตรกษาพนธสตวปา

16 1.นางมณรตน คาเบา 2.นายออน คาพมพ 3.นายมานพ หาญคา4.นางแหวน คาพมพ 5.นายองอาจ คาพมพ6.นายบญสง คาพมพ 7.นางขวญหลา สายคาต %ง8.นางเดอนเพญ พรมสวสดR 9.นางโสภา บตรไธสง10.นางสาวสมรกษ รปขาว11.นางสนธยา มงขวญ ท12.นางสาวมะล คาหม 13.นางสาววนวสา บตรไทยสง 14.นายวนย คาหม 15.นางสาวบญมา คาหม 16.นายพรชย บตรไทยสง

ศาลจาหนายคดออกจากศาลระบบชวคราว

ภาคใต(สราษฏรธาน) 7/คดหมายเลขดาท 1234/2551

สนตพฒนา สราษฎรธาน

คดแพง ขอหาขบไล เรยกคาเสยหาย จานวนหาลานเศษ

3 1.ทายาทนางอรพน วชรเฉลม 2.นายประดษฐ ปานต 3. นายวนย นวนนน



สนตพฒนา สราษฎรธาน

คดแพง ขบไล เรยกคาเสยหาย จานวนสบลานเศษ

9 1.นายมนส กลบชย 2.นายอรณ เมฆจนทรฉม 3. นายของ ขนฤทธR 4. นายถนอม นวนนน 5. นายสนท นวนนน 6.นายเรยง ขนสทธR 7.,นายสถต คาสทธR 8. นายสเทพ ขนฤทธR 9.ขอมลไมระบชอ


184




9/. คดหมายเลขดาท 136/2552

คลองไทรพฒนา สราษฎรธาน

คดแพง ขบไล เรยกคาเสยหายจานวน 8 แสนบาทเศษ

ท %งชมชน อยระหวางกระบวนการพจารณาของศาลช %นตน

สรป จานวนผถกคดแพงของเครอขายปฎรปท�ดนแหงประเทศไทยมท +งหมด 9 คด 63 คน สรป ดงน + จานวนผถกคดอาญาของเครอขายปฎรปท�ดนแหงประเทศไทยมท +งหมด 24 คด 154 คน จานวนผถกคดแพงของเครอขายปฎรปท�ดนแหงประเทศไทยมท +งหมด 9 คด 63 คน รวม จานวนผถกคดอาญาและคดแพงของเครอขายปฎรปท�ดนแหงประเทศไทยมท +งหมด 33 คด 223 คน

185

ตารางสรปขอกฎหมายท�ใชฟองรองดาเนนคดและการใชอานาจทางปกครอง

186

บทกฎหมายท�เก�ยวของกบการฟองรองคดพพาทดานปาไม – ท�ดน

กรณท�ดนในเขตปา

1 . การฟองคดอาญาฐานความผด บกรก แผวถาง พ +นท�ปาไม ฯ

( ความผดตอพระราชบญญตปาไม ความผดตอพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต ความผดตอพระราชบญญตอทยานแหงชาต และ

ความผดตอพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปาแหงชาต )

พระราชบญญต / ประมวลกฎหมาย บทกาหนดความผด บทกาหนดโทษ

พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484

มาตรา 54 หามมใหผ ใดกอสรางแผวถางหรอเผาปาหรอ

กระทาดวยประการใด ๆ อนเปนการทาลายปาหรอเขา

ยดถอหรอครอบครองปาเพอตนเองหรอผ อน เวนแตจะ

กระทาภายในเขตทไดจาแนกไวเปนประเภทเกษตรกรรม

และรฐมนตรไดประกาศในราชกจจานเบกษาหรอโดย

ไดรบใบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท การขออนญาต

และการอนญาตใหเปนไปตามหลกเกณฑและเงอนไขท

กาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา 72 ตร ผใดฝาฝนหรอไมปฏบตตาม

มาตรา 54 ตองระวางโทษจาคกไมเกนหาป หรอ

ปรบไมเกนหาหมนบาทหรอท %งจาท %งปรบ

ในกรณความผดตามมาตราน % ถาไดกระทาเปน

เน %อทเกนยสบหาไร ผกระทาความผดตองระวาง

โทษจาคกต %งแตสองปถงสบหาปและปรบต %งแต

หนงหมนบาทถงหนงแสนบาท

ในกรณทคาพพากษาช %ขาดวาบคคลใดกระทา

187


มาตรา 55 ผ ใดครอบครองปาทไดถกแผวถางโดยฝาฝน

ตอบทบญญตแหงมาตรากอน ใหสนนษฐานไวกอนวา

บคคลน %นเปนผแผวถางปาน %น

ความผดตามมาตราน % ถาปรากฎวาบคคลน %นได

ยดถอครอบครองปาทตนไดกระทาความผด ศาล

มอานาจสงใหผกระทาผด คนงาน ผ รบจาง

ผแทน และบรวารของผกระทาผดออกไปจากปา

น %นไดดวย

พระราชบญญตอทยานแหงชาต

พ.ศ. 2504

มาตรา 16 ภายในเขตอทยานแหงชาต หามมใหบคคล

ใด

( 1 ) ยดถอหรอครอบครองทดน รวมตลอดถง กนสราง

แผวถางหรอเผาปา ....

มาตรา 24 ผ ใดฝาฝนมาตรา 16(1) (2) (3) (4)

หรอ (5)

ตองระวางโทษจาคกไมเกนหาป หรอปรบไม

เกนสองหมนบาท หรอท %งจาท %งปรบ

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต มาตรา 31 ผใดฝาฝนมาตรา 14 ตองระวาง

โทษจาคกต %งแตหกเดอนถงหาปและปรบต %งแตหา

188


พ.ศ. 2507 มาตรา 14 ในเขตปาสงวนแหงชาต หามมใหบคคลใด

ยดถอครอบครองทาประโยชนหรออยอาศยในทดน

กอสราง แผวถาง เผาปา ทาไม เกบหาของปา หรอกระทา

ดวยประการใดๆ อนเปนการเสอมเสยแกสภาพปาสงวน

แหงชาต เวนแต

(1) ทาไมหรอเกบหาของปาตามมาตรา 15 เขา

ทาประโยชนหรออยอาศยตามมาตรา 16 มาตรา 16 ทว

หรอมาตรา 16 ตร กระทาการตามมาตรา 17 ใชประโยชน

ตามมาตรา 18 หรอกระทาการตามมาตรา 19 หรอมาตรา

20

(2) ทาไมหวงหามหรอเกบหาของปาหวงหาม

ตามกฎหมายวาดวยปาไม

(ความในมาตรา 14 แกไขโดยมาตรา 4 แหง พ.ร.บ. ปาสงวนแหงชาต (ฉบบท� 3) พ.ศ. 2528 (รก. 2528/124 /1 พ.))

พนบาทถงหาหมนบาท

ในกรณความผดตามมาตราน % ถาได

กระทาเปนเน %อทเกนยสบหาไร หรอกอใหเกด

ความเสยหายแก

(1) ไมสก ไมยาง ไมสนเขา หรอไม

หวงหามประเภท ข. ตามกฎหมายวาดวยปาไม

หรอ

(2) ไมอนเปนตนหรอเปนทอนอยางใด

อยางหนง หรอท %งสองอยางรวมกนเกนยสบตน

หรอทอน หรอรวมปรมาตรไมเกนสลกบาศก

เมตร หรอ

(3) ตนน %าลาธาร

ผกระทาความผดตองระวางโทษจาคก

ต %งแตสองปถงสบหาป และปรบต %งแตสองหมน

189


บาทถงหนงแสนหาหมนบาท

ในกรณทมคาพพากษาช %ขาดวาบคคลใด

กระทาความผดตามมาตราน % ถาปรากฎวาบคคล

น %นไดยดถอหรอครอบครองทดนในเขตปาสงวน

แหงชาต ศาลมอานาจสงใหผกระทาผด คนงาน

ผ รบจาง ผแทน และบรวารของผกระทาผด ออก

จากเขตปาสงวนแหงชาตไดดวย

(ความในมาตรา 31 แกไขโดยมาตรา 3 แหงพ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต (ฉบบท� 2) พ.ศ. 2522 (รก. 2522/64 /14พ.))

พระราชบญญตสงวนและคมครอง

สตวปา พ.ศ. 2535

มาตรา 38 ในเขตรกษาพนธสตวปาหามมใหผใดยดถอ

หรอครอบครองทดนหรอปลกหรอกอสรางสงหนงสงใด

หรอตด โคนแผวถาง เผาหรอทาลายตนไม หรอพฤกษชาต

มาตรา 54 ผใดฝาฝนมาตรา 38 หรอมาตรา

42 วรรคสอง ตองระวางโทษจาคกไมเกนเจดป

190


อน หรอขดหาแร ดน หน หรอเล %ยงสตวหรอปลอยสตวหรอ

สตวปาหรอเปลยนแปลงทางน %าหรอทาใหน %าในลาน %า ลา

หวย หนองบง ทวมทนเหอดแหง เปนพษหรอเปนอตราย

ตอสตวปา

มาตรา 42 วรรคสอง เมอไดมประกาศของรฐมนตร

กาหนดเขตหามลาสตวปาชนดหรอประเภทใดแลว หามม

ใหผ ใดกระทาการดงตอไปน %

( 3 ) ยดถอครอบครองทดน หรอตดหรอโคน แผวถาง เผา

ทาลายตนไม ...

หรอปรบไมเกนหนงแสนบาทหรอท %งจาท %งปรบ

ในกรณทศาลพพากษาวาผใดกระทาความผด

ตามมาตรา 38 ถาปรากฏวาผน %นไดยดถอ

ครอบครอง ทาประโยชน หรออยอาศยในเขต

รกษาพนธสตวปาทตนไดกระทาผด ศาลมอานาจ

สงใหผกระทาผด คนงาน ผ รบจาง ผแทน และ

บรวารของผกระทาความผด ออกไปจากเขต

รกษาพนธสตวปาน %นได

2. การฟองคดแพงเรยกคาเสยหาย ในฐานความผด บกรก ทาใหเสยหายซ�งทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม


191


พระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพส�งแวดลอมแหงชาต พ.ศ.

2535

มาตรา 97 ผ ใดกระทาหรอละเวนการกระทาดวย

ประการใด โดยมชอบดวยกฎหมาย อนเปนการทาลาย

หรอทาใหสญหายหรอหรอเสยหายแก

ทรพยากรธรรมชาต ซงเปนของรฐหรอเปนสาธารณะ

สมบตของแผนดน มหนาทตองรบผดชอบชดใช

คาเสยหายใหแกรฐตามมลคาท %งหมดของ

ทรพยากรธรรมชาตทถกทาลาย สญหาย หรอเสยหายไป

น %น ”

จานวนคาเสยหายข +นอยกบการพจารณา

ของศาล

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอทาตอบคคล

อนโดยผดกฎหมาย ใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แก

รางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธ

อยางหนงอยางใดกด ทานวาผน %นทาละเมด จาตองใชคา

สนไหมทดแทนเพอการน %น

192

3. การใชอานาจทางปกครอง ออกคาส�งใหออกหรอกระทาการร +อถอนส�งปลกสรางท�ผดตอกฎหมายปาไม

พระราชบญญต / ประมวลกฎหมาย บทกาหนดฐานความผด บทกาหนดโทษ

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.

2507

มาตรา 25 เมอไดกาหนดปาใดเปนปาสงวนแหงชาต

และรฐมนตรไดแตงต %งพนกงานเจาหนาทผควบคมและ

รกษาปาสงวนแหงชาตน %นแลว ใหพนกงานเจาหนาทม

อานาจ ดงตอไปน %

(1) สงใหผหนงผ ใดออกจากปาสงวนแหงชาต

หรอใหงดเวนการกระทาใดๆ ในเขตปาสงวนแหงชาต ใน

กรณทมขอเทจจรงปรากฏหรอเหตอนควรสงสยวา มการ

กระทาผดตามพระราชบญญตน %

(2) สงเปนหนงสอใหผกระทาผดตอ

พระราชบญญตน % ร %อถอน แกไขหรอทาประการอนใดแก

สงทเปนอนตราย หรอสงททาใหเสอมสภาพในเขตปา

สงวนแหงชาต ภายในเวลาทกาหนดให

193


(3) ยด ทาลาย ร %อถอน แกไขหรอทาประการอน

เมอผกระทาผดไมปฏบตตาม (2) ไมปรากฏตวผกระทา

ผดหรอรตวผกระทาผดแตหาตวไมพบ

ถาพนกงานเจาหนาทไดปฏบตการอยางหนง

อยางใดดงกลาว และไดเสยคาใชจายเพอการน %น ให

ผกระทาผดชดใชหรอออกคาใชจายน %นท %งหมด หรอให

พนกงานเจาหนาทนาทรพยสนทยดไวไดออกขาย

ทอดตลาดหรอขายโดยวธอนตามทเหนสมควร เพอชดใช

คาใชจายน %น และใหนาความในมาตรา 1327 แหง

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชบงคบแกเงนท

ไดจากการขายทรพยสนน %นโดยอนโลม

(4) ดาเนนการอยางหนงอยางใดทเหนสมควร

ท %งน %เพอปองกนหรอบรรเทาความเสยหายแกปาสงวน

แหงชาตในกรณทมเหตฉกเฉน

194


พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.

2504

มาตรา 21 ใหพนกงานเจาหนาทมอานาจออกคาสง

ใหผกระทาความผดตามมาตรา 16 ออกจากเขตอทยาน

แหงชาต หรองดเวนการกระทาใด ๆ ในเขตอทยาน

แหงชาต

มาตรา 22 ในกรณทมการฝาฝนพระราชบญญตน %

เปนเหตใหมสงปลกสรางข %นใหมหรอมสงอนใดในอทยาน

แหงชาตผดไปจากสภาพเดม ใหพนกงานเจาหนาทม

อานาจสงใหผกระทาความผดทาลายหรอร %อถอนสงน %น ๆ

ออกไปใหพนอทยานแหงชาต หรอทาใหสงน %น ๆ กลบคน

สสภาพเดม แลวแตกรณ ถาผกระทาความผดไมปฏบต

ตาม หรอถาไมรตวผกระทาความผด หรอเพอปองกน

หรอบรรเทาความเสยหายแกอทยานแหงชาต พนกงาน

เจาหนาทจะกระทาการ ดงกลาวแลวอยางใดอยางหนง

เสยเองกไดตามสมควรแกกรณ และผกระทาความผดม

195


หนาทชดใชคาใชจายทตองเสยไปในการทพนกงาน

เจาหนาทกระทาการเสยเองน %น

พระราชบญญตสงวนและคมครอง

สตวปา พ.ศ. 2535

มาตรา 40 ใหพนกงานเจาหนาทซงประจาเขตรกษา

พนธสตวปามอานาจสงใหผ ฝาฝนตามมาตรา 38 วรรค

หนง ออกจากเขตรกษาพนธสตวปาหรองดเวนการ

กระทาใด ๆ อนเปนการฝาฝนมาตรา 38 วรรคหนง ใน

เขตรกษาพนธสตวปา

กรณท�ดนสาธารณะ – ท�ดนเอกชน

1. การฟองคดอาญาในความผดฐานบกรก - ทาใหเสยทรพย


มาตรา 362 ผ ใดเขาไปในอสงหารมทรพยของผ อน เพอถอการครอบครองอสงหารมทรพยน %นท %งหมดหรอ

196


ประมวลกฎหมายอาญา แตบางสวน หรอเขาไปกระทาการใด ๆ อนเปนการรบกวนการครอบครองอสงหารมทรพยของเขาโดยปกตสขตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนสองพนบาท หรอท %งจาท %งปรบ

มาตรา 365 ถาการกระทาความผดตามมาตรา

362 มาตรา 363หรอมาตรา 364 ไดกระทา

(1) โดยใชกาลงประทษราย หรอขเขญวาจะ

ใชกาลงประทษราย

(2) โดยมอาวธหรอโดยรวมกระทาความผด

ดวยกน ต %งแตสองคนข %นไปหรอ

(3) ในเวลากลางคน

ผกระทาตองระวางโทษจาคกไมเกนหาป

หรอปรบไมเกนหนงหมนบาทหรอท %งจาท %งปรบ

มาตรา 358 ผ ใดทาใหเสยหาย ทาลาย ทาใหเสอมคาหรอทาใหไรประโยชน ซงทรพยของผ อนหรอผ อน

197


เปนเจาของรวมอยดวย ผน %นกระทาความผดฐานทาใหเสยทรพย ตองระวางโทษจาคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกพนบาท หรอท %งจาท %งปรบ

มาตรา 360 ผ ใดทาใหเสยหาย ทาลาย ทาใหเสอมคา

หรอทาใหไรประโยชน ซงทรพยทใชหรอมไวเพอ

สาธารณประโยชน ตองระวางโทษจาคกไมเกนหาป หรอ

ปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอท %งจาท %งปรบ

2. การฟองคดแพง ฐานความผด ละเมด ขบไล เรยกคาเสยหาย

198


ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

มาตรา 420 ผ ใดจงใจหรอประมาทเลนเลอทาตอบคคล

อนโดยผดกฎหมาย ใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แก

รางการยกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธ

อยางหนงอยางใดกด ทานวาผน %นทาละเมด จาตองใช

คาสนไหมทดแทนเพอการน %น

มาตรา 1374 ถาผครอบครองถกรบกวนในการ

ครอบครองทรพยสน เพราะมผผสอดเขาเกยวของโดยม

ชอบดวยกฎหมายไซร ผครอบครองมสทธจะใหปลด

เปล %องการรบกวนน %นได ถาเปนทนาวตกวาจะยงมการ

รบกวนอก ผครอบครองจะขอตอศาลใหสงหามกได

การฟองคดเพอปลดเปล %องการรบกวนน %น ตองฟอง

ภายใน 1 ปนบจากเวลาทถกรบกวน

มาตรา 1375 ถาผครอบครองถกแยงการครอบครอง

โดยมชอบดวยกฎหมายผครอบครองมสทธจะไดคนซง

การครอบครอง เวนแตอกฝายหนงมสทธเหนอทรพยสน

จานวนคาเสยหายข +นอยกบการพจารณา

ของศาล

199


ดกวาซงจะเปนเหตใหเรยกคนจากผครอบครองได

การฟองคดเพอเอาคนซงการครอบครองน %น ตองฟอง

ภายในปหนงนบแตเวลาถกแยงการครองครอง

รายงานการศึกษาวิจัย...

Documents