การท างานของระบบประสารทในมนษย

จดท าโดย

อาจารยดอรอแม บองอปาเนาะ

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร โรงเรยนดารสสาลาม จงหวดนราธวาส

ระบบประสาท Neuron

เซลลประสาท (nerve cell หรอ neuron) คอ หนวยยอยทงโครงสรางและการท าหนาทของระบบประสาท ขนาดของเซลลประสาทโดยทวไป มเสนผานศนยกลางของตวเซลลแค 0.1 มลลเมตรโดยประมาณ แตใยประสาทมความยาวไดหลายเมตร

โครงสรางของเซลลประสาท

เซลลประสาท ประกอบดวย ตวเซลล และใยประสาท

• ตวเซลล (Cell body) ลกษณะคลายคลงกบเซลลทวไป ภายในมนวเคลยส ไมโทคอนเดรย ไรโบโซม เอนโดพลาสมกเรตคลม กอลจบอด และออรแกเนลลอน ตวเซลลมหนาทเกยวกบการเจรญเตบโตและเมแทบอลซมของเซลลประสาท (เปนแหลงสรางพลงงาน สงเคราะหโปรตนทเปนสารสอประสาท๗

• ใยประสาท (Nerve fibre) แบงตามการท าหนาท เปนใยประสาท 2 ชนด คอ เดนไดรตและแอกซอน เดนไดรต (dendrite) คอ สวนของใยประสาททท าหนาทรบการกระตนของสงเรา ทงสงเราจากภายนอกและจากเซลลประสาทอนๆ เดนไดรตมหลายเสน ลกษณะเปนเสนใยทแตกแขนงสนๆ โดยทวไปเปนใยประสาททน ากระแสประสาทในทศทางเขาสตวเซลล แอกซอน (Axon) คอ สวนของใยประสาททท าหนาทน ากระแสประสาทออกจากบรเวณเดนไดรต ไปสเซลลอนๆ โดยทวไปแอกซอนมเสนเดยว ลกษณะเปนเสนใยยาวมาก มสวนปลายทแตกแขนงเลกนอย ความยาวของเซลลประสาทมากจากความยาวของแอกซอน เชน เซลลประสาทรบความรสกทนวเทาเซลลหนงมตวเซลลขนาด 0.1 มลลเมตร มแอกซอนยาวเปนเมตรไปถงไขสนหลง ต าแหนงของตวเซลล ในเซลลประสาททวไป ตวเซลลอยระหวางแอกซอนกบเดนไดรต กลาวคอ มแอกซอนอยดานหนงและเดนไดรตอยดานตรงขามของตวเซลล แตเซลลประสาทมชนดและหนาทตางๆ กนมากมาย พบวาต าแหนงของตวเซลลอาจอยทชวงไหนของใยประสาทกได ตวอยางเชน เซลลประสาทรบความรสกเซลลหนงของผวหนง มตวเซลลยนออกมาจากแอกซอน

จ านวนและความยาวของใยประสาท ขนอยกบชนดและหนาท ของเซลลประสาทเชนกน ใยประสาทมลกษณะเปนเสนละเอยดบางๆ เหมอนกน แตมขนาด

ความยาวตางกนมาก อาจยาวตงแตไขสนหลงจากปลายเทา (ประมาณ 1 เมตร) ในขณะทเซลลประสาทประสานงานทสมองและไขสนหลงมใยประสาทขนาดเลกและเรยงอดแนน

ชนดของเซลลประสาท (แบงตามลกษณะ)

เซลลประสาท แบงตามลกษณะเสนใยประสาททยนออกมาจากตวเซลล เปน 3 ประเภท คอ

• เซลลประสาทขวเดยว ( unipolar neuron) มใยประสาทยนออกจากตวเซลลเสนเดยว (แยกเปน 2 เสนภายหลง) ตวอยางเชน เซลลประสาทรบความรสกจากผวหนง

• เซลลประสาทสองขว ( Bipolar neuron) มใยประสาทยนออกจากตวเซลล 2 เสน ตวอยางเชน เซลลประสาทรบความรสกทเรตนา เซลลรบกลน และเซลลรบเสยงทหชนในและบรเวณออลแฟกทอรบลบในสมอง

• เซลลประสาทหลายขว (Unipolar neuron) มใยประสาทยนออกจากตวเซลลหลายเสน ไดแก พวกเซลลประสาทสงการ และเซลลประสาทประสานงานในสมองและไขสนหลง

ชนดของเซลลประสาท (แบงตามการท าหนาท)

ในสตวมกระดกสนหลง แบงเซลลประสาทตามการท าหนาทไดเปน 3 ประเภท ไดแก เซลลประสาทรบความรสก เซลลประสาทสงการ และเซลลประสาทประสานงาน

การท างานของเซลลประสาท

การท างานของเซลลประสาท แบงออกได 3 ขนตอน

1.ขนศกดาไฟฟา( Restingpotential หรอ Polarization) - เปนภาวะปกตของเซลลประสาททยงไมถกกระตน - สารละลาย Na+ ภายนอกเซลลมมากกวาภายในเซลลประสาท เนองจากเยอหมเซลลมการขบ Na+ ออกนอกเซลลตลอดเวลา(ภายนอกเซลลประสาทจงมประจไฟฟา+) - สารละลาย K+ จะถกเยอหมเซลลดงเขาสภายในเซลล และยงมสารพวกโปรตน กรดนวคลอกซงแสดงประจไฟฟาลบ(ภายในเซลลประสาทจงมประจไฟฟา-)

2. ขนเปลยนแปลงขวไฟฟา (Depolarization) - เปนภาวะทมสงเรากระตน - Na+ จะแพรเขาสเซลลมากกวาภาวะปกต K+ จะแพรออกนอกเซลล ท าใหภายในเซลลประสาทม Na+ มากกวานอกเซลล สวน K+ ภายนอกเซลลประสาทมากกวาภายในเซลลประสาท ท าใหภายนอกเซลลมประจเปลยนเปนลบ เพราะเสย Na+ ไป ภายในเซลลประสาทมประจเปลยนเปนบวก เพราะไดรบประจบวกจากโซเดยมไออนมาเพม - การเปลยนแปลงของศกยกระท า (Action potential) เกดขนเพยง 0.002 วนาท

3. ขนเปลยนขวกลบคน (Repolarization) - เปนการเปลยนขวกลบคนสสภาพเดม - มการขบ Na+ ออกไปนอกเซลล และขบ K+ เขาภายในเซลลประสาทโดยใชพลงงาน ATP เรยกกลไกนวา Sodium - potassium pump

การถายทอดกระแสประสาทจากเซลลประสาทเซลลหนงไปยงอกเซลลหนง

ไซแนปส หมายถง การถายทอดกระแสประสาทจากเซลลหนงไปยงอกเซลลหนงผานทางบรเวณทอยชดกน ระหวางปลายประสาท เชน ปลาย แอกซอนกบเดนไดรต หรอ ปลายแอกซอนกบตวเซลลประสาทของอกเซลลหนง หรอระหวางตวเซลลประสาทกบตวเซลลประสาทอกตวหนงกได โดยถาขาดการไซแนปส กระแสประสาทอาจจะเคลอนทยอนทศได สารเคมหรอยาหลายชนดมผลตอการถายทอกฃดกระแสประสาททไซแนปส เชน สารพษจากแบคทเรย เปนสาเหตท าใหอาหารเปนพษ ยบยงการหลงสารสอประสาท ท าใหกลามเนอไมหดตวเกดอาการอมพาต ยาระงบประสาทท าใหสารสอประสาทออกมานอย กระแสประสาทสงไปยงสมองไดนอย เปนผลท าใหเกอาการสงบไมวตกกงวล

สวนสารบางชนด เชน สารนโคตน คาเฟอน แอมเฟตมน จะไปกระตนแอกซอนใหปลอยสารสอประสาทออกมาท าใหเกดการตนตว หวใจเตนเรว และ ยาฆาแมลงบางชนดจะไปการยบยงการท างานของเอนไซม ทจะมาสลายสารสอประสาท ทศทางการไหลของกระแสประสาท จะไหลไปในทศทางเดยวคอ จากแอกซอนไปยงเดนไดรต และจะไมสวนทศทางเนองจากปลายเดนไดรตไมสามารถสรางอะซตลโคลน และสารสอประสาทดงกลาวจะสลายตวอยาง รวดเรวเนองจากเอนไซมท ชอ โคลนเนสเตอเรส ( cholinesterase) ทปลายแอกซอนของเซลลประสาทจะพองออกเรยกวา synaptic korb ภายในจะมโครงสรางเปนถงเลกๆ เรยกวา syraptic veusisler ท าหนาทสรางสารสอประสาทไดแก อะซตลโคลน

โครงสรางของระบบประสาท

ระบบประสาทของสตวมกระดกสนหลงชนสง แบงตามกายวภาค ออกเปน 2 ประเภท คอ

1.ระบบประสาทสวนกลาง (central nervous system หรอ CNS) ไดแก สมองและไขสนหลง ท าหนาทเปนศนยควบคมระบบประสาท

2.ระบบประสาทรอบนอก (peripheral nervous system หรอ PNS) ไดแก เซลลประสสาทรบความรสกและเซลลประสาทสงการ ทประกอบขนเปนเสนใยประสาทตางๆออกจากสมองและไขสนหลงไปสสวนตางๆรอบนอกรางกาย

ประเภทของระบบประสาทแบงตามการท างาน

1.ระบบประสาทโซมาตก (somatic nervous system) คอ ระบบประสาททควบคมการท างานของกลามเนอลาย

2.ระบบประสาทอตโนวต (autonomic nervous system) คอ ระบบประสาททควบคมการท างานของกลามเนอหวใจและกลามเนอเรยบ ศนยควบคมระบบประสาทอตโนวตอยในระบบประสาทสวนกลาง ในขณะทเสนใยประสาทของระบบประสาทอตโนวตทแบงออกเปน 2 ระบบ คอ ระบบประสาทซมพาเทตกและพาราซมพาเทตก เปนการท างานของระบบประสาทรอบนอก

ระบบประสาทสวนกลาง

ระบบประสาทสวนกลาง ไดแก สมองและไขสนหลง ซงเปนเนอเยอท

ตดตอกน และเจรญมาจากโครงสรางเดยวกน คอ หลอดประสาท ททอดยาวตลอดแนวไขสนหลงของเอมบรโอ โดยหลอดประสาทสวนหนาพองออกเปนสมองและสวนทายเปลยนแปลงเปนไขสนหลง สมองและไขสนหลง ประกอบดวย

1.เซลล

-เซลลประสาท (neuron) ในสมองและไขสนหลง มแตตวเซลลเปนสวนใหญ

-นวโรเกลย (neuroglia) คอ เซลลทแทรกอยระหวางเซลลประสาท ท าหนาทพยง ปองกน น าสารอาหาร ออกซเจนใหแกเซลลประสาท

2.เยอหมสมอง (meninges) ม 3 ชน หมตลอดจากสมองไปจนถงไขสนหลง

-เยอหมชนนอก (dura mater) มลกษณะเหนยวและหนา ท าหนาทปองกนการกระทบกระเทอน

-เยอหมชนกลาง (arachnoid) มลกษณะเปนเยอบางๆ

-เยอหมชนใน (pia mater) มเสนเลอดมาหลอเลยงเปนจ านวนมาก น าอาหารและออกซเจนมาใหสมองและไขสนหลง

3.น าหลอเลยงสมองและไขสนหลง (cerebrospinal fluid) บรรจอยภายในชองขนาดใหญทอยระหวางเยอหมสมองและไขสนหลงชนกลางและชนใน เรยกวา ชองบรรจน าเลยงสมองและไขสนหลง (subarachnoid space) ซงตดตอกบชองตามยาว

ภายในไขสนหลง (central canal) และ โพรงสมอง (ventricle) ท าใหน าหลอเลยงสมองและไขสนหลงเวยนตอกนไดหมด น าหลอเลยงสมองและไขสนหลงมหนาท คอ

1.ปองกนการกระทบกระเทอน

2.หลอเลยงสมองและไขสนหลงใหชมชนเสมอ

3.น าสารอาหารและออกซเจนมาเลยงเซลลประสาท

4.น าของเสยออกจากเซลลประสาท

เซรบรม

เซรบรม คอ สมองสวนทอยบนสดและมขนาดใหญทสด ซงมน าหนกรวมกนประมาณรอยละ 85 ของน าหนกสมองทงหมด

ลกษณะทส าคญ

1.ชนอกหนาประมาณ 3 มลลเมตร เรยกวา เซรบรมคอรเทกซ (cerebrum cortex) มรอยพบเปนรองหรอรอยหยกจ านวนมาก และมเนอสมองสเทา ทประกอบดวยตวเซลลประสาทจ านวนมากและใยประสาททไมมเยอห มไมอลนหมเปนสวนใหญ

2.ภายใตเซรบรมคอรเทกซ เปนชนหนาของเนอสขาว ประกอบดวย แอกซอนทมเยอไมอลนหมเปนสวนใหญ ท าใหมลกษณะเปนสขาวเนองจากเยอไขมนไมอลน

3.เซรบรมแบงออกเปน 2 ซกดวยรองลกตรงกลาง มมดเสนใยแอกซอนหลายมดตดตอระหวาง 2 ซก มดใหญทสดเรยกวา corpus callosum สมองแตละซกท าหนาทควบคมกลามเนอซกตรงขามของรางกาย

4.รองหรอรอยหยกแบงเซรบรมคอรเทกซออกเปนสวนๆชดเจน 4 พ (lobe) ไดแก Frontal lobe - ศนยควบคมการท างานของกลามเนอลาย (motor area)

- ศนยควบคมเกยวกบการพด

- ควบคมเกยวกบบคลกภาพ

- ควบคมความฉลาดระดบสง ไดแก สมาธ การวางแผน การตดสนใจ

Parietal lobe - ศนยควบคมการรบความรสก (sensory area)

- ความเขาใจและการใชค าพด

Temporal lobe - ศนยการไดยน (auditory area)

- ความจ า (memory area)

Occipital lobe - ศนยการมองเหน (visual area) เชน การเพงมอง การแปลสงทมอง

หนาทของเซรบรม

1. เซรบรมเปนสมองสวนทพฒนามากทสดในคน ท าหนาทควบคมระดบสง สวนใหญเกยวกบความร ความจ า เชาวนปญญา และเปนศนยกลางควบคมการท างานของกลามเนอ การรบสมผสตางๆ

2.ไดรบกระแสประสาทความรสกจากหนวยรบความรสกทหนวย และสงกระแสประสาทสงการไปสสมองสวนอนและรางกายทกสวนเพอควบคมการท างานของกลามเนอและตอมตางๆ

3.แตละบรเวณของเซรบรมคอรเทกซ เปนศนยควบคมการท างานท างานทตางๆกน

ออลแฟกทอรบลบ

มขนาดเลก อยดานหนาสด ท าหนาทเกยวกบการดมกลน สมองสวนนในคน

ไมเจรญเทากบสตวเลยงลกดวยนมอนๆ

ไฮโพทาลามส

เปนสมองสวนทเปนทางตดตอกบเซรบรมกบกานสมอง โดยไฮโพทาลามสอย

ใตทาลามส และคอนไปทางดานหนาตดกบตอมใตสมองสวนหนา (pituitary gland)

หนาทของไฮโพทาลามส

มหนาทหลกเกยวของกบการผสมผสานการท างานของระบบประสาทกบอวยวะตางๆใหสอดคลองกน

1.ศนยควบคมการเตนของหวใจ (cardiovascular regulation)

2.ศนยควบคมอณหภม (body temperature regulation)

3.ศนยควบคมสมดลน าและเกลอแร (regulation of water and electrolyte balance)

4.ศนยควบคมการนอนหลบ ความหว ความอม ความกระหาย

5.ศนยควบคมอารมณและความรสกตางๆ

6.สรางฮอรโมนประสาททสงไปควบคมการหลงฮอรโมนของตอมใตสมองสวนหนา

ทาลามส

ทาลามสมลกษณะคลายรปไข 2 กอน อยระหวางเซรบรมกบเมดลลาออบลองกาตา

หนาทของทาลามส

1.เปนจดรวมกระแสประสาทรบความรสกทกชนดทเขาสเซรบรมคอรเทกซ แลวแยกประสาทสงไปยงสมองสวนทเกยวของกบกระแสประสาทนนๆ ( relay center)

2.เกยวของกบการตอบสนองของระบบประสาทอตโนวตเยองตน เมอรบความรสกเจบปวดเกยวของกบอาการชอกเมอบาดเจบรนแรง

สมองสวนกลาง

สมองสวนกลางเปนสวนบนสดของกานสมอง มขนาดเลกในคนและสตวเลยง

ลกดวยนมและเปนเพยงจดผานของกระแสประสาทระหวางสมองสวนหนาและสมองสวนทาย และมหนาทเกยวกบการมองเหนการไดยน และการตอบสนองตอทศทางบาง

หนาทของสมองสวนกลาง

1.เปนจดรวมของกระแสประสาททสงใหเซรบรมคอรเทกซ

2.ควบคมรเฟลกซหลายชนด

-ควบคมรเฟลกซการมองเหน

-ควบคมรเฟลกซการไดยน

-ควบคมรเฟลกซทตอบสนองความเจบปวด อณหภม การสมผส

3.ควบคมการเคลอนไหวของลกตา

เซรเบลลม

สมองทรงกลม อยดานหลงใต occipital lobe ของเซรบรม แบงออกเปน 2

ซก ทรอยหยก มเนอสมองชนนอกเปนสเทา และชนในเปนสขาวเชนเดยวกบเซรบรม ซกซายและซกขวาของเซรเบลลม เชอมตอดวยเสนใยประสาทสขาวคลายนวมอเรยกวา vermisและมมดเสนใย 3 มด เรยกวา cerebellar peduncles เชอมตอเซรเบลลมกบกานสมอง

หนาทของเซรเบลลม

1.ศนยควบคมการประสานงานการเคลอนไหวรางกายทอยภายใตอ านาจจตใจ โดย -ปรบแตงกระแสประสาทสงการทมาจากเซรบรมคอรเทกซ ท าใหกลามเนอมการประสานงานกนอยางราบรน เทยงตรง และสามารถท างานละเอยดออนได -ควบคมการเคลอนไหวรางกายทกชนด

2.ควบคมการทรงตวของรางกาย

พอนส

พอนส คอ กานสมองสวนทพองออกเปนกระเปาะ อยดานหลงตอจากสมอง

สวนกลาง และอยดานหนาเซรเบลลม โครงสรางประกอบไปดวย เนอสเทาและมดเสนใยประสาทขนาดใหญทเชอมตอเซรเบลลมแตละซกกบเซรเบลลมซก

หนาทของพอนส

1.เปนจดผานของกระแสประสาทระหวางเซรเบลลมกบเซรบรม และระหวางเซรเบลลม 2.ควบคมการเคยว การหลงน าลาย การเคลอนไหวของใบหนา และการหายใจ

เมดลลาออบลองกาตา

เมดลลาออบลองกาตา คอ สวนทอยลางสดของกานสมองทมลกษณะเปนกาน

ดานบนตดกบพอนสและสมองสวนกลาง ดานลางคอยๆเปลยนรปไปเปนไขสนหลง มเสนใยประสาทรบความรสกและสงการตดตอระหวางสมองดานขวากบสวนตางๆของรางกายซาย

หนาทของเมดลลาออบลองกาตา

1.เปนศนยควบคมระบบประสาทอตโนวตหลายอยาง ไดแก

-การเตนของหวใจ (cardiac center)

-การหดขยายตวของหลอดเลอด (vasomotor center)

-การหายใจ (respiratory center)

-ศนยควบคมการไอ จาม และอาเจยน

2.เปนจดผานของกระแสประสาทระหวางสมองกบไขสนหลง

3.เปนจดตงตนของเสนประสาทสมอง

กานสมอง

กานสมองอยทางดานลางสดหรอฐานของสมอง เปนสวนทมววฒนาการ

เรมแรกสด ท าหนาทควบคมกจกรรมทส าคญตอชวตหลายอยาง เชน การหายใจ ความดนโลหต การเตนหวใจ นอกจากนยงท าหนาทเปนจดผานของกระแสประสาทระหวางสมองดานบนกบไขสนหลง

ไขสนหลง

ไขสนหลง (spinal cord) คอ สวนทตอจากเมดลลาออบลองกาตา ไขสนหลง

มอยภายในขงของกระดกสนหลงตงแตกระดกสนหลงบรเวณคอขอแรกจนถงกระดกสนหลงบรเวณ

เอวขอท 2 ไขสนหลงตงแตขอนลงมาจะเรยวเลกลงจนเหลอเพยงเยอหมชนใน และตอนปลายมเสนประสาทแยกออกมาลกษณะคลายหางมา (การฉดยาหรอการเจาะน าไขสนหลงจงมกท าต ากวากระดบนเอวขอท 2 ลงมา เพราะ โอกาสท าอนตรายแกเนอไขสนหลงมนอย)

โครงสรางของไขสนหลง

1.มเยอหม 3 ชน ชนดเดยวกบเยอหมสมอง

2.มเนอสขาวอยดานนอก และ เนอสเทาอยดานใน

3.กลางไขสนหลงเปนชองเรยกวา ชองกลางไขสนหลง ตดตอกบชองในสมอง และภายในบรรจน าหลอเลยงสมองและไขสนหลง

4.สวนทเปนเนอสเทามรปรางคลายกบปกผสอ ประกอบดวย

-ปกบนเรยกวา ดอรซลฮอรน (dorsal horn)

-ปกลางเรยกวา เวนทลฮอรน (ventral horn)

5.มเสนประสาททมาตอกบไขสนหลง เรยกวา เสนประสาทไขสนหลง (spinal nerve) ม 31 ค

6.เสนประสาทไขสนหลงทกเสน เปนสเนประสาทแบบผสม มทงเสนใยประสาทรบความรสกและสงการ แตแยกออกจากกนตรงโคนทจะตอกบไขสนหลง เปน 2 ราก

-รากทตอกบปกบนเรยกวา รากบน (dorsal root) ประกอบดวย เสนใยประสาทรบความรสก

-รากทตอกบปกลางเรยกวา รากลาง (ventral root) ประกอบดวย เสนใยประสาทสงการ

หนาทของไขสนหลง

1.เปนทางผานของกระแสประสาทระหวางหนวยรบความรสกกบสมอง

2.เปนทางผานของกระแสประสาทระหวางสมองกบหนวยปฏบตงาน

3.สามารถสงการไดเอง ใหหนวยปฏบตงานท างาน

การสงกระแสประสาทในไขสนหลง

1.รากบนซงท าหนาทรบความรสก มเซลลประสาทรบความรสก

-เดนไดรต อยทหนวยรบความรสก

-ตวเซลลประสาทรบความรสก อยเปนกลมเรยกวา ปมประสาทรากบน (dorsal root ganglion)

-แอกซอน เขาสไขสนหลงปกบน

2.ภายในปกบนมเซลลประสาทประสานงาน

3.ภายในปกลาง มเซลลประสาทสงการ

-เดนไดรตและตวเซลลประสาทสงการอยทปกลาง

-แอกซอนของเซลลประสาทสงการ ยนออกจากรากลางไปสกลามเนอของอวยวะตางๆ

ระบบประสาทรอบนอก

โครงสรางของระบบประสาทรอนนอกตามกายวภาค

ระบบประสาทรอบนอก (peripheral nervous system ) หมายถง เสนประสาทซงเปนมดของใยประสาทแอกซอนหรอเดนไดรตทไมมตวเซลล ท าหนาทรบกระแสประสาทความรสกจากหนวยรบความรสกตางๆเขาสสมองและไขสนหลง และน ากระแสประสาทสงการออกจากสมองและไขสนหลงไปสหนวยปฏบตงาน ซงไดแก

-เสนประสาทสมอง (cranial nerve) 12 ค

-เสนประสาทไขสนหลง (spinal nerve) 31 ค

โครงสรางของระบบประสาทรอบนอกแบงตามการท าหนาท

ระบบประสาทรอบนอก แบงออกเปน 2 ระบบ คอ

1.ระบบประสาทโซมาตก (somatic nervous system หรอ SNS) ประกอบดวย เสนประสาททกเสนทควบคมการท างานของกลามเนอลาย และอวยวะรบความรสกตางๆรวมทงผวหนง ซงสวนใหญท างานภายใตอ านาจจตใจ

2.ระบบประสาทอตโนวต (autonomic nervous system หรอ ANS) ประกอบดวยเซลลประสาทสงการ ซงควบคมการท างานของกลามเนอเรยบและกลามเนอหวใจ รวมทงตอมตางๆซงท างานนอกอ านาจจตใจ และเรยกอกอยางหนงวาเปนระบบประสาททควบคมการท างานของอวยวะภายใน (visceral nervous system)

ร ะบบประสาทอตโนวตแบงตามการท าหนาทแตกตางกนตรงกนขามกน ออกเปน 2 ระบบคอ

-ระบบประสาทซมพาเทตก (sympathetic nervous system) ท าใหเกดการตอบสนองแบบสหรอหน (fight or flight response)

-ระบบประสาทพาราซมพาเทตก (parasympathetic nervous system) ท าใหเกดการตอบสนองแบบผอนคลาย (relaxation)

ความแตกตางระหวางเซลลประสาทสงการของระบบประสาทโซมาตกกบระบบประสาทอตโนวต

-เซลลประสาทสงการของระบบประสาทโซมาตกจะไมสามารถสงกระแสประสาทมายบยง

-เซลลประสาทสงการของระบบประสาทอตโนวต ไมไกสงการโดยตรง แตตดตอกบเซลลประสาทสงการอกเซลลหนงซงตดตอกบหนวยปฏบตการ

เสนประสาทสมอง

เสนประสาทสมอง ( cranial nerves) ในสตวเลยงลกดวยนม สตวเลอยคลาน

และพวกนก จะมจ านวน 12 ค และจะเขยนก าหนด ดวยเลขโรมน I ถง XII ชอของ cranial nerve แตละเสน จะมาจากการก าหนด หนาทของเสนประสาทแตละเสนของมนษย ตอมาในสตวพบสวนเพมเตม (accessory olfactory nerve) เรยกชอวา vomeronasal component ตวเลขทมาก าหนดตรงนจงใหเปนเสนประสาทสมองคท 0 แตนกวทยาศาสตรบางทานยงคาดวา เสนประสาทคนยงเปนแคเพยงสวนหนง ของเสนประสาทสมองคท 1

Neuron จาก Autonomic nervous system, เสนเลอด ยงมความสมพนธกบ เสนประสาทสมอง เพอใหถงต าแหนงทควบคมการท างาน (effector site) เสนประสาทสมองทเปนสวนหนงของระบบ parasympathetic จะม cell bodies ของ preganglionic neurons ใน Brainstem และรวมกบเสนประสาทสมองคท III, VII, IX, X หนาทของระบบประสาทกลมนคอ การหดตวของมานตา การหลงสารของตอมตางๆ และการท างานของกลามเนอเรยบในทางเดนอาหาร

Sympathetic neurons ทเกยวของกบเสนประสาทมสมองนน สวนใหญจะม cell body ของ postganglionic neurons ทต าแหนง cranial cervical ganglion รายละเอยดของ Autonomic nervous จะกลาวถงในล าดบตอไป

1. Olfactory nerve รบความรสกดานกลน โดยมเซลลรบกลนอยทเยอบของโพรงจมกสวนบน

2. Optic nerve รบความรสกเกยวกบการมองเหน มเซลลรบภาพอยท retina ของนยนตา

3. Oculomotor nerve ไปเลยงกลามเนอภายนอกลกตาทงหมดยกเวน superior oblique และ lateral nerve เพอควบคมการเคลอนไหวของลกตาชนดใตอ านาจจตใจ

4. Trochlear nerve ไปเลยงกลามเนอ superior oblique ของลกตาท าใหมการเคลอนไหว

5. Trigeminal nerve รบความรสกจากบรเวณหนา ศรษะ ฟน เกยวกบความรสกเจบปวด สมผส รอน เยน และไปสเนอเยอตงแตศรษะลงไปถงในปาก ฟน ขากรรไกร และลน สวนหนาเพอควบคมการเคยว

6. Abducens nerve ไปเลยงกลามเนอ lateral rectus ของลกตา ท าใหลกตาเคลอนไหว

7. Facial nerve ไปเลยงทลนสวนหนาประมาณ 2/3 ท าใหรรสและควบคมการหดและคลาย ตวของกลามเนอบรเวณหนาและศรษะ ท าใหมการเคลอนไหวแสดงสหนาตางๆ

8. Acoustic หรอ Auditory หรอ vestibulocochlear nerve ม 2 แขนง คอ vestibular ควบคมการทรงตวและ cochlear ท าใหไดยนเสยง

9. Glossopharyngeal nerve ไปเลยงทลนสวนหลงประมาณ 1/3 รบความรสกจากลนท าใหหลงน าลาย และท าใหกลามเนอของหลอดคอเคลอนไหว เกดการกลน

10. Vagus nerve ประกอบดวยเสนประสาทหลายเสนไปสอวยวะตางๆเชน ฟารงซ ลารงซ หลอดคอ หลอดลม อวยวะในชองอกและชองทอง ไดแก หวใจ ปอด หลอดอาหาร

กระเพาะอาหาร ล าไสเลก ถงน าด เปนตน และท าหนาทเกยวของกบระบบประสาทอตโนมต

11. Accessory nerve เลยงกลามเนอ trapezius และ sternocleidimaltoid ท าให ศรษะและไหลมการเคลอนไหว

12. Hypoglossal nerve ไปเลยงกลามเนอของลนทงหมด ชวยใหมการเคลอนไหวของลน

ระบบประสาทโซมาตก

ระบบประสาทโซมาตก เปนระบบทควบคมการตอบสนองตอสงเราของกลามเนอลายหรอกลามเนอใตอ านาจจตใจ นอกจากนยงรวมทงการตอบสนองของกลามเนอลายทเกดขนทนท เรยกวา การตอบสนองแบบรเฟลกซของกลามเนอลาย

วงจรประสาท

ระบบประสาท ท าหนาทรบรการเปลยนแปลงของสงแวดลอมภายนอกและภายในรางกาย และควบคมใหมการตอบสนองอยางเหมาะสม โดยการสงสญญาณในรปของกระแสประสาทไปตามเซลลประสาทหลายเซลลทเชอมตอกน

หนวยรบความรสกของวงจรประสาท ประกอบดวยเซลลตางๆ คอ

1.หนวยรบความรสก (receptor) คอ สวนปลายของระบบประสาททท าหนาทรบรการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทงภายในและ และสงแรงกระตนทจะเดนทางไปสระบบประสาทกลางตลอดเวลา ม 3 ชนด

-หนวยรบความรสกสงเราภายนอก (exteroceptor) คอ หนวยรบความรสกทอวยวะรบสมผสตางๆ ซงไวตอความเจบปวด อณหภม สมผส และแรงกดดน

-หนวยรบความรสกสงเราภายใน (interoceptor) คอ ปลายประสาททรบรการเปลยนแปลงภายในรางกาย

-หนวยรบความรสกสงเราเกยวกบต าแหนง (proprioceptor) คอ ปลายประสาททรบรการเปลยนแปลงเกยวกบทาทาง การเคลอนไหว แรงตงของกลามเนอ

2.หนวยน ากระแสประสาท (conductor) คอ เซลลประสาทตางๆ

3.หนวยปฏบตงาน (effector) คอ เซลลกลามเนอหรอตอมตางๆ เมอไดรบกระแสประสาทสงการจากสมองหรอไขสนหลง จะตอบสนองดวยการหดตวหรอหลงสาร

รเฟลกซ

รเฟลกซ (reflex) คอ การตอบสนองตอสงเราบางชนดทเกดขนทนททนใด

โดยอตโนมต ไมไดเตรยมการหรอคดลวงหนา ซงมลกษณะตางๆดงน

-เปนการสงการของไขสนหลงหรอสมองสวนทไมใชเซรบรม

-หนวยปฏบตงานอาจเปนกลามเนอลาย กลามเนอเรยบหรอตอมตางๆกได

-รเฟลกซเปนการตอบสนองสงเราแบบงายของสงมชวตทส าคญตอการอยรอด

รเฟลกซแอกชน (reflex action) หมายถง อาการแสดงทเกดขนทนทในเวลาสนเมอมสงเรามากระตน ประกอบดวยหนวยการท างานเพยง 4 หนวย ซงมเซลลประสาทเกยวของแค 2 เซลล หรอ ไซแนปสเดยว และไมมเซลลประสาทประสานงาน

-หนวยรบความรสก

-เซลลประสาทรบความรสก

-เซลลประสาทสงการ

-หนวยปฏบตงาน

วงจรรเฟลกซ (reflex arc) คอ วงจรของเซลลประสาททเชอมตอกนซงท าใหเกดการตอบสนองแบบรเฟลกซ เปนวงจรประสาทแบบงายทสด ประกอบดวยเซลลประสาทไมกเซลล เชอมตอระหวางหนวยรบความรสกกบหนวยปฏบตงานซงอาจเปนกลามเนอลาย กลามเนอเรยบหรอตอมตางๆ มเสนทางผานแคเสนประสาทรอบนอกหรอไขสนหลงสงการโดยตรงไมผานสมอง ประกอบดวยหนวยท างาน 5 หนวย โดยมเซลลประสาททเกยวของ 3 ชนด และมไซแนปสมากกวาหนง ไดแก

-หนวยรบความรสก

-เซลลประสาทรบความรสก

-เซลลประสาทประสานงาน

-เซลลประสาทสงการ

-หนวยปฏบตงาน

ระบบประสาทอตโนวต

ระบบประสาทอตโนวต (autonomic nervous system) มลกษณะส าคญ คอ

1.เปนระบบทน ากระแสประสาทสงการควบคมการท างานของกลามเนอเรยบของอวยวะภายใน กลามเนอหวใจ รวมทงตอมตางๆ

2.เปนระบบประสาททควบคมการรกษาสมดลของสภาวะแวดลอมภายในรางกาย โดยควบคมการท างานของอวยวะภายในของระบบหายใจ ระบบไหลเวยน ระบบยอยอาหาร และระบบขบถาย

3.ท าใหเกดการตอบสนองทอยนอกอ านาจจตใจ จดเปนรเฟลกซแอกชนทหนวยปฏบตงานเปนกลามเนอเรยบหรอตอมตางๆ

ระบบประอตโนวต แบงออกเปนระบบยอย 2 ระบบ คอ ระบบซมพาเทตก และ ระบบพาราซมพาเทตก

ระบบซมพาเทตก

ระบบซมพาเทตก (sympathetic nervous system) มลกษณะส าคญ ดงน

1.มผลควบคมตออวยวะภายใน คอ

-ท าใหรางกายมการเตรยมพรอม ในภาวะเครยด โกรธ ตกใต และการท างานหนก เรยกวา การตอบสนองแบบสหรอหน (the fight or flight response)

-กระตนการท างานของกลามเนอหวใจ หลอดลม ท าใหหวใจเตนเรว หลอดเลอดแดงหดตว

-ยบยงอวยวะภายในระบบยอยอาหาร

2.มศนยสงการอยทไขสนหลง

3.สารสอประสาทจากเซลลประสาทสงการกอนปมประสาท คอ แอซตลโคลน และเซลลประสาทสงการหลงปมประสาท คอ นอรเอพเนฟรน

ระประสาทพาราซมพาเทตก

ระบบประสาทพาราซมพาเทตก (parasympathetic nervous system) มลกษณะส าคญดงน

1.มผลควบคมตอวยวะภายในตรงขามกบระบบซมพาเทตก คอ

-รกษาภาวะทรางกายมการด ารงชวตตามปกต (relaxation)

-ควบคมอวยวะภายในเกยวกบการกน กระตนการยอยอาหารและการดดซมสารอาหาร

-ยบยงการเตนของหวใจ

2.มศนยกลางสงการอยทกานสมอง (สมองสวนกลางและเมดลลาออบลองกาตา) และไขสนหลง

3.สารสอประสาทจากเซลลประสาทสงการกอนปมประสาทและเซลลประสาทสงการหลงปม คอ แอซตลโคลน