0 % f5 4* - images-se-ed.com · บทนำ...

ตวอยาง

บทนำ

กระแสการพฒนาหลกของสงคมโลกทเนนการพฒนาเสรนยมสมยใหม การใหความสำคญ

กบการบรโภคนยม ทนนยมสดขวไดสงผลกระทบใหเกดชองวางระหวางความแตกตางของสงคมเมอง

กบสงคมชนบทไดอยางชดเจน โดยเฉพาะปญหาสงคมลกษณะใหมทแตกตางจากศตวรรษท 20 ปญหา

สงคมทวโลกทเกดขนกบภาคเมองกจะมลกษณะคลายๆ กนคอ ปญหาการไรทอยอาศย ปญหาการ

วางงาน ปญหาความยากจน ปญหาการขายบรการทางเพศ ปญหาการขาดความมนคงปลอดภยในชวต

และทรพยสน ฯลฯ ขณะทปญหาของภาคชนบทกจะเปนปญหาความขดแยงระหวางการใชอำนาจของรฐ

กบการแยงชงจดการการทรพยากรธรรมชาตใหม โดยรฐอางความเปนรฐและอำนาจหนาททจะ

เขาไปทำโครงการใหมๆ ในชมชน แตประชาชนในภาคชนบทเชอวาประชาชนในชมชนสามารถดแล

จดการกบทรพยากรในชมชนไดดกวา เพราะประชาชนในชมชนสามารถทจะรกษา สรางความสมดล

ทางธรรมชาตระหวางคนกบผนปา แหลงนำ อาหารทางธรรมชาต โดยเฉพาะการรกษาความหลากหลาย

ทางธรรมชาตไดดกวารฐ ปญหาสงคมของภาคชนบทยงดำรงอยกบปญหาความยากจน ปญหาการขาด

โอกาสทางการศกษา ปญหาการเขาถงบรการของรฐ ปญหาหนสน และปญหาความขดแยงทางความคด

ระหวางการใชอำนาจของรฐกบการรกษาชมชนใหคงอยควบคกบธรรมชาต ปญหาสงคมทเกดขนใน

กระแสการพฒนาหลกจงสงผลกระทบตอการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาคเชนกน กลาวคอ

ในอดตนกสงคมสงเคราะหในประเทศไทยสวนใหญยงเชอวา การใหบรการแบบเฉพาะราย (case work)

ในหนวยงานกนาจะเพยงพอ เพยงแคใหบรการเฉพาะรายกบกลมเปาหมายใหดทสด เพอกลม

เปาหมายสามารถชวยตนเอง พฒนาตนเอง ทำหนาททางสงคมไดตามปกตกถอวาไดปฏบตตนตาม

จรยธรรมและจรรยาบรรณทางวชาชพแลว ดงนนการใหบรการแบบเฉพาะรายจงเปนวธการแรกๆ

และวธการทางสงคมสงเคราะหทถกใหความสำคญและมการพฒนาภายในองคกรทชดเจนมากทสดของ

สงคมไทย ดงจะเหนไดจากนกสงคมสงเคราะหดเดนของมลนธปกรณ องศสงห กมกจะเปน

ผททำงานโดยใชวธการเฉพาะรายไดอยางดมากกวาวธการสงคมสงเคราะหอนๆ ขณะทศตวรรษท 21

บทท 1 การปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค

ch 1_Edit_3.indd 1 18/5/2555 11:39:51

ระพพรรณ ค�ำหอม.

หลกการและกระบวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค.

1. สงคมสงเครำะห.

HV31

ISBN 978-616-7398-92-1

ลขสทธของรองศาสตราจารยระพพรรณ ค�าหอม

สงวนลขสทธ

ฉบบพมพครงท 2 เดอนพฤศจกำยน 2556

จ�ำนวน 300 เลม (ฉบบพมพเพม)

จดพมพโดยส�านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร

อำคำรธรรมศำสตร 60 ป ชน U1 มหำวทยำลยธรรมศำสตร

ถนนพระจนทร กรงเทพฯ 10200 โทร. 0-2223-9232

(ส�านกงานศนยรงสต โทร. 0-2564-2859-60)

e-mail address: [email protected]

พมพทหางหนสวนจ�ากด เอมแอนดเอมเลเซอรพรนต

นำยสมชำย ด�ำข�ำ ผพมพผโฆษณำ

แบบปกโดยนำยณรงคฤทธ สงหทอง

พมพครงท 1 เดอนพฤศจกำยน 2551 จ�ำนวน 300 เลม

พมพครงท 1 เดอนกมภำพนธ 2554 จ�ำนวน 300 เลม (ฉบบพมพเพม)

พมพครงท 2 เดอนมถนำยน 2555 จ�ำนวน 300 เลม

พมพครงท 2 เดอนพฤศจกำยน 2556 จ�ำนวน 300 เลม (ฉบบพมพเพม)

ราคาเลมละ 150.- บาท

Book edit 2556.indd 4 10/29/56 BE 11:30 AM

eISBN 978-616-314-130-9

ฉบบอเลกทรอนกส (e-book) กนยายน 2557

บทนำ























ch 1_Edit_3.indd 1 18/5/2555 11:39:51




HV31

ISBN 978-616-7398-92-1



















บทนำ























ch 1_Edit_3.indd 1 18/5/2555 11:39:51




HV31

ISBN 978-616-7398-92-1



















ตวอยาง

สารบาญ

หนา

สารบาญรป (8)

สารบาญตาราง (9)

คำนำ (11)

บทท 1 การปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 1

บทนำ 1

ความหมายของสงคมสงเคราะหจลภาค 3

ความหมายของสงคมสงเคราะหคลนก 3

วตถประสงคของสงคมสงเคราะห 5

วตถประสงคของสงคมสงเคราะหจลภาค 7

ความสมพนธของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหระดบจลภาค

มชฌมภาคและมหภาค 7

สรป 16

บทท 2 แนวคดและทฤษฎการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 17 ปรชญาและคานยมการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 17

ความหมายของคานยม 17

การรอสรางคานยมใหมของงานสงคมสงเคราะห 19

ปรชญาและคานยมของตะวนตกทมตอการปฏบตงานสงคมสงเคราะห

จลภาคของไทย 22

แนวคดและทฤษฎของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 23

สรป 42

บทท 3 หลกการของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 43 ความสำคญของหลกการสงคมสงเคราะห 43

หลกการทวไปของสงคมสงเคราะห 46

หลกการสำคญของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 49

ปญหาการใชหลกการสำคญของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 54

00_Frist_Edit_3.indd 5 18/5/2555 17:12:18

ตวอยาง

(6)

ขอพงระวงของการใชหลกการใหมของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 56

สรป 57

บทท 4 กระบวนการและขนตอนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 59 กระบวนการการปฏบตงานสงคมสงเคราะหทวไป 59

กระบวนการการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 61

- ขนตอนการประเมนปญหาและความตองการ 62

- ขนตอนการดำเนนงาน 66

- ขนตอนการตดตามและประเมนผล 74

ทกษะการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 76

สรป 78

บทท 5 การประยกตใชรปแบบการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 79 รปแบบระบบ 79

รปแบบภาวะแวดลอม 82

รปแบบการแกไขปญหา 84

รปแบบภาวะวกฤต 85

รปแบบการเสรมพลงอำนาจ 85

สรป 89

บทท 6 ประเมนปญหาและความตองการ 91 ความหมายของการประเมนปญหาความตองการ 91

มมมองทประยกตใชประเมนปญหาและความตองการ 92

- การใชมมมองจตวทยา 92

- การใชมมมองสงคมวทยา 94

- การใชมมมองพฤตกรรมสงคม 97

วตถประสงคการสำรวจและการประเมนปญหาความตองการ 98

หลกการการประเมนปญหาความตองการโดยรวม 98

การสำรวจและการประเมนปญหาความตองการ 101

- ระดบองครวม 102

- ระดบบคคล ครอบครว 104

- ระดบกลม 107

สรป 108

00_Frist_Edit_3.indd 6 18/5/2555 17:12:18

ตวอยาง

(7)

บทท 7 การดำเนนงานของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 109 ความหมายของ “การดำเนนงานสงคมสงเคราะหจลภาค” 110

วตถประสงคของการดำเนนงาน 117

หลกการการดำเนนงาน 117

การนำหลกการการดำเนนงานไปใชในการปฏบตงาน

สงคมสงเคราะหจลภาค 117

การวางแผนการดำเนนงาน 121

การแทรกแซงการดำเนนงาน (Intervention)

ในการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 124

การประยกตใชทางเลอกตางๆ ในการดำเนนงาน 127

สรป 129

บทท 8 การตดตามและประเมนผลการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 131 ความหมายของการตดตามและประเมนผล 133

วตถประสงคของการตดตามและประเมนผล 133

วตถประสงคของการประเมนผล 133

หลกการการตดตามและประเมนผล 134

การตดตามและประเมนผลการดำเนนงานสงคมสงเคราะหจลภาค 137

- การตดตามและประเมนผลในงานสงคมสงเคราะหระดบองครวม 138

- การตดตามและประเมนผลในระดบบคคล และครอบครว 141

- การตดตามและประเมนผลในระดบกลม 142

สรป 145

บทท 9 แนวโนมของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 147 การพฒนาบทบาทการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 147

บทบาทการสรางความเขมแขงทางวชาชพ 152

แนวโนมของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 161

สรป 164

ภาคผนวก 167 บรรณานกรม 195

00_Frist_Edit_3.indd 7 18/5/2555 17:12:18

ตวอยาง

สารบาญรป

รปท หนา

1.1 ความสมพนธระหวางการปฏบตงานสงคมสงเคราะหในระดบตางๆ 2

1.2 มมมองการปฏบตงานสงคมสงเคราะห “คนในสถานการณสงแวดลอม” 6

2.1 วงจรของระบบ 29

2.2 ความสมพนธระหวางนกสงคมสงเคราะห ผใชบรการ กบระบบภาวะแวดลอม 34

3.1 ความเชอมโยงระหวางหลกการสงคมสงเคราะหกบองคความรพนฐาน

และการประยกตใชในวชาชพสงคมสงเคราะห 45

4.1 ความสมพนธระหวางวธการกบกระบวนการการปฏบตงานสงคมสงเคราะห 62

4.2 ขนตอนการประเมนปญหาและความตองการ 67

4.3 ขนตอนการประเมนผล 74

6.1 ความสมพนธของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหระดบจลภาคกบมหภาค

ทเกยวของกบการประเมนปญหาและความตองการของผใชบรการ 103

6.2 ลำดบขนความตองการของมนษยตามแนวคดของมาสโลว (Maslow) 107

7.1 วงจรเดมมงกบการวางแผนการแทรกแซงการดำเนนงานสงคมสงเคราะหจลภาค 124

8.1 ความสมพนธของการสนสดการดำเนนงานการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 132

9.1 รปแบบสวสดการพหลกษณ/พหนยม 148

00_Frist_Edit_3.indd 8 18/5/2555 17:12:18

ตวอยาง

สารบาญตาราง

ตารางท หนา

1.1 ความสมพนธของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหระดบจลภาค

มชฌมภาคและมหภาค 9

2.1 ลกษณะสำคญของทฤษฎภาวะวกฤต 34

2.2 ความเกยวของระหวางเหตการณตงเครยดกบผลตอบสนอง 35

2.3 กระบวนการเตรยมการกบงานเชงสงคมจตวทยา 36

4.1 แนวคด/รปแบบ/กระบวนการและขนตอนการดำเนนงานสงคมสงเคราะหจลภาค 68

4.2 เปรยบเทยบความแตกตางกระบวนการสงคมสงเคราะห

ระหวางสงคมสงเคราะหจลภาค มชฌมภาค และมหภาค 75

4.3 เปรยบเทยบความแตกตางเรองทกษะการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค

มชฌมภาค และมหภาค 77

5.1 ขนตอนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหของรปแบบภาวะแวดลอม 83

6.1 ประเภทของครอบครว/ปญหากบเดก 105

7.1 เปรยบเทยบทกษะการแทรกแซงการดำเนนงานในการปฏบตงาน

สงคมสงเคราะหจลภาค มชฌมภาค และมหภาค 114

7.2 การนำหลกการการดำเนนงานไปใชในการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 119

7.3 การประยกตรปแบบกบวธการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 126

8.1 เปรยบเทยบการสนสดการดำเนนงานของการปฏบตงาน

สงคมสงเคราะหจลภาค มชฌมภาค และมหภาค 144

9.1 บทบาทการปฏบตงานสงคมสงเคราะหระดบจลภาค มชฌมภาคและมหภาค 154

00_Frist_Edit_3.indd 9 18/5/2555 17:12:18

ตวอยาง

คำนำ

ตำราเรอง หลกการและกระบวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค มวตถประสงคเพอใช

เปนเอกสารประกอบการสอนในวชา สค.223 (หลกและวธการปฏบตงานสงคมสงเคราะห 1) ซง

เปนวชาพนฐานของการเรยนในหลกสตรสงคมสงเคราะหศาสตรบณฑต หลกการเปนเรองทเกยวของกบ

จรรยาบรรณทางวชาชพทสำคญสำหรบวชาชพสงคมสงเคราะห ขณะทกระบวนการการปฏบตงาน

สงคมสงเคราะหเปนการทำงานอยางมขนตอนทผปฏบตงานตองเรยนร

หลกการและกระบวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค ในเลมนประกอบดวย 3 ขนตอน

ไดแก ขนตอนแรก การประเมนปญหาและความตองการ ขนตอนทสอง การดำเนนงาน และขนตอนท

สาม การตดตามและประเมนผล ซงจะกลาวถงในระดบองครวม ระดบบคคล ครอบครว ระดบกลม

และชมชน นอกจากนยงไดกลาวถงการพฒนาบทบาทการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค และ

แนวโนมของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค สวนหนงของตำรามาจากการรวบรวมประสบการณ

ในการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาคในชวงเวลา 10 ป (พ.ศ. 2526-2536) กรณศกษาสวนหนง

จงมาจากเรองราวชวตจรงของผใชบรการทผเขยนถอวาเปนครนอย ทำใหผเขยนไดเขาใจคณคา

ของวชาชพสงคมสงเคราะหทหองเรยนไมมให และไดคำตอบของนกสงคมสงเคราะหทวา “ทำไม

นกสงคมสงเคราะหจลภาคจงทำงานยากไดโดยไมเคยยอทอ” เพยงคำตอบสนๆ ทนาชนชม “ไมม

ใครเหน แตคนทำงานมความสขทเหนชวตของคนคนหนงเปลยนแปลงไปสสงทดงามขน” และจาก

งานวจยตางๆ ทไดสมผสและเรยนรจากกลมเปาหมาย งานสงคมสงเคราะหจลภาคถอเปนฐานรากของ

วชาชพสงคมสงเคราะหไทยทจำเปนตองพฒนาอยางตอเนอง ผเขยนหวงวาตำราเลมนคงเปนประโยชน

ตอการนำไปใชในการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาคไมมากกนอย

ตำราเลมนสำเรจลลวงดวยดโดยไดรบการสนบสนนการเขยนตำราจากงานสงเสรมและพฒนา

วชาการ กองบรการการศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารยจราลกษณ

จงสถตมน ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม รอง

ศาสตราจารยสรางครตน วศนารมณ คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรทไดกรณา

ใหขอคดเหนและคำแนะนำเชงวชาการทเปนประโยชนตอการปรบปรง แกไข ใหหนงสอเลมนม

ความชดเจนในเนอหาและสาระรวมทงการใหกำลงใจใหหนงสอเลมนสำเรจลลวงลงได ขอขอบคณ

คณประกายทพย วงศหอม คณสนนทา สาระบตร และ คณสธมา วฒการ ทชวยพมพตนฉบบ แกไขงาน

และตรวจสอบความถกตอง จนทำใหหนงสอนสำเรจลลวงดวยด

ระพพรรณ คำหอม

00_Frist_Edit_3.indd 11 18/5/2555 17:12:18

ตวอยาง

บทนำ























ch 1_Edit_3.indd 1 18/5/2555 11:39:51

การปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค

บทท 1


ตวอยาง

2 หลกการและกระบวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค

นกสงคมสงเคราะหสวนหนงตองเผชญกบลกษณะปญหาสงคมทซบซอน ระดบความรนแรงของปญหา

มากขน ความแตกตางในรายละเอยดของปญหาลกษณะของปญหาทเปลยนแปลงไปจากกลมผใหญ

มาเปนกลมเดกและเยาวชน ครอบครวทำหนาทปกปองคมครองเดกไดนอยลง สถาบนทางสงคมหลก

ไดแก บาน วด โรงเรยน ชมชนลดบทบาทลงมา นกสงคมสงเคราะหสวนหนงจงเรมตระหนกวา

บทบาทของนกสงคมสงเคราะหระดบจลภาคทใชวธการเฉพาะรายและวธการกลมชนนนไมเพยงพอ และ

ไมเหมาะสมกบสถานการณสงคมไทยทเปลยนแปลงไป ปญหาสงคมใหมทสะทอนผลพวงของการพฒนา

ทนนยมสดขว เชน ปญหายาเสพตดของวยรน ปญหาการฆาตวตาย ปญหาสขภาพจต ปญหา

ครอบครวแตกแยก ฯลฯ ฉะนนจงตองทบทวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค นกสงคมสงเคราะห

ตองขยายขอบเขตการปฏบตงานออกไปจากระดบจลภาคไปสระดบมชฌมภาคและระดบมหภาคท

รวมถงองคกร นโยบาย รวมทงการเชอมโยงบรณาการการทำงานทใชวธการการบรหารงานสงคม

สงเคราะหและการใชวธการวจยทางสงคมสงเคราะหเปนเครองมอเพอพฒนาระบบการใหบรการท

กวางขวางมากขน ดงรปท 1.1

รปท 1.1 ความสมพนธระหวางการปฏบตงานสงคมสงเคราะหในระดบตางๆ

ch 1_Edit_3.indd 2 18/5/2555 11:39:51

ตวอยาง

การปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาค 3

ความหมายของสงคมสงเคราะหจลภาค

Farley, O. William, Smith, Larry Lorenzo and Boyle, Scott W. (2006, น.63-64) ให

ความหมายของสงคมสงเคราะหจลภาค หมายถง วธการพนฐานของการปฏบตงานสงคมสงเคราะห

ทเปนการปฏบตงานโดยตรงตอบคคล ครอบครว และกลม ทรวมถงแนวทาง ระบบคานยม การใช

รปแบบการปฏบตงานเกยวกบจตสงคม พฤตกรรมและแนวคดของระบบ การใชทกษะทางวชาชพ

เพอชวยเหลอบคคล ครอบครว กลมในการแกไขปญหาความสมพนธระหวางบคคล เศรษฐกจสงคม

และปญหาสงแวดลอมผานสมพนธภาพแบบเผชญหนา (direct face-to-face relationships)

สงคมสงเคราะหจลภาคมคำทใชกนอยหลายคำ เชน สงคมสงเคราะหเฉพาะราย (case work)

ตอมาในชวงศตวรรษท 20 ใชคำวา “สงคมสงเคราะหคลนก” (clinical social work) หรอ “การปฏบตงาน

โดยตรง” (direct practice) แทน ซงเปนศพททมความหมายกวางขวางกวาคำเดม เพราะเปน

การทำงานทบรณาการทกวธการทางสงคมสงเคราะหมาใชดวยกนทงหมดตงแตระดบจลภาค (micro) ท

ใชปฏบตงานกบบคคลและครอบครว ระดบมชฌมภาค (mezzo) เปนการปฎบตงานกบกลม/กลมชน

และระดบมหภาค (macro practice) เปนการใชวธการปฏบตงานกบชมชน การบรหารจดการองคกร

การวจยทางสงคมสงเคราะหรวมกน ซงสอดคลองกบวนทนย วาสกะสน (2546, น.12) ทกลาววา

“สงคมสงเคราะหคลนกเปนการปฏบตงานทงในระดบจลภาค และมหภาค คอการปฏบตงานกบบคคล

กลม และการวจย”

ความหมายของสงคมสงเคราะหคลนก

Russell (Russell, 1990, น.11 อางถงใน วนทนย วาสกะสน, 2546, น.9-10) ใหความหมาย

ของสงคมสงเคราะหคลนกไววา เปนวชาชพทปฏบตโดยใชทฤษฎทางสงคมสงเคราะหและวธการ

ทางสงคมสงเคราะห เพอทจะปฏบตงานทงดานการปองกนและการแกไขความผดปกตทางสงคม

อารมณ และจตใจ รวมทงการชวยเหลอการเจบปวยทางจตของผใชบรการ และความสามารถใน

การสรางความสมพนธกบบคคลอนในสงคมใหสามารถอยรวมกบผอนไดอยางปกต นอกจากนยงให

ความสำคญกบการปฏบตงานดานวจยดวย หลกสำคญในการปฏบตงานคอ การใหคำปรกษา

(counseling) และการทำจตบำบด (psychotherapy)

สรปความหมายของสงคมสงเคราะหจลภาค หมายถง วธการพนฐานของการปฏบตงาน

สงคมสงเคราะหโดยตรง (direct practice) ททำงานกบบคคล ครอบครวและกลมชนเพอปองกน แกไข

บำบดและฟนฟความผดปกตดานสงคม อารมณ จตใจ รวมทงการชวยเหลอบคคล ครอบครว และ

กลม/กลมชนใหสามารถปรบตวผานการสรางสมพนธภาพทดอนนำไปสการทำหนาททางสงคมและ

ทำใหบคคล ครอบครว กลมมความมนคงปลอดภยในชวต

ขอสงเกตของผเขยน การเปดกวางของโลกศตวรรษท 21 และการเปนโลกทไรพรมแดน

ทำใหการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาคไดปรบองคความรใหมทเชอมโยงจากบคคล-ครอบครว-

กลม-ชมชน-องคกร-ทองถน-ชาต-ภมภาค-โลกเขาดวยกน ผปฏบตงานจงตองใชความเปนวชาชพ

ch 1_Edit_3.indd 3 18/5/2555 11:39:51

ตวอยาง


การใชความสามารถเชงวชาชพ (compentencies) การใชทกษะทางวชาชพ (skills professional) การใช

เครองมอทางวชาชพ (tools professional) การสรางมาตรฐานทางวชาชพ การพฒนาองคความรใหมๆ

ในการทำงานในแตละระดบอยางชดเจนเพอนำไปสการพฒนาคณภาพการใหบรการใหมๆ

ความสำคญของสงคมสงเคราะหจลภาค

โดยทวไปนกสงคมสงเคราะหเชอวา วธการสงคมสงเคราะหเฉพาะราย (case work) ถอเปน

การทำงานเบองตนและเปนพนฐานสำคญทชวยใหนกสงคมสงเคราะหเกดกระบวนการเรยนร เพราะตอง

ประยกตใชองคความรในการปฏบตงาน ตงแตความรทเกยวของระหวางคนกบสงแวดลอมทางสงคม

มาใชรวมกนผานวธการและกระบวนการทำงานสงคมสงเคราะหอยางตอเนอง การปฏบตงาน

สงคมสงเคราะหจลภาคจงเปนเรองละเอยดออน การปฏบตงานแบบเฉพาะรายจงมไดหมายความวาจะ

ตองทำงานเฉพาะรายหรอเฉพาะบคคลเพยงคนเดยว แตนกสงคมสงเคราะหจะตองประเมนและวเคราะห

เชอมโยงปจเจกบคคลกบสถาบนครอบครว สถาบนสงคมตางๆ ทบคคลนนเกยวของดวย หากบคคล

เขาไปเกยวของกบกลมปญหาสงคม องคกรสงคมไดแก โรงเรยน สถาบนการศกษา องคกรนายจาง

ชมชนทอาศยอย ฯลฯ นกสงคมสงเคราะหกตองใชวธการสงคมสงเคราะหกลมชนเขาไปรวมดวย

เนองจากการแกไขปญหาแบบเฉพาะรายเพยงอยางเดยวไมเพยงพอ เพราะบคคลยงตองกลบเขาไปใช

ชวตอยในสงแวดลอมทเปนปญหาเดมๆ อย ดงนนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาคจงตอง

ครอบคลมถงวธการสงคมสงเคราะหกลมชน (group work) ดงกรณศกษาขางลางน

กรณศกษา นายเอ อาย 13 ป มนองชาย 1 คน ชอ นายบ อาย 9 ป บดา มารดาแยกกนอย

ตงแตนายเอยงเลกๆ ยายเปนผเลยงดเดกทงสองคนมา ตอมายายเสยชวตลง ทงใหนายเอเปน

ผดแลนายบ นายเอดแลเลยงดนองโดยวธการขโมยของตามตลาด บางวนกไดเปนของกน บางวน

กไดเปนเงนพอเปนคาอาหารมาซออาหารในแตละวน ตอมานายเอชวนนายบนองชายไปรวมขโมย

ดวย นายเอและนายบกไดรจกกลมเพอนทออกมาใชชวตนอกบานเหมอนๆ ตนหลายคน ทงผชาย

และผหญง ทงสองเรมรวายงมเดกอกจำนวนหนงทมชวตไมแตกตางจากตนเอง นายเอและนายบ

จงเขากลมเพอนดงกลาว ภายใตชอกลมวา “กลมนกอนทรยเหลก” กจวตรประจำวนของเดกกลมนคอ

เชาๆ มานดรวมตวกนทตลาดสด เมอเจอกนครบแลวกจะแบงหนาทแยกยายกนไปทำงานจน

เวลาใกลเทยง ทกคนกจะมารวมตวกนใหม สมาชกในกลมกจะทำงานแตกตางกนไป เชน นายจอหน

กจะไปรบจางขนผกสงใหตามทตางๆ ด.ญ.ขวญรบจางลางจานใหกบรานอาหาร ขณะทกลมเพอนอก

4-5 คน ไดแก นายแกว นายหรง นายยกษ ด.ญ.สวย และ ด.ญ.โฉม กใชวธการเลยงตนเองโดยการ

ขโมยของ ขโมยเงนเปนประจำ แมคาและพอคาสวนใหญกรบรแตกไมอยากจะยงดวย เมอไดเวลานด

ทกคนมารวมตวกนแบงอาหาร ซออาหารเพอมากนกน พอตกบายๆ ทกคนกจะไปรวมตวกน

เลนนำทใตสะพานแหงหนงจนกระทงนายยกษไดใชยามา และไดชกชวนใหเพอนๆ ลองใชบาง นายเอ

ch 1_Edit_3.indd 4 18/5/2555 11:39:51

ตวอยาง


นกสนกจงทดลองใช ระยะแรกนายเอคดวาใชไมกครงคงไมเปนอะไร จนกระทงนายเอตดยา นายเอเรม

ทดลองใชทกอยางตงแต บหร ผงขาว ยาอ กญชา นายเอรสกวาทกครงทใชยาพวกนแลวทำใหตนเอง

อยในโลกของความฝนและตนเองมความสข ไมตองทกขใจเหมอนตอนไมใชยา

ระยะหลงสขภาพของนายเอเรมแยลง กลมเพอนๆ เรมรงเกยจและไมแบงอาหารรวมทงเงนให

ใช นายเอตองใชวธการวงเขาหารถเพอใหรถชนแลวตนเองกจะเรยกรองคาเสยหายจำนวนหนงทพอ

จะเปนคายาได วนหนงนายเอวงใหรถนายทหารและภรรยาชน คนชนทงสองตกใจมากเพราะเหน

นายเอลมลงและนอนสลบบนถนน คกรณของนายเอจงพานายเอสงโรงพยาบาลและแจงจะรบผดชอบ

คารกษาพยาบาลใหทงหมด เมอนายเอรสกตวทโรงพยาบาล นายเอกเอะอะ โวยวาย อาละวาด

ดาวาตางๆ นานา พยาบาลจงตองใหนกสงคมสงเคราะหโรงพยาบาลมาพดคยกบนายเอ นายเอ

ไมใหความรวมมอกบเจาหนาทโรงพยาบาลโดยพยายามหนออกจากโรงพยาบาล เพราะนายเอม

อาการเสยนยามาก นกสงคมสงเคราะหโรงพยาบาลจะใชวธการสงคมสงเคราะหเฉพาะรายเพยง

อยางเดยวไมได ตองทำงานกบนายบ เพอนบานของยาย กลมเพอน คนในยานตลาดทนายเอไป

ทำงานและเจาหนาทตำรวจในละแวกทนายเอทำงาน เปนตน

จากกรณศกษาดงกลาวจะเหนไดวา ปญหาของนายเอมความซำซอนมากตงแตวยเดก

วยรน นายเอไดรบการอบรมเลยงดแบบปลอยปละละเลย จงขาดตวแบบในการดำรงชวตทดใน

สงคม นกสงคมสงเคราะหจะตองใชหลายๆ วธการมาทำงานชวยเหลอนายเอ เพอใหนายเอเขาใจ รจก

ตนเอง มสวนรวมในการวางแผนแกไขปญหาของตนเองกบนกสงคมสงเคราะห แพทย พยาบาล

นกกายภาพบำบด และบคลากรอนๆ การดำเนนการของนกสงคมสงเคราะห จงจะบรรลวตถประสงคซง

กคอ ผลประโยชนสงสดของนายเอทจะสามารถแกไขปญหา ปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเองให

เหมาะสมโดยการเลกใชยา ฝกอาชพทตนเองตองการเพอใหนายเอสามารถมงานทำ ประกอบอาชพ

สจรตแทนการขโมยของ รจกรบผดชอบตวเองและนายบ (นองชาย) รวมทงไปชวยเหลอกลมเพอน

“กลมนกอนทรยเหลก” ไมใหสรางปญหาสงคมในระยะยาวตอไป

วตถประสงคของสงคมสงเคราะห ดบวร และไมเลย (Dubois and Miley, 1992, น.48-50) ไดกลาวถงวตถประสงคของงาน

สงคมสงเคราะหทสำคญ ดงน

1. สงเสรมพลงมนษย บคคล กลมใหสามารถจดการกบปญหาโดยใชศกยภาพของตนเองทม

อยมาใชในการแกไขปญหาใหหมดไป

2. สนบสนนใหเกดนโยบายสงคม นโยบายเศรษฐกจทจะปองกนปญหาของบคคลและสงคม

3. สนบสนนการบรณาการทางวชาชพโดยใชมมมองการปฏบตงานสงคมสงเคราะห เชน

การมองปญหาของคนในสถานการณสงแวดลอมทแตกตางกน (person-in-environment concep-

tualization) ดงรปท 1.2

ch 1_Edit_3.indd 5 18/5/2555 11:39:51

ตวอยาง


ทมา: Zastrow, Charles, 2000, p.57.

4. ทำใหเกดการเชอมโยงระหวางคนกบแหลงทรพยากรทางสงคม เพอทำใหเกดการทำหนาท

ทางสงคมอนจะนำไปสการมคณภาพทด

5. พฒนาความรวมมอของเครอขายภายในระบบทรพยากรตางๆ

6. อำนวยความสะดวกของระบบทรพยากรเพอใหเกดบรการสขภาพและบรการมนษย

7. สงเสรมความเปนธรรมทางสงคมและความเทาเทยมกนของคนทจะมสวนรวมในสงคม

8. กระจายการพฒนาความรทางวชาชพสงคมสงเคราะหผานการวจยและการประเมนผล

9. สนบสนนการแลกเปลยนขอมลในระบบสถาบนทงปญหาและทรพยากร

10. สงเสรมประสทธภาพการสอสารผานความหลากหลายและจรยธรรมทางวชาชพ

รปท 1.2 มมมองการปฏบตงานสงคมสงเคราะห “คนในสถานการณสงแวดลอม”

ระบบครอบครว

ระบบสนคาและบรการ

สงแวดลอม

ระบบการจางงาน

ระบบศาสนา

คน

ระบบการศกษา ระบบบรการสงคม

ch 1_Edit_3.indd 6 18/5/2555 11:39:51

ตวอยาง


วตถประสงคของสงคมสงเคราะหจลภาค

วตถประสงคของสงคมสงเคราะหจลภาคทสำคญมดงน

1. เพอสนบสนน สงเสรมใหบคคล ครอบครว กลม สามารถแกไขปญหา จดการและพฒนา

ความสามารถทมอยมาใชในการจดการปญหาสงคม

2. เพอเชอมโยงระบบทเกยวของระหวางคนกบทรพยากร บรการทางสงคมโดยใชกระบวนการ

ทำงานทางวชาชพทจะนำไปสการเปลยนแปลงทางสงคมทดขน โดยมงใหบคคล ครอบครว กลม

สามารถปรบตวเขากบระบบสงแวดลอมทางสงคมไดเปนอยางด รวมทงสามารถทำหนาททางสงคมของ

ตนเองได และเขาไปมสวนรวมในการพฒนาสงคมโดยรวม

3. สงเสรมและสนบสนนใหระบบบรการสงคมทำงานอยางมประสทธภาพ ประสทธผล ซงจะ

ชวยใหกลมเปาหมายทางวชาชพสามารถเขาถงบรการสงคมทมมาตรฐานทางวชาชพอยางทวถง

เทาเทยม และเปนธรรมทางสงคม

4. เพอมสวนรวมในการพฒนานโยบายสงคมใหมในลกษณะของโปรแกรมบรการสงคม

ทางเลอก ทเออประโยชนใหกลมเปาหมายทางวชาชพเกดทางเลอก มโอกาสทางสงคม อนจะนำไปสการ

มคณภาพชวตทดในสงคมในระยะยาว

ปจจบนความสำคญของสงคมสงเคราะหจลภาคไดบรณาการเขาไปสการผลกดนเชงนโยบาย

สงคมมากขน โดยเฉพาะการผลกดนใหเกดกฎหมาย การกำหนดมาตรการทางสงคมทด ดงนนการ

ปฏบตงานสงคมสงเคราะหจลภาคจงยงเปนฐานคดทสำคญของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหระดบ

มชฌมภาค (mezzo level) และระดบมหภาค (macro level) เพราะงานสงคมสงเคราะหจลภาค

ถอเปนปรากฏการณทางสงคมทสะทอนถงปญหาสงคมของแตละสงคมทเปนรปธรรม ชดเจน ทจะนำไป

สการควบคมทางสงคมในลกษณะตางๆ ของแตละสงคมตอไป

ความสมพนธของการปฏบตงานสงคมสงเคราะหระดบจลภาค มชฌมภาคและ

มหภาค

การปฏบตงานสงคมสงเคราะหระดบจลภาคถอเปนพนฐาน เปนจดเรมตนเลกๆ ทมความ

สมพนธเชอมโยงกบระดบมชฌมภาคและมหภาค เพราะนกสงคมสงเคราะหตองบรณาการการปฏบต

งานทง 3 ระดบเขาดวยกนเสมอ แมวาหนงสอเลมนจะนยามความหมายของสงคมสงเคราะหจลภาค

ไวทการสงคมสงเคราะหเฉพาะรายและการสงคมสงเคราะหกลมชนเทานน แตในการปฏบตงานจรงจะม

ความลนไหล ยดหยนตามบรบทของแตละสงคม ไมไดเปนลกษณะเฉพาะทตายตว ในบางกรณอาจ

หมายรวมถงการสงคมสงเคราะหชมชนใหอยในระดบจลภาคดวย เพราะถอวาบคคลตางเปนสมาชกยอย

ของชมชน ปญหาของบคคลในชมชนจงเปนเรองทเกยวของกบชมชนทตองเขามามสวนรวมรบผดชอบ

จดการปญหาสงคมนนๆ ดวย เชน ปญหาการตดสารเสพตดในชมชน ปญหาการกระทำผดซำของ

เดกและเยาวชนในชมชน ปญหาเดกหญงแม (เดกหญงทตงครรภกอนเปนวยรน) ในชมชนชนบท

ch 1_Edit_3.indd 7 18/5/2555 11:39:51

ตวอยาง


ปญหาการใชความรนแรงตอสตรและเดกในครอบครว สงคมไทยในปจจบนและอนาคตจะใหความสำคญ

กบชมชนและทองถนเพมขน ผเขยนจงเปรยบเทยบความสมพนธของการปฏบตงานสงคมสงเคราะห

ระดบจลภาค มชฌมภาคและมหภาค เพอสรางความเขาใจเบองตนกบผอานในประเดนดงตอไปน

1. ความหมาย

2. ขอบเขตการปฏบตงานสงคมสงเคราะห

3. วตถประสงคของสงคมสงเคราะห

4. แนวคด/ทฤษฎการปฏบตงานสงคมสงเคราะห

5. รปแบบการปฏบตงานสงคมสงเคราะห

ซงมรายละเอยดในแตละประเดนดงตารางท 1.1

ch 1_Edit_3.indd 8 18/5/2555 11:39:51

ตวอยาง

ตวอยาง

0 % f5 4* - images-se-ed.com · บทนำ...

Documents