00 kanon - prehistoria

8/18/2019 00 Kanon - Prehistoria

1/129

KANONREPRODUKCJI

DO MATURYPrehistoria

Mezopotamia

Egipt

http://wok.ownlog.com/4476,kategoria.html


2/129

ADRESY STRON INTERNETOWYCH

SŁOWNIKI I ENCYKLOPEDIE:

http://pl.wikipedia.org/wiki

http://strony.aster.pl/historiasztuki/stylekierunkiterminy.html

http://www.sztuka.net.pl/palio/html.run?_Instancewww.sztuka.net.pl

http://www.wiw.pl/kulturaantyczna/twardecki/

http://li!rary.think"uest.org/#$%6%/pol/moe/moe.htm

http://www.laizsme.edu.pl/&luke/ok/

http://www.malarze.walhalla.pl

http://www.sta''.amu.edu.pl/&gmazurek/zpd/slowni.htm

http://strony.tarman.pl/&masz/slownik/slownik.htm

MALARSTWO, RZEŹBA:

http://www.artcyclopedia.com/http://cg'a.sunsite.dk/

http://www.a!cgallery.com/

http://www.wga.hu/inde().html

http://www.gnosis.art.pl/iluminatornia/sztuka_o_inspirac*i/sztuka_o_inspirac*i.htm

http://www.malarze.walhalla.pl

http://witcom!e.s!c.edu/+-inks.html


3/129

ARCHITEKTURA:

http://www.!c.edu/!c_org/a0p/cas/'nart/arch/contents_europe.html

http://www.great!uildings.com/

http://www.!udowle.pl/

http://maciora.we!park.pl/

http://www.architektura.'riko.pl/we*scie.htm

http://zha.w.interia.pl/


SZTUKA POLSKA:

http://www.pinakoteka.zascianek.pl/

http://www.culture.pl/pl/culture/

http://artyzm.com/

ttp://zamki.res.pl/

http://www.malarze.com/epoka.php?1lpl

http://www.krakow.pl/turystyka/wawel/?idpalac.html

http://zamki.turystyka.eurocity.pl/glowna.php?0zamek1nr)4)

http://we!art.omikron.com.pl/http://sztuka.zaprasza.net/

http://zamki.pl/

http://kalinowskik.'m.interia.pl/

http://www.poland2em!assy.si/pol/kultura/sztuka.htm

WYSZUKIWARKI OGÓLNE:

http://www.artandarchitecture.org.uk/

http://ru!ens.anu.edu.au/

http://artchi0e.com/'tp_site.htm

http://www.pinkwart.pl/paris/leksykon.htm

http://www.historiasztuki.'riko.pl/http://www.ziem!inska2wyklady.0ps.pl/


WIADOMOŚCI TEORETYCZNE: WARSZTAT PLASTYCZNY

http://li!rary.think"uest.org/#$%6%/pol/home.htm

ZABYTKI NASZEGO REGIONU

http://www.pieknygdansk.gda.pl/inde(.htmhttp://katalog.tro*miasto.pl/turystyka_i_noclegi/za!ytki/

http://pl.wikipedia.org/wiki/3a!ytki_oraz_interesu*54%ce_mie*sca_w_da5%4sku

PRZEPISY OŚWIATOWE, EGZAMINY

http://www.kuratorium.gda.pl/

http://www.menis.edu.pl/http://www.oke.waw.pl/

MUZEA

http://www.muzea.pl/

http://www.triennial.cracow.pl/muzea_na_swiecie/

http://www.wiw.pl/sztuka/muzea/

http://www.przedszkole4gry'ino.!oo.pl/inki/muzeaswiat.htm


4/129

http://www.archart.it/archart/italia/campania/pompei/pompei.htm

http://www.zabytki-tonz.pl/alfabet.html

http://members.chello.pl/j.uhma/index.htmhttp://www.dzierzoniow.art.pl/wielcy/

przeglad repr ! epokami:

http://www.ugr.es/"jmarting/#$%&'.(##M/repaso)cuatrimestre/repaso)cuatrimestrehaam.html

http://witcombe.sbc.edu/#*+(,inks.html

http://snap.uas.mx/*E*$0)/1iapositi2as/(%$+0*%#3451E,345#*+E34

5M'1%#,345%3456345%%http://www.fortunecity.es/imaginapoder/artes/)78/escgrecia4.html

http://kwiatkowski.)75m.com/sciaga/sciaga9architektury.htm

http://www.zabytki-tonz.pl/alfabet.htmlhttp://members.chello.pl/j.uhma/index.htmhttp://www.dzierzoniow.art.pl/wielcy/http://www.ugr.es/~jmarting/ASIGN.HAAM/repaso1cuatrimestre/repaso1cuatrimestrehaam.htmlhttp://www.ugr.es/~jmarting/ASIGN.HAAM/repaso1cuatrimestre/repaso1cuatrimestrehaam.htmlhttp://witcombe.sbc.edu/ARTHLinks.htmlhttp://snap3.uas.mx/RECURSO1/Diapositivas/HISTORIA%20DEL%20ARTE%20MUNDIAL%20I%20Y%20IIhttp://snap3.uas.mx/RECURSO1/Diapositivas/HISTORIA%20DEL%20ARTE%20MUNDIAL%20I%20Y%20IIhttp://www.fortunecity.es/imaginapoder/artes/154/escgrecia2.htmlhttp://www.fortunecity.es/imaginapoder/artes/154/escgrecia2.htmlhttp://snap3.uas.mx/RECURSO1/Diapositivas/HISTORIA%20DEL%20ARTE%20MUNDIAL%20I%20Y%20IIhttp://snap3.uas.mx/RECURSO1/Diapositivas/HISTORIA%20DEL%20ARTE%20MUNDIAL%20I%20Y%20IIhttp://witcombe.sbc.edu/ARTHLinks.htmlhttp://www.ugr.es/~jmarting/ASIGN.HAAM/repaso1cuatrimestre/repaso1cuatrimestrehaam.htmlhttp://www.ugr.es/~jmarting/ASIGN.HAAM/repaso1cuatrimestre/repaso1cuatrimestrehaam.htmlhttp://www.dzierzoniow.art.pl/wielcy/http://members.chello.pl/j.uhma/index.htmhttp://www.zabytki-tonz.pl/alfabet.html


5/129

http://edu.oeiizk.waw.pl/"sp)4b9)8/linki/ind.html

http://www.historiasztuki.pr2.pl/

http://www.arthistory.upenn.edu/smr58/)5);)5/)5);)5imageindex.html

http://edu.oeiizk.waw.pl/~sp172b_14/linki/ind.htmlhttp://www.historiasztuki3.prv.pl/http://www.historiasztuki3.prv.pl/http://edu.oeiizk.waw.pl/~sp172b_14/linki/ind.html


6/129

PREHISTORIA


7/129

Wen! " W#$$en%&'( Wen! " W#$$en%&'( to mierz8ca )),) cm 'igurka przedstawia*8ca posta9 ko!iec8, ktra zosta;aodnaleziona w )enus z >illendor'u stanowi o!ecnie cz@B9z!iorw N+.'*#!.&'#!2*e! M!e w >iedniu.

D+EFI-2+GH-I+


8/129

alowid;a naskalne Aa*!ardzie* spektakularnym z*awiskiem, ktrego twrc8 !y; w tamtym okresie cz;owiek, s8 malowid;a *askiniowe. Dieczary 'rancuskie, hiszpaJskie, w mnie*sze* licz!ie w;oskie, pokryto mistrzowskimi malunkami

i rytami. alowano wiechciem trawy, szczecin8 zwierz8t, d;oni8, tworz8c swoisty Bwiat;ocieJ, ktregoniepowstydzili!y si@ wsp;czeBni artyBci. Ko tego celu u=ywano naturalnych !arwnikw wyst@pu*8cych w przyrodzie, a wi@c ochry, hematytu, kalcytu, w@gli drzewnych, rozra!ia*8c *e z t;uszczami, kwasamiorganicznymi, krwi8 i innymi nierozpoznanymi przez nas su!stanc*ami. 5o !y;o tematem malarstwa *askiniowego? > przewa=a*8ce* cz@Bci Bwiat zwierz8t, a wi@c rzeczywistoB9, z ktr8 cz;owiek styka; si@ nacodzieJ. 3astanawia*8cy *est 'akt, =e malowid;a te w wi@kszoBci przypadkw s8 tak ukryte w g;@!i *askiJ, =eznalezienie ich !y;o czystym przypadkiem. Klaczego nasi przodkowie ukrywali sw* ogromny talent przed

oczami innych? >szystko wskazu*e na to, =e wn@trza *askiJ nie !y;y galeriami, a wi@c mie*scami, gdziespotyka*8 si@ ludzie, !y wsplnie podziwia9 dzie;a artystw. og;y to !y9 szczeglnego rodza*u sanktuaria,w ktrych od!ywa;y si@ nieodgadnione przez nas ceremonie zwi8zane z magi8 myBliwsk8 w na*szerszym tegos;owa znaczeniu. >izerunki taJcz8cych ludzi prze!ranych za zwierz@ta sugeru*8 o!rz@dy podo!ne do pnie*szych szamaJskich. >ypada postawi9 pytanie, co sk;oni;o ludzi =y*8cych czterdzieBci tysi@cy lat temudo tworzenia tak pracoch;onnych malowide;? 5zy cz;owiek nie mia; doB9 k;opotu z codziennym =yciem? Ly9

mo=e, *ak powiedz8 idealiBci, *est to wynik odwiecznego d8=enia cz;owieka do tworzenia rzeczy pi@knych, amo=e dlatego, =e nie mia; nic innego do ro!oty. > o!u przypadkach, !y dzie;a takie powsta;y, trze!a !y;odysponowa9 czasem wolnym od pracy, lu! =y9 z pracy innych. > tym okresie, kiedy powstawa;y ostatniemalowid;a, do Europy z!li=a;o si@ widmo lodowca.


9/129

KOŃ, BYK, REN – MALOWIDŁA Z LASCAUXdata powstana ! ok. )7 555!)5 555 p.n.e.t"#$n%a ! malowidrancja?

0dkrycie pierwszych paleolitycznych malowide< naskalnychnast@pirancji bawi@cysiD ch


10/129


11/129

Bs%*pnW 3455 '&6, w czasie wycieczki na p;wysep MezioraLiskupiJskiego, >alenty Hzwa*cer, m;ody nauczycielmie*scowe* szko;y, zainteresowa; si@ wysta*8cymi z wody i

!rzegu *eziora palami. Gzna; *e za szczyty zatopionych domw iodkryciem tym stara; si@ zainteresowa9 r=ne instytuc*e. 3estarostwa, kuratorium i polic*i zosta; odprawiony z kwitkiem.> koJcu natkn8; si@ na adres Kzia;u Drzedhistorycznegouzeum >ielkopolskiego.

NG-G+ OGPQ5N+2DFHN+


12/129

"+-%&7+ B#!6)#n+

B#!6)#n 2 na*!ardzie* znany w Europie Brodkowe* rezerwatarcheologiczny.Ladania wykopaliskowe rozpocz@;y si@ w ) ich wyniku odkryte zosta;y konstrukc*e drewniane osiedla sprzed

ponad #7$$ lat S zachowane w znakomitym stanie T.Drzed wo*n8 Liskupin !y; nazywany UDolskimi Dompe*amiU.

Aiemal #%$$ lat min@;o od czasu, kiedy na wyspie po*awi;a si@ ludnoB9kultury ;u=yckie*, ktra wznios;a tam warowny grd. ia; on chroni9mieszkaJcw przed zagro=eniem ze strony o!cych plemion 2 nie

!ezpodstawnym, gdy= atak *ednego z nich doprowadzi; do upadku grodu.> ci8gu *edne* zaledwie zimy Bci@to tysi8ce d@!w, wykonano wi@kszoB9ro!t ciesielskich, a przygotowane k;ody przetransportowano na wysp@.>szystkie elementy drewniane zosta;y u*ednolicone, co znacznie

przyspieszy;o prace !udowlane.Fsada podzielona zosta;a na trzynaBcie rz@dw chat, z ktrych ka=da

mierzy;a 7$ 2


13/129

"e!)89 S.&ne*en1e)$+n, -'/9+;

Medna z na*s;ynnie*szych europe*skich !udowlimegalitycznych, pochodz8ca z epoki neolitu oraz !r8zuX na*prawdopodo!nie* zwi8zana z kultems;onecznym. egalit po;o=ony *est w odleg;oBci)R km od miasta Halis!ury w hra!stwie

W#$.!*#'e w po;udniowe* +nglii. ie*sce, wktrym powsta;a !udowla Htonehenge, zyska;oznaczenie kulturowe przed rokiem #


14/129

zesp; Htonehenge Splan, !ry;aT FB podkowy wyznacza kierunek, z ktregowschodzi s;oJce w na*d;u=szym dniu w roku.Hanktuarium wzniesione *est z dwchrodza*w kamienia. Aa*wi@ksze, granitowe

!loki pochodz8 z okolic al!orough KownsSoko;o R$ km na p;noc od HtonehengeT orazmnie*sze, !;@kitne ska;y z Dem!rokeshire w>alii, czyli oko;o #$ km od !udowli. e=8cywewn8trz podkowy kamieJ, nazywany o!ecniekamieniem o'iarnym, pierwotniena*prawdopodo!nie* sta; u sym!olicznego

we*Bcia.


15/129

MEZOPOTAMIA

6&$e-6+ 2/7#$#"+2


16/129

Parę słów na temat

Starego Testamentu

Biblijna historia zaczyna się od Adama i Ewy , stworzonych w ogrodach Edenu, następnie mamy pierwsze zabójstwo, popełnione przez Kaina na Ablu (Biblijni synowie Adama i Ewy), dalej czytamy o potopie, ztórego Bóg wyratował Noego z rodzin!" #ra$pra$pra""" wnuiem %oego był za& Abraham , tóremu Bógnaazał uda' się znad rzei Eurat na zachód, u rainie anaan, gdzie toczy' się będzie dalszy ci!g historiinarodu *ydowsiego" +ynem Abrahama był nieszczęsny Izaak , tórego ojciec (za bosim poduszczeniem)

chciał zabi' i spali' jego ciało w oierze Bogu" +ynem zaaa i -ebei był akub , zwany te* imieniem zrael,co się wyłada .walcz!cy z Bogiem., z czym zwi!zana jest olejna historia" /w to 0aub uwa*any był dopiero za wła&ciwego protoplastę 1ydów, poniewa* od Abrahama wywodziły swój ród inne jeszcze półpustynne semicie ludy2 jao to Edomici czy zmaelici, w pó3niejszych wieach znani czę&ciej pod mianem Arabów" 0aub był ojcem dwunastu synów, tórzy z olei stali się przodami dwunastu plemion, na jaie dzielił sięnaród *ydowsi"

STARY TESTAMENT


17/129

Aa*starsze cywilizac*e rozwin@;y si@ w Me"&)&.+##>

3a*mowa;a pas =yzne* ziemi w dorzeczu -ygrysu i Eu'ratu / tereny dzisie*szego Iraku, Hyrii,

Mordanii/-am powsta;y na*starsze cywilizac*e, z ktrych na*wa=nie*sze to:

3> Se' ?ze stolic8 w Gr ?,

@> B+-#$&n#+? ze stolic8 w La!ilonie?,

5> A!/'#+ ?ze stolic8 w Ainiwie?


18/129


19/129

3> SUMER


20/129

5Q>II3+5M+ HGE[>udnoB9 Humeru nie tworzy;a *ednolitego paJstwa, =y*8c w paJstwach2miastach.

Aa*starszymi oBrodkami o na*wi@kszym znaczeniu politycznym i kulturalnym !y;y:

U' &'+" E'#%, N#))', L+1+!", U'6 # S#))+'> O!#=1n#2#+ Se'87

3a na*wa=nie*szy wk;ad Humerw w rozw* cywilizac*i uzna*e si@ ich )#!&, n+"7+ne 6$#n&7/, gdy= znaki ma*8 kszta;tklinw. Aa*starsze gliniane ta!liczki pochodz8 sprzed ponad R$$ lat i s8 Bwiadectwem BwietnoBci te* cywilizac*i. Aa czym

polega;o pismo kinowe? Ft= kilka klinw u;o=onych we w;aBciwy spos! dawa;o *eden znak. Dierwotnie po*edynczy znakoznacza; *eden konkretny przedmiot przyk;adowo owc@ lu! chle!. 3nak wywodzi; si@ z o!razkowego przedstawienia tych

przedmiotw.

N+6+ Humerowie stworzyli szko;y, za*mowali si@ matematyk8 astronomi8, znali pot@gowanie i pierwiastkowanie.Humerowie wiedzieli, =e planety kr8=8 wok; H;oJca, ale przedstawione na glinianych ta!liczkach schematy s8 pe;ne

!;@dw, gdy= nie zgadza*8 si@ proporc*e i odleg;oBci planet, a nawet ich licz!a.

Gprawiali z!o=a warzywa, z *@czmienia p@dzili piwo. W/n+$e$# 6&9&, !.'8< )+!.7&7/, )&%"#+9 2"+!> Dierwszymeposem Bwiata *est Le1en%+ & G#$1+e!", ktra nawi8zu*e do !i!li*nego potopu. Ludownictwo sakralne zarwno naterenie Humeru *ak i La!ilonii to "#11'+./ 2 monumentalne !udowle, zw@=a*8ce si@ ku grze. Aiektrzy architekciuwa=a*8, ze to w;aBnie mezopotamskie zigguraty !y;y pierwowzorem !i!li*ne* wie=y La!el. > zigguratach mieBci;a si@siedzi!a lokalnego !oga, *ego Bwi8tynia, siedzi!a w;adcy, szko;a, !i!lioteki, magazyny =ywnoBci, !roni i wody, skar!ce.3igguraty sta;y na placu zna*du*8cym si@ na Brodku miasta !a!iloJskiego.

SUMER


21/129

SUMER


22/129

Fdkrycia archeologiczne w G U' S!i!li*ne U' C*+$%e

Medne z na*!ardzie* sensacy*nych archeologicznych odkry9 VV w. przynios;y wykopaliska prowadzone w

latach )

\7+'!.7 )&7&%"#&7= 2 osad mu;u gru!oBci ponad trzy m, !@d8cy potwierdzeniem >ielkiego Dotopu UAuhUza czasw Aoe]ego, ok. 4$$$2R$$$ pne.

SUMER

# l ! d l k l


23/129

"#1'+. " U' Srekonstrukc*aT Z#11'+. to monumentalna !udowla sakralna wstaro=ytnym Humerze, La!ilonii, +syrii i Elamie w'ormie tarasowo u'ormowane* wie=y. dzeJ zigguratu

!y; wykonany z ceg;y suszone*. Yciany taraswwzmacniane !y;y murami z ceg;y wypalane*, ktrelicowano r=no!arwn8 ok;adzin8 glazurowan8. -arasy,na*cz@Bcie* o podstawie kwadratowe*, zmnie*sza;y si@ kugrze, przez co na ka=dym !oku powstawa; uk;ad

schodkowy. 3 tarasu na taras prowadzi;y pochylnieSrampyT lu! schody. Ludowl@ zwieJcza;a Bwi8tynia lu!kaplica. Ywi8tynia zna*dowa;a si@ rwnie= u stpzigguratu i z regu;y !y;a ona !ardzie* okaza;a z uwagi na

!rak ograniczeJ !udowlanych, przy ktre* odprawianor=ne o!rz@dy religi*ne. Ludowano *e poniewa=wierzono, =e !ogowie zamieszku*8 szczyty gr, azigguraty mia;y takowe sym!olizowa9. Aiektrzyarchitekci uwa=a*8, =e !y;y one pierwowzorem !i!ili*ne*wie=y La!el. Na=dy ziggurat !y; siedzi!8 innego !oga.Fprcz religi*nych zastosowaJ, mia;y w nich mie*sce

!i!lioteki, szko;a, magazyny =ywnoBci, !roni i wody, arwnie= skar!ce i o!serwatoria astronomiczne.

Aa*cz@Bcie* !udowle te !y;y po;8czone z kompleksamiBwi8tynnymi, ktre usytuowane !y;y w centrach miast

!a!iloJskich.

Kotychczas, w wyniku prac archeologicznych, odkopano

)6 zigguratw, a ze rde; literackich wiemy o R4 takicho!iektach.

ODKRYCIA ARC+ W UR -SUMER

Z#11'+. 7 U' Szwany przez Humerw E.eenn#1'T 2 wy!udowany oko;o #)$$ p.n.e. przez Grnammu i Hzulgiego ziggurat w mieBcie Gr. ia; !udow@schodkowan8 tr*stopniowo, zw@=a*8c8 si@ ku grze. Ly;a to Bwi8tynia poBwi@cona

!ogu ksi@=yca Aannie. Dierwotna !udowla wzniesiona na 'undamencie owymiarach 6(4R m., !y;a wysoka na ok. #)m, dziB si@ga ok. )R m. dzeJ sk;ada;

si@ z ceg;y suszone* i !y; o!;o=ony wypalan8 ceg;8. Aa na*wy=szym tarasie sta;ama;a Bwi8tynia, do ktre* prowadzi;y schody. -arasy po;8czone !y;y pochylniami.Dochylone Bciany zdo!ione !y;y niszami i lizenami. Aa pierwszy taras prowadzi;ytrzy szerokie ci8gi schodw po;8czone w przelotowe* !ramie. 3achowana w

!ardzo do!rym stanie, !owiem *u= w staro=ytnoBci !y;a o!iektem renowac*i, oczym Bwiadcz8 inskrypc*e krla !a!iloJskiego Aa!onida. runtowne* konserwac*izosta; poddany przez sir eonarda >ooley]a na pocz8tku VV w.


24/129

"#1'+. " U'

ODKRYCIA ARC+ W UR-SUMER


25/129

Sen akuba

We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającąswym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych,którzy wchodzii w górę i schodzii na dół! " oto #anstał na jej szczycie$

4istorycy wi!*! ten ragment +tarego 5estamentu z sumeryjsimiobrzędami odbywaj!cymi się na zigguratach, gdzie ludzie schodzilii wychodzili schodami"

STARY TESTAMENT


26/129

S6+'-/ &6'/.e )'"e" +'2*e&$&1+ Le&n+'%+W&&$e/+ 7 1'&-&72+2* 6'8$e7!6#2* 7 U'>

Dochodz8cy sprzed 4$$ lat cmentarz w Gr pozostawa; mie*scem pochwku przez prawie pi@9set lat.

Aa*s;awnie*szy 'ragment cmentarzyska, okreBlony przez >oolley]a *ako UNrlewskie gro!owceU, pochodzi zokresu -rzecie* Kynastii, ok. #6$$2#$$ pne. DoBrd )%$$ pospolitych gro!w, zawiera*8cych szcz8tki prawie#$$$ zmar;ych pochodz8cych z Uprostego luduU, zna*dowa;o si@ szesnaBcie UkrlewskichU gro!w zeszcz8tkami ludzi z wielkiego orszaku, co sugeru*e akt z!iorowych ludzkich o'iar, dokonany z poBwi@cenia i !ez przymusu. uzycy i =o;nierze, dworzanie i s;u=!a towarzyszyli swym krlom i krlowym w zaBwiaty.

Aa*wspanialsze i na*pi@knie*sze dzie;a sztuki sumery*skie* odnalezione zosta;y przede wszystkim w

Ukrlewskich gro!owcachU. Aa ich !ogactwo sk;ada;y si@ wymyBlnie ozdo!ione diademy, rytualne z;otesztylety, puchary ze z;ota i sre!ra, ala!astrowe misy, z;ote naczynia, tysi8ce ma;ych paciorkw z lazurytu,oso!iste ornamentac*e, z;ote szpile do w;osw i amulety, pierBcienie i naszy*niki, g;owy !ykw ze szczeregoz;ota zdo!i8ce drewniane har'y i liry, mozaikowe p;yty, ta!liczki pisma klinowego, he;my i dzidy, UsanieU irydwany, konie i wo;y, z;ota statuetka !arana z;apanego w zaroBlach Sreminiscenc*a o'iary +!rahamaT io'iarne po=ywienie.

6ej&cie do rólewsiego grobowcaODKRYCIA ARC+ W UR-SUMER


27/129

Gr . >idok na gro!y krlewskie i wielki ziggurat. #$$4 rok

http://s%


28/129

Abraham ! jeden z pierwszych patriarchów narodu *ydowsiego" #oprowadził zraelitów do anaan w #alestynie i tuosiadł" 1on! Abrahama była +ara, tóra powiła mu syna zaaa maj!c 78 lat9 Bóg za&, chc!c wypróbowa' wiarę Abrahama, za*yczył sobie oiary z jego jedynego syna $ i Abraham spełnia rozaz, mimo bólu oiarowuje na całopalenie zaaa" :dy podnosi miecz $ Bóg powstrzymuje go, a w zamian podsuwa barana" ;iara zaaa to jeden z najsłynniejszychmotywów biblijnych"

6g Biblii starszy syn Abrahama zmael urodzony przez słu*!c! 4agar jest przodiem plemion arabsich" Izaak spłodzony w

wieu stu lat i urodzony przez uznawan! dotychczas za bezpłodn! *onę +arę $ zraelitów i Edomitów" +t!d te* Abrahamnazywany jest ojcem narodów, tóre wyznaj! trzy wielie religie monoteistyczne2 judaizm, chrze&cija


29/129

SKARB PIERWSZY:

Z9&.+ !.+.e.6+ -+'+n+"9+)+ne1& 7 "+'&$+2*'e#n#!2en2


30/129

ro!owiec Kamy Dua!i, okreBlany *akoUkana; BmierciU zawiera; szcz8tkikilkudziesi@ciu dam dworu wkrlewskich stro*ach, wyposa=onych wregalia. Kost@pu do gro!owca Ustrzeg;oU

pi@ciu m@=czyzn uz!ro*onych wmiedziane sztylety. Aadworny muzyk2har'ista Slu! har'istkaT, Usiedz8cyU wdolnym rogu gro!u, swym graniem 2zgodnie z okrutnym o!ycza*em 2 nadaluprzy*emnia; drog@, ktr8 duch !oskie*

krlowe* zmierza; do krainy cieni. -u=o!ok zna*dowa;y si@ dwa drewniane

przedmioty stanowi8ce o!udow@instrumentw muzycznych.


31/129

SKARB DRUGI: Z9&./ %#+%e !e'/

1'&-&72+ 7 UR Ko arcydzie; z;otnictwa nale=y diadem krlowe*Hzu!ad, ktry znaleziono na *e* g;owie podczaswykopalisk. Hkatalogowany *ako Uprywatny gr!UD2%$$, krlewski gro!owiec w Gr zawiera;zw;oki Kamy Dua!i, zwane* tak=e Nrlow8

Hzu!ad. Me* imi@ zosta;o wyryte na cylindryczne* piecz@ci z lazurytu umieszczone* na *e* prawymramieniu.

#opiersie Camy #uabi (rólowa +zub$ad)" -eonstrucja z diademem i złotymiolczyami $conetti złotych li&ci, wst!*e i rozete oprawionych w lazuryt"

-eonstrucja, D7F, wGg projetu +ir Heonarda 6oolleyIa" ODKRYCIA ARC+ W UR-SUMER

SKARB TRZECI:


32/129

SKARB TRZECI: S".+n%+' " 1'&-&72+ 7U'

'ozaika nakle&ona na drewnian( )owierz*hnię+ ,,-./ *m

0ykonana z la)is lazuli 1 2azuryt )ółszla*hetny błękitny kamie345masy )erłowe&5 muszli+

Kom)ozy*&a )odzielona na trzy )asy + Pokazano 0a6ne

wydarzenia7 zwy*ięska wo&na i wydana )o nie& u*zta+

). Htrona S opisT3wyci@ski w;adca wy=szy ni= inne postacie zsiad; zrydwanu !y o!e*rze9 *eJcw. H8 nadzy poranieni, nie mog8uciec. > dolnych pasach kroczy piechota, chwyta i za!i*awrogw , p@dz8 rydwany tratu*8c wrogw.

Hztandar z Gr, pochodz8cy z ok. #6$2

#4$$ pne., ktrego przeznaczenie dodzisia* nie *est znane, *est *ednym zna*!ardzie* in'ormatywnychartystycznych o!iektw znalezionychw krlewskich gro!owcach, *ednoczeBnie !@d8c rd;em poznania=ycia Humerw w przekro*u r=nych

klas spo;ecznych. F!ecnarekonstrukc*a *est *edynie przypuszczeniem *ak ten przedmiotmg; wygl8da9 w oryginale. 3aliczanydo na*cennie*szych skar!warcheologicznych, zna*du*e si@ w

kolekc*i Lryty*skiego uzeum wondynie.

$ME*ODKRYCIA ARC+ W UR-SUMER


33/129

#. Htrona S opisT

>;adca cele!ru*e zwyci@stwo. Hiedzi na tronie zwrcony ku dosto*nikom. > ni=szych pasach ludzie krlanios8 ;upy wo*enne.

S.tanda) . U)



34/129

M+!+ )e'9&7+, +2#2+ )e'9&7+,

Masa perłowa, macicaperłowa, wewnętrzna warstwamuszli mięczakówsłodkowodnych lub morskich.Może mieć kolor

srebrzystobiały, kremowy,czarny. Stosowana już odstarożytności jako cennetworzywo dekoracyjne dointarsji ozdób, biżuterii,ucharów. !o wyolerowaniu

masa erłowa bywa zdobionarytem z czarn" ast"wyełniaj"c" bruzdy.


35/129

L+)#!$+"$#

Laps–/a.*/ ! ska


36/129

Li!li*ny Dotop, a odkrycia archeologiczne

5ywilizac*a Humeru mia;a du=y wp;yw na %"#e

0arstwa mułu



37/129

Poto)

Noe wg sięgi -odzaju ( %dz 859!:5.: ) syn Hamea, patriarcha, człowie prawy i sprawiedliwy, tóry jedyny spo&ród ówczesnych zepsutych ludzi znalazł łasę w oczach Boga 0ahwe" Clatego Bóg postanowił sprowadzi' powszechny potop, maj!cy zgładzi' ludzo&' i oszczędzi' %oego wraz z rodzin! i zwierzętami Jiemi" 6 tym celu azał zbudowa' arę, pomie&ci' w niej rodzinę i po parze wszystich niepływaj!cych zwierz!t, aby przeczea' atastroę" :dy Ara została uo


38/129

E)&! & G#$1+e!"

G#$1+e!" Staka przy*@;a si@ nazywa eposu o ilgameszuT pochodzi z #4 lu! #R wieku p.n.e. iczy so!ie,zatem, !agatelka, ponad 4R$$ lat. Fpisu*e szereg przygd m;odego krla. Kowiadu*emy si@ *ak pozna; swego przy*aciela Enkidu, z ktrym zdo!y; drzewo cedrowe, a!y z!udowa9 drzwi Bwi8tyni w Gruk, o tym *ako!razi; !ogini@ Isztar i *ak zgin8; Enkidu. Ymier9 przy*aciela ilgamesza stanowi prze;om w *ego =yciu, poniewa= dopiero wtedy zwrci; uwag@ na Bmier9, Smimo i= sam za!i*a;T i zacz8; si@ *e* o!awia9. Dostanowi;2 *ak *ego o*ciec Gtnapiszti zosta9 o!darzonym nieBmiertelnoBci8, po ktr8 wy!ra; si@ na koJce Bwiata. Ham !y; w #/R !ogiem, ale nie oznacza;o to nieBmiertelnoBci. dy dotar; do o*ca ten opowiedzia; mu swo*8

histori@. I tu po*awia si@ rzecz znana niemal ka=demu dziecku. Mest ni8 mit o potopie. Gtnapiszti *estsumery*skim odpowiednikiem Aoego, zaB starotestamentowy Mahwe nosi tu imi@ Enlil. >yst@powaniez!li=onych w8tkw w ilgameszu i w na*starszych ksi@gach Htarego -estamentu nie powinien dziwi9.Ywiadczy to o trwa;oBci pewnych mitw i podaJ. Aale=y pami@ta9, =e o!a te dzie;a powsta;y w tym samymre*onie Bwiata.


39/129

Dnie*szy

okres sumery*ski

)&!=e6 G%e# " L+1+!"


40/129

tego okresu pochodzi Pos@Iek &udei. *zeba sumeryjska tego okresunawi@zywa


41/129

@> BABILON


42/129

5Q>II3+5M+ L+LIFAIIB+-#$&n Sgr. Βαβυλών Babylon z akady*skiego Babilani ^ !rama !ogwT ^ staro=ytne miasto po;o=one wezopotamii, nad Eu'ratem, dawna stolica La!ilonii. >yst@pu*e w +pokalipsie Ywi@tego Mana, gdzie miasto

La!ilon *est sym!olem wszelkiego z;a. Kla wyznawcw asta'ari La!ilon *est przeciwieJstwem Hy*onu,sym!olem systemu ucisku trzyma*8cego ludzi w !iedzie przez pokolenia.

La!ilon !y; centrum kultu !oga M+'%6+>

Dierwsz8 osad@ w mie*scu pnie*szego La!ilonu za;o=yli w VVIW wieku p.n.e. wg rd;a !a!iloJskiego Humerowie Swg tradyc*i !i!li*ne* krl Aimrod, ok #7$$ p.n.e.

N#'&% SAemrodT 2 legendarny za;o=yciel paJstwa !a!iloJskiego. >;adca ezopotamii.Nilkakrotnie wzmiankowany w Li!lii. Fd *ego imienia nazw@ wzi@;o kilkanaBcie mie*scowoBci iszczytw grskich na !liskim wschodzieT.

BABILON


43/129

53+HQ +G+LIEF

Do opanowaniu przez ludy semickie osada sta;a si@ oko;o )


44/129

!.e$$+ 6&%e6! H+'+-#e1&

;wne has;o kodeksu to: oo za oo, z!b za z!b. >ydawa;o!y si@, =e ka=dy

cz;owiek podlega *ednakowemu prawu.> praktyce *ednak !y;o inacze*. FwielkoBci kary decydowa;a przynale=noB9do stanu. MeBli np. niewolnik wyd;u!a;oko komuB Uwy=e* postawionemuU ^

*emu tak=e wyd;u!ano oko. Aatomiast *eBli ktoB Uwy=e* postawionyU wyd;u!a;oko niewolnikowi musia; tylko zap;aci9

*ak8B kwot@.

Htella kodeksu ammura!iego zna*du*esi@ w uwrze. a ponad # metrywysokoBci i zawiera #%# artyku;y.3naleziono *8 w Huzie w )


45/129

53+HQ

A+LG5FKFAF3F+iasto La!ilon doprowadzone zosta;o do BwietnoBci za czasw krla N+-2*&%&n&"&'+ II.3as;yn8; on *ako wielki !udowniczy. 3a *ego czasw powsta;y w La!ilonie m.in.

\-'++ I!".+',

\7#=./n#+ M+'%6+ E!!+1#$+,

\)&.'8


46/129

Dlan miasta La!ilon

5o uderza dzisie*szego cz;owieka patrz8cego na La!ilon? Drzedewszystkim chy!a nowoczesnoB9

rozplanowania przestrzennego.iasto mia;o kszta;t nieconieregularnego prostok8ta o

powierzchni )$ kilometrwkwadratowych. Eu'rat dzieli; *e nadwie cz@Bci: Htare miasto nawschodzie, gdzie mieBci;y si@rwnie= pa;ace i Bwi8tynie, oraznow8 cz@B9 zachodni8. F!ydwie

cz@Bci po;8czone !y;y mostem.3a!udowa !y;a podzielona na prostok8tne dzielnice mieszkalnewyznaczone przez na*wa=nie*szearterie mie*skie, ulice: Isztar, Aa!u,3a!a!y, arduka, Enlila, +dada,Hzamasza, Hina. 3apewnia;y onemo=liwoB9 !ardzo szy!kiegodostania si@ w ka=de mie*sce

miasta i znakomicie u;atwia;yorientac*@.

BABILON


47/129

ury La!ilonu La!ilon !roniony !y; przez trzy linie murw, ktre przez niektrych rwnie= s8 uwa=ane za cud.

ia;y one szerokoB9 Skole*no licz8c od wewn@trznegoT: 6, metra, R,7 metra oraz % metrw.Istnia;y rwnie= dodatkowe umocnienia wewn@trzne, a miasto !y;o otoczone 'os8 po;8czon8 zEu'ratem. 3 samymi murami ;8czy;y si@ *eszcze umocnienia o!ronne pa;acu krlewskiego orazmury wewn@trzne nad Eu'ratem, oddziela*8ce od sie!ie dzielnice star8 i now8. Drzez osiem !ram przy!ysze mogli we*B9 do na*wi@ksze* metropolii wczesnego Bwiata. Ly;y to !ramy: I!".+' iHina na p;nocy, arduka i 3a!a!y Slu! AinurtyT na wschodzie, Grasza, Enlila i Hzamasza od

po;udnia i +dada na zachodzie. BABILON


48/129

;wn8 arteri8 Scho9 nie na*d;u=sz8T !y;a

ULICA ISZTAR ci8gn8ca si@ od LramyIsztar o!ok krlewskiego pa;acu p;nocnegodo na*wa=nie*sze* Bwi8tyni mie*skie* Esagila.HzerokoB9 drogi dochodzi;a mie*scami do #$metrw >y!rukowana !y;a p;ytami z !ia;egowapienia, a *e* kraw@=niki wykonano zwapienia czerwonego. Aa ka=dym kamieniuzapisano inskrypc*@ z imieniem

Aa!uchodonozora, ktry przeznaczy; t@ arteri@do proces*i ku czci !oga arduka. > znaczne*cz@Bci ulic@ otacza; wysoki mur pokryty

!;@kitn8 glazur8, a *e* dodatkow8 ozdo!@tworzy;o )#$ sylwetek lww, rwnie=u;o=onych z glazurowanych cegie;ek.

BABILON


49/129

Glica Isztar zaczyna;a si@ !udowl8 Sma*8c8 cztery wie=eT o wysokoBci pi@tnastu metrw z podw*nymi wrotami. Ly;a to owaBRAMA ISZTAR , wyk;adana !;@kitnymi cegie;kami, udekorowana wykonanymi z glazury wizerunkami !ykw ismokw w licz!ie #.

BABILON

R"%onst)*%#'a B)a&0 Is.ta)


50/129

R"%onst)*%#'a B)a&0 Is.ta)1M*."*& 2")(a&o3s%" wB")/n"4

BABILON

Kroga Isztar prowadzi;a do okr@gu sakralnego M+'%6+, na*wa=nie*szego!stwa La!ilonii N+


51/129

!stwa La!ilonii. N+


52/129

metry wysokoBci. >y=e* wznosi;y si@ kole*ne pi@tra w licz!ie prawdopodo!nie siedmiu, przy czym ka=de mia;o mnie*sz8 powierzchni@ od poprzedniego. Aa szczycie zna*dowa;a si@ Bwi8tynia, ze spec*aln8 komnat8 arduka i *ego =ony Harpanitum, anad Bwi8tyni8 wznosi;a si@ *eszcze dziewi@ciometrowa wie=a. Mak si@ przypuszcza, Etemenanki mia;a w sumie ielkiego w celu *e* ponowne* od!udowy. Ymier9 w;adcy przekreBli;a te plany. Cundamenty Etemenanki zosta;y odkopane przezNoldeweya na pocz8tku VV w.

BABILON

%zeka Eu#rat

ESAGILA sk;ada;a si@ z dwch !udowli o sporych rozmiarach:% %(7< R metra oraz ))6(%< metra > !udynkach owych


53/129

%,%(7


54/129

ziggurat Etemenani

Biblijna wie*a Babel

Byli za& wszyscy ludzie tego samego języa i

mowy tej samej" :dy za& ruszyli ze wschodu, znale3li otlinę w ziemi +inear i tam osiedli" rzeli jeden do drugiego2 .%u*e, we3my sięlepi' cegły i wypala' na palenisu." A była imcegła tyle co głaz, a smoła tyle samo cowapno" rzeli2 .%u*e, zbudujmy miasto iwie*ę, tórej szczyt sięgn!łby niebios samych,a rozsławimy imię swe, by&my snad3 nierozproszyli się po ziemi tam i sam" Jst!pił za& Bóg, by przyjrze' się miastu i wie*y, tóreludzie zbudowali" rzeł Bóg2 .;to jednymludem s! i języ ten sam maj!" A to' dopiero pocz!te ich dzieła2 odt!d za&, coolwie zamy&l!, nic nie będzie dla nich niemo*liwe" %u*e, zst!pmy i zbełtajmy im języi, by nie

rozumieli jeden mowy drugiego." rozproszyłich Bóg po całym &wiecie i przestali budowa'miasto" #rzeto nadano mu imię Babel, bo tu zbełtał Bóg języi wszem ludziom i rozproszyłich tam i sam po &wiecie"

STARY TESTAMENT

" wie6y =abel w biblii


55/129

7#=./n#+ M+'%6+ E!!+1#$+

B'++ I!".+',6.8'e< . n#e7#%+F

PAŁAC #OGRODY

"#11'+. E.een+n6#

U$#2+ I!".+'

> )%


56/129

> )% Mego szcz@Bcie nie trwa;o d;ugo. Aaukowcy pr!owali dowieB9, =e wisz8ce ogrody nie mog;y zna*dowa9 si@ tam, gdziewskaza; Noldewey. Drzytaczano r=ne teorie ale nie ma pewnoBci, ktra *est

prawdziwa. Aie wiadomo dlaczego s;ynne ogrody przypisywane !y;y Hemiramidzie.Hemiramida !y;a legendarn8 !a!iloJsko2 asyry*sk8 krlow8, ktra *e=eli w ogleistnia;a, =y;a wiele stuleci przed !udow8 ogrodw. >isz8ce ogrody Hemiramidy s8

na*mnie* z!adanym spoBrd siedmiu cudw. >iadomo tylko, =e z!udowa; *e krl Aa!uchodonozor II. BABILON

>i d H i id


57/129

>isz8ce ogrody Hemiramidy

W#!"=2e &1'&%/> Gwa=a si@ *e za *eden z siedmiucudw Bwiata staro=ytnego. L;@dnie s8 nazywaneogrodami Hemiramidy 2 w rzeczywistoBci zosta;yzapro*ektowane przez !a!iloJskiego krla

Aa!uchodonozora II, ktry z!udowa; *e dla swo*e* =ony.Fgrody powsta;y na sztucznie nawadnianym dachu pa;acu. Aa tarasach wysypywano ziemi@ i w nie*sadzono drzewa, krzewy i kwiaty. Ht8d wra=enie, zeogrody wisia;y w powietrzu. Nwitn8ce roBliny ro!i;yniesamowite wra=enie w u!ogim w roBlinnoB9 isk8panym w piek8cym s;oJcu La!ilonie.

BABILON


58/129

EAG+ +AG EAI

Aa*wczeBnie*sze !a!iloJskie tekstyastronomiczne pochodz8 z prze;omu VWIII/VWIIw. p.n.e. 2 na*starszym za!ytkiem *estastrologiczne kompendium UEnuma +nu EnlilU,zawiera*8ce in'ormac*e o po;o=eniach i okresachwidocznoBci >enus. Fstatni almanachastrologiczny utrzymany w te* tradyc*i pochodziz 7 r. i zosta; znaleziony w Bwi8tyni wLa!ilonie. ozw* astronomii na ziemiachezopotamii !ardzo BciBle wi8za; si@ z wielk8rol8 astrologii w =yciu spo;ecznym i

politycznym, cho9 na*wa=nie*sze osi8gni@cianaukowe wysz;y daleko poza granice astrologiiu=ytkowe*.

BABILON


59/129

5> ASYRIA

5Q>II3+5M+ +HQQMHN+


60/129

5Q>II3+5M+ +HQQMHN+Htolic8 +syrii !y;a N#n#7+. Ainiwa sta;a si@ szerze* znana dzi@ki archeologicznym pracom wykopaliskowym

prowadzonym od )%4 r. przez +ustena . ayarda. Fdkryto !ogate znaleziska architektoniczne: )# kmmurw o!ronnych, pa;ace krlewskie SHanheri!a i )+9+2 A!"'-+n#)+$+T, a tak=e liczne przyk;ady sztukiasyry*skie* oraz -#-$#&.e6 A!"'-+n#)+$+ 2 !ogaty z!ir tekstw zapisanych pismem klinowym naglinianych ta!liczkach, ktre pozwoli;y lepie* pozna9 histori@ nie tylko +syrii, ale i ca;e* ezopotamii.3ainspirowany ta!liczkami . Hmith prowadzi; wykopaliska w l. )%7R2)%74, koncentru*8c si@ w;aBnie naodnalezieniu dalszych cz@Bci odczytanych przez sie!ie tekstw, m.in. eposu o ilgameszu. Caktycznie w toku prac znaleziono dalsze !raku*8ce 'ragmenty s;awnego dzisia* eposu.

pałac Aszurbanipala

#$6*%#

)9+!6&'"e-+ >raniona 2wi*a )+9+2 A!!'-+n#)+$+


61/129

) a io a wi*a ) )7 N#n#7#e

A!!'-+n#)+$ -/9 e2en+!e !".6#, -%&7+9$#2"ne )+9+2e # 7#=./n#e>

-o, czym wz!ogaci;a sztuk@ ezopotamii kulturaasyry*ska, *est przede wszystkim p;askorze!a. Me*tematyka !y;a nieodzownie zwi8zana z =yciem *akie wiedli +syry*czycy i z tym, co !y;o dla nichna*wa=nie*sze, czyli: polowania, wyprawymilitarne i zdo!ywanie nowych terytoriw.ze!ione sceny przedstawiane !y;y !ardzorealistycznie. Dostacie mia;y dok;adniezarysowan8 muskulatur@. >szystko to mia;o odda9

si;@ i pot@g@ +syrii. Ko na*cennie*szych p;askorze! nale=8 relie'y z pa;acu +szur!anipalaw Ainiwie

#$6*%#

-#-$# . 6 A - # $ N# # #


62/129

-#-$#&.e6+ A!"'-+n#)+$+ 7 N#n#7#e

Aa*s;ynnie*sz8 !udowl8 Ainiwy *est *ednak z pewnoBci8 Li!lioteka +sur!anipala. Nrl, ktry prawdopodo!nie !y; *ednym z nielicznych w;adcw potra'i8cych czyta9, nakaza; wszystkim swoimurz@dnikom z!iera9 lu! przepisywa9 wszelkie teksty, *akie wpadn8 im w r@ce, i przesy;a9 *e do stolicy. -ak=earmie ze swoich wypraw przywozi;y wiele ;upw. Kzi@ki temu uda;o si@ zgromadzi9 w *ednym mie*scu

mnstwo tekstw, w tym wiele dzie; literackich. Ly;y to przede wszystkim gliniane ta!liczki zapisane pismemklinowym po sumery*sku i akady*sku. Li!lioteka !y;a *edn8 z pierwszych !udowli, *akie )$ lat temu odkrytow Ainiwie i w ogle w ezopotamii. Htamt8d enry ayard za!ra; tysi8ce ta!liczek i przewiz; *e do Lritishuseum. Drzele=a;y tam kilkanaBcie lat, do czasu gdy nied;ugo potem uda;o si@ odczyta9 pismo klinowe.>tedy ponownie zainteresowano si@ znaleziskiem ayarda i wkrtce Bwiat o!ieg;a sensac*a Fdczytano Eposo ilgameszu, ktry na *edne* z ta!lic zawiera; opis potopu dok;adnie zgadza*8cy si@ w wers*8 !i!li*n8. Ly; toimpuls do *eszcze intensywnie*szych !adaJ archeologicznych, ktre z wo*ennymi przerwami twa*8 do dziB.

#oemat epici o :ilgameszu spisany pismem linowym na tabliczach(0edna z tablicze)

#$6*%#


63/129

;owa akady*skiego w;adcy z Ainiwy

SZTUKA


64/129

SZTUKA

STAROYTNEGOEGIPTU

http://www.narmer.pl/inde(.htm

http://pl.wikipedia.org/wiki/-e!y_3achodnie

3 ;

http://www.narmer.pl/index.htmhttp://www.narmer.pl/index.htm


65/129

3 p;nocy na po;udnie Egiptu.

>@drwka do rde; Ailu

5z@B9 I ^osetta, iza, +!u ura!, Hakkara, Ca*um, eidum


66/129


67/129

NamieJ z osetty\ > )7%< ekspedyc*a

Aapoleona odnalaz;awielo*@zyczn8 inskrypc*@tzw. kamieJ z osetty, ktry w pewien spos!

pomg; odczyta9 pismohierogli'iczne. Dismozosta;o odczytane przezMeana Cran`oisa5hampolliona le MeuaneS)7


68/129

Dortrety z Ca*um

Aazwa pochodzi od oazy Ca*um w Egipcie, gdzie znaleziono *e w na*wi@ksze*iloBci. H8 to zindywidualizowane i !ardzo realistycznie przedstawione portretySg;owa, cz@sto wraz z !iustemT zmar;ych malowane na*cz@Bcie* na deseczkach,czasami na p;tnie, ktre k;adziono na mie*scu twarzy za!alsamowane* i owini@te*

!anda=ami mumii. Dortrety te znamy *edynie z terenu Egiptu, a powstawa;yw okresie rzymskim, to *est od koJca I w. p.n.e. Aa*cz@Bcie* stosowan8 technik8

przy malowaniu portretw 'a*umskich !y;a technika enkaustyczna, czasamistosowano tak=e technik@ temperow8.

C+MGhttp://ne'ertiti.iwe!land.com/portraiture/roman.htm


69/129

)#'+#%/ C*e&)!+, C*e('en+, M/6e'#n&!+ 7 G#"e*

I3+

3esp; piramid w izie to trzy na*wi@ksze piramidy z!udowane w staro=ytnym Egipcie. >szystkiema*8 kszta;t ostros;upa na podstawie kwadratu. Aa*wi@ksza z nich 5heopsa, ma podstaw@ o !oku##7,$ m i wysokoB9 )47,$ m, piramida 5he'rena, tzw. >ielki Ne'ren, *est wysoka na )R7,$ m, piramida ykerinosa ma tylko 6 metrw wysokoBci. >ok; tych piramid po!udowano szeregmnie*szych, przeznaczonych na gro!owce krlowych i dosto*nikw paJstwowych.


70/129

DI+IK+

5EFDH+S5GCGT

Aa*wi@ksza z piramid, piramida 5heopsa, zaliczona zosta;a przez staro=ytnych rekw do siedmiu cudw Bwiata.Dostawiona zosta;a na sztucznie wyrwnanym terenie, zmierzone r=nice poziomu wynosz8 do #,$ cmT. Diramidazorientowana *est zgodnie z kierunkami Bwiata. Loki *e* s8 zwrcone dok;adnie na p;noc, po;udnie, wschd i zachd.>ielkie !loki kamienne, wa=8ce po #, tony Sna*wi@ksze nawet oko;o ),$ tT zosta;y ustawione z wielk8 precyz*8. 5a;a

!udowla sk;ada si@ z ponad #R mln takich !lokw. F!;o=ona delikatnym wapieniem z -ury. Aiestety z te* o!udowy *u= nicnie zosta;o. Yci@ty wierzcho;ek piramidy spowodowa;, =e *e* wysokoB9 zmala;a do oko;o )R7,$ m. >e*Bcie do piramidyzna*du*e si@ w p;nocne* Bcianie. Drze*Bcie niskim korytarzem prowadzi do po;o=ne* na wysokoBci 4#,$ m nad poziomemterenu komnaty krlewskie* ^ komory gro!owe*. >ewn8trz piramidy wy!udowano *eszcze dwie komory gro!owe. Medna

poni=e* poziomu terenu, druga powy=e* poziomu podstawy. F!ok piramidy znaleziono !ark@ pogrze!ow8.

Diramida 5he'rena wyr=nia si@ ustawion8! k i * d l * B i i ! *


71/129

o!ok nie*, przy dolne* Bwi8tyni gro!owe*,monumentaln8 rze!8 H'inksa, stra=nika *ego gro!u. 3osta; on wyrze!iony wol!rzymim !loku skalnym, pozostawionym po po!liskim kamienio;omie. H'inks macia;o lwa i g;ow@ 'araona os;oni@t8 szerok8chust8 zwan8 kla'tem. ze!a ma d;ugoB97,$ m i wysokoB9 #$,$ m. Mest to pierwsza,monumentalna rze!a w sztuce egipskie*.Dnie*sze Bwi8tynie !y;y zdo!ione pot@=nymi pos8gami w;adcw ustawianych

na*cz@Bcie* po o!u stronach we*Bcia. >ewn@trzu dolne* Bwi8tyni gro!owe*odnaleziono pos8g 5he'rena wykonany zciemnego diorytu. Drzedstawia on 'araonasiedz8cego na tronie. Aogi tronu zosta;ywyrze!ione *ako 'igury lwa, a sam tronzdo!iony *est relie'em o motywachroBlinnych, sym!olizu*8cych rny i KolnyEgipt Spapirus i trzcinaT. ;ow@ 5he'renao!e*mu*8 skrzyd;a soko;a, ktry ma chroni9w;adc@ i przypomina o *ego identy'ikac*i zorusem. ze!a ta zna*du*e si@ w uzeumw Nairze.

DI+IK+

5ECEA+

H'i k i h


72/129

H'inks w izeh S(#n6! w staro=ytnym Egipcie to sym!ol w;adzykrlewskie*, przedstawiany *ako posta9 le=8cegolwa z g;ow8 cz;owieka, cz@sto z twarz8 'araona.Egipskie s'inksy !y;y p;ci m@skie* i !y;a to tak

wa=na tradyc*a, =e krlowa atszepsut, przedstawiana na tych pomnikach, mia;adoczepion8 sztuczn8 !rod@. Nole*n8 wa=n8 cech8odr=nia*8ca s'inksy egipskie s8 skrzyd;a 2 a racze*ich !rak, skrzyd;a u s'inksw s8 !owiem atry!utemw mitologii sumery*skie*. Mednym zes;ynnie*szych s'inksw *est pomnik mieszcz8cy si@w izie Srazem z kompleksem piramid wpisany nalist@ Bwiatowego dziedzictwa GAEH5FT.3wrcony *est on na wschd, czyli w kierunku Ailu. G *ego ;ap zna*du*e si@ ma;a Bwi8tynia.o=na powiedzie9, =e nie *est on prawdziwyms'inksem, gdy= do g;owy 'araona 5he'rena

doczepione *est cia;o w pozyc*i ]waru*8ce*].F'ic*alnie uwa=a si@, =e H'inksa gize*skiegoz!udowano w czasie rz8dw 5zwarte* Kynastii,czyli w latach #7#R2#6R p.n.e.

I3+

DI+IK+


73/129

DI+IK+ QNEIAFH+

http://www.narod2so!e.cz/clo0ek/kultura/umeni/0yt0arne_umeni/Egypt/menkaure/inde(.htm

(+'+&n M/6e'#n&!\ Aa*!ardzie* oryginalny wystr* wn@trz zachowa; si@ w piramidzie ykerinosa. 3achowane wewn8trz rze!y

d t i * k l ! i i th k i i i


74/129

(+'+&n M/6e'#n&!

" +9&n6= przedstawia*8 krla wraz z !ogini8 athor z krowimi rogamio!e*mu*8cymi tarcz@ s;oneczn8 i uoso!ieniem *edne* z prowinc*i egipskich. -zw. -riady ykerinosa, to na*starszezachowane w Egipcie kompozyc*e trzech postaci. > gro!owcu

znaleziono tak=e pos8g yrekinosa z *ego =on8. Mest tonietypowe, *ak na kanon egipski przedstawienie postaci.+rtysta nie tylko zrwna; wzrostem krla i krlow8, ale ukaza;za=y;oB9 pomi@dzy ma;=onkami poprzez gest, w ktrymkrlowa o!e*mu*e krla praw8 r@k8. F!ydwie postaci ukazanes8 w lekkim wykroku, czyli w postawie zastrze=one* dla pos8gw m@=czyzn. ze!a ta zna*du*e si@ w uzeum Hztuk

Di@knych w Lostonie.

\ze!a nosi nazw@ enkue i *ego Nrlowa. Dostacie s8wyci@te z kamienia *ednak nie sto*8 bluzem ^ nie s8 od niegoca;kowicie oddzielone. Drzedstawiano wwczas w;adcwrazem ze swoimi =onami. -warze s8 naturalnie*sze ni= wczasach poprzednich. Htyl, w *akim zosta;a stworzona rze!azosta; wy!rany !ezpoBrednio przez 'araona. Dowa=na postawakrlewskie* pary *est rwnie= sposo!em ukazania autorytetu.Datrz8c na rze!iarskie przedstawienie enkue, mamy przeczucie, =e *est on na pewno kimB wa=nym.

H-+E D+H->F


75/129

T'#+%+ 6'8$+M/6e'#n&!+ I

>ed;ug na*nowsze* hipotezy triadtych !y;o osiem. > ka=de* z nich przedstawiono ykerinosa,athor i !stwo nomu, w ktrymathor cieszy;a si@ wy*8tkow8czci8.

-u pokazu*emy dwie wers*e:

P#e'7!"+ 7e'! pierwszym przypadku *est przedstawiony ykerinos z !ogini8 athor wraz z pewnym

m;odym 2"/"n=>

T'#+%+ 6'8$+ M/6e'#n&!+ IIDruga wersja:

Przedstawia władcę w koronie górnego Egiptu, stojącegod b


76/129

/T'#+%+ Men6+'+; między boginiami.

prezentuje Mykerinosa w towarzystwie dwóch kobiet,gdzie ponownie jedną z nich jest Hathor. Tutaj wyraźniewidać iż Mykerinos jest równy wzrostowi bogini

(dorównuje samym bogom!). Ważny jest w tym wypadkurównież fakt, iż Hathor była w starożytnym Egipcieuważana za patronkę faraona, stanowiła personifikacjępałacu królewskiego - jeśli zaś w omawianym dzieleMykerinos trzyma za rękę tę boginię, znaczy to iżotrzymał od niej aprobatę swych rządów, są one wopiece tej bogini, otrzymał on od niej swoiste"błogosławieństwo", ten sposób jego przedstawiania

świadczy o tym iż był uważany za władcęsprawiedliwego, pobożnego, którego rządy sprzyjałypaństwu (co poniekąd zgadza się z rzeczywistością - np.Mykerinos sprzyjał rozwojowi sztuki w swym państwie).Trudno stwierdzić czy faraon zlecił ten sposób jegoprzedstawiania czy też rzemieślnicy pragnęli"przypodobać" się władcy. Jednakże nie jest to istotne.W sztuce staroż. Egiptu zawsze ważny był symbolizmprzedstawienia - żadnego dzieła nie można rozumiećdosłownie. Tutaj ciekawe jest także nietypoweprzedstawienie intymnego kontaktu pomiędzy dwojgiemludzi - warto zwrócić uwagę jak naiwne i niezbyt dobrzewykonane jest przedstawienie trzymania się za ręcebogini i faraona - rzadko (szczególnie w pierwszychfazach rozwoju sztuki egipskiej) prezentowano postacie

dotykające się (przytulające, obejmujące) i okazującesobie czułość.

+LG G+L2?wi(tynia Niuserre


77/129

@araon Niuserre zbudował w Abu Gurab wspaniałą świątynię kultu solarneo o nazwie -ado&' -e!"wiątynia zwie#$zona była $%arakterysty$zny&' wysoki& na () & obeliskie& ustawiony& na *+,&etrowy& $okole!

+LG G+L

+LG G+L


78/129

?wi(tynia Niuserre Abu urab ie-s$owoś. poło/ona na za$%odni&brzeu 0ilu' po&iędzy Gizą a 1akkarą' znana%istory$zny& podr2/niko& -ako piramida -ygi!

0ad terytoriu& 2ru-ą ruiny świątyni solarne-wzniesione- w $zasa$% 4 dynastii przez kr2la0iuserre 5ni' kt2reo pira&ida zna-du-e się wniewielkie- odlełoś$i' na południe od Abusir!6entralną $zęś. świątyni stanowił wielkiprzysadzisty &onu&ent 7889' kształte&przypo&ina-ą$y $oś po&iędzy ka&ienie&:enben i klasy$zny& obeliskie&! ;ba

ele&enty' obelisk i wąska plat9 składa-ą$y się z okręu' oto$zoneo zka/de- strony $ztere&a rze?biony&i znaka&i%ieroli@$zny&i tp 7%[email protected]'

da-ą$ $ałoś$i niepowtarzalny kształt! Ce-ś$iedo świątyni połą$zone było z Dbudowlą dolinyD789 krytą ra&pą 7*9' -ak to &a &ie-s$e wprzypadku pira&id i i$% świąty# dolny$%! 0aterenie właś$iwe- świątyni' ra&pa rozpo$zynasię korytarze& bieną$y& 7E9 w d2ł' wkierunku ws$%odni&' w stronę ra&py i wzdłu/południoweo &uru świątyni! Forytarz ten'

kt2ry zdobiony był relie


79/129

+LG G+L) 2 za!udowa w Kolinie # 2 rampa R 2 westy!ul 4 2 pomieszczenia magazynowe 2 o;tarz6,7 2 rzenia % 2 korytarz < 2 ]komnata pr roku] )$ 2 kaplica )) 2 o!elisk

)# 2 model !arki s;oneczne*

ołtarz

+LG G+L

H+NN++


80/129

> Hakkara zna*du*e si@ staro=ytna nekropola nad mie*scem pochwku krlw na*starszych dynastii i dosto*nikw

paJstwowych. o=liwe, =e na *e* terenie pochowany !y; pierwszy znany krl Egiptu Aarmer. Aa*s;ynnie*szym za!ytkiem *est piramida K=esera. Aa terenie cmentarzyska zna*du*8 si@ tak=e pierwsze masta!y Sz czaswkrla +ha, Na]a, K=etaT oraz Herapeum za;o=one przez +menhotepa III. > piramidach: Gnisa, Depi II, -eti i Me'en'+ zosta;y odnalezione tzw. -eksty Diramid 2 zdo!i8cy Bciany z!ir hierogli'icznych inskrypc*i, opisu*8cy podr=e 'araona pozaBwiatach i metemor'ozy *ego ducha. > gro!owcu dosto*nika imieniem 5zenery w )%6) r. odnaleziona zosta;a s;ynna-a!lica z Hakkary, zawiera*8ca spis imion w;adcw Egiptu od +ned=i!a z I dynastii do amzesa II Sz pomini@ciem FkreswDrze*BciowychT.> okresie kopty*skim mieBci; si@ tu klasztor Yw. Meremiasza. Aa zachd od piramidy K=esera prowadzi

!adania polska mis*a archeologiczna pod kierownictwem pro'. Narola yBliwca.

P#'+#%+ (+'+&n+ De!e'+ 7 S+66+'+ -'/9+;


81/129

H+NN++

-w2r$ą i pro-ektante& ko&pleksu

roboweo


82/129

A - południowa świątynia

grobowaB - dziedziniec południowy zestelami granicznymC - północna świątynia grobowaD - dziedziniec z serdabemE - zabudowa południowa - we!ście

" - dziedziniec #eb-$ed# - zabudowa południowa% - zabudowa północna


83/129

Hkry!a z Hakkara

H+NN++

id i id H '


84/129

eidum ^ piramida Hno'ru

Me#% Se*dum, edum, adumT 2 mie*scowoB9 w Egipcie na po;udnie od Hakkary i Kahszur.

3na*du*e si@ tu po;udniowa cz@B9 nekropoli mem'ickie* z piramid8 w;adcy staro=ytnego Egiptu Hno'ru, o*ca 5heopsa z IWdynastii SVVWII/VVWI w. p.n.e.T, o kszta;cie Bci@te* wie=y.

> po!li=u piramidy Hno'ru sto*8 dwie grupy masta! cz;onkw *ego rodziny i mo=nych z koJca III i pocz8tku IW dynastii, w

tym R+*&.e)+ # N&('e., Ne(e'++. i +tet oraz wielka masta!a nr )7 S)7T o podstawie # m ( )4$ m nale=8ca donieznanego w;aBciciela, na*prawdopodo!nie* *ednego z synw Hno'ru nieznanego z imienia. Dierwsza grupa masta! le=y ustp piramidy, druga ^ 7$$ m na p;noc.

EIKG

@si z eidum


85/129

@si z eidum

3 eidum pochodzi s;ynne malowid;o b@si z eidum, odnalezione w masta!ie Ae'ermaat przez +ugusta ariette]a w)%7) r. i eksponowane o!ecnie w uzeum Egipskim w Nairze. Gznawane *est od pocz8tku za *edno z arcydzie; malarstwastaro=ytnego Egiptu.

EIKG

pos8gi pary ksi8=@ce* ahotepa i Ao'ret z eidum


86/129

si!*ę -ahotep i jego *ona %oret (L dynastia) %iniejsza rze3ba grupowa została znaleziona w grobowcu -ahotepa w ej$dum" #rzedstawia ona

sięcia -ahotepa, tóry był najwy*szym apłanemw 4eliopolisie, oraz jego *onę się*niczę %oret" #ortretowane osoby zostały wyute z dwóchoddzielnych blo$ów wapienia, ale w zamy&le miały sta$nowi' cało&' ogl!dan! razem" ;ba po$sagi s!malowane, z inrustowanymi oczyma, wdosonałym stanie" %ale*y zwróci' uwagę na

ró*nicę w odcieniu sóry mę*czyzny i obiety, zawsze starannie podre&lan! w sztuce staro*ytnego Egiptu

\ No#ret B mał6onka księ*ia %ahote)a była zapewne jedn! z pierwszych dam dworu araona+noru" =rodę się*niczi podre&la perua spięta

przepas!"\ Migury %oret i -ahotepa znaleziono w DND rouwe wnętrzu mastaby" -ze3by te przeraziłyodrywców swymi inrustowanymi oczami oniezwyle realistycznym modelunu" 6ra*enie potęgował znaomity stan zachowania obydwu pos!gów"

Aatomiast w masta!ie ahotepa, syna Hno'ru i kap;anae w eliopolis, zosta;y znalezione !ardzorealistyczne, pe;ne =ycia pos8gi ahotepa oraz *ego=ony Ao'ret, Bwiadcz8ce o wysokim kunszcie

rze!iarzy egipskich tego okresu. F!ecnie rwnie= ones8 eksponowane w uzeum Egipskim w Nairze.

EIKG

5z@B9 II ^ -ell2el2+marna


87/129


88/129

FNEH ++AEHNI

Aa uwag@ zas;ugu*e okres amarneJski Snazwa pochodzi od mie*sca znalezisk g;wnych za!ytkw tegookresu, El +marnaT przypada*8cy na panowanie +menhotepa IW. Mest on autorem re'ormy religi*no2 paJstwowe*. Dr!owa; zerwa9 z dotychczasow8 religi8 wprowadza*8c monoteistyczny kult widzialne*tarczy s;oneczne* ^ +tona. > pi8tym roku swo*ego panowania zmieni; imi@ na Echnaton ^ bi;y +tonowii przenis; stolic@ do nowo wy!udowanego +chetatonu SFQ3FA-G +-FA+T. o=liwe, =e celem

dzia;ania m;odego 'araona !y;o odsuni@cie od wp;yww politycznych i ekonomicznych kap;anw z -e!.e'orma religi*na wi8za;a si@ rwnie= ze zmian8 kanonu sztuki.

S.+.+ 6'8$+ E2*n+.&n+


89/129

S.+.+ 6'8$+ E2*n+.&n+\ Sztuka *zasów E*hnatona7Drzy*@to !ardzie* realistyczne pode*Bcie do sztuki ^ m.in. wwizerunkach rodziny w;adcy da si@ odnale9 bwi@ce*=ycia. +rtystom udawa;o si@ lepie* odda9 oso!owoB9 przedstawiane* postaci. 5z@sto wyst@pu*8ce wyd;u=enie pewnych partii twarzy i op;ywowe kontury postaci s8ko*arzone ze wsp;czesnymi 'ilmami rysunkowymi.

\Dortrety Echnatona i *ego =ony Ae'retete ukazu*8realistycznie rysy pary krlewskie*, a nawet wady !udowycia;a. Aa*popularnie*szym dzie;em okresu -el el2+marna *est rze!iarskie popiersie krlowe* Ae'retete.

ealizm cz@sto przy!iera; 'orm@ skra*nego naturalizmu,

czasami wr@cz karykaturalnego. Aa prezentowane* o!okrze!ie przedstawia*8ce* +menhotepa IW w;adca ukazany *est ze wszystkimi *ego wadami 'izycznymi ^ g;ow8 o *a*owatym kszta;cie, w8t;ymi ramionami, szczup;ymid;ugimi palcami, nadmiernie roz!udowanymi !iodrami iwydatnym !rzuchem.

-E E2++A+


90/129

P9+!6&'"e-+E2*n+.&n+

" '&%"#n= elie' wkl@s;y ^ niewy!rane t;o

MednoB9 pisma i o!razu

Nanon egipski

Drzedstawienie Echnatona z=on8 Ae'retete

i;a, rodzinna atmos'era z

dzie9mi na kolanach

-E E2++A+

D;askorze!aEchnatona

d i


91/129

z rodzin8

G9 6 8$ < N ( . . E * .


92/129

G9&7+ 6'8$&7e< Ne('e.e.e &n/ E2*n+.&n+

P&)#e'!#e 6'8$&7e< Ne('e.e.e, ma;=onki 'araona +menhotepa IW SEchnatonaT. Mest to *edno z

na*s;ynnie*szych dzie; sztuki egipskie*. 3osta;o odnalezione w ruinach warsztatu rze!iarskiego w stolicyz!udowane* przez Echnatona. Mest wykonane z wapienia pokrytego warstw8 gipsu pomalowanego na r=nekolory. Fczy sporz8dzono z kryszta;u grskiego. Aiestety, *edno z nich zosta;o wy;upane przez z;odzie*a, cooszpeci;o rze!@. O8czy naturalizm z akcentem zmys;owoBci. F!ecnie zna*du*e si@ w muzeum w Lerlinie.

'0E P#Q$+0

-E E2++A+

+$&7#%9& )'"e%!.+7#+


93/129

+$&7#%9& )'"e%!.+7#+


94/129

Po Fmierci Echnatona nast@pi


95/129


96/129

Teby Zachodnie rozwinęły sięstosunkowo p2?no' bo dopiero w okresie H5dynastii! Ina-du-ą się tu tysią$e skalny$%robow$2w rozproszony$% wzdłu/ podn2/awz2rz! Jelii-ne zna$zenie Keb Ia$%odni$%wzrosło w skutek obe$noś$i ponad >+kr2lewski$% robow$2w z okresu od H5 do HHdynastii! Czdłu/ p2l uprawny$% poło/one są

ko&pleksy kultowe' domy milionów lat" Lodatkowozna-du-ą się tu r2wnie/ świątynie robowe i inneświątynie kultu nie tylko wład$2w' ale idosto-nik2w pa#stwowy$%! ;ro&ny pała$A&en%otepa 555 w Malatta poło/ony był napołudniowy& kra#$u Keb Ia$%odni$%! =ięknyIa$%2d Keba#ski to nekropole z niezli$zony&iroba&i urzędnik2w kr2lewski$% zrupowane wdzisie-szy$% &ie-s$owoś$ia$%N 1ze-$% Abd el,Gurna' Medinet abu' Gurnet Murrai' Leir el,Medina' Leir el,:a%ari' el,Asasi< i el,6%o$%a!Loliny o ka&ienny& podło/u stały się &ie-s$e&o$%2wku wład$2w okresu 0owe o =a#stwa

AENFDFIE


97/129

Aa nekropola$% Keb Ia$%odni$% zna-du-e się ponad )++ robow$2w' w ty& kilkadziesiąt robow$2wkr2lewski$%! Ciele z ni$%' znany$% i podziwiany$% -esz$ze w staro/ytnoś$i' nie za$%owało się donaszy$% $zas2w!

-ELQ 3+5FKAIE

\ DOLINA KRÓLÓW 2Do;o=ona na zachodnim !rzegu Ailu,otoczona kli'ami cz@B9 nekropolite!aJskie*. > gro!owcach kutych wskale grze!ano tam w;adcw iniektrych dosto*nikw z okresu Aowego DaJstwa SVWI2VI wiek p.n.e.T.

http://www.'riesian.com/notes/newking.htmk0

FLF>IE5


98/129

FLF>IE5-G-EA+FA+

-utanchamon przez R#7# lata pozostawa; ca;kowicie zapomniany, dopiero w 4 listopada )


99/129

\Drzykrywa;a ona g;ow@ zmar;ego w;adcy, z ok. )RR% r. p.n.e. Inkrustowana elementami z pasty szklane* maska odda*em;odzieJcze rysy 'araona. agiczn8 os;on@ *ego czo;a stanowi8 g;owy ko!ry i s@pa 2 Bwi@tych zwierz8t Kolnego i rnegoEgiptu. Hztuczna !roda o zagi@tym koJcu identy'iku*e krla z !ogiem zmar;ych Fzyrysem. >ysokoB9 4 cm\3;ota maska nosi Blady przer!ek, zaB niektre trumny ni mie* ni wi@ce* ma*8 ko!iece piersi. -ak=e na sarko'agu odkrytoBlady ponownego rze!ienia.

-ELQ 3+5FKAIE

Harko'ag


100/129

Harko'ag

-utenhamona\wyonany został z drewnai ozdobiony złotem

płatowym oraz olorow!inrustacj! ze szlanych paciorów, tórej wzórimitował upierzenie bogini

ptaów"

-ELQ 3+5FKAIE


101/129

SKRZYNIA Z KANOPAMI Z

GROBU TUTENCHAMONA -ELQ 3+5FKAIE


102/129

TRON TUTENCHAMONA

-ELQ 3+5FKAIE


103/129

FLF>IE5 R+&!e > -EL+5


104/129

R+&!e ^ wezyr i !urmistrza -e!. ro!owiec powsta; !ezpoBrednio przed rewoluc*8 amarneJsk8 i po nie*. Hto*8cy

przy drodze na po;udniowy wschd, ukazu*e moment prze*Bcia od kultu +mona do kultu +tona. H8 tu zarwnoklasyczne relie'y, *ak i p;askorze!y w stylu amarneJskim ^ te ostatnie niedokoJczone, poniewa= amose uda;si@ za Echnatonem do *ego nowe* stolicy. Fprcz wspania;ych relie'w zachowa; si@ te= dziedziniec gro!owcaSdziedziJce mia;y wszystkie gro!owce w te* grupieT.


105/129

Aa Bcianie we*Bciowe* do wspartego na kolumnach przedsionka umieszczono p;askorze!y odzwierciedla*8cez;agodzenie klasycyzmu za panowania +menhotepa III, o*ca Echnatona. Oatwe do przewidzenia w tym mie*scu sceny

^ -amose i jego *ona (D) oraz sładaj!cy oiary (F) ^ o=ywa*8 dzi@ki znakomitemu przedstawieniu g;wnych

postaci oraz ich ucztu*8cych przy*aci; i krewnych. #łynne ruchy płacze (O) rwnie= doda*8 liryki konwenc*onalnieukazane* scenie pogrze!u, w ktre* amose, *ego =ona i kap;ani odda*8 czeB9 Fzyrysowi. Docz8tek kultu +tona i styluamarneJskiego wida9 doskonale w relie'ach na tylne* Bcianie, mimo =e s8 zniszczone. elie'y po lewe* stronie

powsta;y, zanim +menhotep IW zmieni; imi@ na Echnaton i zosta; or@downikiem kultu +tona, tak wi@c 'araon siedzi pod !aldachimem z aat, !ogini8 prawdy, i otrzymu*e kwiaty od amose Sna koJcu wida9 naszkicowan8 na czerwonosiatk@ i czarny kontur postaci ^ w ten spos! artysta przenosi; na Bcian@ wzr, zanim zacz8; rze!i9 relie'T. Hcena podrugie* stronie ukazu*e *u= *ednak 'araona *ako Echnatona sto*8cego z Ae'ertiti w oknie pa;acu, sk8panych w promieniach+tona. amose *est naszkicowany ni=e* ^ otrzymu*e z ich r8k z;oty ;aJcuch, a *ego twarz nosi wyrane cechy

amarneJskie, cho9 *est nieco mnie* przesadzona ni= wizerunki krlewskie* pary.

malowid;o przedstawia*8ce p;aczki ^ gro!owiec R+&!e w -e!ach


106/129

-ELQ 3+5FKAIEDleureuses 2 p;aczki

FLF>IE5 A+5-+ >


107/129

FLF>IE5 A+5-+ >

-EL+5Drywatny gro!owiec krlewskiego skry!y o nazwisku Aacht, nosz8cego tytu; Astronoma boga Amona wBwiatyni w Narnaku oraz *ego =ony -awi, #ie&niari boga Amona, zosta; w r. )%%< odnalezionynieuszkodzony w 3achodnich -e!ach, w Kolinie Hzlachetnych, zna*du*8ce* si@ w okr@gu Aekropoli Hzech+!d el2urna , niedaleko we*Bcia do Koliny Nrlw

-ELQ 3+5FKAIE

http://i!#$.tripod.com/tt#.html

ro!owiec Aachta s;ynie przedewszytkim z pi@kne* sceny pogrze!owego! ki d i * * ;


108/129

+$&7#%9& tan*erka i dwie muzykantki ,1'&-&7#e2 N+2*.+ 7 Te-+2*

!ankietu, przedstawia*8ce* trzy pe;newdzi@ku muzykantki gra*8ce na podw*nym 'lecie, na du=e* *edenastostrunne* har'ie ;ukowe* zrezonatorem w 'ormie ;odzi udekorowane*inksrustrac*8 z koBci s;oniowe* oraz na !andorze Sal!o norwieT 2 tr*strunnyminstrumencie ze skorupy =;wia z d;ug8szy*k8, !@d8cym prototypem lutni, gitarylu! !an*o. ;ode instrumentalistki, z

d;ugimi opada*8cymi warkoczami, u!ranes8 w powiewne przeroczyste stro*e !ankietowe. Aa czu!ku g;w ma*8woskowe kadzidlane sto=ki dla per'umowania w;osw i cia;a. >uzupe;nieniu te* sceny, przedstawia*8ce*odwieczn8 !iesiad@ dla duszy zmar;ego,m;ody, niewidomy har'iarz zeskrzy=owanymi nogami szarpie strunymnie*sze*, ;ukowe* har'y Ukolanowe*U, wtowarzystwie muzykantek gra*8cych nasistrum i kastanietachX ma;a s;u=8cadziewczynka pomaga przy !izuteri i

kolczykach Bpiewaczki. -ELQ 3+5FKAIE

FLF>IE5 EAAQ >


109/129

FLF>IE5 EAAQ >

-EL+5Menn+ !y; Disarzem Dl w czasach -otmesa IW. F!owi8zkiem *ego !y;o nadzorowanie granic dzia;ek i po;o=enia kamieni granicznych na miedzach oraz spisywanie area;w i plonw.

M+$&7#%9+ " 1'&- Menn/


110/129

ro!owiec sk;ada si@ z kilku pomieszczeJ. Megog;wna cz@B9 to Hala F'iarna i Naplica. Yciany pierwszego z tych pomieszczeJ pokrywa*8wspania;e malowid;a, przedstawia*8ce enne

podczas wykonywania o!owi8zkw: spisywaniu plonw i karaniu nieuczciwych rolnikw, pr!u*8cych ukry9 prawdziw8 wielkoB9 plonw.

Aa innym malowidle enna otrzymu*e podczas !ankietu !ogate o'iary w otoczeniu cz;onkwrodziny, u!ranych w pi@kne szaty, przy!ranych w

wieJce z kwiatw. 5a;emu orszakowi towarzysz8Fzyrys i athor.

>iele malowide; przedstawia sceny zcodziennego =ycia: k;tnie =niwiarzy, czydziewczyn@ wy*mu*8c8 cierJ ze stopy swe*towarzyszki.

AF>E D+H->F

-ELQ 3+5FKAIE

Aa Bcianach Naplicy wymalowanosceny polowaJ i po;owy ry!, wktrych !ior8 udzia; enna i *ego


111/129

)&$&7+n#e n+ %"#6#e ).+2.7&

" 1'&- Menn/

A'/!.&6'+.+ !)%"+ Dolu*e na ptactwo.-owarzyszy mu *ego =ona, co !y;o w Egipcie popularne. Aale=y zwrci9 uwag@, =e ptactwo i

ry!y s8 przedstawione !ardzo realistycznie,artysta wiernie namalowa; ka=dy szczeg; ich !udowy cia;a, podczas gdy ludzie nadal przedstawiani s8 wed;ug !udz8cegosko*arzenia z komiksami kanonu.

-ELQ 3+5FKAIE

ktrych !ior8 udzia; enna i *egorodzina.

Ś7#=./n#+ 6'8$&7e< H+.!"e)!. 7 De#' e$B+*+'#


112/129

-ELQ 3+5FKAIE

Ś7#=./n#+ 6'8$&7e< H+.!"e)!. 7 De#' e$B+*+'# -ELQ 3+5FKAIE


113/129

-ysi8c dwieBcie lat po Imhotepie inny architekt 2 Henmut 2 przeszed; do historii *ako pro*ektant pewnegoarchitektonicznego ma*stersztyku. Nrlowa atszepsut,

ktra w wi@kszym stopniu interesowa;a si@ sztuk8 ni=zdo!yczami wo*ennymi, rozkaza;a z!udowaniemonumentalnego kompleksu gro!owcowego dla swegoo*ca -utmozisa I i dla nie* same*. Aa mie*sce tego

przedsi@wzi@cia wy!ra;a dolin@, ktra wczeBnie* !y;a *u= poBwi@cona !ogini athor, ale potem zosta;a ca;kowiciezapomniana. F niezwyk;e* wyo!rani przestrzenne*krlewskiego architekta Bwiadczy spos!, w *aki

wykorzysta; on 'antazy*noB9 zna*du*8cych si@ w tle ska;.

Dotrze!a wkomponowania o!iektu w otoczenie stworzy;a *ego now8, prawdziwie rewolucy*n8 'orm@. Ywi8tynia,zwrcona na wschd, sk;ada si@ z ca;ego szeregu ol!rzymich tarasw, po;8czonych swoistymi rampami, ktre wiod8

prosto do sanktuarium. -ylko pode*Bcie do pierwszego tarasu wyznacza;a ale*a s'inksw i o!eliskw. Aa koJcu tegotarasu istnia; portyk, od ktrego zaczyna;a si@ rampa, prowadz8ca na drugi taras, rwnie= zakoJczony w;asnym

portykiem. Aa *edne* ze Bcian wykuto ca;8 seri@ przepi@knych p;askorze! ukazu*8cych narodziny i dzieciJstwokrlowe*, a tak=e na przyk;ad *e* wypraw@ do ta*emniczego paJstwa Dun, ktre musia;o le=e9 gdzieB w Brodku +'ryki,

poniewa= przedstawiono tu =yra'y, ma;py, skry panter oraz wyro!y z koBci s;oniowe*. -ymczasem lew8 stron@ te*=edoliny za*mu*e gigantyczna Bwi8tynia gro!owcowa ontuhotepa I, ktry pi@9set lat przed krlow8 atszepsut rwnie=wpad; na pomys; wy!udowania tuta* swego wieczystego domostwa. Mego gro!owiec pod niektrymi wzgl@dami *esttypowy dla tego rodza*u o!iektw z czasw Htarego DaJstwa, ale s8 te= w nim cechy *ak!y przepowiada*8ce stylew;aBciwe dla Aowego DaJstwa. Dotem w gro!owcu krlowe* atszepsut rozlokowa; si@ *eden z chrzeBci*aJskichklasztorw. Drze!ywa*8cy tam zakon okreBlano *ako zakon pomocnyU 2 st8d wywodzi si@ dzisie*sza ara!ska nazwa ca;e*doliny 2 Keir el2Lahari. -rze!a doprawdy podzi@kowa9 nie!iosom za ten szcz@Bliwy o!rt spraw, al!owiem istnienie w

tym mie*scu klasztoru uchroni;o cenny za!ytek przed pnie*szymi gra!ie=ami.

K&$&!/ Men&n+ )&!=1# Aen*&.e)+ III;


114/129

Ko/os0 M"&nona ! s@ to pos@gi faraona #menhotepa %%% z AR%%% dynastii wysokoFci45m. Postawiono je oko


115/129

SENUSERET I , gr. Sesostris (?-ok. 1930 p.n.e.)

król Egiptu od ok. 1971, drugi władca XII dyn., synAmenemhata I; umocnił władzę król. i adm.; dokonałekspansji państwa egip. na południe; za jego panowaniapowstało wiele monumentalnych budowli; mecenas sztuk;od epoki Nowego Państwa czczony jako jeden z patronówTebów.

Pe'#&%: iddleNingdom SEgyptianT

M!e: Egyptianuseum

useo de +rte Egipcio de u(or

ŚWITYNIE WKARNAKU3esp; Bwi8tynny w Narnaku

mia; rwnie= swo*e 7#.e


116/129

mia; rwnie= swo*e 7#.e


117/129

zdumiewa przede wszystkim swoimi niewyo!ra=alnymi rozmiarami. Mest to na*wi@ksza wBwiecie Bwi8tynia podtrzymywana przez kolumny i *est ona tak ogromna, =e z ;atwoBci8mog;a!y pomieBci9 w ca;oBci parysk8 katedr@ Aotre Kame. 3daniem eonarda 5ottrellamog;a!y przykry9 co na*mnie* po;ow@ anhattanuU. Aa*wi@ksze wra=enie ro!i

przedsionek, z ktrego emanu*e wznios;oB9 i rozmach. Mego d;ugoB9 wynosi sto dwametry, szerokoB9 pi@9dziesi8t trzy. >ewn8trz wznosz8 si@ sto trzydzieBci cztery kolumnydwudziestotrzymetrowe* wysokoBci ka=da. Medyne, co przychodzi na myBl i co mo=na

powiedzie9 w tym mie*scu, to =e kpi8 one so!ie z mi*a*8cych wiekw rna powierzchnia g;owic o kszta;cie rozwini@tego papirusu ma oko;o pi@tnastu metrwkwadratowych powierzchni mog;a!y stanowi9 pomost dla pi@9dziesi@ciu ludzi. -en laskolumn dostarcza patrz8cemu niesamowitych wra=eJ i emoc*i zarwno z powodu swegoogromu, *ak te= dzi@ki grze Bwiate; i cieni, przesuwa*8cych si@ pomi@dzy nimi. 3a

panowania VIV dynastii w Bwi8tyni +mona i dla nie* pracowa;y osiemdziesi8t *edentysi@cy trzysta dwadzieBcia dwie oso!y, *ako =e liczymy nie tylko kap;anw i stra=e, alerwnie= ro!otnikw i podporz8dkowanych ch;opw. Ywi8tynia utrzymywa;a si@ dzi@kiwp;ywom ze znaczne* licz!y ma*8tkw, targowisk i pracowni rzemieBlniczych. Ko tego

trze!a *eszcze doliczy9 ogromne !ogactwa, *akie 'araon przywozi; ze swych zwyci@skichwypraw wo*ennych. >ielu w;adcw przyczyni;o si@ do realizac*i g;wnego przedsionka.+menhotep III z!udowa; w nawie g;wne* dwanaBcie kolumn, podtrzymu*8cychol!rzymie architrawy. amzes I zapocz8tkowa; prace zdo!nicze, ktre kontynuowali HetiI i amzes II. F!ok przedsionka sta; niegdyB SdziB zaledwie resztkiT dwu2dziestotrzymetrowe* wysokoBci o!elisk -utmozis*i I o wa2dze stu czterdziestu trzech ton.Drzepych !udowy si@gn8; szczytu za panowania *ego crki atszepsut, ktra nieszcz@dzi;a wydatkw i wed;ug kronikarzy epoki 2 rzuca;a sakiewkami z;ota tak, *ak!y to

!y;y na*wy=e* woreczki z!o=aU. 5= po tym wszystkim mo=na powiedzie9 oDrzedsionku !iesiadnymU, czyli +chmenuU, -utmozisa III? -uta* tak=e s8 dwa rz@dy po

dziesi@9 kolumn ka=dy i *eden rz8d sk;ada*8cy si@ z trzydziestu dwch prostok8tnych

'ilarw. 3 resztek malowide; Bciennych, *akie datu*emy na WI w.n.e., mo=nawywnioskowa9, =e zosta; on wtedy na *akiB czas przemieniony w koBci; przeznieznanych chrzeBci*aJskich mnichw.

N+A+N


118/129

N+A+N Ywi8tynia 5honsu w Narnaku

Ywi8tynie w uksorze


119/129

ierzy ona so!ie dwieBcie szeB9dziesi8t metrw d;ugoBci. Me* podwaliny wznis; +menhotepIII, roz!udowa; -utmozis III, a zakoJczenie prac nast8pi;o za amzesa II. >spania;e

sanktuarium ;8czy si@ z inn8 Bw8tyni8 w Narnaku d;ug8 ale*8 s'inksw o !aranich g;owach,ktre wczasach VV dynastii zast8piono g;owami ludzkimi. +le i te* nie odkopano *eszcze dokoJca i nie odrestaurowano. >ci8= trwa*8 prace ma*8ce na celu przywrcenie *e* pe;nidawnego !lasku. +le*a koJczy si@, czy te= zaczyna, we*Bciem do luksorskie* Bwi8tyni, ktrezdo!i wielki pylon z!udowany przez amzesa II. a on szeB9dziesi8t pi@9 metrw szerokoBci,a zdo!i8 go p;asko2rze!y, ilustru*8ce prze!ieg kampanii prowadzone* przez amzesa II

przeciw etytom, oraz inskrypc*e z tak zwa2nym Doematem DentauraU, wys;awia*8cym !ohaterskie czyny 'araona. Drzed pylonem sta;y niegdyB dwa o!eliski amzesa II, dzisia* pozosta; z nich tylko *eden, wysokoBci dwudziestu pi@ciu metrw. Krugi wywieziono doCranc*i w )%RR roku, gdzie # padziernika )%R6 roku in=ynier e!as postawi; go na Dlacu3gody w Dary=u.

3 !oku przy we*Bciu s8 dwa granitowe pos8gi przedstawia*8ce 'araona zasiada*8cego na swym tronie. a*8 one pi@tnaBcie i p; metra wysokoBci, a !ok kwadratowe* podstawywynosi oko;o *ednego metra. Docz8tkowo wymienione wy=e* rze!y sta;y o!ok czterech ol!rzymich pos8gw z r=owego granitu, odwrconych plecami do pylonu. Meden znich przedstawia; krlow8 Ae2'ertari, a inny, po prawe* Sktry wci8= tam stoi, chocia= *est !ardzo zniszczonyT 2 *e* crk@ eritamon. Drzekroczywszy to trium'alne we*Bcie,sta*emy na dziedziJcu amzesa II. G*rzymy tam dwa rz@dy kolumn z g;owicami w kszta;cie zamkni@tego kwiatu lotosu, a pomi@dzy nimi pos8gi Fzyrysa. -en ogromnydziedziniec mieBci w so!ie malutk8 Bwi8tyni@ -utmozisa III. Hk;ada si@ ona z trzech kaplic poBwi@conych +monowi, ut i 5honsu, czyli triadzie, ktre* kult uprawiano wNarnaku. 3 tego dziedziJca dwudziestopi@ciome2trowa kolumnada prowadzi nas na dziedziniec +menhotepa III. Fn rwnie= *est otoczony z trzech stron dwoma rz@damikolumn z g;owicami w kszta;cie zamkni@tego kwiatu papirusa, prawdziwy skamienia;y las, niezwykle prze*mu*8cy widok.Casada same* Bwi8tyni tak=e *est !ardzo interesu*8ca. 3ewn@trzn8 Bcian@ rozcina*8 liczne drzwi prowadz8ce do r=nych kaplic !ocznych, gdzie utrwalono sceny z !itew

przeciwko koalic*i syry*sko2hetyckie* oraz o!razy ceremonii religi*nych. Drzy *edne* ze Bcian da*e si@ *eszcze odnale9 pozosta;oBci !udynkw, ktre niegdyB stanowi;y o!zrzymski Spo ;acinie castrumUT. Kzisie*sza nazwa uksor pochodzi od ara!skiego El NusurU, co *est w;aBnie zniekszta;ceniem ;aciJskiego castrumU.

GNHF

GVF 7. -he chapel o' +le(ander thereat.%. oly o' olies 2 Hanctuary


120/129

). -he great pylon o' amses II

#. -he great court o' amses II, which includes ashrine to -hutmose III.

R. -he mos"ue o' Hu'i Hhaykh Qusu' +!u al2a**a*

4. -he Dylon and colonnade o'+monhotep III.

. -he court o' +monhotepIII6. ypostyle hall

paleta Aarmera P+$e.+ N+'e'+ ^ kamienna paleta o wysokoBci 6R, cm, wykonana zzielonego ;upku, sym!olicznie przedstawia*8ca ostatni8 'az@ pod!o*uKolnego Egiptu i tryum' Aarmera SenesaT. Dochodzi z okresuwczesnodynastycznego. F!ie *e* stronyX awers i rewers pokryte s8 wypuk;ym


121/129

relie'em.

Awers ukazu*e posta9 krla w Lia;e* Noronie rnego Egiptu, ktrego imi@,wpisane w serech, zapisane *est dwoma hierogli'ami: ry!8 nar i d;utem mer .G stp krla kl@czy cz;owiek, ktrego *edn8 r@k8 trzyma on za w;osy. Krug8r@k8, uz!ro*on8 w maczug@ krl zamierza roztrzaska9 g;ow@ pokonanego.Dokonany wrg, zapewne *est przedstawicielem D;nocy. wi o tym znakumieszczony nad *ego g;ow8 2 *est to sok; 2 orus z Do;udnia, trzyma*cyrwnie= g;ow@ wroga, wysta*8c8 z k@py papirusw. 3a krlem post@pu*enosiciel sanda;w. > dolne* cz@Bci palety, pod stopami krla, le=8 dwa*martwi wrogowie.

%ewers to trzy poziome pasy relie'w. > grne* cz@Bci krl przedstawiony *est tym razem w 5zerwone* Noronie Kolnego Egiptu. +!y nie !y;o

w8tpliwoBci, =e chodzi o t8 sam8 oso!@, przed *ego wizerunkiem zna*du*8 si@hierogli'iczne znaki *ego imienia. Nrl postepu*e w tryum'alnym orszaku. 3anim post@pu*e nosiciel sanda;w, a przed nim kroczy posta9, w ktre*niektrzy dopatru*8 si@ prototypu wezyra, oraz postacie ze sztandaramizwyci@zcw. Drzed orszkiem, pod znakiem tryum'u*8cego orusa, le=8 cia;a

pokonanych wrogw z odci@tymi g;owami. ;owy ich zna*du*8 si@ mi@dzyich nogami. 5entraln8 cz@B9 palety za*mu*8 dwa 'antasmagoryczne,lwiopodo!ne monstra, trzymane przez s;ugi na uwi@zi. Ich nienaturalniewyd;u=one, splecione szy*e, tworz8 w Brodku palety zag;@!ienie na szmink@.> dolne* cz@Bci rewersu pot@=ny !yk roztrzasku*e mury z !lankami, depcz8c

*ednoczeBnie pokonanego wroga. 3apewne sym!olizu*e to zdo!ycie izniszczenie twierdzy wroga.

Daleta zosta;a odnaleziona w H#e'+6&n)&$#! i przechowywana *est wuzeum Egipskim w Nairze. Aale=y do na*starszych za!ytkw sztukiegipskie* i uwa=ana *est za *eden z pierwszych dokumentw historycznych.

H-+E D+H->F

HIERAKONPOLIS

Ś7#=./n#+ H&'!+ 7 E%(

Ed'u maleJkie miasteczko !ez znaczenia zawdzi@cza

EKCG


122/129

Ed'u, maleJkie miasteczko !ez znaczenia, zawdzi@czaswo*8 s;aw@ na*lepie* w ca;ym Egipcie zachowane*Bwi8tyni. > staro=ytnoBci !y;a to sto2lica drugiegonomi rnego Egiptu, przez rekw zwana

+pollinopolis agna.H;ynna Bwi8tynia, dedykowana orusowi, powsta;a zaDtolemeuszy na !azie starsze* Bwi8tyni z czasw-utmozisaU III. Me* imponu*8ce wymiary czyni8 z nie*na*wa=nie*szy o!iekt po Narna2ku. a ona stotrzydzieBci siedem metrw d;ugoBci i siedemdziesi8tdziewi@9 metrw szerokoBci w 'asadzie. Dosiada te=

pylon o wysokoBci trzydziestu szeBciu metrw.>e*Bcia do Bwi8tyni strzeg8 dwa !ardzo pi@kneUpos8gi z czarnego granitu przedstawia*8cego o2rusa

pod postaci8 soko;a. > rzeczywistoBci imi@ !ogawywodzi si@ z rdzenia s;ownego UhrU, oznacza*8cego

*astrz@!ia. >spomniane rze!y ma*8 w tle zewn@trzn8Bcian@ Bwi8tyni z ogromnymi postaciami orusa iathor. Hzerokie otwory po o!u stronach we*Bcia

s;u=y;y do zaczepiania masztw, z ktrych niegdyB powiewa;y sztandary o!u !stw. >ewn8trzsanktuarium, ktre *est naprawd@ w doskona;ymstanie, zna*du*e si@ pi@kne ta!ernakulumczterometrowe* wysokoBci, wyrze!io2ne z *ednegokawa;ka szarego granitu. Inskrypc*a, umieszczona nanim, mwi, =e wykonano *e za Aektane!usa II SR6$

p.n.e.T.

5z@B9 IW ^ >yspa Cile, +!u2Him!el


123/129

#$e ^ egipska wyspa na Ailu na wysokoBci I katarakty. > czasach staro=ytnych na wyspie zna*dowa; si@oBrodek kultu Izydy.

Ś # . # I %


124/129

Ś7#=./n#+ I"/%/ 2 Ko wn@trza Bwi8tyni prowadzi prze*Bcie pomi@dzy dwoma pylonami o wysokoBci)%,$ m. Dylony ozdo!ione s8 relie'ami ukazu*8cymi krla Dtolemeusza VIII za!i*a*8cego wrogw. AadziedziJcu, po zachodnie* *ego stronie zna*du*e si@ mammisi

( 'ammisi P miejsce narodzin" %azwa nadana przez >hampolliona małym budowlom wznoszonym w oresie #tolemejsiej przed pylonami prowadz!cymi do sali hypostylowej" ;biety te otaczał perystyl" Co taiej aplicy przenoszono podczas obrzędu narodzin boga$róla pos!gbogini$mati" %ajlepiej zachowane mammisi znajduj! się w &wi!tyniach w Cenderze, Edu i na wyspie Mile")

3a dziedziJcem, po prze*Bciu przez drugi pylon o wysokoBci ##,$ m, dochodzi si@ do sali hypostylowe*.>ewn8trz sanktuarium zna*du*e si@ otoczony kilkoma salami naos z krypt8. Do;o=ony nad !rzegiem Ailu pawilon SkioskT -ra*ana Sz pocz8tku II wiekuT to portyk o )4 kolumnach. H;u=y; on *ako mie*sce wypoczynku

podczas ceremonii kultowych. Ludowla ta nale=y do na*mnie* zniszczonych. 3esp; Bwi8tynny !y; ostatnimmie*scem kultu wierzeJ egipskich.

CIE

Cile 2 Dierwszy pylon i kolumnada


125/129

>y!udowanie >ysokie* -amy w +suanie spowodowa;o spi@trzenie wd Ailu. Hkutkiem tego, wyspa przez oko;o < miesi@cyw roku *est zatopiona. 3 tego powodu Bwi8tynia w znacznym stopniu uleg;a zniszczeniu. Drzede wszystkim ucierpia;a

polichromia. Kzia;ania GAEH5F doprowadzi;y do uratowania za!ytku.

> )


126/129

Bw 8ty !udowa yc p e a esa .

W#e$6+ 7#=./n#+ w +!u Him!el zosta;a poBwi@cona !ogom s;oJca+monowi2e i e2orachte oraz !ogu ciemnoBci Dtahowi. -worzy;a onarozleg;y kompleks, wchodz8cy nawet 6 m w g;8! ska;y. >rzeczywistoBci *ednak, *e* we*Bcia strzeg8 cztery ol!rzymie pos8giamzesa II. Nolosy o wysokoBci #$ m, podpiera*8c Bcian@ 'asady,Bwiadcz8 o pot@dze krla. i@dzy nogami pos8gw, zna*du*8 si@ kole*ne,cz;onkw rodziny amzesa 2 *ego matki ut2tuy, =ony Ae'ertari oraz

*ego synw i crek.

Mn#e


127/129

+LG HILE


128/129

Ywietne 'otki na te* stronie.


129/129

*Dolecam

http://www.richard2seaman.com/-ra0el/Egypt/inde(.html

http://www.narod2so!e.cz/clo0ek/kultura/umeni/0yt0arne_umeni/Egypt/inde(.htm
http://www.richard-seaman.com/Travel/Egypt/index.htmlhttp://www.richard-seaman.com/Travel/Egypt/index.html

00 kanon - prehistoria

Documents