UNIVERZITET U

KRAGUJEVCU

EKONOMSKI FAKULTET

www.ekfak.kg.ac.rs

INFORMACIONE

TEHNOLOGIJE

Prof. dr Ranković Vladimir

Asistent:

Doc. dr Dragana Rejman Petrović

3

SOFTVER

Hardver predstavlja materijalni deo računara.

Softver je nematerijalni deo računara.

Softver je skup programa pomoću kojih korisnik

komunicira sa računarom i izdaje mu naredbe koje

je potrebno izvršiti.

Trendovi razvoja hardvera i softvera.

Pojam programiranja.

4

SOFTVER

Softver se deli na sistemski softver i aplikativni

(korisnički) softver.

Sistemski softver se sastoji od operativnog sistema

i pomoćnih sistemskih programa.

Operativni sistem je ključni deo sistemskog

softvera koji omogućava i nadgleda:

realizaciju aplikativnog softvera na hardveru računara,

upravlja i koordinira hardverskih resursima,

upravlja aktivnostima računara itd.

5

OPERATIVNI SISTEM

Gledano iz tačke korisnika, operativni sistem

treba da obezbedi:

Udobno i jednostavno korišćenje računara koje se

realizuje pomoću razumljivog korisničkog interfejsa i

Efikasan rad računara koji se ogleda u brzoj i

jednostavnoj realizaciji korisničkih programa.

6

OPERATIVNI SISTEM

Funkcije operativnih sistema savremenih računara

se mogu klasifikovati u 4 osnovne grupe:

Upravljanje sistemskim resursima,

Upravljanje izvršavanjem različitih poslova (sistemskih i

aplikativnih),

Praćenje rada sistema i

Interfejs između korisnika i računara..

7

OPERATIVNI SISTEM

Upravljanje sistemskim resursima

Pokretanje operativnog sistema.

Pojam supervizora.

Upravljanje osnovnim resursima računara.

8

OPERATIVNI SISTEM

Upravljanje izvršavanjem različitih poslova

Pokretanje procesa se zasniva na njegovom

učitavanju iz spoljašnje memorije u radnu

memoriju i/ili njegovo pozivanje iz radne memorije i

dodeljivanje procesoru.

Smenjivanje procesa koji se izvršavaju na

procesoru računara.

9

OPERATIVNI SISTEM

Praćenje rada sistema

Operativni sistem prati realizaciju svake aktivnosti

sistema i obaveštava korisnika ukoliko dođe do

eventualnih grešaka (npr. izgubljena konekcija sa

internetom, nema papira u štampaču itd.)

10

OPERATIVNI SISTEM

Interfejs između korisnika i računara

Jedna od osnovnih uloga operativnog sistema je

obezbeđivanje interfejsa između korisnika i

računara. Jednostavnost korišćenja računara se

zasniva na jednostavnosti korišćenja njegovih

resursa, izdavanje željenih naredbi itd.

11

OPERATIVNI SISTEM

Interfejs između korisnika i računara

Prve generacije operativnih sistema (DOS, UNIX) su imale vrlo

„siromašan“ interfejs prema korisniku koji je bio namenjen profesionalnim

korisnicima. Korisnik je komunicirao sa računarom preko komandne linije

u koju je unosio šifrovane naredbe.

12

OPERATIVNI SISTEM

Interfejs između korisnika i računara

Sredinom poslednje decenije prošlog veka pojavljuju se prvi operativni sistemi sa grafičkim korisničkim interfejsom (eng. Grafical User Interface - GUI).

Kod ovih operativnih sistema resursi računara (programi, fajlovi itd.) imaju grafičku predstavu u obliku ikona (simboličkih slika) zbog čega je za njihovo pokretanje i otvaranje moguće koristiti miš.

13

OPERATIVNI SISTEM

Način rada operativnog sistema

Jednoprogramski i višeprogramski operativni sistemi.

Tehnike višeprogramskog rada operativnog sistema:

Multitasking (eng. Multitasking), tehnika koja je omogućavala

istovremeno izvršavanje različitih programa.

Multitreding (eng. Multithreading), tehnika koja je omogućavala

istovremeno izvršavanje više niti (eng. thread) istog programa. Na

primer, korisnik može u jednom Word dokumentu da sređuje tekst

i da istovremeno u drugom Word dokumentu proverava pravopis.

Višekorisnički operativni sistemi.

Pojam deljenog vremena (timesharing)

14

OPERATIVNI SISTEM

Jednoprocesorski i višeprocesorski rad

Uzroci nastanka višeprocesorkih računara i operativnih sistema.

Višeprocesorski način rada (eng. multiprocessing) operativnog sistema omogućava da se na svakom procesoru izvršava više procesa i više niti jednog programa istovremeno.

Dodatno, operativni sistem u ovakvom režimu rada omogućava i izvršavanje više niti istog programa na različitim procesorima.

15

OPERATIVNI SISTEM

Pomoćni sistemski programi

Uslužni programi (eng. System Utilities) su

programi koji pomažu izvršavanje rutinskih

korisničkih operacija kao što je manipulisanje

fajlovima (datotekama) i direktorijumima

(folderima).

Osnovne operacije koje su omogućene korisniku

su kreiranje, brisanje i premeštanje direktorijuma i

fajlova.

16

OPERATIVNI SISTEM

Pomoćni sistemski programi

Kotrolori performansi (eng. System Performance

Monitor) omogućavaju korisniku uvid u izvršavanje

procesa u računarskom sistemu. Tipičan primer

ovakvog programa je task menadžer (eng. Task

Manager) koji pruža uvid u opterećenost

procesora, zauzeće radne memorije, pregled

aktivnih programa i procesa.

17

OPERATIVNI SISTEM

Pomoćni sistemski programi

Task menadžer (eng. Task Manager)

18

OPERATIVNI SISTEM

Pomoćni sistemski programi

Sistemski kontrolori bezbednosti (eng. System

Security Monitors) su programi koji nadgledaju

korišćenje računarskih sistema u cilju zaštite od

neovlašćenog korišćenja.

Opcija plug-and-play

19

OPERATIVNI SISTEM

Vrste operativnih sistema

IBM PC 1981. god. sa operativnim sistemom MS-DOS 1.0

(komandna linija, 16-bitni)

MS-DOS 2.0

MS-DOS 3.0

Windows

Prve verzije Windows-a su ustvari bile operativni sistem MS-DOS

sa grafičkim okruženjem.

Windows 95 (1995. god.) sa MS-DOS-om 7.0 je imao većinu

osobina potpunog operativnog sistema (virtuelna memorija, rad sa

procesima, itd.) ali je pretežno bio 16-bitni.

20

OPERATIVNI SISTEM

Vrste operativnih sistema

Windows

Windows 98 (1998. god.) sa značajnim poboljšanjima korisničkog

interfejsa i dodatim internet explorer-om.

Windows NT (Windows New Technology)

Windows 2000.

Windows XP

Windows Vista.

Windows 7

Windows 8

Windows 10

21

OPERATIVNI SISTEM

Vrste operativnih sistema

Windows XP

Ugrađen GUI

32-bitna arhitektura

podrška za rad u mreži, podrška za internet, elektronska pošta,

zavisno od verzije može biti klijent ili server,

multitasking, multitreding, višeprocesorski rad

sistem zaštite baziran na korisničkom nalogu

dve verzije:

Home Edition za kućnu upotrebu

Professional Edition za profesionalnu upotrebu.

22

OPERATIVNI SISTEM

Vrste operativnih sistema

Windows 7

Windows 7 je trenutno izdanje iz serije operativnih sistema

kompanije Microsoft.

Namenjen je za upotrebu na ličnim računarima, uključujući

kućne i poslovne desktop, laptop i netbook računare, tablet

računare itd.

Windows 7 je pušten iz proizvodnje 22. jula 2009, i zvanično

bio dostupan u maloprodaji 22. oktobra 2009.

Prema podacima kompanije Microsoft, do sada je prodato

više od 500 miliona kopija ovog operativnog sistema.

23

OPERATIVNI SISTEM

Vrste operativnih sistema

Windows 7

redizajnirano korisničko okruženje sa novim taskbarom,

nazvnim Superbar,

sistem za podršku kućnom umrežavanju računara nazvanom

HomeGroup,

alati za unos podataka dodirom i alati za prepoznavanje

pisanja slobodnom rukom,

podrška za kreiranje i upravljanje virtualnim diskovima,

unapređeno i efikasnije izvršavanje na višejezgarnim

procesorima (eng. multi-core processors),

unapređene performanse podizanja sistema itd.

24

OPERATIVNI SISTEM

Vrste operativnih sistema

Windows 10

zvanično pušten u komercijalnu upotrebu 29 jula 2015.,

koncept univerzalnih aplikacija,

dualni način unosa – pomoću miša i dodirom,

Koncept virtualnog desktopa,

novi veb pretraživač nazvan Microsoft Edge,

podrška za prijavjivanje na sistem pomoću otiska prsta ili

prepoznavanjem lica,

novi sistemi bezbednosti namenjene za poslovne verzije

ovog operativnog sistema itd.

25

Aplikativni softver

Aplikativni softver je softver koji ima specifičnu namenu.

U zavisnosti od oblasti primene možemo razlikovati

softvere: za tabelarna izračunavanja (Microsoft Excel),

za obradu teksta (Microsoft Word),

za stono izdavaštvo (Microsoft Publisher),

za prezentacije (MS PowerPoint),

za upravljanje podacima (Microsoft Access),

za grafičku obradu (Adobe PhotoShop) itd.

26

Aplikativni softver

Aplikativni softver se može razvijati za specifične potrebe

određenog korisnika (kompanije) ili se može razvijati za

masovnu distribuciju.

Kao i sistemski softver aplikativni softver predstavlja niz

instrukcija koje se redom izvršavaju. Kod aplikativnih

softvera je jako izražena interakcija sa korisnikom pa se

može reći da je izvršavanje programa, odnosno redosled

instrukcija, strogo diktirano od strane korisnika.

27

Aplikativni softver

Primeri aplikativnog softvera u savremenom

poslovanju

Aplikativni softver za Računovodstvo

Aplikativni softver za Finansije

Aplikativni softver za Proizvodni menadžment

Aplikativni softver za Upravljanje ljudskim resursima

28

Programski jezici

Pojam

Pojam kompajlera i interpretera

Generacije:

Jezici prve generacije (mašinski)

Jezici druge generacije (asemblerski)

Jezici treće generacije (proceduralni)

Jezici četvrte generacije (neproceduralni)

Objektno orijentisani jezici

INFORMACIONE

TEHNOLOGIJE

Prof. dr Ranković Vladimir

Asistent:

Doc. dr Dragana Rejman Petrović