10 jaar reuring
DESCRIPTION
Feestelijke uitgave ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum van het Reuring!Café, door de Vereniging voor OverheidsManagement en SDU/PM Public MissionTRANSCRIPT
REURING
REURING!CAFÉ
2006 – 2015
10 JAAR
ISBN: 978-90-12-39471-0
REURING!CAFÉ
2006 – 2015
REURING!CAFÉ
2006 – 2015
10 JAAR
‘EEN RIMPELING
IN DE VIJVER
VEROORZAKEN’
REURINGREURING!CAFÉ
2006 – 2015
COLOFON
Projectleider Chris van de Wetering
Uitgever Asha Narain
Redactie Cindy Castricum
Maurits van den Toorn
Rianne Waterval
Met medewerking Mark Frequin
van Heleen Hupkens
Frank Fabian van Keeren
Jolein Klaver
Fotografi e Rein Jonkman
Wiebe Kiestra
Pepijn Lutgerink
Adrian Woods
Frans Lemmens/HH
(foto titelpagina)
Vormgeving Jan Heijnen
www.janheijnen.com
Drukkerij Aktief, Pijnacker
ISBN 978-90-12-39471-0
© 2015, Sdu Uitgevers bv, Den Haag
Sdu Uitgevers
Postbus 20025, 2500 EA Den Haag
(070) 378 99 11
Informatie over de uitgaven van Sdu Uitgevers vindt
u op www.sdu.nl
Dit boek is ook digitaal verkrijbaar
via iTunes en Issuu
(issuu.com/verenigingvooroverheidsmanagement)
Alle rechten voorbehouden. Alle auteursrechten en
databankrechten ten aanzien van deze uitgave worden
uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij
Sdu Uitgevers bv.
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde
uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden
verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm
of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door
fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van reprografi sche verveelvou-
digingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van
artikel 16 h Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk
verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting
Reprorecht (postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.
reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit
deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere com-
pilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich te
wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en
Reproductierechten Organisatie, postbus 3060, 2130
KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). Voor het over-
nemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve
van commerciële doeleinden dient men zich te wenden
tot de uitgever.
Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de
uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van
eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden
ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en)
en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de
gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvol-
ledigheden. Vanwege de aard van de uitgave, gaat Sdu
uit van een zakelijke overeenkomst; deze overeenkomst
valt onder het algemene verbintenissenrecht.
All rights reserved. No part of this publication may be
reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means, electronic, mechanical,
photocopying, recording or otherwise, without the pu-
blisher’s prior consent.
While every e� ort has been made to ensure the reliabi-
lity of the information presented in this publication, Sdu
Uitgevers neither guarantees the accuracy of the data
contained herein nor accepts responsibility for errors or
omissions or their consequences.
Tien jaar Reuring is een uitgave van
PM Public Mission/Sdu Uitgevers/VOM
REURING!CAFÉ
REURING!CAFÉINHOUD
DE MAGIE VAN HET REURING!CAFE
MARK FREQUIN
PRIJZIGE VACHT
FRANK FABIAN VAN KEEREN
HOE HET OOIT BEGON
CHRIS VAN DE WETERING
GASTEN, HOSTS EN THEMA’S
TIEN JAAR REURING IN BEELD
NIET TE COMPLEX
FRANK FABIAN VAN KEEREN
EVALUATIE
FRANK FABIAN VAN KEEREN
8
12
11
16
26
66
8
12 INHOUD
66
16
INHOUD
2006
VERTROUWEN | STUREN EN BESTUREN
2007
FLEXIBILITEIT | BESTUURLIJKE DRUKTE
2008
RANDSTAD!CAFÉS | DE UITVOERING
2009
HOOGLERARENDEBAT | BETERE OVERHEID
2010
RUIMTE VOOR GROEI | SAMENSPEL
2011
HET NIEUWE WERKEN | LERENDE OVERHEID
2012
GOED WERKGEVERSCHAP | OP DE TANDEM
2013
PUBLIEKE PIONIERS | VAKMANSCHAP
2014
DE REURING-ERVARING | DIPLOMATIE
2015
WAT STAAT ER DIT JAAR OP STAPEL?
18
22
28
32
36
42
46
52
56
62
34
TIEN JAAR REURING!CAFÉ
50
27
60
36
44
48
REURING!CAFÉ
REURING!CAFÉINHOUD
2006
VERTROUWEN | STUREN EN BESTUREN
2007
FLEXIBILITEIT | BESTUURLIJKE DRUKTE
2008
RANDSTAD!CAFÉS | DE UITVOERING
2009
HOOGLERARENDEBAT | BETERE OVERHEID
2010
RUIMTE VOOR GROEI | SAMENSPEL
2011
HET NIEUWE WERKEN | LERENDE OVERHEID
2012
GOED WERKGEVERSCHAP | OP DE TANDEM
2013
PUBLIEKE PIONIERS | VAKMANSCHAP
2014
DE REURING-ERVARING | DIPLOMATIE
2015
WAT STAAT ER DIT JAAR OP STAPEL?
PAUL ’T HART | POLITIEK SENSITIEF
STEF BLOK | VERNIEUWING
SASKIA STUIVELING | OPEN DATA
LOES MULDER | ZORGVULDIG INFORMEREN
PHILIPPE RAETS | MEER INTERACTIE
JANTINE KRIENS | GEMEENTE 2020
JORRIT DE JONG | WAARDENBOTSINGEN
27
40
41
50
51
60
61
TIEN JAAR REURING!CAFÉ
PITCHESWELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE
TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
5150
4027
6160
41
REURING!CAFÉ
8
DOOR MARK FREQUIN
Dit was het eerste Reuring!Café. Er zouden er nog vele volgen
in deze tien jaar. Maar het was wel gelijk het laatste in de Eerste
Kamer. Band én drukte én debat hadden de Eerste Kamer een kleine
hartverzakking bezorgd. Vandaar zijn we naar het Paard van Troje
gegaan, vervolgens naar het Nutshuis en inmiddels zijn we beland
in de Glazen Zaal. Telkens nog wat meer ruimte, want het stevige
geluid van de Wizards en de grote opkomst van toehoorders en
cafégasten maakten dat we meer ruimte en zuurstof nodig hadden.
Wat hetzelfde bleef waren de pluchen bank en de pluchen stoel, de
Wizards of AZ-band, meestal vier gasten op het podium, een host
die zorgde voor het debatthema, ikzelf als gastheer/debatleider en
een discussie met de zaal. Wat ook bleef was de bedoeling: meer
reuring in overheidsland!
Het is 26 januari 2006. In de Noenzaal van
de Eerste Kamer staan een pluchen bank en
een pluchen stoel op een podium. In de hoek staat de band
Wizards of AZ. Op de bank nemen achtereenvolgens plaats
minister Alexander Pechtold voor Bestuurlijke Vernieuwing,
de net ‘gevallen’ wethouder uit Rotterdam Marco Pastors en
Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Plan-
bureau. Zelf ga ik als gastheer/gespreksleider op de pluchen
stoel zitten. De zaal zit bomvol met ambtenaren. Lampen, de
bandmuziek en grote drukte zorgen voor een oplopende hit-
te. Waardoor ik na enige tijd zelfs mijn colbertje uitdoe.
Op mijn vraag hoe het voelt op zo’n pluchen bank, zegt
Schnabel: ‘In de Eerste Kamer staat een hoerenbankje en
ik was als derde aan de beurt!’ Pechtold antwoordt op mijn
vraag of het leuk is om minister te zijn: ‘Ik dacht dat Den Haag
niets voor mij zou zijn, maar ik denk toch dat mijn toekomst
hier in Den Haag ligt,’ ook al was hij ongelukkig met rumoer
over een interview die week. Waarop Marco Pastors hem het
commentaar gaf: ‘Je had gewoon moeten zeggen dat je even
jezelf was tijdens het interview!’ Een luchtig gesprek over
serieuze zaken kreeg vorm. Het Reuring!Café!
TIEN JAAR REURING IN
OVERHEIDSLAND
‘IN HET BEGIN MOEST IK AAN MIJN
MINISTERS UITLEGGEN WAAROM EEN DG
DIT SOORT DEBATTEN ORGANISEERDE,
INMIDDELS IS HET VANZELFSPREKEND DAT
MINISTERS, STAATSSECRETARISSEN EN
TOPAMBTENAREN OP DE PLUCHEN BANK
PLAATSNEMEN’
REURING!CAFÉ
9
Dit was het eerste Reuring!Café. Er zouden er nog vele volgen
in deze tien jaar. Maar het was wel gelijk het laatste in de Eerste
Kamer. Band én drukte én debat hadden de Eerste Kamer een kleine
hartverzakking bezorgd. Vandaar zijn we naar het Paard van Troje
gegaan, vervolgens naar het Nutshuis en inmiddels zijn we beland
in de Glazen Zaal. Telkens nog wat meer ruimte, want het stevige
geluid van de Wizards en de grote opkomst van toehoorders en
cafégasten maakten dat we meer ruimte en zuurstof nodig hadden.
Wat hetzelfde bleef waren de pluchen bank en de pluchen stoel, de
Wizards of AZ-band, meestal vier gasten op het podium, een host
die zorgde voor het debatthema, ikzelf als gastheer/debatleider en
een discussie met de zaal. Wat ook bleef was de bedoeling: meer
reuring in overheidsland!
Het is 26 januari 2006. In de Noenzaal van
de Eerste Kamer staan een pluchen bank en
een pluchen stoel op een podium. In de hoek staat de band
Wizards of AZ. Op de bank nemen achtereenvolgens plaats
minister Alexander Pechtold voor Bestuurlijke Vernieuwing,
de net ‘gevallen’ wethouder uit Rotterdam Marco Pastors en
Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Plan-
bureau. Zelf ga ik als gastheer/gespreksleider op de pluchen
stoel zitten. De zaal zit bomvol met ambtenaren. Lampen, de
bandmuziek en grote drukte zorgen voor een oplopende hit-
te. Waardoor ik na enige tijd zelfs mijn colbertje uitdoe.
Op mijn vraag hoe het voelt op zo’n pluchen bank, zegt
Schnabel: ‘In de Eerste Kamer staat een hoerenbankje en
ik was als derde aan de beurt!’ Pechtold antwoordt op mijn
vraag of het leuk is om minister te zijn: ‘Ik dacht dat Den Haag
niets voor mij zou zijn, maar ik denk toch dat mijn toekomst
hier in Den Haag ligt,’ ook al was hij ongelukkig met rumoer
over een interview die week. Waarop Marco Pastors hem het
commentaar gaf: ‘Je had gewoon moeten zeggen dat je even
jezelf was tijdens het interview!’ Een luchtig gesprek over
serieuze zaken kreeg vorm. Het Reuring!Café!
TIEN JAAR REURING IN
OVERHEIDSLANDOp initiatief van Leon Klinkers, Louis Meuleman en Guido Rijnja had
de Vereniging voor OverheidsManagement (VOM) het plan opgevat
een ontmoetingsplek te maken voor vernieuwende mensen binnen
de overheid. Een plek waar wij met ondernemende overheidsmen-
sen leven in de Haagse brouwerij wilden maken. Vandaar de for-
mule van een café. Met een steels oog naar het programma RUR
van Jan Lenferink en de televisieshow van David Letterman. Tja, wij
dachten in het groot.
Doel en vorm hebben standgehouden in deze tien jaar. Van een wat
vreemd nieuw verschijnsel in het Haagse – want prikkelende de-
batten over overheidszaken waren niet gewoon – is het inmiddels
een bekend begrip geworden in overheidsland. In het begin moest
ik aan mijn ministers uitleggen waarom een directeur-generaal dit
soort debatten organiseerde, inmiddels is het vanzelfsprekend dat
ministers, staatssecretarissen en topambtenaren op de pluchen
bank plaatsnemen.
Het debat hebben wij in de loop van deze tien seizoenen verbreed.
Ook hoogleraren, bazen van grote bedrijven, ondeugende jonge-
ren en dwarskijkers namen plaats op de bank. En die bank hebben
wij ook al meegenomen door Nederland. Zo stond de bank in
Rotterdam, Haarlem, Zwolle en Den Bosch. En binnenkort in nog
meer plaatsen in Nederland. Want overheidsmensen werken ook
buiten Den Haag.
‘IN HET BEGIN MOEST IK AAN MIJN
MINISTERS UITLEGGEN WAAROM EEN DG
DIT SOORT DEBATTEN ORGANISEERDE,
INMIDDELS IS HET VANZELFSPREKEND DAT
MINISTERS, STAATSSECRETARISSEN EN
TOPAMBTENAREN OP DE PLUCHEN BANK
PLAATSNEMEN’
REURING!CAFÉ
10
Wat ik prachtig vind, is dat veel mensen van harte meedoen aan het
creëren van meer reuring in overheidsland. Met het Reuring!Café
kan ik een podium bieden aan bijzondere mensen die durven spre-
ken over wat hen bezig houdt. Elke keer ben ik weer aangenaam
verrast over de mooie gasten die met mij in debat willen gaan.
Vernieuwing krijg je niet zonder enige reuring. Er moeten af en toe
stenen in de overheidsvijver worden gegooid om wat meer rim-
peling te krijgen in die vijver. En het Reuring!Café is een prachtige
vorm om dat te doen. Zo kunnen we indringend spreken over wat
nodig is om beweging te krijgen in overheidsland. En de luchtige
vorm van het café maakt dat we stevig kunnen spreken over com-
plexe overheidszaken als veiligheid, hoger onderwijs, fl exibiliteit en
mobiliteit, moderne diplomatie en kerntaken.
Vraag is natuurlijk of we er met het Reuring!Café in slagen om
reuring in overheidsland te krijgen. Het is te pretentieus om te
stellen dat dankzij dit café de overheid vernieuwt. Maar het is wel
een steen die de vijver doet rimpelen. En we zijn er nog niet klaar
mee. Voor mijzelf is het een prachtig vernieuwingsvuurtje dat ik
mag aansteken. Elke keer moet ik wel weer op zoek naar meer
hout, om zo het vuur verder op te stoken. Nieuwe thema’s, nieuwe
gasten en nieuwe hosts, het kost energie. Maar de energie die ik
ervoor terugkrijg is vele malen groter. En de steun die ik krijg van
mijn VOM-team, van mijn bandvrienden, van Liesbeth en van veel
Reuring-gelovigen, is geweldig. Die maken elk Reuring!Café tot een
mooi debatfeest.
Reuring in overheidsland is mooi én goed!
FRANK FABIAN VAN KEEREN
KOSTBARE INRICHTING
NEEM NU DIE ZITMEUBELS
MOOI GESTOFFEERD
MET EEN PRIJZIGE VACHT
VOOR DE BEKLEDING ZIJN
BIODIERVRIENDELIJK
ZEVENTIEN SCHATTIGE
MUPPETS GESLACHT
Sinds 2013 de vaste Reuringdichter, die de limericks over de gasten voor rekening neemt.
Hij is eigenaar van Firma Tekst en Uitleg | www.fi rmatekstenuitleg.nl
Wat ik prachtig vind, is dat veel mensen van harte meedoen aan het
creëren van meer reuring in overheidsland. Met het Reuring!Café
kan ik een podium bieden aan bijzondere mensen die durven spre-
ken over wat hen bezig houdt. Elke keer ben ik weer aangenaam
verrast over de mooie gasten die met mij in debat willen gaan.
Vernieuwing krijg je niet zonder enige reuring. Er moeten af en toe
stenen in de overheidsvijver worden gegooid om wat meer rim-
peling te krijgen in die vijver. En het Reuring!Café is een prachtige
vorm om dat te doen. Zo kunnen we indringend spreken over wat
nodig is om beweging te krijgen in overheidsland. En de luchtige
vorm van het café maakt dat we stevig kunnen spreken over com-
plexe overheidszaken als veiligheid, hoger onderwijs, flexibiliteit en
mobiliteit, moderne diplomatie en kerntaken.
Vraag is natuurlijk of we er met het Reuring!Café in slagen om
reuring in overheidsland te krijgen. Het is te pretentieus om te
stellen dat dankzij dit café de overheid vernieuwt. Maar het is wel
een steen die de vijver doet rimpelen. En we zijn er nog niet klaar
mee. Voor mijzelf is het een prachtig vernieuwingsvuurtje dat ik
mag aansteken. Elke keer moet ik wel weer op zoek naar meer
hout, om zo het vuur verder op te stoken. Nieuwe thema’s, nieuwe
gasten en nieuwe hosts, het kost energie. Maar de energie die ik
ervoor terugkrijg is vele malen groter. En de steun die ik krijg van
mijn VOM-team, van mijn bandvrienden, van Liesbeth en van veel
Reuring-gelovigen, is geweldig. Die maken elk Reuring!Café tot een
mooi debatfeest.
Reuring in overheidsland is mooi én goed!
REURING!CAFÉ
11
FRANK FABIAN VAN KEEREN
KOSTBARE INRICHTING
NEEM NU DIE ZITMEUBELS
MOOI GESTOFFEERD
MET EEN PRIJZIGE VACHT
VOOR DE BEKLEDING ZIJN
BIODIERVRIENDELIJK
ZEVENTIEN SCHATTIGE
MUPPETS GESLACHT
Sinds 2013 de vaste Reuringdichter, die de limericks over de gasten voor rekening neemt.
Hij is eigenaar van Firma Tekst en Uitleg | www.firmatekstenuitleg.nl
REURING!CAFÉ
12
DOOR CHRIS VAN DE WETERING
opkwamen. Wat betekenden de ontwikkelingen voor de rol van
de overheid, was de vraag.’ De thema’s van de eerste cafés gingen
over vertrouwen in de overheid, fl exibel besturen, publiek-private
samenwerking en leiderschap. Volgens De Jong is in de thematiek
die het Reuring!Café door de jaren heen oppakte een lijn te ont-
dekken die langzaam uitkwam op de nieuwe perspectieven voor de
overheid. ‘Kijk maar naar de recente cafés waar het veel gaat over
sociale innovatie, netwerksturing en de participatiesamenleving.’
GLAS MELK
Ondanks de gedegen inhoud, die in schier eindeloze redactiever-
gaderingen werd voorbereid, had het Reuring!Café ook altijd een
fl inke knipoog. De late-nightshow RUR van Jan Lenferink stond
model voor de formule van de live talkshow die het Reuring!Café
werd en daarnaast vormde ook de uitzending van David Letterman
een inspiratiebron. Het lukte niet Frequin achter een glas melk te
krijgen, maar de limericks van RUR, voorgelezen door de gastheer
die het café sponsorde, worden nog steeds gebruikt. En er was na-
tuurlijk het pluche van de afgrijselijk lelijke rode bank, aangedragen
door de huisdramaturge Kamilla Hensema, die menige stomerij
Haagse dorpspomp, vernieuwingslab of talk-
show over soms toch wat zware kost? Moeilijk
te zeggen wat het Reuring!Café nu eigenlijk
is. Feit is wel dat het al tien jaar een podium biedt aan
vernieuwende geluiden binnen de overheid. ‘Altijd een goed
debat, altijd goede gasten.’
Met Louis Meuleman, Leon Klinkers en Mark Frequin als ‘grote
roerganger’ stond Guido Rijnja aan het begin van het Reuring!Café.
Klinkers kwam met het idee. Hij wilde de netwerken binnen de over-
heid mobiliseren door een ontmoetingsplek te faciliteren. Hij vond
al snel een bondgenoot in Mark Frequin, toen nog directeur-gene-
raal op Economische Zaken. ‘Er was in die periode, net als nu, een
sterke behoefte iets te doen met ambtelijke trots en vakmanschap,’
vertelt Rijnja. Het Reuring!Café zorgde volgens hem voor een
coming out van de ambtenaar. ‘Dat volgde op de kritiek die er was
op het new public management en de Algemene Bestuursdienst
die, zoals beweerd werd, vooral lege procesmanagers voortbrach-
ten. Het werd een soort dorpspomp, maar het gaf de ambtenaar
tegelijkertijd ook een swingend platform, waar de DG zelf soms de
randjes opzocht. Of alle bewindspersonen daar altijd even blij mee
waren, waag ik te betwijfelen, maar voor de vernieuwers binnen de
overheid was het belangrijk dat Frequin dit deed.’
Toen al was er het besef dat het huidige systeem en de manier waar-
op onze verzorgingsstaat was ingericht niet houdbaar was, vertelt
Jorrit de Jong. Hij was tot zijn vertrek in 2008 naar Amerika de huis-
columnist. ‘Er verschenen veel rapporten over de stand van het land
in deze post-Fortuynperiode waarin Verdonk, Hirsi Ali en Wilders
LIVE TALKSHOW
GEEFT VERNIEUWING
EEN PODIUM
HOE HET OOIT BEGON
Guido Rijnja
‘OF ALLE BEWINDSPERSONEN ER
ALTIJD EVEN BLIJ MEE WAREN, WAAG
IK TE BETWIJFELEN’
Jorrit de Jong
‘JE KUNT HOOGSTENS ZEGGEN DAT
HET MISSCHIEN TE LEUK IS’
REURING!CAFÉ
13
opkwamen. Wat betekenden de ontwikkelingen voor de rol van
de overheid, was de vraag.’ De thema’s van de eerste cafés gingen
over vertrouwen in de overheid, fl exibel besturen, publiek-private
samenwerking en leiderschap. Volgens De Jong is in de thematiek
die het Reuring!Café door de jaren heen oppakte een lijn te ont-
dekken die langzaam uitkwam op de nieuwe perspectieven voor de
overheid. ‘Kijk maar naar de recente cafés waar het veel gaat over
sociale innovatie, netwerksturing en de participatiesamenleving.’
GLAS MELK
Ondanks de gedegen inhoud, die in schier eindeloze redactiever-
gaderingen werd voorbereid, had het Reuring!Café ook altijd een
fl inke knipoog. De late-nightshow RUR van Jan Lenferink stond
model voor de formule van de live talkshow die het Reuring!Café
werd en daarnaast vormde ook de uitzending van David Letterman
een inspiratiebron. Het lukte niet Frequin achter een glas melk te
krijgen, maar de limericks van RUR, voorgelezen door de gastheer
die het café sponsorde, worden nog steeds gebruikt. En er was na-
tuurlijk het pluche van de afgrijselijk lelijke rode bank, aangedragen
door de huisdramaturge Kamilla Hensema, die menige stomerij
LIVE TALKSHOW
GEEFT VERNIEUWING
EEN PODIUM
HOE HET OOIT BEGON
nog steeds tot wanhoop brengt. Vanaf het begin had het Reuring!-
Café ook een eigen geluid, geproduceerd door de collega’s van
Algemene Zaken. De Wizards of AZ zijn alweer tien jaar de huisband.
De rock van de Wizards was wel wat veel voor de Noenzaal van
de Eerste Kamer, waar het eerste Reuring!Café op 26 januari 2006
plaatsvond. Het verhaal gaat dat de kalk van het plafond kwam.
Reuring week daarom uit naar het Paard van Troje en later het Nuts-
huis. Inmiddels is de Glazen Zaal op de Prinsessegracht alweer een
hele tijd de vaste locatie.
Het vernieuwende van Reuring is dat het een talkshow ‘voor en
door ambtenaren’ is, vindt De Jong. ‘Die was er nog niet en voor
kennisontwikkeling en refl ectie is het gesprek dat door de binnen-
ste cirkels gedragen wordt juist heel belangrijk,’ zegt hij. Vernieu-
wend is ook het format. De Jong: ‘Luchtig, leuk, maar ook volstrekt
duidelijk dat het om de inhoud gaat. Nooit puur amusement, altijd
een goed debat met goede inhoud en goede gasten. Je kunt hoog-
stens zeggen dat het misschien te leuk is.’
Jenny Thunnissen
‘MARK HEEFT DE MYTHE VAN
DE ONZICHTBARE AMBTENAAR
DOORBROKEN’
Jorrit de Jong
‘JE KUNT HOOGSTENS ZEGGEN DAT
HET MISSCHIEN TE LEUK IS’
REURING!CAFÉ
14
werpen die de komende tijd aan de orde zouden moeten komen,
heeft hij genoeg. Hij noemt de ‘decentralisatiekater’ die volgens
hem onherroepelijk zal komen, de naweeën van te ver doorge-
schoten krimp en het verlies aan kennis en de relatie met markt en
samenleving in het postsubsidietijdperk.
Agendasettend is het Reuring!Café misschien niet, maar er komen
wel áltijd vernieuwende onderwerpen aan bod, zegt Koos van der
Steenhoven. Als SG bij OCW hostte hij in 2006 een van de eerste
Reuring!Cafés. Het ging over de kerndepartementen. Moesten deze
worden afgeschaft of afgeslankt en zou de overheid moeten inzet-
ten op een structuurverandering of eerder op cultuurverandering,
dat waren de vragen. ‘Het idee om meer bundeling te krijgen tus-
sen de ministeries en departementen bij elkaar te huisvesten, was
toen een nieuwe gedachte, vertelt Van der Steenhoven. We konden
niet bevroeden dat Landbouw als ministerie zo snel zou worden
opgeheven. Als ABD-TOP Consultant was hij later betrokken bij de
samenvoeging van EZ en LNV. ‘Een proces waarvan wij toen nog
dachten dat het eindeloos zou duren en veel uitval en energiever-
lies zou geven. Dat is gelogenstraft. De samenvoeging ging heel
snel en de ambtelijke productie ging in een geweldig tempo voort.’
Destijds ging het nog erg over structuren in Reuring, vertelt Van der
Steenhoven. ‘De SG’s waren eerder gekomen met het rapport De
ontkokering voorbij. We spraken in die tijd over bundeling, samen-
werking, fl exibilisering van het apparaat. De vraag zou nu zijn hoe je
Frequin het Reuring!Café presenteerde, heeft hij niet één keer ver-
stek doen gaan. Dat alleen al maakt van het café ‘een fenomeen’,
vindt Kuijken. Hij is vol lof over de ‘altijd relevante onderwerpen’ op
het vlak van het politiek-ambtelijke samenspel, de vernieuwing van
de rijksdienst, digitalisering, ICT-ontwikkelingen, de decentralisa-
ties en overheidsparticipatie, om er enkele te noemen, en over de
kwaliteit van de gasten. De meeste topambtenaren hebben wel een
keer op de bank gezeten en verder waren er ook regelmatig (oud-)
ministers en topmannen uit het bedrijfsleven. ‘Het is soms wel iets
te veel incrowd, het moet geen Rotaryclub voor ambtenaren wor-
den,’ zegt Kuijken. Zijn tip om het café een groter bereik te bezor-
gen: maak rond de komende kabinetsformatie een Reuring!Café.
Ook bestuurskundige en voormalig bestuurder Roel in ’t Veld zou
graag meer scherpte zien. De verslagen van de cafés gebruikt hij
vaak voor zijn colleges op de NSOB. ‘Het is bijzonder dat bestuur-
ders zich hier zo laten bevragen, al zullen ze nooit echt op het hak-
blok komen te liggen. Dat past niet binnen de opzet,’ zegt hij. Hij
zou graag zien dat het sponsormodel wat losser werd, zodat het
kritische geluid wat meer de ruimte krijgt. Suggesties voor onder-
GOUDEN ATTITUDE
Het charmante van het Reuring!Café, aldus Jenny Thunnissen,
die een paar maal te gast was, is dat bestuurders en ambtenaren
zich tijdens het Reuring!Café kunnen uitspreken, maar dat het toch
nooit tot Kamervragen komt. De verdienste van het Reuring!Café
zit volgens haar vooral in de functie van ‘ontmoetingsplek’ van
ambtenaren. ‘Mark heeft de mythe van de onzichtbare ambtenaar
doorbroken. Want wij ambtenaren zijn per defi nitie de evenzovele
schaduwen van bewindslieden. Eigenlijk bestaan wij niet,’ zegt ze.
De ‘gouden attitude’ van Frequin is daarin cruciaal. ‘Licht ironisch,
maar ook streng, zo staat hij daar. Maar ook – naar ik vermoed – on-
beholpen en bedremmeld, waardoor iedere gast denkt dat hij hem
wel zal helpen om er een succes van te maken,’ zegt Thunnissen.
Deltacommissaris Wim Kuijken, die enkele malen te gast was, ziet
Frequin liever als ‘dompteur’ zoals hij de hooggeplaatste gasten
op de bank en de reacties uit te zaal weet te mennen. Hij doet dat
volgens hem ‘snel en behendig, streng en los’. In de tien jaar dat
Wim Kuijken
‘HET IS SOMS WEL IETS TE VEEL
INCROWD, HET MOET GEEN
ROTARYCLUB VOOR AMBTENAREN
WORDEN’
Roel in ’t Veld
‘HET IS BIJZONDER DAT
BESTUURDERS ZICH HIER ZO LATEN
BEVRAGEN’
IEMAND EEN VRAAG?
Secretaris-directeur Aik van Eemeren en projectmanager
Maarten van Zaane (foto rechts) – beiden van de VOM –
lopen elk Reuring!Café rond in de zaal om iedereen met een
brandende vraag de kans te geven hem te stellen
REURING!CAFÉ
15
werpen die de komende tijd aan de orde zouden moeten komen,
heeft hij genoeg. Hij noemt de ‘decentralisatiekater’ die volgens
hem onherroepelijk zal komen, de naweeën van te ver doorge-
schoten krimp en het verlies aan kennis en de relatie met markt en
samenleving in het postsubsidietijdperk.
Agendasettend is het Reuring!Café misschien niet, maar er komen
wel áltijd vernieuwende onderwerpen aan bod, zegt Koos van der
Steenhoven. Als SG bij OCW hostte hij in 2006 een van de eerste
Reuring!Cafés. Het ging over de kerndepartementen. Moesten deze
worden afgeschaft of afgeslankt en zou de overheid moeten inzet-
ten op een structuurverandering of eerder op cultuurverandering,
dat waren de vragen. ‘Het idee om meer bundeling te krijgen tus-
sen de ministeries en departementen bij elkaar te huisvesten, was
toen een nieuwe gedachte, vertelt Van der Steenhoven. We konden
niet bevroeden dat Landbouw als ministerie zo snel zou worden
opgeheven. Als ABD-TOP Consultant was hij later betrokken bij de
samenvoeging van EZ en LNV. ‘Een proces waarvan wij toen nog
dachten dat het eindeloos zou duren en veel uitval en energiever-
lies zou geven. Dat is gelogenstraft. De samenvoeging ging heel
snel en de ambtelijke productie ging in een geweldig tempo voort.’
Destijds ging het nog erg over structuren in Reuring, vertelt Van der
Steenhoven. ‘De SG’s waren eerder gekomen met het rapport De
ontkokering voorbij. We spraken in die tijd over bundeling, samen-
werking, fl exibilisering van het apparaat. De vraag zou nu zijn hoe je
Frequin het Reuring!Café presenteerde, heeft hij niet één keer ver-
stek doen gaan. Dat alleen al maakt van het café ‘een fenomeen’,
vindt Kuijken. Hij is vol lof over de ‘altijd relevante onderwerpen’ op
het vlak van het politiek-ambtelijke samenspel, de vernieuwing van
de rijksdienst, digitalisering, ICT-ontwikkelingen, de decentralisa-
ties en overheidsparticipatie, om er enkele te noemen, en over de
kwaliteit van de gasten. De meeste topambtenaren hebben wel een
keer op de bank gezeten en verder waren er ook regelmatig (oud-)
ministers en topmannen uit het bedrijfsleven. ‘Het is soms wel iets
te veel incrowd, het moet geen Rotaryclub voor ambtenaren wor-
den,’ zegt Kuijken. Zijn tip om het café een groter bereik te bezor-
gen: maak rond de komende kabinetsformatie een Reuring!Café.
Ook bestuurskundige en voormalig bestuurder Roel in ’t Veld zou
graag meer scherpte zien. De verslagen van de cafés gebruikt hij
vaak voor zijn colleges op de NSOB. ‘Het is bijzonder dat bestuur-
ders zich hier zo laten bevragen, al zullen ze nooit echt op het hak-
blok komen te liggen. Dat past niet binnen de opzet,’ zegt hij. Hij
zou graag zien dat het sponsormodel wat losser werd, zodat het
kritische geluid wat meer de ruimte krijgt. Suggesties voor onder-
nog verder kunt gaan, hoe we ook anders kunnen werken. De rek
wordt nu ook gezocht in mensen.’
Het Reuring!Café zorgde al die tijd voor een relevant platform, vindt
Van der Steenhoven. ‘Het is heel belangrijk dat het open gesprek
over de publieke dienst gevoerd wordt. De voorhoede vindt er ook
een uitlaatklep.’ Wel hangt het succes van de formule volgens hem
erg aan Frequin die het debat ‘met een combinatie van gezag en
lichtvoetigheid weet te leiden’. ‘Dat is tegelijkertijd ook de zwakte;
een tweede Mark is niet zomaar gevonden.’
Roel in ’t Veld
‘HET IS BIJZONDER DAT
BESTUURDERS ZICH HIER ZO LATEN
BEVRAGEN’
Koos van der Steenhoven
‘AGENDASETTEND IS HET MISSCHIEN
NIET, MAAR ER KOMEN WEL ÁLTIJD
VERNIEUWENDE ONDERWERPEN AAN BOD’
DE HOSTS DE GASTEN
B
Bas Eenhoorn
Bas van de Veldt
Ben Droste
Ben Woldring
Bernard Wientjes
Bram Steijn
Bruno Bruins
C
Cees Veerman
Chiel Huff meijer
D
David Jongen
Dennis Wiersman
Dick Sluimers
Dorine Burmanje
E
Ed van Thijn
Edwin Bakker
Eelco Blok
Eimert van Middelkoop
El Rahmani
Elies Lemkes-Staver
Elisabetta Manunza
Elly van Kooten
Erik Akerboom
Erik Gerritsen
A
Adjiedj Bakas
Adri Duivesteijn
Ahmed Aboutaleb
Albert-Jan Kruiter
Albert van Wijk
Alex Brenninkmeijer
Alexander Pechtold
Alexander Rinnooy
Kan
Alexander Sakkers
André Rouvoet
Ank Bijleveld
Anneke van Zanen
Annet Bertram
Arjan van Gils
Arthur Docters van
Leeuwen
Axel Arnbak
C
Charles Groenhuijsen
D
Dick Schoof
G
Gerard Beukema
Gert-Jan Buitendijk
H
Hans Alders
Hans van der Vlist
Harry van Dorenmalen
Henk Wesseling
I
Ivo Opstelten
J
Jan van den Bos
Jan-Hendrik Schretlen
Jan Willem Weck
K
Koos van der
Steenhoven
L
Leo Smits
Leon van Halder
Lex van den Ham
M
Maarten Camps
Manon Leijten
Marianne Witlox
Marjanne Sint
Merel Heimens Visser
P
Peter Heij
Peter Welling
Pieter Cloo
Philippe Raets
R
Renée Jones-Bos
Richard van Zwol
Roos van Erp-Bruinsma
S
Sadik Harchaoui
Saskia Stuiveling
Siebe Riedstra
Simône Huijs
T
Tof Thissen
Erry Stoové
F
Fatma Koser Kaya
Frank Heemskerk
Frank Kalkshoven
Frans Mencke
Frans Nauta
Frans van Vught
Frits Huff nagel
G
Geert Teisman
Gerard Schouw
Geri Bonhof
H
Han Polman
Hans de Boer
Hans Dijkstal
Hans Schutte
Hans van der Vlist
Harry Borghouts
Harry Timmerman
Harry van
Dorenmalen
Henk Jan Bolding
Henk Ovink
Herna Verhagen
Huib de Jong
I
Ina Sjerps
J
Jaap Uijlenbroek
Jacqueline Prins
Jacques Wallage
Jan Jaap de Graeff
Jan Kees de Jager
Jan van Betten
Jan van Zijl
Jan Waaijer
Jantine Kriens
Jenny Thunnissen
Jeroen Fukken
Jetta Klijnsma
Joan Meyer
Joep Thönissen
Johan de Leeuw
Joop Kanen
Joop Linthorst
José Hilgersom
Jouke de Vries
Jowi Bijsterbosch
Judith Meulenbrug
K
Katherine Diaz
Kitty Roozemond
39 HOSTS
DE GASTEN
Erry Stoové
F
Fatma Koser Kaya
Frank Heemskerk
Frank Kalkshoven
Frans Mencke
Frans Nauta
Frans van Vught
Frits Huffnagel
G
Geert Teisman
Gerard Schouw
Geri Bonhof
H
Han Polman
Hans de Boer
Hans Dijkstal
Hans Schutte
Hans van der Vlist
Harry Borghouts
Harry Timmerman
Harry van
Dorenmalen
Henk Jan Bolding
Henk Ovink
Herna Verhagen
Huib de Jong
I
Ina Sjerps
J
Jaap Uijlenbroek
Jacqueline Prins
Jacques Wallage
Jan Jaap de Graeff
Jan Kees de Jager
Jan van Betten
Jan van Zijl
Jan Waaijer
Jantine Kriens
Jenny Thunnissen
Jeroen Fukken
Jetta Klijnsma
Joan Meyer
Joep Thönissen
Johan de Leeuw
Joop Kanen
Joop Linthorst
José Hilgersom
Jouke de Vries
Jowi Bijsterbosch
Judith Meulenbrug
K
Katherine Diaz
Kitty Roozemond
Ko Colijn
Koos v/d Steenhoven
L
Laurens-Jan Brinkhorst
Leatitia Griffith
Leo Smits
Leon van Halder
Liesbeth Spies
Lucas Meijs
M
Maarten Hajer
Maarten Hillenaar
Maarten Schurink
Marc Calon
Marcel Meijs
Marco Florijn
Margot Wijnen
Marianne van
den Anker
Mariënne Verhoef
Mariëtte Hamer
Mariëtte van Wieringen
Marion Gout-van
Sinderen
Mark Esseboom
Mark Hillen
Mark van der Horst
Mark van Twist
Marloes Pomp
Martin Pikaart
Max van den Berg
Melek Usta
Menno Lanting
Monika Milz
Mirko Noordegraaf
O
Olav Welling
P
Paul Frissen
Paul Schnabel
Paul ‘t Hart
Pauline Bieringa
Pauline Meurs
Peter Joziasse
Petra Stienen
Pierre Heijnen
Pieter Cobelens
Pieter Kalbfleisch
Pim de Bruijne
R
Ralph Pans
Rein Willems
Reina Buijs
Remko van Ooijen
Renée Bergkamp
Renzo Deurloo
Richard van Zwol
Rien Meijerink
Rinske van Noortwijk
Rob Hagens
Rob Oudkerk
Roel Bekker
Roel Coutinho
Roel in ’t Veld
Roel Pieper
Roelof Prins
Ronald Plasterk
Rudy Stroink
Ruurd Baane
S
Sadik Harchaoui
Sander van Reedt
Dortland
Siebe Riedstra
Sjaak van der Tak
Stavros Zouridis
Stef Blok
Steven van Eijck
Sylvia Roelofs
T
Talja Blokland
Tex Gunning
Thom de Graaf
Timo Kos
Tjark Tjin-A-Tsoi
Tom Rodriques
Ton Annink
Tonny van de
Vondenvoort
U
Uri Rosenthal
V
Valerie Frissen
Victor Bekkers
W
Wassila Hachchi
Willem Vermeend
Wim Kuijken
Wim van de Donk
Wim van de Meeren
Winnie Sorgdrager
Y
Yvette van Eechoud
208 GASTEN
2006
IN THE SPOTLIGHTS
Op 26 januari 2006 vond
het eerste Reuring!Café
plaats in de Noenzaal van
de Eerste Kamer. De titel
luidde: Wat moeten burgers
doen om het vertrouwen
van de overheid te krijgen?
Magazine PM was destijds
aanwezig voor de ‘roddel-
rubriek’ Beau Monde. We
doken foto’s en teksten op
uit het archief.
Organisatieadviseur Ada
Odijk (r) won een begonia Odijk (r) won een begonia Odijk
door tijdens de quiz vooraf-
gaand aan het debat een versje
van Annie M.G. Schmidt op te
zeggen. Bij de inschrijving voor
het café zag zij de naam van
Luc Bool
bij het ministerie van Financiën,
praat na met
adviseur bij de Inspectie VenW.
‘Internet is een goed middel
om de kloof tussen burger en
politiek te dichten,’ denkt Bool.
Rauws is het met hem eens,
maar het lijkt haar moeilijk een
neutrale website te maken.
Arine van Walré de
Bordes, van de Inspectie
VenW, en Walter van Ditmars
directeur Europese Integratie
en Strategie bij het ministerie
van Economische Zaken, heb-
ben genoten van de avond. Van
Ditmars: ‘De setting was heel
goed.’ ‘En vooral de keuze voor
deze sprekers was leuk,’ vult Van
Walré de Bordes aan.
Ronald Mauer, gemeentese-
cretaris in Oegstgeest, al staan
en zij spraken af om even met
elkaar bij te kletsen.
Robert Wester, directeur
Communicatie bij VenW (l) en
Guido Rijnja van de Academie
voor Overheidscommunicatie
(m) zaten in de organisatie van
dit café. Directeur Voorlichting
en Communicatie Jeroen
Sprenger (r) van Financiën, is
de volgende keer aan de beurt.
Hij vindt dat ‘de discussie wel
wat meer to the point mag
zijn’. Rijnja is het daar niet mee
eens: ‘Het gaat toch juist om
de reuring.’
REURING!CAFÉ
HET ALLEREERSTE
6666666HET ALLEREERSTE
666HET ALLEREERSTE
6OOOOOOOHET ALLEREERSTE
OOOHET ALLEREERSTE
OREURING!CAFÉ18
2006
IN THE SPOTLIGHTS
Luc Bool, beleidsadviseur
bij het ministerie van Financiën,
praat na met Marjolein Rauws,
adviseur bij de Inspectie VenW.
‘Internet is een goed middel
om de kloof tussen burger en
politiek te dichten,’ denkt Bool.
Rauws is het met hem eens,
maar het lijkt haar moeilijk een
neutrale website te maken.
Arine van Walré de
Bordes, van de Inspectie
VenW, en Walter van Ditmars,
directeur Europese Integratie
en Strategie bij het ministerie
van Economische Zaken, heb-
ben genoten van de avond. Van
Ditmars: ‘De setting was heel
goed.’ ‘En vooral de keuze voor
deze sprekers was leuk,’ vult Van
Walré de Bordes aan.
Een klein onderonsje
op de gang met Liesbeth
Frequin (l), haar man gastheer
Mark Frequin en Jannie
Houweling. ‘Voor een eerste
keer was het heel geslaagd,’
zegt Liesbeth over de pre-
sentatietechnieken van haar
man. ‘Maar ik ben wel Marks
grootste criticus, dus hij krijgt
vanavond ook te horen wat er
niet goed ging.’
Leon Klinkers van het
ministerie van Verkeer en
Waterstaat heeft de sprekers
geregeld. ‘Ik zat van te voren
wel een beetje in de stress over
de gasten,’ vertelt hij. ‘Dan zou-
den ze wel komen, dan weer
niet.’ Eveline van der Ginge
van Binnenlandse Zaken had
gelukkig geen last van deze
stress en kwam alleen maar
‘om te luisteren en te genieten’.
van de Academie
voor Overheidscommunicatie
(m) zaten in de organisatie van
dit café. Directeur Voorlichting
en Communicatie Jeroen
(r) van Financiën, is
de volgende keer aan de beurt.
Hij vindt dat ‘de discussie wel
wat meer to the point mag
zijn’. Rijnja is het daar niet mee
eens: ‘Het gaat toch juist om
Spreekstalmeester Paul
van Hal (l) borrelt nog even
na met Yvonne Phillipa en
Jornt van Zuylen van InAxis.
Van Zuylen gaat zo wat eten
en herinneringen ophalen
met Roeland Kreeft van
Gerrichhauzen & Partners (r).
‘Wij kennen elkaar nog uit de
kelder van het PvdA-partijbu-
reau,’ vertelt hij. ‘Daar zijn we
na een jaar gillend weggerend.’
‘En nu zitten wij met hem op-
gescheept,’ merkt Van Hal op.
Pieter Kuiper, ontwerper
van het Reuring-logo, is even
met Inga Niestroy van EEAC
mee naar buiten gelopen
omdat zij een sigaretje wilde
roken. ‘Pastors viel wel een
beetje door de mand,’ vindt
Kuiper. ‘Hij had niet zo veel te
vertellen en kon zijn argumen-
ten niet goed onderbouwen.’
Vlak voordat Mark Frequin
het debat afsluit, neemt deze
toevallige voorbijganger het
woord. ‘Waar is de burger in
dit verhaal?’ vraagt hij zich af.
‘Bij dezen meld ik me aan als
burgerbuddy van Alexander
Pechtold.’
De Wizards of AZ in actie.
De zeskoppige band, bestaande
uit ambtenaren van het minis-
terie van Jan Peter Balkenende,
kreeg de sfeer er goed in.
REURING!CAFÉIn de editie van 2 februari
2006 deed PM verslag van
het allereerste Reuring!Café
������������
������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ ���������������������������������� �������� ��������������� ��������������� ��������������� ��������������� ��������������� ��������������� ��������������� ��������������� ������ ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ ������������
Een Rembrandt aan de muur, ruim honderd ambtenaren in de zaal, glaasje wijn in de hand, een swingende band naast het podium en drie heren op een ‘hoerenbankje’. Dat zijn de ingredi-enten van het eerste Reuring Café, georganiseerd door de Vereni-ging voor Overheidsmanagement, InAxis en PM, op donderdag 26 januari in Den Haag.
Het is de dag dat het maandblad Opzij in de kiosken ligt en alle ogen gericht zijn op minister van Bestuurlijke Vernieuwing Alexander Pechtold. De uitspraak dat in Den Haag ‘vieze en vunzige spelletjes worden gespeeld’ leveren hem een +5 op de feministische meetlat op. Tijdens het Reuring Café neemt hij er geen woord van terug. ‘Ik ben ervan overtuigd dat mijn analyse klopt,’ zegt Pechtold, ‘maar misschien had ik het met iets minder reuring en iets meer inhoud moeten brengen.’
Een prettige chaos, zo omschrijft gastheer Mark Frequin, in het dagelijks leven DG Telecommunicatie en Post op Economische Zaken, de informele bijeenkomst aan het eind van de dag in de Noenzaal van de Eerste Kamer. Ruim honderd ambtenaren zijn uit hun departementen afgedaald naar het Binnenhof om te horen wat minister Pechtold, lijstrekker Marco Pastors van Leefbaar Rotterdam en directeur Paul Schnabel van het Sociaal en Cultureel Planbureau te vertellen hebben over wat burgers moeten doen om weer vertrouwen van de overheid te krijgen.
Maar daarover blijkt het nauwelijks te gaan. Het vertrouwen
dat de burger in de overheid heeft, is wél een geliefd onderwerp. Volgens Schnabel, die naar eigen zeggen ‘best lekker zit naast twee politici op het rode pluche van het hoerenbankje’, is dat al heel lang historisch laag. ‘Vooral het feit dat het zo lang duurt en het vertrouwen niet herstelt, is bijzonder.’ Pechtold meent dat participatie voor vertrouwen komt. En dus, constateert hij verheugd, gaat het voorzichtig de goede kant op. De opkomst bij verkiezingen neemt toe, tijdens het referendum over de Europese grondwet heeft een groot deel van de burgers gestemd en de jongerenorganisaties van de politieke partijen zijn groeiende, somt de minister op. ‘Meedoen is de eerste stap, daarna volgt vertrouwen.’ Marco Pastors, tijdens de komende gemeenteraads-verkiezingen lijstrekker van Leefbaar Rotterdam, is het volstrekt met Pechtold oneens. ‘Ik heb helemaal niet het gevoel dat de mensen in het land meer participeren.’
Ook het aantal ambtenaren dat in Den Haag rondloopt wordt nog even aangestipt. Een precair onderwerp in dit gezelschap. ‘De ministeries vegen weinig,’ meent Pastors. ‘Dus daar kunnen er nog heel veel uit.’ Waarop Pechtold het opneemt voor het ambtenarenkorps: ‘Het is altijd lekker om te zeggen dat we met veel minder ambtenaren kunnen, maar dat werkt wel demotiverend.’
Reuring in de Noenzaal
Alvorens de gasten plaatsnemen op het podium, vermaakt theatermaker Jelle Kuiper het publiek. De ambtenaar die de microfoon in handen heeft als de muziek stopt, moet een vraag beantwoorden. Hilariteit alom!
advertorial
FOTO’S WIEBE KIESTRA
Het volgende Reuring Café vindt plaats op donderdag 23 februari in het Paard van Troje, Prinsegracht 12, Den Haag. Zaal open: 16.30 uur, aanvang: 17.00 uur. Aanmelden: www.vom-online.nl
Wat moeten burgers doen om weer vertrouwen vande overheid te krijgen?
Een Rembrandt aan de muur, ruim honderd ambtenaren in de zaal, glaasje wijn in de hand, een swingende band naast het podium en drie heren op een ‘hoerenbankje’. Dat zijn de ingredi-enten van het eerste Reuring Café, georganiseerd door de Vereni-ging voor Overheidsmanagement, InAxis en PM, op donderdag 26
in de kiosken ligt en alle ogen gericht zijn op minister van Bestuurlijke Vernieuwing Alexander Pechtold. De uitspraak dat in Den Haag ‘vieze en vunzige spelletjes worden gespeeld’ leveren hem een +5 op de feministische meetlat op. Tijdens het Reuring Café neemt hij er geen woord van terug. ‘Ik ben ervan overtuigd dat mijn analyse klopt,’ zegt Pechtold, ‘maar misschien had ik het met iets minder reuring en iets meer inhoud moeten brengen.’
Een prettige chaos, zo omschrijft gastheer Mark Frequin, in het dagelijks leven DG Telecommunicatie en Post op Economische Zaken, de informele bijeenkomst aan het eind van de dag in de Noenzaal van de Eerste Kamer. Ruim honderd ambtenaren zijn uit hun departementen afgedaald naar het Binnenhof om te horen wat minister Pechtold, lijstrekker Marco Pastors van Leefbaar Rotterdam en directeur Paul Schnabel van het Sociaal en Cultureel Planbureau te vertellen hebben over wat burgers moeten doen om weer vertrouwen van de overheid te krijgen.
Maar daarover blijkt het nauwelijks te gaan. Het vertrouwen
dat de burger in de overheid heeft, is wél een geliefd onderwerp. Volgens Schnabel, die naar eigen zeggen ‘best lekker zit naast twee politici op het rode pluche van het hoerenbankje’, is dat al heel lang historisch laag. ‘Vooral het feit dat het zo lang duurt en het vertrouwen niet herstelt, is bijzonder.’ Pechtold meent dat participatie voor vertrouwen komt. En dus, constateert hij verheugd, gaat het voorzichtig de goede kant op. De opkomst bij verkiezingen neemt toe, tijdens het referendum over de Europese grondwet heeft een groot deel van de burgers gestemd en de jongerenorganisaties van de politieke partijen zijn groeiende, somt de minister op. ‘Meedoen is de eerste stap, daarna volgt vertrouwen.’ Marco Pastors, tijdens de komende gemeenteraads-verkiezingen lijstrekker van Leefbaar Rotterdam, is het volstrekt met Pechtold oneens. ‘Ik heb helemaal niet het gevoel dat de mensen in het land meer participeren.’
Ook het aantal ambtenaren dat in Den Haag rondloopt wordt nog even aangestipt. Een precair onderwerp in dit gezelschap. ‘De ministeries vegen weinig,’ meent Pastors. ‘Dus daar kunnen er nog heel veel uit.’ Waarop Pechtold het opneemt voor het ambtenarenkorps: ‘Het is altijd lekker om te zeggen dat we met veel minder ambtenaren kunnen, maar dat werkt wel demotiverend.’
Alvorens de gasten plaatsnemen op het podium, vermaakt theatermaker Jelle Kuiper het publiek. De ambtenaar die de microfoon in handen heeft als de muziek stopt, moet een vraag
Het volgende Reuring Café vindt plaats op donderdag 23 februari in het Paard van Troje, Prinsegracht 12, Den Haag. Zaal open: 16.30 uur, aanvang: 17.00 uur. Aanmelden: www.vom-online.nl
< beau monde
PM 2 / 2 39
Organisatieadviseur Ada Odijk (r) won een begonia door tijdens de quiz voorafgaand aan het debat een versje van Annie M.G. Schmidt op te zeggen. Ze raakte in gesprek met Ronald Mauer, gemeentesecretaris in Oegstgeest (l).
Eindelijk! Reuring in Den Haag De Vereniging voor Overheidsmanagament organiseert samen met InAxis en PM een zestal live talkshows voor ambtenaren. In het eerste Reuring Café: minister Alexander Pechtold, lijsttrekker Marco Pastors van Leefbaar Rotterdam en directeur Paul Schnabel van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Onderwerp? Het ver-trouwen van de overheid. De discussie werd geleid door direc-teur-generaal Mark Frequin (EZ) en begeleid door de Wizards of AZ-Band, de huisband van het ministerie van Algemene Zaken.
De Wizards of AZ-Band in actie. De zeskoppige band, bestaande uit ambtenaren van het ministerie van Jan Peter Balkenende, kreeg de sfeer er goed in.
Gebeurtenis Reuring Café, een live talkshow voor en door ambtenarenPlaats De Noenzaal van de Eerste Kamer in Den HaagTijdstip Donderdag 26 januari, 17.00 - 18.30 uur
Robert Wester, directeur Communicatie bij VenW (l) en Guido Rijnja van de Academie voor Overheidscommunicatie (m) zaten in de organisatie van dit café. Directeur Voorlichting en Communicatie Jeroen Sprenger (r) van Financiën, is de volgende keer aan de beurt.
Luc Bool, beleidsadviseur bij het ministerie van Financiën, praat met Marjolein Rauws, adviseur bij de Inspectie VenW, over internet. ‘Een goed middel om de kloof tussen burger en politiek te dichten.’
Arine van Walré de Bordes, van de Inspectie VenW, en Walter van Ditmars, directeur Europese integratie en strategie bij het ministerie van Economische Zaken, hebben genoten. ‘De setting was heel goed,’ zegt Van Ditmars. ‘En de keuze voor deze sprekers was leuk,’ vult Van Walré de Bordes aan.
Pieter Kuiper, ontwerper van het Reuring-logo, is even met Inga Niestroy van het Brusselse milieu-adviesorgaan EEAC mee naar buiten gelopen, omdat zij een sigaretje wilde roken.
Leon Klinkers van het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft de sprekers geregeld. ‘Ik zat van te voren wel een beetje in de stress over de gasten,’ vertelt hij. ‘Dan zouden ze wel komen, dan weer niet,’ vertelt hij aan Eveline van der Ginge van Binnen landse Zaken.
Spreekstalmeester Paul van Hal (l) borrelt nog even na met Yvonne Phillipa en Jornt van Zuylen van InAxis. Rechts Roeland Kreeft van Gerrichhauzen & Partners. ‘Wij kennen elkaar nog uit de kelder van het PvdA-partijbureau,’ vertelt Jornt.
Een klein onderonsje op de gang met Liesbeth Frequin (l), haar man gastheer Mark Frequin en Jannie Houweling. ‘Voor een eerste keer was het heel geslaagd,’ zegt Liesbeth over de presentatietechnieken van haar man. ‘Maar ik ben wel Marks grootste criticus, dus hij krijgt vanavond ook te horen wat er niet goed ging.’
vraaggerichte maatschappij’. Blokland stelde dat er op een andere
wijze moet worden nagedacht over stedelijke vernieuwing. ‘Je kunt
niet zomaar praten over dé buurt.’ Ze wees erop dat er een verbetering
moet komen van de fysieke én de sociale infrastructuur van de wijk.
Volgens Hagens zou de rijksoverheid de activiteiten beter op elkaar
moeten afstemmen. ‘Er is altijd één ministerie in de keten dat ergens
een stekkertje uittrekt.’ Hij vertelde over zijn succesvolle initiatief om
werkloze jongeren in te zetten binnen hun eigen wijk. Meijboom er-
kende dat de problemen met jongeren veel aandacht vragen en was
het met Hagens eens dat samenwerking en afstemming tussen de
verschillende overheidsinstanties hierbij essentieel is. Op dit terrein
zou volgens hem nog veel werk verzet moeten worden.
Het Reuring!Café van een maand later gaat over het aloude idee van
kerndepartementen en het ministerie van Verkeer en Waterstaat, dat
café nummer vijf host, stelt het thema fl exibel besturen aan de orde.
Mede-initiatiefnemers Leon Klinkers en Louis Meuleman blikken in
het VOM-jaarboek van 2006 terug op de zes bijeenkomsten. Wat
hun opviel aan de eerste serie Reuring!Cafés? ‘Misschien wel dat
hedendaagse (rijks)ambtenaren niet zozeer op zoek zijn naar het
ultieme model, naar de enige goede oplossing, maar vooral bezig
zijn met het optimaal leren omgaan met situaties waarin nooit één
antwoord het enige juiste is.’
Reacties: 08
VERDER IN 2006REURING!CAFÉ
20
STUREN EN BESTUREN
Drie van de zes cafés die in het eerste jaar plaatsvonden,
hadden ‘vertrouwen’ als thema. De tweede rode draad van de
bijeenkomsten was ‘sturen en besturen’.
Zo stelde het ministerie van Vrom de sturingsrelatie met de steden
centraal, in het bijzonder de spanning tussen fysieke (ruimtelijke)
en sociale vraagstukken in wijken. Te gast waren onder meer Steven
van Eijck, die destijds commissaris Jeugd en Jongerenbeleid was,
buitengewoon hoogleraar Talja Blokland, directeur Rob Hagens van
woningcorporatie Woondrecht en de korpschef van de Rotterdam-
se politie Aad Meijboom. Van Eijck gaf aan dat er ‘bruggen geslagen
moeten worden tussen de aanbodgeoriënteerde overheid en de
Op één keer na is Liesbeth
Frequin, de echtgenote van
Reuring-presentator Mark
Frequin, altijd aanwezig
geweest. Ze komt met de bus
naar Den Haag en rijdt met
haar man mee terug naar
huis. In de auto evalueren
ze de bijeenkomst. Lang
niet altijd is Mark tevreden
– vooral als de bankgasten
het eens zijn met elkaar –
maar chagrijnig is hij nooit,
vertelt Liesbeth.
Ze kan zich de eerste bijeen-
komsten nog goed herinneren.
‘Er was nauwelijks geld, dus
ik kocht destijds voor 20 euro
worst en kaas bij de Aldi,’ zegt
ze lachend. ‘Die stond ik dan
zelf te snijden.’ Er is in tien jaar
tijd wel een en ander veranderd,
constateert Liesbeth. ‘Het is een
stuk professioneler geworden.’
Mark is echter de constante
factor, vindt ze. ‘Hij wilde heel
graag het debat binnen de
overheid op gang brengen, en
is er gewoon voor gegaan.’ Ze
‘VROEGER WERD
ER VAAK GEDANST,
TEGENWOORDIG
WAT MINDER. DAT
IS EIGENLIJK WEL
JAMMER’
LIESBETH
vraaggerichte maatschappij’. Blokland stelde dat er op een andere
wijze moet worden nagedacht over stedelijke vernieuwing. ‘Je kunt
niet zomaar praten over dé buurt.’ Ze wees erop dat er een verbetering
moet komen van de fysieke én de sociale infrastructuur van de wijk.
Volgens Hagens zou de rijksoverheid de activiteiten beter op elkaar
moeten afstemmen. ‘Er is altijd één ministerie in de keten dat ergens
een stekkertje uittrekt.’ Hij vertelde over zijn succesvolle initiatief om
werkloze jongeren in te zetten binnen hun eigen wijk. Meijboom er-
kende dat de problemen met jongeren veel aandacht vragen en was
het met Hagens eens dat samenwerking en afstemming tussen de
verschillende overheidsinstanties hierbij essentieel is. Op dit terrein
zou volgens hem nog veel werk verzet moeten worden.
Het Reuring!Café van een maand later gaat over het aloude idee van
kerndepartementen en het ministerie van Verkeer en Waterstaat, dat
café nummer vijf host, stelt het thema fl exibel besturen aan de orde.
Mede-initiatiefnemers Leon Klinkers en Louis Meuleman blikken in
het VOM-jaarboek van 2006 terug op de zes bijeenkomsten. Wat
hun opviel aan de eerste serie Reuring!Cafés? ‘Misschien wel dat
hedendaagse (rijks)ambtenaren niet zozeer op zoek zijn naar het
ultieme model, naar de enige goede oplossing, maar vooral bezig
zijn met het optimaal leren omgaan met situaties waarin nooit één FREQUIN, VASTE GAST
‘CHAGRIJNIG IS HIJ NOOIT’
2006 REURING!CAFÉ
21
Op één keer na is Liesbeth
Frequin, de echtgenote van
Reuring-presentator Mark
Frequin, altijd aanwezig
geweest. Ze komt met de bus
naar Den Haag en rijdt met
haar man mee terug naar
huis. In de auto evalueren
ze de bijeenkomst. Lang
niet altijd is Mark tevreden
– vooral als de bankgasten
het eens zijn met elkaar –
maar chagrijnig is hij nooit,
vertelt Liesbeth.
Ze kan zich de eerste bijeen-
komsten nog goed herinneren.
‘Er was nauwelijks geld, dus
ik kocht destijds voor 20 euro
worst en kaas bij de Aldi,’ zegt
ze lachend. ‘Die stond ik dan
zelf te snijden.’ Er is in tien jaar
tijd wel een en ander veranderd,
constateert Liesbeth. ‘Het is een
stuk professioneler geworden.’
Mark is echter de constante
factor, vindt ze. ‘Hij wilde heel
graag het debat binnen de
overheid op gang brengen, en
is er gewoon voor gegaan.’ Ze
vindt dat het hem altijd goed
lukt samen te vatten wat er is
gezegd en de belangrijke zaken
naar de oppervlakte te brengen.
Daar is Liesbeth best een beetje
trots op.
De voormalige fysiotherapeute
vindt de onderwerpen die tij-
dens het Reuring!Café worden
aangesneden interessant, ‘ook
voor een buitenstaander als ik’.
Thuis heeft Mark het nauwe-
lijks over de bijeenkomsten,
vertelt ze. ‘Alleen als er weinig
aanmeldingen zijn, dan maakt
hij zich zorgen en hebben we
het er weleens over.’
Een goede herinnering heeft
ze aan die ene keer, het was
in 2008, dat het Reuring!Café
plaatsvond op hun trouwdag.
‘Ik weet niet wie het geregeld
had, Aik [van Eemeren, red.]
wellicht, maar er was een
prachtige taart met een foto
van ons erop. Die hebben we
toen met alle aanwezigen op-
gegeten,’ memoreert Liesbeth,
die ook altijd geniet van de
huisband, The Wizards of AZ.
‘Vroeger werd er vaak gedanst,
tegenwoordig wat minder. Dat
is eigenlijk wel jammer.’
‘VROEGER WERD
ER VAAK GEDANST,
TEGENWOORDIG
WAT MINDER. DAT
IS EIGENLIJK WEL
JAMMER’
KRACHT DOOR
FLEXIBILITEITOp 25 april 2007 hostte het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in de persoon
van toenmalig secretaris-generaal Koos van der Steenhoven een Reuring!Café over de
fl exibele overheidsorganisatie.
De SG probeerde zijn eigen departement te ‘kantelen’ en zo in te richten dat eenvoudiger op
maatschappelijke vraagstukken ingespeeld kon worden. De samenleving trekt zich immers
niets aan van ministeriële verantwoordelijkheden en de bestaande indeling van de ministeries
of bestuurslagen. De gangbare structuren binnen de rijksdienst – je zou het verkokerd kunnen
noemen – belemmeren de samenwerking en de gerichtheid op de omgeving, zo luidde de stelling
van deze avond. Bankgasten Roel Bekker (programma-SG Vernieuwing Rijksdienst), Erik Gerritsen
(gemeentesecretaris Amsterdam) en Paul Frissen (hoogleraar bestuurskunde Universiteit van Tilburg)
gaven hun visie op de kunst van fl exibel organiseren.
GOUDEN TIP AAN
DE VEERTIENDE SG
Onder het mom van een
prijsvraag voor de gouden
tip aan de veertiende SG
is ambtenaren gevraagd
hun wens voor een betere
overheid op te schrijven.
Het resultaat is overhandigd
aan Roel Bekker, die als
programma-SG nog maar
net was begonnen aan de
vernieuwing van de rijksdienst.
Bekker weet nog goed wat hij
destijds antwoordde. ‘Hoewel
er interessante ideeën tussen
zaten, miste ik één advies,’
aldus Bekker. ‘Namelijk dat
ambtenaren niet moeten
wachten op hervormingen,
maar zelf het initiatief moeten
en kunnen nemen. Als ze dat
zelf niet doen, dan worden
allerlei hervormingsplannen
door anderen over hen heen
gestort en daar wordt de amb-
telijke dienst niet beter van.’
REURING!CAFÉ
FLEXIBILITEITKRACHT DOOR
FLEXIBILITEIT
2007
IN THE SPOTLIGHTS
22
FLEXIBILITEITOp 25 april 2007 hostte het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in de persoon
van toenmalig secretaris-generaal Koos van der Steenhoven een Reuring!Café over de
De SG probeerde zijn eigen departement te ‘kantelen’ en zo in te richten dat eenvoudiger op
maatschappelijke vraagstukken ingespeeld kon worden. De samenleving trekt zich immers
niets aan van ministeriële verantwoordelijkheden en de bestaande indeling van de ministeries
of bestuurslagen. De gangbare structuren binnen de rijksdienst – je zou het verkokerd kunnen
noemen – belemmeren de samenwerking en de gerichtheid op de omgeving, zo luidde de stelling
van deze avond. Bankgasten Roel Bekker (programma-SG Vernieuwing Rijksdienst), Erik Gerritsen
(gemeentesecretaris Amsterdam) en Paul Frissen (hoogleraar bestuurskunde Universiteit van Tilburg)
GOUDEN TIP AAN
DE VEERTIENDE SG
Onder het mom van een
prijsvraag voor de gouden
tip aan de veertiende SG
is ambtenaren gevraagd
hun wens voor een betere
overheid op te schrijven.
Het resultaat is overhandigd
aan Roel Bekker, die als
programma-SG nog maar
net was begonnen aan de
vernieuwing van de rijksdienst.
Bekker weet nog goed wat hij
destijds antwoordde. ‘Hoewel
er interessante ideeën tussen
zaten, miste ik één advies,’
aldus Bekker. ‘Namelijk dat
ambtenaren niet moeten
wachten op hervormingen,
maar zelf het initiatief moeten
en kunnen nemen. Als ze dat
zelf niet doen, dan worden
allerlei hervormingsplannen
door anderen over hen heen
gestort en daar wordt de amb-
telijke dienst niet beter van.’
2007
IN THE SPOTLIGHTS
Spies, later minister van BZK en onlangs benoemd tot burgemees-
ter van Alphen aan den Rijn, moet even diep in haar geheugen
graven, maar weet zich uiteindelijk te herinneren dat het een ‘vrij
rommelige afl evering’ van het Reuring!Café was. ‘Het viel voor de
presentator niet mee de boel een beetje bij elkaar te houden.’
De discussie spitste zich toe op de vraag of we vier of vijf bestuurslagen
hebben: Europa, nationaal, provinciaal, regionaal en lokaal. Spies: ‘De
eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we een vergelijkbaar debat nog
steeds kunnen voeren.’ In die tijd speelde in de Tweede Kamer de dis-
cussie over het afscha� en van de stadsregio’s, waar coalitiepartij PvdA
mordicus tegen was. ‘Inmiddels zijn we een stapje verder en worden
de WGR+-regio’s afgeschaft,’ zegt Spies. ‘Daaraan kun je zien dat het
echt wel even tijd nodig heeft alvorens je de bestuurlijke drukte iets
opgeruimd hebt.’ Spies benadrukt dat bestuurlijke grenzen steeds
minder relevant worden. ‘Provincies en gemeenten zijn op zoek naar
het juiste schaalniveau om taken uit te voeren. Zij gaan strategische
allianties aan, die per probleem het meest oplossend vermogen zou-
den kunnen hebben. De bestuurlijke grenzen worden daardoor meer
fl uïde, het is steeds meer dansen tussen de schalen.’
Dat het Reuring!Café nu zijn tiende seizoen ingaat, bewijst volgens
Spies – die vaker te gast is geweest – dat er een goede formule is ge-
vonden. ‘De ontmoeting is van belang, daar is veel ruimte voor. Er zijn
gasten van niveau, het is laagdrempelig en er komen ambtenaren van
verschillende departementen. Die kruisbestuiving is heel belangrijk.’
REURING!CAFÉ
In het tweede seizoen was er onder meer aandacht voor
personality’s in het openbaar bestuur (31 januari), een slimmere
overheid met ICT?! (21 februari) en de overheid door de bril van
bedrijven (14 maart).
Het laatste café vlak voor de zomer van 2007 werd gehost door Ge-
rard Beukema, directeur van het Interprovinciaal Overleg (IPO). Het
vierde kabinet-Balkenende was een aantal maanden op streek en de
commissie-Kok had net haar rapport gepresenteerd waarin ze pleitte
voor één bestuur in de Randstad. Voor IPO-directeur Beukema was
dat reden het onderwerp bestuurlijke drukte via een Reuring!Café
op de agenda te zetten. Dat gebeurde op 13 juni met de gasten Har-
ry Borghouts (Commissaris van de Koningin Noord-Holland), Joep
Thönissen (vml. directeur Ruimtelijke Ontwikkeling en Handhaving
bij de provincie Noord-Brabant), Frans Nauta (Innovatieplatform) en
Liesbeth Spies (Tweede Kamerlid CDA).
21 FEBRUARI 2007:
EEN SLIMMERE OVERHEID MET
ICT?!‘Er ontbreekt bij de overheid een centrale re-
gisseur,’ aldus PvdA-coryfee Willem Vermeend.
‘Als je ons [het ministerie van Financiën, red.]
in 1994 de regie over ICT had gegeven, dan
hadden we in Europa nu bovenaan gestaan.’
AFM-baas Arthur Docters van Leeuwen: ‘Nu
de ontwikkeling is ingezet naar één overheid,
ontwijken we het fundamentele probleem. Te
veel verantwoordelijkheden over dezelfde
zaak worden op één plek belegd. Dat leidt tot
allerlei rare kluwens, waarvan we vervolgens
denken dat de digitale snelweg het wel oplost.’
De meest levendige herin-
nering van Liesbeth Spies
(voormalig CDA-Kamerlid
en minister van BZK) aan
het Reuring!Café is ‘die hele
heftige bank met rode haren’.
Spies, lachend: ‘Na dagen
waren die haren nog niet van
je kleren af!’
Willem Vermeend
DEN HAAG
GLAZENZAAL
NOENZAAL EERSTE KAMER
PAARD VAN TROJE
NUTSHUIS
MUSEUM VOOR COMMUNICATIE
SANTPOORT-NOORD
LANDGOED DUIN EN KRUIDBERG
LOCATIES24
DANSENTUSSEN DE SCHALEN
VERDER IN 2007
Spies, later minister van BZK en onlangs benoemd tot burgemees-
ter van Alphen aan den Rijn, moet even diep in haar geheugen
graven, maar weet zich uiteindelijk te herinneren dat het een ‘vrij
rommelige afl evering’ van het Reuring!Café was. ‘Het viel voor de
presentator niet mee de boel een beetje bij elkaar te houden.’
De discussie spitste zich toe op de vraag of we vier of vijf bestuurslagen
hebben: Europa, nationaal, provinciaal, regionaal en lokaal. Spies: ‘De
eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we een vergelijkbaar debat nog
steeds kunnen voeren.’ In die tijd speelde in de Tweede Kamer de dis-
cussie over het afscha� en van de stadsregio’s, waar coalitiepartij PvdA
mordicus tegen was. ‘Inmiddels zijn we een stapje verder en worden
de WGR+-regio’s afgeschaft,’ zegt Spies. ‘Daaraan kun je zien dat het
echt wel even tijd nodig heeft alvorens je de bestuurlijke drukte iets
opgeruimd hebt.’ Spies benadrukt dat bestuurlijke grenzen steeds
minder relevant worden. ‘Provincies en gemeenten zijn op zoek naar
het juiste schaalniveau om taken uit te voeren. Zij gaan strategische
allianties aan, die per probleem het meest oplossend vermogen zou-
den kunnen hebben. De bestuurlijke grenzen worden daardoor meer
Dat het Reuring!Café nu zijn tiende seizoen ingaat, bewijst volgens
Spies – die vaker te gast is geweest – dat er een goede formule is ge-
vonden. ‘De ontmoeting is van belang, daar is veel ruimte voor. Er zijn
gasten van niveau, het is laagdrempelig en er komen ambtenaren van
verschillende departementen. Die kruisbestuiving is heel belangrijk.’
REURING!CAFÉ
In 2007 bracht de Vereniging voor OverheidsManagement een dvd uit met een
terugblik op het afgelopen seizoen en een doorkijkje naar de cafés die nog
zouden komen. Op de dvd staan luisterfragmenten en foto’s van onder meer de
Reuring!Cafés over personality’s in het openbaar bestuur, een slimme overheid
met ICT, de overheid door de bril van bedrijven en kracht door fl exibiliteit.
Verder videointerviews met topambtenaren over wat er het komende seizoen
aan de orde moet komen én zes songs van huisband Wizards of AZ. Van Before
you acuse me van Eric Clapton tot Let’s stick together van Bryan Ferry.Let’s stick together van Bryan Ferry.Let’s stick together
21 FEBRUARI 2007:
EEN SLIMMERE OVERHEID MET
ICT?!‘Er ontbreekt bij de overheid een centrale re-
gisseur,’ aldus PvdA-coryfee Willem Vermeend.
‘Als je ons [het ministerie van Financiën, red.]
in 1994 de regie over ICT had gegeven, dan
hadden we in Europa nu bovenaan gestaan.’
AFM-baas Arthur Docters van Leeuwen: ‘Nu
de ontwikkeling is ingezet naar één overheid,
ontwijken we het fundamentele probleem. Te
veel verantwoordelijkheden over dezelfde
zaak worden op één plek belegd. Dat leidt tot
allerlei rare kluwens, waarvan we vervolgens
denken dat de digitale snelweg het wel oplost.’
HEAR, SEE, SWING AND
ABSORB
Willem Vermeend Arthur Docters van
Leeuwen
DEN HAAG
GLAZENZAAL
NOENZAAL EERSTE KAMER
PAARD VAN TROJE
NUTSHUIS
MUSEUM VOOR COMMUNICATIE
SANTPOORT-NOORD
LANDGOED DUIN EN KRUIDBERG
25
SIXPACKSIXPACK6x Film • 3x foto’s + 3x debat en columns • 6x muziek van Wizardz of AZ!
Het Reuring!Café luistert terug en kijkt vo
oruit...
bottom of page 1 tray side
bottom of page 3 tray side
bottom of page 2 tray side
page
PB
cyan
mag
enta
yel
low
bla
ck
DBX
XX3X
X
bottom of page 2 cover side
bottom of page 1 cover side
bottom of page 3 cover side
Wat is die nieuwe website van Reuring?
We willen in de nabije toekomst een website opzetten die de mogelijkheid biedt om
met toppers uit het openbaar bestuur in debat te gaan over thema's die zij voor de
overheid belangrijk vinden. Zo kun je niet alleen binnen het Reuring!Café deelnemen
aan het debat, maar elke dag en op elk uur..!
De thema's lopen vooruit op wat er in het Reuring!Café aan bod zal komen en je kunt
voorstellen doen voor gasten, stellingen en vragen of reageren op andere bezoekers.
Je kunt ook zelf een thema aanreiken, dat volgens jou binnen de Rijksoverheid actief
aandacht verdient en op alle departementen van toepassing is. Als je dat wilt, neem
dan contact op met ons via de site www.vom-online.nl
Wie organiseert Reuring?
Het Reuring!Café wordt sinds anderhalf jaar georganiseerd
door de Vereniging voor OverheidsManagement. Deze
vereniging werkt als een netwerk van ambtenaren die ideeën
hebben voor vernieuwing binnen de rijksoverheid.
Wanneer een nieuwe issue zich aandient, verzamelen zich
mensen uit het netwerk om dat onderwerp uit te werken
tot thema voor vernieuwingsdialoog middels een congres,
een thema op de website, of een andere vorm, zoals het
ReuringCafé. Zie ook www.vom-online.nl
Wat staat er op Reuring!Sixpack?
6x Wizardz of AZ
1) Before you accuse me - Eric Clapton •
2) Moondance - Van Morrison • 3) Baby when
you're gone - Bryan Adams • 4) Honky Tonk Woman
- Rolling Stones • 5) What's up - Four Non Blondes
• 6) Let's stick together - Bryan Ferry
3x het afgelopen seizoen... te beluisteren*:
31 januari 2007: Personalities in het Openbaar Bestuur, met Laurens-Jan Brinkhorst, Mariënne
Verhoef en Tjibbe Joustra + column Jorrit de Jong!
21 februari 2007: Een slimme overheid met ICT?!, met Willem Vermeend, Arthur Docters van Leeuwen,
Tom Rodrigues en Mariëtte van Wieringen + column Jorrit de Jong!
14 maart 2007: De overheid door de bril van bedrijven: Het moet beter!, met Bernard Wien-
tjes, Pieter Kalbfleisch en Rein Willems + column Jorrit de Jong!
3x het afgelopen seizoen... te bekijken:
Portretten van bezoekers van Personalities in het Openbaar Bestuur
Foto’s van Een slimme overheid met ICT?
Portretten van bezoekers van Kracht door Flexibiliteit
6x het komende seizoen aan de orde...?
Video-interviews met: Chris Kalden • Tjibbe Joustra • Peter Heij • Philippe Raets •
Robert Wester • Koos van der Steenhoven
Reurin
g!S
ixpack
Hear, see, sw
ing and absorb
Reurin
g!S
ixpack
Hea
r, s
ee, sw
ing
and
abso
rb
* vo
ice-o
ver:
Peik
e Vo
erm
ans
Wat is Reuring!Sixpack?
Reuring!Sixpack luistert terug en kijkt vooruit...
Je kunt 6 x terugluisteren en kijken naar afl everingen uit het afgelopen seizoen:
luisteren naar 3 debatten van afgelopen seizoen mét columns van Jorrit de Jong en
kijken naar foto’s van 3 afl everingen, gemaakt door Adrian Woods.
Je kunt 6 x vooruitkijken met 6 prominente ambtenaren die vertellen welke
onderwerpen de komende jaren van belang worden binnen de overheid en
mogelijk terugkomen in het Reuring!Café 2007/08. En nu dagelijks swingen met
onze huisband Wizardz of AZ, die speciaal voor deze CD in de studio 6 van hun beste
nummers hebben opgenomen.
De foto’s, fi lmpjes, muziek en Reuring!Café’s staan als digitale bestanden op
de Cdrom: muziek en Reuring!Café’s staan in MP3 bestand en zijn dus ook te
beluisteren met je I-pod. Mocht de Cdrom niet automatisch starten, klik dan op
het volgende icoontje
Je Cdspeler zal alleen de fi les met de muziek openen: je kunt genieten van
Wizardz of AZ...
Waar wil Reuring heen?
Reuring staat voor beweging, drukte en levendigheid. REURING richt zich op het
informeel samenbrengen van ambtenaren. Het draait daarbij om het stimuleren
‘van het buiten naar binnen’ denken. Het café heeft de vorm van een ‘live’ talkshow
en biedt een luchtig platform voor serieuze onderwerpen. Waar we heen gaan en
waar we naar zoeken staat open. Want heb je alleen oog voor wat je zoekt, kan
het gebeuren dat je niets vindt.
Bij Reuring gaat het om: vrij zijn, open staan, geen doel hebben. Verbinding leggen
met elkaar en samenwerking zoeken. Zingeving en betekenis geven aan wat we
met deze overheid willen. Onszelf de vraag stellen hoe we op een zinvolle manier
vorm geven aan die richting.
En dat doen we met elkaar. Ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid. In een
talkshow met inbreng van ‘bank’, zaal en muziek.
ID-vorming en video-interviews: Leon Klinkers
Concept en uitvoering CD: www.kamillahensema.nl
Grafisch ontwerp: www.A10plus.nl
Met dank aan: Natascha Sietaram, Peike Voermans, WG theatertechniek, Jorrit de Jong,
Adrian Woods, Wim Spaans, Chris Kalden, Tjibbe Joustra, Peter Heij, Philippe Raets, Robert Wester,
Koos van der Steenhoven en alle gasten
1238
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
PITCH DOOR
PAUL ’T HART
HOOGLERAAR
BESTUURSKUNDE
AAN DE UNIVERSITEIT
UTRECHT
‘AMBTENAREN WORDEN STEEDS
NAUWER BETROKKEN BIJ HET POLITIEKE
HANDWERK’
BANKGASTEN OPGELET!
HOU HET BEGRIJPELIJK
WEINIG JARGON GRAAG
EN NIET TE COMPLEX
HUMOR! BIJVOORBEELD EEN
DUBBELEBODEMGRAP
MET EEN SUBTIELE
VERWIJZING NAAR SEKS
REURING!CAFÉ
26
FRANK FABIAN VAN KEEREN
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
PITCH DOOR
PAUL ’T HART
HOOGLERAAR
BESTUURSKUNDE
AAN DE UNIVERSITEIT
UTRECHT
‘AMBTENAREN WORDEN STEEDS
NAUWER BETROKKEN BIJ HET POLITIEKE
HANDWERK’
BANKGASTEN OPGELET!
HOU HET BEGRIJPELIJK
WEINIG JARGON GRAAG
EN NIET TE COMPLEX
HUMOR! BIJVOORBEELD EEN
DUBBELEBODEMGRAP
MET EEN SUBTIELE
VERWIJZING NAAR SEKS
REURING!CAFÉ
26
FRANK FABIAN VAN KEEREN
ANTENNE
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
REURING!CAFÉ
Ambtenaren zullen over steeds meer politieke sensitiviteit moeten beschikken, vermoedt
bestuurskundige Paul ’t Hart. Wat hem betreft kan de organisatie van het Reuring!Café het thema
politiek-ambtelijke verhoudingen de komende jaren dan ook niet uit de weg gaan.
De reden hiervoor is dat het gezag van politici vervaagt en vluchtiger wordt waardoor het politie-
ke landschap steeds meer versnipperd raakt. ‘Minderheidscoalities, zowel op nationaal als op lokaal
niveau, zullen steeds gangbaarder worden,’ legt ’t Hart uit. ‘En we krijgen coalities waar heel veel ver-
schillende partijen aan deelnemen, doordat er steeds meer ruimte komt voor protestpartijen.’ Politici
zullen dan voor elk issue opnieuw een meerderheid proberen te vinden, vervolgt de bestuurskundige.
‘Ambtenaren zullen daardoor steeds nauwer betrokken gaan worden bij het politieke handwerk. Ze
moeten aftasten waar draagvlak voor is en daar heb je een scherpe politieke antenne voor nodig.’
’t Hart schetst het ethische dilemma waar ambtenaren dan mee te maken kunnen krijgen. ‘Hoever
gaan ze mee in iets wat altijd het politieke handwerk was, waar ambtenaren geacht werden zich niet
mee te bemoeien? Voor je het weet zijn ze niet alleen bezig om
politieke randvoorwaarden te scheppen voor beleid, maar moeten
ze zittende bestuurders in het zadel weten te houden.’ Volgens ’t
Hart is dit onderwerp onder Haagse topambtenaren momenteel
hét gesprek van de dag. Niet zo vreemd, gezien het feit dat onder
de huidige politieke constellatie, waarbij de coalitie van VVD en PvdA geen meerderheid heeft in de
Eerste Kamer, met steeds wisselende partijen akkoorden worden gesloten. Dit is volgens ’t Hart dan
ook geen eenmalige situatie, maar zal zich in de toekomst veelvuldig voordoen. ‘De oude, overzichte-
lijke politieke verhoudingen komen niet meer terug.’
EEN SCHERPERE POLITIEKE
PITCH DOOR
PAUL ’T HART
HOOGLERAAR
BESTUURSKUNDE
AAN DE UNIVERSITEIT
UTRECHT
‘AMBTENAREN WORDEN STEEDS
NAUWER BETROKKEN BIJ HET POLITIEKE
HANDWERK’
27
BANKGASTEN OPGELET!
HOU HET BEGRIJPELIJK
WEINIG JARGON GRAAG
EN NIET TE COMPLEX
HUMOR! BIJVOORBEELD EEN
DUBBELEBODEMGRAP
MET EEN SUBTIELE
VERWIJZING NAAR SEKS
Maarten van Poelgeest (l) en Bruno Bruins
REURING!CAFÉ
28
Presentator van de Randstad!Cafés was Bruno
Bruins, die destijds als Randstad Gezant de coör-
dinator en gangmaker van het programma was.
Te gast in februari in Felix Meritis te Amsterdam
waren Maarten van Poelgeest (wethouder ruim-
telijke ordening in Amsterdam), Karin Laglas
(projectontwikkelaar OVG) en Jeltje van Nieu-
wenhoven (OV-ambassadeur). Zij spraken over
de beweging in de Randstad: hoe zien zij de toe-
komst van de regio?
Twee maanden later kruisten in het NS-hoofd-
kantoor in Utrecht Aad Veenman (topman
NS), Anne Marieke Groot (initiatiefnemer van
handelsgenootschap Metropool), Kido Koening
(voorzitter van de Jeugdraad) en Jan Dekkers (ge-
deputeerde provincie Utrecht) de degens. Onder-
werp van gesprek: werken aan de Randstad. Meer
asfalt en OV? Of moeten we anders gaan denken
over mobiliteit? Werken we samen aan dezelfde
Randstad of werkt ieder aan zijn eigen Randstad?
DE RANDSTADDE RANDSTADDE RANDSTADBEWEGING IN
In het kader van het
programma Randstad
Urgent – waarbij bestuur-
lijke duo’s een aantal
infrastructurele projecten
vlot moesten trekken –
werd er in 2008 twee keer
een speciaal Randstad!Café
gehouden.
Jeltje van Nieuwenhoven (l) en Karin
Laglas
Huisband Blue Horn Company
Bart Vink en Jeltje van Nieuwenhoven
2008
IN THE SPOTLIGHTS
Plaats van handeling: Felix Meritis te
Amsterdam
Maarten van Poelgeest (l) en Bruno Bruins
REURING!CAFÉ
29
Twee maanden later kruisten in het NS-hoofd-
kantoor in Utrecht Aad Veenman (topman
NS), Anne Marieke Groot (initiatiefnemer van
handelsgenootschap Metropool), Kido Koening
(voorzitter van de Jeugdraad) en Jan Dekkers (ge-
deputeerde provincie Utrecht) de degens. Onder-
werp van gesprek: werken aan de Randstad. Meer
asfalt en OV? Of moeten we anders gaan denken
over mobiliteit? Werken we samen aan dezelfde
Randstad of werkt ieder aan zijn eigen Randstad?
Bij het Randstad!Café was
geen podium, maar een
debatkring
De rode bank bleef in Den
Haag: gasten zaten op
een groene stoel
Er was een speciale stoel
voor een onverwachte
expert in het publiek
De RandstadCafés hadden
hun eigen huisband, de
Blue Horn Company
Bandleden konden door
middel van hun muziek
inbreken in het debat
Er waren so what-
bordjes in het publiek
waarmee de aanwezigen
konden deelnemen aan
het debat
Er waren ook burgers in
de zaal!
Gasten kregen een stic-
ker met daarop tot welke
doelgroep ze behoorden
1
2
3
4
5
6
7
8
Jeltje van Nieuwenhoven (l) en Karin
Laglas
Huisband Blue Horn Company
Bart Vink en Jeltje van Nieuwenhoven
Voormalig wethouder Duco Stadig mengt
zich vanuit het publiek in de discussie
Karin Laglas en Bart Vink
De saxofonist
RANDSTAD
VERSUS
REURING
REURING!CAFÉ
30
Het Innovatieplatform verzorgde de aftrap van het derde
Reuringseizoen. Daarnaast was er onder meer aandacht voor
kleurrijk beleid (oftewel diversiteit op de werkvloer), de
uitvoering als inspiratiebron en een heuse BBB-training ‘voor
een fi tte overheid’, maar wel met aansluitend een BBQ.
Hart voor publiek werk!, zo luidt de titel van het Reuring!Café waar
Dorine Burmanje, voorzitter raad van bestuur van het Kadaster,
op 9 april 2008 te gast was. Samen met Cees Veerman (voorzitter
Deltacommissie en oud-minister van LNV) en Eelco Blok (raad van
bestuur KPN) ging zij het debat aan
over de menselijke factor binnen
organisaties. Hoe blikt zij terug op
deze bijeenkomst?
‘Ik vond de setting vooral erg leuk;
heel informeel. We zaten met z’n
allen op een harige bank en die
haren vond ik nog dagen later op
mijn kleren. Ik herinner me dat het
plenaire deel kort een aantal onderwerpen raakte en dat het vooral
aanleiding was om naderhand in gesprek te gaan met mensen in de
zaal. Dat waren leuke gesprekken. Het viel me op dat er veel relatief
jonge mensen waren. De gemiddelde leeftijd van de aanwezigen lag
in ieder geval lager dan die van de medewerkers van het Kadaster.
Ook kwamen de meesten uit “het Haagse”. We spraken onder andere
‘OP DAT MOMENT
REALISEERDE IK
ME OPNIEUW DAT
DE COMMUNICATIE
MET DEN HAAG
VANUIT DE
UITVOERING EEN
VAK APART IS’
KAN HET REURING!CAFÉ
DE KLOOF TUSSEN
OVERHEID EN BEDRIJFSLEVEN
OVERBRUGGEN?
We vragen het Bernard Wientjes, oud-voorzitter
van VNO-NCW.
’Het Reuring!Café biedt een mooi podium om wat kriti-
sche noten te kraken,’ memoreert Bernard Wientjes. Als
VNO-NCW-voorzitter was hij meerdere malen te gast in
‘het hol van de leeuw’ en ging hij met plezier het debat
met ambtenaren aan. ‘Vanuit mijn positie kon ik met eni-
ge afstand kijken naar de ambtelijke wereld. Bovendien
was het voor mij ook weleens leuk om voor een publiek
te staan dat niet voornamelijk uit ondernemers bestaat.’
Overheid en bedrijfsleven hebben elkaar nodig, bena-
drukt Wientjes. ‘De overheid mag ons een beetje helpen
en optreden als countervailing power, maar moet ons
niet in de weg zitten. Zo luidde mijn centrale boodschap.’
En die mag tijdens Reuring best gechargeerd worden
neergezet. ‘Op bijeenkomsten als deze wil je geen stan-
daardverhalen. Als iedereen genuanceerd is, wordt het al
gauw saai. Mark Frequin houdt wel van een beetje prikke-
len, en dat zie je terug in de opzet,’ stelt hij. Wientjes be-
twijfelt overigens of een dergelijke setting ook in andere
landen mogelijk zou zijn. ‘In Den Haag is er sprake van
een intensief contact tussen de overheid en de koepels
van het bedrijfsleven. In andere landen is de kloof tussen
burgers, bedrijven en ambtenaren een stuk groter.’
over het spanningsveld tussen het politieke primaat en de praktijk
van de uitvoering. Op dat moment realiseerde ik me opnieuw dat de
communicatie met Den Haag vanuit de uitvoering een vak apart is.
We kijken vaak vanuit een andere beleving naar hetzelfde vraagstuk.
Ik ben ervan overtuigd dat we meer bereiken als we elkaars taal leren
spreken.’
HARTVOOR PUBLIEK WERK
VERDER IN 2008
FUNCTIES GASTEN
DIRECTEUR / VOORZITTER
NATIONALE OMBUDSMAN
DIRECTEUR-GENERAAL
BURGEMEESTER
GEMEENTESECRETARIS
STAATSSECRETARIS
KAMERLID
WETHOUDER
SECRETARIS-
GENERAAL
MINISTER
HOOGLERAAR /
PROFESSOR
OVERIGSENATOR, COMMISSARIS VAN DE KONING(IN),
OVERHEIDSMANAGER VAN HET JAAR, TRENDWATCHER, FUTUROLOOG, JOURNALIST,
PUBLICIST, AMBASSADEUR, CRISISMANAGER, STRATEEG, INNOVATOR, JONGE AMBTENAAR VAN
HET JAAR, KROONLID SER, ET CETERA
KAN HET REURING!CAFÉ
DE KLOOF TUSSEN
OVERHEID EN BEDRIJFSLEVEN
OVERBRUGGEN?
We vragen het Bernard Wientjes, oud-voorzitter
van VNO-NCW.
’Het Reuring!Café biedt een mooi podium om wat kriti-
sche noten te kraken,’ memoreert Bernard Wientjes. Als
VNO-NCW-voorzitter was hij meerdere malen te gast in
‘het hol van de leeuw’ en ging hij met plezier het debat
met ambtenaren aan. ‘Vanuit mijn positie kon ik met eni-
ge afstand kijken naar de ambtelijke wereld. Bovendien
was het voor mij ook weleens leuk om voor een publiek
te staan dat niet voornamelijk uit ondernemers bestaat.’
Overheid en bedrijfsleven hebben elkaar nodig, bena-
drukt Wientjes. ‘De overheid mag ons een beetje helpen
en optreden als countervailing power, maar moet ons
niet in de weg zitten. Zo luidde mijn centrale boodschap.’
En die mag tijdens Reuring best gechargeerd worden
neergezet. ‘Op bijeenkomsten als deze wil je geen stan-
daardverhalen. Als iedereen genuanceerd is, wordt het al
gauw saai. Mark Frequin houdt wel van een beetje prikke-
len, en dat zie je terug in de opzet,’ stelt hij. Wientjes be-
twijfelt overigens of een dergelijke setting ook in andere
landen mogelijk zou zijn. ‘In Den Haag is er sprake van
een intensief contact tussen de overheid en de koepels
van het bedrijfsleven. In andere landen is de kloof tussen
burgers, bedrijven en ambtenaren een stuk groter.’
over het spanningsveld tussen het politieke primaat en de praktijk
van de uitvoering. Op dat moment realiseerde ik me opnieuw dat de
communicatie met Den Haag vanuit de uitvoering een vak apart is.
We kijken vaak vanuit een andere beleving naar hetzelfde vraagstuk.
Ik ben ervan overtuigd dat we meer bereiken als we elkaars taal leren
FUNCTIES GASTEN
DIRECTEUR / VOORZITTER
NATIONALE OMBUDSMAN
DIRECTEUR-GENERAAL
BURGEMEESTER
GEMEENTESECRETARIS
STAATSSECRETARIS
KAMERLID
WETHOUDER
SECRETARIS-
GENERAAL
MINISTER
HOOGLERAAR /
PROFESSOR
OVERIGSENATOR, COMMISSARIS VAN DE KONING(IN),
OVERHEIDSMANAGER VAN HET JAAR, TRENDWATCHER, FUTUROLOOG, JOURNALIST,
PUBLICIST, AMBASSADEUR, CRISISMANAGER, STRATEEG, INNOVATOR, JONGE AMBTENAAR VAN
HET JAAR, KROONLID SER, ET CETERA
62
3
6
7
7
7
7
8
13
15
24
65
99OO2009
IN THE SPOTLIGHTS
REURING!CAFÉ
32
Het was even passen en meten. Welgeteld zes pro-9Het was even passen en meten. Welgeteld zes pro-9OHet was even passen en meten. Welgeteld zes pro-Ofessoren namen 11 maart 2009 plaats op het rode 9fessoren namen 11 maart 2009 plaats op het rode 9Ofessoren namen 11 maart 2009 plaats op het rode Oen – voor de gelegenheid – ook groene pluche 9en – voor de gelegenheid – ook groene pluche 9Oen – voor de gelegenheid – ook groene pluche Oop het podium in het Nutshuis. Hoe brengen we 9op het podium in het Nutshuis. Hoe brengen we 9Oop het podium in het Nutshuis. Hoe brengen we Ode verkokering terug, kunnen we meer doen met 9de verkokering terug, kunnen we meer doen met 9Ode verkokering terug, kunnen we meer doen met Ominder mensen en maken we slim gebruik van 9minder mensen en maken we slim gebruik van 9Ominder mensen en maken we slim gebruik van OICT? In rap tempo passeren de hot issues de revue.9ICT? In rap tempo passeren de hot issues de revue.9OICT? In rap tempo passeren de hot issues de revue.O‘Het was een geanimeerde bijeenkomst,’ blikt 9‘Het was een geanimeerde bijeenkomst,’ blikt 9O‘Het was een geanimeerde bijeenkomst,’ blikt OValerie Frissen, hoogleraar ICT en sociale veran-
9Valerie Frissen, hoogleraar ICT en sociale veran-
9dering, terug. ‘Een goede talkshow staat of valt
met een sterk concept een scherpe presentatie,
en daar was zeker sprake van.’ Als antwoord op de
vraag hoe de overheid beter kan presteren, laat
Frissen die avond optekenen dat een ‘luiere over-
9Frissen die avond optekenen dat een ‘luiere over-
9heid’ geen gek idee is. ‘Er bestaat een enorme
9heid’ geen gek idee is. ‘Er bestaat een enorme
9drang naar controle. De overheid wil zowel trai-9drang naar controle. De overheid wil zowel trai-9ner, spits als verdediger zijn. Zo krijg je kluitjes-9ner, spits als verdediger zijn. Zo krijg je kluitjes-9voetbal. Burgers zijn tientallen jaren gepamperd 9voetbal. Burgers zijn tientallen jaren gepamperd 9door de verzorgingsstaat, maar intussen – mede 9door de verzorgingsstaat, maar intussen – mede 9door ICT – een stuk verder geëvolueerd. Als je als 9door ICT – een stuk verder geëvolueerd. Als je als 9overheid lui durft te zijn, is dat een teken van ver-9overheid lui durft te zijn, is dat een teken van ver-9trouwen in de kracht van de samenleving.’ 9trouwen in de kracht van de samenleving.’ 9 Wil de overheid vernieuwen, dan is het zaak om 9 Wil de overheid vernieuwen, dan is het zaak om 9de institutionele kaders te herzien, stelt ze. De 9de institutionele kaders te herzien, stelt ze. De 9hoogleraar pleit daarom voor een bèta-overheid 9hoogleraar pleit daarom voor een bèta-overheid 9waaraan continu gewerkt wordt door ‘belang-9waaraan continu gewerkt wordt door ‘belang-9hebbenden’. Frissen: ‘Denk aan softwareapplica-9hebbenden’. Frissen: ‘Denk aan softwareapplica-9ties op internet waar verschillende gebruikers aan 9ties op internet waar verschillende gebruikers aan 9meebouwen. Als burgers zich willen bemoeien 9meebouwen. Als burgers zich willen bemoeien 9met de overheid, geef ze dan ook de verantwoor-9met de overheid, geef ze dan ook de verantwoor-9delijkheid en deel de risico’s met hen.’ 9delijkheid en deel de risico’s met hen.’ 9 En gebeurt dit inmiddels? ‘De overheid is niet zo-
veel “luier” geworden, ze zou nog steeds meer
over kunnen laten aan de burger,’ laat Frissen vijf
jaar na dato weten. ‘Het begrip participatiesamen-
leving is vooral uit noodzaak van de bezuinigingen
gelanceerd, en niet zozeer vanuit de visie van het
zelforganiserend vermogen van de maatschappij.’
De hoogleraar merkt op dat ze de afgelopen
jaren vaak is uitgenodigd om te spreken over
de impact van sociale media. Nu zijn er echter
belangrijkere issues, benadrukt ze. ‘Neem bij-
voorbeeld de ontwikkelingen omtrent big data.
Daarbij gaat het om fundamentele vraagstukken
als vertrouwen en privacy, die kwesties zijn heel
OVERHEID9OVERHEID9OOVERHEIDOEEN BETERE
Maar liefst zes hoogleraren
waren te gast bij het eerste
Reuring!Café van 2009.
Centrale vraag: hoe komen
we tot een betere overheid?
Een debat over de vernieu-
wing van de rijksdienst, het
kruisen van ambtelijke en
bestuurlijke ambities en de
lessen uit de praktijk.
De zes hoogleraren (v.l.n.r.):
Mark van Twist (NSOB),
Stavros Zouridis (Universiteit
van Tilburg), Mirko Noorde-
graaf (Universiteit Utrecht),
Roel Bekker (Universiteit
Leiden), Valerie Frissen (Eras-
mus Universiteit Rotterdam)
en Roel in ’t Veld (Open
Universiteit Nederland)
‘VERANDERKUNDIG GAAT HET
GOED. MAAR VERANDEREN WE
DE GOEDE ZAKEN?’
Volgens Stavros Zouridis houdt de
overheid te weinig rekening met de vraag
vanuit de samenleving
‘IK DURF TE WEDDEN DAT ER
NIET MEER DAN VIJF MENSEN
IN NEDERLAND ZIJN DIE HET
BEKOSTIGINGSSYSTEEM VAN DE
GEZONDHEIDSZORG BEGRIJPEN’
Roel in ’t Veld verwondert zich erover
dat honderdvijftig parlementsleden en
een heel departement zich tegelijkertijd
bezighouden met de controle hiervan
‘ER BESTAAT EEN CIRCULAIRE
CASCADE VAN HAAT EN NIJD
BINNEN HET OPENBAAR
BESTUUR. DIE MOETEN WE
ZIEN TE DOORBREKEN’
Mirko Noordegraaf constateert dat
bestuur en beleid ‘uit zijn’ bij het
grote publiek; hij roept ambtenaren
dan ook op geen ‘ketenachtige taal’
meer te spreken
Frissen die avond optekenen dat een ‘luiere over-
heid’ geen gek idee is. ‘Er bestaat een enorme
drang naar controle. De overheid wil zowel trai-
ner, spits als verdediger zijn. Zo krijg je kluitjes-
voetbal. Burgers zijn tientallen jaren gepamperd
door de verzorgingsstaat, maar intussen – mede
door ICT – een stuk verder geëvolueerd. Als je als
overheid lui durft te zijn, is dat een teken van ver-
trouwen in de kracht van de samenleving.’
Wil de overheid vernieuwen, dan is het zaak om
de institutionele kaders te herzien, stelt ze. De
hoogleraar pleit daarom voor een bèta-overheid
waaraan continu gewerkt wordt door ‘belang-
hebbenden’. Frissen: ‘Denk aan softwareapplica-
ties op internet waar verschillende gebruikers aan
meebouwen. Als burgers zich willen bemoeien
met de overheid, geef ze dan ook de verantwoor-
delijkheid en deel de risico’s met hen.’
En gebeurt dit inmiddels? ‘De overheid is niet zo-
veel “luier” geworden, ze zou nog steeds meer
over kunnen laten aan de burger,’ laat Frissen vijf
jaar na dato weten. ‘Het begrip participatiesamen-
leving is vooral uit noodzaak van de bezuinigingen
gelanceerd, en niet zozeer vanuit de visie van het
zelforganiserend vermogen van de maatschappij.’
De hoogleraar merkt op dat ze de afgelopen
jaren vaak is uitgenodigd om te spreken over
de impact van sociale media. Nu zijn er echter
belangrijkere issues, benadrukt ze. ‘Neem bij-
voorbeeld de ontwikkelingen omtrent big data.
Daarbij gaat het om fundamentele vraagstukken
als vertrouwen en privacy, die kwesties zijn heel
urgent.’ Ook de problematiek rondom ICT-dos-
siers verdient de komende jaren meer aandacht.
‘De digitale infrastructuur is nu zo in beton gego-
ten, de crisis in het ICT-domein laat zien dat het
oude systeem met blauwdrukken niet werkt,’ al-
dus Frissen. ‘We moeten toe naar een agile over-
heid die uitgaat van een kleinschalige, fl exibele
en open benadering.’
2009 REURING!CAFÉ
33
‘VERANDERKUNDIG GAAT HET
GOED. MAAR VERANDEREN WE
DE GOEDE ZAKEN?’
Volgens Stavros Zouridis houdt de
overheid te weinig rekening met de vraag
vanuit de samenleving
‘IK DURF TE WEDDEN DAT ER
NIET MEER DAN VIJF MENSEN
IN NEDERLAND ZIJN DIE HET
BEKOSTIGINGSSYSTEEM VAN DE
GEZONDHEIDSZORG BEGRIJPEN’
Roel in ’t Veld verwondert zich erover
dat honderdvijftig parlementsleden en
een heel departement zich tegelijkertijd
bezighouden met de controle hiervan
‘ER BESTAAT EEN CIRCULAIRE
CASCADE VAN HAAT EN NIJD
BINNEN HET OPENBAAR
BESTUUR. DIE MOETEN WE
ZIEN TE DOORBREKEN’
Mirko Noordegraaf constateert dat
bestuur en beleid ‘uit zijn’ bij het
grote publiek; hij roept ambtenaren
dan ook op geen ‘ketenachtige taal’
meer te spreken
Roel Bekker, van 2007 tot 2010 SG Vernieuwing Rijks-
dienst, nam meerdere malen plaats op het pluche van
het Reuring!Cafe. ‘Gasten worden kritisch bevraagd.
Dat is fi jn, je hoeft geen speeches voor te bereiden en wordt uitge-
daagd om direct een goed antwoord te formuleren.’ In zijn hoeda-
nigheid van hoogleraar Arbeidsverhoudingen bij de overheid nam
Bekker deel aan het hooglerarendebat over een betere overheid.
‘We waren het in grote lijnen wel met elkaar eens, maar dat zie je wel
vaker onder wetenschappers,’ memoreert hij. ‘Wel viel het me op dat
sommige bestuurskundigen zich meer focussen op de vraag hoe de
burger te beschermen tegen de grote boze overheid in plaats van op
de vraag hoe de overheid de burger in het gareel kan houden.’
OPDRACHT ROEL BEKKER VOOR REURING
‘Moderniseer, maar blijf bij die lichtvoetige entertainende kern waarbij de
ontmoeting van mensen centraal staat. Maak het niet te professioneel, pas
op dat je geen DWDD in kleine kring wordt. Ook zou ik de organisatoren
willen meegeven nog meer gasten van buiten de Haagse vierkante kilo-
meter uit te nodigen. Denk aan de uitvoering, de Belastingdienst, politie,
advocaten. Het navelstaarderige van de overheid is toch wel een punt
van zorg, dat moet je met deze bijeenkomsten niet bevestigen. Ook moet
je ervoor waken dat het publiek alleen bestaat uit zeer geïnteresseerde
35-jarige D66’ers werkzaam op het beleidsdepartement. De blik mag nog
wel wat meer naar buiten.’
Van het ontkokeren, de interbestuurlijke samenwerking, het
samenspel tussen publiek en privaat tot de gevolgen van de
bevolkingskrimp en de zoektocht naar de ambtenaar van de
toekomst. Met het programma Vernieuwing Rijksdienst als
leidraad kwamen tijdens het vierde Reuringseizoen tal van
onderwerpen aan bod.
Welke eigenschappen moet de ambtenaar van de toekomst in huis
hebben? Dit vraagstuk stond centraal op 13 mei 2009. We leggen
de vraag nog eens voor aan twee gasten van dit Reuring!Café.
ANNET BERTRAM
GEMEENTESECRETARIS DEN HAAG
‘Een ondernemende ambtenaar creëert ruimte voor zichzelf. Als je
een goed voorstel hebt, verkoopt dit zichzelf,’ liet Annet Bertram
destijds optekenen. Hoewel dit nog steeds van groot belang is,
zijn er volgens de Haagse gemeentesecretaris nu andere compe-
tenties die de boventoon voeren. Interbestuurlijke ervaring is nog
belangrijker geworden, stelt ze. ‘De overheidsorganisatie is volop
in beweging, er verschuift enorm veel op lokaal, provinciaal en
centraal niveau. Daarom hebben bestuurders ontzettend veel baat
bij advies van ambtenaren die bij verschillende bestuurslagen heb-
ben gewerkt,’ aldus de voormalig DG Wonen bij het ministerie van
Vrom. Ook is het van belang dat ambtenaren kunnen omgaan ‘met
de vluchtige en dynamische informatiestromen die zich ontwikke-
len binnen de netwerksamenleving’.
Daarnaast speelt regionalisering een steeds belangrijkere rol. ‘Waar
op lokaal niveau de focus voor de toekomst op het sociaal do-
mein ligt, zouden we ons wat betreft het ruimtelijke-economische
domein moeten richten op het regionale niveau. We laten nu nog
veel kansen onbenut. Neem bijvoorbeeld de metropoolregio, daar
liggen zoveel mogelijkheden. Het is zaak dat ambtenaren bese� en
dat we alleen zo de competitie aan kunnen gaan met de rest van de
wereld.’
Tot slot benadrukt Bertram het belang van een open blik en een
divers personeelsbestand. ‘Ik leer zoveel bij van ondernemers in
deze stad. Nog te vaak kijken we alleen naar de wereld die we zelf
kennen. Door het ambtelijk apparaat een betere afspiegeling van
de maatschappij te maken, kunnen we meer begrip creëren voor
de ontwikkelingen in de samenleving.’
MARLOES POMP
DESTIJDS PROJECTLEIDER AMBTENAAR VOOR
DE TOEKOMST
‘In 2009 kwam de discussie over vernieuwing bij de overheid echt
goed op gang. Op allerlei fronten waren ambtenaren bezig met
de toekomst en aan het nadenken over hoe het beter kan,’ vertelt
Pomp. ‘We hadden met ons project echt een missie – het voelde
zelfs weleens als zendelingenwerk – om dit thema op de agenda
te zetten.’ Het Reuring!Café leende zich hier goed voor. Pomp: ‘Dit
gaf mij de kans om de discussie aan te gaan met ambtenaren van
TOEKOMSTAMBTENAAR
VAN DE
allerlei verschillende departementen en onze boodschap voor het
voetlicht te brengen. Doen we ons werk nog wel goed? Moeten
we meer netwerken? Toen ik in die tijd bij BZK werkte, zat menig
ambtenaar nog van 9 tot 5 op zijn gang, met heel soms een over-
koepelend overleg op een ander ministerie.’
De vernieuwing komt voort uit de ambtenaren zelf, je kunt deze
zeker niet top-down opleggen, stelde Pomp tijdens het café, daar-
bij verwijzend naar de hubs – knooppunten van fysieke en virtu-
ele netwerken – waarin ambtenaren elkaar steeds beter weten te
vinden. Er is de afgelopen vijf jaar wel wat veranderd, constateert
ze. ‘We werken niet meer in de ouderwetse kantoren. Wifi en iPads
hebben hun intrede gedaan, overal zijn ontmoetingsplekken. Maar
daarbij ligt de focus vooral op huisvesting en ICT, en minder op ge-
drag. Daar liggen nog kansen.’ Nu het belang van netwerken – zo-
wel online als o� ine – nog steeds toeneemt, moeten ambtenaren
ervoor waken te blijven steken in hun ‘beleidsbubbel’, waarschuwt
ze. ‘Ik kom nog maar weinig ambtenaren tegen op congressen
over nieuwe technologische ontwikkelingen. Om te weten wat er
speelt – en wat eraan zit te komen – moet de overheid ook daar
aanwezig zijn, anders wordt de kloof met de Googles en Face-
books in deze wereld te groot.’
Annet Bertram
‘Bestuurders hebben veel baat
bij advies van ambtenaren die
bij verschillende bestuurs-
lagen hebben gewerkt’
Marloes Pomp
‘Ambtenaren moeten ervoor
waken te blijven steken in
hun beleidsbubbel’
VERDER IN 2009REURING!CAFÉ
34
Daarnaast speelt regionalisering een steeds belangrijkere rol. ‘Waar
op lokaal niveau de focus voor de toekomst op het sociaal do-
mein ligt, zouden we ons wat betreft het ruimtelijke-economische
domein moeten richten op het regionale niveau. We laten nu nog
veel kansen onbenut. Neem bijvoorbeeld de metropoolregio, daar
liggen zoveel mogelijkheden. Het is zaak dat ambtenaren bese� en
dat we alleen zo de competitie aan kunnen gaan met de rest van de
wereld.’
Tot slot benadrukt Bertram het belang van een open blik en een
divers personeelsbestand. ‘Ik leer zoveel bij van ondernemers in
deze stad. Nog te vaak kijken we alleen naar de wereld die we zelf
kennen. Door het ambtelijk apparaat een betere afspiegeling van
de maatschappij te maken, kunnen we meer begrip creëren voor
de ontwikkelingen in de samenleving.’
MARLOES POMP
DESTIJDS PROJECTLEIDER AMBTENAAR VOOR
DE TOEKOMST
‘In 2009 kwam de discussie over vernieuwing bij de overheid echt
goed op gang. Op allerlei fronten waren ambtenaren bezig met
de toekomst en aan het nadenken over hoe het beter kan,’ vertelt
Pomp. ‘We hadden met ons project echt een missie – het voelde
zelfs weleens als zendelingenwerk – om dit thema op de agenda
te zetten.’ Het Reuring!Café leende zich hier goed voor. Pomp: ‘Dit
gaf mij de kans om de discussie aan te gaan met ambtenaren van
allerlei verschillende departementen en onze boodschap voor het
voetlicht te brengen. Doen we ons werk nog wel goed? Moeten
we meer netwerken? Toen ik in die tijd bij BZK werkte, zat menig
ambtenaar nog van 9 tot 5 op zijn gang, met heel soms een over-
koepelend overleg op een ander ministerie.’
De vernieuwing komt voort uit de ambtenaren zelf, je kunt deze
zeker niet top-down opleggen, stelde Pomp tijdens het café, daar-
bij verwijzend naar de hubs – knooppunten van fysieke en virtu-
ele netwerken – waarin ambtenaren elkaar steeds beter weten te
vinden. Er is de afgelopen vijf jaar wel wat veranderd, constateert
ze. ‘We werken niet meer in de ouderwetse kantoren. Wifi en iPads
hebben hun intrede gedaan, overal zijn ontmoetingsplekken. Maar
daarbij ligt de focus vooral op huisvesting en ICT, en minder op ge-
drag. Daar liggen nog kansen.’ Nu het belang van netwerken – zo-
wel online als o� ine – nog steeds toeneemt, moeten ambtenaren
ervoor waken te blijven steken in hun ‘beleidsbubbel’, waarschuwt
ze. ‘Ik kom nog maar weinig ambtenaren tegen op congressen
over nieuwe technologische ontwikkelingen. Om te weten wat er
speelt – en wat eraan zit te komen – moet de overheid ook daar
aanwezig zijn, anders wordt de kloof met de Googles en Face-
books in deze wereld te groot.’
DRIE BESTUURSLAGEN: ÉÉN OVERHEID?
Daarover discussiëren Ank Bijleveld-Schouten
(staatssecretaris van BZK), Frits Hu� nagel (wethou-
der Den Haag), Wim van de Donk (WRR-voorzitter),
Alex Brenninkmeijer (Nationale ombudsman) en Erik
van Heijningen (gedeputeerde provincie Zuid-Hol-
land) op 15 april 2009. Bijleveld, tegenwoordig
Commissaris van de Koning in Overijssel, blikt terug
op dit Reuring!Café. Hoe kijkt ze aan tegen de huidige
interbestuurlijke samenwerking?
‘Dat de decentralisaties zo grootschalig
zouden worden doorgevoerd wisten we
toen nog niet. Het samenwerken tussen
bestuurslagen is in deze tijd nog belangrijker geworden.
De samenleving is de afgelopen vijf jaar enorm veran-
derd, de overheid en haar ambtenaren moeten hierop in-
spelen. We moeten continu kijken welke bestuurslaag de
taken het beste kan uitvoeren, dat is het samenwerken
van de toekomst. De maatschappelijke opgaven en ont-
wikkelingen zijn daarbij leidend. Daarbij kan onze rol per
regio en opgave verschillen. Zijn we regisseur, investeer-
der of belangenassembleur? Daar moet je je van bewust
zijn. Dit betekent ook dat we soms grensontkennend
moeten werken. Voor ons als provincie betekent het
dat we niet alleen over de grenzen van de bestuurslaag,
maar ook over die van het land moeten kijken.’
Marloes Pomp
‘Ambtenaren moeten ervoor
waken te blijven steken in
hun beleidsbubbel’
#REURINGCAFE
In 2009 verschenen de eerste tweets over het Reuring!Café. Sindsdien wordt er volop getwitterd tijdens
de bijeenkomsten.
KRIMPKRAMPEEN NOVITEIT
Voor het eerst werd de
zogeheten Twitterwall in
gebruik genomen, waarop
tweets met #reuring worden
getoond.
KRIMPKRAMPKRIMPKRAMPOp 20 februari 2010 kwam er met de Uruzgan-crisis een einde aan
het kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie. Na de verkiezingen
op 9 juni, waarbij de VVD met Mark Rutte als winnaar uit de bus
kwam, werd een coalitie geformeerd tussen VVD en CDA, met
gedoogsteun van de PVV. Hiermee kwam ook een einde aan het
programma Vernieuwing Rijksdienst dat Roel Bekker als ‘veertien-
de SG’ tussen 2007 en 2010 geleid heeft en dat vaak onderwerp
van gesprek was bij het Reuring!Café.
OF RUIMTE VOOR GROEI?
VRD TEN EINDE
POLITIEKE WISSELING
VAN DE
MACHT
REURING!CAFÉ
36
Het eerste Reuring!Café van
het vijfde seizoen vond plaats
op 7 september 2010 en had
als titel Krimpkramp of ruimte als titel Krimpkramp of ruimte
voor groei? De bijeenkomst voor groei? De bijeenkomst
werd gehost door Elzeline werd gehost door Elzeline
van Vulpen van de Algemene van Vulpen van de Algemene
Bestuursdienst; op de bank Bestuursdienst; op de bank
namen plaats: Johan de Leeuw namen plaats: Johan de Leeuw
(destijds SG op het ministerie (destijds SG op het ministerie
van SZW), Pierre Heijnen (toen-van SZW), Pierre Heijnen (toen-
malig Tweede Kamerlid voor malig Tweede Kamerlid voor
de PvdA), Judith Meulenbrug de PvdA), Judith Meulenbrug
(ook ABD) en Mark Esseboom (ook ABD) en Mark Esseboom
(directeur Overheid bij IBM).(directeur Overheid bij IBM).
2010
IN THE SPOTLIGHTS
OF RUIMTE VOOR GROEI?
EEN NOVITEIT
Voor het eerst werd de
zogeheten Twitterwall in
gebruik genomen, waarop
tweets met #reuring worden
getoond.
Op 20 februari 2010 kwam er met de Uruzgan-crisis een einde aan
het kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie. Na de verkiezingen
op 9 juni, waarbij de VVD met Mark Rutte als winnaar uit de bus
kwam, werd een coalitie geformeerd tussen VVD en CDA, met
gedoogsteun van de PVV. Hiermee kwam ook een einde aan het
programma Vernieuwing Rijksdienst dat Roel Bekker als ‘veertien-
de SG’ tussen 2007 en 2010 geleid heeft en dat vaak onderwerp
van gesprek was bij het Reuring!Café.
VRD TEN EINDE
POLITIEKE WISSELING
VAN DE
MACHT
2010 REURING!CAFÉ
37
Het eerste Reuring!Café van
het vijfde seizoen vond plaats
op 7 september 2010 en had
als titel Krimpkramp of ruimte
voor groei? De bijeenkomst
werd gehost door Elzeline
van Vulpen van de Algemene
Bestuursdienst; op de bank
namen plaats: Johan de Leeuw
(destijds SG op het ministerie
van SZW), Pierre Heijnen (toen-
malig Tweede Kamerlid voor
de PvdA), Judith Meulenbrug
(ook ABD) en Mark Esseboom
(directeur Overheid bij IBM).
2010
IN THE SPOTLIGHTS
REURING!CAFÉ
38
JE GAAT EROVER
OF NIETtendijk weet nog dat twee zaken opvielen. ‘Op de bank was grote
steun voor een decentralisatiebeweging. Het idee leefde toen al dat
we taken moesten gaan overbrengen, zodat ze dichter bij de burger
uitgevoerd konden worden,’ aldus de DG. ‘Daarnaast discussieerden
we over de vraag wat dit dan betekent voor de inrichting van ge-
meenten. Moeten ze steeds groter worden of meer samenwerken?’
Ook Ralph Pans, destijds voorzitter van de directieraad van de Ver-
eniging van Nederlandse Gemeenten, herinnert het zich nog goed.
‘In het regeerakkoord waren voor de overheid weer enorme ver-
wachtingen neergelegd, minder ambtenaren en een verschuiving
van taken. Dan kun je niet anders dan discussiëren over de vraag
welke taken door welke bestuurslaag worden uitgevoerd,’ aldus
Pans, die tegenwoordig staatsraad is. ‘Onder de gasten heerste
overeenstemming over het feit dat we moesten kijken hoe je de
overheid slimmer kunt organiseren.’
Volgens Buitendijk was de bijeenkomst druk bezocht, interactief en
leverde het inspiratie op voor de opgave die in het regeerakkoord
was neergelegd. Hij weet nog dat hij na afl oop van het debat met
een aantal topambtenaren heeft gesproken over het onderwerp.
Ralph Pans, Jacques Wallage, Arjan van Gils en Henk Jan Bolding (v.l.n.r.)
Terugkerende thema’s in 2010 waren bestuurlijke drukte, het
samenspel tussen de bestuurslagen en een kleinere overheid.
Je gaat erover of niet, was een vraag die overal boven hing. Zo
ook in het Reuring!Café dat plaatsvond op 22 november met als
titel Interessante tijd.
DEELNEMENDE ORGANISATIES
OVERIG 9
BEDRIJFSLEVEN 22
SEMI-OVERHEID 21
ONDERWIJS 29
UITVOEREND 42
VERDER IN 2010
De inkt van het regeerakkoord van het kabinet-Rutte I – bestaande
uit VVD en CDA, met gedoogsteun van de PVV – was nog maar net
droog of DG Bestuur en Koninkrijksrelaties Gert-Jan Buitendijk van
het ministerie van BZK was gastheer van een Reuring!Café over de
inrichting van het openbaar bestuur. Op de bank namen Jacques
Wallage, Arjan van Gils, Henk Jan Bolding en Ralph Pans plaats. Bui-
Ralph Pans lacht als deze tweet (verstuurd tijdens het
Reuring!Café) aan hem wordt voorgelegd. ‘Oh ja,’ zegt hij,
‘Paul Schnabel, destijds directeur van het Sociaal en Cultureel
Planbureau, had die dag bij de VNG voor een internationaal
gezelschap een presentatie gegeven over trust in government.
Ik had hem gevraagd wat cijfers mee te nemen en hij liet zien
Host Gert-Jan Buitendijk (l) van het ministerie van BZK in
gesprek met Ralph Pans
dat het vertrouwen in allerlei instanties, zoals de politiek, de
overheid en de rechterlijke macht, de laatste jaren enorm was
afgenomen. Tot mijn stomme verbazing stonden televisie en
media bovenaan de lijst van instituties waar mensen het meest
vertrouwen in hebben. Die strijd verlies je als overheid dan
altijd, die kun je nooit meer winnen.’
2010
tendijk weet nog dat twee zaken opvielen. ‘Op de bank was grote
steun voor een decentralisatiebeweging. Het idee leefde toen al dat
we taken moesten gaan overbrengen, zodat ze dichter bij de burger
uitgevoerd konden worden,’ aldus de DG. ‘Daarnaast discussieerden
we over de vraag wat dit dan betekent voor de inrichting van ge-
meenten. Moeten ze steeds groter worden of meer samenwerken?’
Ook Ralph Pans, destijds voorzitter van de directieraad van de Ver-
eniging van Nederlandse Gemeenten, herinnert het zich nog goed.
‘In het regeerakkoord waren voor de overheid weer enorme ver-
wachtingen neergelegd, minder ambtenaren en een verschuiving
van taken. Dan kun je niet anders dan discussiëren over de vraag
welke taken door welke bestuurslaag worden uitgevoerd,’ aldus
Pans, die tegenwoordig staatsraad is. ‘Onder de gasten heerste
overeenstemming over het feit dat we moesten kijken hoe je de
overheid slimmer kunt organiseren.’
Volgens Buitendijk was de bijeenkomst druk bezocht, interactief en
leverde het inspiratie op voor de opgave die in het regeerakkoord
was neergelegd. Hij weet nog dat hij na afl oop van het debat met
een aantal topambtenaren heeft gesproken over het onderwerp.
Ralph Pans, Jacques Wallage, Arjan van Gils en Henk Jan Bolding (v.l.n.r.)
@AikvanEemerenPans: volgens SCP heeft burger meer vertrouwen in tv dan in politiek
‘Daar leent het Reuring!Café zich goed voor,’ aldus Buitendijk. ‘Door
dit soort informele bilateraaltjes raak je geïnspireerd over zaken
waar je dagelijks mee bezig bent.’ De combinatie tussen inhoud en
ontspanning is volgens Buitendijk wat het Reuring!Café succesvol
maakt. ‘Serieuze onderwerpen worden in een informele setting
besproken, omlijst met wat muziek. Dat geeft een goede sfeer.’ Pans
memoreert ook nog aan The Wizards of AZ, de band die elke bijeen-
komst opluistert. ‘Dat vind ik toch wel bijzonder, een groep redelijk
getalenteerde ambtenaren die behoorlijk wat kabaal maken.’
DEELNEMENDE ORGANISATIES
OVERIG 9
BEDRIJFSLEVEN 22
SEMI-OVERHEID 21
ONDERWIJS 29
UITVOEREND 42
51 POLITIEK
49 BESTUUR
Ralph Pans lacht als deze tweet (verstuurd tijdens het
Reuring!Café) aan hem wordt voorgelegd. ‘Oh ja,’ zegt hij,
‘Paul Schnabel, destijds directeur van het Sociaal en Cultureel
Planbureau, had die dag bij de VNG voor een internationaal
gezelschap een presentatie gegeven over trust in government.
Ik had hem gevraagd wat cijfers mee te nemen en hij liet zien
Host Gert-Jan Buitendijk (l) van het ministerie van BZK in
gesprek met Ralph Pans
OPENSTAANWELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
Minister Stef Blok voor Wonen en Rijksdienst is één keer te gast geweest bij het Reuring!Café.
Onderwerp van gesprek was toen agile government. Hij kan het zich nog levendig herinneren.
‘Ik poneerde destijds de stelling dat de wereld vooruitgaat door technologische innovaties, maar
dat de overheid niet de juiste plek is om die te ontwikkelen,’ aldus de minister. ‘Daar was op z’n
zachtst gezegd niet iedereen het mee eens.’
Blok legt uit dat slechts een op de duizend innovaties succesvol is. ‘Als een ondernemer een geniale
uitvinding op de markt brengt en het gaat mis, dan heeft hij het in elk geval geprobeerd. Als dat de
overheid gebeurt, staat de mislukking direct met vette koppen in de krant en is de Tweede Kamer
in paniek. Gaat het die ene keer wel goed, dan zegt niemand dank je wel.’ Volgens de bewindsman
moeten innovaties door het bedrijfsleven worden gedaan en dient de overheid daar vervolgens voor
open te staan.
In het verlengde hiervan ligt het thema waarvan de minister vindt dat het de komende jaren bij het Reu-
ring!Café niet mag ontbreken. ‘Omdat de samenleving zo snel verandert, moet de overheid mee ver-
anderen en daarvoor open staan. Vol-
gens mij kun je een leuke bijeenkomst
organiseren als je mensen uitnodigt die
werkzaam zijn in organisaties die snel
veranderen. Bijvoorbeeld bij een high-
techbedrijf als Philips of de directeur Nederland van Google, Pim van der Feltz.’ Maar Blok kent ook
onderdelen bij de overheid waar mensen werken die snel inspelen op veranderingen. Ambtenaren die
zich met cybersecurity bezighouden bijvoorbeeld. ‘Zij hebben dat in de genen.’
De vraag die dan centraal staat, is hoe je ervoor zorgt dat je als overheid een aantrekkelijke werkgever
bent voor het type mensen dat in zo’n snel veranderende omgeving werkzaam is, vervolgt Blok. Daar-
bij zou er ook ingegaan moeten worden op de wijze waarop de overheid als organisatie kan reageren
op veranderingen. ‘Dat kan in zo’n hiërarchische en politiek ingekaderde omgeving nogal lastig zijn.’
VOOR VERNIEUWING
PITCH DOOR
SASKIA STUIVELING
PRESIDENT VAN
DE ALGEMENE
REKENKAMER
PITCH DOOR
STEF BLOK
MINISTER VOOR
WONEN EN
RIJKSDIENST
‘OPEN DATA ZIJN EEN
COLLECTIEF GOED ZOALS WATER
EN GOEDE WEGEN’
‘GAAT HET BIJ DE OVERHEID EEN
KEER GOED, DAN ZEGT NIEMAND
DANK JE WEL’
REURING!CAFÉ
40
OPEN DATAWELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
REURING!CAFÉ
Saskia Stuiveling van de Algemene Rekenkamer was in 2012 nog host van een Reuring!Café over
de strategische personeelsplanning van de overheid en ze is een graag geziene gast in de Glazen
Zaal, waar het Reuring!Café tegenwoordig is neergestreken.
Gevraagd naar een thema dat de komende jaren niet op de agenda mag ontbreken, zegt Stuiveling:
‘Open data natuurlijk en alles wat daarmee te maken heeft.’ De Algemene Rekenkamer is groot voor-
stander van open data, benadrukt ze. ‘We zien deze als een collectief goed, net zo belangrijk als elek-
triciteit, water en goede wegen. Vandaar ook onze trendrapporten over open data.’
Arjan el Fassed, directeur van de Open State Foundation en voormalig GroenLinks-Kamerlid, een in-
teressante gast zijn, denkt Stuiveling. De Open State is een fusie van Hack de Overheid en de stichting
Het nieuwe stemmen en zet zich in voor transparantie van data. El Fassed pleit bijvoorbeeld voor meer
openheid van zorgdata door overheid, ziekenhuizen, verzekeraars en artsen.
We leven steeds meer in een digitale samenleving, waarin data centraal staan, licht
Stuiveling toe. ‘De overheid heeft een schat aan data, maar de meeste van deze
gegevens zitten in gesloten systemen waar burgers en bedrijven niet bij kunnen.
Open data gaat over het digitaal toegankelijk maken van deze datasets, zodat
iedereen er 24/7 bij kan en ermee mag doen wat hij of zij wil. Gratis! Uiteraard worden privacygevoelige
of bedrijfsvertrouwelijke gegevens niet gepubliceerd. Staatsgeheimen zijn eveneens uitgesloten.’
Het digitaal toegankelijk maken van data biedt enorme kansen voor burgers, bedrijven maar ook voor
de overheid. ‘Burgers kunnen meer betrokken raken bij wat de overheid doet en deze kritisch volgen
als armchair auditors, zoals we dat noemen. Daarmee zou je bijvoorbeeld de decentralisaties bijna real
time kunnen volgen. Bedrijven kunnen met data van de overheid innovatieve toepassingen ontwikke-
len, die ze in de markt mogen zetten. En dat kan weer zorgen voor werkgelegenheid en economische
groei.’ Kortom, een boeiend onderwerp om in een toekomstig café uit te lichten, ook voor overheids-
functionarissen, aldus Stuiveling. ‘De overheid zelf kan met de eigen data beter zicht krijgen op wat ze
doet, of ze de goede dingen doet en of dat op een e� ciënte manier gebeurt. De slimme tips van al die
burgers die met haar meekijken en -denken zijn daarbij reuzehandig.’
PITCH DOOR
SASKIA STUIVELING
PRESIDENT VAN
DE ALGEMENE
REKENKAMER
PITCH DOOR
STEF BLOK
MINISTER VOOR
WONEN EN
RIJKSDIENST
‘OPEN DATA ZIJN EEN
COLLECTIEF GOED ZOALS WATER
EN GOEDE WEGEN’
41
OPEN SPENDING EN REURING
REURING!CAFÉ
42
Door in te zetten op Het Nieuwe Werken
ging de rijksoverheid mee met haar tijd. Een
operatie die noodzakelijk was om ook in de
toekomst een aantrekkelijke werkgever te
zijn, stelt Marianne Witlox, directeur P&O
bij SZW. Ze was destijds als portefeuille-
houder binnen ICOP, de Interdepartementale
Commissie Organisatie en Personeelsbeleid,
hét gezicht van Het Nieuwe Werken. Op
14 juni 2011 ontving ze de gasten met een
limerick bij het Reuring!Café Bricks, bytes…
maar ook behavior.
De traditionele kantooromgeving van ‘eigen
kamertjes’ moest plaatsmaken voor kantoortui-
nen met wisselwerkplekken, concentratiezones
en vergaderplekken voor kleine gezelschappen
(bricks). Er moesten veel nieuwe ICT-voorzienin-
gen komen om mensen met elkaar te verbinden
en te laten communiceren (bytes). Maar om tot
fl exibel samen te werken te komen, is ook ander
gedrag (behavior) nodig. ‘Veel mensen denken
dat Het Nieuwe Werken betekent dat je thuis
werkt. Dat is een misverstand. Het is tijd- en
plaatsonafhankelijk werken. Met als doel: een be-
ter resultaat.’
‘Het Nieuwe Werken was trendy, maar de trend
werd niet overal even snel opgepikt,’ vertelt Wit-
lox. Uitvoeringsorganisaties en inspecties gingen
sneller dan departementen, daar werkten mensen
die al veel op pad waren. Bij SZW zelf werd Het
Nieuwe Werken gekoppeld aan de toekomstige
verhuizing. ‘Onze nieuwe behuizing werd inge-
richt volgens de principes van de fysieke werk-
plek Rijk, die fl exibel werken mogelijk maakte. We
konden ons hierop voorbereiden door te oefenen
met een andere wijze van sturen, het anders in-
richten van werkplekken en experimenteren met
ICT-middelen. Maar we keken ook naar wat het
betekende voor de samenwerking, de manier van
aansturen en de bereikbaarheid en de beschik-
baarheid van mensen.’
Juist de mensen maken het succes van Het Nieu-
we Werken, stelde Marloes Pomp, projectleider
Ambtenaar van de Toekomst, tijdens het debat.
Volgens haar ging men daar bij het Rijk nog te veel
aan voorbij, het ging vooral over bedrijfsvoering en
randvoorwaarden, maar het is de ambtenaar die
moet leren op afstand samen te werken en te net-
werken. ‘Een project als dit zou niet vanuit de facili-
terende afdelingen opgezet moeten worden, maar
vanuit de medewerkers zelf,’ benadrukte Pomp.BEHAVIORBRICK, BYTES… MAAR OOK
2011
IN THE SPOTLIGHTS
Marianne Witlox:
‘HET NIEUWE WERKEN WAS TRENDY, MAAR DE TREND
WERD NIET OVERAL EVEN SNEL OPGEPIKT’
REURING!CAFÉ
43
Door in te zetten op Het Nieuwe Werken
ging de rijksoverheid mee met haar tijd. Een
operatie die noodzakelijk was om ook in de
toekomst een aantrekkelijke werkgever te
zijn, stelt Marianne Witlox, directeur P&O
bij SZW. Ze was destijds als portefeuille-
houder binnen ICOP, de Interdepartementale
Commissie Organisatie en Personeelsbeleid,
hét gezicht van Het Nieuwe Werken. Op
14 juni 2011 ontving ze de gasten met een
limerick bij het Reuring!Café Bricks, bytes…
De traditionele kantooromgeving van ‘eigen
kamertjes’ moest plaatsmaken voor kantoortui-
nen met wisselwerkplekken, concentratiezones
en vergaderplekken voor kleine gezelschappen
(bricks). Er moesten veel nieuwe ICT-voorzienin-
gen komen om mensen met elkaar te verbinden
en te laten communiceren (bytes). Maar om tot
fl exibel samen te werken te komen, is ook ander
gedrag (behavior) nodig. ‘Veel mensen denken
dat Het Nieuwe Werken betekent dat je thuis
werkt. Dat is een misverstand. Het is tijd- en
plaatsonafhankelijk werken. Met als doel: een be-
ter resultaat.’
‘Het Nieuwe Werken was trendy, maar de trend
werd niet overal even snel opgepikt,’ vertelt Wit-
lox. Uitvoeringsorganisaties en inspecties gingen
sneller dan departementen, daar werkten mensen
die al veel op pad waren. Bij SZW zelf werd Het
Nieuwe Werken gekoppeld aan de toekomstige
verhuizing. ‘Onze nieuwe behuizing werd inge-
richt volgens de principes van de fysieke werk-
plek Rijk, die fl exibel werken mogelijk maakte. We
konden ons hierop voorbereiden door te oefenen
met een andere wijze van sturen, het anders in-
richten van werkplekken en experimenteren met
ICT-middelen. Maar we keken ook naar wat het
betekende voor de samenwerking, de manier van
aansturen en de bereikbaarheid en de beschik-
baarheid van mensen.’
Juist de mensen maken het succes van Het Nieu-
we Werken, stelde Marloes Pomp, projectleider
Ambtenaar van de Toekomst, tijdens het debat.
Volgens haar ging men daar bij het Rijk nog te veel
aan voorbij, het ging vooral over bedrijfsvoering en
randvoorwaarden, maar het is de ambtenaar die
moet leren op afstand samen te werken en te net-
werken. ‘Een project als dit zou niet vanuit de facili-
terende afdelingen opgezet moeten worden, maar
vanuit de medewerkers zelf,’ benadrukte Pomp.
Tijdens het Reuring!Café over de politisering van de uitvoering in mei
2011 introduceerde de VOM het nieuwe platform Over-loop. Een keur
aan topambtenaren uit alle lagen van de overheid heeft zich hieraan
verbonden, zoals Gert-Jan Buitendijk (DG BZK ), Tof Thissen (directeur
KING), Ruud Viergever (secretaris-directeur Waterschap de Dommel),
Guus van den Berg (provinciesecretaris Friesland) en Anja Grootoonk
(gemeentesecretaris Almere).
Over-loop staat voor het uitwisselen van talenten. ‘Ik doe mee omdat ik
het belangrijk vind dat wij elkaar tussen de overheidslagen ontmoeten,’
zegt Viergever. Hij biedt zijn expertise aan op het gebied van innovatie,
interbestuurlijke samenwerking en modern werkgeverschap. ‘En ik om de
mobiliteit tussen de verschillende overheidslagen te bevorderen,’ aldus
Buitendijk. ‘Ik wil graag over de schutting heen kijken en hoop andere men-
sen te inspireren dat ook te doen.’ Buitendijk is beschikbaar als dagvoorzitter,
strategisch meedenker en als coach.
Over-loop is een initiatief van de Vereniging voor OverheidsManagement
(VOM) en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)
www.vom-online/wat-doen-wij/over-loop
OVER?
BRICK, BYTES… MAAR OOK
WIE LOOPT DAAR
2011
REURING!CAFÉ
44
Hoe zorgen we ervoor dat wat we binnen de overheid op één
plek leren ook op andere plekken gebruikt kan worden? Een
mooie vraag voor SG Siebe Riedstra, die begin 2011 anderhalf
jaar onderweg was met de vorming van het nieuwe ministerie
van Infrastructuur en Milieu (IenM).
Op 17 mei 2011 stond het thema politisering van de uitvoering
centraal. Erry Stoové, toenmalig bestuursvoorzitter van de
Sociale Verzekeringsbank, zat meerdere malen op de Reuring-
bank, maar hij herinnert zich het debat tijdens de bijeenkomst
over de uitvoering nog aardig goed. Ook omdat secretaris-ge-
neraal van het ministerie van Algemene Zaken, Richard van
Zwol, hem na afl oop vroeg of ze eens verder konden praten,
omdat hij zich realiseerde dat hij eigenlijk weinig wist van uit-
voeringsorganisaties.
‘Departementen hebben de neiging de uitvoering naar binnen te
halen,’ zegt Stoové. ‘Pas op voor het politiseren van de uitvoering,
heb ik gezegd. Het gaat vaak over individuele zaken.’ Hij verwijst
naar asielprocedures en hongerstakers, kwesties waar hij als direc-
teur van het COA regelmatig mee te maken had. ‘Als je er te dicht op
zit, word je onderdeel van de afwegingen. Bij het COA en bij de SVB
hanteren ze bij lastige cliëntsituaties strakke protocollen.’
‘Dat deden we zonder externen,’ vertelt hij met enige trots tijdens
het eerste café van 2011 over een eigentijds lerende overheid. ‘Door
goed gebruik te maken van onze eigen ervaringen,’ voegt hij eraan
toe. De SG beschrijft het traject als een bottom-upproces. ‘In het
Circustheater discussieerden we met alle medewerkers over de in-
houd en werkwijze van het nieuwe departement, we organiseerden
intranetsessies waarbij ik rechtstreeks antwoord gaf op vragen van
medewerkers of reageerde op hun opmerkingen.’ Ook formeerde hij
een groep van externe deskundigen die hij kon bevragen en anders-
om, een groep met mensen uit het bedrijfsleven en andere over-
heidslagen, wetenschappers en ook de Commissaris van de Konin-
gin. In de vorm van gateway reviews evalueerde hij of er voldoende
checks and balances in de organisatie aanwezig waren.
De twee andere gasten, Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer
en SG Vernieuwing Rijksdienst Roel Bekker, waren niet bepaald en-
thousiast over zijn aanpak, weet hij nog. ‘Je geeft antwoord op de fou-
ten van gisteren,’ kreeg hij te horen. ‘Ik ben er echter van overtuigd dat
het goed is met je eigen mensen zo’n traject te doen. Het is belang-
rijk een omgeving te creëren die veilig is, waar ook fouten gemaakt
mogen worden. Een fout maken is volgens mij ook geen probleem,
alleen de tweede keer is het stom!’ Nu, vijf jaar later, constateert Ried-
stra dat zijn strategie gewerkt heeft. ‘Tijdens de verbouwing is de
winkel open gebleven en hebben we onze projecten én de opgeleg-
de bezuinigingen gerealiseerd. We hebben deze organisatie samen
gebouwd, het is dus niet alleen van de top, maar van ons allemaal.’
EIGENTIJDSLERENDE OVERHEID
VERDER IN 2011
‘HET IS GOED OM MET JE EIGEN MENSEN TE
PROBEREN ZO’N TRAJECT TE DOEN’
SG Siebe Riedstra over de wijze waarop hij het ministerie van
IenM heeft gevormd
‘JE GEEFT ANTWOORD
OP DE FOUTEN
VAN GISTEREN’
Criticasters Brenninkmeijer (l) en Bekker
STOOVÉ:
‘DE UITVOERING
GAAT VAAK OVER
INDIVIDUELE ZAKEN’
Op 17 mei 2011 stond het thema politisering van de uitvoering
centraal. Erry Stoové, toenmalig bestuursvoorzitter van de
Sociale Verzekeringsbank, zat meerdere malen op de Reuring-
bank, maar hij herinnert zich het debat tijdens de bijeenkomst
over de uitvoering nog aardig goed. Ook omdat secretaris-ge-
neraal van het ministerie van Algemene Zaken, Richard van
Zwol, hem na afl oop vroeg of ze eens verder konden praten,
omdat hij zich realiseerde dat hij eigenlijk weinig wist van uit-
voeringsorganisaties.
‘Departementen hebben de neiging de uitvoering naar binnen te
halen,’ zegt Stoové. ‘Pas op voor het politiseren van de uitvoering,
heb ik gezegd. Het gaat vaak over individuele zaken.’ Hij verwijst
naar asielprocedures en hongerstakers, kwesties waar hij als direc-
teur van het COA regelmatig mee te maken had. ‘Als je er te dicht op
zit, word je onderdeel van de afwegingen. Bij het COA en bij de SVB
hanteren ze bij lastige cliëntsituaties strakke protocollen.’
KIJKEN ONDER DE MOTORKAP
Tijdens de bijeenkomst over de uitvoering is het
boek Kijken onder de motorkap gepresenteerd.
SG BZK Roos van Erp-Bruinsma overhandigde het
eerste exemplaar aan haar collega Richard van Zwol
van Algemene Zaken. Auteurs Willy Francissen en
Jeanine Mies trekken in het boek lessen uit vier jaar
programma Vernieuwing Rijksdienst.
BZK!TV maakte een impressie:
http://vimeo.com/24167940
‘Dat deden we zonder externen,’ vertelt hij met enige trots tijdens
het eerste café van 2011 over een eigentijds lerende overheid. ‘Door
goed gebruik te maken van onze eigen ervaringen,’ voegt hij eraan
toe. De SG beschrijft het traject als een bottom-upproces. ‘In het
Circustheater discussieerden we met alle medewerkers over de in-
houd en werkwijze van het nieuwe departement, we organiseerden
intranetsessies waarbij ik rechtstreeks antwoord gaf op vragen van
medewerkers of reageerde op hun opmerkingen.’ Ook formeerde hij
een groep van externe deskundigen die hij kon bevragen en anders-
om, een groep met mensen uit het bedrijfsleven en andere over-
heidslagen, wetenschappers en ook de Commissaris van de Konin-
evalueerde hij of er voldoende
in de organisatie aanwezig waren.
De twee andere gasten, Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer
en SG Vernieuwing Rijksdienst Roel Bekker, waren niet bepaald en-
thousiast over zijn aanpak, weet hij nog. ‘Je geeft antwoord op de fou-
ten van gisteren,’ kreeg hij te horen. ‘Ik ben er echter van overtuigd dat
het goed is met je eigen mensen zo’n traject te doen. Het is belang-
rijk een omgeving te creëren die veilig is, waar ook fouten gemaakt
mogen worden. Een fout maken is volgens mij ook geen probleem,
alleen de tweede keer is het stom!’ Nu, vijf jaar later, constateert Ried-
stra dat zijn strategie gewerkt heeft. ‘Tijdens de verbouwing is de
winkel open gebleven en hebben we onze projecten én de opgeleg-
de bezuinigingen gerealiseerd. We hebben deze organisatie samen
gebouwd, het is dus niet alleen van de top, maar van ons allemaal.’
‘JE GEEFT ANTWOORD
OP DE FOUTEN
VAN GISTEREN’
Criticasters Brenninkmeijer (l) en Bekker
Met de discussie over de governance van zbo’s, die destijds met name
door de ministeries van BZK en Financiën werd gevoerd, moesten
zbo’s veel meer en ook veel gedetailleerder verantwoording afl eg-
gen. Als oud-voorzitter van de Handvestgroep, die zich juist hard
maakte voor publieke verantwoording, heeft hij zich daar regelmatig
tegen verzet. ‘Er wordt in Den Haag nog wel eens met dedain over de
uitvoering gesproken. Maar eigenlijk doe je er als departement pas
echt toe als je een belangrijke poot in de uitvoering hebt.’
STOOVÉ:
‘DE UITVOERING
GAAT VAAK OVER
INDIVIDUELE ZAKEN’
REURING!CAFÉ
46
Samen met het A+O fonds gemeen-
ten slaat de VOM haar vleugels uit
en initieert debatcafés buiten Den
Haag. In 2012/2013 gaan ze onder de
noemer Reuring!Tour op zoek naar
de randen van goed werkgeverschap.
Jeroen Pepers, directeur van het A+O
fonds gemeenten, vertelt.
WERKGEVERSCHAPGOED
2012
IN THE SPOTLIGHTS
Samen met het A+O fonds gemeen-
ten slaat de VOM haar vleugels uit
en initieert debatcafés buiten Den
Haag. In 2012/2013 gaan ze onder de
noemer Reuring!Tour op zoek naar
de randen van goed werkgeverschap.
Jeroen Pepers, directeur van het A+O
ten slaat de VOM haar vleugels uit
en initieert debatcafés buiten Den
Haag. In 2012/2013 gaan ze onder de
noemer Reuring!Tour op zoek naar
de randen van goed werkgeverschap.
Jeroen Pepers, directeur van het A+O
WERKGEVERSCHAPGOED
Het was volle bak bij het eerste café van de Reuring!Tour op 30 november
2012 in Utrecht. Met maar liefst tweehonderd deelnemers mag het duidelijk
zijn dat het onderwerp leefde. Maarten Schurink, gemeentesecretaris van
Utrecht, trad op als host en introduceerde de gasten, onder wie Mei Li Vos
(PvdA) en Christophe van der Maat, die net verkozen was tot Jonge Ambte-
naar van het Jaar. ‘Er was een duidelijke roep om, in tijden van bezuinigingen,
meer ruimte te maken voor jongeren,’ herinnert Schurink zich. ‘Het gesprek
draaide steeds om de vraag hoe je jongeren in de organisatie op zou kunnen
nemen. Ik vraag me dan af waar de verantwoordelijkheid van de jongeren ligt.
Je moet zelf ook de ruimte nemen. Er zijn genoeg mogelijkheden om er iets
aan te doen.’ Hij refereert aan Christophe van der Maat met zijn ZPP-project
(Zelfstandige Publieke Professional), een jonge ambtenaar die Schu-
rink zelf ooit aannam toen hij in Dordrecht werkte. Bij die gemeente
startte destijds de eerste ZPP-proeftuin met het doel ambitieuze
ambtenaren aan de gemeente te binden en hen tegelijkertijd extern
kennis te laten opdoen. ‘Als je ruimte neemt, krijg je heus iets voor
elkaar.’ Schurink is daar als jonge gemeentesecretaris misschien zelf
wel een goed voorbeeld van.
UTRECHTVOLLE BAK IN
De eerste Reuring!Tour vindt plaats in Utrecht en staat in het teken van
de jonge ambtenaar, maar gaat ook over het jong en scherp houden
van de overheid. Creëren overheidsorganisaties wel voldoende kansen
voor jongeren?
‘Vanuit het A+O fonds gemeenten wilden we een open debat voeren over het ‘Vanuit het A+O fonds gemeenten wilden we een open debat voeren over het
thema goed werkgeverschap. De vorm van het Reuring!Café sprak ons aan, maar thema goed werkgeverschap. De vorm van het Reuring!Café sprak ons aan, maar
we wilden het wel in de regio doen, niet alleen in Den Haag. Zo ontstond het we wilden het wel in de regio doen, niet alleen in Den Haag. Zo ontstond het
idee van de Reuring!Tour, met bijeenkomsten in Utrecht, Den Bosch en Zwolle. idee van de Reuring!Tour, met bijeenkomsten in Utrecht, Den Bosch en Zwolle.
Vooral in Utrecht ontstond een levendig debat met jongeren die in verband met Vooral in Utrecht ontstond een levendig debat met jongeren die in verband met
vacaturestops niet konden doorstromen binnen de overheid. Verliezen we zo vacaturestops niet konden doorstromen binnen de overheid. Verliezen we zo
niet het contact met de nieuwe generatie? In Noord-Brabant was de sfeer heel niet het contact met de nieuwe generatie? In Noord-Brabant was de sfeer heel
anders. Daar kwamen de meer taaie onderwerpen aan de orde, die dicht tegen anders. Daar kwamen de meer taaie onderwerpen aan de orde, die dicht tegen
het primaire proces aan liggen, zoals arbeidsverhoudingen 3.0 en de cao van de het primaire proces aan liggen, zoals arbeidsverhoudingen 3.0 en de cao van de
toekomst. Passen de arbeidsvoorwaarden nog wel bij deze tijd?toekomst. Passen de arbeidsvoorwaarden nog wel bij deze tijd?
‘Bij goed werkgeverschap gaat het over duurzame inzetbaarheid. Hoe meer
beweging we creëren, hoe meer ruimte er komt voor jongeren. Goed werkge-
verschap is dat je als organisatie anticipeert op veranderingen, dat je mede-
werkers meeneemt in die veranderingen, dat ze blijven bewegen. En dat is niet
meteen overstappen naar een nieuwe baan. Ook binnen je baan moet je je blij- meteen overstappen naar een nieuwe baan. Ook binnen je baan moet je je blij-
ven professionaliseren. Met de veranderingen in de maatschappij komen nieu-ven professionaliseren. Met de veranderingen in de maatschappij komen nieu-
we taken op de overheid af, maar ook de digitalisering vraagt erom bij te blijven. we taken op de overheid af, maar ook de digitalisering vraagt erom bij te blijven.
‘Dat was dan ook het thema tijdens het debat in Zwolle. Daar ging het over ‘Dat was dan ook het thema tijdens het debat in Zwolle. Daar ging het over
de rol van het middenmanagement dat mensen continu moet stimuleren. Ook de rol van het middenmanagement dat mensen continu moet stimuleren. Ook
werd er gesproken over het feit dat ambtenaren zelf hun employability ter hand werd er gesproken over het feit dat ambtenaren zelf hun employability ter hand
nemen. Het is goed dat dit soort debatten breed gevoerd worden. Het gaat ook nemen. Het is goed dat dit soort debatten breed gevoerd worden. Het gaat ook
over bewustwording, zowel bij de werkgever als bij de werknemer. Veel mensen over bewustwording, zowel bij de werkgever als bij de werknemer. Veel mensen
zijn vakinhoudelijk bezig, maar er is meer nodig. De maatschappij van vandaag zijn vakinhoudelijk bezig, maar er is meer nodig. De maatschappij van vandaag
vraagt om ambtenaren die het verschil durven maken. Daar mag wat mij betreft vraagt om ambtenaren die het verschil durven maken. Daar mag wat mij betreft
nog wel wat meer reuring over plaatsvinden.’
‘Veel van het jongere publiek klaag-
de in mijn ogen terecht over een leuk
praatcafé op kosten van de belasting-
betaler. Wat heb je eraan als je toch geen
perspectieven hebt op een vaste baan bij
de rijksoverheid? Er waren veel trainees
en ik had met ze te doen.’
WERKGEVERSCHAP MEILIVOS
EEN KRITISCHE
TWEEDE KAMERLID PVDA
Het was volle bak bij het eerste café van de Reuring!Tour op 30 november
2012 in Utrecht. Met maar liefst tweehonderd deelnemers mag het duidelijk
zijn dat het onderwerp leefde. Maarten Schurink, gemeentesecretaris van
Utrecht, trad op als host en introduceerde de gasten, onder wie Mei Li Vos
(PvdA) en Christophe van der Maat, die net verkozen was tot Jonge Ambte-
naar van het Jaar. ‘Er was een duidelijke roep om, in tijden van bezuinigingen,
meer ruimte te maken voor jongeren,’ herinnert Schurink zich. ‘Het gesprek
draaide steeds om de vraag hoe je jongeren in de organisatie op zou kunnen
nemen. Ik vraag me dan af waar de verantwoordelijkheid van de jongeren ligt.
Je moet zelf ook de ruimte nemen. Er zijn genoeg mogelijkheden om er iets
aan te doen.’ Hij refereert aan Christophe van der Maat met zijn ZPP-project
(Zelfstandige Publieke Professional), een jonge ambtenaar die Schu-
rink zelf ooit aannam toen hij in Dordrecht werkte. Bij die gemeente
startte destijds de eerste ZPP-proeftuin met het doel ambitieuze
ambtenaren aan de gemeente te binden en hen tegelijkertijd extern
kennis te laten opdoen. ‘Als je ruimte neemt, krijg je heus iets voor
elkaar.’ Schurink is daar als jonge gemeentesecretaris misschien zelf
wel een goed voorbeeld van.
UTRECHTVOLLE BAK IN
De eerste Reuring!Tour vindt plaats in Utrecht en staat in het teken van
de jonge ambtenaar, maar gaat ook over het jong en scherp houden
van de overheid. Creëren overheidsorganisaties wel voldoende kansen
voor jongeren?
‘Vanuit het A+O fonds gemeenten wilden we een open debat voeren over het
thema goed werkgeverschap. De vorm van het Reuring!Café sprak ons aan, maar
we wilden het wel in de regio doen, niet alleen in Den Haag. Zo ontstond het
idee van de Reuring!Tour, met bijeenkomsten in Utrecht, Den Bosch en Zwolle.
Vooral in Utrecht ontstond een levendig debat met jongeren die in verband met
vacaturestops niet konden doorstromen binnen de overheid. Verliezen we zo
niet het contact met de nieuwe generatie? In Noord-Brabant was de sfeer heel
anders. Daar kwamen de meer taaie onderwerpen aan de orde, die dicht tegen
het primaire proces aan liggen, zoals arbeidsverhoudingen 3.0 en de cao van de
‘Bij goed werkgeverschap gaat het over duurzame inzetbaarheid. Hoe meer
beweging we creëren, hoe meer ruimte er komt voor jongeren. Goed werkge-
verschap is dat je als organisatie anticipeert op veranderingen, dat je mede-
werkers meeneemt in die veranderingen, dat ze blijven bewegen. En dat is niet
meteen overstappen naar een nieuwe baan. Ook binnen je baan moet je je blij-
ven professionaliseren. Met de veranderingen in de maatschappij komen nieu-
we taken op de overheid af, maar ook de digitalisering vraagt erom bij te blijven.
‘Dat was dan ook het thema tijdens het debat in Zwolle. Daar ging het over
de rol van het middenmanagement dat mensen continu moet stimuleren. Ook
werd er gesproken over het feit dat ambtenaren zelf hun employability ter hand
nemen. Het is goed dat dit soort debatten breed gevoerd worden. Het gaat ook
over bewustwording, zowel bij de werkgever als bij de werknemer. Veel mensen
zijn vakinhoudelijk bezig, maar er is meer nodig. De maatschappij van vandaag
vraagt om ambtenaren die het verschil durven maken. Daar mag wat mij betreft
REURING!CAFÉ
48
DE ICT-DOORN Ruim twee jaar voordat de kranten bijna iedere dag vol stonden
over de problematische relatie tussen overheid en ICT, gaf het
Reuring!Café al een behoorlijk schot voor de boeg met een afl eve-
ring gewijd aan de ‘ICT-doorn’. Host was Philippe Raets, toen nog
van HEC, Het Expertise Centrum voor ICT en Bestuur in de publieke
sector, dat tegenwoordig als PBLQ HEC door het leven gaat.
Jaap Uijlenbroek, directeur-generaal Organisatie Bedrijfsvoering
Rijk op het ministerie van BZK, was een van de gasten. ‘De ICT-
afhankelijkheid van het bedrijfsleven voor de overheid is niet altijd
FILMPJE!
De hele uitzending is hier te zien
www.youtube.com/watch?v=-Us1yoLElB8
Mark Frequin publiceerde op 20 juni 2012 zijn boek Met
ministers op de tandem, een persoonlijk reisverslag over
bewegingen van een topambtenaar in een politiek hectische
periode. Wat is de ideale en minder ideale verstand houding
tussen bewindspersoon en topambtenaar? Natuurlijk ook
een geschikt thema voor het Reuring!Café. Ministers en
ambtenaren kunnen immers niet zonder elkaar. Wederzijds
vertrouwen is cruciaal voor het besturen van het land, zeker
in tijden met veel veranderingen als ministers komen en gaan.
Tijdens het Reuring!Café nam minister Liesbeth Spies van BZK het
boek van haar eigen topambtenaar in ontvangst. ‘Ik heb niets aan
jaknikkers,’ zegt ze. Het mag tussen haar en haar topambtenaren ‘af
en toe best knallen’. Oud-minister Eimert van Middelkoop vertelt
dat, toen hij op Vrom kwam, zijn voorganger Van der Laan hem in-
fl uisterde op welke ambtenaren hij kon vertrouwen. Uit eigen erva-
ring weet Wim Kuijken, tegenwoordig onder meer Deltacommissaris
en eerder SG op verschillende departementen, dat het belangrijk is
dat snel een verbinding tot stand komt tussen de prioriteiten van de
bewindspersoon en het departement. Het valt hem op dat naarmate
de politieke dynamiek heftiger wordt, de ambtenaren stiller worden.
‘Logisch,’ vindt Van Middelkoop, ‘er is er maar één verantwoordelijk
en dat is de minister.’ Spies herkent dat niet. Ze ziet wel dat met de
hectiek van de huidige politiek en de vaak wisselende coalities je
minder gestructureerd aan langlopende programma’s kunt werken.
Hoogleraar Paul ‘t Hart sluit het debat af met de uitspraak: ‘Een goe-
de ambtenaar is een dienaar, maar is tegelijkertijd geestelijk vrij.’
TANGO?MINISTERS EN
(TOP)AMBTENAREN
TANDEM OF
VERDER IN 2012
MANON LEIJTEN‘EEN GOEDE TOPAMBTENAAR MOET NEE KUNNEN ZEGGEN’
Manon Leijten, toenmalig DG bij de Algemene Bestuursdienst, dacht dat ze als host alleen de limerick
moest voorlezen, maar werd overvallen door Frequin met de vraag ‘Wanneer is een topambtenaar
goed?’ Haar antwoord had ze desondanks snel paraat: ‘Volgens mij is niet iedereen in alle gevallen
goed, maar een paar dingen zijn belangrijk. Je moet fl exibel en dienstbaar zijn, je moet vriendelijk
maar ook heel sterk nee kunnen zeggen, je moet snel kunnen schakelen en je moet ook nog eens
een organisatie kunnen besturen.’
HARRY VAN DORENMALENIBM-DIRECTEUR
‘Het eerste wat ik dacht was: wat een lelijke bank! Maar die bank hoort er
nu eenmaal bij, net als de band, Mark met zijn opwaaiende krulletjes en
die oogjes die bij iedere prikkelende vraag beginnen te stralen. Die setting
is bepalend. Ik denk dat het Reuring!Café zijn tijd ver vooruit was met
die informele sfeer. Ik ben er ook diverse malen als bezoeker geweest en
natuurlijk was het niet iedere keer even spannend, maar vaak ging het om
onderwerpen die pas twee tot drie jaar later hoog op de agenda kwamen te
staan. Zo ook die keer dat ik in 2012 mocht aanschuiven. Toen ging het over
het vertrouwen in ICT. Het zijn altijd mensen met kennis van zaken die op
de bank zitten en voor ons als bedrijf is het een geweldig podium om ons
point of view onder de aandacht te brengen.’
DE ICT-DOORN Ruim twee jaar voordat de kranten bijna iedere dag vol stonden
over de problematische relatie tussen overheid en ICT, gaf het
Reuring!Café al een behoorlijk schot voor de boeg met een afl eve-
ring gewijd aan de ‘ICT-doorn’. Host was Philippe Raets, toen nog
van HEC, Het Expertise Centrum voor ICT en Bestuur in de publieke
sector, dat tegenwoordig als PBLQ HEC door het leven gaat.
Jaap Uijlenbroek, directeur-generaal Organisatie Bedrijfsvoering
Rijk op het ministerie van BZK, was een van de gasten. ‘De ICT-
afhankelijkheid van het bedrijfsleven voor de overheid is niet altijd
even prettig,’ bracht hij in. Hij verzette zich stevig tegen de aantij-
gingen van directeur Harry van Doremalen van IBM Nederland dat
de Nederlandse overheid zich als grootste inkoper van ICT-diensten
nogal eens laat leiden door ‘onkunde’. De DG OBR verwees daarbij
naar een later dat jaar te publiceren onderzoek van het Sociaal en
Cultureel Planbureau dat Nederland tot de mondiale top 5 behoort
als het gaat om meetbaar levensgeluk van de inwoners. De in zijn
ogen goed functionerende ICT-infrastructuur is daar mede de
oorzaak van, aldus Uijlenbroek.
FILMPJE!
De hele uitzending is hier te zien
www.youtube.com/watch?v=-Us1yoLElB8
Mark Frequin publiceerde op 20 juni 2012 zijn boek Met
, een persoonlijk reisverslag over
bewegingen van een topambtenaar in een politiek hectische
periode. Wat is de ideale en minder ideale verstand houding
tussen bewindspersoon en topambtenaar? Natuurlijk ook
een geschikt thema voor het Reuring!Café. Ministers en
ambtenaren kunnen immers niet zonder elkaar. Wederzijds
vertrouwen is cruciaal voor het besturen van het land, zeker
in tijden met veel veranderingen als ministers komen en gaan.
Tijdens het Reuring!Café nam minister Liesbeth Spies van BZK het
boek van haar eigen topambtenaar in ontvangst. ‘Ik heb niets aan
jaknikkers,’ zegt ze. Het mag tussen haar en haar topambtenaren ‘af
en toe best knallen’. Oud-minister Eimert van Middelkoop vertelt
dat, toen hij op Vrom kwam, zijn voorganger Van der Laan hem in-
fl uisterde op welke ambtenaren hij kon vertrouwen. Uit eigen erva-
ring weet Wim Kuijken, tegenwoordig onder meer Deltacommissaris
en eerder SG op verschillende departementen, dat het belangrijk is
dat snel een verbinding tot stand komt tussen de prioriteiten van de
bewindspersoon en het departement. Het valt hem op dat naarmate
de politieke dynamiek heftiger wordt, de ambtenaren stiller worden.
‘Logisch,’ vindt Van Middelkoop, ‘er is er maar één verantwoordelijk
en dat is de minister.’ Spies herkent dat niet. Ze ziet wel dat met de
hectiek van de huidige politiek en de vaak wisselende coalities je
minder gestructureerd aan langlopende programma’s kunt werken.
Hoogleraar Paul ‘t Hart sluit het debat af met de uitspraak: ‘Een goe-
de ambtenaar is een dienaar, maar is tegelijkertijd geestelijk vrij.’
2012 REURING!CAFÉ
49
ZORGVULDIGWELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
Loes Mulder, die in de zomer van 2014 de overstap maakte van het ministerie van Veiligheid en
Justitie naar de Algemene Bestuursdienst, moet eerlijk bekennen nog nooit bij een Reuring!Café
aanwezig te zijn geweest. ‘Ik ben wel lid geworden van de VOM,’ zegt ze lachend, ‘en heb me voor-
genomen er een keertje naartoe te gaan.’ De formule – een inhoudelijk debat in een informele
setting – spreekt haar aan. ‘Dat klinkt heel aantrekkelijk.’
Mulder heeft wel ideeën over een thema dat de komende jaren niet mag ontbreken. ‘De vraag die
steeds pregnanter wordt, is hoe we in deze tijden van snelle berichtgeving en sociale media als over-
heid zorgvuldig informatie kunnen blijven verstrekken,’ aldus de DG. ‘Accuraat én rekening houdend
met ministeriële verantwoordelijkheid.’ Mulder geeft een voorbeeld: ‘Als er bij het Rijk een incident
plaatsvindt, komt het nieuws daar-
over snel naar buiten. Als overheid
kun je echter niet altijd direct rea-
geren, want je moet eerst de feiten
checken. Doe je dat niet, dan is er
een risico dat de minister de Kamer verkeerd informeert. Daar moet je rekening mee houden, terwijl er
tegelijkertijd vanuit media en publiek een stevige druk is om wel snel te reageren. Dat is tegenwoordig
echt onderdeel van ons vak en daarom belangrijk om aandacht aan te besteden.’
Op de bank zouden bijvoorbeeld wetenschappers kunnen plaatsnemen en communicatiedeskundi-
gen, denkt Mulder. ‘Maar zeker ook collega’s vanuit de rijksdienst, die tegenwoordig bijna dagelijks met
dit soort vraagstukken te maken hebben.’
INFORMATIE VERSTREKKEN
IN HET SOCIALE MEDIATIJDPERK PITCH DOOR
PHILIPPE RAETS
GEMEENTESECRETARIS
ROTTERDAM
PITCH DOOR
LOES MULDER
DIRECTEUR-
GENERAAL ALGEMENE
BESTUURSDIENST
‘HET IS EEN
SOORT
BENEN-OP-
TAFELSESSIE’
‘IK HEB ME VOORGENOMEN EEN
KEERTJE NAAR HET REURING!CAFÉ
TE GAAN’
REURING!CAFÉ
50
INTERACTIE
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
WELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
REURING!CAFÉ
Gemeentesecretaris Philippe Raets van Rotterdam is een oude bekende van het Reuring!Café. Toen
hij op het ministerie van BZK werkte, als plaatsvervangend secretaris-generaal en later nog een
poosje als hoogste ambtenaar van het departement, is hij zowel gastheer als bankgast geweest.
Dat hij het initiatief een warm hart toedraagt, blijkt wel uit het feit dat hij in 2014 wederom optrad als
host, dit keer van een Reuring!Tour. ‘Samen investeren in maatschappelijk rendement,’ luidde op 5
maart 2014 de titel van het drukbezochte café in de foyer van de Rotterdamse schouwburg.
Raets vindt het Reuring!Café een goede manier om een onderwerp te agenderen en onder een grotere
groep ambtenaren onder de aandacht te brengen. ‘Het zijn geen expertsessies waarbij je inhoude-
lijk tot het diepste moet gaan, maar iedereen krijgt er iets van mee,’ aldus Raets. ‘Het is een soort
benen-op-tafelsessie.’
Dat het Reuring!Café zijn vleugels uitslaat en neerstrijkt buiten Den Haag vindt Raets een goede zaak.
Hij hoopt dat dit de komende jaren nog vaak het geval zal zijn en er onderwerpen worden gekozen die
de verschillende bestuurslagen raken. Zowel op de bank als in het publiek zullen dan ambtenaren van
Rijk, gemeenten en provincies aanwezig moeten zijn, evenals experts van buiten de overheid, vindt
Raets. ‘Als we een tijdje op de rit zijn, zouden we op deze manier de drie decentralisaties eens kunnen
bespreken,’ oppert de gemeentesecretaris. ‘We gaan vanaf 1 januari een spannend avontuur aan en
moeten met elkaar in gesprek blijven over hoe de afspraken in de praktijk uitwerken en of het systeem
dat we hebben gekozen werkt.’
Zo zijn er nog veel meer onderwerpen te bedenken, vervolgt Raets, waar interactie tussen de be-
stuurslagen een rol speelt. Jacques Wallage, voormalig minister en burgemeester en tegenwoordig
voorzitter van de Raad voor het openbaar bestuur, zou een interessante gesprekspartner zijn, denkt hij.
‘Jacques kan excellent vertellen wat over en weer nodig is en wat aan de achterkant het beste is om
voor burgers te doen.’
PITCH DOOR
PHILIPPE RAETS
GEMEENTESECRETARIS
ROTTERDAM
PITCH DOOR
LOES MULDER
DIRECTEUR-
GENERAAL ALGEMENE
BESTUURSDIENST
‘HET IS EEN
SOORT
BENEN-OP-
TAFELSESSIE’
51
TUSSEN DE BESTUURSLAGEN
MEER
REURING!CAFÉ
52
In het zevende seizoen van
het Reuring!Café stonden
in juni 2013 ‘publieke
pioniers’ centraal. Daarmee
worden ambtenaren bedoeld
die, aldus de uitnodiging,
‘nieuwsgierig en dapper’ zijn
en die ‘losbreken en aanslui-
ting houden’. Dergelijke pio-
niers zijn hard nodig omdat
de overheid het niet alleen
kan. Burgerinitiatieven
kunnen grote economische
impact hebben en gemeen-
ten ontlasten. Pionierende
ambtenaren kunnen die
potentie benutten, waarbij
ze moeten bese� en wat des
overheids is en wat niet.
PUBLIEKE
2013
IN THE SPOTLIGHTS
In het zevende seizoen van
het Reuring!Café stonden
PUBLIEKE
Host van de bijeenkomst was Simône Huijs, werk-
zaam bij de gemeente Venray, initiator van het
begrip en auteur van een kort tevoren versche-
nen bundel over publieke pioniers. Te gast waren
minister Plasterk van BZK, Maarten Hajer, hoog-
leraar bestuur & beleid aan de Universiteit van
Amsterdam en directeur van het Planbureau voor
de Leefomgeving, Roelof Prins, publieke pionier
en directeur van stichting De Verre Bergen en Elies
Lemkes-Straver, directeur van ZLTO.
Huijs vond het een boeiende bijeenkomst: ‘Ik
mocht de deelnemers kiezen, onder wie Roelof
Prins, die als ondernemer en publieke pionier
een waardevolle toevoeging was. We hadden een
levendig debat. Het aardige van Reuring is dat je
nieuwe mensen ontmoet, het gesprek met elkaar
kunt aangaan en bekijken wat je voor elkaar kunt
betekenen. Bij Reuring heb je toevallige, logische
en onlogische ontmoetingen en raak je onge-
dwongen met elkaar in gesprek. Het hangt vervol-
gens van jezelf af wat je ermee doet; ik heb nog
steeds contact met mensen die ik toen heb leren
kennen.’
Minister Plasterk, die de bundel in ontvangst nam,
bleek publiek pionieren toe te juichen. Eigenlijk be-
gint dat volgens de BZK-minister al met vrijheden
binnen de eigen organisatie, waar minder in ‘regel-
tjes en structuren’ moet worden gedacht. ‘Ik doe
wat voor de publieke zaak en waar ik dat precies
doe is niet zo belangrijk, zou het devies moeten
zijn.’ Ook een tijdelijke switch naar de semipublieke
en private sector moet kunnen. ‘Daar zouden we
veel relaxter mee om moeten gaan,’ zei hij. Ook
Maarten Hajer riep ambtenaren op in beweging te
PIONIERS
REURING!CAFÉ
52
In het zevende seizoen van
het Reuring!Café stonden
in juni 2013 ‘publieke
pioniers’ centraal. Daarmee
worden ambtenaren bedoeld
die, aldus de uitnodiging,
‘nieuwsgierig en dapper’ zijn
en die ‘losbreken en aanslui-
ting houden’. Dergelijke pio-
niers zijn hard nodig omdat
de overheid het niet alleen
kan. Burgerinitiatieven
kunnen grote economische
impact hebben en gemeen-
ten ontlasten. Pionierende
ambtenaren kunnen die
potentie benutten, waarbij
ze moeten bese� en wat des
overheids is en wat niet.
PUBLIEKE
2013
IN THE SPOTLIGHTS
In het zevende seizoen van
het Reuring!Café stonden
PUBLIEKE
Host van de bijeenkomst was Simône Huijs, werk-
zaam bij de gemeente Venray, initiator van het
begrip en auteur van een kort tevoren versche-
nen bundel over publieke pioniers. Te gast waren
minister Plasterk van BZK, Maarten Hajer, hoog-
leraar bestuur & beleid aan de Universiteit van
Amsterdam en directeur van het Planbureau voor
de Leefomgeving, Roelof Prins, publieke pionier
en directeur van stichting De Verre Bergen en Elies
Lemkes-Straver, directeur van ZLTO.
Huijs vond het een boeiende bijeenkomst: ‘Ik
mocht de deelnemers kiezen, onder wie Roelof
Prins, die als ondernemer en publieke pionier
een waardevolle toevoeging was. We hadden een
levendig debat. Het aardige van Reuring is dat je
nieuwe mensen ontmoet, het gesprek met elkaar
kunt aangaan en bekijken wat je voor elkaar kunt
betekenen. Bij Reuring heb je toevallige, logische
en onlogische ontmoetingen en raak je onge-
dwongen met elkaar in gesprek. Het hangt vervol-
gens van jezelf af wat je ermee doet; ik heb nog
steeds contact met mensen die ik toen heb leren
kennen.’
Minister Plasterk, die de bundel in ontvangst nam,
bleek publiek pionieren toe te juichen. Eigenlijk be-
gint dat volgens de BZK-minister al met vrijheden
binnen de eigen organisatie, waar minder in ‘regel-
tjes en structuren’ moet worden gedacht. ‘Ik doe
wat voor de publieke zaak en waar ik dat precies
doe is niet zo belangrijk, zou het devies moeten
zijn.’ Ook een tijdelijke switch naar de semipublieke
en private sector moet kunnen. ‘Daar zouden we
veel relaxter mee om moeten gaan,’ zei hij. Ook
Maarten Hajer riep ambtenaren op in beweging te
PIONIERSen directeur van stichting De Verre Bergen en Elies
Huijs vond het een boeiende bijeenkomst: ‘Ik
mocht de deelnemers kiezen, onder wie Roelof
Prins, die als ondernemer en publieke pionier
een waardevolle toevoeging was. We hadden een
levendig debat. Het aardige van Reuring is dat je
nieuwe mensen ontmoet, het gesprek met elkaar
kunt aangaan en bekijken wat je voor elkaar kunt
betekenen. Bij Reuring heb je toevallige, logische
en onlogische ontmoetingen en raak je onge-
dwongen met elkaar in gesprek. Het hangt vervol-
gens van jezelf af wat je ermee doet; ik heb nog
steeds contact met mensen die ik toen heb leren
kennen.’
Minister Plasterk, die de bundel in ontvangst nam,
bleek publiek pionieren toe te juichen. Eigenlijk be-
gint dat volgens de BZK-minister al met vrijheden
binnen de eigen organisatie, waar minder in ‘regel-
tjes en structuren’ moet worden gedacht. ‘Ik doe
wat voor de publieke zaak en waar ik dat precies
doe is niet zo belangrijk, zou het devies moeten
zijn.’ Ook een tijdelijke switch naar de semipublieke
en private sector moet kunnen. ‘Daar zouden we
veel relaxter mee om moeten gaan,’ zei hij. Ook
Maarten Hajer riep ambtenaren op in beweging te
komen en veel meer vanuit de samenleving te re-
deneren. ‘De regelgeving maakt het ons onmoge-
lijk te doen wat de overheid zegt zo graag te willen.
We moeten veel meer kijken naar welke initiatieven
er al in de maatschappij zijn.’ Roelof Prins bekeek
het als directeur van de stichting De Verre Bergen
van de andere kant en pleitte ervoor juist burgers
de tijd te geven zich te organiseren. Een handicap
voor publiek pionieren binnen de overheidsorga-
nisatie is dat er bij de overheid maar weinig ruimte
is om fouten te maken: ‘Dat is het verschil met het
bedrijfsleven. Wij kunnen meer experimenteren.’
Huijs heeft nog een advies voor volgende bijeen-
komsten: ‘Het zou voor het Reuring!Café heel goed
zijn meer naar buiten te gaan, on tour is een goed on tour is een goed on tour
idee. We weten dat de overheid een andere positie
gaat innemen, maar we vinden het allemaal lastig
om daar vorm aan te geven, ook in provincies en
gemeenten. Als het Reuring!Café vaker Den Haag
uitgaat kan het helpen bouwen aan informele
netwerken en kunnen de deelnemers ervaringen
uitwisselen met ongebruikelijke partners, unusual
suspects. Het zal een mooie kruisbestuiving tussen
de verschillende bestuurslagen opleveren.’
2013
Minister Plasterk neemt uit
handen van Simône Huijs
het eerste exemplaar in
ontvangst
Maarten Hajer, directeur
van het Planbureau voor de
Leefomgeving
Elies Lemkes-Straver,
directeur van ZLTO, de
zuidelijke divisie van de land-
en tuinbouworganisatie
Roelof Prins, directeur van
stichting De Verre Bergen én
publieke pionier
en directeur van stichting De Verre Bergen en Elies
Huijs vond het een boeiende bijeenkomst: ‘Ik
mocht de deelnemers kiezen, onder wie Roelof
Prins, die als ondernemer en publieke pionier
een waardevolle toevoeging was. We hadden een
levendig debat. Het aardige van Reuring is dat je
nieuwe mensen ontmoet, het gesprek met elkaar
kunt aangaan en bekijken wat je voor elkaar kunt
betekenen. Bij Reuring heb je toevallige, logische
en onlogische ontmoetingen en raak je onge-
dwongen met elkaar in gesprek. Het hangt vervol-
gens van jezelf af wat je ermee doet; ik heb nog
steeds contact met mensen die ik toen heb leren
kennen.’
Minister Plasterk, die de bundel in ontvangst nam,
bleek publiek pionieren toe te juichen. Eigenlijk be-
gint dat volgens de BZK-minister al met vrijheden
binnen de eigen organisatie, waar minder in ‘regel-
tjes en structuren’ moet worden gedacht. ‘Ik doe
wat voor de publieke zaak en waar ik dat precies
doe is niet zo belangrijk, zou het devies moeten
zijn.’ Ook een tijdelijke switch naar de semipublieke
en private sector moet kunnen. ‘Daar zouden we
veel relaxter mee om moeten gaan,’ zei hij. Ook
Maarten Hajer riep ambtenaren op in beweging te
komen en veel meer vanuit de samenleving te re-
deneren. ‘De regelgeving maakt het ons onmoge-
lijk te doen wat de overheid zegt zo graag te willen.
We moeten veel meer kijken naar welke initiatieven
er al in de maatschappij zijn.’ Roelof Prins bekeek
het als directeur van de stichting De Verre Bergen
van de andere kant en pleitte ervoor juist burgers
de tijd te geven zich te organiseren. Een handicap
voor publiek pionieren binnen de overheidsorga-
nisatie is dat er bij de overheid maar weinig ruimte
is om fouten te maken: ‘Dat is het verschil met het
bedrijfsleven. Wij kunnen meer experimenteren.’
Huijs heeft nog een advies voor volgende bijeen-
komsten: ‘Het zou voor het Reuring!Café heel goed
zijn meer naar buiten te gaan, on tour is een goed on tour is een goed on tour
idee. We weten dat de overheid een andere positie
gaat innemen, maar we vinden het allemaal lastig
om daar vorm aan te geven, ook in provincies en
gemeenten. Als het Reuring!Café vaker Den Haag
uitgaat kan het helpen bouwen aan informele
netwerken en kunnen de deelnemers ervaringen
uitwisselen met ongebruikelijke partners, unusual
suspects. Het zal een mooie kruisbestuiving tussen
de verschillende bestuurslagen opleveren.’
2013
Minister Plasterk neemt uit
handen van Simône Huijs
het eerste exemplaar in
ontvangst
Maarten Hajer, directeur
van het Planbureau voor de
Leefomgeving
Elies Lemkes-Straver,
directeur van ZLTO, de
zuidelijke divisie van de land-
en tuinbouworganisatie
Roelof Prins, directeur van
stichting De Verre Bergen én
publieke pionier
REURING!CAFÉ
54
Op 27 februari 2013 was Reuring!Café ‘on tour’ in Zwolle. Het
thema was Instroom, doorstroom, wisselstroom, uitstroom, wat
sloeg op het menselijk kapitaal bij de (lokale) overheid en op
manieren om dat binnen te halen en te houden. Te gast waren
Jacques Wallage (voorzitter van de Raad voor het openbaar
bestuur), Marcel Meijs en Ina Sjerps (de gemeente secretarissen
van Enschede en Apeldoorn), Katherine Diaz ( Jonge Ambtenaar
van het Jaar) en Harry Timmermans ( provinciesecretaris van
Overijssel).
Initiatiefnemer en host van de avond was de Zwolse gemeente-
secretaris Oenze Dijkstra, tegenwoordig secretaris en directeur van
het waterschap Vechtstromen. ‘Ik kende Reuring!Café sinds 2011 of
2012 en heb toen aangeboden het een keer in Zwolle te organiseren,’
herinnert hij zich. ‘Ik vond het goede bijeenkomsten en ik speelde zelf
in een bandje, dat was een leuke combinatie. De bijeenkomst werd
goed bezocht door zo’n zestig tot tachtig mensen – uiteraard veel
ambtenaren van de gemeente Zwolle, maar er waren ook deelnemers
uit Kampen en andere plaatsen. Onze gemeenteband trad op, het was
een geanimeerde bijeenkomst.’
Het ging in Zwolle over ‘menselijk kapitaal’, met als ondertitel
Instroom, doorstroom, wisselstroom, uitstroom. Mooie titel, relevant
onderwerp, vindt Dijkstra, maar zijn zorgen zijn er niet door weg-
genomen: de gemiddelde leeftijd van de ambtenaar wordt steeds ho-
ger, terwijl er als gevolg van alle bezuinigingen nauwelijks instroom
van jongeren is. ‘Het personeelsbestand moet toch een afspiegeling
van de maatschappij zijn,’ vindt Dijkstra.
VAKMANSCHAPMENSELIJK KAPITAAL EN
VERDER IN 2013
Op 5 november 2013, weer op de gebruikelijke locatie in Den Haag,
was het thema Zoektocht naar het vakmanschap van de overheids-
manager. Te gast waren Bas Eenhoorn, de toenmalige burgemeester
van Alphen aan den Rijn, Remko van Ooijen, programmadirecteur
VWS, en de drie genomineerden voor de titel ‘Overheidsmanager van
het Jaar’, Erik Gerritsen (Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam),
Maarten Schurink (gemeentesecretaris Utrecht) en Leon van Halder
(secretaris-generaal van VWS). Eén dag voor de Reuring-avond won
Van Halder de titel.
De toen kersverse winnaar vertelt: ‘We hebben het gehad over de
criteria waarom je overheidsmanager van het jaar wordt. Dat ging
om zaken als inspiratie brengen op de inhoud, het verbinden van
de verschillende opvattingen, het organiseren van een netwerk en
bereid zijn van buiten naar binnen te denken, en dienstbaar zijn aan
je politieke opdrachtgevers. Over die criteria was niet zoveel discus-
sie, het ging vooral om de vertaling naar de praktijk: waar leidt het
toe? Ik kon als voorbeeld de akkoorden in de zorgsector noemen die
minister Schippers in de maanden daarvoor had gesloten, begrippen
als netwerken en verbinden tussen verschillende partijen speelden
daarbij een belangrijke rol. Dat geldt trouwens ook voor het groteste-
denbeleid waar ik eerder bij betrokken was toen ik nog bij BZK werkte.’
De bankgasten van
5 november 2014 (v.l.n.r.):
Bas Eenhoorn,
Pieter Cobelens en Remko
van Ooijen
Mark Frequin met de winnaar van de titel Overheidsmanager
van het Jaar 2013, Leon van Halder
herinnert hij zich. ‘Ik vond het goede bijeenkomsten en ik speelde zelf
in een bandje, dat was een leuke combinatie. De bijeenkomst werd
goed bezocht door zo’n zestig tot tachtig mensen – uiteraard veel
ambtenaren van de gemeente Zwolle, maar er waren ook deelnemers
uit Kampen en andere plaatsen. Onze gemeenteband trad op, het was
Het ging in Zwolle over ‘menselijk kapitaal’, met als ondertitel
Instroom, doorstroom, wisselstroom, uitstroom. Mooie titel, relevant
onderwerp, vindt Dijkstra, maar zijn zorgen zijn er niet door weg-
genomen: de gemiddelde leeftijd van de ambtenaar wordt steeds ho-
ger, terwijl er als gevolg van alle bezuinigingen nauwelijks instroom
van jongeren is. ‘Het personeelsbestand moet toch een afspiegeling
VAKMANSCHAP
2013 REURING!CAFÉ
55
Op 5 november 2013, weer op de gebruikelijke locatie in Den Haag,
was het thema Zoektocht naar het vakmanschap van de overheids-
manager. Te gast waren Bas Eenhoorn, de toenmalige burgemeester
van Alphen aan den Rijn, Remko van Ooijen, programmadirecteur
VWS, en de drie genomineerden voor de titel ‘Overheidsmanager van
het Jaar’, Erik Gerritsen (Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam),
Maarten Schurink (gemeentesecretaris Utrecht) en Leon van Halder
(secretaris-generaal van VWS). Eén dag voor de Reuring-avond won
Van Halder de titel.
De toen kersverse winnaar vertelt: ‘We hebben het gehad over de
criteria waarom je overheidsmanager van het jaar wordt. Dat ging
om zaken als inspiratie brengen op de inhoud, het verbinden van
de verschillende opvattingen, het organiseren van een netwerk en
bereid zijn van buiten naar binnen te denken, en dienstbaar zijn aan
je politieke opdrachtgevers. Over die criteria was niet zoveel discus-
sie, het ging vooral om de vertaling naar de praktijk: waar leidt het
toe? Ik kon als voorbeeld de akkoorden in de zorgsector noemen die
minister Schippers in de maanden daarvoor had gesloten, begrippen
als netwerken en verbinden tussen verschillende partijen speelden
daarbij een belangrijke rol. Dat geldt trouwens ook voor het groteste-
denbeleid waar ik eerder bij betrokken was toen ik nog bij BZK werkte.’
Frank Veugen, onderzoeker bij de Inspectie SZW, is
sinds 2007 een soort ‘stamgast’ van het Reuring!Café
en ziet het allemaal gebeuren. ‘Toen ik tot 2009 bij de
Arbeidsinspectie in Roermond werkte, kwam ik twee
tot drie keer per jaar, meestal als ik het kon combine-
ren met een andere afspraak in Den Haag. Ik kom vaker
sinds ik bij SZW in Den Haag werk.’
Redenen om naar het Reuring!Café te komen zijn voor
hem de sfeer, de goed gekozen onderwerpen en het con-
tact met andere bezoekers. Hij roemt de manier waarop
Mark Frequin de sessies leidt. Toen de bijeenkomsten nog
in het Nutshuis werden gehouden was de zomerbarbecue
aan het eind van het seizoen een extra aanleiding om te
komen. ‘Omdat ik slechthorend ben, volg ik de bijeenkom-
sten met notities van de “buurman”. En als ik niet iemand
heb die notulen kan maken, volg ik de bijeenkomst met
Twitter op het scherm van het Reuring!Café.’
Valt er rond Reuring!Café nog wat te wensen? Veugen ziet
graag meer teksten dan alleen tweets op het scherm langs-
komen, dat helpt hem als slechthorende om het geheel
nog beter te volgen. En als thema zou hij graag een keer
het onderwerp sportsubsidiëring – en dan vooral de kwes-
tie waarom sommige gehandicaptensporten wél en andere
niet worden gesubsidieerd – behandeld willen zien.
Mark Frequin met de winnaar van de titel Overheidsmanager
van het Jaar 2013, Leon van Halder
STAMGAST
FRANK VEUGEN ROEMT DE
SFEER VAN REURING
REURING!CAFÉ
56
Het laatste Reuring!Café van 2014 stond in het teken van de vraag of het hoger onderwijs
nog wel van deze tijd is. We vroegen een aantal bezoekers naar hun Reuring-ervaring.
‘REURING SCHERPTHET DENKEN'
2014
IN THE SPOTLIGHTS
‘REURING SCHERPTHET DENKEN
Gastheer van de bijeenkomst is Hans
van der Vlist, SG van het ministerie
van OCW. De bankgasten (v.l.n.r.):
Huib de Jong (lid college van
bestuur Universiteit van Amsterdam),
Timo Kos (directeur Onderwijs- en
Studentenzaken TU Delft), Geri
Bonhof (voorzitter college van bestuur
Hogeschool Utrecht) en Tex Gunning
(ceo TNT Express).
In 2004 richtten ambtenaren van het ministerie van Algemene Zaken de band Wizards of AZ
op. Bedoeld als eenmalig initiatief voor een AZ-feest in Madurodam. Tien jaar later bestaat de
band nog steeds, zij het in iets andere samenstelling. In december zullen de bandleden het
afscheid van RVD-baas Henk Brons opluisteren, maar vandaag spelen ze – zoals altijd – het
dak van de Glazen Zaal. V.l.n.r. Erik den Hoedt (RVD), Jan van Blankenvoort (gepensioneerd,
voormalig SZW), Marcel van Rheeden (gepensioneerd, voormalig Defensie), bandleider Gerry
Bron (RVD), Vincent Semil op de drums (Strukton, locatie Binnenhof), Vincent van Steen
(gepensioneerd, voormalig BZK) en Jan Meijer (VWS). De Wizards eindigen vanavond met de
favoriet van Van Steen: Disco Inferno van The Trammps. ‘Normaal gesproken gaan de voetjes
nu wel van de vloer, maar vandaag niet,’ aldus Van Steen, een tikkeltje teleurgesteld.
Het laatste Reuring!Café van 2014 stond in het teken van de vraag of het hoger onderwijs
nog wel van deze tijd is. We vroegen een aantal bezoekers naar hun Reuring-ervaring.
‘REURING SCHERPTHET DENKEN'
Gastheer van de bijeenkomst is Hans In 2004 richtten ambtenaren van het ministerie van Algemene Zaken de band Wizards of AZ
op. Bedoeld als eenmalig initiatief voor een AZ-feest in Madurodam. Tien jaar later bestaat de
band nog steeds, zij het in iets andere samenstelling. In december zullen de bandleden het
afscheid van RVD-baas Henk Brons opluisteren, maar vandaag spelen ze – zoals altijd – het
dak van de Glazen Zaal. V.l.n.r. Erik den Hoedt (RVD), Jan van Blankenvoort (gepensioneerd,
voormalig SZW), Marcel van Rheeden (gepensioneerd, voormalig Defensie), bandleider Gerry
REURING!CAFÉ
57
2014
Gastheer Hans
van der Vlist.
De afgelopen twee jaar
is André Hendriksen, al bijna
29 jaar werkzaam bij de Belas-
tingdienst, veelvuldig aanwe-
zig geweest bij Reuring. ‘Het
is leuk om hier ambtenaren
van andere departementen
te tre en en te netwerken,’
vertelt hij vlak voordat het
debat van start gaat. Een col-
lega heeft er een nieuwe baan
aan overgehouden, vervolgt
Hendriksen. ‘Dus het kan ook
iets concreets opleveren.’
Hij vindt dat er altijd ‘lekker
scherp’ wordt gedebatteerd.
‘De overheid kijkt kritisch naar
zichzelf, dat is wel bijzon-
der in zo’n semipublieke
setting.’ Hendriksen heeft
Inge Boelens van Corus HR
Consultancy meegenomen als
introducee.
Voormalig ambtenaar bij de
gemeente Den Haag Ron
Woestenburg vindt de combinatie
van een informeel samenzijn
en inhoudelijke statements de
kracht van het Reuring!Café. Hij is
vandaag met Roline Veldkamp, die
bij de directie Communicatie op
het ministerie van Economische
Zaken werkt.
Alexander Blanc en Nicole Gregoire
werken bij Surfnet, de ICT-samenwerkings-
organisatie van het hoger onderwijs en onder-
zoek. Ze zijn Reuring-newbies en benieuwd
wat er vanavond komen gaat. Blanc vindt de
formule interessant. ‘Het is weer eens wat
anders, zo’n debat dat door ambtenaren wordt
georganiseerd,’ zegt hij. ‘Het is een bijeenkomst
met een leuke kwinkslag en niet zo’n seminar
met allemaal o� ciële praatjes dat de hele dag
duurt.’
Anne-Karien van den Heuvel (vanuit het ministerie van Veiligheid
en Justitie gedetacheerd bij Intermin) en Wim Stegehuis (ministerie
van Economische Zaken) hebben elkaar zojuist ontmoet. Van den
Heuvel, voor de tweede keer bij Reuring, is benieuwd naar de verhalen
van de gasten op de bank. Voor Stegehuis is het de eerste keer dat
hij bij Reuring is. ‘Ik werk bij EZ op de directie Agrokennis, dus het
onderwerp raakt direct mijn takenpakket,’ zegt hij voorafgaand aan het
debat. ‘Volgend jaar gaan we een nieuwe strategie voor het groen-
onderwijs opstellen, dus deze discussie is een schot in de roos.’ Na
afl oop is hij tevreden. ‘Mooi om zoveel verschillende visies over de
toekomst van het hoger onderwijs naast elkaar te zien. Het scherpt het
denken.’ Wat is het eerste dat hij de volgende ochtend zijn collega’s zal
vertellen? ‘Dat ze ook een keer naar Reuring moeten!’
REURING!CAFÉ
58
In mei 2014 was het onderwerp ‘moderne diplomatie’, waarbij
het onder meer over het gebruik van sociale media ging. Host
was secretaris-generaal Renée Jones-Bos van het ministerie
van Buitenlandse Zaken. ‘Het was een mooie bijeenkomst,
waar ik met veel plezier aan terugdenk. De opkomst was goed
en er was veel interactie. Zonder meer geslaagd en leuk om
aan mee te werken,’ herinnert ze zich. Te gast waren directeur
Ko Colijn van instituut Clingendael, diplomate Reina Buijs (op
dat moment tijdelijk zaakgelastigde in Nicaragua), voorzitter
Bernard Wientjes van VNO-NCW en publicist en voormalig
diplomaat Petra Stienen.
Jones-Bos vond het een mooie gelegenheid om met collega’s van
andere departementen te delen hoe BZ zich aan het aanpassen is
‘om in de complexe, snel veranderende wereld van vandaag de
Nederlandse belangen goed te kunnen blijven behartigen. Dat we
daarin veel meer de samenwerking zoeken met andere partijen,
binnen en buiten de overheid. Maar dat zo’n proces soms ook inge-
wikkeld en taai is. Omdat veranderen nu eenmaal niet vanzelf gaat,
en omdat de goede dingen die onze posten in het buitenland doen
lang niet altijd zichtbaar zijn in eigen land. Het was interessant om
te horen hoe anderen tegen BZ aankeken, dat beeld eventueel te
kunnen bijstellen, met elkaar in gesprek te zijn. Er waren kritische
opmerkingen, dat is alleen maar goed. Tegelijkertijd merkte ik ook
veel waardering voor ons werk en voor onze ambitieuze moderni-
seringsagenda. Dat inspireert om verder te gaan’.
Een gecompliceerd onderwerp kortom, dat door het Reuring!Café
toepasselijk werd ‘aangevlogen’ met het gebruik van een twitterwall.
Dat leverde diverse tweets op vanuit posten in het buitenland. ‘Soci-
ale media is geen hype, en niemand is te oud. Het is een extra com-
municatiekanaal, optimaal gebruiken,’ twitterde Yvette van Eechoud,
ambassadeur in Qatar. Laetitia van den Assum, ambassadeur in het
Verenigd Koninkrijk, bleek het in een tweet eens met een opmerking
van werkgeversvoorman Wientjes, die het ‘fundamenteel fout’ had
genoemd om ambassades te sluiten omdat ergens ontwikkelingssa-
menwerking afl oopt, zoals in Nicaragua. ‘Eens, maar ja, bezuinigin-
gen stellen ons voor lastige keuzes.’
Jones-Bos daarover: ‘We hadden een twitterwall ingezet waar een
aantal ambassadeurs live op konden meepraten. Dat had wellicht
nog meer in de discussie betrokken kunnen worden. Juist omdat wij
zo verspreid over de wereld onze mensen hebben zitten. Maar over-
all vind ik dat het concept van het Reuring!Cafe heel goed werkt.
Interactief, snel, met humor, met een gevarieerd panel en genoeg
ruimte voor vragen en observaties uit de zaal.’ Jones-Bos maakte
van de gelegenheid gebruik om de diplomatieke staf aan te spreken:
‘Ambassadeurs, laat zien wat je doet, zodat ook belastingbetalers en
politiek de relevantie zien.’ Dat daar zekere risico’s aan zitten is inge-
calculeerd. ‘Je kunt niet iedere tweet voorleggen.’
De bijeenkomst leverde meer gedenkwaardige tweets en uitspraken
op, onder meer van Petra Stienen: ‘Kopje ko� e is het meest onder-
schatte diplomatieke instrument’. En van generaal Hans Damen: ‘Is
het klasje de onbenoemde zesde K naast ko� e, kennis, kennissen,
koppelen en knokken?’
MEDIAMODERNE DIPLOMATIE
EN SOCIALE
VERDER IN 2014
TWEET VAN HANS DAMEN: ‘IS HET KLASJE DE
ONBENOEMDE ZESDE K NAAST KOFFIE, KENNIS,
KENNISSEN, KOPPELEN EN KNOKKEN?’
Achterste rij v.l.n.r. Sylvia van Oevelen, Rik
van Hooidonk, Samra Djuheric, Hugo Kiers,
Maarten van Zaane, en Damon Verhagen.
Voorste rij v.l.n.r. Jolein Klaver, Remy Reeders
en Koen Haer
PM MAAKTE EEN
VAN DEZE BIJEENKOMST
DE REURINGCREW IN 2014
ZIE BIT.LY/STORIFYBZ
STORIFY
GEMEENTENWELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
Jantine Kriens, voorzitter van de directieraad van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
(VNG) is een keer of drie te gast geweest bij het Reuring!Café. ‘Wat ik er leuk aan vind, is dat vaak de
confrontatie wordt gezocht in een ontspannen sfeer. Zo kunnen zaken scherp worden besproken
zonder splijtend te zijn.’
Hoewel het Reuring!Café vaak onderwerpen belicht die de publieke sector in de volle breedte raken,
denkt Kriens dat het format zich goed leent om eens stil te staan bij ontwikkelingen die bij de lokale
overheid spelen. Ze hoopt dat Reuring komend jaar input kan leveren voor de visie Gemeenten op
weg naar 2020, een traject van de VNG. ‘Onze samenleving verandert
en dat heeft nogal wat consequenties voor gemeenten,’ zegt ze. ‘Meer
samenwerken en minder zelf doen. Er zal een verschuiving moeten
gaan plaatsvinden van piramide – zeg maar hiërarchie – naar horizon-
tale samenwerking.’ Daarbij zullen gemeenten ook op zoek gaan naar nieuwe manieren om maat-
schappelijk verantwoording af te leggen, vervolgt ze. Een aanverwante kwestie waar de VNG samen
met betrokkenen over nadenkt, en wat volgens Kriens heel goed past in de setting van Reuring, is de
vraag hoe de lokale democratie versterkt kan worden.
Het Reuring!Café On Tour, waarmee de Vereniging voor OverheidsManagement een aantal keren
heeft geëxperimenteerd in onder meer Utrecht, Zwolle en Den Bosch, zou hiervoor een goed concept
kunnen zijn, denkt Kriens. ‘Daarmee breng je het debat over gemeenten in 2020 het land in, daar waar
het gevoerd moet worden.’
OP WEG NAAR 2020
PITCH DOOR
JANTINE KRIENS
VOORZITTER
DIRECTIERAAD VNG
‘ZAKEN SCHERP BESPREKEN ZONDER
SPLIJTEND TE ZIJN’
REURING!CAFÉ
60
BOTSINGENWELK ONDERWERP MAG DE KOMENDE TIEN JAAR NIET ONTBREKEN?
PAUL ’T HART | STEF BLOK | SASKIA STUIVELING | LOES MULDER
| PHILIPPE RAETS | JANTINE KRIENS | JORRIT DE JONG
REURING!CAFÉ
‘Een van de grootste thema’s voor de komende tien jaar wordt het managen van waardenbotsin-
gen,’ aldus Jorrit de Jong, verbonden aan Harvard Kennedy School in Boston.
‘Politiek en openbaar bestuur hebben altijd te maken met – en komen voort uit – ideeënstrijd en be-
langenstrijd. Maar de botsing tussen fundamentele waarden, en de noodzaak om tot nieuwe afwegin-
gen te komen, is zeldzamer. Politici en ambtenaren opereren doorgaans lange tijd binnen een zekere
bandbreedte; er is een evenwicht dat voortkomt uit een breed gedragen waardenafweging. Wetten
en regelgeving zijn gestolde afwegingen tussen bepaalde waarden, zoals e� ciëntie versus zorgvul-
digheid, privacy versus e� ectiviteit, en openheid versus veiligheid. Die afwegingen staan soms onder
druk, maar zelden ter discussie. Ik heb het gevoel dat de komende tien jaar veel botsende waarden
fundamenteel opnieuw afgewogen zullen moeten worden. Dat is een taak van de politiek, maar amb-
tenaren zullen daar een zeer belangrijke rol bij spelen.’ Daarbij gaat het bijvoorbeeld om discussies
over privacy, informatieveiligheid, en de gewenste e� ectiviteit van dienstverlening en handhaving, het
recht van meningsuiting en het recht op non-discriminatie en het gelijkheidsbeginsel en het verschil
dat ontstaat door decentralisatie van publieke taken.
Reuring is altijd een plek geweest waar verkend werd waar de rol en verantwoordelijkheid van ambte-
naren begint en ophoudt, vervolgt De Jong. Dat maakt Reuring volgens hem bij uitstek de plek waar
het debat over deze zaken op het scherp van de snede gevoerd moet worden. ‘In het verleden kon met
creatief ambtelijk vakmanschap nog regelmatig
een creatieve oplossing gevonden worden,’ zegt
De Jong. ‘Ik denk dat in de komende tien jaar on-
der druk van maatschappelijke, technologische
en veiligheidstechnische ontwikkelingen ingrij-
pende verschuivingen in waardenafwegingen aan de orde zullen zijn. De taak van ambtenaren is om
de samenleving in het algemeen, en politici in het bijzonder, te helpen deze afwegingen geïnformeerd,
en de Grondwet indachtig, te maken. Dat vraagt meer dan ooit een sterk bewustzijn van wat er speelt
en wat er op het spel staat. En dat is waar Reuring een bijdrage aan kan leveren.’
PITCH DOOR
JORRIT DE JONG
HARVARD KENNEDY
SCHOOL
‘DE TAAK VAN AMBTENAREN IS OM DE SAMENLEVING
IN HET ALGEMEEN, EN POLITICI IN HET BIJZONDER,
TE HELPEN DEZE AFWEGINGEN TE MAKEN’
61
VAN WAARDEN
REURING!CAFÉ
62
STAATSGEHEIMEN’HOOFD AIVD ROB BERTHOLEE HOST
BIJEENKOMST OVER VEILIGHEID
'WE STROOIEN NIET MET
2015
IN THE SPOTLIGHTS
HOOFD AIVD ROB BERTHOLEE HOST HOOFD AIVD ROB BERTHOLEE HOST
BIJEENKOMST OVER VEILIGHEID
WE STROOIEN NIET MET
Voor het tiende jaar van
het Reuring!Café staan
een aantal interessante
onderwerpen op de agenda.
In januari trapten Rob
Bertholee (AIVD) en Dick
Schoof (Nationale Coördi-
nator Terrorismebestrijding
en Veiligheid) af met een
bijeenkomst over veilig-
heid. Aan de vooravond van
het jubileumjaar spraken
we Bertholee en direct na
afl oop van de bijeenkomst
schoten we hem nog even
aan. ‘Over dit thema is vaak
veel tumult.’
Bent u al eens te gast geweest in het Reuring!Café?
‘Ik ben nog nooit gastheer geweest, maar heb wel al eens opgetreden in het
Reuring!Café. Het ging toen over digitale veiligheid [november 2012, red.]. Dat
vond ik erg leuk om te doen. Het publiek was gevarieerd én geïnteresseerd en
de bijeenkomst was goed georganiseerd.’
Was dat een reden zelf eens een onderwerp te agenderen?
‘Jazeker. De AIVD en de NCTV grijpen elke gelegenheid aan om zaken aan
Voor het tiende jaar van
het Reuring!Café staan
een aantal interessante
onderwerpen op de agenda.
In januari trapten Rob
Bertholee (AIVD) en Dick
Schoof (Nationale Coördi-
nator Terrorismebestrijding
en Veiligheid) af met een
bijeenkomst over veilig-
heid. Aan de vooravond van
het jubileumjaar spraken
we Bertholee en direct na
afl oop van de bijeenkomst
schoten we hem nog even
aan. ‘Over dit thema is vaak
veel tumult.’
mensen te verduidelijken. Er bestaan veel misverstanden over wat we doen,
ook onder ambtenaren. Dus dit is een perfecte gelegenheid om iets over ons-
zelf te vertellen.’
Na uw eerste honderd dagen in dienst van de AIVD zei u in een interview
met NRC Handelsblad dat het uw doel is de AIVD transparanter te laten
zijn. Daar past deze bijeenkomst goed in.
‘Dat klopt. Er bestaan nogal wat wilde ideeën over wat we doen. We zijn een
van de best gecontroleerde overheidsinstanties en waar we open en transpa-
rant kunnen zijn, doen we dat. De AIVD is wel geheim, maar niet geheimzinnig.
Daar past het Reuring!Café heel goed in.’
De (werk)titel van uw bijeenkomst is ‘Graag wat minder reuring (op het
gebied van veiligheid)’. Legt u eens uit.
‘Normaal gesproken wil de Vereniging voor OverheidsManagement reuring cre-
eren. Het oogmerk is, terecht, om ambtenaren aan het denken te zetten. Maar
over het thema veiligheid is vaak veel tumult, dat kan best een tandje minder.’
Maar is een openbare bijeenkomst als het Reuring!Café wel het juiste
podium om over de toch vaak geheime zaken te praten waar de AIVD en
de NCTV mee te maken hebben?
‘Dat is juist een goede plek, om de redenen die ik net al noemde. Bovendien is
het goed als ambtenaren weten wat er bij andere overheidsorganisaties speelt.
Ik geef zelf diverse lezingen en presentaties op universiteiten en ook mijn
collega’s trekken met enige regelmaat het land in om te vertellen over zaken
als terrorisme en spionage. We strooien daarbij niet met staatsgeheimen, dat
moge duidelijk zijn. Als ik een vraag krijg die ik om die reden niet kan of mag
beantwoorden, dan zeg ik dat gewoon. Ik verschuil me daar overigens niet
achter, want moeilijke vragen zal ik niet uit de weg gaan.’
Wat verwacht u van de bijeenkomst?
‘Als ik afga op mijn ervaringen in andere fora, verwacht ik absoluut discussie.
Je merkt dat veiligheid op alle fronten leeft. Ieder van ons gebruikt het internet
en kan te maken krijgen met cybercriminaliteit en -spionage, daarover kun je
al een uur vullen. Dan kunnen we het nog hebben over een actueel thema als
jihadgang en de veranderde geopolitieke verhoudingen. We hebben voldoen-
de stof om wel drie Reuring!Cafés te vullen.’
‘KEEP CALM AND
CARRY ON’De belangrijkste boodschap van initiators
Schoof en Bertholee tijdens het Reuring!-
Café over veiligheid dat 19 januari 2015
plaatsvond, is dat de overheid rustig moet
blijven als zich aanslagen voordoen zoals
een paar weken eerder in Parijs.
‘De maatschappij heeft de neiging hypes te
creëren,’ aldus Bertholee aan het begin van
het debat. ‘Maar ongeacht welke hype, de
AIVD blijft stug doorgaan met het verzame-
len van inlichtingen.’ Oftewel: ‘keep calm and
carry on’, benadrukken Schoof en Bertholee
ten overstaan van een werkelijk overvolle
Glazen Zaal. Op de bank zaten Beatrice de
Graaf (hoogleraar geschiedenis van inter-
nationale betrekkingen aan de Universiteit
Utrecht), Tjibbe Joustra (voorzitter Onder-
zoeksraad voor Veiligheid) en Vincent Böhre
(Privacy First). Bob de Graa� (hoogleraar in-
lichtingen- en veiligheidsstudies aan de Uni-
versiteit Utrecht) droeg een column voor. De
gebeurtenissen in Parijs van een paar weken
eerder gaven deze bijeenkomst behoorlijk
wat actualiteitswaarde, erkent Bertholee na
afl oop van het debat. Hij is tevreden over
het verloop ervan. ‘Het is goed dat er in zo’n
setting gediscussieerd wordt over zaken als
veiligheid en privacy.’
REURING!CAFÉ
64
VERDER IN 2015
Minister STEF BLOK voor
Wonen en Rijksdienst wijst
op de snel veranderende
samenleving wat tot gevolg
heeft dat de overheid daarin
mee moet gaan. Hij zou
mensen willen uitnodigen die
werkzaam zijn in organisaties
die snel veranderen, zoals
Philips en Google.
Voor president SASKIA
STUIVELING van de Alge-
mene Rekenkamer torent één
onderwerp er bovenuit: open
data. Het digitaal toegan-
kelijk maken van data biedt
enorme kansen voor burgers,
bedrijven maar ook voor de
overheid, meent Stuiveling.
‘Burgers kunnen meer betrok-
ken raken bij wat de overheid
doet en deze kritisch volgen
als armchair auditors, zoals
we dat noemen. Daarmee zou
je bijvoorbeeld de decentrali-
saties bijna real time kunnen
volgen.’
WIE HOSTEN
HET REURING!CAFÉ
IN 2015 NOG MEER?
Voor zover nu al bekend
treden de volgende
organisaties/personen op
als gastheer:
LEON VAN HALDER
(ministerie van VWS)
ARJAN VAN GILS
(gemeente Amsterdam)
TON ANNINK
(ministerie van SZW)
ERIK AKERBOOM
(ministerie van Defensie)
MINISTERIE VAN BZK
IKPOB
Welk onderwerp wil Van Halder
centraal stellen? Van Halder: ‘We
moeten daar nog over praten,
maar als het aan mij ligt: hoe gaan
we in Den Haag om met de grote
decentralisaties? Wat is de nieuwe
rol van de departementen, wat
betekenen de veranderingen voor
de relatie met de gemeenten? Het
gaat op dit moment vooral om de
gevolgen die de decentralisaties
hebben voor de taken en de posi-
tie van gemeenten. Dat is terecht,
maar als het eenmaal zover is,
betekent het dat wij ons als depar-
tement ook deels opnieuw zullen
moeten uitvinden. Dat vind ik een
interessant onderwerp voor een
discussie.’
OP NAAR DE VOLGENDE
TIEN JAARTer ere van het tienjarig bestaan van het Reuring!Café
hebben we zeven prominenten gevraagd welk onderwerp
het komende decennium niet mag ontbreken. Verspreid
door deze uitgave komen zij aan het woord.
REURING!CAFÉ
65
2015
PAUL ’T HART wijst
op het tanende gezag van
politici waardoor het politieke
landschap steeds meer ver-
snipperd raakt. Ambtenaren
krijgen dan met een ethisch
dilemma te maken, aldus de
wetenschapper. ‘Hoever gaan
ze mee in iets wat altijd het
politieke handwerk was, waar
ambtenaren geacht werden
zich niet mee te bemoeien?
Voor je het weet zijn ze niet
alleen bezig om politieke
randvoorwaarden te schep-
pen voor beleid, maar moeten
ze zittende bestuurders in het
zadel weten te houden.’
JANTINE KRIENS,
voorzitter van de directie-
raad van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten,
hoopt dat Reuring komend
jaar input kan leveren voor
de visie Gemeenten op weg
naar 2020, een traject van
de VNG. ‘Onze samenleving
verandert en dat heeft nogal
wat consequenties voor ge-
meenten,’ aldus Kriens. ‘Meer
samenwerken en minder zelf
doen. Er zal een verschuiving
moeten gaan plaatsvinden
van piramide – zeg maar
hiërarchie – naar horizontale
samenwerking.’
UITNODIGING
De Vereniging voor OverheidsManagement
(VOM) nodigt iedereen uit ook de komende
tien jaar mee te discussiëren in het
Reuring!Café. Houd de agenda in de gaten
via www.vom-online.nl.
OP NAAR DE VOLGENDE De Rotterdamse gemeentese-
cretaris PHILIPPE RAETS
hoopt dat er de komende tien
jaar onderwerpen worden
gekozen die de verschillende
bestuurslagen raken. Zowel
op de bank als in het publiek
zullen dan ambtenaren van
Rijk, gemeenten en provin-
cies aanwezig moeten zijn,
evenals experts van buiten
de overheid, vindt Raets. ‘Als
we een tijdje op de rit zijn,
zouden we op deze manier
de drie decentralisaties eens
kunnen bespreken.’
De vraag die LOES
MULDER, DG bij de Alge-
mene Bestuursdienst, graag
aan de orde zou willen stellen
tijdens een Reuring!Café is
hoe de overheid zorgvuldig
informatie kan blijven ver-
strekken in tijden van snelle
berichtgeving en sociale
media. ‘Als er bij het Rijk een
incident plaatsvindt, komt
het nieuws daarover snel naar
buiten,’ zegt Mulder. ‘Als over-
heid kun je echter niet altijd
direct reageren, want je moet
eerst de feiten checken. Doe
je dat niet, dan is er een risico
dat de minister de Kamer
verkeerd informeert. Daar
moet je rekening mee hou-
den, terwijl er tegelijkertijd
vanuit media en publiek een
stevige druk is om wel snel te
reageren. Dat is tegenwoordig
echt onderdeel van ons vak
en daarom belangrijk om
aandacht aan te besteden.’
Volgens JORRIT DE
JONG, verbonden aan
Harvard Kennedy School in
Boston, wordt het managen
van waardenbotsingen een
van de grootste thema’s voor
de komende tien jaar. ‘Dat
is een taak van de politiek,
maar ambtenaren zullen daar
een zeer belangrijke rol bij
spelen.’ Reuring is volgens De
Jong altijd een plek geweest
waar verkend werd waar de
rol en verantwoordelijkheid
van ambtenaren begint en
ophoudt. Dat maakt Reuring
volgens hem bij uitstek de
plek waar het debat over deze
zaken op het scherp van de
snede gevoerd moet worden.
PAUL ’T HART 27
STEF BLOK 40
SASKIA STUIVELING 41
LOES MULDER 50
PHILIPPE RAETS 51
JANTINE KRIENS 60
JORRIT DE JONG 61
EVALUATIE
ALS BURGER VOEL IK MIJ BESLIST BETROKKEN
BIJ WAT ZICH AFSPEELT IN DE MAATSCHAPPIJ
DUS WOON IK OP ZIJN TIJD DISCUSSIES BIJ
WAAR MEN MIJ MET EXPERTS NAAR WEET TE LOKKEN
TOCH IS ZO’N AVOND VEEL TE SAAI VOOR MIJ
IK BEN NOG NOOIT VAN UITSPRAKEN GESCHROKKEN
HET EINDIGT OOK NOOIT IN EEN POTJE KNOKKEN
MEN DRAAIT ER DIKWIJLS OM DE HETE BRIJ
ZO KABBELT ZO’N DEBAT NAAR DE FINALE:
DE BORREL, WAAR IK VAAK SPECIAAL VOOR KOM
PLOTS WORDT DE SFEER EEN UITERST AMICALE
EEN DRANKJE WERKT VAAK DOOR IN HET VERBALE
HET IS DAN OOK EEN KLEINE OPTELSOM:
WEES SLIM EN DRAAI DE VOLGORDE EENS OM
REURING!CAFÉ
66
FRANK FABIAN VAN KEEREN
EVALUATIE
ALS BURGER VOEL IK MIJ BESLIST BETROKKEN
BIJ WAT ZICH AFSPEELT IN DE MAATSCHAPPIJ
DUS WOON IK OP ZIJN TIJD DISCUSSIES BIJ
WAAR MEN MIJ MET EXPERTS NAAR WEET TE LOKKEN
TOCH IS ZO’N AVOND VEEL TE SAAI VOOR MIJ
IK BEN NOG NOOIT VAN UITSPRAKEN GESCHROKKEN
HET EINDIGT OOK NOOIT IN EEN POTJE KNOKKEN
MEN DRAAIT ER DIKWIJLS OM DE HETE BRIJ
ZO KABBELT ZO’N DEBAT NAAR DE FINALE:
DE BORREL, WAAR IK VAAK SPECIAAL VOOR KOM
PLOTS WORDT DE SFEER EEN UITERST AMICALE
EEN DRANKJE WERKT VAAK DOOR IN HET VERBALE
HET IS DAN OOK EEN KLEINE OPTELSOM:
WEES SLIM EN DRAAI DE VOLGORDE EENS OM
REURING!CAFÉ
66
FRANK FABIAN VAN KEEREN
67
REURING!CAFÉ
Het Reuring!Café wordt georganiseerd door
de Vereniging voor OverheidsManagement.
De VOM wil – samen met overheidsmanagers uit
alle bestuurslagen – bouwen aan hét podium voor
‘het vak van de ambtenaar/publiek manager’. Een
dergelijk podium kan, zeker in deze tijd, een grote
bijdrage leveren aan het debat en aan duurzame
oplossingen voor de toekomst.
Als interbestuurlijk netwerk voor overheidsmanage-
ment willen we een bijdrage leveren aan de ambities
om dwars door de bestuurslagen en door organi-
saties heen grenzeloos ervaringen uit te wisselen
over ons vak. Steeds meer collega’s zijn trots om
overheidsmanager te zijn. De VOM helpt hier gezicht
aan te geven. Door personen dicht bij het vuur direct
te benaderen, bouwen we aan een krachtig netwerk
en persoonlijke verbinding tussen de bestuurslagen.
Binnen de VOM ligt de nadruk op het organiseren
van reuring, verrassing en vernieuwing.
Een bijdrage leveren aan de VOM of aan het
Reuring!Café? Kijk op www.vom-online.nl of neem
contact op met Bureau VOM via 06-11729225 of
REURING
REURING!CAFÉ
2006 – 2015
10 JAAR
ISBN: 978-90-12-39471-0
REURING
REURING!CAFÉ
2006 – 2015
10 JAAR
ISBN: 978-90-12-39471-0ISBN: 978-90-12-39471-0ISBN: 978-90-12-39471-0ISBN: 978-90-12-39471-0ISBN: 978-90-12-39471-0ISBN: 978-90-12-39471-0ISBN: 978-90-12-39471-0ISBN: 978-90-12-39471-0