HEMIJSKE I ORGANOGENE SEDIMENTNE STENE

HEMIJSKE I ORGANOGENE SEDIMENTNE STENE

Hemijske sedimentne stene:•Nastaju iz pravih ili koloidnih rastvora•Pretežno autigeni sastojci

Organogene (biogene, biohemijske) sedimentne stene:•Nastaju akumulacijom ljuštura makro- i mikroorganizama i ostataka biljaka•Zoogeni (krečnjaci, dolomiti, pisaća kreda, siliciti) i•Fitogeni sedimenti (dijatomejska zemlja, kao i ugalj, nafta, asfalt)

KARBONATNE SEDIMENTNE STENEPo svojoj genezi mogu biti:

1. hemijske 2. organogene 3. klastične

Karbonatne hemijske sedimentne stene:krečnjakdolomitbigar

mermerni oniks*** laporac

Karbonatne organogene sedimentne stene:organogeni krečnjak

pisaća kredaKlastične karbonatne stene:

kalkruditikalkarenitikalklutiti

MINERALI KARBONATNIH SEDIMENTNIH STENA

Kalcit CaCO3 rastvara se u hladnoj i razblaženoj HCl

Aragonit CaCO3

Dolomit CaCO3 x MgCO3 rastvara se u toploj HCl

Magnezit MgCO3 rastvara se u koncentrovanoj HClSiderit FeCO3

KREČNJACI- Slojeviti, masivni, nodularni, stromatoliti, stiloliti, oolitski- Različito obojeni zavisno od primesa - Rastvaraju se u hladnoj i razblaženoj HCl

Krečnjaci prema načinu postanka:Hemijski (kristalaste strukture)Organogeni (biogeni – cefalopodski, hipuritski)Klastični (klakruditi, kalkareniti, kalklutiti)

- Glavni mineral – KALCIT, a primese daju ime varijetetu- Podela krečnjaka prema sastavu:

Fe – gvožđeviti krečnjakMn – manganoviti krečnjakMg - dolomitični krečnjak (sa < 40% MgCO3)gline - <5% gline – glinoviti krečnjak

5-25% gline – laporoviti krečnjakpesak – peskoviti krečnjak organska materija - bituminozni (smrdljivi) krečnjakSi (autigena silicIja) - siliciozni krečnjak Si (naknadno prineta silicija) - silifikovani krečnjak

Komponente krečnjaka po Folku (1959):

1. ALOHEM – klastična (prineta) komponenta

2. MIKRIT – kalcit iz matriksa je vel. 1-4 mikrona

3. SPARIT – klacit iz osnove je krupniji

Hemijski krečnjak Organogeni krečnjak

Klastični krečnjak

Primena krečnjakaPrimena: u građevinarstvu, arhitekturi, u industriji gvožđa i čelika (kao topitelj), poljoprivredi, staklarskoj, hemijskoj i prehrambenoj industriji, kozmetici i dr.

Karst

LAPORCI• Sastav: Kalcit (ređe dolomit) + glina; odnos: 35-65%• Boja: žućkasta, zelenkasta, oker • Strukturu definišu peliti• Tankopločasta i listasta tekstura• Nastaju u marinskim i jezerskim basenima (istovremeno

taloženje gline i karbonata)• Cementni laporci• Pojavljivanje: Ralja, Beočin, Kosjerić, Novi Popovac

DOLOMITI

• Sastav: dolomit – CaCO3 x MgCO3• Čisti dolomiti sadrže oko 45% MgCO3 - retki• Boja: mlečnobela, siva• Nastaje metasomatski od krečnjaka u toku dijageneze ili direktnom

precipitacijom iz rastvora u sonim ležištima• Rastvaraju se u toploj HCl• Primena kao i kod krečnjaka• Zlatibor (Braneško polje), Jarandol, okolina Valjeva, Pranjani

MAGNEZITI

-Hemijski sastav: MgCO3- Postanak: dvojak

BIGAR

- Nastaje pored hladnih izvora oko kojih raste bogata vegetacija- Vode iz kojih se vrši precipitacija su bogate bikarbonatima- Prema mestu postanka: jezerski, rečni, izvorski

* TRAVERTIN – trakasti i kompaktni varijetet

* PEĆINSKI NAKIT – stalagmiti i stalagtiti – varijeteti bigra

MERMERNI ONIKS-Nastaje iz toplih vodaMakrokristalasta struktura, trakasta teksturaBoja: žuta, žutozelena, boja ćilibaraNajskupoceniji arhitektonski kamen- Sijarinska banja, selo Banjica kod Peći

PISAĆA KREDA – ORGANOGENA KARBONATNA STENA- Ljušturice foraminifera karbonatnog sastava, veličine oko 0,008-0,1mmBoja bela, od primesa žućkasta, zelenkasta, crvenkastaPrimese: zrna peska, minerali glina, organska materija

- Postaju u moru, znatno ređe u jezerimaUpotreba: za izradu pisaće krede, za izradu guma i linoleuma, dodatak u pastama za zube i sredstvima za čišćenje i poliranje metalaPojave: kod Užica i Kragujevca

SILICIJSKI SEDIMENTI (SILICITI)

1. LIDIT (silicijski škriljac) 2. DIJATOMEJSKA ZEMLJA3. ROŽNACI

LIDIT (silicijski škriljac)

- Paleozojske starosti- Tamnosiva do crna zbog organske materije ili crvenksata od oksida i hidroksida gvožđa- Sastav: sitnozrni agregati kvarca + malo kalcedona, opala, organske materije i grafita- Kristalasta struktura - Slojevita, tankopločasta tekstura- Jedra, čvrsta stena, školjkastog preloma

DIJATOMEJSKA ZEMLJA

- Sastav: ljušturice algi – dijatomeja + malo glina, zrna kvarca, skeleti radiolarija, organska materija- Organogena struktura, slojevita ili trakasta tekstura- Meka, rastresita stena, vrlo vatrostalna, slabo provodi toplotu, ne rastvara se u HCl- Vrlo porozna, male zapreminske mase - Upotreba: u izolacione svrhe kada je ćista, kao punilo u industriji hartije, gume, plastičnih masa, boja, lakova, sapuna, linoleuma, gramofonskih ploča- Pojave: Baroševac kod Lazarevca (debljina oko 1.5 m)

ROŽNAC

-Pojavljivanje u vidu konkrecija, tankih slojeva, proslojaka- Komapktna, jedra stena- Boja: različita: smeđa, crvenkasta, zelena, siva, crna- Sastav: opal, kalcedon, kvarc + ostaci fosila – radiolarija i silicispongija- Struktura: amorfna, kriptokristalasta, organogena- Tekstura: masivna, trakasta- Pojave: dijabaz-rožnačka formacija (jura), porfirit-rožnačka formacija (trijas)

NASLAGE SOLI - EVAPORATI

• Halit – NaCl• Silvin – KCl• Gips – CaSO4 x 2H2O• Anhidrit- CaSO4

• Hloridi i sulfidi K i Mg

-Nastaju taloženjem iz rastvora u zatvorenim basenima i lagunama- Aridna klima - Oblik tela: slojevi ili izdužena sočiva- Pojave: Kragujevac

Gvožđevite sedimentne stene

- Hidroksidi i oksidi gvožđa se obaraju kao gelovi i grade oolite- Sastav: hematit, siderit

SEDIMENTACIONE SREDINE-Sedimentaciona sredina – područje u kome se stvaraju sedimentne stene:

1. sedimentaciona sredina KONTINENTNALNOG područja2. sedimentaciona sredina KONTINENTALNO-MARINSKOG područja3. sedimentaciona sredina MARINSKOG područja

I - Sedimentaciona sredina KONTINENTNALNOG područja

I.1 - KopnenaI.1.1 - Glacijalni sedimenti

I.1.2 - Eolski sedimenti

I.2 - VodenaI.2.1 - Potočni i rečni sedimenti

I.2.2 - Jezerski sedimenti

I.2.3 - Sedimenti močvara

II - Sedimentaciona sredina KONTINENTALNO-MARINSKOG područja

II.1 - Lagunska

II.2 - Delte

III - Sedimentaciona sredina MARINSKOGpodručja

III.1 - Litoralna

III.2 - Neritska

III.3 - Batijalna

III.4 - Abisalna

KOPNENA

LITORALNANERITSKA

BATIJALNA

ABISALNA

200 m

2000 m

krečnjak

krečnjakrožnac

bigar

mermerni oniks

•• RASPOREDRASPORED

Polaganje kolokvijuma i testa iz metamorfnih stena26.12.2013. četvrtak

Vežbe –metamorfne stene

Predavanja –metamorfne stene

12.12.2013. četvrtak

21.11.2013. četvrtak

Predavanja – Metamorfne Vežbe – samostalno stene vežbanje za kolokvijum

28.11.2013. četvrtak

Polaganje kolokvijuma i testa iz sedimentnih stenastena

05.12.2013. četvrtak

Predavanja – Metamorfne stene

Vežbe –Metamorfne stene

19.12.2013.četvrtak

Predavanja –Pregled bodova, dogovor za dalji rad

Vežbe –metamorfne stene

9. i 16. januar 2013.

Popravni kolokvijumi – NAJVIŠE DVA KOLOKVIJUMA MOGU DA SE POLAŽU ODJEDNOM