12/11/2020 roleofdsn/nnh/wdd2020 3 · 2020. 12. 1. · 12/11/2020 roleofdsn/nnh/wdd2020...
TRANSCRIPT
ေဒါကတာနနလ+ႈငအထးကဆရာဝနႀကး
ဆးခႏငေဟာမနးေရာဂါ အထးကဌာနေျမာကဥကလာပ သငၾကားေရးႏင အေထြေထြေရာဂါက ေဆး႐ႀကး
ဆးချ'ေသးချ'က,သေရးတင
ဆးချ'အထ3းြပ' သ3နာြပ'များ၏အခနးက:
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 3
ေမးခြနး (၁)
- ဆးချ'အထ*းြပ' သ*နာြပ'
(Diabetes Specialist Nurse)ဆ0တာ ဘာလ ?
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020
!#ငငတကာတင ဆးချ0လ2နာများက#
ြပ0စ#က#သရနအတက
အထ2းေလကျငသင>ကားထားေသာ
ဆးချ'အထ*းြပ' သ*နာြပ'များ
Diabetes Specialist Nurse (DSN) ?@ပါသည။
5
•ဆးချ'လ)နာများအား
ြပ'စ1က1သရာတင အေရး:ကးေသာ
အခနးက;မ< ပါဝင
• ပညာ@<ငများစ1ေပါငးက1သေပးေသာ MDT တင အေရးပါေသာ
အဖCဝငတဦး
•လ)နာE<င အြခား
ေဆးပညာ@<ငများက1 အဓက
ဆကသယ ေပါငးက)းေပးသ)12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020
ဆးချ'အထ*းြပ' သ*နာြပ'များ
6
ေမးခြနး (၂)
- ဆးချ'အထ*းြပ' သ*နာြပ'များသည ဆးချ'ေသးချ'က0သေရးတင
မညသညအခနးက>မ? ပါဝငပါသလ?
ဆးချ0ေသးချ0 ေရာဂါ ?@သ2များက#
• အမတငလ)ကလ ,ကည/0က)သပညာေပးြခငး
• ြပငပလ8နာေဆးခနးတင ,ကည/0က)သပညာေပးြခငး
• ေဆး/)တကေနစ< ,ကည/0က)သပညာေပးြခငး
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 8
• လ"နာ%&င မသားစ/၏ တဦးချငးအလ/က
က/ယစတကျနးမာေရးအတက
ပါတဝနးကျင%&င ယ/?ကညက/းကယမA
အေပBမ"တညကာ သငေတာေသာ
အ?ကေပးက/သမAများ ြပDလ/ပေပးသ"။
• လ"နာက/ ဦးေဆာင ေဆးေ%း ပညာေပး
ညGD%AငးHပး ေရာဂါ ထနးသမးက/သေရးတင
စတပါလာေအာင မမက/ယတ/င
မမကျနးမာေရးက/ တာဝနယ"
ေစာငေL&ာကတတလာေအာင
စတခနအားေပး ေစာငေL&ာကသ"များ။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 9
• ဆးချ?လ8နာများ မသားစ)များ ကေလးသ8ငယ
ဆယေကျာသကများ ABင
အြခားကျနးမာေရးဝနထမးများက)ပါ
• အစားအေသာက အေနအထ)ငABငပါတသက၍
üပညာေပးြခငး
üသလ)သညများ ေြဖ,ကားေပးြခငး
üအယ8အဆမBားများက) ေထာကြပ
တညမတေပးြခငး
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 10
ဆးချ'ေရာဂါ ကာကယေရးအတက
• ဆးချ?ေရာဂါ ေစာစးစာ JBာေဖသJBA)ငရန
ေရာဂါ JBာေဖေပးြခငး ABင က)သြခငး။
• ေဆးချနညLြခငး ေတာကေလMာက
ေစာင,ကည က)သမ0ေပးြခငးြဖင
လ8နာများ မမက)ယက) ေစာငေJBာကA)ငရန
က8ညေပးNပး ေဆး/)တကရြခငးများ
ေလMာကျေအာင က8ညေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 11
• ေဆး/) သ) တကေရာကရပါကလညး
အြမနဆ)း ထေရာကေသာ
က)သမ0 အစအစ< ရA)ငရန
က8ညေဆာငရကေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 12
• ြပငပလ&နာများ ,ကည01က2သေပးြခငးြဖင လ&နာများက2စ9ဆကမြပတ ေစာငေ<=ာက က2သေပးြခငး။
• အထ&းက2ဆရာဝနများ ြပငပလ&နာ,ကည01ရာတငလညးက&ညကာ ပညာေပးြခငး အငဆ&လင စတငရနလ2အပ
ေသာလ&နာများတင က&ညေပးြခငး။
• လ&နာများအမသ2သားေရာကြခငး ဖ2နးဆကြခငးတ2 ြဖငဆးချE ေကာငးေအာင ထနးF2ငရန က&ညေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 13
ေမးခြနး (၃)
- ဆးချ'အထ*းြပ' သ*နာြပ'များသည ဆးချ'ေသးချ'က0သေရးတင
မညသည လ0ပငနးေဆာငတာများက0 ေဆာငရကပါသလ?
•ဆးချ'ေသးချ'ေရာဂါ
@<သ)များတင ေအာကပါ
အေြခအေနများ@<ပါက
ဆးချ'အထ)းြပ'သ)နာြပ'များမ<
KကညLMက1သ ပညာေပးမMများ
လ1အပပါသည။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 15
• အမျEးအစား (၁) ဆးချEဟ2စသလIငသြခငး ။
• အမျEးအစား (၁) ဆးချE လ&နာများ
ü အငဆ&လငပန စက အသ2းြပEပ2
ü ဆးချE ၂၄နာရေစာင,ကညစက(CGM) အသ2ြပEပ2 F=င
ü ကစဓါတတကချကစားေသာက
တတရနသင,ကားေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 16
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020
•ကေလးသ&ငယများ
ဆယေကျာသကများတင
ဆးချ3ြဖစပါက
ေစာငေ:;ာကက<သေပးြခငး။
17
က1ယဝနေဆာငဆးချ'
လ)နာများအား
KကညLMက1သေပးြခငး။
ဆးချ'လ)နာများ က1ယဝန
မယ)ခင
ေစာငေ@<ာကက1သေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 18
ဆးချ'ေရာဂါ-.င ေနာကဆကတ ဆ7းကျ'းေရာဂါ ြဖစလာ-7ငေြခများသ>များ-.ငေနာကဆကတေရာဂါ ?.သ>လ>နာများအား AကညCDက7သေပးြခငး။
RoleOfDSN/NNH/WDD2020
မကစအျမငလႊာ ပကစးၿပး မကစကြယျခငး
ေကာကကပပကစးျခငး
ေျခေထာကမား ထကငျခငး ထေတြ႕မႈ
မသျခငးေ
ေလျဖတျခငး
ႏလးေသြးေၾကာကဥးျခငး ပတျခငး
ေျခေထာကသ႔ သြားေသာေသြးေၾကာမား
ပတျခငး
12/11/2020 19
လတတေလာဆ5းကျ'းများ 78သ*လ*နာများအား9ကည<=က5သေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020
ဆးချ' အတကလန/ပး ေသးတငး အကစစဓါတများြခငး။သတလစြခငး။
ေသးချ'ဓါတ အကျလနြခငး။
20
ေဆး$&တကေနချနအတငး 1ကည$4 က&သပညာေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 21
•လ)နာများ မမက1ယတ1ငပါဝငေသာြပ'စ1ေစာငေ@<ာကမM က1ယတ1ငလ1ပE1ငရန ပညာေပးြခငး။
• မမက1ယက1 ေစာငေ@<ာက ဂL1စ1ကလာေအာငစတဓါတခနအား ြမOငတငေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 22
ဘ<းဘားရပသာများ
စတကျနးမာေရးြပ3စ<ေစာင
ေပးေသာေနရာများA;င
အြခားေဂဟာများတင
ဆးချ3A;င ပါတသကေသာ
ြပ3စ<က<သ ပညာေပးမFများ
ြပ3လ<ပေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 23
အြခား ကျနးမာေရး ဝနထမးများက#လညး ဆးချ0ေရာဂါ !@င
ပါတသကေသာ ေလကျငသင>ကားမFများ ြပ0လ#ပေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 24
အမျ%းအစား (၂) ဆးချ%
လ.နာများတင
အငဆ.လငထ5းေဆး
စတငထ5းရန လ5အပပါက
က.ညသငြပေပးြခငး။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 25
ေမးခြနး (၄)- ဖF Gဖ'းဆ H0ငငများတင ဆးချ' အထ*းြပ'သ*နာြပ'များ
ေမးထ0တသငပါသလား?
üဆးချ'ကာကယြခငး
üက1သြခငး E<င
üေရ@<ည ေနာကဆကတေရာဂါများ ကာကယြခငး တ1အတက
•ဆးချ' အထ)းြပ' သ)နာြပ'များ ေမးထ1တရနလ1အပသည။
• ေရ@<ညတင အလနတကေြခက1ကေသာ ရငးE<းြမO'ပE<မM ြဖစသည။11/12/20 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 27
ကမIာH?ငအဝ?မး ဆးချ'ေသးချ'ေရာဂါ ြဖစပားမK များြပားေနချနတင
•ဆးချ'ေသးချ'ေရာဂါ
ကာကယထနးသမးက1သြခငးြဖင
တ1ငးြပည E<င တဦးချငးစ၏
စးပားေရး အေပR
ထခ1ကမMနညးေအာင
:က'းစားE1ငမည ြဖစသည။
12/11/2020 RoleOfDSN/NNH/WDD2020 28
ဆးချ'အထ*းြပ' သ*နာြပ'များ၏ ြပ'စ0ေစာငေM?ာကမKြဖင
• ကယလကလႈပရားမႈ ပမန လပပါ (ဥပမာ - ေန႔စဥ လမးေလာကျခငး)
• ကယအေလးခန ေလာခပါ။
ဆးခ ျဖစမလာေအာင ဘယလ ကာကြယႏငမလ။
ဆးခကာကြယျခငး အစအစဥ သေသသန ျပခကအရ
• တစေန႔ နာရဝက ကယလကလႈပရား ျပလပၿပး
• လကရ ကယအေလးခန၏ ၅% မ ၁၀% ထ ေလာချခငးျဖင
• ဆးခ ျဖစႏငေခက ၅၈% ထ ေလာခေပးႏငသည။
4.8
7.8
11
0
2
4
6
8
10
12
58%
31%
Dia
bete
s In
cide
nce
per 1
00 P
erso
n-Ye
ars
Intensive lifestyle intervention*
(n=1079)
Metformin850mg BID(n=1073)
Placebo(n=1082)
Diabetes Prevention Program(N=3234)
3012/11/2020
ကယအေလးခန ဘယလခမလ
• ကစဓါတ ႏင အဆဓါတ ေလာပါ။• လႈပလႈပရားရား ေနပါ။• မနကအေစာစာ ေန႔စဥစားပါ။• မတတမး မတထားရန
- စားေသာကသမ- ေန႔စဥ လႈပရားမႈ- ကယအေလးခန
3112/11/2020
မတတမး ထားျခငးျဖင
လခငေသာ ပနးတင
ေရာကေအာင
သြားႏငသည။
စားေသာကသမ ခေရးထားပါ။
ဘယလ လႈပရားမႈ ဘယေလာကၾကာၾကာ လပသလ ခေရးပါ။
တပါတတခါ ေပါငခနၿပးလညး မတထားပါ။
3212/11/2020
ကယလကလႈပရား
ဘယလ
ပလပၾကမလ
• ေလကားမသာ တတႏငသမ တကပါ• ကားရပလင ေဝးေဝးရပပါ• အစာ စားၿပးတငး ၅ မနစ မ ဆယမနစခန႔
အထ လမးေလာကပါ• ကေလးမားႏင ကယလကလႈပရား ကစားပါ• မမအမျခ အတြငး သစပငပနးပငမား
ျပျပငပးေထာငပါ• ေလကငခနး Class မား ရပါက တကပါ• ကခနျခငး ျပလပပါ
33
12/11/2020
34
caloric restriction, increased fiber intake, and (in some cases) carbohydrate intake limitations is advised12/11/2020
ကနးမာေရးႏင
ညၫြတေသာ
အစားအေသာက
လမးၫႊန
• နညးနညး စားပါ• အဆေလာစားပါ• အေရခြ အဆတး ေရာငပါ• ဟငးသးဟငးရြက ႏင သစသးဝလ ေန႔စဥ
မားမားစားပါ• အျပငထြကစားျခငး တတႏငသမေရာငပါ၊• စားျဖစလငလညး ခြေဝစားပါ။
35
12/11/2020
ကနးမာေရး ႏင ညၫြတေသာအစားအေသာက နမနာ ပနးကန
ဟငးသး
ဟငးရြကမား
🍆🍅🌿
ဆန/ဂ/ေျပာငး/အာလး 🥔 🍚 🍝
အသား၊ ငါး ႏင ပအမးမး🍗🐟 🥜
Adapted from:American Diabetes Association. Create your plate. Available at:
diabetes.org/createyourplate/3612/11/2020
အခပအားျဖငဆးခ ျဖစျခငး ေႏာငေႏးေစရန (သ႔) လးဝ မျဖစေစရန ေအာကပါ အခကမား ျပလပျခငးျဖင သငကာကြယႏငပါသည။
qကယအေလးခန ေလာခမယ
qကယလက လႈပရား တကတကကြကြ ေနမယ
qကနးမာေရးန႔ ညၫြတေအာငစားမယ
RoleOfDSN/NNH/WDD202012/11/2020 38