© Gemeentelijk Archief Bornem - 17 -

Uit de dagboeken van Pater Benedictus Van Doninck

FEBRUARI 1915

Maandag 1 februari 1915 (dag 183)

Om 8 uur deze morgen hebben we de beste koperen

kandelaars en de engelen van Sint-Bernardustroon

geborgen achter het hoogaltaar. Of ze daar veilig zijn, zal

de tijd leren.

Tussen 10 en 1 uur is er een troep van wel 100 jongens

uit de Walen door Bornem getrokken, langs de Weert de

Schelde over naar Holland en het front. Jongens van de

lichting 1914. Over enige dagen moet er nog een troep

zijn doorgetrokken.

Trien van de Schuit, die had horen zeggen dat ik geen

pas voor Holland had gekregen, kwam mij een zeker

middel aanprijzen om over de grenzen gesmokkeld te

worden. Haar dochter gelukte het tweemaal in de week !

Ik beloofde haar er eens op te peinzen.

Brieven van het front over Holland worden er nog

dagelijks gesmokkeld. Zo ontving gisteren Placidus een

brief van onze 2e hovenier Frans, die het goed maakt.

Vandaag werd er meel uitgedeeld in den bouw door de

policie en petrol verkocht aan 0,40 cent den liter, maar

men kon geen meester van ’t volk blijven en moest het

opgeven.

Deze avond onder het officie ging het elektrisch licht uit

gedurende 10 minuten. Onze petrollamp moest dienst

doen.

Dinsdag 2 februari 1915 (dag 184)

Geen kanon gehoord.

De boer van de Zeut is uit Holland zijne hengsten gaan

halen en vertelt dat de grenzen van Zeeuws-Vlaanderen

door 25.000 man bezet zijn, dat de mensen ten minste 3

kilometer van de grens moeten gaan wonen, dat de

Duitsers overal streng te werk gaan en bang zijn.

Om 4 ½ vraagt onze logé Feldwebel Von Döring zijn

rekening van de afgelopen maand, zegt dat Italië en

Roemenië aan Oostenrijk de oorlog hebben verklaard,

dat hij naar Boom gaat wonen, drukt zijne tevredenheid

uit over zijn verblijf in de abdij, vraagt ten slotte en krijgt

het portret van de Econoom en neemt weemoedig

afscheid.

Uit Duitsland zijn deze dagen 500 krijgsgevangene

Belgische burgers teruggekomen. Deerlijk gehavend, o.a.

ook de schoonbroer van de overste van O.L.V. Presen-

tatie te Bornem. Hun lijden ginds moet verschrikkelijk

zijn geweest.

Deze avond klopjacht in de pandhof en op de cellen, 43

mussen en 1 meerle.

Prikkeldraadversperringen aan de grenzen tussen België en Nederland, maakte het vrije verkeer onmogelijk.

Reispassen en identiteitspapieren waren noodzakelijk. Daarnaast werd er ook veel gesmokkeld, met gevaar voor

eigen leven.

© Gemeentelijk Archief Bornem - 18 -

Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

Woensdag 3 februari 1915 (dag 185)

Ons werkvolk heeft in de Kloosterstraat de fondamenten

der muren van de afgebroken huizen der abdij bloot-

gelegd, om het werk der schatters te vergemakkelijken.

Men klaagt dat het met die schatting maar slecht

vooruitgaat. In de Kloosterstraat en Grootheide heeft

men reeds veel steen gekuist en opgestapeld, maar

niemand durft of mag bouwen. Alleen Pit Sik woont op

zijn eigen grond op de Grote Hei. Die van Poliskens aan

de Kloosterstraat, wonen in hun kelder met een dak er

overheen.

Door de werklozen van Bornem wordt het afgehakte

mastbos van de armen achter de Grote hei omgedolven.

Van het fort naar de Stenen molen doen de Duitsers

ieverig werken aan nieuwe loopgrachten. Bomen en

planken van rechts naar links worden erheen gebracht.

Ook in ons bosje is men nog komen zoeken, maar te laat.

Gisteren is er lijzemeel aangekomen, de duffe maïs aan

25 frank de 100 kilo.

Daar onze tuinier niet omziet naar de abdij hebben

wijzelf maar het snoeimes ter hand genomen en de

sieraadheesters kort geknipt.

Na de middag tot ’s avonds kanongedonder in ’t westen.

Donderdag 4 februari 1915 (dag 186)

Om 8 uur deze morgen moesten de Duitsers met hun

paarden naar Puurs voor de keuring.

Om 12 ½ komt madame Brijs van Temse haar lotgevallen

vertellen en die van hare schoonbroer, burgemeester

Thielemans van Aarschot, door de Duitsers vermoord

met zijn zoon. Hare zuster en dochter in Rijswijk.

In de Vlaamse gazet, stond te lezen dat er te Bornem 3

vaten petrol waren verdeeld : Een voor pastoor en

burgemeester, een voor de paters en om het 3e

mochten de mensen zich doodvechten.

Noch burgemeester, noch pastoor, noch paters hebben

petrol gehad of gevraagd; wil men het fort een vat

gerekwireerd van de gemeente en door Jan Vink werd er

ook een geleverd, maar met de rekening werd Jan op het

fort afgewezen en naar de burgemeester gezonden, met

de complimenten voortaan met geen rekeningen van

leveranties naar het fort nog te komen.

De Platte is vandaag komen vragen een verzoekschrift in

’t Duits op te stellen aan den Fortkommandant, om

gemakkelijker te Antwerpen petroleum los te krijgen. De

huisbewaarder van den Kanasser komt klagen dat een

onze Duitsers het voituurken van zijn huisbaas heeft

gebruikt en teruggebracht, maar zonder lantaarn of

strengen.

Vrijdag 5 februari 1915 (dag 187)

Om 10 uur Taube gezien Temse – Branst – Stenen molen

- Liezele. Snelle vlucht.

Om 11 uur brengt madame Van Stappen 5 konijnen .

Om 1 uur exercitie der Duitsers op Allemanshof.

Om 3 uur laat de Rittmeister per schrift aanvragen om

morgen de voituur te mogen gebruiken.

Om 5 uur komt hij zelf met de verklaring van den Majoor

dat licht en kolen tot de inkwartiering behoren en wij

rekurs moeten nemen tot de gemeenteoverheid. Hij

schreef me een passierschein voor de Temsebrug. In het

dorp wist men te vertellen dat de paters gezegd hadden

dat toekomende zaterdag iedereen zou moeten vluchten

! Item dat te Dendermonde 3 motors de Schelde waren

afgevaren als voorhoede van den Duitse aftocht !

Zaterdag 6 februari 1915 (dag 188)

Geen kanon gehoord.

Omdat de Pruisen zich voor hun paarden te veel rapen

en peeën "aneigneten" heeft broeder Alfons het snij-

machien achter slot gedaan. In de irae teutonum. En als

revanche kreeg de broeder vandaag geen patatten-

schillen voor zijn koeien.

Deze voormiddag heeft een grote wagen hun ledige wijn

flessen komen opladen. Bornem kreeg vandaag 3.000 frs

van het steuncomiteit.

Cammaert brengt de N.R.Courant van 4 dagen door de

Duitsers gesupprimeerd, omdat ze grote verliezen der

Duitsers aangaf in Polen geleden op 29 januari.

De 3 motorboten gisteren te Sint-Amands gezien, zitten

op een zandbank.

Leo en Leonardus versieren het hoogaltaar met

natuurlijke planten en bloemen uit de serre, voor de

feestdag van morgen, voorgeschreven door Z.H. de Paus

voor de vrede te bekomen.

Zondag 7 februari 1915 (dag 189)

Veel biechtvolk. Ca. 400 H.Communies. In de

parochiekerk 1.000

Na de middag zwaar kanongebulder in het zuidwesten.

Onderpastoor Van Reeth brengt ons de vastenbul van

Mechelen.

Maandag 8 februari 1915 (dag 190)

Aan de brug rechts was het heestergewas door de

Belgische genie weggekapt. Wij hebben vandaag nieuwe

aucubus en laurier geplant.

Om 9 ½ waren Duitse soldaten op den akker van Van

Velsen achter onze muur oostwaarts afmetingen aan ’t

verrichten.

© Gemeentelijk Archief Bornem - 19 -

Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

Aan onze afgebroken huizen in de Kloosterstraat hebben

wij vandaag Toremanneken en zijn jongens laten stenen

kuisen.

Madame Van der Stappen brengt ons 5 fazanten, en van

onze overvloed appelen delen wij haar telkens een korf

mee. Ook voor mevrouw Lauwerijs hebben wij een

mandje appelen meegegeven met seminarist Joz. Smet.

Na de middag zwaar kanongebulder hoorbaar zuid-

westwaarts.

Dinsdag 9 februari 1915 (dag 191)

Om 8 ½ klimmen 3 Duitsers met plannenkaarten op de

toren.

Meneer Van Reeth onderpastoor vertelt aan Leo dat

confrater Gerardus te Kerniel weg is. Dood misschien.

De Prior draagt onze rekening van vuur en licht, door de

bezetting verbruikt, naar de burge-

meester. Tony Cammaert is door een

prof van Hoogstraten per velo terug-

gehaald op straf van 10 frank boete

door de Duitsers gesteld op elke dag

afwezigheid voor de jongens boven 18

jaren.

Onze doelen worden volgestort met

gekloven hout en spirit.

Onze voituren komen erg gehavend

terug van hun reis.

Gisteren werden 2 Belgische soldaten

in Bornem verscholen, verraden door

'den Vlieger' en opgepikt. Ruiten

ingegooid bij den Vlieger door den

Keizer en Amelinckx. Deze beiden ook

opgepikt en naar ’t fort gebracht.

Woensdag 10 februari 1915 (dag 192)

Deze morgen laat de Rittmeister per telefoon aanvragen

om de voituur en of die aanvraag nog schriftelijk moet

gebeuren ?

De Mecklenburgers beginnen zich veel " anzu-eignen”

zodat broeder Fons hooi en strooi achter slot moet doen.

Van 7 ½ tot 10 ½ hebben we 2 schatters hier gehad. De

Wit uit de Vlaamse Zaal en J. Van Ranst, landmeter, om

de schade op te nemen. Ze schijnen nogal serieus werk

te maken. De gemeente staat er voor in dat ze die

schatting niet kosteloos moeten doen.

Kanon gebulder gisterenavond begonnen, heeft deze

avond nog niet opgehouden. Men zegt dat Oostende

weer in de handen is der bondgenoten. Te Metz 80.000

Duitsers gevangen ! De Keizer van Bornem, Amelinckx,

en een vent van Branst naar Antwerpen gevoerd, omdat

ze zich ongunstig over de Duitsers hadden uitgelaten.

Donderdag 11 februari 1915 (dag 193)

Er wordt opnieuw volk aangenomen voor de fortwerken.

Die werklieden dragen nu allen een witte bestempelden

armband.

De petroleum kost 1,25 de liter. De mensen gaan vroeg

naar bed en staan met den dag op.

Aan de Duitse paardenmannen moeten wij strooisel

leveren en wij krijgen het stalmest. Ze kwamen nu ook

voederstro eisen bij broeder Fons, die hun zei wel te

zullen geven wat ze tekort kregen, maar dat ze ’t niet

moesten stelen. Dat er ook van vreemde mensen stro in

de schuur zat, enz.

Het kanon in het zuidwesten is nog voortdurend

hoorbaar tot deze avond 8 uur.

Vrijdag 12 februari 1915 (dag 194)

Wind zuidoost en weinig sneeuw en vorst.

Om 9 ½ komt de Rittmeister en jaagt z’n mannen naar de

muur.

Men vertelt dat er uit Antwerpen 800 Duitse soldaten

zijn gedeserteerd en er twee forten te huren zijn !

Om 3 ½ komt meneer Thielemans zijn jaarlijkse rekening

vereffenen en vertelt zijn wedervaardigheden met de

Duitsers te Antwerpen en te Sint-Niklaas. Hij mag niet

meer over de grenzen.

Te Liezele is aan het fort aangeplakt dat de Duitsers over

de IJzer zijn ! In Temse en Sint-Niklaas hebben de

Duitsers vee gerekwireerd en in Bornem moet vòòr 15

dezer maand alle voorraad grondstoffen worden

aangegeven.

Het kanongedonder vrij hevig deze morgen tussen 7 ½

en 8 uur, heeft aangehouden tot deze avond toe, om 8

uur ten zuidwesten.

Torens - ook de kerktoren van de abdij - bleven strategisch belangrijke punten.

© Gemeentelijk Archief Bornem - 20 -

Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

Zaterdag 13 februari 1915 (dag 195)

Koude slagregen uit het zuidoosten.

Om 8 uur inspectie door majoor Von Matthiesen. Kort

daarna nog 6 andere officieren die de boomgaard

bezichtigen.

Om 2 uur komt onderofficier Wöhler kolen vragen, dat

het fort er geen wilde leveren. Wij verzenden hem naar

de burgemeester.

Meneer Louis Van Roie en zijn vrouw vandaag uit Hulst

thuis gekomen. Niet zonder grote moeite. Er komen vele

bedelaars van Hamme en omstreken naar Bornem.

Vandaag een zak koren verkocht aan Theodoor voor 32

frank.

Af en toe kanonschoten gehoord ten Zuidwesten.

Zondag 14 februari 1915 (dag 196)

Wind zuidwest. Storm.

Om 11 ½ gaat de Prior naar Temse, zonder pas en zonder

moeite over de brug.

200 vette beesten verleden week te Temse door de

Duitsers opgeëist zonder betaling.

Om 4 uur is de Prior teruggekomen en heeft de

vergadering bijgewoond van het voedingskomiteit in de

zaal van de broeders die vol volk was. Voerden het

woord : Pastoor en Burgemeester Verbist, Lanssens,

Theodoor. Toen de zitting was afgelopen en de leden

van het komiteit bij de burgemeester nazitting hielden,

kwam er een officier zeggen dat er voortaan geen

vergadering van mannen meer mochten plaats hebben

zonder voorafgaande toelating der Duitse overheid. Met

de bedeling der behoeftige huisgezinnen zou eerstdaags

begonnen worden. De bouw dient als voorraadzolder.

Men spreekt van nieuwe loopgraven buiten onze

westmuur.

De Duitsers, zegt men, maken onderzeeërs te Hoboken.

Maandag 15 februari 1915 (dag 197)

Gisteren is een Duits militaire arts in ’t gasthuis de

ziekenzalen komen visiteren.

Deze morgen kwamen de Duitse paardenmannen onze

stroosnijder requireren. Hij was over 5 maanden naar ’t

gasthuis gedaan en vandaar bij dikke Spiessens. Hier

vonden ze hem en brachten hem terug in de abdij.

Requireerden insuper van broeder Fons 15 schoven stro.

Het koren geldt 40 fr. de zak, de boter 4 fr. de kilo.

De Burgemeester heeft laten weten dat de gemeente

kolen zal leveren voor het Duits garnizoen in de abdij.

Het is verboden levensmiddelen buiten de gemeente te

voeren of te verkopen.

De brouwerij van Fel. Van Roie ligt stil. De jonge heren

rijden met een karken en leveren cigaren en chocolade

uit.

Na de middag is het kanon hoorbaar af en toe.

Dinsdag 16 februari 1915 (dag 198)

Om 10 uur komt de zuster van Henricus nieuws vragen

over hem.

Koster van Rossum en zijn vrouw ook verloren.

Mgr. Lauwerijs zou erg ziek zijn van een pleuresie. Item

de prelaat van Dendermonde, zegt men, is berecht in

Engeland.

Om 10 ½ brengt juffrouw Van der Stappen ons vijf

fazanten en verzoekt ons vandaag nog wat water-

hoentjes te komen halen. We gaan er onder de recreatie

9 halen en leren pluimen op ’t kasteel bij de boswachter.

© Gemeentelijk Archief Bornem - 21 -

Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

Om 11 ½ komt Ch. Averhals van Malderen ’n goedendag

zeggen.

Frater Achille van Temse op bezoek hier tot 3 uur.

Om 4 uur jacht op n’en haas, die langs de boomgaard,

washuis , de vijver in en uit, voor de Duitse wachtpost de

poort uitloopt de donk in.

Kanon hoorbaar te zuidwesten.

Er werd verteld dat gisterenavond 2 vliegers in de lucht

boven Bornem aan ’t vechten zijn geweest !

In de Kloosterstraat zijn de aangestelde schatters aan

hun werk.

Woensdag 17 februari 1915 (dag 199)

Wind zuidwest koud en killig.

Het jejunium quadrages zal hierin bestaan dat we ’s

morgens 1 boterham en ’s avonds 2, de traditionele

vijgen worden vervangen door warme patatten of een

stukje kaas.

In de studiezaal hebben Mecklenburgers de hele dag

getimmerd. Buiten de bospoort bedekt men de loop-

gracht met graszoden. En bomen worden tot palen

gezaagd.

Vandaag is er geen kanon te horen geweest.

Donderdag 18 februari 1915 (dag 200)

Mgr. Lauwerijs bedankt met een kaartje voor de

ontvangen appelen.

Gisteren hebben de Duitsers in de studiezaal kleine

bankjes aaneen getimmerd en vandaag met de wagen

naar Boom gevoerd.

Om 9 ½ komt Rittmeister inspectie doen op de boom-

gaard.

De Prior die deze morgen naar Sint-Niklaas was gaan

proberen om een pas te krijgen voor Holland, is er

onverrichter zake van teruggekomen om 4 ¾ .

De stad vol Duitsers. Jaarlijkse markt volgens gewoonte.

Aangeplakt dat er 80.000 Russen waren gevangen

genomen.

Madame weduwe Ruys heeft hare winkel overgegeven

en gaat op pensioen wonen.

Frater Bernardus is sedert januari te Oud-Gastel.

Bij de soepuitdeling aan de poort hier, alle dagen meer

en meer overtollige kleine liefhebbers.

Vrijdag 19 februari 1915 (dag 201)

In het dorp aangeplakt : Wij (Duitsers) hebben 80.000

Russen krijgsgevangen genomen. Een slimmerik heeft De

"R” in "M” veranderd.

Om 8 ½ komen ons 2 ingenieurs zeggen dat ze tegen

onze muur (Schuttershof) aan de buitenkant een dam

moeten opwerpen, muurhoogte, en aan de binnenkant

een meter hoog. Ze verzoeken ons de leibomen, die er

nog staan te verplanten. Deze zijn achter het verplanten

niets waard. Een 50-tal werklieden zijn dadelijk begon-

nen. Ook de dam of dekking op de straat aan ’t Wit

Paard wordt opgeruimd zodat de straat vrij wordt.

Deze middag aan tafel hadden we ieder een lekker

waterhoentje.

De overzetbootjes, Notelaer, enz. onder Duitse controle.

De Wilford-boot moest gisteren zijn ganse lading

ontschepen ten onderzoek.

Na de middag kanongedommel hoorbaar in het

zuidwesten.

Zaterdag 20 februari 1915 (dag 202)

Men begint de berg aan de stenen molen te bewerken

en te versterken. De steenhopen bij Pol Moens werden

genivelleerd.

Deze voormiddag werd de klas van ’t jaar 1915 bijeen-

geroepen op het gemeentehuis in ’t bijzijn van 6 Duitse

soldaten.

Slechts een ontbrak : Ch. Schilders die toch thuis was.

De hele dag is het kanon ten zuidwesten hoorbaar

geweest.

Zondag 21 februari 1915 (dag 203)

Mistig voormiddag, helder namiddag.

De hele dag door zwaar kanongebulder hoorbaar ten

zuidwesten.

Van onze oud misdienaar Alb. Peeters verneemt men dat

hij sedert 6 weken gekwetst ligt in Engeland. Zijn moeder

ging zichtbaar de dood tegemoet. Thans schijnt ze te

herleven.

Knoeierij ontdekt bij Van de Hoeck in de voedings-

kwestie. Theodoor per expres naar Antwerpen.

Gisterenavond nergens brood te krijgen bij de bakkers

van Bornem.

Op bevel der Duitsers moeten morgenvoormiddag al de

jongelingen van 1891 tot 1896 zich op het

gemeenteplein voorstellen.

Maandag 22 februari 1915 (dag 204)

Een Duits voertuig komt met een groot ijzeren ton

drinkwater voor ’t fort halen aan onze pomp bij de serre.

Gisteren waren veel mensen, wij vernamen door

Steensens dat Generaal-abt en broeder Hilarius naar

Rome zijn.

Meneer Mees mocht vandaag over en weer naar Hulst.

Af en toe kanon hoorbaar in ’t westen.

© Gemeentelijk Archief Bornem - 22 -

Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

Dinsdag 23 februari 1915 (dag 205)

Te Hingene zijn verleden week kwaaddoeners in de

grafkelder der hertog familie ingebroken en hebben er

veel koperwerk gestolen. Vier verdachte kerels van

Hingene werden door het parket opgehaald.

Af en toe kanongedommel hoorbaar.

Om 2 uur gaat Placidus en Benedictus naar het fort om

paspoort voor mejuffer Van Roie naar Hasselt : niet

nodig. Naar Wetteren voor onze werklieden Phil en

Louis : niet nodig. Voor ons beide naar Dendermonde :

ook niet nodig. Een pas voor de Prior naar Holland kon

hij niet geven, zelfs geen anempfehlung voor Antwerpen

of Sint-Niklaas "es geht einfach nicht !”

De Rittmeister was zeer beleefd maar mocht ons niet in

het fort ontvangen. Hij kwam zelf tot op de brug en

maakte zijn excuus ons niet te mogen binnen laten. Wij

vroegen ook naar ons handkarretje dat Belgische sol-

daten destijds meegenomen hadden naar het fort. Ze

zouden ’t terugbrengen als het er nog was. ‘k vroeg ook

nog naar het Duits Nieuw Testament dat ik naar het fort

geleend had met Kerstmis. Niet te vinden !

Als we terug in de abdij kwamen stond 'ein gefreiter' ons

af te wachten met het boek, hij lag op zijn kamer,

ziekenhuis en wist niet hoe het daar gekomen was.

Na de middag kwam er een hele wagen met pelsfrakken,

witte berenpelsen, waarschijnlijk van die 80.000 Pruisen

afgenomen. Ze zeggen dat wij in de abdij andere troepen

zullen krijgen.

Woensdag 24 februari 1915 (dag 206)

Wind west. Regen en sneeuwbuien.

De hele dag kanongebulder zuidwest.

Een Duitser vertelt aan broeder Fons dat ze vrijdag aan-

staande moeten vertrekken en door geen ander zullen

vervangen worden.

Gisteren en deze morgen waren alle wijven op loop naar

de bedeling van meel en petroleum.

Te Temse hebben de Duitsers schipper Wouters van

Bornem doen ontschepen al wat hij van Brussel had

meegebracht.

Men vertelt dat pastoor De Beucker van Schaffen z’n

zinnen kwijt is ten gevolgen der uitgestane mishan-

delingen van de Duitsers. Item wordt verteld dat in een

zeeslag 14 Duitse en 4 Engelse oorlogsschepen verloren

gingen.

Donderdag 25 februari 1915 (dag 207)

Meneer Prior gaat met de Wilford-boot van 8 ½ naar

Antwerpen.

Om 9 ½ brengt juffrouw Van der Stappen 5 fazanten.

Twee extra werklieden brengen de gekuiste steen onzer

huizen in de Kloosterstraat binnen de muur aan ’t

washuis.

Meneer Prior en Theodoor hebben te Hoboken de boot

gemist en zijn te voet afgekomen. Om 7 ½ waren ze

thuis. Onderwege zijn de Duitsers zeer streng met pas en

bagage na te zien.

Jan van Peer knipt de berceau.

Om 4 ½ is Rittmeister Von Loeper komen afscheid

nemen en ons bedanken voor ’t gebruik der voituur (die

zoveel geleden heeft). Hij trekt met heel zijn compagnie

naar Zwijndrecht. Onder het officie van 5 uur kwam een

blauwe tegen morgenavond inkwartiering aanmelden

van 25 man, Landsturm.

Vrijdag 26 februari 1915 (dag 208)

Gisteren hebben de aftrekkende Mercklenburgers de

geleende piano van ’t Hemelhof teruggebracht.

Om 1 uur brengt mejuffer Van der Stappen 4 konijnen en

eieren aan 4 centiemen ’t stuk.

Om 1 ¼ aankomst der 21 soldaten met Feldwebel,

Branderburger Landsturm Regt. Meest allen Berliner.

Ze zijn in ’t blauw. Hun ransels zijn op twee na allen

opgeraapte van Belgische infanteristen.

Ze mochten in de schuur 2 schoren stro per man nemen.

Een klein ventje preutelde tegen en verlangde dat zij als

mensen recht hadden op een matras te slapen, maar ’t

hielp hem niet. Hij moest met zijn 2 busselen

optrommelen. Ze komen van Zwijndrecht en waren

tevoren ook in Leuven op de Keizerberg.

Om 4 uur komen 2 artillerie-officieren per auto aan-

gereden en klommen de toren op. Rittmeister Von

Loeper komt zijn opvolgers presenteren en vraagt of

deze voor een nacht in een bed en morgen een tas koffie

krijgt.

Af en toe kanon gehoord.

Grafkelder d'Ursel te Hingene

© Gemeentelijk Archief Bornem - 23 -

Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

Zaterdag 27 februari 1915 (dag 209)

Vandaag was er geen kanon te horen.

In Bornem is een trammaatschappij opgericht zonder

kapitaal door de firma Jan Kaddé- Rousseau en Cie. Ze

heeft samen een grote kermiswagen op 4 wielen met 2

paarden bespannen. Deze morgen had ik het genoegen

het gevaarte over de kasseien te zien rollen met 7

passagiers er in. Het rijdt dagelijks eenmaal van Bornem

uit naar de brug van Temse en van daar terug met

reizigers voor Bornem, Puurs, Londerzeel. De prijs zal

waarschijnlijk afhangen van het getal reizigers.

Vandaag in de abdij patattenbrood geproefd. ’t smaakt

goed, bestaande delen : 2/4 tarwemeel ¼ roggebloem en

¼ gekookte patatten.

Om 7 ½ trokken de Mecklenburgers, Landwehrmannen

de abdij uit naar Zwijndrecht waar ze beter thuis horen.

Ze deden alsof ze zongen : ”In der Heimath da gibts

Freud” maar de vreugde was niet groot 'Im

Freindeslande', dat was te zien.

De nieuwe fortkommandant Oberleutenant Neumann is

gisterenavond binnengekomen. Stond deze morgen om

7 ½ op en terwijl hij om 8 uur koffie dronk, vertelde hij

Sileziër te zijn, geboren te Berlijn wonend met vrouw en

kind en tandarts van beroep. Hij vertrok om 9 uur.

Feldwebel in spe Schmidt heeft commando in de abdij en

schijnt geen kwaaie te zijn.

Zondag 28 februari 1915 (dag 210)

Om 12 uren gaan we de Duitse versterking bezichtigen

op de molenberg.

In de voormiddag is een Duits soldaat met een boer en

zijn paard onze voituur komen halen. Broeder Fons

bestatigt dat de Mecklenburger gisteren 2 stalriemen

van de koeien hebben meegenomen.

De Mecklenburger stookte immer hout in de keuken van

de koetsier. De brandenburgers gebruiken ook daar

steenkolen. Hun kok kwam aan broeder Fons een korf

patattenschellen presenteren voor n’en liter melk. Hij

mocht ze houden.

In het dorp is aangeplakt dat morgen er aangifte moet

gedaan worden van alle wagens en paarden.

Het huis van juffrouw Brijs in het dorp is door Duitsers

soldaten betrokken.

Item de villa Verbelen aan de statie. In de Nieuwe

Wereld hebben ze 3 kamers voorbehouden en uit het

huis van de notaris, hebben ze 2 matrassen komen

halen.

Het voedingskomiteit is sedert 3 dagen begonnen met

levensmiddelenbedeling aan de behoeftigen en verkoop

aan de gegoeden. Met 2 onzer kruiwagens hebben de

Duitsers deze morgen arduin weggebracht.

Meneer Roelands van Hingene is deze avond hier

geweest. Hij gaat morgen naar Hulst en zal bij J. De Moor

gaan zien of er brieven liggen.

Vandaag geen kanon gehoord.

Uitdeling van voedingsmiddelen achteraan 'Den Bouw'.

Rechts achteraan de foto herkent men pater Leo (Janssens)

en Theodoor De Maeyer.

© Gemeentelijk Archief Bornem - 24 -

Uit de dagboeken van

Pater Benedictus Van Doninck

Voorbeeld van een Personal-Ausweis. (Pater Jan Cooreman)