2 3 11 32 33 38 · ภาคเหนือ...

ก

สารบญ หนา สารบญ ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ง สารบญแผนท จ หลกการและเหตผล 1 วตถประสงค 2 การตรวจเอกสาร 2 อปกรณและวธด าเนนการ 3 ผลการด าเนนการ 11 สรปผลการด าเนนการ 32 ขอเสนอแนะ 33 ประโยชนทไดรบ 38 เอกสารอางอง 38

ข

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการกระจายพนทการเผา 9 2 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการพจารณาความเขมของจด

เผาตอหนวยพนท 9

3 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการกระจายพนทการเผา 10 4 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท 10 5 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการผสมระหวางการกระจายพนทการเผา และ

วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท 10

6 ภาพรวมของจ านวนต าบลทก าหนดระยะเวลาการเผาในชวงตางๆ ของพนทจงหวดอตรดตถ ในพนทปลกขาว ขาวโพด และออย

18

7 การจดระเบยบการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน ภายในจงหวดอตรดตถ

19

8 มาตรการแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาวสดภาคเกษตร 33

ค

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ และ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต 4 2 ชวงระยะในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร 7 3 การจดชวงเวลาในการเผา โดยใชปจจยตางๆ 8

ง

สารบญแผนท

แผนท หนา 1 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 พฤศจกายน 11 2 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-30 พฤศจกายน 11 3 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 ธนวาคม 12 4 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-31 ธนวาคม 12 5 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 มกราคม 13 6 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-31 มกราคม 13 7 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-14 กมภาพนธ 14 8 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 15-28 กมภาพนธ 14 9 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 มนาคม 15 10 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-31 มนาคม 15 11 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 เมษายน 16 12 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-30 เมษายน 16 13 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน 17

บทสรปผบรหาร

การจดระเบยบการเผาโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดรบมอบหมายจากรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (พลเอกดาวพงษ รตนสวรรณ) เมอวนท 10 เมษายน 2558 ณ หองประชมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอหาแนวทางปองกนและแกไขปญหาหมอกควนในภาคเหนอ โดยไดรบความรวมมอทงภาครฐและเอกชนจากหลายหนวยงาน ปญหาจากการเผาตงแตเดอนพฤศจกายน 2557 ถงเดอนเมษายน 2558 ท าใหเกดควนทเกนคามาตรฐานและประชาชนไดรบผลกระทบเปนวงกวาง สาเหตเพราะขาดความรวมมอจากทกภาคสวน ท าใหปญหาดงกลาวยงไมไดรบการแกไข ประกอบกบขอมลพนทการเผาไหมของแตละหนวยงานยงไมสอดคลองกน ซงจากขอมลของส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (GISTDA) พบวาป 2558 มการเผาไหมในพนทปาและพนทเกษตร 17-18 ลานไร ขณะทกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช รายงานวา มการเผาไหมพนทปาเพยง 26,016 ไร และ ขอมลการเผาไหมของกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย พบมการเผาไหมพนทเกษตรเพยง 2,545 ไร เมอรวมพนทเผาไหมของทงสองหนวยงานมเพยง 28,561 ไร เทานน ขอมลดงกลาวทมความแตกตางอยางสนเชง ท าใหประชาชนเกดความสบสนในการรบขอมลขาวสาร กระทรวงเกษตรและสหกรณจงมอบใหกรมพฒนาทดนจดระเบยบการเผาโดยใชขอมลดาวเทยม Aqua และ Terra ดวยระบบ MODIS ท าการประเมนการเผาไหมในพนทปาและพนทเกษตร 17 จงหวดภาคเหนอ เพอเผยแพรขอมลอยางถกตองและลดปญหาหมอกควนทเปนวกฤตของประเทศในชวงแลงตลอดมา แมวากระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดมงเนนการแกไขปญหาใน 10 จงหวดภาคเหนอ เนองจากไดรบผลกระทบจากวกฤตการณหมอกควนมากทสด จากพนททงหมด 70.8 ลานไร เปนพนทปาไม 51.7 ลานไร พนทเกษตร 18.1 ลานไร และอนๆ 1 ลานไร มการเผาทงหมด 5,174 จด พบวาเผาในพนทปาไม 4,111 จด (79 เปอรเซนต) และเผาในพนทเกษตร 1,063 จด (21 เปอรเซนต) ในท านองเดยวกนหากมองเปนรายจงหวด จงหวดอตรดตถ มพนททงหมด 4.89 ลานไร เปนพนทปาไม 3.05 ลานไร พนทเกษตร 1.53 ลานไร และอนๆ 0.31 ลานไร จากการส ารวจภาพถายดาวเทยมตงแตเดอนพฤศจกายน 2557 ถงเมษายน 2558 เปนเวลา 6 เดอน มการเผาทงหมด 383 จด พบการเผาในพนทปาไม 226 จด และการเผาในพนทเกษตร 157 จด

ดงนนกรมพฒนาทดนจงเสนอมาตรการตางๆ 11 มาตรการ และรปแบบการจดระเบยบการเผา เพอใหครอบคลมพนททประชาชนไดรบผลกระทบ ในพนทจงหวดอตรดตถ เพอปองกน และแกไขปญหาหมอกควน โดยจดระเบยบการเผาเปนรายต าบล ก าหนดใหมการเผา 136 ครง ในพนทปลกขาว ขาวโพดและออย ครอบคลม 67 ต าบล อยางไรกตาม การจดระเบยบการเผานจ าเปนตองเฝาตดตามอยางใกลชด เนองจากเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมการเผาของเกษตรกร ซงตองสรางความเขาใจและตระหนกถงผลกระทบจากการเผาใหแกเกษตรกร ดงนนการก าหนดเวลาการเผาจ าเปนตองไดรบความรวมมอจากเกษตรกรและหนวยงานทงภาครฐและเอกชนชวยเกอกลกนเพอปรบแกใหสถานการณหมอกควนทเลาความรนแรงอยางเปนรปธรรม ประกอบกบการส ารวจพนทเผาไหมจรง (Ground truth survey) เพอบงชใหเหนถงขอเทจจรงและประเมนขอมลรวมกน สการด าเนนการปองกน แกไข และบรรเทาความเดอดรอนใหเปนไปในทศทางเดยวกนพรอมกบเผยแพรขอมลอยางถกตองแกประชาชน

1

1

การจดระเบยบการเผาพนทเกษตร จงหวดอตรดตถ

หลกการและเหตผล

พนทบรเวณจงหวดอตรดตถ ตองเผชญกบสถานการณวกฤตหมอกควนในชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายนของทกป ในแตละปมปรมาณฝนละอองสงเกนเกณฑมาตรฐานอยในระดบทสงผลกระทบตอสขภาพ และยงสงผลใหทศนวสยการขนสงทางอากาศลดลง สาเหตของปญหาเกดจาก 1) ลกษณะภมประเทศของภาคเหนอเปนแองกระทะลอมรอบดวยภเขาสง และสภาพอตนยมวทยาทในชวงหนาแลงอากาศแหง ความกดอากาศสง ท าใหอากาศปด หมอกควนไมฟงกระจาย 2) กจกรรมในพนท เชน การเผาปา การเผาในพนทท าการเกษตรโดยเฉพาะพนทปลกขาว ขาวโพดเลยงสตว และออย การเผาเศษวสดในภาคการเกษตรเพอเตรยมเพาะปลกทงในและนอกพนทปา และ 3) หมอกควนขามแดน จากการเผาในประเทศเพอนบานถกพดพาโดยลมและสงผลกระทบตอประเทศไทย ซงจากภาพถายดาวเทยมพบจดความรอนและหมอกควนหนาแนนในอนภมภาคแมน าโขง

ป 2558 พบสถานการณวกฤตหมอกควนทมผลกระทบรนแรงในพนทภาคเหนอตงแตปลายเดอนกมภาพนธ จงหวดล าปางเปนจงหวดแรกทพบฝนละอองเกนมาตรฐานสงสด 381 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตรซงอยในระดบทมผลกระทบตอสขภาพของประชาชน และจากการตรวจพบจดความรอนตามประเภทการใชประโยชนทดนในป 2556 ของภาคเหนอ 17 จงหวด ซงใชดาวเทยม Terra และ Aqua โดยระบบ MODIS ระหวางเดอนพฤศจกายน 2557-เมษายน 2558 ของกรมพฒนาทดน พบจดความรอนในพนทปาไมและพนทเกษตรทงหมดจ านวน 7,803 จด แตไดท าการมงเนนไปท 10 จงหวดภาคเหนอ เพราะมสถานการณทางดานหมอกควนทเปนอนตรายตอสขภาพของประชาชนเปนอยางมาก ซงจากการตรวจพบจดความรอน พบวามจดความรอนทงหมดจ านวน 5,174 จด โดยรอยละ 79 เปนจดความรอนทเกดในพนทปาไม และรอย 21 เปนจดความรอนทเกดในพนทเกษตรกรรม นอกจากน จากการศกษาเพมเตมโดยกรมพฒนาทดนพบวา ในรอยละ 21 ของจดความรอนทเกดในพนทเกษตรกรรม โดยรอยละ 62.3 เปนจดความรอนทเกดจากการท าเกษตรในพนทราบ และรอยละ 37.7 เปนจดความรอนทเกดจากเกษตรกรท าการบกรกพนทปาเพอเขาไปท าการเกษตร

จากสถานการณวกฤตหมอกควนภาคเหนอดงกลาวทงภาครฐและภาคเอกชน ไดตระหนกถงการมสวนรวมในการแกไขปญหาเพอไมใหเกดผลกระทบตอภาคประชาชน จงมมตทประชมการหาแนวทางปองกนและแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาเศษวสดภาคเกษตร เมอวนท 10 เมษายน 2558 ใหกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนหนวยงานหลก โดยกรมพฒนาทดนรบผดชอบการจดท าปฏทนการเผาเพอเปนมาตรการรองรบส าหรบพนททจ าเปนตองมการเผา เพอจดระเบยบการเผาพนทภาคเกษตรและปาไม 17 จงหวดภาคเหนอของประเทศไทย โดยใชโปรแกรม Thai CO2 Hot Spot (Fire Alert) ซงสามารถค านวณการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซด ผานเทคโนโลยดาวเทยมแลวน ามาประมวลผลผานโปรแกรม Thai CO2 Hot Spot (Fire Alert) ซงมชดขอมลการใชทดนปจจบนของกรมพฒนาทดนโดยมความละเอยดตงแตระดบจงหวด อ าเภอ และต าบล ท าใหทราบพนททเกดไฟไหมทแทจรงของประเทศไทยอกทงยงสามารถระบพนทเฝาระวงการเกดจดไฟไหมในพนทเกษตรกรรมและหรอพนทปาไมเพอเปนขอมลในการจดปฏทนการเผาในพนทเพอคาดหวงใหสถานการณในป 2559 ลดความรนแรงลงหรอเกดผลกระทบนอยทสด โดยใหหนวยงานของภาครฐรวมกบเอกชนชวยกนคดชวยกนตดสนใจ และมสวนรวมตอการแกปญหาใหทเลาลง

2

2

วตถประสงค 1. เพอตดตามการเกดจดความรอน ประมวลผล ตรวจสอบภาคสนามและรายงานใหหนวยงานท

เกยวของทราบ 2. เพอควบคมการจดระเบยบการเผาและจดท ามาตรการเฝาระวงการไหมไฟในพนทเกษตรโดยภาค

ประชาชนมสวนรวม 3. เพอแกปญหาหมอกควนบรเวณจงหวดอตรดตถ โดยหนวยงานรฐรวมกบภาคประชาชนในพนท

เฝาระวงและแจงเตอนไปทกรมควบคมมลพษและหนวยงานราชการทเกยวของ

การตรวจเอกสาร ปญหาททวความรนแรงขนทกปจนยกระดบขนเปนปญหาของชาตคงหนไมพนเรองของไฟปาทาง

ภาคเหนอ ครอบคลมพนทจงหวดอตรดตถ จากพฤตกรรมของการขยายพนทเพาะปลก ทงขาว ขาวโพด และการปลกออย ในพนทภาคเหนอท าใหปญหาตางๆ ไมเคยทเลาเบาบางลงแตอยางใด กลบยงซ าเตมความรนแรงเปนปญหาทางเดนหายใจกบประชาชนในภาคเหนอเพมมากขนจากรายงาน ปรมาณหมอกควน ในป 2558 ทผานมา (กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2558) ปญหาหมอกควน ในพนทภาคเหนอของประเทศเปนปญหาทมความส าคญทเกดขนเปนประจ าในชวงฤดแลงของทกป และมแนวโนมทวความรนแรงมากขนเรอยๆ สงผลกระทบตอการด ารงชวตของประชาชนในวงกวางอยางรนแรง ทงในดาน สขภาพ เศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ความพยายามทผานมาในการแกไขปญหาเกดขน ในหลายภาคสวน ทงภาคร ฐ องคการ ปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน รวมทงความรวมมอรวมใจจากภาคสงคมและชมชน หากแตสถานการณหมอกควน ยงคงเกดขนอยางตอเนอง แสดงใหเหนถงความจ าเปนทจะตองระดมสรรพก าลง ในทกๆ ดาน เพอสรางความตระหนกรและความรวมมอของทกภาคสวน ในการแกไขปญหาอยางจรงจงและตอเนองมากกวาทเปนอย โดย เฉพาะอยางยงจ าเปนตองด าเนนงานอยางบรณาการ บนพนฐานขอมลองคความรทถกตองแจมชด เพอน าไปสการประยกตใชเทคโนโลยทถกตอง การก าหนดนโยบายและกฎระเบยบทเหมาะสมเปนธรรม และปฏบตไดสามารถแกไขสาเหตทแทจรงของปญหาดวยกระบวนการทถกตองและยงยน ดงนนหนวยงานของรฐและสถาบนการศกษาทตงอย

ในพนทภาคเหนอตอนบนจงมภาระหนาททจะสนบสนนองคความรทจ าเปนเชอมประสานกบภาคสวนทเกยวของในการด าเนนการแกไขปญหาบนพนฐานทถกตองและเปนรปธรรม ตงคณะท างานรวมวจยเพอการแกไขปญหาหมอกควนขน โดยมวตถประสงคหลกในการรวบรวมองคความรตางๆ จากคณาจารยนกวจย ในสวนทเกยวของเชอมโยงกบการแกไขปญหาหมอกควน เพอสามารถจดสรางโครงขายขององคความรทครอบคลมมตตางๆ ทงดาน สขภาพ สงคม ชมชน เศรษฐศาสตร เทคโนโลย และสงแวดลอม น าไปสการเสนอแนะแผนงานทเหมาะสมกบบรบทของพนทและสภาพปญหา เพอสามารถแกไขปญหาหมอกควนในองครวมไปพรอมกนทงระบบจากการประชมระดมสมองครงส าคญ ผลสรปจากการประชมเหนพองกบการจดท าแผนผงกรอบแนวคดในภาพรวม เพอเปนแนวทางในการบรหารจดการองคความรจาก งานวจยและโครงการตางๆ ใหสามารถเชอมตอเตมเตมซงกนและกน และใหสามารถขบเคลอนสการแกไขปญหาทเหมาะสมและถกตอง

การเกดขนของไฟปาท าใหประชาชนไดรบผลกระทบอยางมากในหลายภมภาคทวโลก โดยเฉพาะไฟทมาจากภาคปาไมเปนตนเหตหลก ซงเปนผลทางดานลบ ตอสขภาพของประชาชนเปนส าคญ (Viegas, 2002), และ (Schwelaet al., 1999; Heil and Goldammer, 2001; Kunii et al., 2002; Sastry, 2002), โดยเฉพาะอยางมผลตอเศรษฐกจของประเทศ regional economies (Glover andJessop, 1999), และยง

3

3

สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอน (Crutzen and Goldammer, 1993; Kasischke andStocks, 2000).

การลดการเผาและการเฝาตดตามอาจจะเปนสงส าคญทจะท าใหเกดความปลอดภยทงในชวตและทรพยสน โดยการใชเทคโนโลยทางดานภาพถายดาวเทยม ทใหความละเอยดสงตดตามจดความรอนซงจะสามารถควบคม และปองกน และวางแผนใหเกดความปลอดภยมากยงขนตอปญหาการเกดการเผาในอนาคตโดยสามารถลดปญหาไมใหเพมความรนแรงในการเกดไฟปา และยงเปนสงส าคญตอระบบเตอนภยไมเพยงแคส าคญระดบชาตแตจะควบคมและปองกนปญหาการเกดไฟไหมขามแดนในระดบประเทศ เพราะการเกดไฟปาและหมอกควนขามแดนมผลกระทบเปนวงกวาง ซงหากมระบบเตอนภยจะท าใหเกดประโยชนทงในพนทเอง และ การใชระบบระบบเตอนภยในดานการเกดจดความรอนหรอไฟ (Fire danger rating systems :FDRS) โดยใชภาพดาวเทยมแบบตอเนองในทกๆวนทดาวเทยมโคจรรอบโลก โดยแตละวนทก 4 -6 ชมตอวนจะมการโคจรมาอกครงท าใหเกบภาพไดเกอบตลอดเวลา ซงเปนดาวเทยมทใชศกษาการเปลยนแปลงสภาพอากาศ ระบบการท านายการเกดจดความรอนโยระบบ FDRS จะกอใหเกดประโยชนทจะควบคมไฟปาและในพนทการเกษตรไดเปนอยางด โดยมผใชระบบดงกลาวในหลากหลายประเทศ ตงแตส านกงานขนาดเลกในพนทเองและยงมถงหนวยงานระดบชาตทตดตามการเกดไฟปาหรอจดความรอนโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร ในการตดตาม (Lee et al., 2002) ซงใหบรการผานเครอขายอนเตอรเนต เพอเตอนภยลวงหนา D. X. Viegas (Ed.), 2006ความส าคญในการน าขอมลดาวเทยมระบบ MODIS ซงเปนเครองมอถายภาพทไดรบการตดตงบนดาวเทยม TERRA และ AQUA พฒนาโดยองคการบรหารการบนและอวกาศแหงชาตสหรฐอเมรกา(National Aeronautic and Space Administration: NASA) จะมแถบการถายภาพครอบคลมพนทประเทศไทยและสามารถถายภาพไดวนละ 4 ชวงเวลาไดแกดาวเทยม TERRA (เวลา 01.00-02.00และ10.00-11.00 น.) ดาวเทยม AQUA (เวลา 13.00-14.00 และ22.00-23.00 น.) โดยใชขอมลในชวงคลนอนฟราเรดกลาง (MIR band) แบนด 21 22 และชวงคลนความ-รอน (Thermal band) แบนด 31 เพอประมวลผลต าแหนงจดความรอนโดยใชโมเดล MOD14 รวมกบขอมลอางองพกดต าแหนงใน MOD 03 และไดมการจ าแนกแหลงทเกดจดความรอนในพนทตางๆ ตามลกษณะการใชทดนไว

อปกรณและวธการด าเนนการ

1. การพจารณาก าหนดชวงเวลาในการเผาเศษวสดทางการเกษตร วตถประสงคในการก าหนดชวงเวลาในการเผาเศษวสดทางการเกษตรเปนการพจารณาเพอลดผลกระทบจากหมอกควนไฟทเกดขนจากการเผาเศษวสดทางการเกษตร เพอเตรยมพนทส าหรบการเพาะปลกในชวงฤดฝนบรเวณจงหวดอตรดตถ โดยศกษาในพนทการใชประโยชนทดน 3 ประเภท คอ ขาว ขาวโพด และออย ซงปจจยทใชในการพจารณาดงน

1.1 การใชประโยชนทดน ( ขาว ,ขาวโพด ,ออย) ด าเนนการพจารณาศกษาการจดชวงเวลาการเผา ในพนทพชเศรษฐกจหลก 3 ชนด คอ ขาว ขาวโพด และออย ซง มเศษวสดทางการเกษตร และมการเผาจ านวนมาก สงผลใหเกดหมอกควน และผลกระทบในพนทจงหวดอตรดตถ โดยมพนทปลกขาว 740,286 ไร ขาวโพด 225,545 ไร และออย 60,372 ไร

4

4

1.2 พนทแนวกนชน จากเขตเมอง 2 กโลเมตร เปนเขตหามด าเนนการเผา พนทแนวกนชน (Buffer Zone) หมายถง พนททอยระหวางพนทใดๆ ตงแตสองพนทหรอมากกวา เพอชวยลดผลกระทบซงกนและกนทอาจเกดขนจากกจกรรมในพนทดงกลาว ซงสวนใหญแลว พนทแนวกนชน จะถกน ามาใชกบการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ซงพนทแนวกนชนมความส าคญตอการลดผลกระทบจากหมอกและควนไฟ มดวยกนหลายประการ ไดแก

จ ากดขอบเขตและการขยายตวของหมอกและควนไฟ ไมใหสงผลกระทบตอชมชนใน พนทเขตเมองได

ชวยปรบปรงคณภาพอากาศในบรรยากาศ ลดปญหาความขดแยงระหวางพนทเกษตรและชมชน ปองกนความเสยหายจากการเผาวสดการเกษตร ตอพนทเขตเมอง

1.3 พนทแนวกนชน จากถนนสายหลก 1 กโลเมตร เปนเขตหามด าเนนการเผา เพอชวยลดผลกระทบจ ากดขอบเขตและการขยายตวของหมอกและควนไฟ ไมใหสงผล

กระทบตอเสนทางคมนาคมถนนสายหลก

1.4 ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ (พ.ย.–ก.พ.) ลมทพดผานประเทศไทยในชวงฤดหนาวประมาณเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธ เกดขนเนองจากสภาพพนผวโลกทประกอบไปดวยพนดนและพนน าทในชวงเดอนดงกลาวเปนชวงทดวงอาทตยสองแสงตรงกบพนมหาสมทร ท าใหอากาศเหนอพนน ามอณหภมสง อากาศจงลอยตวสงขน ขณะทอากาศเยนกวาบรเวณทวปเคลอนทออกไปแทนทอากาศรอนในมหาสมทรทลอยตวขน จงท าใหเกดกระแสลมพดผานจากภาคพนทวปสมหาสมทร เกดเปนลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ หรอลมหนาวทพดพาความหนาวเยนผานพนทวปสมหาสมทร ในชวงเดอนพฤศจกายน–กมภาพนธ อากาศแหงบรเวณตอนกลางของทวปมอณหภมต ากวาอากาศชนเหนอมหาสมทรอนเดย กระแสลมพดจากหยอมความกดอากาศสงในเขตไซบเรย ในลกษณะตามเขมนาฬกา (แอนตไซโคลน) มายงหยอมอากาศต าในมหาสมทรอนเดย ท าใหเกด “ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ” พดผานประเทศไทย ท าใหอากาศหนาวเยน และแหงแลง ทองฟาใส ภาพท 1 ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ และ ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต

5

5

1.5 ชวงระยะเวลาในการเผาของแตละพช 1.5.1 ขาว (ม.ค.–เม.ย.)

ภาคเหนอท าการปลกขาวนาสวนในทราบระหวางภเขากนเปนสวนใหญ และท าการปลกขาวไรในทดอน และทสงบนภเขา เพราะไมมน าขงในพนทปลก สวนมากชนดของขาวทปลกเปนทงขาวเหนยว และ ขาวเจา และในบางทองทมการปลกขาวนาปรงดวย ภาคเหนอมความอดมสมบรณของดนนา ดกวาภาคอนๆ ขาวนาปท าการเกบเกยวในระหวางเดอนพฤศจกายน และธนวาคมชวงระยะเวลาทเกษตรกรนยมเผาฟางขาวจะเรมหลงจากการเกบเกยวขาวประมาณปลายเดอนมกราคมเปนตนไปและการไถพรวนดนจะท าในเดอนเมษายน

1.5.2 ขาวโพด (ก.พ.–ม.ค.) แหลงปลกขาวโพดทส าคญอยในภาคเหนอ ซงมพนทปลกถงกวาครงของทงประเทศ สวนทเหลอกระจายปลกในทกภาคของประเทศ ขาวโพดเปนพชทสามารถปลกไดตลอดป ถาไมมปญหาเรองน า แตโดยทวไปเกษตรกรไทยปลกขาวโพด โดยอาศยน าฝนเปนหลก ดงนนฤดปลกโดยทวไปในประเทศไทย ม 2 ฤดคอ ปลกตนฤดฝน และปลายฤดฝน ขนอยกบการตกและการกระจายของฝนในทองถน เกษตรกรนยมปลกขาวโพดตนฤดฝน เรมประมาณเดอนเมษายน-พฤษภาคม เนองจากไดผลผลตสงกวา ไมมโรคราน าคางระบาดท าความเสยหาย รวมทงปญหาวชพชรบกวนนอยกวาปลกปลายฤดฝน แตจะมปญหาจากสารพษ อะฟลาทอกซน ซงจะมการเผาเศษวสดในชวงเดอนกมภาพนธ–มนาคม เพอเตรยมพนทเพาะปลก

1.5.3 ออย (ธ.ค.–เม.ย.) การปลกออยใหไดผลผลตและคณภาพสงนน ออยจะตองอยในไรไมนอยกวา 12 เดอน

ฉะนนการจะเลอกปลกเวลาใดเหมาะสมตองค านงถง ฝน ชนดของดน แหลงน า อปกรณใหน า จ านวนพนทปลกออย ซงชวงส าคญทกอใหเกดการเผาเศษวสดทางการเกษตรคอชวงระยะเวลาเกบเกยว และเตรยมพนทปลก ซงมระยะเวลาในการด าเนนการดงน

การปลกออยขามแลงหรอปลกออยหลงฝน ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ.

ปลก แลง ฤดฝน เกบเกยว

การปลกออยน าราด ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.

รอตอปลกใหม แลง ฤดฝน เกบเกยว

การปลกออยตนฝน ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค.

รอตอ เตรยมดน ปลก ฤดฝน ชวงรบน าฝน แลง เกบเกยว

1.6 ชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบสงสด หมอกควนในภาคเหนอของประเทศไทย เปนปญหามลพษทเกดขนเปนประจ าทกป เรมตงแตเดอนพฤศจกายนและมปรมาณสงสดในเดอนมนาคม ชวงเดอนมนาคมคาบเกยวถงราวกลางเดอน

6

6

เมษายนของทกป ภาคเหนอตอนบนหลายจงหวดตองเผชญกบสภาพอากาศทเลวรายจากหมอกควน ซงสถานการณในวนนกยงคงอยในภาวะวกฤต

สาเหตทเกดหมอกควนพษ พบวา การเผาปาเปนเพยงสาเหตหนงเทานน แตตนเหตใหญนนคอ การเผาปาเพอปลกพช ในพนทภาคเหนอและประเทศเพอนบานใกลเคยงทง สปป.ลาวและ เมยนมาร ทคาดวามพนทรวมกนนบลานไร

1.7 จ านวนจดความรอนทเกดขน ในพนทปลกขาว ขาวโพด และออย ของแตละต าบล จ านวนจดความรอนทเกดขนนนส ารวจและรวบรวมขอมลจากขอมลดาวเทยมระบบ

เซนเซอร MODIS ซงเปนเครองวดคลนเชงสเปกตรมทถกตดตงบนดาวเทยม Terra และ Aqua ถกออกแบบขนเพอใชในการตดตามและตรวจสอบขอมลทรพยากรธรรมชาตและสภาพสงแวดลอมในระดบภมภาค ภาพ ถายในระบบ MODIS มความกวาง หรอ Swath ประมาณ 2,330 กโลเมตรและสามารถบนทกขอมล ครอบคลมพนททวโลกไดภายใน 2 วน ขอมลทไดรบจาก MODIS ประกอบไปดวย 36 ชวงคลนระหวาง 0.4 ถง 14 mm. โดยมความละเอยดเชงพนททแตกตางกนไปในแตละชวงคลน โดยชวงคลน 1–2 มความละเอยดเชงพนท 250 เมตร ชวงคลน 3–7 มความละเอยดเชงพนท 500 เมตรและ ชวงคลน 8–36 มความละเอยดเชงพนท 1,000 เมตร ส าหรบการบนทกขอมลนน MODIS จะกวาดภาพจากดานหนงของภาพไปสอกดานหนง โดยมมมกวาดไดสงสดถง 55 องศาในแตละดาน ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) สถาบนเทคโนโลยแหงเอเซย (AIT) และมหาวทยาลยโตเกยว ท าการลงนามบนทกความ เขาใจเพอความรวมมอในโครงการ MODIS โดยม AIT เปนผรบสญญาณดาวเทยมและผลตขอมลดาวเทยมระบบเซนเซอร MODIS สามารถดาวนโหลดไดจาก Land and Atmosphere Archive and Distribution System (LAADS) (http://ladsweb.nascom.nasa.gov/)

ดาวเทยม Terra/MODIS และAqua/MODIS ไดถกสงขนไปในหวงอวกาศตงแต 18 ธนวาคม 1999 และ 4 พฤษภาคม 2002 ตามล าดบ นน ท าใหขอมล MODIS มบทบาทสงในการตดตามการเปลยนแปลงของโลกแทนขอมล NOAA/AVHRR ซงมอยกอนหนา สามารถบนทกภาพแตละครงครอบคลมพนท 2,330 กโลเมตร และส ารวจกลบมายงพนทเดมๆ ทก 1-2 วน ทงเวลากลางวนและกลางคน Hotspots รายวนทไดจากการตรวจวดดวย MODIS บนดาวเทยม Terra และ Aqua ซงมประสทธภาพสงกวาAVHRR บนดาวเทยมของ NOAA โดยทดาวเทยม Terra จะโคจรผานประเทศไทยในชวงเชาและดาวเทยม Aqua จะโคจรผานประเทศไทยในชวงบายการตรวจตดตามไฟปาทก าลงลกโชน ท าไดจากการใชงานอปกรณรบรจากระยะไกลในชวงความยาวคลนอนฟราเรดคลนสน (Short-Wave Infra-Red, SWIR: 3-5 µm) ซงเปนชวงทแสดงอณหภมสงๆของพนผวไดดในชวง 500–1,000K รวมกบชวงความยาวคลนในชวงอนฟราเรดความรอน (Thermal Infra-Red, TIR: 10-12 µm) ท าใหเกดภาพทมความเปรยบตาง (contrast) ระหวางบรเวณไฟลกโชน (hot spot) และพนหลงซงมอณหภมเฉลยของพนโลกประมาณ 300 K นอกจากนเรายงตรวจจบบรเวณไฟลกโชนไดจากกลมควนไฟทปรากฏในภาพถายดาวเทยม

นอกจากนยงรวบรวมขอมล Hotspot AVHRR/NOAA18 โดยดาวนโหลดจาก ASMC, สงคโปร เวลาประมาณ 17.00 น. ของทกวน ฉะนนการรวบรวมขอมลจงไดรวบรวมขอมล Hotspot จากดาวเทยม 2 ดวง ในชวงเวลาใกลเคยงกน คอ AVHRR/NOAA18 และ MODIS/Aqua ชวงเวลา 01.30, 10.30

http://ladsweb.nascom.nasa.gov/

7

7

, 13.30, 22.30 แลวมาน าเขาขอมลผานโปรแกรม ThaiCO2HOTSPOT ของกรมพฒนาทดนเพอประมวลผลออกมาเปนการใชประโยชนทดน พนทท เกดจดไฟไหม (Hotspot) พนท เฝาระวง และปรมาณคารบอนไดออกไซดทปลดปลอยจากพนททมการเผาเศษพช หรอไฟปา และค านวณหาความเขมของจดความรอนในพนทแตละต าบล

1.8 ชวงระยะในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร ชวงระยะเวลาในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร จะพจารณาจากชวงทมผลกระทบของปญหาหมอกและควนไฟ รวมกบชวงการเตรยมพนทเพอเพาะปลกของเกษตรกร คอ ตงแตเดอนพฤศจกายน ถง เมษายนของทกป และแบงเปน 12 ชวง ชวงละ 14-16 วน

ภาพท 2 ชวงระยะในการก าหนดใหเผาเศษวสดทางการเกษตร

2. วธการพจารณาก าหนดชวงระยะเวลาการเผา ในการลดผลกระทบของปญหาหมอกและควนไฟ การเผาเศษวสดไมใชวธทดทสด แตวธทดทสดคอ การไมเผา แตเนองจากในสภาวะปจจบนจ าเปนตองแกปญหาการเผาเศษวสดไมใหมการกระจกตว หรอเผาพรอมกนในชวงเวลาเดยวกน ในการศกษาพจารณา จะด าเนนการดวยกน 3 วธ เพอหาทางเลอกทดทสดในการก าหนดชวงระยะเวลาการเผา ใหสอดคลองกบสงแวดลอม ระยะเวลาการปลกพช และลดมลภาวะจากปญหาหมอกและควนไฟใหไดมากทสด โดยทง 3 วธไดแก

2.1 วธการกระจายพนทการเผา พจารณาจากการเกลยคาระหวางปรมาณความเขมของจดความรอนในแตละต าบล (จบค)

โดยใหพนททมจดความรอนมาก ด าเนนการเผาพรอมกนกบพนททมจดความรอนนอยเรยงล าดบตามชวงเวลา

2.2 วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท พจารณาจากปรมาณความเขมของจดความรอนในแตละต าบล โดยต าบลทมความเขมของจดความรอนมากจะใหด าเนนการเผากอน พนททมความเขมนอย เรยงล าดบตามชวงเวลา

2.3 วธผสมระหวางกระจายพนทการเผาและความเขมของจดเผาตอหนวยพนทโดยพจารณารวมกนทงแบบท 1 และแบบท 2

โดยทง 3 แบบมขนตอนดงตอไปน 1) น าเขาขอมลในระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) เพอจดท าฐานขอมล และแผนทแสดงชวงระยะเวลาในการก าหนดการเผาเศษวสดทางการเกษตรในแตละต าบล

2) หาความเขมของจดความรอนของแตละพช ในแตละต าบล

ความเขมของจดความรอน = จ านวนจดความรอนในต าบลนนๆ พนทเกษตรกรรมนนๆ ภายในต าบล

8

8

ท าการแบงชนขอมลความเขมของจดความรอน (Normalize) เปน 24 ชน (class) เรยงล าดบ จากนอยไปหามาก 1 24 (แยกชนดพช)

3) การจดชวงเวลาในการเผา พจารณาโดยใชปจจยคอ

- การใชประโยชนทดน (ขาว, ขาวโพด, ออย) - ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ (พ.ย.–ก.พ.) - ชวงระยะเวลาในการเผาของแตละพช ขาว (ม.ค.–เม.ย.) ขาวโพด (ก.พ.–ม.ค.) ออย (ธ.ค.–เม.ย.) - ชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบสงสด (ก.พ.–ม.ค.)

ภาพท 3 การจดชวงเวลาในการเผา โดยใชปจจยตางๆ

การจดชวงเวลาในการเผาพจารณาจาก สบเปลยนชวงเวลาการเผา หลกเลยงชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบสงสด ใชกระแสลม ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอชวยในการบรรเทา ชวยในการกระจายตว

ของหมอกและควนไฟ ไมสงผลกระทบตอฤดกาลเพาะปลกพช ยกเวนในขนตอนการเผา

โดยชวงเวลาทก าหนดใหมการเผากอน เรมจากตนเดอนพฤศจกายนเปนตนไป ตามชวงเวลาการเตรยมดนเพอปลกพช ทสามารถเรมจากเดอนพฤศจกายนเปนตนไป และชวงเวลาทเกดมลภาวะหมอกและควนไฟ ทจะมผลกระทบมากทสดในชวงเดอน กมภาพนธ–มนาคม

ชวงเตรยมเพาะปลกขาว (เผา)

ชวงเตรยมเพาะปลกขาวโพด (เผา) ชวงเตรยมเพาะปลกออย (เผา)

((เผา)

ทศทางลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ชวงระยะเวลาทเกดผลกระทบ

สงสด

9

9

4) การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน วธการกระจายพนทการเผาโดยต าบลทมชนขอมลความเขมจดความรอนมาก ใหด าเนน

การเผาพรอมกบต าบลททมชนขอมลความเขมจดความรอนนอย

ตารางท 1 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการกระจายพนทการเผา

ชนขอมลความเขมจดความรอน คะแนน 1,24 12 2,23 11 3,22 10 4,21 9 5,20 8 6,19 7 7,18 6 8,17 5 9,16 4 10,15 3 11,14 2 12,13 1

วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท พจารณาจาก โดยต าบลทมชนขอมล ความเขมจดความรอนมากจะใหด าเนนการเผากอน ต าบลททมชนขอมลความเขมจดความรอน

ตารางท 2 การจดชนขอมลความเขมของแตละต าบลและใหคาคะแนน โดยวธการพจารณาความเขมของจด เผาตอหนวยพนท

ชนขอมลความเขมจดความรอน คะแนน 1,2 1 3,4 2 5,6 3 7,8 4 9,10 5 11,12 6 13,14 7 15,16 8 17,18 9 19,20 10 21,22 11 23,24 12

10

10

5) การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลาทก าหนดเพอบงบอกชวงระยะเวลาการเผาในแตละต าบล

ตารางท 3 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการกระจายพนทการเผา

ชวงเวลา พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย.

1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30 ขาว

12 11 10 6 5 4 3 2 1 7 8,9

ขาวโพด 12,11 10,9 8 7 6 5 4 3 2 1 ออย 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ตารางท 4 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30 ขาว

12 11 10 6 5 4 3 2 1 7 8,9

ขาวโพด 12,11 10,9 8 7 6 5 4 3 2 1 ออย 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

6) การคดแบบวธการผสม (วธท 3) น าคาคะแนน (type) ของทงสองวธมารวมกน ท าการแบงชนคาคะแนน (Normalize) เปน 12 ชน (class) เรยงล าดบ จากนอยไป

หามาก 1 12 (แยกชนดพช) ใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลาทก าหนดเพอบงบอกชวงระยะเวลาการเผาในแตละ

ต าบล

ตารางท 5 การใหคาคะแนนในแตละชวงระยะเวลา โดยวธการผสมระหวางการกระจายพนทการเผา และ วธการพจารณาความเขมของจดเผาตอหนวยพนท


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30 ขาว

12 11 10 6 5 4 3 2 1 7 8,9

ขาวโพด 12,11 10,9 8 7 6 5 4 3 2 1 ออย 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

7) จดท าฐานขอมลและ แผนทของทง 3 วธการ ในรปแบบของระบบสารสนเทศภมศาสตร

11

11

แผนท 1 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 พฤศจกายน แผนท 2 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-30 พฤศจกายน

ผลการด าเนนการ

12

12

แผนท 3 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 ธนวาคม แผนท 4 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-31 ธนวาคม

13

13

แผนท 5 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 มกราคม แผนท 6 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-31 มกราคม

14

14

แผนท 7 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-14 กมภาพนธ แผนท 8 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 15-28 กมภาพนธ

15

15

แผนท 9 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 มนาคม แผนท 10 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-31 มนาคม

16

16

แผนท 11 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 1-15 เมษายน แผนท 12 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงวนท 16-30 เมษายน

17

17

แผนท 13 พนทการเผา จงหวดอตรดตถ ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน

18

18

ตารางท 6 ภาพรวมของจ านวนต าบลทก าหนดระยะเวลาการเผาในชวงตางๆ ของพนทจงหวดอตรดตถ ในพนทปลกขาว ขาวโพด และออย

เดอน วนท จ านวนจดความรอน (จด) จ านวนการเผา (ครง)

พฤศจกายน 1-15 4 39 16-30 10 34

ธนวาคม 1-15 27 2 16-31 25 1

มกราคม 1-15 19 7 16-31 63 7

กมภาพนธ 1-14 15 1 15-28 21 1

มนาคม 1-15 105 3 16-31 16 5

เมษายน 1-15 33 1 16-30 23 35

N/A 22 - รวม 383 136

หมายเหต: N/A คอ มจดความรอนเกดขน แตไมมวน เวลา และสถานทระบไว

19

19

ตารางท 7 การจดระเบยบการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน ภายในจงหวดอตรดตถ

จ.อตรดตถ อ.ตรอน

วธการกระจายพนทการเผา พช พฤศจกายน ธนวาคม มกราคม กมภาพนธ มนาคม เมษายน

1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.วงแดง ขาว

ขาวโพด ออย

ต.บานแกง ขาว


ต.หาดสองแคว ขาว


ต.น าอาง ขาว


20

20

ตารางท 7 (ตอ) การจดระเบยบการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงเดอนพฤศจกายนถงเมษายน ภายในจงหวดอตรดตถ

จ.อตรดตถ อ.ทองแสนขน


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ผกขวง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บอทอง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาคาย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.น าพ ขาว

ขาวโพด

ออย

21

21


จ.อตรดตถ อ.ทาปลา


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ทาปลา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หาดล า ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ผาเลอด ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.จรม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.รวมจต ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.นางพญา ขาว

ขาวโพด

ออย

22

22


จ.อตรดตถ อ.ทาปลา


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ทาแฝก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.น าหมน ขาว

ขาวโพด

ออย

23

23


จ.อตรดตถ อ.น าปาด


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.แสนตอ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานฝาย ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.เดนเหลก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.น าไผ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หวยมน

ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.น าไคร ขาว

ขาวโพด

ออย

24

24


จ.อตรดตถ อ.บานโคก


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.มวงเจดตน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานโคก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.นาขม ขาว

ขาวโพด

ออย

25

25


จ.อตรดตถ อ.พชย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ในเมอง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานดารา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานหมอ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ทามะเฟอง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ทาสก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.คอรม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานโคน ขาว

ขาวโพด

ออย

26

26


จ.อตรดตถ อ.พชย


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.นาอน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.นายาง

ขาว

ขาวโพด

ออย

27

27


จ.อตรดตถ อ.ฟากทา


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ฟากทา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สองคอน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานเสยว ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.สองหอง ขาว

ขาวโพด

ออย

28

28


จ.อตรดตถ อ.เมองอตรดตถ


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ทาเสา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานเกาะ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ปาเซา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.คงคะเภา ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.วงกะพ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หาดกรวด ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.น ารด ขาว

ขาวโพด

ออย

29

29




1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.งวงาม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานดานนาขาม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.บานดาน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ผาจก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.วงดน ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.แสนตอ ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.หาดงว ขาว

ขาวโพด

ออย

30

30




1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.ขนฝาง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ถ าฉลอง ขาว

ขาวโพด

ออย

31

31


จ.อตรดตถ อ.ลบแล


1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-14 15-28 1-15 16-31 1-15 16-30

ต.แมพล ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.นานกกก ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ฝายหลวง ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ไผลอม ขาว

ขาวโพด

ออย

ต.ทงยง ขาว

ขาวโพด

ออย

32

32

สรปผลการด าเนนการ

จากสถานการณวกฤตหมอกควนภาคเหนอดงกลาวทงภาครฐและภาคเอกชน ไดตระหนกถงการมสวนรวมในการแกไขปญหาเพอไมใหเกดผลกระทบตอภาคประชาชน โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณเปนหนวยงานหลก โดยจดระเบยบการเผาพนทภาคเกษตร จงหวดอตรดตถ เพอคาดหวงใหสถานการณในป 2559 ลดความรนแรงลงหรอเกดผลกระทบนอยทสด โดยการ

1. การตดตามการเกดจดความรอนบรเวณ จงหวดอตรดตถ ชวงระหวางเดอนพฤศจกายน 2557-เมษายน 2558 รวมทงสน 8,203 จด โดยการด าเนนการตดตามจากภาพถายดาวเทยม Aqua และ Terra โดยระบบ MODIS และท า Application Hotspot Fire Alert เปนเครองมอตดตามจดความรอนทกวนแบบกงทนททนใด (Semi-Realtime) เพอชวยตดตามการเปลยนแปลงจดความรอนทเกดขนในรอบวน

2. การควบคมการจดระเบยบการเผา ไดจดท าปฏทนการเผา โดยวธการกระจายพนทการเผา ชวงระหวางเดอนพฤศจกายนถงเมษายน และจดท ามาตรการในการจดระเบยบการเผาพนทเกษตรและปาไมของ จงหวดอตรดตถ เพอเฝาระวงการไหมไฟในพนทเกษตรโดยภาคประชาชนมสวนรวมกบหนวยงานรฐ

3. การแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาเศษวสดทางภาคเกษตร บรเวณจงหวดอตรดตถ โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณและกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมส าหรบเปนหนวยงานหลก ซงมหนวยงานรฐรวมกบภาคประชาชนในพนทเฝาระวงและแจงเตอนไปทกรมควบคมมลพษและหนวยงานราชการทเกยวของ ไดแก กระทรวงเกษตรฯ รวมกบกระทรวงพลงงาน กระทรวงมหาดไทย GISTDA และภาคเอกชน สนบสนนทางวชาการเกษตร เชน งานวจยและพฒนาวธการจดการเศษวสดโดยไมเผา กระทรวงเกษตรฯ รวมกบกระทรวงมหาดไทย โดยองคกรปกครองสวนทองถน สนบสนนกจกรรมของสหกรณทองถน เพอสรางความเขมแขงใหสหกรณ/ชมชน กระทรวงเกษตรฯ รวมกบกระทรวงมหาดไทย และภาคเอกชน สนบสนนเครองมอในการจดการเศษวสด กระทรวงเกษตรฯ รวมกบภาคเอกชน สงเสรมผลผลตทางการเกษตรปลอดการเผา

กระทรวงเกษตรฯ โดยกรมพฒนาทดนรบผดชอบการจดระเบยบการเผา เพอเปนมาตรการรองรบส าหรบพนททจ าเปนตองมการเผา ซงจะชวยใหการเผาเศษวสดภาคเกษตรนนไมกอใหเกดวกฤตหมอกควนภาคเหนอรวมทงเสนอ 11 มาตรการเขาแกไขปญหาทเกดสะสมขนมาอยางยาวนาน เพอบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนในภาคเหนอ

33

33

ขอเสนอแนะ

ตารางท 8 มาตรการแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาวสดภาคเกษตร

มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 1 ศนยบรหารจดการเฝาระวงจดความรอนและการไหม

ไฟในพนทเกษตร กรมพฒนาทดน 5 ป 10,000,000 50,000,000

1.1 ตดตามจดไหมไฟ หาความสมพนธระหวางจดไหมไฟ และพนทท าการตรวจสอบภาคสนาม

กรมสงเสรมการเกษตร

1.2 จดท าปฏทนเวยนเผา รายต าบล อ าเภอ และจงหวด

กระทรวงมหาดไทยจงหวดประกาศใช

1.3 จดท าแผนทประกอบปฏทนเวยนเผา จ านวน 1,610 ต าบลภาคเหนอ

กระทรวงมหาดไทยจงหวดประกาศใช

1.4 จดตงเครอขายหมอดนอาสาปองกนไฟในพนทเกษตร

กรมพฒนาทดน

5 ป 10,000,000 50,000,000

1.5 จดท า Hotspot Application กรมพฒนาทดน

กรมสงเสรมการเกษตร

1.6 การลดการเผาวสดทางการเกษตร กรมพฒนาทดน

5 ป 5,000,000 25,000,000

2 โครงการบรรเทาภาวะโลกรอนดานการเกษตร กรมพฒนาทดน ทกป งบกรมพฒนาทดน

2.1 รณรงคใหไถกลบตอซง

2.2 รณรงคลดการเผาตอซงในทโลงแจง

2.3 ปลกไมยนตนโตเรว

2.4 จดท าระบบอนรกษดนและน า

34

34

ตารางท 8 (ตอ) มาตรการแกไขปญหาหมอกควนจากการเผาวสดภาคเกษตร

มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 3 ศนยน ารองเครองจกรกลเพอลดการเผาตอซง กรมพฒนาทดน กรมสงเสรม

การเกษตร และ กรมสงเสรมสหกรณ

3ป (1 ต.ค.58-30 ก.ย.61)

20000000 (คาน ามน คาซอมบ ารง ปท 2-3

ปละ 6,042,000

32,084,000

3.1 สถานพฒนาทดนประจ าจงหวดคดเลอกจงหวดทมจด Hotspot สง

3.2 เปดรบลงทะเบยนใหเกษตรกรผมความประสงคจะใชบรการเครองจกรกล

3.3 จดตารางในการใชบรการเพอการใหบรการอยางทวถง

4 จดตารางฝนหลวงเพอเพมความชนในอากาศ และดน เดอนมกราคม–เมษายน

กรมฝนหลวง กรมพฒนาทดน ทกป (เรมปงบประมาณ 2559)

4.1 วางแผนรวมกบกรมอตฯ ในการแจงขอมลสภาพอากาศทเหมาะสมในการจดท าฝนหลวง

4.2 รวบรวมขอมลจดไฟไหม จ านวนวนทฝนตก ทศทางลม และวนทมคาหมอกควนสงเกนมาตรฐานในชวง ม.ค.-เม.ย.ยอนหลง 10 ป

4.3 จดตารางท าฝนหลวง

4.4 สรปผลการด าเนนงาน รายอาทตยและรายเดอน

4.5 จดหนวยเคลอนทเรวเตรยมพรอมส าหรบท าฝนหลวง

35

35


มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 5 จดมาตรการปรบโครงสรางการเกษตร ปรบเปลยน

ชนดพชปลกบนพนทลาดชนมาก ยากตอการไถกลบ จากพชไร ไดแก ออย ขาวไร และโดยเฉพาะขาวโพด เปนไมยนตน

กรมวชาการเกษตร กรมตางๆ ในกระทรวงเกษตร

3ป (ปงบประมาณ 2559-2561)

5.1 รวบรวมพนทปลกพชไรในภาคเหนอตอนบนทปลกบนพนทความลาดชนเกน 35 เปอรเซนต

5.2 รวบรวมขอมลชดดน ปรมาณน าฝนความสงจากระดบน าทะเล เพอวเคราะหไมยนตนทเหมาะสมทจะปลกในพนทเปาหมาย

5.3 วเคราะหผลตอบแทนทางเศรษฐกจเปรยบเทยบระหวางการปลกพชไรและไมยนตนในพนทเดยวกน และหาตลาดรองรบผลผลตจากพนทเปาหมาย

6 การน าเศษตอซงพชในพนท ผลตเปนเอทานอล แทนการเผา และรบซอเพอแปรรปเปนพลงงานทดแทนตอไป (Ethanol)

กระทรวงพลงงาน สภาสถาบนการศกษา อาชวภาคเหนอ

3ป (ปงบประมาณ 2559-2561)

3,000,000 3,000,000

6.1 รวบรวมขอมลชนดของพชทปลกในพนทภาคเหนอตอนบนทสามารถน ามาแปรรปเปนพลงงานทดแทนได

6.2 ศกษาหาขอมลความเปนไปได ความคมทนและวธการ ในการด าเนนการแปรรปเศษพชเปนพลงงานทดแทน

6.3 ก าหนดชนดพช ปรมาณการรบซอ จดทจะรบซอเศษพช ใหชดเจนและครอบคลมพนทเกษตรภาคเหนอตอนบน

36

36


มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 7 ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.)

ใหสนเชอ หรอ ใหอตราดอกเบยพเศษแกกลมเกษตรกรท ไมเผาตอซง หรอจดระบบการเผาตามตารางเวยนเผา

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธกส.)

กรมพฒนาทดน 2ป (ปงบประมาณ 2559-2560)

7.1 ประชาสมพนธใหกลมเกษตรกรทราบถงขอดของการไมเผาตอซงพช

7.2 ก าหนดวงเงนสนเชอและอตราดอกเบยพเศษทเพอจงใจใหเกษตรกรเผาตอซงพช

7.3 ตรวจสอบวาเกษตรกรไดปฏบตตามขอตกลงหรอไม จงพจารณาอนมตวงเงนสนเชอ

8 โครงการรบซอสนคาเกษตรกบเกษตรกรทปฏบตตามมาตรการ ในราคาทสงกวาตลาดปกต และจดท า contract farming จ าหนายปจจยการผลต ปย ยาปราบศตรพช เครองจกร ปมน า ในรปแบบการใหสนเชอ อตราดอกเบย 0 เปอรเซนต นาน 12 เดอน

ภาคเอกชน กรมพฒนาทดน 2ป (ต.ค.58-เม.ย.61 เรมปงบประมาณ

2559)

8.1 ก าหนดมาตรการระหวางหนวยงานภาครฐ และภาคเอกชน

37

37


มาตรการ หวขอ หนวยงานหลก หนวยงานรอง ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ/ป (บาท) งบประมาณรวม (บาท) 9 โครงการจดท าบญชรายชอ Black List และลดการ

สนบสนนปจจยการผลตจากภาครฐ กรมสงเสรมการเกษตร กรมสงเสรมสหกรณ

และภาคเอกชน 5ป (ต.ค.-เม.ย.ของทกป เรมปงบประมาณ

2559)

1,000,000 5,000,000

9.1 จดท าแผนและมาตรการ เพอก าหนดตวชวดในการคดเลอกเกษตรกร

9.2 ด าเนนการจดท าบญชรายชอเกษตรกร พรอมทงประสานหนวยงานทเกยวของคอยเฝาระวงและตดตามการเผาตอซงพช

9.3 จดท าขอตกลงรวมกนระหวางหนวยงานดานการเงน การลงทน ภาคเอกชน และภาครฐเพอออกมามาตรการควบคมการสนบสนนปจจยการผลตกบเกษตรกรทไมปฏบตตามมาตรการทก าหนด

10 โครงการปรบลดวงเงนสนเชอธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธกส.) กบผไมปฏบตตามมาตรการลง 20 เปอรเซนต และตดตามเรงรดหนสนเดม

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

(ธกส.)

กรมพฒนาทดน 2ป (ต.ค.58-เม.ย.61 เรมปงบประมาณ

2559)

11 โครงการรบซอผลผลตทางการเกษตรจากเกษตรกรท

ไมด าเนนการตามมาตรการ ในอตราต ากวาราคาตลาด และเพมเปอรเซนตความชนจากเดม 5 เปอรเซนต

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

ภาคเอกชน ต.ค.-เม.ย.ของทกป (เรมปงบประมาณ

2559)

งบประมาณรวมทงสน 49,000,000 165,084,000

38

38

ประโยชนทไดรบ

1. เพอใหจงหวดอตรดตถ มความเปนอยทดโดยไดรบผลกระทบหมอกควนและไฟปาใหลดลง 2. เพอเปนแรงจงใจใหเกษตรกรพฒนารปแบบการปลกพชโดยไมใชการเผา

เอกสารอางอง

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. 2558. ยทธศาสตร/มาตรการแกไขปญหาไฟปาและหมอกควน ป 2558. 16 หนา Crutzen, P.J., Goldammer, J.G. (eds), 1993. Fire in the Environment: The Ecological,

Atmospheric, and Climatic Importance of Vegetation Fires. John Wiley & Sons, Chichester, UK.

Glover, D., Jessup, T., 1999. Indonesia’s fires and haze: the costs of a catastrophe. Singapore Institute of Southeast Asian Studies. Singapore.

Heil, A., Goldammer, J.G., 2001. Smoke-haze pollution: a review of the 1997 episode in Southeast Asia. Reg. Environ. Change 2, 24–37.

Kasischke, E.S., Stocks, B.J. (Eds), 2000. Fire, Climate Change, and Carbon Cycling in the Boreal Forest. Springer-Verlag, New York.

Kunii, O., Kanagawa, S., Yajima, I., Hisamatsu, Y., Yamamura, S., Amagai, T., Ismail, I.T.S., 2002. The 1997 haze disaster in Indonesia: its air quality and health effects. Arch. Environ. ealth 57, 16–22.

Lee, B.S., Alexander, M.E., Hawkes, B.C., Lynham, T.J., Stocks, B.J., Englefield, P., 2002. Information systems in support of wildland fire management decision making in Canada. Computers and Electronics Agric. 37, 185–198.

Sastry, N., 2002. Forest fires, air pollution, and mortality in Southeast Asia. Demography 39, 1–23.

Schwela, D.H., Goldammer, J.G., Morawska, L.H., Simpson, O., 1999. Health Guidelines for Vegetation Fire Events.Guideline document. Published on behalf of UNEP, WHO, and WMO. Institute of Environmental Epidemiology, Ministry of the Environment, Singapore. Double Six Press, Singapore.

Viegas, D.X. (Ed.), 2002. Proceedings of the IV International Conference on Forest Fire Research & Wildland Fire Safety Summit. Millpress, Rotterdam, Netherlands.

2 3 11 32 33 38 · ภาคเหนือ...

Documents