№ 2

(31)

2016

Предпринимаемые шаги в области реформирования государственного аудита в Республики Казахстан в условиях мировой нестабильности экономики и глобальных рисков

Экономиканың әлемдік тұрақсыздық және жаһандықтәуекелдер жағдайында Қазақстан Республикасындағымемлекеттік аудитті реформалау саласындағы қабылданып жатқан қадамдар

ЖАҢАЛЫҚТАР

Қ.Е.ЖАҢБЫРШИН

Экономиканың әлемдік тұрақсыздық және жаһандық

тәуекелдер жағдайында Қазақстан Республикасындағы

мемлекеттік аудитті реформалау саласындағы

қабылданып жатқан қадамдар

ЛЮ ЦЗЯИ

Мемлекеттік қаржыны тиімді басқаруға ынталандыру

жолындағы мемлекеттік аудитті толық іске асырудың

рөлі

А. И. ЖДАНЬКОВ

Ресей Федерациясы Есеп палатасы аудиторының

баяндамасы

ОСЫ НӨМІРДЕ:

Ә.Ж. CҰЛТАНҒАЗИН

Квазимемлекеттік сектор субъектілерінің

тиімділік аудитінің жекелеген мәселелері

З.П. ЗАГОСКИНА

Венчурлік инвестициялау – қаржыландырудың

прогрессивті инновациялық түрі (практикалық

мүмкіндігі)

Н.К. АШИРОВА

Мемлекеттік мекемелерде халықаралық қаржылық

есептілік стандарттарын практикалық қолдану

туралы ойлану

Е.К. БОЛТАЙХАНОВ

Қайта өңдеу өнімдері өндірісін субсидиялау

тиімділігі мәселелері

3

15

21

58

66

НОВОСТИ

ДЖАНБУРЧИН К.Е.

Предпринимаемые шаги в области реформирования

государственного аудита в Республики Казахстан в

условиях мировой нестабильности экономики

и глобальных рисков

ЛЮ ЦЗЯИ

Роль полной реализации государственного аудита

в стимулировании эффективного управления

государственными финансами

ЖДАНЬКОВ А.И.

Выступление аудитора Счетной палаты Российской

Федерации

3

24

CУЛТАНГАЗИН A.Ж.

Отдельные вопросы аудита эффективности

субъектов квазигосударственного сектора

ЗАГОСКИНА З.П.

Венчурное инвестирование – прогрессивный

инновационный вид финансирования

(практическая возможность)

АШИРОВА Н.К.

Размышления о практическом применении

международных стандартов финансовой

отчетности в государственных учреждениях

БОЛТАЙХАНОВ Е.К.

Проблемы эффективности субсидирования

производства продукции переработки

государственного управления

ЧИТАЙТЕ В НОМЕРЕ:

28

43

18

32

40

50

62

69

37

шілде - июль 2016 3

НОВО

СТИ19.04.2016 Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің құрылуының 20 жылдығына арналған салтанатты жиын өтті

Іс-шараға Парламент Сенаты-ның, Парламент Мәжілісінің ви-це-спикерлері Сергей Громов пен Гүлмира Исимбаева, Премьер-Ми-нистр Кеңсесінің Басшысы Ерлан Қошанов, Қаржы министрлігінің жауапты хатшысы Наталья Коржо-ва, Есеп комитетінің ардагерлері, облыстардың, Астана және Алма-ты қалалары тексеру комиссияла-рының өкілдері қатысты.

Есеп комитетінің ТөрағасыҚо-зыкөрпешЖаңбыршин Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың атынан келіп түскен құттықтауды оқыды.

Жоғары мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органы-ның басшысы ұжымды Есеп ко-митетінің құрылуының 20 жыл-дығымен құттықтады. Ол жоғары мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органының қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдеріне тоқталып өтті.

Қозыкөрпеш Жаңбыршин Есеп комитеті «Республикалық бюджет-

тiң атқарылуын бақылау жөнiнде-гi есеп комитетi туралы ереженi бекiту туралы» Қазақстан Ре-спубликасы Президентiнiң 1996 жылғы 19 сәуірдегі Жарлығына сәйкес құрылғанын атап өтті.

Есеп комитеті Төрағасының ай-туынша, Елбасының әрдайым көр-сеткен қолдауы мен ықыласының арқасында өткен 20 жыл ішінде бюджет қаражатын алушылардың қаржылық тәртібін нығайту, мем-лекеттік аудиттің және қаржылық бақылаудың тиімді отандық жүй-есін құруға бағытталған үлкен ұй-ымдастырушылық, талдамалық, бақылау жұмысы жүргізілген. Әлемдік аудиторлық қоғамда-стықпен байланыс жолға қойылып, белсенді түрде дамуда.

Қозыкөрпеш Жаңбыршин, жал-пы алғанда, Есеп комитеті өткен 20 жыл ішінде 734 бақылау іс-шара-сын жүргізіп, 6064 объектіні тек-сергенін хабардар етті. Бақылаумен қамтылған бюджет қаражаты мен мемлекет активтерінің көлемі 26,0

трлн.-нан астам теңгені құраған. Жалпы сомасы 4,0 трлн.-нан астам теңгеге қаржылық бұзушылықтар анықталған. Бюджетке 316,0 млрд.-тан астам теңге қалпына келтіріл-ген. Бұл ретте, Есеп комитетін ұстауға осы кезеңде 9 млрд.-тан сәл астам теңге жұмсалған. Екі он-жылдық ішінде жүргізілген бақы-лау іс-шараларының нәтижелері бойынша Үкіметке және бақылау объектілеріне 2254 ұсыным мен тапсырма жіберілген.

Жиын шеңберінде Парламент-тің, Үкіметтің, Қаржы министрлі-гінің, тексеру комиссияларының өкілдері және Есеп комитетінің ардагерлері құттықтау сөз сөйледі.

Сонымен қатар, мемлекеттік аудит пен қаржылық бақылаудың отандық жүйесін дамытуға және жетілдіруге ықпал еткен Есеп ко-митетінің қызметкерлері мен ар-дагерлеріне, бірқатар мемлекеттік органдардың өкілдеріне ведом-стволық наградаларды табыс ету рәсімі өтті.

Состоялось торжественное собрание, посвященное 20-летию образования Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета

В мероприятии приняли уча-стие вице-спикеры Сената Пар-

ламента Сергей Громов и Ма-жилиса Парламента Гульмира

Исимбаева, Руководитель Канце-лярии Премьер-Министра Ерлан

4

ЖАҢ

АЛЫҚТ

АРКошанов, ответственный секре-тарь Министерства финансов На-талья Коржова, ветераны Счет-ного комитета, представители ревизионных комиссий областей, городов Астаны и Алматы.

Председатель Счетного коми-тета Козы-Корпеш Джанбурчин зачитал поздравление, поступив-шее от имени Президента Респу-блики Казахстан – Лидера нации Н.А. Назарбаева.

Руководитель высшего органа государственного аудита и фи-нансового контроля поздравил коллектив с 20-летием со дня образования. Он остановился на основных этапах становления и развития высшего органа госу-дарственного аудита и финансо-вого контроля страны.

Козы-Корпеш Джанбурчин отметил, что Счетный комитет был образован в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 19 апреля 1996 года «Об утверждении Положения о

Счетном комитете по контролю за исполнением республиканско-го бюджета».

По словам Председателя Счетного комитета, за прошед-шие 20 лет, благодаря постоян-ной поддержке и вниманию Ли-дера нации, проведена большая организационная, аналитическая, контрольная работа, направлен-ная на построение эффективной отечественной системы государ-ственного аудита и финансового контроля, укрепление финансо-вой дисциплины бюджетополу-чателей. Налажены и активно развиваются связи с мировым ау-диторским сообществом.

Козы-Корпеш Джанбурчин сообщил, что в целом за 20 лет Счетным комитетом проведено 734 контрольных мероприятия, проверено 6064 объекта. Объем бюджетных средств и активов государства, охваченных контро-лем, составил свыше 26,0 трлн.тенге. Выявлены финансовые на-

рушения на общую сумму более 4,0 трлн.тенге. В бюджет восста-новлено свыше 316,0 млрд.тенге. При этом на содержание Счетно-го комитета за этот период затра-чено чуть более 9 млрд.тенге. По результатам проведенных в тече-ние двух десятилетий контроль-ных мероприятий Правительству и объектам контроля направлено 2254 рекомендации и поручения.

В рамках собрания с поздрав-лениями выступили представите-ли Парламента, Правительства, Министерства финансов, реви-зионных комиссий и ветераны Счетного комитета.

Кроме того, состоялась цере-мония вручения ведомственных наград работникам и ветеранам Счетного комитета, предста-вителям ряда государственных органов, способствовавших раз-витию и совершенствованию отечественной системы государ-ственного аудита и финансового контроля.

21.04.2016Есеп комитетінің өкілі Шанхай ынтымақтастық ұйымына (ШЫҰ) мүше мемлекеттердің жоғары қаржы бақылау (аудит) органдарының бірлескен іс-шаралары шеңберінде Қытай Халық Республикасының Мемлекеттік аудит офисі ұйымдастырған «Аудитте ақпараттық технологияларды қолдану» деген тақырыптағы семинарға қатысты, Нанкин қаласы (ҚХР)

Семинарға ШЫҰ-ға мүше 8 мемлекеттің жоғары қаржы бақы-лау (аудит) органдарының өкілдері қатысты.

Семинар барысында мем-лекеттік аудит жүргізу кезінде ақпараттық технологияларды қолдану мәселелері қаралды. Ақпа-раттыққауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралардың айрықша рөлі атап өтілді.

Қаржылық есептілік деректерін ұсыну мақсатында интеграциялау және/немесе барлық мемлекеттік органдар мен ірі ұлттық және жеке компанияларға қол жетімділікті беру арқылы аудиторлық іс-ша-раларды жоспарлау және жүргі-зу үшін дерекқорды толықтыру тәжірибесі зерделенді.

Семинар соңында Қытайдың Бас аудиторының орынбасары Қа-

зақстанның Есеп комитетіне оның ұйымдастырылуын үйлестіргені және жәрдем көрсеткені үшін алғыс білдірді.

ШЫҰ-ға мүше мемлекет-тердің жоғары қаржы бақылау (ау-дит) органдары басшыларының үшінші кездесуі Астана қаласын-да ағымдағы жылғы 27 мамырда өтеді.

Представитель Счетного комитета принял участие в организованном Офисом государственного аудита Китайской Народной Республики в рамках совместных мероприятий высших органов финансового контроля (аудита) государств-членов Шанхайской организации сотрудничества (ШОС) семинаре на тему «Применение информационных технологий в аудите», г. Нанкин (КНР)

В семинаре приняли участие представители высших органов финансового контроля (аудита) 8 государств-членов ШОС.

В ходе семинара рассмотрены вопросы применения информаци-онных технологий при проведении государственного аудита. Отмечена особая роль мероприятий по обе-спечению информационной безо-

пасности.Изучен опыт наполнения базы

данных для планирования и про-ведения аудиторских мероприятий путем интеграции и/или предо-ставления доступа всем государ-ственным органам и крупным на-циональным и частным компаниям с целью предоставления финансо-вых отчетных данных.

По завершении семинара заме-ститель Генерального аудитора Ки-тая поблагодарил Счетный комитет Казахстана за координацию и со-действие в его организации.

Третья встреча руководителей высших органов финансового кон-троля (аудита) государств-членов ШОС состоится 27 мая текущего года в г. Астана.

шілде - июль 2016 5

НОВО

СТИ22.04.2016Есеп комитетінде «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» Заңның нормаларын түсіндіру мәселелері бойынша дөңгелек үстел өтті

Дөңгелек үстелдің жұмы-сына Қаржы министрлігінің, «Атамекен»ҰКП, «Самұрық-Қа-зына»ҰӘҚ» АҚ», «Бәйте-рек»ҰБХ» АҚ», «ҚазАгро»ҰБХ» АҚ», сондай-ақ «ҚР Аудиторлар палатасы», «Қазақстанның Ауди-торлар одағы» және «Аудиторлар коллегиясы» кәсібиаудиторлық ұй-ымдарының өкілдері қатысты.

Есеп комитетінің Төрағасы Қо-зыкөрпеш Жаңбыршиннің кіріспе сөзінде іс-шараның мақсаты – мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінің мемлекеттік аудитке кө-шуін таныстыру рәсімі, мемлекет-тік аудит және қаржылық бақылау туралы заңнама жаңалықтарын түсіндіру, Есеп комитетінің Қа-зақстанда мемлекеттік аудит жүй-есінің құрылуы мен дамуындағы қызметі мен рөлін жария ету екенін атап өтті.

Дөңгелек үстелдің модераторы Есеп комитетінің мүшесі Айгүл Мұхаметкәрім болды.

Іс-шара барысында сыртқы және ішкі мемлекеттік аудит орган-дарында мемлекеттік аудитті енгізу мәселелері қаралды, олардың не-гізгі міндеттері талқыланды.

«Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» Заң-

ның қабылдануына байланысты күшіне енген жаңалықтарға, атап айтқанда, квазимемлекеттік сектор субъектілеріне арнайы мақсаттағы аудит жүргізу мәселелеріне ерекше назар аударылды.

Квазимемлекеттік сектордың барлық субъектілерін қамту үшін Есеп комитеті ресурстарының жетіспеушілігіне байланысты, бюджет қаражатын пайдалану ау-дитін (арнайы мақсаттағы аудитті) жеке аудиторлық компаниялардың жүргізетіні атап өтілді. Есеп ко-митеті өз тарапынан аудиторлық ұйымдардың арнайы мақсаттағы аудитінің нәтижелеріне бақылау жүргізетін болады.

Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау жүйесі қыз-меткерлерінің біліктілігін артты-ру, сертификатталған мемлекеттік аудиторлар пулын қалыптастыру мәселелері талқыланды.

Мәселен, дөңгелек үстелге қа-тысушылардың көзқарастары бой-ынша «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» Заңға сәйкес мемлекеттік аудиторларды сертификаттау жүйесін енгізу тек-серушілердің кәсіби деңгейін және мемлекеттік аудит органдарының қызметкерлеріне қойылатын білік-

тілік талаптарын арттыруға мүм-кіндік береді.

Сертификаттың білімді растап, Мемлекеттік аудиторларды серти-фикаттау жөніндегі ұлттық комис-сияның оң қорытындысы алынған-нан кейін берілетіні атап өтілді. 2016 жыл ішінде Ұлттық комиссия мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарының екі мыңға жуық қызметкерлеріне сертифи-каттау жүргізеді деп жоспарлануда.

Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарының Бірыңғай ақпараттық дерекқо-рын құру мәселелері қаралды. Дерекқор мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарының, қадағалау және өзге де мемлекеттік органдар арасында ақпарат алма-су, сондай-ақ электронды мемле-кеттік аудит жүргізу мақсатында қалыптастырылатыны атап көр-сетілді. Бірыңғай дерекқорды пай-далану аудиторлық процестердің ашықтығын қамтамасыз етеді, жүргізілген аудиторлық іс-ша-ралардың нәтижелерін жүйелен-діруге және талдауға, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін айтарлықтай төмендетуге мүмкін-дік береді.

В Счетном комитете состоялся круглый стол по вопросам разъяснения норм Закона «О государственном аудите и финансовом контроле»

В работе круглого стола приня-ли участие представители Мини-стерства финансов, НПП «Атаме-кен», АО «ФНБ «Самрук-Казына», АО «НУХ «Байтерек», АО «НУХ «Казагро», а также профессио-нальных аудиторских организаций «Палата аудиторов РК», «Союз ау-диторов Казахстана» и «Коллегия аудиторов».

Во вступительном слове Пред-седатель Счетного комитета Ко-зы-Корпеш Джанбурчин отметил, что целями мероприятия являются презентация перехода системы го-сударственного финансового кон-троля на государственный аудит, разъяснение новшеств законода-тельства о государственном аудите

и финансовом контроле, освеще-ние деятельности и роли Счетного комитета в становлении и разви-тии системы государственного ау-дита в Казахстане.

Модератором круглого стола выступила член Счетного комите-та Айгуль Мухаметкарим.

В ходе мероприятия рассмо-трены вопросы внедрения госу-дарственного аудита в органах внешнего и внутреннего государ-ственного аудита, обсуждены их основные задачи.

Особое внимание уделено но-вовведениям, связанным с приня-тием Закона «О государственном аудите и финансовом контроле». В частности, вопросам проведения

аудита специального назначения субъектов квазигосударственного сектора.

Отмечено, что в связи с недо-статочностью ресурсов Счетного комитета для охвата всех субъек-тов квазигосударственного сек-тора, аудит использования бюд-жетных средств будут проводить частные аудиторские компании (аудит специального назначения). Счетный комитет со своей сторо-ны будет проводить контроль ре-зультатов аудита спецназначения аудиторских организаций.

Обсуждены вопросы повы-шения квалификации работников системы государственного аудита и финансового контроля, форми-

6

ЖАҢ

АЛЫҚТ

АРрования пула сертифицированных государственных аудиторов.

Так, по мнению участников круглого стола, внедрение в соот-ветствии с Законом «О государ-ственном аудите и финансовом контроле» системы сертификации государственных аудиторов позво-лит повысить профессиональный уровень проверяющих и квали-фикационные требования к работ-никам органов государственного аудита.

Отмечено, что сертификат бу-дет выдаваться после подтвержде-

ния знаний и положительного заключения Национальной комис-сии по сертификации государ-ственных аудиторов. Планируется, что в течение 2016 года Нацио-нальной комиссией будет проведе-на сертификация около двух тысяч работников органов государствен-ного аудита и финансового кон-троля.

Рассмотрены вопросы созда-ния Единой информационной базы данных органов государственного аудита и финансового контроля. Подчеркнуто, что база формиру-

ется в целях обмена информацией между органами государственного аудита и финансового контроля, надзорными и иными государ-ственными органами, а также проведения электронного государ-ственного аудита. Использование единой базы данных обеспечит прозрачность государственного аудита, позволит систематизиро-вать и анализировать результаты аудиторских мероприятий, а также значительно снизить коррупцион-ные риски.

22.04.2016Есеп комитетінің Төрағасы Қозыкөрпеш Жаңбыршиннің Жапонияның Қазақстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Ичиро Кавабата мырзамен кездесуі өтті

Кездесу Төраға Қозыкөрпеш Жаңбыршиннің басшылық етуімен Есеп комитеті делегациясының Жапонияның жоғары мемлекеттік аудит органына (Аудит кеңесі) ал-дағы жұмыс сапары қарсаңында өтті.

Қозыкөрпеш Жаңбыршин қазір-гі уақытта Қазақстанда қаржылық бақылау жүйесінің мемлекеттік аудитке көшуі жүзеге асырылып жатқанын атап айтты. «Осыған байланысты, Аудит кеңесі қыз-метінің мемлекеттік аудитті жүргі-зу, кадрларды оқыту және олардың

біліктілігін арттыру мәселелерін-дегі көпжылдық тәжірибесі бізге ерекше қызығушылық туғызады», - деп атап өтті.

Өз кезегінде Ичиро Кавабата мырза Есеп комитетінің делегаци-ясына Аудит кеңесіне сапар бары-сында жемісті жұмыс тіледі.

Кездесу соңында тараптар Қа-зақстан мен Жапонияның жоғары мемлекеттік аудит органдарының арасындағы екі жақты өзара іс-қи-мылдың одан әрі нығаюына сенім білдірді.

Жапонияның Аудит кеңесі

– Жапонияның жоғары мемле-кеттік аудит органы, 1869 жылы құрылған. Жапонияның Аудит кеңесінің құрамында Аудитор-лық Комиссиялар және Бас Атқа-рушылық Басқармасы бар.

Жапонияның Аудит кеңесінің Президентін комиссарлардың ара-сында дауыс беру негізінде Үкімет тағайындайды. Президент Жапо-нияның жоғары мемлекеттік аудит органының атынан өкілдік етіп, Аудиторлық Комиссияларының отырыстарында төрағалық етеді.

Состоялась встреча Председателя Счетного комитета Козы-Корпеша Джанбурчина с Чрезвычайным и Полномочным Послом Японии в Республике Казахстан г-ном Ичиро Кавабата

Встреча состоялась в преддве-рии предстоящего рабочего визита делегации Счетного комитета во главе с Председателем Козы-Кор-пешем Джанбурчиным в высший орган государственного аудита Японии (Совет аудита).

Козы-Корпеш Джанбурчин от-метил, что в настоящее время в Ка-захстане осуществляется переход системы финансового контроля на государственный аудит. «В этой связи, многолетний опыт деятель-ности Совета аудита в вопросах проведения государственного ауди-

та, обучения и повышения квали-фикации кадров представляет для нас особый интерес», – подчеркнул он.

В свою очередь г-н Ичиро Кава-бата пожелал делегации Счетного комитета плодотворной работы в ходе визита в Совет аудита.

По завершении встречи сто-роны выразили надежду на даль-нейшее укрепление двустороннего взаимодействия между высшими органами государственного аудита Казахстана и Японии.

Совет аудита Японии – высший

орган государственного аудита Японии, образован в 1869 году. Со-вет аудита Японии имеет в составе Аудиторские Комиссии и Генераль-ное Исполнительное Управление. Президент Совета аудита Японии назначается Правительством на основе голосования среди комис-саров. Президент представляет высший орган государственного аудита Японии и председательству-ет на заседаниях Аудиторских Ко-миссий.

03.05.2016Төраға Қозыкөрпеш Жаңбыршиннің басшылық етуімен Есеп комитетінің делегациясы Жапонияның жоғары мемлекеттік аудит органына (Аудиторлар палатасына) жұмыс сапарымен барып қайтты

Сапар барысында Аудиторлар палатасының Президенті Терухико Кавато мырзамен кездесу өтті. Есеп

комитетінің делегациясы Жапони-яның жоғары мемлекеттік аудит органы қызметінің негізгі бағыт-

тарымен танысты. Аудиторлар палатасының өкілдері жұмысты ұйымдастыру мен жоспарлау, бюд-

шілде - июль 2016 7

НОВО

СТИжет қаражатының пайдаланылу тиімділігіне аудит жүргізу, ауди-торлық іс-шаралардың сапа бақы-лауы бойынша қызықтыратын сұрақтарға жауап берді.

Қозыкөрпеш Жаңбыршин қазір-гі уақытта Қазақстанда қаржылық бақылау жүйесінің мемлекеттік аудитке көшуі жүзеге асырылып жатқанын атап өтті. Ол: «Осыған байланысты, Аудиторлар палата-сы қызметінің мемлекеттік аудитті жүргізу және аудиторлардың кәсі-би деңгейін арттыру мәселелерін-дегі көпжылдық тәжірибесі біздің ерекше қызығушылығымызды туғызады», - деп баса атап кетті.

Атап айтқанда, Есеп коми-тетінің Төрағасы Қазақстанда мемлекеттік аудиторларды серти-фикаттаудың тәуелсіз жүйесінің енгізіліп жатқанын хабардар етті. «Біз мемлекеттік аудитке көшу жағдайында Есеп комитеті қыз-меткерлерінің біліктілігін арттыру мәселелеріне ерекеше мән береміз. Сондықтан, Жапонияның Ауди-

торлар палатасы ұйымдастыратын, соның ішінде ИНСТОСАИ және АЗОСАИ – халықаралық аудитор-лық ұйымдарының шеңберіндегі түрлі оқыту бағдарламаларына ма-мандарымыздың қатысуы, кадрлық әлеуетімізді күшейтуге сөзсіз оң ықпал етеді. Сондай-ақ, Қазақстан-да тренингтерді, семинарларды өт-кізу үшін Аудиторлар палатасының мамандарын тарту біздің ведом-стволарымыздың өзара іс-қимылы-ның перспективалық бағыты бола алады», - деп атап өтті Есеп коми-тетінің Төрағасы.

Бұдан басқа, Қозыкөрпеш Жаң-быршин Терухико Кавато мырзаны Қазақстанның жоғары мемлекеттік аудит органына жұмыс сапарымен келіп қайтуға шақырды.

Терухико Кавато мырза өз тарапынан бұл шақыруды риза-шылықпен қабылдап, практика-лық тәжірибе алмасудан бастап, екі елдің экономикалық ынты-мақтастығының өзекті мәселе-лері бойынша қатар аудиторлық

іс-шараларды өткізуге дейін - ве-домствоаралық өзара іс-қимылды жандандыруға дайын екендігін білдірді.

Тараптар кездесу соңында Қа-зақстан мен Жапонияның жоғары мемлекеттік аудит органдарының арасындағы екі жақты өзара іс-қи-мылдың одан әрі нығаюына сенім білдірді.

Жапонияның Аудиторлар па-латасы – Жапонияның жоғары мемлекеттік аудит органы, 1869 жылы құрылған. Жапонияның Ау-диторлар палатасының құрамында аудиторлық комиссиялар және Бас Атқарушылық Басқарма бар.

Жапонияның Аудиторларпала-тасының Президентін комиссар-лардың арасындағы дауыс беру негізінде Үкімет тағайындайды. Президент Жапонияның жоға-ры мемлекеттік аудит органының атынан өкілдік етіп, аудиторлық комиссияларының отырыстарында төрағалық етеді.

Делегация Счетного комитета во главе с Председателем Козы-Корпешем Джанбурчиным посетила с рабочим визитом высший орган государственного аудита Японии (Палата аудиторов)

В ходе визита состоялась встре-ча с Президентом Палаты аудито-ров господином Терухико Кавато. Делегация Счетного комитета оз-накомилась с основными направ-лениями деятельности высшего органа государственного аудита Японии. Представители Палаты аудиторов ответили на интересу-ющие вопросы по организации и планированию работы, проведе-нию аудита эффективности ис-пользования бюджетных средств, контролю качества аудиторских мероприятий.

Козы-Корпеш Джанбурчин от-метил, что в настоящее время в Ка-захстане осуществляется переход системы финансового контроля на государственный аудит. «В этой связи, многолетний опыт деятель-ности Палаты аудиторов в вопро-сах проведения государственного аудита и повышения профессио-нального уровня аудиторов пред-ставляет для нас особый интерес», – подчеркнул он.

В частности, Председатель Счетного комитета проинформи-

ровал, что в Казахстане вводится независимая система сертифика-ции государственных аудиторов. «В условиях перехода на государ-ственный аудит мы придаем осо-бое значение вопросам повышения квалификации работников Счет-ного комитета. Поэтому участие наших специалистов в различных обучающих программах, организу-емых Палатой аудиторов Японии, в том числе в рамках международ-ных аудиторских организаций – ИНТОСАИ и АЗОСАИ, несомнен-но, способствует усилению нашего кадрового потенциала. Перспек-тивным направлением взаимодей-ствия наших ведомств также может стать привлечение экспертов Пала-ты аудиторов для проведения тре-нингов, семинаров в Казахстане», – отметил Председатель Счетного комитета.

Кроме того, Козы-Корпеш Джанбурчин пригласил господина Терухико Кавато посетить с рабо-чим визитом высший орган госу-дарственного аудита Казахстана.

Со своей стороны господин Те-

рухико Кавато с благодарностью принял приглашение и выразил готовность к активизации межве-домственного взаимодействия – от обмена практическим опытом до проведения параллельных аудитор-ских мероприятий по актуальным вопросам экономического сотруд-ничества двух стран.

По завершении встречи сто-роны выразили надежду на даль-нейшее укрепление двустороннего взаимодействия между высшими органами государственного аудита Казахстана и Японии.

Палата аудиторов Японии – высший орган государственного аудита Японии, образован в 1869 году. Палата аудиторов Японии имеет в составе аудиторские ко-миссии и Генеральное Исполни-тельное Управление.

Президент Палаты аудиторов назначается Правительством на основе голосования среди комисса-ров. Президент представляет выс-ший орган государственного ауди-та Японии и председательствует на заседаниях аудиторских комиссий.

8

ЖАҢ

АЛЫҚТ

АР12.05.2016Есеп комитетінің мүшесі Айгүл Мұхаметкәрімнің басшылығындағы Есеп комитетінің делегациясы Швецияның жоғары мемлекеттік аудит органына (Ұлттық аудит офисі) жұмыс сапарымен барып қайтты

Сапар барысында Швецияның бас аудиторы Маргарета Абергпен кездесу өтті. Жұмысты ұйымда-стыру және жоспарлау, мемлекет-тік аудит жүргізу, бұзушылықтар-ды алдын алу және анықталған кемшіліктерді жою жөнінде тиісті ұсынымдар әзірлеу мәселелері талқыланды.

Жоғары мемлекеттік аудит ор-гандарының халықаралық стан-дарттарына сәйкес тиімділік және қаржылық есептілік аудитін жүргі-зу мәселелері бойынша білім және тәжірибені сындарлы алмасу жүзе-ге асырылды.

Есеп комитетінің делегация-сы мемлекеттік аудиторлардың біліктілігін арттыру және оларды сертификаттау, құқық қорғау ор-гандарымен және сыртқы аудит ор-гандарымен өзара іс-қимыл жасау тәжірибесімен танысты.

Қазақстанның Есеп коми-

тетінің мүшесі Айгүл Мұхамет-кәрім қаржылық есептілік аудитін және тиімділік аудитін жүргізу, сондай-ақ ISSAI халықаралық стандарттарын енгізу мәселелері бойынша Есеп комитетінің қыз-меткерлерін оқыту үшін Швеци-яның сарапшыларын тартудың Қазақстан мен Швеция жоғары мемлекеттік аудит органдарының өзара іс-қимылының басты бағы-ты болуы мүмкін екенін атап өтті. Айгүл Мұхаметкәрім түсіндірген-дей, бұл Қазақстанда мемлекеттік аудиторларды сертификаттаудың тәуелсіз жүйесін енгізуге байланы-сты өте өзекті болып отыр.

Сондай-ақ, делегация Швеция Парламентіне (Риксдаг) сапармен барып қайтты, сапар барысында Парламентінің Қаржы және бюд-жет комитетінің басшылығымен кездесу өткізіліп, Ұлттық аудит офисінің Парламентпен өзара

іс-қимылының шведтік тәжірибесі, сондай-ақ қызмет және жүргізілген аудит нәтижелері туралы жылдық есепті дайындау және Парламентке ұсыну мәселелері талқыланды.

Тараптар сапар соңында Қа-зақстан мен Швеция жоғары мем-лекеттік аудит органдарының арасындағы екі жақты өзара іс-қи-мылдың екіжақты негізде де, ха-лықаралық ұйымдар қызметінің шеңберінде де одан әрі нығаюына сенім білдірді.

Ұлттық аудит офисі (ҰАО) – Швецияның жоғары мемлекеттік аудит органы, Швеция Парламенті-не есеп береді, Парламент 7 жыл мерзімге тағайындайтын үш бас аудитор басқарады.

ҰОА қызметінің негізгі бағыт-тары – қаржылық есептілік, тиімділік және республикалық бюджеттің шоғырландырылған қаржылық есептілігі аудиттері.

Делегация Счетного комитета во главе с членом Счетного комитета Айгуль Мухаметкарим посетила с рабочим визитом высший орган государственного аудита Швеции (Национальный офис аудита)

В рамках визита состоялась встреча с генеральным аудитором Швеции Маргаретой Аберг. Об-суждены вопросы организации и планирования работы, проведения государственного аудита, разра-ботки соответствующих рекомен-даций по предотвращению нару-шений и устранению выявленных недостатков.

Состоялся конструктивный об-мен знаниями и опытом по вопро-сам проведения аудита эффектив-ности и финансовой отчетности в соответствии с международными стандартами высших органов госу-дарственного аудита.

Делегация Счетного комитета ознакомилась с опытом повыше-ния квалификации и сертификации государственных аудиторов, взаи-модействия с правоохранительны-ми органами и органами внешнего аудита.

Член Счетного комитета Казах-

стана Айгуль Мухаметкарим отме-тила, что важным направлением взаимодействия высших органов государственного аудита Казахста-на и Швеции может стать привлече-ние шведских экспертов для обуче-ния работников Счетного комитета по вопросам проведения аудита финансовой отчетности и аудита эффективности, а также внедрения международных стандартов ISSAI. Это, пояснила Айгуль Мухаметка-рим, особенно актуально в связи с внедрением в Казахстане независи-мой системы сертификации госу-дарственных аудиторов.

Делегация также посетила с визитом Парламент Швеции (Риксдаг), в ходе которого прове-дена встреча с руководством Ко-митета по финансам и бюджету Парламента, обсужден шведский опыт взаимодействия Националь-ного офиса аудита с Парламентом, а также вопросы подготовки и пре-

доставления в Парламент годовых отчетов о деятельности и результа-тах проведенных аудитов.

По завершении визита стороны выразили надежду на дальнейшее укрепление двустороннего взаи-модействия между высшими ор-ганами государственного аудита Казахстана и Швеции, как на дву-сторонней основе, так и в рамках деятельности международных ор-ганизаций.

Национальный офис аудита (НОА) – высший орган государ-ственного аудита Швеции, подот-четен Парламенту Швеции, воз-главляется тремя генеральными аудиторами, назначаемыми Парла-ментом сроком на семь лет.

Главные направления деятель-ности НОА – аудиты финансо-вой отчетности, эффективности и консолидированной финансовой отчетности государственного бюд-жета.

шілде - июль 2016 9

НОВО

СТИ20.05.2016Есеп комитеті өткізілген экологиялық аудитті жүргізу мәселелері бойынша Тегеран қаласында (Иран Ислам Республикасы) өткізілген оқу бағдарламасына Ақтөбе және Қарағанды облыстары бойынша тексеру комиссиялары қызметкерлерінің қатысуын ұйымдастырды

Оқу бағдарламасын Экономи-калық ынтымақтастық ұйымына (ЭКОСАИ) мүше елдердің жоғары мемлекеттік аудит органдарымен өзара іс-қимыл шеңберінде Иран Жоғары аудит сотының мамандары өткізді.

Оқу бағдарламасына Әзер-байжанның, Ауғанстанның, Қазақстанның, Пәкістанның, Тәжікстанның, Түркияның, Өзбек-станның сыртқы мемлекеттік аудит органдарының аудиторлары қаты-сты.

Оқу барысында экологиялық

аудитті жүргізудің теориялық қағи-даттары мен практикалық аспек-тілері зерделенді. Аудиттің осы түрін жүргізудің қорытындылары бойынша ұсынымдар мен ұсыны-стар әзірлеу мәселелеріне ерекше назар аударылды. Су ресурстарыа-удитін жүргізудің, қалдықтарды өңдеудің, қоршаған ортаны қорғау бойынша көпжақты келісімдердің негізгі кезеңдері жан-жақты қарал-ды.

Бұдан басқа, қатысушылар өз елдеріндегі экологиялық аудит жүргізу тәжірибесімен бөлісті.

ЭКОСАИ – 1994 жылы құрылған, тәжірибе алмасу, семи-нарлар, конференциялар, оқу мен тренингтік бағдарламалар өткізу арқылы мемлекеттік аудиттің да-муына бағытталған, Оңтүстік және Орталық Азияның жоғары мемле-кеттік аудит органдарының өңірлік форумы.

Иран Ислам Республикасының Жоғарғы сот аудиті – Иранның жоғары мемлекеттік аудит органы. ЭКОСАИ Басқармасының мүшесі болып табылады.

Счетным комитетом организовано участие работников ревизионных комиссий по Актюбинской и Карагандинской областям в учебной программе по вопросам проведения экологического аудита в г.Тегеране (Исламская Республика Иран)

Учебная программа проведена специалистами Высшего суда ауди-та Ирана в рамках взаимодействия высших органов государственного аудита стран-членов Организации экономического сотрудничества (ЭКОСАИ).

В учебной программе приняли участие аудиторы внешних орга-нов государственного аудита Азер-байджана, Афганистана, Казах-стана, Пакистана, Таджикистана, Турции, Узбекистана.

В ходе обучения изучены тео-

ретические принципы и практиче-ские аспекты проведения экологи-ческого аудита. Особое внимание уделено вопросам разработки реко-мендаций и предложений по итогам проведения данного вида аудита. Подробно рассмотрены основные этапы проведения аудита водных ресурсов, обработки отходов, мно-госторонних соглашений по охране окружающей среды.

Кроме того, участники подели-лись опытом проведения экологи-ческого аудита в своих странах.

ЭКОСАИ – региональный фо-рум высших органов государствен-ного аудита Южной и Центральной Азии, образованный в 1994 году, направленный на развитие государ-ственного аудита через осущест-вление обмена опытом, проведение семинаров, конференций, учебных и тренинговых программ.

Высший суд аудита Исламской Республики Иран – высший орган государственного аудита Ирана. Является членом Правления ЭКО-САИ.

27.05.20162016 жылғы 27 мамырда Астанада «Мемлекеттік аудит экономиканың тұрақсыздығы және жаһандық тәуекелдер жағдайында мемлекеттік қаржыны басқарудың тиімділігін қамтамасыз етудің маңызды факторы ретінде» тақырыбында Шанхай ынтымақтастық ұйымына (ШЫҰ) мүше мемлекеттердің жоғары қаржы бақылау органдары басшыларының үшінші кездесуі өтті

Іс-шараға Қытай Халық Респу-бликасы, Қырғыз Республикасы, Қазақстан Республикасы, Ресей Федерациясы, Тәжікстан Респу-бликасы, Өзбекстан Республикасы жоғары қаржы бақылау (мемлекет-тік аудит) органдарының бірінші басшылары және өкілдері қатысты.

Қазақстан Республикасының Сыртқы істе министрі Ерлан Ыды-рысов құттықтау сөз сөйледі.

Кездесуге қатысушылар эко-номиканың тұрақсыздығы мен жаһандық тәуекелдер жағдайла-рында мемлекеттік аудитті жүр-гізудіңтиімділігін арттыру пробле-маларын талқылады. Мемлекеттік қаржылық бақылау (аудит) сала-сындағы өзекті мәселелер және ын-тымақтастықтың перспектива-сыжөнінде пікірлермен сындарлы алмасу өтті.

Кездесуге қатысушылар алдында сөйлеген сөзіндеЕсеп комитетінің Төрағасы Қозыкөрпеш Жаңбыршин Қазақстан Республикасының Пре-зиденті Н.Ә. Назарбаевтың тапсы-рмасы бойынша 2016 жылдан бастап мемлекеттік аудитке көшу жұмыстары жүргізіліп жатқанын, оның негізгі міндеті тек қаржылық бұзушылықтарды анықтау ғана емес, сонымен қатар олардың туын-

10

ЖАҢ

АЛЫҚТ

АРдау себептерін айқындау және ал-дын алу екенін атап өтті.

«Қалыптасқан экономикалық ахуал және ресурстардың шекте-улігі жағдайларында мемлекеттік аудит органдары бюджет қаража-тын пайдалану тиімділігін арт-тыруға барынша жәрдемдесулері тиіс. Осыған байланысты, біздің елдеріміздің мемлекеттік аудит және қаржылық бақылауының жоғары органдарының күш-жі-герін біріктіру – ШЫҰ қызметінің маңызды бағыттарының бірі», – деді ол.

Қазақстаннның Есеп комитеті Төрағасының айтуынша, жоға-ры қаржы бақылау (мемлекет-тік аудит) органдарының ШЫҰ шеңберіндегі өзара іс-қимылы аудиторлық іс-шаралар жүргізу, практикалық тәжірибемен және біліммен еркін және ашық алма-су, жаңа сын-тегеуріндерге ден қоюдың барынша өнімді әдістерін әзірлеу және мемлекеттік аудиттің нәтижелілігін арттыру жолымен әлеуетті өрістетуге және кәсібилік-тің өсуіне жәрдемдесетін болады.

ҚХР Бас аудиторы Лю Цзяи алдыңғы кезеңде ШЫҰ-ғамүше

мемлекеттердің жоғары қаржы бақылау органдарының өзара іс-қимылытуралы есепті баяндама жасады.

Сондай-ақ Қырғызстан Есеп палатасының Төрағасы Улукбек Марипов, Ресей Есеп палатасы-ның аудиторы Александр Ждань-ков, Тәжікстан Есеп палатасының Төрағасы Дилмурод Ашурбек және Өзбекстан Есеп палатасы Төрағасының орынбасары Кахра-мон Акмалов баяндама жасады.

Кездесудің қорытындысыбой-ыншаШЫҰ-ғамүше мемлекет-тердің ЖҚБО ынтымақтастығы шеңберінде 2016-2017 жылдарға арналғанІс шаралар жоспары, Бір-лескен мәлімдеме және хаттама қа-былданды.

Атап айтқанда, Бірлескен мәлімдеменің мәтінінде кездесудің қатысушылары мемлекеттік аудит-тің ең өзекті мәселелері бойын-ша семинарлар, конференциялар және басқа іс шаралар өткізу жо-лымен өзара іс-қимылды одан әрі нығайту жәнетереңдетуге көмек көрсетугениет білдіргені келтіріл-ген. ШЫҰ-ғамүшемемлекеттердің жоғары қаржы бақылау (аудит)

органдары басшыларының келесі кездесуі2018 жылы Қырғыз Респу-бликасында өтетіні туралы шешім қабылданды.

Анықтамалық:ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің

жоғары қаржы бақылау органдары (ЖҚБО) басшыларының бірінші кездесуі 2010 жылғы 26 шілдеде Мәскеуде, екінші кездесуі 2012 жылғы 23-24 сәуірде Шанхайда (ҚХР) өтті.

ШЫҰ – Қазақстан, Қытай, Қы-рғызстан, Ресей, Тәжікстан және Өзбекстан көшбасшылары 2001 жылы құрған, тұрақты жұмыс істейтін үкіметаралық халықара-лық ұйым.

ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер арасындағы өзара сенімділікті, до-стық пен тату көршілікті нығайту, өңірдегі бейбітшілікті, қауіпсіздік пен тұрақтылықты сақтау, жаңа сын-тегеуріндер мен қауіп-қатер-лерге бірлескен іс-қимыл жасау, түрлі салалардағы тиімді және өзара пайдалы ынтымақтастықты ынталандыру, ШЫҰ-ға мүше мем-лекеттердің экономикалық өсуіне, әлеуметтік және мәдени дамуына жәрдемдесу мақсатында құрылды.

шілде - июль 2016 11

НОВО

СТИ27 мая 2016 года в Астане состоялась третья встреча руководителей высших органов финансового контроля государств-членов Шанхайской организации сотрудничества (ШОС) на тему «Государственный аудит как важнейший фактор обеспечения эффективности управления государственными финансами в условиях нестабильности экономики и глобальных рисков»

В мероприятии приняли уча-стие первые руководители и пред-ставители высших органов финан-сового контроля (государственного аудита) Китайской Народной Ре-спублики, Кыргызской Республики, Республики Казахстан, Российской Федерации, Республики Таджики-стан, Республики Узбекистан.

С приветственным словом вы-ступил Министр иностранных дел Республики Казахстан Ерлан Идри-сов.

Участники встречи обсудили проблемы повышения эффективно-сти проведения государственного аудита в условиях нестабильности экономики и глобальных рисков. Состоялся конструктивный обмен мнениями по наиболее актуальным вопросам в сфере государственного финансового контроля (аудита) и перспективам сотрудничества.

Выступая перед участниками встречи, Председатель Счетного комитета Козы-Корпеш Джанбур-чин отметил, что по поручению Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева с 2016 года прово-дится работа по переходу на госу-дарственный аудит, основная зада-ча которого – не просто выявление финансовых нарушений, но и опре-деление причин их возникновения и предупреждение.

«В условиях сложившейся экономической ситуации и огра-ниченности ресурсов органы го-сударственного аудита должны максимально способствовать повы-шению эффективности использо-

вания бюджетных средств. В этой связи, объединение усилий высших органов государственного аудита и финансового контроля наших стран – одно из важнейших направлений деятельности ШОС», – сказал он.

По словам Председателя Счет-ного комитета Казахстана, взаимо-действие высших органов финан-сового контроля (государственного аудита) в рамках ШОС способству-ет наращиванию потенциала и ро-сту профессионализма путем про-ведения аудиторских мероприятий, свободного и открытого обмена практическим опытом и знаниями, выработки наиболее продуктивных методов реагирования на новые вы-зовы и повышения результативно-сти государственного аудита.

С отчетным докладом о взаимо-действии высших органов финан-сового контроля государств-членов ШОС за предыдущий период вы-ступил Генеральный аудитор КНР Лю Цзяи.

Также с докладами выступи-ли Председатель Счетной палаты Кыргызстана Улукбек Марипов, аудитор Счетной палаты России Александр Жданьков, Председа-тель Счетной палаты Таджикистана Дилмурод Ашурбек и заместитель Председателя Счетной палаты Уз-бекистана Кахрамон Акмалов.

По итогам встречи приняты План мероприятий в рамках сотруд-ничества ВОФК государств-членов ШОС на 2016-2017 годы, Совмест-ное заявление и протокол.

В частности, в тексте Совмест-

ного заявления говорится, что участники встречи намерены спо-собствовать дальнейшему укрепле-нию и углублению взаимодействия путем проведения семинаров, кон-ференций и иных мероприятий по наиболее актуальным вопросам го-сударственного аудита.

Принято решение, что следую-щая встреча руководителей высших органов финансового контроля (ау-дита) государств-членов ШОС со-стоится в Кыргызской Республике в 2018 году.

Справочно:Первая встреча руководителей

высших органов финансового кон-троля (ВОФК) государств-участни-ков ШОС состоялась 26 июля 2010 года в Москве, вторая встреча – в г.Шанхае (Китай) 23-24 апреля 2012 года.

ШОС – постоянно действую-щая межправительственная между-народная организация, основанная в 2001 году лидерами Казахстана, Киргизии, Китая, России, Таджи-кистана и Узбекистана.

ШОС создана с целью укрепле-ния между государствами-членами взаимного доверия, дружбы и до-брососедства, поддержания мира, безопасности и стабильности в регионе, совместного противодей-ствия новым вызовам и угрозам, поощрения эффективного и вза-имовыгодного сотрудничества в различных областях, содействия экономическому росту, социально-му и культурному развитию госу-дарств-членов ШОС.

01.06.2016Түркия Республикасының жоғары мемлекеттік аудит органының (Есеп сотының) делегациясы Есеп комитетіне жұмыс сапарымен келді

Түркия Республикасы Есеп со-тының өкілдері Есеп комитетінің Төрағасы Қозыкөрпеш Жаңбыр-шинмен кездесті.

Кездесу барысында тараптар Қазақстан мен Түркияның жоғары мемлекеттік аудит органдарының арасында қалыптасқан өзара іс-қи-мылдың сындарлы және достық си-патын атап өтті.

Ынтымақтастық туралы келісім

шеңберінде Есеп комитетінің қы-зметкерлері Есеп соты ұйымда-стыратын семинарларға және оқу бағдарламаларына қатысатынын атап кетті Қозыкөрпеш Жаңбы-ршин. Бұдан басқа, Түркияның жоғары мемлекеттік аудит органы-ның мамандары Қазақстанда тре-нингтер мен семинарларды өткізу үшін бірнеше рет тартылған бола-тын.

Қозыкөрпеш Жаңбыршин осындай практикалық өзара іс-қи-мылдың өзектілігін баса айтып өтті. «Қазіргі уақытта Мемле-кет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың тапсырмасы бойынша Қазақстан-да мемлекеттік аудит жүйесі ен-гізілуде. Осыған байланысты, түрік әріптестеріміздің тәжірибесін Қа-зақстанның мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдары қыз-

12

ЖАҢ

АЛЫҚТ

АРметкерлерінің кәсіби деңгейін арт-тыру үшін пайдалану ерекше маңы-зды», - деп айтты ол.

Кездесу соңында тараптар бюджет қаражатын алушылардың қаржы тәртібін және бюджет қара-жатын пайдаланудың ашықтығын арттыру мақсатында өзара мүддені білдіретін мәселелер бойынша одан әрі жемісті ынтымақтастыққа сенім білдірді.

Сондай-ақ Есеп сотының өкіл-

дері Есеп комитетінің мүшелерімен кездесті. Аудиттің түрлі типтерін жоспарлау және жүргізу, тиісті ұсынымдарды дайындау мәселе-лері бойынша тәжірибемен және пікірлермен алмасты.

Есеп сотының өкілдері Есеп комитетінің Парламентпен өзара іс-қимыл жасау ерекшеліктерімен танысты, Үкіметінің есебіне қоры-тынды болып табылатын республи-калық бюджеттің атқарылуы тура-лы жылдық есепті дайындау және

Парламентке ұсыну мәселелерін талқылады.

Бұдан басқа, Қазақстанда болу кезінде Түркия жоғары мемлекеттік аудит органының өкілдері Астана қаласы мен Ақмола облысы бойын-ша тексеру комиссияларына барды.

Түркия Республикасының Есеп соты – жоғары мемлекеттік ау-дит органы, 1862 жылы құрылған. Қызметінің негізгі бағыттары – сәйкестік аудиті, тиімділік және қаржылық аудиті.

Счетный комитет посетила с рабочим визитом делегация высшего органа государственного аудита Турецкой Республики (Суд счетов)

Представители Суда счетов Ту-рецкой Республики встретились с Председателем Счетного комитета Козы-Корпешем Джанбурчиным.

В ходе встречи стороны отмети-ли конструктивный и дружествен-ный характер взаимодействия, сложившегося между высшими органами государственного аудита Казахстана и Турции.

Козы-Корпеш Джанбурчин от-метил, что в рамках Соглашения о сотрудничестве работники Счетно-го комитета принимают участие в семинарах и обучающих програм-мах, организуемых Судом счетов. Кроме того, специалисты высшего органа государственного аудита Турции неоднократно привлека-лись для проведения тренингов и семинаров в Казахстане.

Козы-Корпеш Джанбурчин подчеркнул актуальность такого практического взаимодействия. «В

настоящее время по поручению Главы государства Н.А. Назарбаева в Казахстане внедряется система государственного аудита. В этой связи, использование опыта турец-ких коллег для повышения профес-сионального уровня работников органов государственного аудита и финансового контроля Казахстана приобретает особую значимость», – сказал он.

В завершение встречи стороны выразили надежду на дальнейшее плодотворное сотрудничество по вопросам, представляющим взаим-ный интерес, в целях повышения финансовой дисциплины бюдже-тополучателей и прозрачности ис-пользования бюджетных средств.

Также представители Суда сче-тов встретились с членами Счет-ного комитета. Состоялся обмен опытом и мнениями по вопросам планирования и проведения раз-

личных типов аудита, подготовки соответствующих рекомендаций.

Представители Суда счетов оз-накомились с особенностями вза-имодействия Счетного комитета с Парламентом, обсудили вопросы подготовки и предоставления в Парламент годового отчёта об ис-полнении республиканского бюд-жета-заключения на Отчет Прави-тельства.

Кроме того, во время пребыва-ния в Казахстане делегация высше-го органа государственного аудита Турции посетил ревизионные ко-миссии по г. Астане и Акмолинской области.

Суд счетов Турецкой Республи-ки – высший орган государствен-ного аудита, образован в 1862 году. Основные направления деятельно-сти – аудит соответствия, эффек-тивности и финансовый аудит.

09.06.2016Есеп комитетінің мүшесі Александр Горяинов Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің Жоғары қаржы бақылау органдары (ЖҚБО) басшылары кеңесінің XVI сессиясының жұмысына қатысты, Минск қаласы (Беларусь Республикасы)

Іс-шараға Әзербайжан Респу-бликасының, Армения Республи-касының, Беларусь Республикасы-ның, Қазақстан Республикасының, Қырғыз Республикасының, Молдо-ва Республикасының, Ресей Феде-рациясының, Тәжікстан Республи-касының жоғары қаржы бақылау (мемлекеттік аудит) органдарының бірінші басшылары мен өкілдері қатысты.

Қатысушылар жоғары қаржы бақылау (мемлекеттік аудит) ор-

гандарының экономикалық қа-уіпсіздікті қамтамасыз етуде-гі рөлін талқылады. Қаржылық тұрақтылық пен экономикалық қауіпсіздік қатерінен нақты қорғау тетігі ретінде қаржылық бақыла-уды (мемлекеттік аудитті) жүргі-зу тиімділігін арттыру мәселелері бойынша пікірлермен және озық тәжірибелермен сындарлы алмасу жүзеге асырылды.

Сессия шеңберінде ТМД-ға қа-тысушы мемлекеттердің ЖҚБО

басшылары кеңесінің Түйінді ұлт-тық көрсеткіштер жөніндегі сарап-тамалық топ жұмысының нәтиже-лері де қаралды. Есеп комитетінің мүшесі Александр Горяинов ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ЖҚБО мемлекеттік қаржылық бақылау (аудит) стандарттарын әзірлеу жөніндегі жұмыс тобының қызметі туралы баяндады.

Сессияның қорытындысы бой-ынша Тәуелсіз Мемлекеттер Доста-стығына қатысушы мемлекеттердің

шілде - июль 2016 13

НОВО

СТИжоғары қаржы бақылау органда-рының экономикалық қауіпсіздік-ті қамтамасыз етудегі рөлі туралы Шешім мен Қарар қабылданды.

Атап айтқанда, Қарар мәтінін-де отырыстың қатысушылары

бірлескен аудиторлық іс-шаралар-ды жүргізу мен тәжірибе алмасу арқылы өзара іс-қимылды жан-дандыруға ықпал етуге келіскені, бақылау (аудиторлық) және сарап-тамалық-талдау қызметі практика-

сын жетілдіруге уәделескені тура-лы айтылған.

Бұдан басқа, Кеңестің XVI және XVII сессиялар арасындағы кезеңге арналған жұмыс жоспары бекітілді.

Есеп комитетінің баспасөз қызметі

Член Счетного комитета Александр Горяинов принял участие в работе XVI сессии Совета руководителей высших органов финансового контроля (ВОФК) государств-участников Содружества Независимых Государств, г.Минск (Республика Беларусь)

В мероприятии приняли уча-стие первые руководители и пред-ставители высших органов финан-сового контроля (государственного аудита) Азербайджанской Респу-блики, Республики Армения, Ре-спублики Беларусь, Республики Казахстан, Кыргызской Республи-ки, Республики Молдова, Россий-ской Федерации, Республики Тад-жикистан.

Участники обсудили роль выс-ших органов финансового кон-троля (государственного аудита) в обеспечении экономической безо-пасности. Состоялся конструктив-ный обмен мнениями и передовым опытом по вопросам повышения

эффективности проведения финан-сового контроля (государственного аудита) как реального механизма защиты от существующих угроз финансовой стабильности и эконо-мической безопасности.

В рамках сессии также рас-смотрены результаты работы Экс-пертной группы по ключевым национальным показателям Со-вета руководителей ВОФК го-сударств-участников СНГ. Член Счетного комитета Александр Горяинов доложил о деятельно-сти Рабочей группы по разработке стандартов государственного фи-нансового контроля (аудита) ВОФК государств-участников СНГ.

По итогам сессии приняты Ре-шение и Резолюция о роли высших органов финансового контроля го-сударств-участников Содружества Независимых Государств в обеспе-чении экономической безопасно-сти.

В частности, в тексте Резолю-ции говорится о том, что участ-ники заседания договорились способствовать активизации взаи-модействия путем проведения со-вместных аудиторских мероприя-тий и обмена опытом, условились совершенствовать практику кон-трольной (аудиторской) и экспер-тно-аналитической деятельности.

Пресс-служба Счетного комитета

08.06.2016Константин Плотников және Халида Қамбарова Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшелері болып тағайындалды

Қазақстан Республикасы Пар-ламенті Мәжілісінің қауылысымен Палатаның Спикері Б. Ізмұхамбе-товтің ұсынысы бойынша Констан-

тин Плотников және Халида Қам-барова Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшелері болып

тағайындалды.Қазақстан Республикасы Парла-

менті Мәжілісі аппаратының бас-пасөз қызметі

Констатин Плотников и Халида Камбарова назначены на должности членов Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета

Постановлением Мажилиса Парламента Республики Казахстан по представлению Спикера Палаты

Б. Измухамбетова Констатин Плот-ников и Халида Камбарова назначе-ны на должности членов Счетного

комитета по контролю за исполне-нием республиканского бюджета.

Пресс-служба аппарата Мажилиса Парламента РК

23.06.2016Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты Нұрлан Нұржановті Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мүшесі қызметіне тағайындады

Сенат Парламентінің баспасөз қызметі

Сенат Парламента РК назначил Нурлана Нуржанова на должность члена Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета

Пресс-служба Сената Парламента РК

14

ТРЕТЬЯ ВСТРЕЧА РУКОВОДИТЕЛЕЙ ВОФКГОСУДАРСТВ-ЧЛЕНОВ ШАНХАЙСКОЙ ОРГАНИЗАЦИИ СОТРУДНИЧЕСТВА

(г. Астана, 27 мая 2016 года)

Тема встречи: «Государственный аудит как важнейший фактор обеспечения эффективности управ-ления государственными финансами в условиях нестабильности экономики и глобальных рисков».

ШАНХАЙ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ҰЙЫМЫНА (ШЫҰ) МҮШЕ МЕМЛЕКЕТТЕРДІҢ ЖОҒАРЫ ҚАРЖЫ БАҚЫЛАУ ОРГАНДАРЫ БАСШЫЛАРЫНЫҢ ҮШІНШІ

КЕЗДЕСУІ(Астана қ., 2016 жыл 27 мамыр)

Кездесу тақырыбы: «Мемлекеттік аудит экономиканың тұрақсыздығы және жаһандық тәуекел-дер жағдайында мемлекеттік қаржыны басқарудың тиімділігін қамтамасыз етудің маңызды факторы ретінде»

шілде - июль 2016 15

ТЕМА НО

МЕРА

Қазіргі әлем қатты өз-геріс кезеңін, эконо-микалық және саяси рөлдерді, қарым-қа-

тынастағы өзгерістерді бастан кешуде.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Ядролық қауіпсіздік жөніндегі төртінші саммит қар-саңында, барлық адамзат жаһан-дық ынтымақтастықтың жаңа дәуіріне үміт артатыны туралы айтылған «Әлем. XXI ғасыр» атты Манифестпен үндеу таста-ды.

Манифесте «Мемлекеттер арасындағы барлық талас-тарты-старды реттеу үшін бейбітшілік пен қауіпсіздікке тең жауапкер-шілік, өзара құрмет және ішкі іске араласпау қағидаттарына бейімделген бейбіт үнқатысулар мен сындарлы келіссөздер негіз болуы керек» - делінген.

Бұл тұрғыдан дамуға деген ұмтылу, тең құқылы және өзара тиімді ынтымақтастық, жалпыға бірдей бейбітшілік пен гүлдену қоғамдастығын қалыптастыру үлкен маңызға ие болып отыр.

Сонымен қатар, әлемде жаһандық қауіп-қатерлер, сон-дай-ақ белгісіздік және бол-жап білмейтін факторлар өсуде. Жаһандық дағдарыстан кейін

әлемдік экономиканы сауықтыру құбылмалы қарқынмен өтіп жа-тыр, әрі тұрақсыздықпен ерек-шеленуде, соның ішінде шикізат ресурстарына әлемдік бағалар-дың үлкен ауытқуына байланы-сты жаңа құлдыраулар қауіптілі-гі сақталуда.

Жаһандық қауіп күнделікті өмірде көрініс табуда және жаңа әрі күтпеген жолдармен жүріп келеді, сондай-ақ, олардың сал-дары адамдар, институттар және экономика үшін сөзсіз болудуа. Соңғы үш жылдағы ең әсерлі тәуекелдер - климаттың өзге-руі, геосаяси проблемалар мен

халықаралық қауіпсіздік, көші-қон және жоғары құрылымдық жұмыссыздық, терең әлеуметтік тұрақсыздық.

Барлық қатысушы тараптар үшін ең маңызды әлемдік про-

блемалардың кейбірін шешудің мүмкіндіктері бар. Дегенмен, шешім қабылдайтын барлық дерлік елдер қазір жоғары құ-былмалылық, белгісіздік, өза-ра тәуелділік және өзгерістер қарқынымен тап келеді.

ШЫҰ дамытудың 2025 жылға дейінгі Стратегиясында анықталған, ШЫҰ мақсаттары-ның бірі мүше мемлекеттердің күш-жігерін мынадай міндет-терді шешуге шоғырландыру болып табылады: ШЫҰ өңір-лерінің кеңістігінде бейбітшілік құру, тұрақты даму, экономи-калық өсу мен прогрес, өзара

сенім, тату көршілік, достық және өсіп-өркендеушілікті құру.

Қалыптасқан экономикалық жағдайында жағдайлар мен ре-сурстардың шектеулігі мем-лекеттік бюджеттің қаражатын

Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті Төрағасы

Қ.Е. Жаңбыршинның баяндамасы

Экономиканың әлемдік тұрақсыздығы және жаһандық тәуекелдер жағдайында Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік аудитті реформалау саласындағы қабылда-нып жатқан қадамдар

ШЫҰ дамытудың 2025 жылға дейінгі Стратегиясында анықталған, ШЫҰ мақ-

саттарының бірі мүше мемлекеттердің күш-жі-герін мынадай міндеттерді шешуге шоғырланды-ру болып табылады: ШЫҰ өңірлерінің кеңістігінде бейбітшілік құру, тұрақты даму, экономикалық өсу мен прогрес, өзара сенім, тату көршілік, до-стық және өсіп-өркендеушілікті құру.

16

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

пайдалану тиімділігін арттыру бірінші деңгейлі міндетке айна-лады.

Мұнда экономиканың түр-лі салаларында тұрақты даму, экономикалық тәуекелдерді төмендету және проблемалық мәселелерді шешуде мемлекет-тік саясат пен шараларды өткізу бойынша ескертпелі сипаттағы өткізілетін бақылау іс-шара-лары (аудит) арқасында, қоғам игілігіне бюджеттік ресурстар-ды тиімді пайдалануға ықпал ететін, мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарына ерекше роль беріледі.

Осыған орай, бұл мәселе бойынша еліміздің мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау (ҚБЖО) жоғары органдарының күш-жігерін біріктіруі – ШЫҰ қызметінің маңызды бағыттары-ның бірі деп есептейміз.

ШЫҰ-ның шеңберінде ЖҚ-БО-ларының өзара іс-қимылы әлеуетін арттыруға және ауди-торлық іс-шаралар жүргізу, еркін және ашық тәжірибемен алмасу және білім, жаңа сын-қатерлерге әрекет етудің неғұрлым өнімді әдістерін әзірлеу мен мемле-кеттік аудиттің нәтижелілігін арттыру арқылы ұлттық ЖҚБО кәсібилігінің өсуіне ықпал етеді.

Біздің елімізде мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау жүйесін жетілдіру ынтымақта-стықтың негізгі мақсаты болуы тиіс.

Осыған байланысты Қа-зақстан Республикасында өт-кізілетін мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау реформасы-на тоқтала кетуге рұқсат етіңіз-дер.

Экономиканың нақты секто-рын дамыту деңгейін арттыру мемлекеттік басқаруды жаңарту-мен қоса жүреді. Осыған байла-нысты, аудит және мемлекеттік

аппарат жұмысын бағалаудың жаңа жүйесін енгізу қарасты-рылған «100 нақты қадам» Ұлт жоспары қабылданды. Қа-зақстанда мемлекеттік аудиттің тиімді жүйесін құру жақын ара-дағы келешекке арналған маңы-зды мақсаттарының бірі болып табылады.

2013 жылы оның шеңберінде халықаралық аудит стандартта-рына сәйкес мемлекеттік ау-дитке көшу, сыртқы және ішкі мемлекеттік аудит органдары-ның оңтайлы құрылымын қалыптастыру, мемлекеттік аудиторларды сертификаттау-дың бірыңғай жүйесін қалып-тастыру, интеграцияланған ақпараттық база құру көздел-ген. Қазақстан Республикасын-да Мемлекеттік аудитті енгізу тұжырымдамасы қабылданды.

2015 жылы 12 қарашада Мем-лекет Басшысы «Мемлекеттік ау-дит және қаржылық бақылау ту-ралы» (бұдан әрі – Заң) ҚР Заңы-на қол қойды. Жаңа заң мем-лекеттік аудит және қаржылық бақылау органдар жүйесін бел-гілейді, олардың өкілеттіктерін, ИНТОСАИ халықаралық стан-дарттарына сәйкес мемлекеттік аудиттің принциптерін бекітеді.

Мемлекеттік аудит ор-гандарының негізгі міндеті - қаржылық бұзушылықтарды анықтау және кінәлі лауазымды тұлғаларды анықтау ғана емес, туындау себептерін анықтау және оларды жою болып табы-лады.

Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдары-ның қызметін қайталау барынша жойылады.

Мемлекеттік аудит жоғары органы ретінде Есеп комитетінің жаңа функциялары мен өкілет-тіктері бекітілген. Олардың ішінде неғұрлым маңыздылары:

- қаржылық есептіліктің шоғырландырылған аудиті;

- ұлттық холдингтердің даму стратегияларын іске асыру тиімділік аудиті;

- дамуды қамтамасыз ету, мемлекеттік бақылау және қа-дағалау органдарымен, өзге де мемлекеттік органдармен, мем-лекеттік аудит объектілерімен ақпарат алмасу, сондай-ақ, элек-трондық мемлекеттік аудит жүр-гізу мақсатында бірыңғай дерек-тер базасын құру;

- ішкі мемлекеттік аудит және ішкі аудит қызметтері жөніндегі уәкілетті органның тәуекелдерді басқару жүйесін үйлестіру,

- мемлекеттік аудит және ау-дит нәтижелерін бақылау орган-дары қызметін бағалау.

Есеп комитеті шешуі тиіс аса жауапты міндеттердің бірі - бюд-жет жобасын алдын-ала бағалау. Мұндай бағалау бюджет жоба-сын талқылау кезеңінде барын-ша оңтайландырып және оның тиімділігі арттыруға мүмкіндік береді. Алдын-ала бағалауға 2017 жылдан бастап бастау бел-гіленіп отыр. Бірақ, осы жылдан бастап Есеп комитетінің өкілдері Республикалық бюджеттік ко-миссиясының жұмысына бақы-лаушылар ретінде қатыса алады.

Мемлекеттік аудиторлардың дайындық және кәсіби деңгейін арттыру мақсатында оқыту, қай-та даярлау және олардың білік-тілігін арттырудың бірыңғай жүйесі жасалады. Аудиторларды сертификаттау жөніндегі Ұлт-тық комиссия құрылды.

«Мемлекеттік аудитор» атағы мемлекеттік қызметшінің жоға-ры біліктілік деңгейінің куәлігі болуы тиіс және тұрақты өзін-өзі жетілдіру мен кәсіби дамытуға ынталандыру тиіс.

Заңға сәйкес мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау

шілде - июль 2016 17

ТЕМА НО

МЕРА

органдарының үйлестіруші рөлі мемлекеттік аудит және қаржылық бақылаудың жоғарғы органы ретінде Есеп коми-тетімен қадағаланады. Есеп ко-митетінің бұл рөлі үш аспектіде көрініс табады:

1. Өзінің құрамында сыртқы мемлекеттік аудит органдары және ішкі аудит органдарымен қатар біріктіріліп, құрылған Үй-лестіру кеңесінің жұмыс органы ретінде. Сондай-ақ, Үйлестіру Кеңесінің шешімдері мемлекет-тік аудит және қаржылық бақы-лаудың барлық органдары үшін міндетті болып табылады.

Және мемлекеттік аудит ор-гандарының әдіснамалық қамта-масыз ету қызметі - сыртқы және ішкі мемлекеттік аудиттің негізгі әдіснамалық актілерін әзірлеу.

2. Мемлекеттік аудитор-ларды сертификаттау Ұлттық комиссияның Жұмыс органы ретінде болуы.

Мемлекеттік аудит нәтиже-лерін тану институты жұмыс жа-сайды. Бұл тексеруді барынша қайталануын болдырмау үшін жасалады. Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау орган-дары мемлекеттік аудит және қаржылық бақылаудың басқа да органдарымен жүргізілген мем-лекеттік аудит материалдарын негізге ала отырып, мемлекеттік аудит көлемін қысқартатын бо-лады. Бұл ретте, ішкі аудит қы-зметтері жүргізген мемлекеттік аудит нәтижелері есепке алын-байды. Осылайша, аудит объ-ектілерінде әкімшілік жүктеме төмендетіледі.

Заңның жаңалығы арнайы мақсаттағы квазимемлекет-тік сектор субъектілеріне ау-дит жүргізу болып табылады. Себебі, мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдары-ның ресурстары олардың аф-

филирленген кәсіпорындарын қоса алғанда, квазимемлекет-тік сектордың барлық субъ-ектілерін жаппай қамту үшін жеткіліксіз. Сондықтан, мемле-кеттік тиімділік және сәйкестік аудит функциялары ішінара жеке мемлекеттің бақылауымен ауди-торлық компанияларға аутсор-сингке беріледі

Аудиторлық іс-шараларды жоспарлау туралы бірнеше сөз.

Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау органдары тәуекелдерді басқару жүйесінің негізінде тиісті жылға мемле-кеттік аудитке арналған объ-ектілердің тізбесін қалыпта-стыруға міндетті

Мемлекеттік аудит объек-тілері тізбесі оларды мемле-кеттік аудитпен барынша қамту мақсатында, мемлекеттік ау-дит және қаржылық бақылау объектілерін белгілі бір тәуе-кел топқа жатқызуға мүмкін-дік беретін мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау объек-тілерінің қызметін сандық және сапалық көрсеткіштерін бағалау негізінде қалыптасады.

Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау нәтижелерін өзара танудың халықаралық стандарттар мен жүйесі аудитін жүргізудің сапасын бақылау жүйесін жасауды талап етеді.

Есеп комитеті барлық мем-лекеттік аудит және қаржылық бақылау органдарымен жүр-гізілетін мемлекеттік аудит сапа-сын тексеретін болады.

Сондай-ақ, заңда мемлекет-тік аудиторлардың өткізілген аудиттің, ескіру мерзіміне жат-пайтын, нәтижелері үшін дер-бес жауапкершілігі енгізіледі. Яғни, тіпті мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау орган-дарынан жұмыстан шыққаннан кейін де мемлекеттік аудитор

жүргізген мемлекеттік аудит қо-рытындыларына жауапты бола-ды.

Тұтастай алғанда, Қазақстан Республикасында мемлекеттік қаржы бақылау жүйесін рефор-малау мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау кешенді жүйесін енгізуге, сондай-ақ, бес институционалдық реформа шеңберінде мемлекет басшы-сы берген тапсырмаларды орын-дауға бағытталған. Бұл кейінгі жаппай бақылау артықтығынан құтылуға және Есеп комитетінің қызметінде алдын алу шаралары, сараптамалық-талдамалық қыз-метті күшейту және толыққанды тәуекелдерді басқару жүйесін қолдануға негізделген мемлекет-тік аудитке көшуге ерекше көңіл бөлуге мүмкіндік береді.

Отандық мемлекеттік қаржылық бақылаудың жүйесін-дегі уақыт ағымымен қабыл-данған, түрлендірмелі үдерістер ырғақты, экономика саласында ұлттық мүдделерге барабар бо-луға мүмкіндік береді.

Біз мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінің мемлекеттік аудитке көшуін тиімді мемле-кеттік басқаруды қамтамасыз етудің, халықтың әл-ауқаты өсуі мен мемлекеттің гүлденуі бой-ынша маңызды миссиясын іске асырудың аса маңызды шарты ретінде қарастырамыз.

Қазақстанның мемлекеттік қаржылық бақылау ұлттық жүй-есін жетілдіру тәжірбиесі қаты-сушылар үшін пайдалы және қызығушылық тудырады деп сенемін. Өз кезегінде, Есеп ко-митеті мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау тиімділігін арттыру саласындағы сындарлы сұхбат мен жемісті ынтымақта-стық үшін әрдайым ашық.

18

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

Современный мир пере-живает этап глубокой трансформации, из-менений экономиче-

ских и политических ролей, вза-имоотношений.

Президент Республики Ка-захстан Нурсултан Абишевич Назарбаев накануне четвертого саммита по ядерной безопас-ности выступил с Манифестом «Мир. XXI век», в котором отме-тил, что все человечество возла-гает надежду на новую эру гло-бального сотрудничества.

«Основой для урегулирова-ния всех споров между государ-ствами должны стать мирный диалог и конструктивные пе-реговоры на основе принципов равной ответственности за мир и безопасность, взаимоуважения, и невмешательства во внутренние дела», – говорится в Манифесте.

В этом контексте все большее значение приобретает стремле-ние к развитию, равноправному и взаимовыгодному сотрудниче-ству, формированию сообщества всеобщего мира и процветания.

Вместе с тем в мире нараста-ют глобальные вызовы и угрозы, а также факторы неопределен-ности и непредсказуемости. Оз-доровление мировой экономи-ки после глобального кризиса протекает неровными темпами,

отличается неустойчивостью, сохраняется опасность новых спадов, в том числе связанных с большими колебаниями миро-вых цен на сырьевые ресурсы.

Глобальные риски материали-зуются и идут по новым и неожи-данным путям, а их последствия становятся все более неизбежны-ми для людей, институтов и эко-номик. Наиболее впечатляющие риски за последние три года – из-менение климата, геополитиче-ские проблемы и международная безопасность, миграция и вы-сокая структурная безработица, глубокая социальная нестабиль-ность.

Для всех участвующих сторон существуют возможности для решения некоторых, наибо-лее насущных мировых проблем. Тем не менее, почти все страны, принимающие решения, сейчас сталкиваются с повышенной волатильностью, неопределен-ностью, взаимозависимостью и темпами изменений.

Одной из целей ШОС, опре-деленной в Стратегии развития ШОС до 2025 года, является концентрирование усилий госу-дарств-членов на решении сле-дующих задач: создание на про-странстве ШОС региона мира, стабильного развития, экономи-ческого роста и прогресса, вза-

имного доверия, добрососедства, дружбы и процветания.

В условиях сложившейся эко-номической ситуации и ограни-ченности ресурсов повышение эффективности использования средств государственного бюд-жета становится первостепенной задачей.

Особая роль в этом отводит-ся органам государственного аудита и финансового контроля, способствующим рационально-му использованию бюджетных ресурсов на благо общества, бла-годаря превентивному характеру проводимых контрольных меро-приятий (аудитов) по реализации государственных политик и мер в области устойчивого развития, снижения экономических рисков и решения проблемных вопросов в различных сферах экономики.

В этой связи полагаем, что объединение усилий высших ор-ганов государственного аудита и финансового контроля (ВОФК) наших стран по данным вопро-сам – одно из важнейших направ-лений деятельности ШОС.

Взаимодействие ВОФК в рамках ШОС способствует на-ращиванию потенциала и росту профессионализма националь-ных ВОФК путем проведения аудиторских мероприятий, сво-бодного и открытого обмена

Выступление Председателя Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета

Джанбурчина К.Е.

Предпринимаемые шаги в области реформирования государственного аудита в Республики Казахстан в условиях мировой нестабильности экономики и глобальных рисков

шілде - июль 2016 19

ТЕМА НО

МЕРА

практическим опытом и знания-ми, выработки наиболее продук-тивных методов реагирования на новые вызовы и повышения результативности государствен-ного аудита.

Совершенствование систе-мы государственного аудита и финансового контроля в наших странах должно стать основной целью сотрудничества.

В этой связи позвольте оста-новиться на реформе государ-ственного аудита и финансового контроля, проводимой в Респу-блике Казахстан.

Повышение уровня развития реального сектора экономики сопровождается модернизацией государственного управления. В

этой связи принят План нации «100 конкретных шагов», в ко-тором предусмотрено внедрение новой системы аудита и оценки государственного аппарата. По-строение эффективной системы государственного аудита в Казах-стане является одной из важных целей на ближайшую перспекти-ву.

В 2013 году принята Концепция внедрения государ-ственного аудита в Республи-ке Казахстан, в рамках которой предусмотрен переход на госу-дарственный аудит в соответ-ствии с международными стан-дартами аудита, формирование оптимальной структуры орга-нов внешнего и внутреннего го-сударственного аудита, создание

единой системы сертификации государственных аудиторов, формирование интегрирован-ной информационной базы.

12 ноября 2015 года Главой го-сударства подписан Закон РК «О государственном аудите и финан-совом контроле». (далее – Закон) Новый закон определяет систему органов государственного аудита и финансового контроля, уста-навливает их полномочия, прин-ципы государственного аудита в соответствии с международными стандартами ИНТОСАИ.

Основной задачей органов го-сударственного аудита становит-ся не просто выявление финан-совых нарушений и виновных должностных лиц, но и опреде-

ление причин возникновения и их устранение.

Максимально исключается дублирование в деятельности ор-ганов государственного аудита и финансового контроля.

Установлены новые функ-ции и полномочия Счетного комитета как высшего органа государственного аудита. Наи-более значимые из них:

- аудит консолидированной финансовой отчетности;

- аудит эффективности реали-зации стратегий развития нацио-нальных холдингов;

- обеспечение развития, функ-ционирования единой базы дан-ных в целях обмена информаци-ей с органами государственного контроля и надзора, иными госу-

дарственными органами, объек-тами государственного аудита, а также проведения электронного государственного аудита;

- координация системы управ-ления рисками уполномоченного органа по внутреннему государ-ственному аудиту и служб вну-треннего аудита;

- оценка деятельности органов государственного аудита и контроль результатов аудита.

Пожалуй, одна из наиболее ответственных задач, которую предстоит решать Счетному ко-митету, – предварительная оцен-ка проекта бюджета. Такая оцен-ка позволит на этапе обсуждения проекта бюджета максимально оптимизировать и повысить его эффективность. Предваритель-ную оценку намечено начать с 2017 года. Но уже с этого года представители Счетного комите-та в качестве наблюдателей будут участвовать в работе Республи-канской бюджетной комиссии.

С целью повышения уровня подготовленности и профессио-нализма государственных ауди-торов, создается единая система обучения, переподготовки и по-вышения их квалификации. Со-здана Национальная комиссия по сертификации аудиторов.

Звание «Государственный ау-дитор» должно стать свидетель-ством высокого квалификацион-ного уровня государственного служащего и мотивировать его на постоянное самосовершен-ствование и профессиональное развитие.

В соответствии с Законом ко-ординирующая роль органов государственного аудита и фи-нансового контроля закреплена за Счетным комитетом, как выс-шим органом государственного аудита и финансового контроля. Эта роль Счетного комитета вы-ражается в трех аспектах:

Как рабочего органа обра-

Одной из целей ШОС, определенной в Стратегии развития ШОС до 2025 года, является концентрирование усилий госу-

дарств-членов на решении следующих задач: созда-ние на пространстве ШОС региона мира, стабиль-ного развития, экономического роста и прогресса, взаимного доверия, добрососедства, дружбы и про-цветания.

20

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

зованного Координационного совета, объединяющего в своем составе наряду с органами внеш-него государственного аудита и органы внутреннего аудита. Так-же решения Координационного Совета являются обязательны-ми для всех органов государ-ственного аудита и финансового контроля.

И в методологическом обе-спечении деятельности органов государственного аудита – раз-работка основных методоло-гических актов внешнего и внутреннего государственного аудита.

Как рабочего органа Нацио-нальной комиссии по сертифи-кации государственных ауди-торов.

Вводится институт признания результатов государственного аудита. Это делается для макси-мального исключения дублиро-вания проверок. Органы государ-ственного аудита и финансового контроля будут сокращать объем государственного аудита, приняв за основу материалы государ-ственного аудита, проведенно-го другими органами государ-ственного аудита и финансового контроля. При этом, результаты государственного аудита, прове-денного службами внутреннего аудита, признаваться не будут. Таким образом, административ-ная нагрузка на объекты аудита будет снижена.

Новшеством Закона явилось проведение аудита специально-го назначения субъектов ква-зигосударственного сектора. Дело в том, что ресурсов органов государственного аудита и фи-нансового контроля недостаточ-но для сплошного охвата всех субъектов квазигосударственно-го сектора, включая их аффили-рованные предприятия. Поэто-му функции государственного

аудита эффективности и соот-ветствия частично передаются на аутсорсинг частным аудитор-ским компаниям под контролем государства.

Несколько слов о планиро-вании аудиторских мероприя-тий.

Органы государственного аудита и финансового контроля обязаны формировать перечень объектов государственного ау-дита на соответствующий год на основе системы управления рисками.

Перечень объектов государ-ственного аудита формируется на основании количественных и качественных показателей оцен-ки деятельности объектов госу-дарственного аудита и финансо-вого контроля, которые позволя-ют относить объекты государ-ственного аудита и финансового контроля к определенной группе риска, с целью их максимального охвата государственным ауди-том.

Международные стандарты и система взаимного признания результатов государственного аудита и финансового контроля требуют создания системы кон-троля качества проведения ау-дита.

Счетный комитет будет про-верять качество проведения госу-дарственного аудита всеми орга-нами государственного аудита и финансового контроля.

Также законом вводится пер-сональная ответственность го-сударственных аудиторов за ре-зультаты проведенного аудита, не имеющая срока давности. То есть, даже после увольнения из органов государственного аудита и финансового контроля государ-ственный аудитор будет нести ответственность за итоги про-веденного им государственного аудита.

В целом, реформирование си-стемы государственного финан-сового контроля в Республике Казахстан направлено на внедре-ние комплексной системы госу-дарственного аудита и финансо-вого контроля, а также на испол-нение поручений, данных Гла-вой государства в рамках пяти институциональных реформ. Это позволит отойти от преобла-дания последующего сплошного контроля и сместить акценты в деятельности Счетного комите-та в сторону превентивных мер, усиления экспертно-аналитиче-ской деятельности и перейти к полноценному государственному аудиту, основанному на примене-нии системы управления риска-ми.

Трансформационные процес-сы отечественной системы госу-дарственного финансового кон-троля, продиктованные веяни-ями времени, позволят ей стать динамичной, адекватной наци-ональным интересам в области экономики.

Переход системы государ-ственного финансового контро-ля на государственный аудит мы рассматриваем как важное усло-вие обеспечения эффективного государственного управления, реализации важной миссии по обеспечению роста благососто-яния населения и процветания государства.

Надеюсь, опыт Казах-стана по совершенствованию национальной системы государ-ственного финансового контроля будет для участников встречи полезным и интересным. В свою очередь, Счётный комитет всег-да открыт для конструктивного диалога и плодотворного сотруд-ничества в сфере повышения эф-фективности государственного аудита и финансового контроля.

шілде - июль 2016 21

ТЕМА НО

МЕРА

Міне, араға төрт жыл салып, шу-ақты мамыр ай-ында Астана қала-

сында қайта қауышып отырмыз, барлықтарыңызды көргеніме қу-аныштымын. Ең алдымен ҚХР Ұлттық бақылау-тексеру басқар-масының атынан сіздерді кезде-судің ашылу салтанатымен құт-тықтауға рұқсат етіңіздер!

Ортақ міндет пен жауапкер-шілік бізді ортақ мақсатқа жете-лейді. Біз бұдан төрт жыл бұрын Шанхайда өткен кездесуде сы-байлас жемқорлықпен күресу жолында жоғары қаржылық бақылау органдары басшылары-ның рөлін, сондай-ақ халықара-лық экономикалық ынтымақта-стық мәселелері бойынша бір-лескен тексерулерді талқылаған едік. Оның нәтижесінде өзара түсіністік туралы меморандумға, ынтымақтастық жөніндегі жұ-мыс жоспарына және өзге құжат-тарға қол қойылды. Төрт жыл ішінде әр мемлекеттің Жоғары қаржылық бақылау органдары өзара ынтымақтастықты нығай-тып, биік жетістіктерге қол жет-кізді. Бүгін біз аудиторлық бақы-лауды одан әрі нығайту, мемле-кеттік қаржыны тиімді басқаруға ынталандыру және экономи-калық тұрақсыздық пен елеулі тәуекелдерге белсенді ықпал ету мәселелерін бірлесіп талқылау үшін жиналдық.

Қаржы мемлекеттік басқару-дың негізі мен тірегі болып та-былатыны бәрімізге мәлім. ал оны тиісінше басқаруды мем-лекеттік аудит жүзеге асырады.

Бұл мемлекеттік қаржыны, ак-тивтер мен ресурстарды тексеру және олардың бөлінуін бақы-лау жолымен жүргізіледі, ол өз кезегінде қаржы ресурстарын оңтайлы бөлуге, қауіпсіз және тиімді пайдалануға, сондай-ақ қаржы көрсеткіштерін жақсар-туға және қаржы тұрақтылығы-на қол жеткізуге ынталанды-рады. 2008 жылы бастау алған жаһандық қаржы дағдарысынан әлемдік экономиканың қалпы-на келу жағдайы қиынға соқты және өсу әлеуеті де төмендеді, сондықтан барлық мемлекет-тердің үкіметтері экономикалық тұрақсыздық пен тәуекелге қар-сы түрлі ақша-кредиттік және қаржы саясаттарын қабылдай бастады. Әсіресе, жиынтық сұранысты кеңейтуге және бар-лық бағыттағы ұсыныстар сала-сында құрылымдық реформалар

жүргізуге ынталандыруға бағыт-талған қаржы саясатын қолдану оң нәтиже берді, бірақ қаржы саясатының тиімділігін арттыру, қаржы тәуекелдерін болдырмау, қаржының ұзақ мерзімді дамуын сақтау және өзге бағыттар бой-ынша шешімін таппаған мәселе-

лер бар. Қытай арманын жандандыру

мақсатында қазіргі Қытайдың дамуы «Жаңа нормаға» көшті, қытайлық үкімет инновацияны, үйлестіруді айқындау, көгал-дандыру, ашықтық, жалпы даму тұжырымдамаларын ұсына оты-рып, орта ауқатты қоғам қалып-тастыруды, реформаларды жан-жақты тереңдетуді, бәрін қамти-тын құқықтың үстемдік құруын, қатаң партия тәртібін сақтауды үйлесімді іске асырып келеді. Сондай-ақ сапа мен тиімділікті арттырудың негізінде ұсыныстар саласындағы құрылымдық ре-формаларды басты бағыты етіп, «Жаңа норманың» экономикалық даму жүйесі мен әдісін бағыт-тайтын тетікті қарқынды қалып-тастыруда. Тұрақты макроэко-номикалық ортаны қолдау үшін Қытай үкіметі белсенді қаржы

саясатының серпінін ұлғайту-ды талап ететін белсенді қаржы және ақша-кредиттік саясатын жүзеге асырды, бұл ретте 2016ж. тапшылық 2,18 трлн. юань мөл-шерін, ал тапшылық коэффи-циенті 3% құрайды. Қытайдың қаржылық бақылау органдары-

ҚХР Ұлттық бақылау-тексеру басқармасының Бас аудиторы Лю Цзяидың баяндамасы

Мемлекеттік қаржыны тиімді басқаруға ынталандыру жолындағы мемлекеттік аудитті толық іске асырудың рөлі

Соңғы жылдар ішінде Қытайдың Ұлт-тық бақылау-тексеру басқармасы ау-

дит кезінде бюджеттің атқарылуына, қаржы тиімділігіне және қаржы қорының капиталын бел-сендетуге шоғырланды, қаражатты салу немесе салмау, қолдану немесе қолданбау, сондай-ақ олар-ды залалды және тиімсіз қолдану бойынша мәселелерге ерекше мән берді.

22

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

ның маңызды міндеттерінің бірі аудит арқылы қазыналық саясат-ты жақсартуға ықпал ету және тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз ету болып табылады.

Осы арада мен Қытайдың Ұлттық бақылау-тексеру басқар-масының кейбір іс-әрекеттерімен және ой-пікірлерімен бөліскім келеді. Соңғы жылдары Қытай-дың Ұлттық бақылау-тексеру басқармасы мемлекеттің маңыз-ды стратегиялық жоспарын және макроэкономикалық саясатын іске асыруға баса назар аударды, мемлекеттік қаржы айналымын-дағы институционалдық пробле-малар мен тәуекел факторлары бойынша аудит қарқыны өсті және мынадай бағыттар бойын-ша жұмыстар жүргізілді:

Біріншіден, аудит жүргізе отырып, мемлекеттік қаржыны тиімді басқаруға ынталанды-ратын маңызды саясаттың іске асырылуын күшейту. Соңғы жылдары Қытай үкіметі тұрақты өсуге, құрылымды реттеуге, ре-формалар жүргізуге ынталан-дыруға, халықтың әл-ауқатына және тәуекелдерді болдырмай-тын саяси бағдардың бірқатар маңызды шараларына барын-ша көңіл бөле бастады. Қытай-дың Ұлттық бақылау-тексеру басқармасы аталған саясаттың іске асырылуын үнемі бақылау-да ұстайды, сәйкеспейтін және орындауға кедергі келтіретін іс-әрекеттерді уақтылы анықтай-ды және Үкімет қаулыларының тиісінше орындалуына жағдай жасайды. Аталған аудит көпте-ген салаларды қамтиды, бірақ ол мемлекеттік қаржының тиімді айналымымен тығыз байланыста болады. Аудит барысында біз ка-питал, саясат және жоба сияқты негізгі үш аспектіге баса назар ау-дарамыз. Біріншіден, стандартты қаржылық бақылау мақсатында процестің басынан аяғына дей-ін мемлекеттік қаржының жыл-жуын, мемлекеттік қаржының толық айналым процесін қадаға-

лау қажет. Екіншіден, әкімшілік рәсімдердің ықшамдалуын және қандай да бір өндірістік саясатты тікелей қадағалау қажет. Мемле-кеттік қаржы салымдарының аса анық, ал мемлекеттік функция-лардың аса өнімді болуына мүм-кіндік беретін үкімет пен нарық арасындағы шекараны анықтау мақсатында саясатты іске асы-руға баса назар аударылуы тиіс. Үшіншіден, ауыл шаруашылығы, су шаруашылығы, темір жол, қоршаған ортаны қорғау, қала-лық инфрақұрылым, әлеумет-тік міндеттемелер саласындағы және басқа да негізгі салалар-дағы ірі қаражаттың және ірі құрылыс жобаларының аудитін нығайтып, құрылысты қарауға, бекітуге, бастауға және жоба қаражатының түсіміне баса на-зар аудару қажет, бұл қаражатты қолдану әсерінің өсуіне және үкіметтік инвестициялар есебі-нен экономикалық өсімді артты-руға жағдай жасайды.

Екіншіден, салық-қаржы реформасын жүргізу саясатын нығайтуды ілгерілету аудиті институционалдық тетіктерді жетілдіруге жағдай жасайды. ҚКП 18-ші съезінің үшінші то-лық мәжілісі 2020 жылдың ба-сына қарай қазіргі қаржы жүй-есін қалыптастыруды талап ете отырып, бюджеттік бақылау, са-лық салу жүйесі, орталық және жергілікті органдар арасындағы қатынастар және қаржыны ре-формалау мен салық салудың басқа салалары бойынша жоспар құрды. Соңғы жылдар ішінде Қытайдың Ұлттық бақылау-тек-серу басқармасы бюджеттік бақылау жүйесінің тұтастығы, бюджеттің атқарылуын реттеу, бюджетті жасау мен атқарудың дәлдігі, меншік құқығы, орталық және жергілікті органдар ара-сында өкілеттіліктерді үлестіру, трансферттік төлемдер жүйесі, әсіресе арнайы трансферттік төлемдерді жетілдіру, салық салу жүйесі, сондай-ақ мемлекеттік

борышты дұрыс басқару жүй-есі бойынша аудит қарқынын арттырды, институционалдық тетіктердің мәселелері ашылды, салық-қаржы жүйесінің рефор-масына ықпал ететін аудит қо-рытындылары бойынша көпте-ген нақты ұсынымдар жасалды, осылайша мемлекеттік қаржыны тиімді басқаруға ынталандыру үшін институционалдық негіз қалыптастырылды.

Үшіншіден, мемлекеттік қаржыны пайдалану нәтиже-лерін арттыру мақсатында бюд-жеттің атқарылуын күшейту және қаржы қорының капитал аудитін жүзеге асыру қажет. Соңғы жылдар ішінде Қытайдың Ұлттық бақылау-тексеру басқар-масы аудит кезінде бюджеттің атқарылуына, қаржы тиімділі-гіне және қаржы қорының ка-питалын белсендетуге шоғыр-ланды, қаражатты салу немесе салмау, қолдану немесе қолдан-бау, сондай-ақ оларды залалды және тиімсіз қолдану бойынша мәселелерге ерекше мән берді. Сонымен бірге қаржы қорының капиталын қалыптастыратын институционалдық тетіктердің себептеріне терең талдау жүр-гізіледі және тиісті саясатты қабылдау бойынша мәліметтер беріледі. 2015 жылы үкімет бар-лық деңгейдегі қаржы қорлары-ның капиталын 700 млрд.юань мөлшерінде күшейтті, мұнда Қытайдың қаржылық бақылау органы маңызды рөл ойнады. Мысалы, мемлекеттік қаржының аудиті барысында капитал салы-мы мұқият ойластырылады, ол көбінесе жобаның ілгерілеуіне, қызметтің дамуына және саясат мақсаттарын іске асыруға тәу-елді болады, стандартты шығы-старды және ынталандыру са-лымдарын тұтастай біріктіріп, тиімділікті, нәтижелілік пен жа-уапкершілікті тұрақты қадағалау және қаражатты ұтымды бөлу мен аса тиімді қолдануға жағдай жасау; ынсапты үкімет құру

шілде - июль 2016 23

ТЕМА НО

МЕРА

мақсатында барлық деңгейдегі үкімет және әкімшілік орган-дарының бюджетін атқару ау-дитін жүргізген кезде әкімшілік шығыстарға баса назар аудары-лады; арнайы қорларды біріктіру және оңтайландыру мақсатында халықтың өмір сүру деңгейін жақсартуға, құрылымдық қайта құруға және басқа да маңызды салаларға бағытталған арнайы қорлар бойынша аудит жүргізген кезде жан-жақты басқару, жан-жақты бөлу, қайта қиылысу және қаражат жұмсаудың ұзын тізбегі бойынша мәселелер анықталады.

Төртіншіден, үкімет бо-рышын кеңейту, мемлекеттік ак-тивтер мен ресурстардың аудитін жүргізу, ұлттық экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету қа-жет. Қытайдың Ұлттық бақы-лау-тексеру басқармасы әлеу-меттік-экономикалық айналыс кезінде туындайтын айрықша қайшылықтар мен елеулі тәуе-келдерге қатысты ірі аудиторлық жобаларды нығайту бойынша мемлекеттің барлық аудитор-лық күш-жігерін жұмылдырады, оның нақты негізін анықтайды, тәуекелдерді болдырмау мен жою бойынша ұсынымдар жа-сайды, «қауіпсіздік қамқоршы-сы» рөлін барынша іске асыра-ды. Мысалы, үкіметтік борыш бойынша жалпы мемлекеттік екі аудит жүргізілді, оған борыш қорын жою бойынша жағдайға ұзақ уақыт тексеру жүргізген 40 мыңнан астам аудиторлар қаты-сты, борыш көлемімен және тәу-екелімен орын алатын мән-жай-ларды анықтады, бұл жергілікті үкіметтердің борыштарын стан-дартты қаржыландыру тетігінің негізін және борыштарды басқа-ру жүйесін қалыптастырды; әлеуметтік сақтандыру қорлары бойынша ұлттық аудит, жерді жалға беруден алынатын кірі-стер мен шығыстар және егістік жерлерді қорғау бойынша аудит жүргізген кезде әлеуетті тәуекел факторлары анықталды және

сындарлы кеңес берілді. Сон-дай-ақ біз экологиялық тәуекел-дерге ерекше назар аударамыз, су, минералды ресурстарды және қоршаған ортаны қорғау аудитін күшейтеміз, мемлекеттік ресур-стардың ысырап болуына әке-летін ресурстардың бейберекет шығыстарын және экологиялық қауіпсіздікке зиян тигізетін өзге мәселелерді анықтаймыз және тексереміз.

Бұдан басқа, біз салық жинау және басқару аудитінің қарқы-нын арттыру үшін маманданды-рылған мекемелер құрдық. Салық жинау мен басқару процесі әлсіз бақыланған жағдайда тек мем-лекеттік қаржының жылыстау проблемасы ғана туындамайды, сондай-ақ экономикалық ауытқу кезеңінде кірістер мен шығыстар бойынша қайшылықтар күшеюі мүмкін, сыбайлас жемқорлық тәуекелі туындайды, мұның бәрі кейбір салаларды басқаруды на-шарлатуға әкеледі. Қытайдың Ұлттық бақылау-тексеру басқар-масы таяуда ішкі институцио-налдық реформаны іске қосты, салық жинау мен басқару аудитін жүргізуге құзыретті салық жи-нау мен басқару жөніндегі аудит бөлімін құрды. Аталған бөлім ау-дит қарқынын күшейту арқылы салықты тиімді жинау рефор-масына және салық жинау мен басқару жүйесіне жағдай жасай-тын болады.

Қытайдың аудиторлық тәжірибесінен біз экономикалық ауытқулар тұрғысынан мемле-кеттік қаржыны тиімді басқару деңгейін арттыратын қаржылық бақылау органының инноваци-ялық аудиторлық бақылауы қа-жет екенін көріп тұрмыз. Бола-шаққа көз жүгірте отырып, біз жаһандық экономикалық ауытқу-лар тәуекелі әлі де жоғары болып қалатынын, әрбір мемлекеттің өз экономикасын қалпына кел-тіру жолында көптеген кедер-гілерге кезігетінін, ал құрылым-дық реформаларды ілгерілету,

халықтың өмірін сақтау және жақсарту бойынша мемлекеттік қаржының міндеті аса күрделі екенін көріп тұрмыз. Жоғары қаржылық бақылау органы да мемлекеттік басқаруды ілгеріле-ту және мемлекеттік қаржыны басқаруды жақсарту бойынша жаңа проблемаларға ұшырасады, сондай-ақ қаржылық қауіпсіздік-ке, үздіксіздік пен өнімділікке баса назар аудару қажет. Мүше мемлекеттердің үкіметтері эко-номикалық тәуекелдерге бірлесіп қарсы тұру жолында тығыз ынты-мақтасуы, өздерінің макроэконо-микалық саясатын жүргізуі және жетілдіруі, жаһандық басқару-дың жаңа тетіктерін қалыптасты-ру мен жақсарту бойынша күш салуы тиіс; мемлекеттердің жоға-ры қаржылық бақылау органдары тығыз ынтымақтастық орнатып, тәжірибемен алмасуды және оны арттыруды жүзеге асыруы тиіс.

Біз тек тәжірибемен алмасу арқылы “даналық шамын” бір-лесіп жаға аламыз (биік жетістік-терге жетеміз). Біз негізгі әлемдік проблемаларға айналған қиындықтарды бірлесіп еңсеру-ге, жаһандық басқаруға жағдай жасауды күшейтуге, «Бір бел-беу және бір жол» құрылысында және өзге салаларда аудиторлық ынтымақтастықты іске асыруға, аудиторлық қадағалау, құрылым-дық реформалар және салық реформалары арқылы макроэко-номикалық саясатты іске асыру тәжірибесімен алмасуға дай-ынбыз. Біз мемлекеттік аудитті толық іске асыру тиісінше мем-лекеттік басқаруға, есеп беру-ді, ашықтықты күшейтуге және жаһандық басқаруды ұзақ уақыт жақсарту мақсатында әлемнің экономикалық тұрақтылығын нығайтуға мүмкіндік беретініне сеніміз.

Осы самиттің сәтті өтуіне, Астанада атқарылатын жұмы-старыңыздың табысты, жемісті болуына шын жүректен тілек-теспін!

24

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

Спустя четыре года, в этом весеннем месяце – мае, рад сно-ва встретиться со всеми в краси-вом городе Астана. Для начала, позвольте мне от имени Наци-онального контрольно-ревизи-онного управления КНР горячо поздравить с открытием встречи и выразить теплые пожелания всем коллегам!

Общая миссия и ответствен-ность, позволяет нам иметь общую цель и стремление. Че-тыре года назад, в Шанхае, мы обсуждали роль руководителей высших органов финансового контроля в борьбе с коррупцией, а также совместные проверки по вопросам международного эко-номического сотрудничества, на основе которых были подписаны меморандум о взаимопонима-нии, план работы по сотрудниче-ству и другие документы. В тече-ние четырех лет, Высшие органы финансового контроля каждого государства укрепили сотрудни-чество и добились блестящих успехов. Сегодня, мы вновь со-брались для совместного об-суждения дальнейшего укре-пления аудиторского контроля, стимулирования эффективного управления государственными финансами и более активного и эффективного реагирования на экономическую нестабильность и риски, имеющие весьма акту-альное значение.

Всем известно, что финансы

- это основа и опора государ-ственного управления. Государ-ственный аудит содействует над-лежащему управлению, главным образом это проводится путем проверок и контроля над рас-пределением, использованием и управлением государственны-ми средствами, активами и ре-сурсами, которые стимулируют финансовые ресурсы к рацио-нальному распределению и без-опасному, высокоэффективному использованию, а также стиму-лируют к улучшению финансо-вых показателей и достижению финансовой устойчивости. С на-чалом глобального финансово-го кризиса в 2008 году, мировая экономика в своем глубинном регулировании претерпевает за-труднительное восстановление и слабый рост. Правительства стран в ответ на экономическую нестабильность и риск, стали принимать различные виды де-нежно-кредитной и финансовой политики. В частности, приме-нение финансовой политики, направленной на расширение совокупного спроса и стимули-рование cтруктурных реформ в сфере предложения по всем направлениям достигло поло-жительных результатов, однако имеются вопросы по повыше-нию эффективности финансовой политики, предотвращению фи-нансовых рисков, сохранению продолжительного развития фи-

нансов и другим направлениям. В настоящее время, эконо-

мическое развитие Китая вошло в «Новую норму», китайское правительство выдвинуло кон-цепцию установления иннова-ций, координации, озеленения, открытости, общего развития и гармонично продвигает постро-ения среднезажиточного обще-ства, всестороннее углубление реформ, всеобъемлющее вер-ховенство права, всестороннее соблюдение строгой партийной дисциплины, а также беря за основу повышение качества и эффективности, и делая струк-турные реформы в сфере пред-ложения главным направлением, ускоряет формирование меха-низма, направляющего систему экономического развития «Но-вой нормы» и способ развития, с целью заложения более прочной основы для осуществления ве-ликого возрождения китайской мечты. Для поддержания ста-бильной макроэкономической среды, китайское правительство осуществило активную финан-совую политику и осмотритель-ную денежно-кредитную поли-тику, требующие увеличение динамики активной финансовой политики, в 2016 году дефицит будет в размере 2,18 трлн. юа-ней, коэффициент дефицита - в размере 3%. Каким же образом путем аудита способствовать улучшению фискальной поли-

Выступление Генерального аудитора Национального контрольно-ревизионного управления КНР

Лю Цзяи

Роль полной реализации государственного аудита в стимулировании эффективного управления государственными финансами

шілде - июль 2016 25

ТЕМА НО

МЕРА

тики и обеспечивать стабильный экономический рост. Эти вопро-сы являются важными задачами органов финансового контроля Китая.

В этой связи, я бы хотел по-делиться с Вами некоторыми действиями и соображениями Национального контрольно-ре-визионного управления Китая. За последние годы, Националь-ное контрольно-ревизионное управление Китая акцентирова-ло большое внимание на реали-зацию важного стратегического плана государства и макроэко-номической политики, увеличи-лась интенсивность аудита по институциональным проблемам и фактору риска, существующих в обороте государственных фи-нансов, в основном были проде-ланы работы согласно нижесле-дующим направлениям:

Первое, продолжительное развертывание реализации важ-ной политики с последующим аудитом, стимулирующее эф-фективное управление над го-сударственными финансами. В последние годы, китайское пра-вительство сосредоточилось на устойчивом росте, регулирова-нии структуры, стимулировании реформ, благосостоянии народа и на ряде других важных мер политического курса, предот-вращающих риски. Националь-ное контрольно-ревизионное управление Китая продолжи-тельно проводит отслеживание по реализации данной поли-тики, своевременно выявляет действия, не соответствующие и препятствующие исполнению и содействует надлежащему ис-полнению правительственных постановлений. Данный аудит охватывает широкую сферу, од-нако он имеет тесное взаимоот-ношение с эффективным оборо-

том государственных финансов. Во время аудита, мы фокусиру-ем внимание на трех ключевых аспектах – капитале, политике и проекте. Первое, твердо сле-дить за передвижением государ-

ственных финансов от начала до конца процесса, отслеживать полный процесс оборота госу-дарственных финансов в целях стандартизированного финансо-вого управления. Второе, вплот-ную проследить за упрощением административных процедур и производственной политики вся-кого рода, сосредоточить внима-ние на осуществлении полити-ки в целях прояснения границы между правительством и рын-ком, которая позволит вложени-ям государственных финансов быть более точными, а государ-ственным функциям быть более производительными. Третье, укрепление аудита крупнейших финансовых средств и крупней-ших строительных проектов в сфере сельского хозяйства, во-дного хозяйства, железной доро-ги, охраны окружающей среды, городской инфраструктуры, со-циальных обязательств и других ключевых сферах, акцентиро-вать внимание на рассмотрение, утверждение, начало строитель-ства и поступление средств про-екта, что содействует росту эф-

фекта применения финансовых средств и увеличению экономи-ческого роста за счет правитель-ственных инвестиций.

Второе, аудит по продвиже-нию укрепления политики нало-

гово-финансовой реформы спо-собствует усовершенствованию институциональных механиз-мов. Третье пленарное заседание 18-ого съезда КПК издал план касательно бюджетного контро-ля, системы налогообложения, отношений между центральным и местными органами и по дру-гим сферам реформирования финансов и налогообложения, требуя к началу 2020 года по-строить современную финансо-вую систему. За последние годы, Национальное контрольно-реви-зионное управление Китая уве-личило интенсивность аудита по целостности системы бюджет-ного контроля, упорядочивании бюджетного исполнения, точ-ности бюджетного составления и исполнения, праву собствен-ности и разделения полномочий между центральным и местными органами, системе трансферт-ных платежей, в частности, по усовершенствованию специаль-ных трансфертных платежей, си-стеме налогообложения, а также по здоровой системе управления государственного долга, рас-

За последние годы, Национальное кон-трольно-ревизионное управление Китая

при проведении аудита, продолжительно акцен-тирует внимание на исполнение бюджета, финан-совую эффективность и активизацию капитала финансового фонда, придает основное значение вопросам по вложению или воздержанию, приме-нению или не применению, а также убыточному и малоэффективному применению финансо-вых средств.

26

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

крылись проблемы институцио-нальных механизмов, было вы-двинуто множество конкретных рекомендаций по итогам ауди-та, способствовавших реформе налогово-финансовой системы, тем самым была обеспечена институциональная основа для стимулирования эффективного управления государственными финансами.

Третье, усиление исполне-ния бюджета и аудит капита-ла финансового фонда в целях повышения результатов ис-пользования государственных финансов. За последние годы, Национальное контрольно-ре-визионное управление Китая при проведении аудита, про-должительно акцентирует вни-мание на исполнение бюджета, финансовую эффективность и активизацию капитала финан-сового фонда, придает основное значение вопросам по вложению или воздержанию, применению или не применению, а также убыточному и малоэффектив-ному применению финансовых средств. В то же время, глубоко анализируется причина инсти-туциональных механизмов, фор-мирующая капитал финансового фонда и таким образом предо-ставляются сведения по приня-тию соответствующей политики. В 2015 году, правительство на всех уровнях активизировало капитал финансовых фондов в размере почти 700 млрд.юаней, где орган финансового контро-ля Китая сыграла важную роль. К примеру, во время аудита го-сударственных финансов, вло-жение капитала продумывается с большой тщательностью, ко-торая главным образом зависит от прогресса проекта, развития деятельности и осуществления цели политики, следует целост-

но объединять стандартные расходы и поощрительные вло-жения, постоянно следить за эффективностью, результатив-ностью и ответственностью, и способствовать рациональному распределению и высокоэффек-тивному применению средств; при проведении аудита по ис-полнению бюджета правитель-ственных и административных органов всех уровней, внимание фокусируется на административ-ные расходы, в целях создания скромного правительства; при проведении аудита по специаль-ным фондам, направленных на улучшение уровня жизни наро-да, структурную перестройку и другие важные области, главным образом выясняются вопросы по многостороннему управлению, многостороннему распределе-нию, повторному пересечению и длинной цепочке расходования средств, в целях интеграции и оптимизации специальных фон-дов.

Четвертое, расширение долга правительства, аудит государ-ственных активов и ресурсов, обеспечение национальной эко-номической безопасности. Ка-сательно отличительных проти-воречий и существенных рисков, появляющихся при социально-э-кономическом обращении, На-циональное контрольно-ревизи-онное управление Китая много-кратно интегрирует аудиторскую мощь всей страны по разверты-ванию крупных аудиторских проектов, выясняет реальную основу, выдвигает предложения по предотвращению и устране-нию рисков, максимально реали-зует роль “попечителя безопас-ности”. К примеру, было прове-дено два общегосударственных аудита по долгу правительства с участием более 40 тысяч ауди-

торов, которые продолжительно проверяли ситуацию по устране-нию долгового фонда, выяснили обстоятельства с масштабом и риском долга, что создало осно-ву для стандартизированного ме-ханизма финансирования долгов местных правительств и систему управления долгами; при прове-дении национального аудита по фондам социального страхова-ния, аудита по доходу и расходу земельной аренды и охране па-хотных земель, были выявлены потенциальные факторы риска и выдвинуты конструктивные советы. Мы также фокусируем внимание на экологических ри-сках, усилием аудит по охране водных и минеральных ресурсов и окружающей среды, выявляем и расследуем расточительные расходы ресурсов, приводящие к потере государственных ре-сурсов и другие вопросы, нано-сящие вред экологической безо-пасности.

В то же время, мы также со-здали специализированные уч-реждения для увеличения ин-тенсивности аудита по сбору и управлению налогами. В случае слабого контроля над сбором и управлением налогами, не толь-ко возникнет проблема утечки государственных финансов, но и могут обостриться противоречия по доходам и расходам в период экономического колебания, по-явится риск коррупции, все это приведет к ухудшению управле-ния некоторыми сферами. Наци-ональное контрольно-ревизион-ное управление Китая недавно запустило внутреннюю инсти-туциональную реформу, создало Отдел аудита по сбору и управ-лению налогами, компетентный за проведение аудита по сбору и управлению налогами. Благода-ря усилению интенсивности ау-

шілде - июль 2016 27

ТЕМА НО

МЕРА

дита, отдел будет содействовать реформе по более эффективному сбору налогов и системе по сбо-ру и управлению налогами.

Из аудиторской практики Ки-тая, мы видим, что на фоне эко-номических колебаний, нужен более инновационный аудитор-ский контроль органа финансо-вого контроля, который усилен-но повысит уровень эффектив-ного управления государствен-ными финансами. Заглядывая в будущее, мы видим, что риск глобального экономического колебания до сих пор остается большим, каждая страна на сво-ем пути по восстановлению эко-номики еще будет сталкиваться со многими препятствиями, а за-дача государственных финансов по продвижению структурных реформ, сохранению и улучше-нию жизни народа весьма слож-ная. Высший орган финансового контроля тоже сталкивается с новыми проблемами по продви-

жению государственного управ-ления и улучшению управления государственными финансами, также необходимо сосредото-чить внимание на финансовой безопасности, непрерывности и производительности. В совмест-ном противостоянии экономи-ческим рискам, правительства стран должны сплоченно со-трудничать, проводить и совер-шенствовать свою макроэконо-мическую политику, прилагать усилия по формированию и улучшению новых механизмов глобального управления; выс-шие органы финансового кон-троля стран должны более тесно сотрудничать, производить вза-имный обмен и повышение.

Лишь благодаря взаимному обмену опытом, мы сможем со-вместно зажечь “свечу мудро-сти” (достичь желаемого успе-ха). Мы готовы взяться за руки и противостоять основным про-блемам, с которыми сталкивает-

ся мир сегодня, направленно уси-ливать способствование в гло-бальном управлении, проводить аудиторское сотрудничество в строительстве “Одного пояса и одного пути” и других сфер, ши-роко обмениваться опытом в ре-ализации макроэкономической политики путем аудиторского надзора, структурных реформ и налоговых реформ. Мы надеем-ся, что полная реализация госу-дарственного аудита способству-ет надлежащему государствен-ному управлению, укреплению подотчетности, прозрачности и участию в поддержании эконо-мической стабильности в мире, в целях продолжительного улуч-шения глобального управления.

В завершении, искренне желаю успешного проведения данного саммита! Желаю всем успешной работы во время пре-бывания в Астане и крепкого здоровья!

28

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

Ресей Федерациясы Есеп палатасының аудиторы А. И. Жданьковтың баяндамасыЕң алдымен, маған Ресей Федерациясы Есеп палатасының Төрайымы Т. А. Голикованың дұғай сәлемі мен оның атынан біздің сіздермен жұмысымызға сәттілік тілегін жеткізуге рұқсат етіңіздер, сондай-ақ ұйымдастырушыларға, біздің қазақстандық әріптестерге жүргізілген үлкен жұмыс үшін алғысымды білдіремін.

Менің ойымша, мәлімделген кездесу тақырыбы өте өзекті және бақылау органдары үшін айтарлықтай қызығушылық туғызады, ал осындай кездесу қатысушыларының жоғары өкілдігі табысты жұмыстың кепілі болып табылады.

Ресей Федерациясының Есеп палатасы ресейдегідей де, сондай-ақ әлемдік экономикада да орын алатын мониторингті жүзеге асыруға және талдау процестеріне сыртқы мемлекеттік аудит (бақылау) жоғары орган тұрғысынан қатысады.

Бақылау органы ретінде Ресей Федерациясының Есеп палатасының ресей экономикасы мен әлеуметтік саланың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге оған өз үлесін енгізуге мүмкіндік беретін мүмкіндіктер пайдалануға деген көзқарасы қалай?

Ең алдымен, бұл Есеп палатасы-ның қызметінің мәселелері бойынша жаңа заңнамасында енгізілген әлеуетін барынша пайдалану.

Шанхайдағы (сәуір 2012 ж.) ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің ҚБЖО (Қаржылық бақылаудың жоғары органдары) басшылары-ның алдыңғы кездесуінен кейінгі төртжылдық уақытта Ресей Федерациясы Есеп палатасы туралы Заңға мемлекеттік дамудың қазіргі заманғы талаптарға сай бақылау қызметінің құқықтық базасын сәйкестігін қамтамасыз етуге тартылған түбегейлі өзгерістер енгізілді.

Айта кетейік, бірінші кезекте, парламенттік бақылау туралы

Заңды қабылдаумен қатар, Есеп палатасы туралы Заңның жаңа редакциясын қабылдау қаржылық бақылаудан мемлекеттік аудитке көшу есебінен, Ресейдегі мемлекеттік бақылаудың дамуы-ның жаңа сапалы деңгейіне шығуға мүмкіндік берді. Ресей Федерациясының есеп палатасы - сыртқы мемлекеттік аудиттің (бақылау) тұрақты жұмыс істейтін жоғарғы органы болып табылады. Сыртқы мемлекеттік аудиттің негізгі бастапқы тармағы – федералдық бюджет қаражатының құрылуы мен пайдаланылуын бақылау.

Бұл ретте, заңнамалық өзгерістер Есеп палатасының бақылау өкілеттіктері мен тексеру объектілерінің тізбесін айтарлықтай кеңейтті. Қызметтің

жаңартылған құқықтық базасы оған бюджеттік процестің барлық сатыларында толық бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Есеп палатасының федералдық заңдар мен Ресей Федерациясының кіріс және шығыс міндеттемелеріне қатысты, өзге де нормативтік құқықтық актілердің бөлігі жобаларына сараптама жүргізу жөніндегі жаңа функциясы Заңмен белгіленді.

Есеп палатасының стратегия-лық құжаттарға, оның ішінде Ресей Федерациясының барлық мемлекеттік бағдарламаларына сараптама жасау жөніндегі жаңа өкілеттіктері орнатылды,

сондай-ақ, Ресей Федерациясы Президентінің мамыр Жарлықта-рының орындалу мониторингі бойынша маңызды міндеттер жүктелді. Берілген функцияларды орындау мемлекеттік стратегия-лық басқару мен бюджет саясатты үйлестіруді қамтамасыз етуге бағытталған. Осыған байланысты, Есеп палатасында заң жүзінде олардың құрамы мен сандық мәндері бойынша стратегиялық құжаттарды әзірлеу үшін мақсатты көрсеткіштер жүйесін қалыптастыру бойынша ұсыныстарды дайындауды жүзеге асыруға мүмкіндік берілген.

Жаңа Заңмен аудит арнайы түрлері енгізілген: ел дамуының стратегиялық мақсаттар жетістік-терінің іске асыруылуы мен нәтижелілігін талдауды, сондай-ақ

оларды қалыптастыру және іске асыру сапасын бағалау үшін Ресей Федерациясының мемлекеттік бағдарламалар аудитін көздейтін - стратегиялық аудит.

Сонымен қатар, нақты өкілеттігі – қаржылық тәртіп бұзушылыққа дереу әрекет ету мүмкіндігі. Заңда Есеп палатасына Мемлекеттік Думамен (федералдық Парламенттің пала-таларының бірі) Есеп палатасы-ның ұйғарымын бірреттік орындамаудың өзінде тексерілетін ұйымдардың шоттары бойынша қаржылық операциялардың барлық түрлерін тоқтата тұру туралы шешім қабылдауға келісім

Жаңа Заңмен аудит арнайы түрлері енгізілген: ел дамуының стратегиялық

мақсаттар жетістік-терінің іске асыруылуы мен нәтижелілігін талдауды, сондай-ақ оларды қалыптастыру және іске асыру сапасын бағалау үшін Ресей Федерациясының мемлекеттік бағдарламалар аудитін көздейтін - стратегиялық аудит.

шілде - июль 2016 29

ТЕМА НО

МЕРА

бойынша құқығы берілген.2015 жылғы сыртқы мемлекет-

тік аудитті (бақылау) жүзеге асыру барысында Есеп палатасы жалпы сомасы 516,5 млрд. рубль болатын 3,4 мың бұзушылықтарды анықта-ды. Негізгі бұзушылықтар «бюд-жет қаражатының тиімділігі мен нәтижелілігі қағидатын» сақтама-уға байланысты.

2015 жылы оларды қарау нәтижелері бойынша: прокура-тура органдарымен құзыретті лауазымды тұлғаларға 177 түсініктер енгізілді, әкімшілік құқық бұзушылық тура-лы 76 іс қозғалды. Ресей ФедерациясыЕсеп палатасының материалдары бойынша құқық қорғау органдарымен барлығы 40 қылмыстық іс қозғалды.

Есеп палатасының жұмыс тәжірибесі жыл бойы федералдық бюджет шығыстарын неғұрлым біркелкі орындалуын қамтамасыз етіп, бюджетті басты иелік етушілердің орындау деңгейін арттыра отырып, соның ішінде, бюджеттік жоспарлау және федералдық бюджетті орындауды ұйымдастыру сапасын арттыру есебінен мемлекеттік шығындар тиімділігін арттыру резервтерінің бар екені туралы куәландырады.

Есеп палатасы жүргізген федералдық бюджет шығыстарын орындаудың біркелкілігін тоқсан-дық талдау бюджеттік қаржылан-дырудың ең көп көлемі әр жыл сайын жылдың дәл осы соңғы тоқсанына тиісілі екенін көрсетеді.

Есеп палатасы , сондай-ақ соңғы шешім қабылдау және субсидияларды, өңірлерге дейін өзге де бюджетаралық трансферт-терді жеткізу практикасы белгіленген іс-шараларды мерзі-мінде орындауды қиындататынын байқады. Соның салдары – аймақтарда бюджет қаражаты қалдықтарының пайда болуы, олардың федералдық бюджетке қайтарылуы, содан кейін қаражаттың аймақтарға кері қозғалысы.

Мемлекет қаражатын басқарудың тиімділік мәселелерін қарастыра отырып дебиторлық берешек туралы айтпауға болмайды, оның болуы нысаналы

көрсеткіштерге жетпей бюджет қаражатының елеулі бұрылуы туралы куәландырады, бюджетті орындау тиімділігін төмендетеді, сондай-ақ, үнемі іс жүзінде жасырын экономиканың жекеле-ген салалары федералдық бюджет-пен субсидиялау туралы айтылады.

Есеп палатасының пікірі бойынша шығыстарға дебиторлық берешекті қысқарту бойынша маңызды бағыт «2016 жылға арналған федералдық бюджет туралы» Федералдық заңда көзделген мемлекеттік келісім-шарттар, шарттар және келісім-дерге қазынашылық сүйемелдеуді енгізу болып табылады.

Есеп палатасының белсенді қатысуымен заңнамаға сәйкес іске асыру шеңберінде дебиторлық берешекті қысқарту бойынша нормативтік құқықтық реттеу жөніндегі іс-шаралар жүзеге асыру, федералдық бюджет шығыстары бойынша дебиторлық берешек басқару тетігін жетілдіру, сондай-ақ дебиторлық берешекке түгендеу жүргізу жоспарланған федералдық бюджеттің шығыста-ры бойынша дебиторлық бере-шекті қысқарту бойынша іс-шаралар Жоспары дайындалды.

Сонымен қатар, 2016 жылы Есеп палатасының тікелей қатысуымен бюджет жүйесінің табыстарын әкімшіліктендіруді жақсарту, табыстар бойынша дебиторлық берешекпен жұмыс тиімділігін арттыру бойынша іс-шаралар Жоспары дайындалды.

Бұл жоспар кірістерді әкімші-лендіруді жетілдіруге, ерікті төлемдерді төлеуді ынталанды-руға, заңсыз операцияларды болдырмауға, төлемдерді өндіріп алу, берешекті есепке алу және есептен шығару рәсімдерін жетілдіруге, сондай-ақ Ресей Федерациясының салықтар мен алымдар туралы заңнамасын жетілдіру мен нақтылауға бағытталған.

Тағы бір маңызды мәселе - мемлекеттік инвестициялық бағдарламаларды орындау саты-сында ғана емес, сонымен қатар қалыптастыру сатысында да бюджеттік инвестициялардың тиімділігі.

Есеп палатасымен Ресей Федерациясының Үкіметіне атал-ған проблемаларды жою бойынша тиісті ұсыныстар енгізілді. Біз осы салада жағдайды, соның ішінде аяқталмаған құрылыс объектілеріне назарымызды ауда-рып одан әрі бақылауды жоспарлаудамыз.

бюджет қаражатты тиімді жұмсаудың маңызды құрамдас бөлігіРесей Федерациясының мемлекеттік және муниципалдық сатып алу саласындағы келісі-мшарттық жүйесіне толыққанды енгізілуі тиіс және мұнда Есеп палатасы белсенді жұмыс жүргізеді.

Біз жүргізген бақылау іс-шараларының негізінде мемле-кеттік сатып алу саласындағы жағдайды жақсарту өзектілігі байқалады. Осылайша, 2014 жылы өткізілген іс-шаралар қорытындысы бойынша Есеп палатасы жалпы сомасы шамамен 170 млрд. рубль сатып алу туралы заңнаманы 600 бұзушылықты (рәсімдік және қаржылық сипаттағы) анықтады.Осыған байланысты Есеп палатасы мемлекеттік және муни-ципалдық сатып алу саласындағы қолданыстағы заңнаманың дамуы-на қарамастан сатып алу қызметі-нің барлық циклды реттеудің, бюджеттік жоспарлау мәселелері үйлестірудің, ақпараттық жүйеде сатып алу қызметін толыққанды көрсетудің, сатып алудың бақылау және мониторингісінің толыққанды құралы болуы үшін одан әрі жетілдіруді қажет етеді деп есептейді. Жалпы Ресей Федерациясының Есеп палатасы бағыттаған ұсыныстар2015 жылы атқарушы билік федералдық органдарының бақылау және сараптамалық-талдамалық іс-ша-ралар қорытындысы бойынша Ресей Федерациясының Үкіметі-нде қабылданған нормативтік-құқықтық актілерде, атап айт-қанда, 8 федералдық заңдарда мен 7 Үкіметтің актілерінде көрініс тапты.

Ресей Федерациясының мемле-кеттік қаржылық басқару тиімділігін қамтамасыз ету соңғы жылдағы ірі бюджеттік

30

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

жаңалықпен тікелей түрде байланысты. Бұл жағдайда, бағдарламалық-нысаналы принцип бойынша Ресей Федерациясының бюджетін қалыптастыруға, яғни Ресей Федерациясы мемлекеттік бағдарламалар форматына көшу туралы айтылады. Осындай форматтағы жұмыс нақты іс-шаралардың мақсат, міндеттерін қоюды және және тиімділіктің міндетті көрсеткіштерін анықтауды көздейді.

2015 жылы федералдық бюд-жет Ресей Федерациясының мем-лекеттік бағдарламалары негізінде құрылды. Оларды іске асыруға 2015 жылға арналған бюджеттік қаржыландыру бюджет шығысы жалпы көлемінің 61,4%-ын құра-ды.

«Ресей Федерациясы Есеп палатасы туралы» Федералдық заңға сәйкес Есеп палатасының өкілеттігінің бірі оларды қалыптастырудың сапасын, белгі-ленген талаптарды іске асыру нәтижелерін, жұмыс кезеңдерінің орындалу кестесін сақталуын, ресурстық қамтамасыз ету туралы мәліметтерді, жұмсалған ресурстар нәтижелерге арақатынасының сәйкес келетінін бағалауға бағыт-талған мемлекеттік бағдарлама-лардың аудитін жүзеге асыру болып табылады.

Аталған өкілеттіктер үш кезеңмен кешенді түрде жүзеге асырылады, оған мемлекеттік бағдарламалар жобалары мен мемлекеттік бағдарламаның өзге-рістер жобаларына сараптама, тұрақты негізде мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру барысына мониторинг, сондай-ақ, бақылау объектілеріне шыға отырып мемлекеттік бағдарламалардың жыл сайынғы аудиті қосылады.

Жыл сайын Есеп палатасы Ресей Федерациясының Үкіметі-мен дайындалған мемлекеттік бағдарламалар іске асырылуын және тиімділігін бағалау барысы туралы Жиынтық жылдық баяндаманы талдайды.

Сонымен қатар, 2014 жылғы Жиынтық баяндаманы талдау нәтижелері бойынша Есеп палатасы мемлекеттік бағдарлама

тиімділігін бағалау әдістемесін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасады. Атап айтқанда, мемле-кеттік бағдарламалардың тиімді-лігін бағалау жүзеге асырылуы тиіс көрсеткіштер тізбесін ке-ңейту, олардың маңыздылығына байланысты көрсеткіштер мәнін бағалауға сараланған тәсіл қара-стыру ұсынылған.

Бұдан басқа, Есеп палата-сының пікірі бойынша, әрбір бағдарламаның тәуекелдер тізілі-мін қалыптастыру, олардың басталу ықтималдығын бағалау, белгіленген нысаналы көрсеткіш-терге қол жеткізуге тәуекелдердің әсері, тәуекелдерді басқару тетігі, сондай-ақ барынша елеулі тәуекелдерді азайту және олардың салдарын еңсеру бойынша іс-шаралар кешенін қамтитын тәуекелдерді басқару жүйесінде оны іске асыруға арналған бөлімдері болуы тиіс.

Мемлекеттік бағдарламалар-дың жауапты орындаушылары мен қатысушылардың, сондай-ақ, федералдық бюджет қаражатын басты бөлушілердің өзара іс-қимыл тетігін жетілдіру мақса-тында жақын арада Ресей Федерациясының Үкіметі Есеп палатасының ұсыныстары бойын-ша базасында олардың өзара іс-қимылын жақсарту жөніндегі ұсыныстарды апробациялау жүр-гізілетін, «пилоттық» мемлекеттік бағдарламалар тізбесін қалыптас-тыруды жоспарлап отыр.

Есеп палатасы мемлекеттік қаржы ресурстарын пайдалану тиімділігін қамтамасыз ететін маңызды фактор ретінде сыртқы мемлекеттік және муниципалдық бақылаудың бірыңғай жүйесін қалыптастыруды қарастырады.

Осы мақсатта Есеп палатасымен Ресей Федерациясы бақылау-есеп органдарының субъектілері және муниципалдық құрылымдарымен өзара іс-қимыл жүзеге асырылады.

Мұндай өзара іс-қимыл екі-жақты және көпжақты негізде жүзеге асырылады. Дегенмен екіжақты өзара іс-қимыл шеңбе-рінде ерекше назар олардың сапасы мен тиімділігі айтарлықтай арттыру мүмкіндік беретін

бірыңғай тәсілдерге сәйкес субфедеральдық деңгейдегі бақы-лау - есеп органдарының бірлескен және қосарлас бақылау және сараптамалық-талдамалық іс-ша-раларға аударылады.

Сонымен қатар, Есеп палатасы өздерінің сараптамалық-талдама-лық іс-шараларын жүргізген кезде бақылау-есеп органдары берген аналитикалық материалдарды белсенді пайдаланады. Сонымен, 2015 ж. аймақтық бақылау-есеп органдары федералдық бюджеттің қаражаты есебінен Ресей Федерациясының субъектілері ұсынған қаржылық көмекті пайдалану тиімділігін бағалауға, оның ішінде Ресей Федерациясы субъектілерінің мемлекеттік борыш көлемі мен құрылымына және Ресей Федерациясының мемлекеттік және корпоративтік сатып алу жүйесін дамыту мониторингіне мұндай көмектің әсерін бағалауға қатысты.

Өздеріңізге белгілі, біздің уақыт – бұл ақпараттандырудың кеңтаралған уақыты. Ақпараттың қолжетімділігі мен жариялылығы мемлекеттің қаржы ресурстарын пайдалану тиімділігін арттырудың принципті шарттары болып табылады.

Есеп палатасының қызметін ақпараттық-технологиялық қамта-масыз ету дамуының негізгі бағыттары мемлекеттік аудитті (бақылау) жүргізу кезінде ақпа-раттық технологияларды қолдану тиімділігін арттыру, соның ішінде, мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін қашықтан пайдалану, мемлекеттік органдар-мен және ұйымдармен электрон-дық құжат айналымын дамыту, мемлекеттік аудит (бақылау)есепке алуды жоспарлау және нәтижелері болды.

2015 жылы Есеп палатасын-да мемлекеттік органдардың федералдық мемлекеттік ақпарат-тық жүйелерінде қажетті ақпарат-ты іздеуді жүзеге асыруға, соның ішінде мемлекеттік қаржылық бақылау саласындағы бұзушылықтарды анықтауға мүм-кіндік беретін, сыртқы мемлекет-тік аудитті қашықтан жүргізу ақпараттық-талдамалық жүйесі

шілде - июль 2016 31

ТЕМА НО

МЕРА

құрылды және пайдалануға берілді.

Мемлекеттік қаржылық аудит-ті өткізу туралы ақпаратты орналастыру үшін ««Ғаламтор» желісінде бюджеттік құқық қатынастар саласындағы мемле-кеттік (муниципалдық) қаржылық аудитті (бақылау) іске асыру туралы ақпаратты орналастыру үшін Ресей Федерациясының ресми сайты» келесі талдау үшін сыртқы мемлекеттік аудит пен бақылауды жүргізу туралы мәліметтерді қалыптастыру мен оларды жалпы қолжетімді «Ғаламтор» желісінде орналастыруға мүмкіндік бере-тін, сондай-ақ, мемлекеттік (муници-палдық) қаржылық аудитті (бақы-лау) жоспарлау және нәтижелерін есепке алуды автоматтандыры-луын қамтамасыз ететін мем-лекеттік ақпараттық жүйесі құрылған.

Мемлекеттік (муниципалдық) қаржылық бақылау іс-шараларын өткізуді жоспарлау үшін МҚББЖ ГАЖ қолдану қаржылық бақылау жүргізудің мерзімділігін реттеуге мүмкіндік береді, қаржылық бақы-лау органдарының қызметінің ашықтығын арттырады, бақылау органдары қызметін мен қоғам тарапынан бақылау объектілерін мониторингі мен талдау мүмкіндігін береді.

Мемлекеттік аудит саласын-дағы Ресей Федерациясының Есеп палатасы өз қызметінде халықаралық тәжірибені бел-сенді пайдаланады: тәуекел-бағдарланған аудит, бірлескен және

қосарлас бақылау іс-шараларын жүргізу, мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіруде жоғары аудит органдарының рөлін арттыру

бойынша халықаралық тәжірибені пайдалану. Бұған көбінесе ШЫҰ аясында жүргізіліп жатқан іс-шаралар ықпал етеді. Атап айтқанда, сәуір айының басында Мәскеуде проблематикасы бойынша екіжақты ресейлік-қытай семинар мемлекеттік басқару тиімділігін арттыруда жоғары аудит органдарының рөлі мен орнын бағалау.

Әрине, ерекше әсер бірлескен бақылау және сараптамалық-талдамалық іс-шаралар есебінен қамтамасыз етіледі. Біз мұндай аудиттерді Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстандық әріптестерімізбен бірге өткізген көптеген оң мысалдарына иеміз.

Ерекше аудиторлық қызметтің

әдістемелері мен стандарттарын жетілдіру мүдделері үшін ең жақсы озық халықаралық тәжірибені одан әрі пайдалануға

назар аударуды жалғастырамыз. Айта кету керек, біз қол

жеткізген нәтижелер , қарым-қатынастар сипаты қалыптасқан барлық біздің өзара іс-қимылымызда, оның ішінде ЕАЭО аудиторлық комитетінің шеңберінде проекцияланады.

Мен өткізілетін кеңес шеңберінде жинақталған тәжіри-бемен алмасу біздің мемлекеттер-дің қаржы ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру бойынша жаңа жүйелік шешімдерді дайындауға, әлеуметтік-экономикалық дамудың белгіленген мақсаттарына қол жет-кізуге ықпал ететініне сенімдімін.

«Ресей Федерациясы Есеп палатасы туралы» Федералдық заңға сәйкес

Есеп палатасының өкілеттігінің бірі оларды қалыптастырудың сапасын, белгіленген талаптарды іске асыру нәтижелерін, жұмыс кезеңдерінің орындалу кестесін сақталуын, ресурстық қамтамасыз ету туралы мәліметтерді, жұмсалған ресурстар нәтижелерге арақатынасының сәйкес келетінін бағалауға бағытталған мемлекеттік бағдарлама-лардың аудитін жүзеге асыру болып табылады.

32

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

Прежде всего, по-звольте передать огромный привет Председателя Счет-

ной палаты Российской Федера-ции Т.А. Голиковой и пожелания от ее имени успехов в нашей с вами работе, а также поблагода-рить организаторов, наших ка-захстанских коллег за проведен-ную большую работу.

Полагаю, что заявленная тема встречи весьма актуальна и представляет значительный ин-терес для контрольных органов, а столь высокое представитель-ство участников встречи являет-ся залогом успешной работы.

С позиции высшего органа внешнего государственного ау-дита (контроля) Счетная палата Российской Федерации прини-мает участие в осуществлении мониторинга и анализе процес-сов, происходящих как в россий-ской, так и в мировой экономике.

Каковы же с точки зрения Счетной палаты Российской Фе-дерации, как контрольного орга-на, те возможности, использова-ние которых позволит ей внести свой вклад в обеспечение устой-чивого развития российской эко-номики и социальной сферы?

Прежде всего, это макси-мальное использование потен-циала, заложенного в новое законодательство по вопросам деятельности Счетной палаты.

За четырехлетний период со времени предыдущей встре-чи руководителей ВОФК госу-дарств-членов ШОС в Шанхае (апрель 2012 г.) в Закон о Счет-ной палате Российской Федера-

ции были внесены кардиналь-ные изменения, призванные обе-спечить соответствие правовой базы контрольной деятельности современным требованиям госу-дарственного развития.

В первую очередь, отмечу, что принятие новой редакции Закона о Счетной палате, наря-ду с принятием Закона о парла-ментском контроле, позволило выйти на качественно новый уровень развития государствен-

ного контроля в России за счет перехода от финансового кон-троля к государственному ауди-ту. Счетная палата Российской Федерации является постоянно действующим высшим орга-ном внешнего государственно-го аудита (контроля). Ключе-вой отправной пункт внешнего государственного аудита – это контроль за формированием и использованием средств феде-рального бюджета.

При этом законодательные изменения значительно расши-рили контрольные полномочия Счетной палаты и перечень объектов проверок. Обновлен-ная правовая база деятельности позволяет ей осуществлять пол-

ный контроль бюджетного про-цесса на всех его стадиях.

Законом установлена новая функция Счетной палаты по проведению экспертизы проек-тов федеральных законов и иных нормативных правовых актов в части, касающейся доходных и расходных обязательств Россий-ской Федерации.

Установлены новые пол-номочия Счетной палаты по экспертизе стратегических до-

кументов, в том числе всех го-сударственных программ Рос-сийской Федерации, а также поручены важнейшие задачи по мониторингу исполнения май-ских Указов Президента Россий-ской Федерации. Выполнение данной функции направлено на обеспечение координации госу-дарственного стратегического управления и бюджетной поли-тики. В связи с этим Счетной палате законодательно предо-ставлена возможность осущест-влять подготовку рекомендаций по формированию системы це-левых показателей для разработ-ки стратегических документов, а также по их составу и количе-ственным значениям.

Жданьков А.И.

Выступление аудитора Счетной палаты Российской Федерации

Новым Законом введены специальные виды аудита – стратегический аудит,

подразу-мевающий анализ реализуемости и результативности достижения стратегических целей развития страны, а также аудит государственных программ Рос-сийской Федерации для оценки качества их формирования и реализации.

шілде - июль 2016 33

ТЕМА НО

МЕРА

Новым Законом введены специальные виды аудита – стра-тегический аудит, подразуме-вающий анализ реализуемости и результативности достижения стратегических целей развития страны, а также аудит государ-ственных программ Российской Федерации для оценки качества их формирования и реализации.

Вместе с тем реальные пол-номочия – это возможность не-замедлительно реагировать на нарушения финансовой дисци-плины. Счетной палате законом предоставлено право по согла-сованию с Государственной Ду-мой (одна из палат федераль-ного Парламента) принимать решение о приостановлении всех видов финансовых опера-ций по счетам проверяемых ор-ганизаций уже при однократном неисполнении ими предписания Счетной палаты.

В ходе осуществления внеш-него государственного аудита (контроля) за 2015 год Счетной палатой было выявлено более 3,4 тысяч нарушений на общую сумму 516,5 млрд. рублей. Ос-новные нарушения связаны с несоблюдением «принципа эф-фективности и результативно-сти средств бюджета».

По результатам их рассмо-трения в 2015 году: органами прокуратуры компетентным должностным лицам внесено 177 представлений, возбужде-но 76 дел об административных правонарушениях. Всего по ма-териалам Счетной палаты Рос-сийской Федерации правоохра-нительными органами возбуж-дено 40 уголовных дел.

Опыт работы Счетной пала-ты свидетельствует о наличии резервов повышения эффектив-ности госрасходов, в том чис-ле за счет повышения качества

бюджетного планирования и организации исполнения феде-рального бюджета, имея в виду обеспечение более равномер-ного исполнения расходов фе-дерального бюджета в течение года и повышение уровня испол-нения бюджета главными распо-рядителями.

Проведенный Счетной па-латой поквартальный анализ равномерности исполнения рас-ходов федерального бюджета за ряд лет показал, что наиболь-ший объем бюджетных ассиг-нований приходится именно на последний квартал года.

Счетной палатой отмеча-лась также практика позднего принятия решений и доведения субсидий, иных межбюджетных трансфертов до регионов, что за-трудняет им выполнение в срок намеченных мероприятий. Как следствие – образование остат-ков бюджетных средств в реги-онах, их возврат в федеральный бюджет, а затем обратное движе-ние средств в регионы.

Рассматривая проблемати-ку эффективности управления государственными финансами, нельзя не упомянуть о дебитор-ской задолженности, наличие которой свидетельствует об от-влечении значительных бюд-жетных средств без достижения целевых показателей, снижа-ет эффективность исполнения бюджета, а также говорит о по-стоянном фактическом скрытом субсидировании федеральным бюджетом отдельных отраслей экономики.

По мнению Счетной пала-ты, важным направлением по сокращению дебиторской за-долженности по расходам явля-ется введение казначейского со-провождения государственных контрактов, договоров и согла-

шений, предусмотренное Феде-ральным законом «О федераль-ном бюджете на 2016 год».

В соответствии с законода-тельством при активном участии Счетной палаты подготовлен План мероприятий по сокраще-нию дебиторской задолженно-сти по расходам федерального бюджета, в рамках реализации которого планируется осуще-ствить нормативное правовое регулирование мероприятий по сокращению дебиторской задол-женности, совершенствование механизма управления дебитор-ской задолженностью по расхо-дам федерального бюджета, а также проведение инвентариза-ции дебиторской задолженно-сти.

Кроме того, при непосред-ственном участии Счетной па-латы в 2016 году подготовлен План мероприятий по улучше-нию администрирования дохо-дов бюджетной системы, повы-шению эффективности работы с дебиторской задолженностью по доходам.

Данный план направлен на совершенствование админи-стрирования доходов, на стиму-лирование добровольной упла-ты платежей, предотвращение нелегальных операций, совер-шенствование процедур взыска-ния платежей, учета задолжен-ности и ее списания, а также на совершенствование и уточнение законодательства Российской Федерации о налогах и сборах. Реализация указанных меропри-ятий приведет к мобилизации доходов бюджетов бюджетной системы Российской Федера-ции.

Еще один важнейший вопрос - эффективность бюджетных инвестиций, причем не только на стадии исполнения государ-

34

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

ственной инвестиционной про-граммы, но и на стадии ее фор-мирования.

Счетной палатой были внесе-ны соответствующие рекомен-дации Правительству Россий-ской Федерации по устранению упомянутых проблем. Мы пла-нируем и в дальнейшем контро-лировать ситуацию в этой сфе-ре, в том числе сконцентрировав внимание на объектах незавер-шенного строительства.

Важной составляющей эф-фективного расходования бюд-жетных средств должно стать полноценное внедрение в Рос-сийской Федерации контракт-ной системы в сфере государ-ственных и муниципальных закупок и здесь Счетная палата проводит активную работу.

На основании проведенных контрольных мероприятий нами отмечается актуальность улуч-шения ситуации в сфере госза-купок. Так, за 2014 год по ито-гам проведенных мероприятий Счетной палаты было выявлено порядка 600 нарушений законо-дательства о закупках (как про-цедурного, так и финансового характера) на общую сумму око-ло 170 млрд. рублей.

В связи с этим Счетная палата отмечает, что несмотря на разви-тие действующего законодатель-ства в сфере государственных и муниципальных закупок, оно, тем не менее, нуждается в даль-нейшем совершенствовании для того, чтобы стать полноценным инструментом регулирования всего цикла осуществления за-купочной деятельности, увязы-вающего вопросы бюджетного планирования, полноценного отражения закупочной деятель-ности в информационной си-стеме, контроля и мониторинга закупок. В целом рекомендации,

направленные Счетной палатой Российской Федерации в 2015 году федеральным органам ис-полнительной власти по итогам контрольных и экспертно-ана-литических мероприятий, на-шли свое отражение в принятых нормативно-правовых актах Правительства Российской Фе-дерации, а именно 8 федераль-ных законов и 7 актов Прави-тельства.

Обеспечение эффективности

управления государственными финансами в Российской Феде-рации самым непосредственным образом связано с крупнейшей бюджетной новацией последних лет. В данном случае имеется в виду переход к формированию бюджета Российской Федерации по программно-целевому прин-ципу, т.е. в формате государ-ственных программ Российской Федерации. Работа в таком фор-мате предполагает постановку целей, задач, определение кон-кретных мероприятий и обяза-тельных показателей эффектив-ности.

В 2015 году федеральный бюджет был сформирован на ос-нове государственных программ Российской Федерации. Бюд-жетные ассигнования на их ре-ализацию за 2015 год составили 61,4 % общего объема расходов

бюджета.В соответствии с Федераль-

ным законом «О Счетной палате Российской Федерации» одним из полномочий Счетной палаты является осуществление аудита госпрограмм направленного на оценку качества их формиро-вания, результатов реализации заданным требованиям, соблю-дения графиков выполнения эта-пов работ, сведений о ресурсном обеспечении и соотношений ре-

зультатов с затраченными ресур-сами.

Указанные полномочия ре-ализуются комплексно в три этапа и включает экспертизу проектов госпрограмм и проек-тов изменений в госпрограммы, мониторинг хода реализации го-спрограмм на регулярной осно-ве, а также ежегодный аудит гос-программ с выходом на объекты контроля.

Ежегодно Счетная палата анализирует подготовленный Правительством Российской Фе-дерации Сводный годовой до-клад о ходе реализации и оценке эффективности госпрограмм.

Так, по результатам анализа Сводного доклада за 2014 год Счетной палатой были сдела-ны рекомендации по совершен-ствованию методологии оценки эффективности госпрограмм.

В соответствии с Федеральным зако-ном «О Счетной палате Российской Фе-

дерации» одним из полномочий Счетной палаты является осуществление аудита госпрограмм на-правленного на оценку качества их формирования, результатов реализации заданным требованиям, соблюдения графиков выполнения этапов работ, сведений о ресурсном обеспечении и соотношений результатов с затраченными ресурсами.

шілде - июль 2016 35

ТЕМА НО

МЕРА

В частности, предлагалось рас-ширить перечень показателей, по которым должна осущест-вляться оценка эффективности госпрограмм, предусмотреть дифференцированный подход к оценке значений показателей в зависимости от их значимости.

Кроме того, по мнению Счет-ной палаты, каждая госпрограм-ма должна содержать раздел, по-священный системе управления рисками ее реализации, вклю-чающей формирование реестра рисков, оценку вероятности их наступления, влияния рисков на достижение установленных це-левых показателей, механизмы управления рисками, а также комплекс мероприятий по ми-нимизации наиболее существен-ных рисков и преодолению их последствий.

В целях совершенствова-ния механизма взаимодействия ответственных исполнителей и участников госпрограмм, а также главных распорядителей средств федерального бюджета в ближайшее время по рекомен-дации Счетной палаты Прави-тельство Российской Федерации планирует сформировать пере-чень «пилотных» госпрограмм, на базе которых будет проведе-на апробация предложений по улучшению их взаимодействия.

В качестве важного фактора, обеспечивающего эффектив-ность использования государ-ственных финансовых ресурсов, Счетная палата, рассматривает формирование единой систе-мы внешнего государственного и муниципального контроля. В этих целях Счетной палатой осуществляется взаимодействие с контрольно-счетными органа-ми субъектов Российской Феде-рации и муниципальных образо-ваний.

Такое взаимодействие осу-ществляется на двусторонней и многосторонней основах. При этом в рамках двустороннего взаимодействия особое внима-ние уделяется проведению со-вместных и параллельных кон-трольных и экспертно-аналити-ческих мероприятий с контроль-но-счетными органами субфеде-рального уровня в соответствии с едиными подходами, что по-зволяет существенно повысить их качество и эффективность.

Кроме того, Счетная палата при проведении своих экспер-тно-аналитических мероприя-тий активно использует предо-ставляемые контрольно-счет-ными органами аналитические материалы. Так, в 2015 г. реги-ональные контрольно-счетные органы участвовали в оценке эффективности использования финансовой помощи, предо-ставленной субъектам Россий-ской Федерации за счет средств федерального бюджета, в том числе оценке влияния такой по-мощи на объем и структуру го-сударственного долга субъектов Российской Федерации, и мони-торинге развития системы госу-дарственных и корпоративных закупок в Российской Федера-ции.

Как известно наше время – это время самого широкого рас-пространения информатизации. Доступность и публичность ин-формации являются принципи-альными условиями повышения эффективности использования финансовых ресурсов государ-ства.

Важными направлениями развития информационно-тех-нологического обеспечения де-ятельности Счетной палаты ста-ли повышение эффективности применения информационных

технологий при проведении го-сударственного аудита (контро-ля), в том числе использование удаленного доступа к инфор-мационным системам государ-ственных органов, развитие электронного документооборота с государственными органами и организациями, учет планирова-ния и результатов государствен-ного аудита (контроля).

В 2015 году в Счетной палате создана и введена в эксплуата-цию информационно-аналити-ческая система удаленного про-ведения внешнего государствен-ного аудита, которая предостав-ляет возможность осуществлять поиск необходимой информации в федеральных государственных информационных системах го-сударственных органов, в том числе выявлять нарушения в сфере государственного финан-сового контроля.

Для размещения информации о проведении государственного финансового аудита создана го-сударственная информационная система «Официальный сайт Российской Федерации в сети «Интернет» для размещения информации об осуществлении государственного (муниципаль-ного) финансового аудита (кон-троля) в сфере бюджетных пра-воотношений» (ГИС ЕСГФК), которая позволяет формировать сведения о проведении внеш-него государственного аудита и контроля для последующего анализа и размещать их в общем доступе сети «Интернет», а так-же обеспечивает автоматизацию планирования и учета результа-тов проведения государственно-го (муниципального) финансо-вого аудита (контроля).

Применение ГИС ЕСГФК для планирования проведения мероприятий государственного

36

НӨМ

ІР Т

АҚЫ

РЫБЫ

(муниципального) финансового контроля позволяет регулиро-вать периодичность проведения контрольных мероприятий, по-вышает открытость в деятель-ности органов финансового кон-троля, предоставляет возмож-ность мониторинга и анализа деятельности органов контроля и объектов контроля со стороны общества.

В своей деятельности в об-ласти государственного ауди-та Счетная палата Российской Федерации активно использует международный опыт: риск-о-риентированный аудит, прове-дение совместных и параллель-ных контрольных мероприятий, использование международно-го опыта по повышению роли высших органов аудита в совер-шенствовании системы государ-

ственного управления. Этому во многом способствуют и прово-димые в рамках ШОС меропри-ятия. Так, в частности, в начале апреля в Москве состоялся двух-стороннего российско-китайско-го семинара по проблематике, оценки роли и места высших органов аудита в повышении эф-фективности государственного управления.

Безусловно, особый эффект обеспечивается за счет проведе-ния совместных контрольных и экспертно-аналитических мер-пориятий. Мы имеем большое количество положительных при-меров проведения таких аудитов с нашими коллегами из Казах-стана, Киргизии, Таджикистана.

Особое внимание мы про-должаем уделять дальнейшему использованию лучшего пере-

дового международного опыта в интересах совершенствования методики и стандартов аудитор-ской деятельности.

Следует отметить, что до-стигнутые нами результаты, сформированный характер от-ношений проецируется на все наше взаимодействие, в том числе и в рамках аудиторского комитета ЕАЭС.

Я уверен в том, что обмен накопленным опытом в рамках проводимого совещания бу-дет способствовать подготовке новых системных решений по повышению эффективности ис-пользования финансовых ресур-сов наших государств, достиже-нию установленных целей соци-ально-экономического развития.

шілде - июль 2016 37

ГОСУД

АРСТВЕННЫЙ АУД

ИТ

емлекеттік аудит және қаржылық бақылау тура-лы» Қазақстан Республикасы-

ның заңы (бұдан әрі-Заң) бюджет процесінің барлық деңгейлерін-де және сатыларында сенімді және жан-жақты мемлекеттік қаржылық бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жүй-ені құру бойынша үлкен мүм-кіндіктерге жол ашады және бақылауды толыққанды жүзеге асыру үшін жеткілікті құралдар

жинағын береді.[1] Осы уақытта Заңның әлеуетін тиімді пайда-лану туралы мәселе туындайды. Сонымен, ең алдымен, әдісте-мелік жоспардағы толық пай-

даланылмаған республика-лық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі Есеп ко-митетінің (бұдан әрі-Есеп комитеті) квазимемлекеттік сектор субъектілеріне аудит жүргізу құқығын жүзеге асыру мәселесіне тоқталайық. Өйт-кені, акционер ретінде Үкіметке және өкілді билік органдарына, ал олар арқылы бүкіл қоғамға квазимемлекеттік сектор субъ-ектілері мемлекеттік активтерді қаншалықты тиімді басқараты-ны туралы объективті қорытын-

ды беру үшін талдаудың білік-тілікпен жүргізілетіні осыған байланысты.

Бұл үшін нені, қалай және қандай кезеңділікпен тексерілуі

керектігін тұжырымды анықтау керек. Біздің ойымызша,қазіргі уақытта еліміздің квазимемле-кеттік сектор субъектілері білікті ішкі аудит Қызметіне ие болған-дықтан есеп беретін директорлар Кеңестеріне жедел аудит бойын-ша міндеттерді шешуге толық мүмкіндігі бар. Сонымен қатар, осы субъектілерде конкурстық негізде іріктеп алынған ауди-торлық ұйымдар күшімен жыл сайын аудит жүргізіледі. Осы жағдайларда, біздің ойымыз-ша, Есеп комитеті ең алдымен, квазимемлекеттік сектор субъ-ектілерінің қызмет тиімділігі аудитін жүзеге асыруға назар ау-дару керек. Осы аудит мынадай негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін:

- корпоративтік басқару жүй-есі;

- стратегиялық басқару жүй-есі (жоспарлау) және қызмет тиімділігін бағалау;

- өзгерістерді басқару;- әлеуметтік жауапкершілік

ӘОЖ 336.63;61 Ә.Ж. CұлтанғазинЭкономика ғылымдарының докторы

Квазимемлекеттік сектор субъектілерінің тиімділік аудитінің жекелеген мәселелері

«Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» Қазақстан Республи-

касының заңы бюджет процесінің барлық дең-гейлерінде және сатыларында сенімді және жан-жақты мемлекеттік қаржылық бақылауды жүзе-ге асыруға мүмкіндік беретін жүйені құру бойынша үлкен мүмкіндіктерге жол ашады және бақылауды толыққанды жүзеге асыру үшін жеткілікті құралдар жинағын береді.

Бұл мақаланың мақсаты - квазимемлекеттік сектор субъектілері қызметінің тиімділік аудитін жүзеге асырудың әдіснамалық тәсілдерін анықтау болып табылады. Квазимемлекеттік сектор субъектілері қызметінің тиімділік аудиті бағыттарында респу-бликадағы қолданылатын халықаралық тәжірибе-лерді қарастыру.Түйін сөздер: мемлекеттік аудит, тиімділік аудиті, квазимемлекеттік сектор, әдіснамалық тәсілдері, корпоративтік басқару үлгісі.

«М

38

МЕМ

ЛЕКЕ

ТТІК

АУД

ИТкорпоративтік жүйесі.

Мұндай аудитті жүргізу бой-ынша оң тәжірибесі Канаданың Бас аудиторы Офисінда бар. Бұл аудитті бес жыл кезеңділігімен (2009 жылға дейін) жүзеге асы-рған, ал 2009 жылдан бастап мұндай аудит кемінде он жылда бір рет жүзеге асырылады. [2] [3] Біздің ойымызша, тиімділік аудитін бойынша жоғарыда кел-тірілген бағыттар жүзеге асыру ішкі жүйе қаншалықты сенімді екенін, сондай-ақ, рәсімнің ашықтық бойынша негізгі та-лаптарға жауап бере алатынын, квазимемлекеттік сектор субъ-ектілері қызметінің тиімділігін білуге мүмкіндік береді.

Мақаланың мақсаты квази-мемлекеттік сектор субъектілері қызметінің тиімділік аудитін жү-зеге асырудың әдіснамалық тәсіл-дерін анықтау болып табылатын-

дықтан, мен көп мағына беретін «корпоративтік басқару» түсіні-гіне толығырақ тоқталмаймын. Біздің ойымызша, корпоративтік басқару - мүдделі тараптардың түрлі топтарына қатысты мүдде-лердің келісу процессін белгілей-тін, формалды және формалды емес құрылымдардың, қағидат-тардың, стандарттардың, саясат-тардың және рәсімдердің жүйесі немесе жиынтығы. К вазимем-лекеттік сектор менеджменті корпоративтік басқару бойынша қызметті жүзеге асыру кезінде Есеп комитетінің тиісті рәсімдік стандарттарын және әдістеме-лерін әзірлеу кезінде қолдануға болатын, корпоративтік басқару халықаралық стандарттары сала-сындағы мынадай негізгі құжат-тарды пайдаланады:

• ЭЫДҰ-ның Корпоративтік басқару принциптері;[4]

• ЭЫДҰ-ның мемлекет қаты-сатын компаниялар үшін Корпо-ративтік басқару жөніндегі ұсы-ныстары;

• Біріккен Корольдіктің қаржылық есептілік бойынша Кеңесінің Корпоративтік басқару кодексі; [5]

• Standard and poors рейтинг агенттігінің GAMMA әдіснама-сы (кредиттік рейтинг; [6]

• Moodys және Fitch рей-тингтік агенттіктердің несиелік беру әдістемелерін корпора-тивтік басқару талаптары мен тәсілдері; [7]

• Сарбейнза-Оксли (Sarbanes-Oxley Act) АҚШ заңы. [8]

Әлемдік тәжірибе талаптары-на жауап беретін корпоративтік басқару моделін мына түрде ұсы-нуға болады.

Айта кету керек, осы модель бойынша бақылау барысында Есеп комитетімен бағалануы тиіс осындай маңызды бақылау үшін мақсаттар, ішкі бақылау жүй-есінің бөлімдері корпоративтік басқару жүйесінің бір бөлігі бо-лып табылады.

Сондықтан операциялық стандарттарды немесе тәуекел-дерді басқару жүйесінің ква-

зимемлекеттік сектор субъек-тілерінің ішкі аудит қызметі қыз-метінің тиімділік аудиты бойын-ша әдістерді әзірлеу кезінде үздік шетелдік тәжірибені ескере оты-рып дайындалған компаниялар-дың ішкі нормативтік актілерін барынша пайдалану қажет.

Аудит қызметінің тиімділігі үшін біз ұсынып отырған екінші бағытқа келетін болсақ, бұл стра-

тегиялық басқару және қызмет тиімділігін бағалау жүйесі,қазір-гі уақытта ол нормативтік құ-жаттармен және әдістемелермен неғұрлым қамтамасыз етілген. Оларға мыналарды жатқызуға болады:

- Акционері мемлекет бо-лып табылатын ұлттық басқа-рушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компани-

шілде - июль 2016 39

ГОСУД

АРСТВЕННЫЙ АУД

ИТялардың даму стратегияларын іске асырылуын мониторингілеу және бағалау ережесін;

- Есеп комитетінің қаржылық бұзушылықтарды зерттеу Орта-лығы әзірлеген әдістемені және квазимемлекеттік сектор субъек-тілерінің өздері дайындаған ішкі нормативтік құжаттарын.

Квазимемлекеттік сектор субъектісінің дамуының стра-тегиялық іске асыру тиімділі-гін бағалау ұзақ мерзімді даму стратегиясын бекіткен ұйымның стратегиялық қызметтің негізгі көрсеткіштеріне (ҚНК) қол жет-кізу дәрежесін бағалау арқылы, ал стратегияны іске асыру-дың жедел тиімділігін бағалау даму Жоспарында бекітілген қаржы-шаруашылық қызметтің жоспарланған сандық және сапа-лық көрсеткіштерін нақты орын-дауды бағалау көмегімен жүзеге асырылуы тиіс.

Өзгерістерді басқаруға және корпоративтік әлеуметтік жау-апкершілік жүйесіне қатысты

үшінші және төртінші бағыттар Қазіргі уақытта «Самұрық-Қа-

зына» АҚ кіретін, нәтижесінде компаниялар тобына трансфор-мация және қызметкерлерді әлеуметтік қолдау, демеушілік және қайырымдылық бойынша үлкен бағдарламалар жүргізіліп жатқан компаниялар тобы үшін толық өзекті болып табылады. Дегенмен, осы бағыттар барлық квазимемлекеттік сектор субъ-ектілерінде сол немесе басқа көлемде жұмыс жасайды. Опера-циялық стандарттар мен әдісте-мелерді әзірлеу кезінде компа-нияның тұрақтылықты сақтауға, теңгерімді экономикалық өсу және үздіксіз дамуын қолдауға бағытталған өзгерістерді жүзеге асыру мәселелері қаралуы тиіс. Сонымен қатар, мемлекеттік бағдарламаларды және Үкімет-тің дағдарысқа қарсы шарала-рын іске асыру барысында алға қойылған міндеттерді шешу үшін жүзеге асырылатын өзгері-стердің қаншалықты ақылға сый-

ымды екенін бағалау маңызды болып табылады. [9]

Әлеуметтік жауапкершілік жөніндегі аудит әдістемесі біздің ойымызша, кәсіпорын қызмет-керлері үшін ішкі ортаның са-пасын арттыруға бағытталған пайдалану құралдарын талда-уды білдіреді: медициналық сақтандыруды қамтамасыз ету, біліктілікті арттыру мүмкінді-гі, тұрғын үймен қамтамасыз ету және т. б. Сонымен қатар, болған жағдайда қоғамды дамы-туға, кәсіпорын жұмыс істейтін аумақтың халықтың өмір сүру сапасын арттыру бағытталған қызмет қарастырылуы тиіс. [10]

Осылайша, аудит және қаржылық бақылаудың пәрмен-ділігі көбінесе тиісті норма-тивтік-құқықтық және әдісна-малық базасының болуымен анықталатынын ескере отырып, тиісті рәсімдік стандарттар мен әдістемелер арқылы Заң ереже-лерін іске асыруды қамтамасыз ету қажет.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:1. 2015 жылғы 12 қарашадағы «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» Қазақстан Республикасының заңы.2. “What to Expect—A Crown Corporation’s Guide to a Special Examination.” Http://www.oag-bvg.gc.ca. Office of the Auditor General of Canada, 2014. Web. 25 June 2016. 3. <http://www.oag-bvg.gc.ca/internet/English/meth_gde_e_33497.html>4. “Reports to Parliament by Topic.” Government of Canada, Office of the Auditor General of Canada. Office of the Auditor General of Canada, n.d. Web. 25 June 2016. 5. <http://www.oag-bvg.gc.ca/internet/English/parl_lpt_e_1706.html>6. “«Принципы корпоративного управления ОЭСР».” (2004): 1-78. Www.oecd.org. The Organisation for Economic Co-operation and Development, 2004. Web. 25 June 2016. <https://www.oecd.org/corporate/ca/corporategovernanceprinciples/32159669.pdf>7. “OECD Guidelines on Corporate Governance of State-Owned Enterprises 2015 Edition.” Www.oecd-library.org. The Organisation for Economic Co-operation and Development, 2015. Web. 25 June 2016. 8. <http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/download/2615061e.pdf?expires=1466865288&id=id&accname=guest&checksum=BC1D361660D9416DC5F16AE51C798947>

8. Governance, Corporate. “The UK Corporate Governance Code.” Financial Reporting Council (2016): 1-33. Www.frc.org.uk. Financial Reporting Council, 2016. Web. 25 June 2016. 10. <https://www.frc.org.uk/Our-Work/Publications/Corporate-Governance/UK-Corporate-Governance-Code-April-2016.pdf>11. Швырков, Олег. «GAMMA Международный рейтинг корпоративного управления.» Www.studydoc.ru. Служба рейтингов корпоративного управления Standard & Poor’s, 30 June 2010. Web. 25 June 2016. <http://studydoc.ru/doc/4822304/gamma-mezhdunarodnyj-rejting-korporativnogo-upravleniya>12. “Закон Сарбейнса—Оксли (Sarbanes-Oxley Act (SOX)).” Www.as-audit.ru. N.p., 13 May 2013. Web. 25 June 2016. 13. <http://www.as-audit.ru/consult/show/2821/>.14. “Управление изменениями.” (n.d.): 1-8. Www.unpan1.un.org. United Nations Public Administration Network. Web. 26 June 2016. <http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un-dpadm/unpan041359.pdf>.15. Тумилевич, Елена Николаевна. «Построение системы корпоративной социальной ответственности в компании.» Российское Предпринимательство 23 (2012): 30-37. Www.creativeeconomy.ru. 2012. Web. 26 June 2016. <https://creativeconomy.ru/articles/26285/>.

40

МЕМ

ЛЕКЕ

ТТІК

АУД

ИТ

Закон Республики Казах-стан «О государствен-ном аудите и финан-совом контроле» (да-

лее-Закон) открывает большие возможности по созданию систе-мы, позволяющей осуществлять надежный и всеобъемлющий го-сударственный финансовый кон-троль на всех уровнях и стадиях бюджетного процесса и дает до-статочный набор инструментов для полноценного осуществле-ния контроля.[1] В то же время возникает вопрос об эффектив-ном использовании потенциала Закона. Хотелось, прежде всего, остановиться на недостаточно отработанном в методологиче-ском плане вопросе осуществле-ния права Счетного комитета по контролю за исполнением ре-спубликанского бюджета (дале-е-Счетный комитет) проведения аудита субъектов квазигосудар-ственного сектора. Так как от этого зависит, будет ли квалифи-цированно проведен анализ, что-бы дать Правительству как акци-онеру и представительным орга-нам власти, а через них и всему обществу объективное заключе-ние о том насколько эффективно субъекты квазигосударственного сектора управляют государствен-ными активами.

Для этого необходимо кон-

цептуально определиться, что, как и с какой периодичностью проверять? На наш взгляд, так как в настоящее время субъекты квазигосударственного сектора страны имеют квалифицирован-ные Службы внутреннего аудита, подотчетные Советам директо-ров, которым вполне по силам решать задачи по оперативному аудиту. Кроме того, в данных субъектах проводится ежегод-ный аудит силами отобранных на конкурсной основе аудиторских организаций. В этих условиях, на наш взгляд, Счетный комитет должен сосредоточиться, прежде всего, на осуществлении, ауди-та эффективности деятельности

субъектов квазигосударственно-го сектора. Данный аудит может быть осуществлен по следую-щим основным направлениям:

- система корпоративного

управления;- система стратегического

управления (планирования) и оценка эффективности деятель-ности;

- управление изменениями;- система корпоративной со-

циальной ответственности.Положительный опыт по

проведению такого аудита есть у Офиса Главного аудитора Ка-нады, который осуществляет данный аудит с периодичностью в пять лет (до 2009 года), а на-чиная с 2009 года такой аудит осуществляется не реже одного раза в десять лет. .[2] [3] На наш взгляд, осуществление аудита эффективности деятельности по

вышеприведенным направле-ниям, позволит знать насколько надежны внутренняя система, а также и процедуры, отвечают ли они основным требованиям по

УДК 336.63;61 Cултангазин A.Ж. Доктор экономических наук

Отдельные вопросы аудита эффективности субъектов квазигосударственного сектора

Закон Республики Казахстан «О государ-ственном аудите и финансовом контро-

ле» открывает большие возможности по созда-нию системы, позволяющей осуществлять надеж-ный и всеобъемлющий государственный финансо-вый контроль на всех уровнях и стадиях бюджет-ного процесса и дает достаточный набор инстру-ментов для полноценного осуществления контроля.

Целью данной статьи является определение методологических подходов к осуществлению аудита эффективности деятельности субъектов квазигосударственного сектора. Рассмотрение междуна-родного опыты, применимого в республике в направлениях аудита эффективности деятельности субъектов квазигосударственного сектора.Ключевые слова: государственный аудит, аудит эффективности, квазигосударственный сектор, ме-тодологические подходы, модель корпоративного управления.

шілде - июль 2016 41

ГОСУД

АРСТВЕННЫЙ АУД

ИТпрозрачности и эффективности деятельности субъектов квазиго-сударственного сектора.

Так как, целью данной статьи является определение методоло-гических подходов к осущест-влению аудита эффективности деятельности субъектов квази-государственного сектора, я не буду останавливаться подробно на определениях понятия «кор-поративное управление», кото-рых великое множество. На наш взгляд, корпоративное управ-ление – это система или сово-купности формальных и нефор-мальных структур, принципов, стандартов, политик и процедур, устанавливающих процесс со-гласования интересов в отно-

шении организации различных групп заинтересованных сторон.

Менеджмент квазигосудар-ственного сектора при осущест-влении деятельности по корпора-тивному управлению, использует следующие основные документы в области международных стан-дартов корпоративного управле-ния, которые можно использо-вать при разработке соответству-ющих процедурных стандартов и методик Счетного комитета:

• Принципы корпоративного управления ОЭСР; .[4]

• Рекомендации ОЭСР по кор-поративному управлению для компаний с государственным участием;

• Кодекс корпоративного

управления Совета по финансо-вой отчетности Соединенного Королевства; [5]

• Методология GAMMA рей-тингового агентства Standard and Poors (в рамках кредитного рей-тинга;[6]

• Требования и подходы к корпоративному управлению методик присвоения кредитных рейтинговых агентств Moodys и Fitch; [7]

• Закон США Сарбейнза-Окс-ли (Sarbanes-Oxley Act). [8]

Модель корпоративного управления, отвечающая требо-ваниям мировой практики, мож-но представить следующим об-разом.

Хотелось бы отметить, что такие важные для целей контро-ля, разделы системы внутренне-го контроля, которые, должны быть оценены Счетным комите-том в ходе контроля по данной модели, являются частью систе-мы корпоративного управления. Поэтому при разработке опера-ционных стандартов или мето-дик по аудиту эффективности системы управления рисками и деятельности службы внутрен-него аудита субъектов квазиго-

сударственного сектора, необхо-димо максимально использовать, внутренние нормативные акты компаний, которые подготовле-ны с учетом лучшей зарубежной практики.

Что касается, второго направ-ления, предлагаемого нами для аудита эффективности деятель-ности, то это система стратеги-ческого управления и оценки эффективности деятельности, в настоящее время она наиболее обеспечена нормативными до-

кументами и методиками. К ним можно отнести:

- Правила мониторинга и оценки реализации стратегий развития национальных управ-ляющих холдингов, националь-ных холдингов, национальных компаний, акционером которых является государство;

- методики, разработанные Центром по исследованию фи-нансовых нарушений Счетного комитета и внутренние норма-тивные документы самих субъ-

42

МЕМ

ЛЕКЕ

ТТІК

АУД

ИТектов квазигосударственного сектора.

Оценка стратегической эф-фективности реализации разви-тия субъекта квазигосударствен-ного сектора, должна осущест-вляться посредством оценки степени достижения стратегиче-ских ключевых показателей де-ятельности (КПД) организации, утвержденных в долгосрочной стратегии развития, а оценка оперативной эффективности ре-ализации стратегии с помощью оценки фактического исполне-ния запланированных количе-ственных и качественных пока-зателей финансово-хозяйствен-ной деятельности, закрепленных в Плане развития.

Третье и четвертые направ-ления, которые касаются управ-ления изменениями и системы корпоративной социальной ответственности, в настоящее время являются в полной мере актуальными только для группы

компаний, входящих в АО «Сам-рук-Казына», ввиду проводимой трансформации группы компа-ний и большой программы по социальной поддержке работни-ков, спонсорству и благотвори-тельности. Хотя, данные направ-ления присутствуют в том или ином объеме во всех субъектах квазигосударственного сектора.

При разработке операцион-ных стандартов и методик долж-ны быть рассмотрены вопросы осуществления изменений, на-правленных на сохранение ста-бильности компании, поддержа-нии сбалансированного эконо-мического роста и непрерывного развития. Кроме того, важно оценить, насколько адекватны, осуществляемые изменения для решения задач, поставленных в ходе реализации государствен-ных программ и антикризисных мер Правительства. .[9]

Методики по аудиту соци-альной ответственности пред-

полагают, на наш взгляд, анализ использования инструментов, направленных на повышение качества внутренней среды для работников предприятия: обе-спечение медицинским страхова-нием, возможности повышения квалификации, обеспечение жи-льем и т.п. Кроме того, при на-личии, должна быть рассмотрена деятельность, направленная на развитие общества, повышение качества жизни населения терри-тории, где работает предприятие. [10]

Таким образом, учитывая то, что действенность аудита и фи-нансового контроля во многом определяется наличием соответ-ствующей нормативно-правовой и методологической базы, необ-ходимо обеспечить реализацию положений Закона, через соот-ветствующие процедурные стан-дарты и методики.

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ:1. Закон Республики Казахстан от 12 ноября 2015 года «О государственном аудите и финансовом контроле».2. “What to Expect—A Crown Corporation’s Guide to a Special Examination.” Http://www.oag-bvg.gc.ca. Office of the Auditor General of Canada, 2014. Web. 25 June 2016. 3. <http://www.oag-bvg.gc.ca/internet/English/meth_gde_e_33497.html>4. “Reports to Parliament by Topic.” Government of Canada, Office of the Auditor General of Canada. Office of the Auditor General of Canada, n.d. Web. 25 June 2016. 5. <http://www.oag-bvg.gc.ca/internet/English/parl_lpt_e_1706.html>6. “«Принципы корпоративного управления ОЭСР».” (2004): 1-78. Www.oecd.org. The Organisation for Economic Co-operation and Development, 2004. Web. 25 June 2016. 7. “OECD Guidelines on Corporate Governance of State-Owned Enterprises 2015 Edition.” Www.oecd-library.org. The Organisation for Economic Co-operation and Development, 2015. Web. 25 June 2016. 8. <http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/download/2615061e.pdf?expires=1466865288&id=id&accname=guest&checksum=BC1D361660D9416DC5F1

6AE51C798947>9. Governance, Corporate. “The UK Corporate Governance Code.” Financial Reporting Council (2016): 1-33. Www.frc.org.uk. Financial Reporting Council, 2016. Web. 25 June 2016. 10. Швырков, Олег. «GAMMA Международный рейтинг корпоративного управления.» Www.studydoc.ru. Служба рейтингов корпоративного управления Standard & Poor’s, 30 June 2010. Web. 25 June 2016. 11. “Закон Сарбейнса—Оксли (Sarbanes-Oxley Act (SOX)).” 12. Www.as-audit.ru. N.p., 13 May 2013. Web. 25 June 2016. 13. <http://www.as-audit.ru/consult/show/2821/>.14. “Управление изменениями.” (n.d.): 1-8. Www.unpan1.un.org. United Nations Public Administration Network. Web. 26 June 2016. <http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un-dpadm/unpan041359.pdf>.15. Тумилевич, Елена Николаевна. «Построение системы корпоративной социальной ответственности в компании.» Российское Предпринимательство 23 (2012): 30-37. Www.creativeeconomy.ru. 2012. Web. 26 June 2016. <https://creativeconomy.ru/articles/26285/>.

шілде - июль 2016 43

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

И

Бұл мақалада автор венчурлік инвестициялаудың мазмұнын қазіргі нарықтық қолданбалы қолдану қарау тұрғысынан аша-ды. Венчурлік инвестициялаудың халықаралық тәжірибесін қолдануға кеңінен шолу қарастырылған. Венчурлік инвестици-ялауды қолданудың практикалық қадамдық нұсқаулығы мен бағыты ұсынылған. Мақала венчурлік инвестицияны ұйымда-стырудың типтік концепциясын ашудың құрылымынан тұрады. Түйін сөздер: венчурлік инвестициялау, жоғары технологиялық бизнес, венчурлік қор, венчурлік капитал, венчурлік индустрия.

Венчурлік инвестици-ялау әлемнің білімге негізделетін постин-дустриальды экономи-

ка қалыптастырушы көптеген елдерінде өткен ғасырдың 50-ші жылдарының ортасынан бастап белсенді дами бастады.

Венчурлік инвестициялау-дың мәні тиісті елдің экономи-касын дамуын ынталандыру үшін, жаңашыл инновациялық кәсіпорындарды қаржыландыру мақсатында экономикалық жүйе арқылы капиталды тарту про-цесін оңайлатуға келіп саяды.

Өткен ғасырдың сол кездерін-де жаңа инновациялық бағытағы технологиялық кәсіпорын жа-сау оңай болмады, себебі білікті кәсіпкерлер көп емес болатын, ал сүйенуге болатын инфрақұрылым кәдімгідей болмады. Осы кезеңде инвесторлар белгісіз сипаттағы, түсініксіздеу инвестициялық жо-балардың дамуына негізделген бизнеске қаражатын салуға қат-ты қызығушылық танытпады. кез келген кездейсоқ бастамалар сияқты жаңа бизнес баламалы қаржыландыру көздеріне, сон-дай-ақ, жаңашыл тәсілдері бар

және тәуекелге бел буа алатын күшті және жігерлі тұлғаларға мұқтаж болды.

Инновациялық сипаттағы жаңа және жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды қаржыланды-рудың балама көздері ретінде шетелдерде венчурлық капитал қолданылады.

«Венчурлық» атау «venture» деген ағылшын сөзі – «тәуекелді кәсіпорын немесе бастама» деген сөзден шыққан. Венчурлық (тәу-екелдік) капитал - бұл инвести-циялау объектілеріне пайданың жоғары нормаларын жылдам алу-ды есептегенде тәуекел деңгейі жоғары капиталды салудың ерек-ше түрі.

Венчурлық (тәуекелдік) ка-питалдың рөлін түсіну жоға-ры пайда алуға және, тиісінше, ғылыми-техникалық негізде экономиканың жаңаруына, вен-чурлық инвестицияларды неғұр-лым тиімді және максималды тиімділікпен пайдалануға мүм-кіндік беретін «венчурлық инду-стрияны» қалыптастыру қажет-тілігіне әкелді.

Қазіргі заманғы индустри-ялық венчурлық капиталдың

әкесі деп 1946 жылы Американ-дық Зерттеу және Дамыту Кор-порациясын (АКИР) құрған, ең үлкен жетістігі «Диджитал Эк-випмент Корпорейшн» корпора-циясы болған генерал Джорджи-за Дориота саналады. 1959 жылы АКИР салымы нәтижесінде, Дид-житал Эквипмент Корпорейшн инвестицияларының 70 мың АҚШ долл., 1968 жылдың өзінде олардың 37 млн. АҚШ долл. на-рықтық құны болды. Корпорация 1968 жылы акцияларын биржаға орналастырып АКИР жылына 101% рентабельділікті қамтама-сыз етті.

Осыған ұқсас үлкен жетістік 1961 жылы Артур Рок қалыпта-стырған американдық қорда бол-ды. Оның 5 млн АҚШ доллары болған, оның ішінде 3 млн. АҚШ долларды Артур Рок идеясы ғана болған кәсіпорынға инвестици-ялады. Қордың жұмыс нәтиже-лері таңғалдырарлықтай болды, өйткені, барлығы 3 млн. АҚШ долларын шығындап, Рок ұзақ

ӘОЖ 338.22.021.4 З.П. Загоскина Э.ғ.к., «Назарбаев Университеті» ДБҰ ішкі аудит

департаментінің директоры

Венчурлік инвестициялау – қаржыландырудың прогрессивті инновациялық түрі (практикалық мүмкіндігі)

44

ҚАРЖ

ЫНЫ

БАС

ҚАРУ

уақыт өтпестен инвесторларға тоқсан пайызға көп қайтарған, яғни алынған ақша қаражаттары салымнан 30 есе көп.

Заманауи жоғары технологи-ялық алыптардың (Intel, Apple, Sun Microsystems, Yahoo және т. б.) көбі өз дамуын дәл венчур-лік инвестициялауға қатысуымен бастады. Негізінен дәл осы вен-чурлік (рисковому) инвестиция-лау арқасында дербес компью-терлердің, микропроцессорлар-дың, гендік инженерия және т. б. ғылыми-техникалық және практикалық зерттемелері пайда болды.

Уикипедия мәліметтері куәландырғандай венчурлық ин-дустрияның әрқашанда көшбас-шысы АҚШ болып табылады. Еуропадағы венчурлық бизнес белсенді дамыған, бірақ тәртібі бойынша АҚШ-қа қарағанда аз. Осы өңірде Ұлыбритания көш-басшы болып табылады. Әлем-дегі венчурлік субъектілердің ерекше санаты Израиль болып табылады. Әсіресе соңғы бірне-ше ондаған жылдар бойы венчур-лық бизнес көшбасшыларының арасында жеке және басқа да инвестициялар үшін тартымды болып табылатын жоғары техно-логиялардың қарқынды дамуына байланысты, Жапония, Қытай, Сингапурдің қатысуы көрнекті болып табылады.

Егер венчурлік инвестиция-лаудың анықтамасының мәніне тоқталатын болсақ, онда көп-теген анықтамалары бар, бірақ «венчурлік инвестициялаудың» бірыңғай ұғымдары жоқ. Айта кету керек, уикипедия, өзге де сөздіктерде ұсынылғандай біз-ше венчурлік инвестициялаудың мәні, венчурлық қаржыландыру мәнінен ажырағысыз.

Атап айтқанда, уикипеди-яға сәйкес «венчурлық қаржы-ландыру –бұл жеке капиталдың

жаңадан құрылатын, ғылымды көп қажет ететін өнімдер әзірле-уге және өндеуге бағдарланған шағын жоғары технологиялық перспективалы компаниялардың (немесе өзін жақсы жағынан көрсеткен венчурлік кәсіпорын-дар) салым өсімінен пайда табу мақсатында оларды дамыту және кеңейтуге акционерлік капиталға 5-7 жылдық ұзақ мерзімді жоға-ры тәуекелді инвестициялары.

Экономикалық-математика-лық сөздікке сәйкес «венчурлық капиталды қаржыландыру – бұл капитал нарығында әлі де рұқса-ты жоқ, болашағы зор бизнестің бастабында құрылған инвести-циялар. Әдетте мұндай инве-стициялардың тәуекел дәрежесі жоғары, бірақ венчурлық капитал қаржыландырудан күтілетін пай-да одан да жоғары. Сондықтан, венчурлық капиталды қаржылан-дыру көптеген елдерде өте тиімді инновациялық бизнес ретінде қа-ралады».

Айта кету керек, венчурлық қаржыландыру - бұл арнайы қаржы құралы, салаларды да-мытудың тартылған катализа-торы болып табылатын, жоғары қосылған құнмен сипаттала-тын, және нарықта серпінді өсіп тұрған венчурлық капиталды инвестициялау. Венчурлық ка-питалды инвестициялау немесе венчурлық инвестициялар – бұл акционерлік капиталды біл-діретін өзінің мәртебесі бойынша перспективалы жоғары қарқын-мен дамитын жоғары техноло-гиялық кәсіпорынға ақша қара-жаттарының салымы. Мұндай инвестициялар технологиялық жаңалықтарды енгізудің бір түрі болып табылады.

Бұл анықтамаларды талдап, оның венчурлік инвестициялау-дың нақты қаржы активтерінің белгілі бір санын (негізінен жеке) құю жолымен нақты бизнестің

дамуына ықпал етуін қамтитын, салынған өсімнен пайда табу мақсатында олардың орнына ак-циялары немесе жарғылық капи-талдың бөлігі берілетін функци-оналдық міндеттерінен шығады деп қорытынды жасауға болады. Осылайша, венчурлық капи-тал – бұл акционерлік капитал, яғни кәсіби қаржы қорларының (басқарушы компаниялар мен қорлардың) дамып келе жатқан инновациялық компанияға оның үлесімен алмасуға ұсынатын қа-ражаты. Бұл ретте кәсіби қаржы қорлары (компания қорларының басқарушысы) өз мәні бойынша бұл инвестициялық компанияға оның бастапқы даму, кеңею және өзгеруімен бір мезгілде оның басқармасы ақшасымен инвести-ция құюда.

Индустриялық венчурлық бизнестің негізін қалаушылар венчурлік инвестициялауды ұй-ымдастырудың үлгілік тұжы-рымдамасын әзірледі, ол келесі компоненттерді қамтиды:

• венчурлік қорлар (бас серік-тесі) және басқарушы компания-лар ретінде әріптестік құру;

• инновациялық комитеті/директорлар кеңесі/қадағалау кеңесі, инвесторларлардың мүд-десін қорғайтын және олар тағай-ындайтын өкілдер құру;

• венчурлық инновациялық жобаға инвесторларлардың (жау-апкершілігі шектеулі серіктестер) ақша қаражатын салуы мен инве-сторлардың мүдделерін қорғау қағидаларын белгілеу;

• инновациялық кәсіпорын-дардың жаңаларын құру немесе жұмыс істеп тұрғандарын кеңей-ту.

Талдау венчурлік бизнес на-рығының ең белсенді қатысушы-лары венчурлық қор құрайтын және қажет болған жағдайда, басқарушы компанияны өз мен-шігі және/немесе тартылған

шілде - июль 2016 45

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

Иинвестициялар есебінен жал-дай алатын елеулі капиталы бар инвесторлар болып табылатын көрсетеді. Шетел тәжірибесі көр-сеткендей, инвесторлар үлесін 99% -ға инвестицияларын ен-гізеді және қордың қаражатын пайдалану құқығынсыз шектеулі

серіктестерге айналады.Венчурлық қор қаржылық

делдал деп аталатын болып та-былатын, инвесторлардың қа-ражаттарын шоғырландырады, инновациялық жобаларды жи-найды, оларға талдау мен алдын ала сараптамасын өткізеді, сол немесе өзге де ғылыми-техни-калық жобаны таңдау туралы өз бетімен шешім қабылдайды және таңдалған венчурлық жоба бой-ынша қажетті құжаттардың толық топтамасы жинайды және оны басқарушы компанияға кешенді сараптама жүргізу үшін жолдай-ды, тиісті шешім қабылдау үшін оның нәтижелерін басқарушы компания қорға береді.

Әдетте, қордың инвестици-ялау объектісі инвестициялық жоба болып табылады және оны жасаушылар жаңа мекемелерді құру арқылы жаңа технология-ларды игеруге бағытталған және венчурлық капиталды, яғни вен-чурлік кәсіпорынды пайдалана-тын заңды тұлғаның құқығын және инновациялық кәсіпорын-

дар түріндегі қызметін иемде-неді.

Әлбетте, венчурлық кәсіпо-рындар үшін, венчурлық капитал оларға инвестициялауға шағын қол жетімділердің бірі болып табылады, өйткені, олар тиісті қамтамасыз етілмей –ақ және қа-

ражаттардың қайтарымдылығы-на кепілдік несие алуға немесе өз бағалы қағаздарын қор бир-жасында орналастыру мүмкіндік бермейді. Венчурлік кәсіпорын-ды ең бастысы венчурлік капи-талмен байланысты кәсіпорын (немесе инвестициялау объектісі болып табылатын) ретінде си-паттауға болады, кәсіпорынның меншік иелері жоғары тәуекел дәрежесінде айтарлықтай (орта нарықтан жоғары) табыс алу мақсатында, жобаларды іске асы-ру бойынша венчурлық капитал иелерімен іскерлік ынтымақта-стықты білдіреді.

Бұл ретте алынатын кіріс әдетте, осы пайданың бір бөлігі-не құқығы бар бас серіктес және/немесе венчурлік кәсіпорынға емес, тек инвесторларға тиесілі. Атап айтқанда, шетелдік тәжіри-бенің талдауы көрсеткендей, бас серіктес (қор) ағымдағы менед-жменттен әдетте, жылдық 2% (қол қойылған капиталдан) және қорытынды пайдадан 20 немесе одан да көп пайызын алады.

Осындай қатысу шын стан-дартты емес бөлу шын мәнінде екі жаққа да қолайлы және нақты іскерлік негізі бар. Қорды құруды бастамашылар мен венчурлық капитал кәсіпорны өздерінің қа-ражаттары мен мансаптарын тәу-екелге қояды және тәуекел және менеджмент үшін өзіндік өтеуін алады. Бірнеше ірі қауымдасқан қатысушылар шын мәнінде өз ка-питалының болмашы ғана үлесін тәуекел жасайды, нәтижесінде, қарапайымнан тұтастай алғанда біршама пайда алады.

Венчурлық инвестициялау-дың бұл ұйымы бас серіктестер, венчурлық кәсіпорындар (олар-дың жеке мүдделерімен) және инвесторлардың мүддесі арасын-дағы қақтығыс туындамайтыны-на кепілдік береді. Бұл инвести-циялау түрінің дамытуды талап ететін принциптік ерекшеліктері болып табылады.

Венчурлық бизнесті дамыту үшін кез-келген елде мынадай шарттар қажет екені даусыз:

• елдегі экономикалық жағдай;• ғылыми-зерттеу және

тәжірибелік-конструкторлық жұ-мыстар саласындағы кәсіпкерлік қызметтің дамуын ынталанды-руға бағытталған қолайлы заңна-малық және салық жүйесі;

• инновациялық өнеркәсіп-ке және жаңа технологиялар, өнімдер мен қызметтерді сатып алушылар қажеттілігі;

• венчурлық қорлардың да-мыған жүйесі;

• тәуекелді, құрудың ерте са-тысында (идеялар) және ғылы-ми-техникалық жобалар іске асыруды инвестициялауға дайын және тілек білдірген венчурлық инвесторлардың болуы;

• венчурлық капиталды сау-атты және кәсіби басқарушылар-дың болуы;

• елдегі ғылыми әлеуеттің жеткілікті жоғары деңгейі (жаңа

Экономикалық-математикалық сөздік-ке сәйкес «венчурлық капиталды қаржы-ландыру – бұл капитал нарығында әлі де

рұқсаты жоқ, болашағы зор бизнестің бастабын-да құрылған инвестициялар. Әдетте мұндай ин-вестициялардың тәуекел дәрежесі жоғары, бірақ венчурлық капитал қаржыландырудан күтілетін пайда одан да жоғары. Сондықтан, венчурлық ка-питалды қаржыландыру көптеген елдерде өте тиімді инновациялық бизнес ретінде қара-лады».

46

ҚАРЖ

ЫНЫ

БАС

ҚАРУ

идеялар, жаңа технологиялар, но-у-хаулардың болуы).

Жоғарыда аталған жағдай-ларды ескере отырып, иннова-циялық іс-шараларды қолдау үшін венчурлық кәсіпкерліктің институттын қалыптастыру мен дамыту және инфрақұрылымын қаржыландыру көптеген қолайлы жағдайға тәуелді және капитал-ды тиімді бөлу мен айналымын талап ететін өте күрделі процесс болып табылатынын атап өткен жөн.

Әрине, венчурлік инвестици-ялаудың басты мақсаты – диви-дендтер түрінде емес, кәсіпорын-ның акцияларын сатып алу және сату бағасы арасындағы айырма түрінде табыс алу. Бұл мақсат венчурлік инвестициялаудың мынадай негізгі қағидаттардын сақтағанда ғана қол жеткізілуі мүмкін:

1) инновациялық инвестиция (түбегейлі жаңа өнімдерді, техни-каларды және тағы басқа құруға инвестициялау);

2) салынған қаражат қайта-рылмауы мүмкін (венчурлік қыз-метті инвестициялаудың тәуекелі жоғары);

3) жоғары кірістілік;4) венчурлік кәсіпорындардан

қандай да бір қамтамасыз ету ке-пілін алмай-ақ салымдардың ұзақ мерзімділігі;

5) инвестициялайтын ин-новациялық кәсіпорындардың жарғылық қорында венчурлік ин-вестордың үлестік қатысуы;

6) инвестицияланған кәсіпо-рындарды қолдау (жаңа идеялар дамуына қатысты қаржылық кеңес беру).

Инновациялық идеяларды іске асыруға ықпал ететін елеулі фактор «инвестициялар алу көзі» болып табылады.

Қазіргі уақытта шетелдік вен-чурлік қызметтің дәстүрлі инве-сторлар болып табылады:

• жеке инвесторлар (биз-нес-періштелері);

• инвестициялық институттар (зейнетақы қорлары; банктер; қаржы сақтандыру компанияла-ры; арнайы траст-қорлар);

• институционалдық емес (ин-ституттар, университеттер; зерт-теу орталықтары; ұйымдастыру);

• халықаралық ұйымдар;• мемлекет.Атап өту қажет, зерттеулер

көрсеткендей, инвесторлар қор-ларға бірнеше миллионнан бір-неше жүз миллион доллар дейін ауытқитын венчурлік капиталды салады.

Инвестициялық қорлар екі не-гізгі түрге бөлінеді: ашық және жабық қорлар.

Жабық қорларда қаражат жиналғаннан кейін тұйық инве-сторлар тобы құрылады. Қаражат жинау аяқталғаннан кейін «вен-чурлеу» процесі - іздеу таңдау, бағалау және инвестициялана-тын кәсіпорынға енгізу бойынша практикалық жұмыс басталады. Алғашқы төрт - бес жыл ішінде қорға жиналған қаражат толық пайдаланылуы болуы тиіс, яғни инвестициялар түрінде жаңашыл кәсіпорындар бөлінген. Жабық венчурлық қорлар 5 - 10 жыл бо-луы мүмкін. Бұл мерзім әлемдік тәжірибеде инвестицияланатын компанияға қанағаттанарлық өсуіне жету үшін және тиісінше, инвесторларға инвестициясын қайтарудың қолайлы деңгейін қамтамасыз етуге әбден жет-кілікті болып саналады. Деген-мен, қор ресми түрде өзінің өмір сүруін инвесторларға салған қа-ражаттарын қайтарып, салынған инвестициялардан қосымша қай-тарым алғаннан кейін ғана тоқта-тады.

Ашық қорларда (мысалы, әр түрлі қаржы активтер портфеліне жатқызуға болатын өзара қорлар қандай болып табылса, - қордың

жарғысына сәйкес іріктелген кәсіби инвестициялық менеджер-лер) менеджерлер мен барлық ниет білдірушілер ашық жария-ланатын таза құны ағымы бойын-ша кез-келген акцияны сатып ала алады. Қордың бұл түрі қандай да болмасын белгілі бір сомамен шектелмеген, ол инвесторлардың қосымша қаражат салымына қа-рай өсетін қосымша акциялар шығара алады.

Венчурлік бизнесте инвести-ция алуға талаптанған кәсіпо-рындарды жіктеу қабылданған:

Seed - («егу үшін компа-ния»). Шын мәнінде, бұл - қо-сымша зерттеулер жүргізу неме-се өнімнің нарыққа шығар ал-дында пилоттық үлгілерін құруға қаржыландыру үшін таңдалған тек ғылыми-техникалық жоба не-месе бизнес-идея.

Start up - («жаңа ғана пай-да болған компания»). Ұзақ нарықтық тариғы жоқ, жаңа құрылған кәсіпорын. Мұндай кәсіпорындарды қаржыланды-ру ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін және сатылым ал-дында қажет.

Early stage (бастапқы саты-сы). Дайын өнімдері бар, апро-бациядан өткен оны коммерци-ялық іске асырудың ең бастапқы кезеңінде орналасқан кәсіпо-рындар. Мұндай кәсіпорындар-да пайда болмауы мүмкін, және, сонымен қатар, ғылыми-зерттеу жұмыстарын аяқтау үшін қосым-ша қаржыландыруды талап етуі мүмкін.

Expansion (кеңейту). Өз қы-зметін қаржыландыру үшін қо-сымша салымдарды талап ететін кәсіпорындар. Инвестициялар өндіріс пен өткізу көлемін кеңей-ту, қосымша маркетингтік зертте-улерді жүргізу, негізгі қорларды немесе жұмыс капиталын ұлғай-ту үшін пайдаланылуы мүмкін.

Жоғарыда аталғандардан

шілде - июль 2016 47

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

Ибасқа, венчурлік қорлардың ин-вестициялары пайдаланылуы мүмкін:

Bridge financing («көпір ор-нату»). Қаржыландырудың бұл түрі жекеден ашық акционерлік қоғам болып қайта құрылатын және өз акцияларын қор биржа-сына тіркеуге тырысатын кәсіпо-рындар үшін арналған:

Management Buy-Out («са-тып алуды басқарушы»). Қол-даныстағы кәсіпорынға жұмыс істеп тұрған өндірістерді немесе жалпы бизнесті сатып алу үшін басқарушы және инвесторлар ұсынатын инвестициялар.

Management Buy-In («басқа-рушылар тарапынан сатып алу»). Инновациялық кәсіпо-рындар сатып алуы үшін басқа-рушыға немесе басқарушылар тобына венчурлық инвестор та-рапынан берілген қаржылық ре-сурстар.

Turnaround («төңкеріс»). Сол немесе өзге де мәселелерді бастап өткеріп, өз қызметінде тұрақтылық және тұрақты қаржы жағдайға жету мақсатында кәсіпорындарды қаржыландыру.

Replacement Capital («ка-питал алмастырушы») немесе Secondary Purchase («қайтала-ма сатып алу»). Қолданыстағы кәсіпорынның акцияларын басқа венчурлық институтының немесе басқа да акционер/акционерінің сатып алуы.

Инвестиция алуға талап-танған кәсіпорындардың класси-фикациясымен тығыз байланы-сты, сондай-ақ венчурлік жаңа кәсіпорынның құрылуы мен қа-лыптасуына әсер ететін қаржы-ландыру процесінің кезеңдеріне егжей-тегжейлі тоқталайық.

Стартқа дейінгі кезең. Бұл кезеңде оның атынан жиі ғалым, инженер немесе өнертапқыш сөз сөйлейтін кәсіпкер, өз идея-ларының коммерциялық маңыз-

дылығын теориялық және прак-тикалық негіздеу бойынша жұмы-старды жүргізу үшін қаржылық қолдауға мұқтаж. Бұл идея жаңа технологиялар немесе жаңа өнім өндірісін енгізумен байланы-сты болуы мүмкін. Алғашқы екі жағдайларда шығындар шағын үлгідегі немесе прототип құруға болуы мүмкін, дегенмен бұл кезеңде коммерциялық өнімді шығару әлі көзделмейді. Қаржы-ландыру стартына дейінгі кезең бірнеше айдан бір жылға дейін созылуы мүмкін. Инвестициялар бұл кезеңде аса тәуелді, өйткені, ұсынылатын ғылыми жобаның өміршеңдігін анықтауға мүм-кіндік беретін нақты ақпарат іс жүзінде жоқ. Кейбір бағалауларға сәйкес, стартқа дейінгі кезеңнің соңына дейін әлеуетті іске аса-тын ретінде қарастырылған 70% аса жаңа идеялар лақтырылады. Дегенмен қаржыландыру старты-на дейінгі кезеңде қабылданған идеялар инвесторларға неғұрлым жоғары пайда әкеледі. АҚШ-та, мысалы. венчурлық қорлардың жетекші мамандарының пікірін-ше, табысты болған жағдайда бұл кезеңдегі салымнан күтілетін пайда 52-ден 100% - ға және одан жоғарыны құрайды.

Старт кезеңі. Бұл кезең әдет-те, жаңа кәсіпорынның құрылуы-ның бірінші жылына сай келеді. Оның барысында кәсіпорынды ұйымдастыру, оның негізгі қы-зметкерлерін іріктеу бойынша жұмыстар іс жүзінде аяқталады, жаңашылдықтың прототипін әзір-леу және сынау, сондай-ақ, нарық мүмкіндіктерін зерттеу аяқта-луға жақын. Кәсіпорындардың басшыларында қорлармен келіс-сөздерде негіз ретінде қызмет атқаратын, венчурлық капитал шоғырландыратын болашақ қыз-метінің формалды бизнес-жоспа-ры бар. идеясы бар жаңа кәсіпо-рын өзінің өнімін шығару мен

іске асыруға кірісу үшін қаржы қаражаттарына мұқтаж. Кейбір жағдайларда қосымша зерттеу және әзірленімдерге шығыстар қажет. Қаржыландырудың старт кезеңі шамамен бір жылға созы-лады, стартқа дейінгі кезеңге қа-рағанда инвесторларға әдетте екі - үш есе үлкен соммаға шығады. Осы кезеңде тәуекел дәрежесінің жоғарылығына байланысты бір-неше венчурлық инвесторлардың бірлескен капитал салымдары жиі тәжірибеленеді. Бұл кезең-де капиталды салудан пайданың күтілетін нормасы түрлі венчур-лік қорлар үшін 40-тан 65% - ға дейін ауытқиды.

Венчурлық қаржыландыру-дың келесі төрт кезеңі кәсіпорын-ның дамуының әр түрлі сатысына тиесілі.

Дамудың бірінші сатысы. Бұл кезең егер прототипін сынау сәтті өтсе ғана басталады, және одан әрі жаңашылдықтарды иге-ру кезінде таза техникалық тәуе-кел ең төменмен ұсынылады. На-рықты зерттеу кезінде алынған қолайлы нәтижелер коммерци-ялық өнімнің бастапқы шағын ауқымы бойынша өндірісін жолға қоюға мүмкіндік береді. Дамудың осы сатысында жүрген жаңа кәсіпорындар әдетте, пайда алмайды.

Кеңейту сатысы. Ол ал-дыңғыдан жаңа кәсіпорынның на-рықпен кері байланысын сезінуге мүмкіндік беретін өнім көлемін шығара бастайтындығымен ерек-шеленеді. Осы кезеңде одан әрі жылдамдығы мен оның нарыққа ену шегін анықтайтын, негізгі сапалық факторлар белгіленеді. Кәсіпорын әлі де пайда алмайды немесе оны мейлінше шектелген көлемде алады. Жабдықтарды са-тып алуға және басқа да сатыла-ры бойынша өндірістік шығын-дарға қосымша капитал талап етіледі.

48

ҚАРЖ

ЫНЫ

БАС

ҚАРУ

Үшінші даму сатысы-на шығарылатын өнімнің сату көлемінің жылдам артуы тән, және алынатын таза табыс инве-стициялық тәуекел деңгейін азай-тады. Сонымен қатар, қажетті жоғары өсу қарқынына қол жеткі-зу және/немесе қолдау үшін ішкі ресурстар есебінен қамтамасыз етуге болмайтын қаражат керек. Тәуекел капиталының жаңа инве-стициялары осы кезеңде өндіріс ауқымын одан әрі арттыру, шыға-рылатын өнімді, маркетингті жетілдіру үшін пайдаланылады. Бұл кезеңде жаңа компанияның негізгі капиталымен банктік не-сие алу мүмкін болады.

Дамудың төртінші сатысы. Бұл кезеңде өндірістің жоғары өсу қарқынын қолдау үшін вен-чурлік қаржыландыруға деген қажеттілік әлі де сақталуы мүм-кін, алайда, кәсіпорынның жал-пы жағдайы жеткілікті тұрақты болып табылады. Оның да-муында инвестициялар тәуекелі бұрынғыдан да төмен болады. Кәсіпорын басшылары бірқа-тар жағдайларда жаңа акциялар шығаруды болдырмас үшін жаңа венчурлық инвестициялардың орнына қарапайым банктік не-сиелерді таңдауы мүмкін. вен-чурлық капиталистердің (вен-чурлік қорлар) түпкі мақсаты - сатып алынған жаңа кәсіпо-рынның үлесіндегі акцияларды сату жақындап келеді, алайда, дәл мерзімдері және өтімділіктің (жаңа кәсіпорынның кәдімгі ак-цияларымен бағалы қағаздар на-рығына шығу, мүдделі ірі компа-ниямен сіңіру, басқарушы фирма-ның артықшылықты акцияларын сатып алу) ұйымдастырушылық нысаны түсініксіздеу болып қа-лады.

Шартты түрде төрт кезең-нен тұратын, нақты объектіні қаржыландырудың бас серіктесін таңдау процесін түсіну өте маңы-

зды.Олардың ішінде бірінші ұсы-

нылып отырған жобаны венчур-лік қордың жалпы стратегиялық желісіне сәйкестігін жалпы баға-лау жүргізіледі. Бұл ретте жаңа кәсіпорын әрекет етуді көздеп отырған саласы, шығарылатын өнімнің сипаты, талап етілетін қаражаттың көлемі, болжамды пайданың деңгейі, болашақ өнім немесе қызметтің нарықтағы жағдайы, бәсекелестіктің болуы назарға алынады. Бұдан әрі жаңа кәсіпорынның бастап тұрған топ-тың басқару дағдылары бағалана-ды: жұмыс тәжірибесі, біліктілі-гі, қарым-қатынасқа бейімділі-гі және т. б. Нақты құрылған кәсіпорынның даму жоспарының болуына үлкен мән беріледі – ол жобаны бағалау үшін ақпарат көзі ретінде ғана қызмет етпейді, сонымен қатар , менеджерлердің мақсат қою іскерліктерінің, жағдайды шынайы бағалаудың көрсеткіші болып табылады. Бұ-дан әрі өнім, қызмет және тех-нологиялардың сипаттамалары оқытылады. өнімнің бірегейлік, жаңалық, бәсекелестермен оның жылдам көшіру дәрежесі, басқа фирмалардың ұқсас бұйымда-рына қатысты ерекшеліктері, өнім, қызмет және технология-лардың патенттік қорғалуы, баға артықшылықтары бағаланады. Әлеуетті нарықтың сипаттама-лары неғұрлым маңызды болып саналады. Бұл ретте болжамды тұтынушылар тобы және нарық мөлшері (өсу мүмкіндігі болуы үшін нарық тым кіші болмауы тиіс, және ірі корпорациялар та-рапынан қуатты бәсекелестіктен қорықпас үшін тым үлкен де бол-мауы тиіс) анықталады.

Екінші кезеңде келісімнің жалпы шарттары айтылады. қор-дың қаржылық талаптарының негізгі көрсеткіштерінің бірі инвестицияланған капиталға

болжамды пайда деңгейі болып табылады. Бұл деңгей қаржылан-дырудың бастапқы кезеңдерінен неғұрлым кеш даму кезеңдеріне көшуіне қарай төмендейді. Табыс деңгейі капиталдың қай бөлігі кәсіпкерлердің өздерінің немесе өздері тартқан инвестицияларды құрайтынына байланысты. Егер бұл үлес айтарлықтай жоғары болса, онда олар өздеріне тәуе-келдің айтарлықтай үлесін ала-ды, венчурлық қор табыстың аз үлесіне келісуі мүмкін. Вен-чурлік қорлардың пайдалылығы венчурлік кәсіпорын табысты дамуымен ғана емес, көбінесе оның акциялары қордың иелігіне өткен үлестерімен анықталады. Пайдалылықтың осы көрсеткіші-не есептеу және келісім бойын-ша ерекше назар аударылаты-ны түсінікті. венчурлік қордың иелігіне өтетін үлес (акциялар пакетін) мөлшерін бағалаудағы принципті айырмашылық одан арғы келіссөздерді кез келген мағынасынан айыра алады. Бұл үшін арнайы әдістемелер бар, олардың көпшілігі фирма акция-сының болашақ құны және тиісті бүгінгі инвестиция құны деп ата-латын формулаларға негізделеді.

Келісімге қол жеткізгеннен кейін қаржы мәселелері жөнін-дегі үшінші кезең басталады: кәсіпорын туралы ақпаратты ег-жей-тегжейлі бағалау. Егер бұл кәсіпорын бастапқы қалыптасу кезеңдерінен өтсе, өткен кезең-дегі қаржылық көрсеткіштері, кәсіпорынның даму жоспары, ықтимал өткізу нарығы туралы, бәсекелестер туралы егжей-те-гжейлі мәліметтер зерттеледі, басқарушылық топтың жеке мү-шелерімен жақын танысу бола-ды.

Төртінші, соңғы кезеңде мәмілені жасау туралы түпкілік-ті шешім қабылданады. Қаржы-ландырудың кезеңдері бөлшек-

шілде - июль 2016 49

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

Итенеді, әрбір кезеңде капитал қандай мөлшерде және нысанда берілетіні белгіленеді.

Әр түрлі зерттеулердің нәти-желері венчурлық қорларды іріктеу процесінде келіп түсетін ұсыныстардың әдетте, 70% - дан астамы сүзілетін дәлелдейді.

Атауы «басқару (немесе көмектесу) немесе «қолды та-мырға ұстап» аталатын процеске үлкен назар бөлінеді. Әрине, бас серіктес берілетін инвестици-ялық қаражатты кәсіпорын қалай пайдаланатынына немқұрайлы қарамайды. Бұл дегеніміз венчур-лық кәсіпорындардың қаржы-ша-руашылық қызметін есесптескіш қамқорлық басқарады дегенді білдірмейді.

Венчурлік қордың өкілі әдет-те, - инвестициялық менеджері венчурлік кәсіпорынның ди-ректорлар кеңесінің құрамына атқарушы емес директор ретінде кіреді. Ол бар тұрақты кеңес оты-рыстарына қатысады және стра-тегиялық шешімдер әзірлеуге ат-салысады.

Әдетте, тоқсанына бір рет ди-ректорлар кеңесіне компанияның басшысының немесе венчурлық кәсіпорындар жетекшілерінің еркін нысанда жасалған есептері беріледі. Шын мәнінде, бұл вен-чурлік кәсіпорындардың ақша қаражатының қозғалысы туралы тоқсандық есептер.

Бұл ретте қор өкілінің дирек-торлар кеңесінің отырыстарына және күйін инвестицияланған кәсіпорындардың қаржылық жай-күйін бақылауға қатысуы венчурлік қордың осы кәсіпорын істеріне қатысуын шектемейді. Қорға кіріп, бас әріптесі өзімен бірге бизнес үшін құнды бір ак-тив - өзінің іскерлік байланыстаы мен тәжірибесін әкеледі. Ол вен-чурлік кәсіпорынның қалыпта-суы немесе өндірісті кеңейтуде қолданылады.

Қомақты ақша ресурстарды иеленуші және тәжірибелі ма-мандар, бас серіктестер ретінде іскерлік қоғамдастықта кейде көрнекті жағдайға ие болады. Және венчурлық индустрияда қолданылатын қажетті көптеген пайдалы байланыстарға ие бола-ды.

Сондай-ақ, жаңа немесе қол-даныстағы венчурлік кәсіпорын-ның басында тұрған басқару то-бының сипаттамаларына маңы-зды рөл бөледі. венчурлік биз-нестің көптеген практиктерінің пікірлері мынаған келіп саяды: істің табыстылығы өнімнің ерекшеліктері, технологияның жаңалығы және басқа да көрсет-кіштеріне қарағанда менеджер-лердің бейімі мен дағдыларына

тәуелді. Әдетте инновациялық идея-

лардың иелері әрқашан тиімді кәсіпкер бола алмайды. Бұл жағдайда, мүмкіндігінше, басқа-ру тобы мүшелерінің кәсіпкерлік қабілетіні, жаңа инновациялық кәсіпорындарды құру тәжірибесі, осы саладағы жұмыс тәжірибесі, жаңа инновациялық идеялар өмірде ілгері бастыру тәжірбиесі болуы керек. Сондай-ақ, басқару тобы мүшелерінің тұтастық, бір-лігіне, сонымен қатар венчурлік кәсіпорынның әрбір жеке менед-жерінің жеке қасиеттері үлкен мән беріледі.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:1. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2015 жылғы 30 қарашадағы Қазақстан халқына жолдауы. Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформа, даму. 2. Викапедия (электронный ресурс).3. Экономико-математический словарь (электронный ресурс).4. http://www.finansi24.ru/venchurkapital.htm5. https://ru.wikipedia.org/wiki/ венчурный капитал 6. http://www.allbest.ru7. http://ampl77.spb.ru/publications/103-venchurnoe-finansirovanie-innovatsionnykh-proektov-printsipy-venchurnogo-investirov.8. http://www.grandars.ru/college/biznes/venchurnoe-finansirovanie.html9. В. В. Шеремет, В. М. Павлюченко, В. Д. Шапиро и др. Управление инвестициями: в 2-х томах, М.: Высшая школа. 1998.10. Государственное регулирование рыночной экономики: учебник для вузов/ Под общ. ред. В. И. Кушлина, Н. А. Волгина. М.: ОАО НПО «Экономика», 2000. С. 418.11. П. Г. Гулькин. Введение в венчурный бизнес в России. -М.: 200912. И.Родионов, А. Никконенко. Венчурный капитал и прямое инвестирование в инновационной экономике. - М.: РАВИ, 201113. А.Н. Фоломьев, А.Т. Каржаув «К вопросу концепции национальной системы венчурного инвестирования (электронный ресурс).14. http://www.be5.biz/ekonomika/i012/57.htm.15. Д. Бушуева. Российская венчурная компания в инновационном развитии РФ, 2014 г. (электронный ресурс).16. А.И.Каширин, А.С. Семенов. Венчурное финансирование инновационной деятельности. Журнал Федеративные отношения и региональная социально-экономическая политика №10 2006 год.17. А.И. Горский. Фонды венчурного инвестирования в России // Финансы. - 2008. - № 6.18. Эмиль Ван дер Бург. Развитие европейской венчурной индустрии в конце 90 годов и процессы развития в Восточной Европе. СПб.: РАВИ, 2001: Венчурный капитал и прямое инвестирование в России. Сборник статей и выступлений. СПб.: РАВИ, 2000. с. 17.: Венчурное инвестирование в России (юридические аспекты). Материалы к обсуждению. СПб.: РАВИ, 2001. 19.Медовников Д. По венчурным волнам // Эксперт. - 2008. - № 41.

50

ҚАРЖ

ЫНЫ

БАС

ҚАРУ

В данной статье автор раскрывает суть венчурного инвестирования, с точки зрения его прикладного применения в современных рыночных условиях. Представлен достаточно широкий обзор междуна-родного опыта применения венчурного инвестирования. Рекомендованы практически пошаговые ин-струкции и направления применения венчурного инвестирования. Статья содержит покомпонентное раскрытие типовой концепции организации венчурного инвестирования.Ключевые слова: венчурное инвестирование, высокотехнологичный бизнес, венчурный фонд, вен-чурный капитал, венчурная индустрия.

Венчурное инвестиро-вание активно стало развиваться с середи-ны 50-х годов прошло-

го века во многих странах мира, формирующих постиндустриаль-ную экономику, базирующуюся на научных инновационных зна-ниях.

Суть венчурного инвестиро-вания заключалась в том, что оно упрощало процесс привлечения капитала через экономическую систему, с целью финансирова-ния новаторских инновационных предприятий для того, чтобы простимулировать развитие эко-номики соответствующей стра-ны.

Создавать технологические предприятия нового инноваци-онного направления во времена прошлого века было непросто, поскольку квалифицированных предпринимателей было не мно-го, а инфраструктура, на которую можно было бы основываться, просто-напросто не существова-ла. В этот период инвесторы не так сильно были заинтересованы вкладывать средства в бизнес, основывающийся на развитии малопонятных тогда инвестици-

онных проектов, имеющих не-определенный характер. Как и любое неординарное начинание, новый бизнес нуждался в аль-тернативных источниках финан-сирования, а также в сильных, компетентных и энергичных лич-ностях, имеющих новаторские подходы и способных рисковать.

В качестве альтернативных источников финансирования но-вых и действующих предприятий инновационного характера зару-бежными странами был исполь-зован венчурный капитал.

Название «венчурный капи-тал» или «венчурный бизнес» происходит от английского слова «venture» - «рискованное пред-приятие или начинание» [4].

Венчурный (рисковый) капи-тал - это особая форма вложения капитала в объекты инвестиро-вания с высоким уровнем риска в расчете на быстрое получение высокой нормы дохода.

Понимание роли венчурного (рискового) капитала, в получе-нии сверх прибыли и соответ-ственно в модернизации эконо-мики на научно-технической ос-нове, привело к необходимости формирования «венчурной инду-

стрии», позволяющей наиболее рационально и с максимально возможным эффектом использо-вать венчурные инвестиции.

Отцом современной инду-стрии венчурного капитала при-нято считать генерала Джорджи-за Дориота, который в 1946 г. основал Американскую Корпо-рацию Исследований и Развития (АКИР), величайшим успехом которой стала корпорация «Дид-житал Эквипмент Корпорейшн».

В результате, вложенных АКИР в 1959 году в Диджитал Эквипмент Корпорейшн инве-стиций в 70 тыс. долл. США, в 1968 году они имели уже ры-ночную стоимость 37 млн. долл. США. Корпорация, разместив в 1968 году акции на бирже, обе-спечила АКИР рентабельность 101 % в год [5].

Аналогично большой успех имел американский фонд, сфор-мированный Артуром Роком в 1961 году, который был объемом всего 5 млн. долларов США, из которых 3 млн. долл. США Ар-тур Рок инвестировал в органи-зацию, имеющую идею. Резуль-таты работы фонда оказались поразительными, так как, израс-

УДК 338.22.021.4 Загоскина З.П. Директор департамента внутреннего аудита

АОО «Назарбаев Университет», к.э.н.

Венчурное инвестирование – прогрессивный инновационный вид финансирования (практическая возможность)

шілде - июль 2016 51

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

Иходовав всего 3 млн. долларов США, через непродолжительное время Рок вернул инвесторам почти девяносто, то есть были получены денежные средства в 30 раз больше вложенных.

Достаточно много совре-менных высокотехнологич-ных гигантов (Intel, Apple, Sun Microsystems, Yahoo и др.) начали свое развитие именно с участи-ем венчурного инвестирования. И именно в основном благодаря венчурному (рисковому) инве-стированию появились науч-но-технические и практические разработки персональных ком-пьютеров, микропроцессоров, генной инженерии и др.

Как свидетельствуют данные википедии, лидером в венчур-ной индустрии всегда являлись США. В Европе венчурный биз-нес также активно развит, хотя на порядок меньше, чем в США. Лидером в данном регионе яв-ляется Великобритания. Особой категорией венчурных субъектов в мире выступает Израиль. Осо-бенно показательным, является присутствие в последние не-сколько десятков лет среди лиде-ров венчурного бизнеса Японии, Китая, Сингапура, что связано со стремительным развитием вы-соких технологий, являющимися привлекательными для частных и иных инвестиций[2].

Если остановиться на опре-делении сущности венчурного инвестирования, то существует множество определений, одна-ко единого понятия «венчурное инвестирование» не имеется. Следует отметить, что сущность венчурного инвестирования, как нам представляется, неотделима от сущности венчурного финан-сирования, представленного в википедии и иных словарях.

В частности, согласно вики-

педии «венчурное финансиро-вание - это долгосрочные 5-7 летние высоко рисковые инве-стиции частного капитала в ак-ционерный капитал вновь соз-даваемых малых высокотехноло-гичных перспективных компаний (или хорошо уже зарекомендо-вавших себя венчурных предпри-ятий), ориентированных на раз-работку и производство наукоём-ких продуктов, для их развития и расширения, с целью получения прибыли от прироста стоимости вложенных средств» [2].

Согласно экономико-матема-тическому словарю финансиро-вание венчурного капитала – это инвестиции в начинающий об-разовываться многообещающий бизнес, еще не имеющий досту-па на рынке капиталов. Обычно степень риска таких инвестиций высока, но еще более высоки ожидаемые выгоды от финанси-рования венчурного капитала. Поэтому финансирование вен-чурного капитала рассматривает-ся во многих странах как весьма эффективный инновационный бизнес [3].

Важно отметить, что венчур-ное финансирование - это инве-стирование венчурного капитала, которое является специфическим финансовым инструментом, при-званным быть катализатором развития отраслей, характеризу-ющихся высокой добавленной стоимостью и динамично расту-щими рынками. Инвестирование венчурного капитала или венчур-ные инвестиции – это вложение денежных средств, представляю-щие собой акционерный капитал, в перспективные быстроразвива-ющиеся высоко-технологичные предприятия по своему статусу. Причем такое рисковонное пред-принимательство является одной из форм внедрения технологиче-

ских и технических новшеств, научных достижений еще не ис-пользуемых на практике.

Проанализировав эти опреде-ления можно сделать вывод, что все они исходят из функциональ-ной задачи венчурного инвести-рования, включающей способ-ствование развитию конкретного бизнеса путем вливания опреде-ленного количества финансовых активов (в основном частных), взамен которых, выдаются акции или часть уставного капитала с целью получения прибыли от прироста стоимости вложенных средств. Таким образом, венчур-ный капитал – это акционерный капитал, то есть деньги, предо-ставляемые профессиональными финансовыми фондами (управ-ляющими компаниями фондов) в развивающуюся инновационную компанию в обмен на ее долю. При этом профессиональные фи-нансовые фонды (управляющие компании фондов) по своей сути инвестируют в эти инвестицион-ные компании деньги с одновре-менным ее управлением на ее на-чальном развитии, расширении и трансформациях.

Как показывают исследова-ния, основатели индустриально-го венчурного бизнеса Томом Перкинсом, Юджином Клейне-ром, Франком Кофилдом (Frank Caufield), Бруком Байерсом (Brook Byers) и др. разработали типовую концепцию организа-ции венчурного инвестирования, включающую следующие компо-ненты:

• создание партнерства в виде венчурных фондов (генеральный партнер) и управляющих компа-ний;

• создание инновационного комитета/совета директоров/на-блюдательного совета, предста-вители, которого назначаются

52

ҚАРЖ

ЫНЫ

БАС

ҚАРУ

инвесторами и которые защища-ют интересы последнего;

• вложение инвесторами (пар-тнеры с ограниченной ответ-ственностью) денежных средств в венчурный инновационный проект и установление правил за-щиты интересов инвесторов;

• создание новых или расши-

рение действующих инновацион-ных предприятий.

Анализ свидетельствует, что наиболее активными участни-ками рынка венчурного бизнеса являются инвесторы, имеющие значительный капитал, которые образуют венчурный фонд и при необходимости нанимают управ-ляющую компанию только за счет собственных и/или привлечен-ных инвестиций. Как показыва-ет зарубежный опыт, инвесторы вносят инвестиции долями 99% и становятся ограниченными пар-тнерами без права пользования средствами фонда.

Венчурный фонд, являющий-ся так называемым финансо-вым посредником, аккумулирует средства инвесторов, собирает инновационные проекты, прово-дит их анализ и предварительную экспертизу, самостоятельно при-нимает решение о выборе того или иного научно-технического

проекта, собирает полный пакет необходимых документов по вы-бранному венчурному проекту и направляет его в управляющую компанию для проведения ком-плексной экспертизы, результаты которой управляющая компания предоставляет фонду для приня-тия соответствующего решения.

Как правило, объектом ин-вестирования фондом является инвестиционный проект и его создатели, которые путем учреж-дения нового предприятия обре-тают права юридического лица и деятельности в виде инновацион-ного предприятия, ориентирован-ного на освоение новых техноло-гий и использующего венчурный капитал, то есть венчурное пред-приятие.

Очевидно, что для венчур-ных предприятий, венчурный капитал является одним из не-многочисленных доступных им инвестиций, поскольку они без соответствующего обеспечения и гарантий возвратности средств не располагают возможностью получить кредит или разместить свои ценные бумаги на фондовой бирже. Венчурное предприя-тие можно охарактеризовать как предприятие связанное (или яв-ляющееся объектом инвестиро-

вания) прежде всего с венчурным капиталом и представляющее собой деловое сотрудничество собственников предприятия с владельцами венчурного капи-тала по реализации проектов с высокой степенью риска с целью получения значительного (выше среднего на рынке) дохода.

При этом получаемый доход принадлежит, как правило, толь-ко инвесторам, а не генерально-му партнеру и/или венчурному предприятию, но которые имеют право рассчитывать на часть этой прибыли. В частности, как сви-детельствует анализ зарубежной практики генеральный партнер (фонд) получает на текущий ме-неджмент, как правило, 2% годо-вых (от подписного капитала) и 20 или более процентов от итого-вой прибыли.

Столь нестандартное распре-деление участия на самом деле обоюдовыгодно и имеет под со-бой реальную деловую основу. Инициаторы создания фонда и предприятия венчурного капита-ла рискуют собственным состоя-нием и карьерой и получают как бы своеобразную компенсацию за риск и менеджмент. Несколь-ко крупных ассоциированных участников рискуют на самом деле лишь незначительной долей своего капитала, но в итоге по-лучают прибыль, в целом значи-тельно превышающую обычную.

Данная организация венчур-ного инвестирования гаранти-рует, что конфликта между гене-ральным партнером, венчурным предприятием (их личными инте-ресами) и интересами инвестора не возникнет. В этом то и заклю-чаются принципиальные особен-ности этого типа инвестирова-ния, который требует развития.

Неоспоримо, что, для разви-тия венчурного бизнеса в любой

Согласно экономико-математическому словарю финансирование венчурного капи-

тала – это инвестиции в начинающий образовы-ваться многообещающий бизнес, еще не имеющий доступа на рынке капиталов. Обычно степень ри-ска таких инвестиций высока, но еще более высоки ожидаемые выгоды от финансирования венчурно-го капитала. Поэтому финансирование венчурно-го капитала рассматривается во многих странах как весьма эффективный инновационный бизнес.

шілде - июль 2016 53

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

Истране необходимы следующие условия:

• экономическая ситуация в стране;

• благоприятный законода-тельный режим, включающий налоговый режим, направлен-ный на всемерное поощрение развития предпринимательской деятельности в области науч-но-исследовательской и опытно конструкторских работ;

• востребованность иннова-ций промышленностью и поку-пателями новых технологий, про-дуктов и услуг;

• развитая система венчурных фондов;

• наличие венчурных инвесто-ров, готовых и желающих инве-стировать в рисковые, на ранней стадии создания (идеи) и реали-зации научно-технических про-ектов;

• наличие компетентных и профессиональных управленцев венчурным капиталом;

• достаточно высокий уровень научного потенциала в стране (наличие новых идей, новых тех-нологий, ноу-хау).

Учитывая вышеперечис-ленные условия, следует под-черкнуть, что формирование и развитие института венчурного предпринимательства и инфра-структуры финансирования для поддержки инновационных ме-роприятий является сложным процессом, зависящим от многих благоприятных условий и требу-ющим эффективного распределе-ния и рециркуляции капитала.

Несомненно, главная цель венчурного инвестирования – это получение дохода в виде разницы между ценой покупки и ценой продажи акций предприятия, а не в виде дивидендов. При этом данная цель, возможно, будет до-стигнута при соблюдении следу-

ющих основных принципов вен-чурного инвестирования:

1) инновационное инвестиро-вание (инвестирование в созда-ние принципиально новых про-дуктов, техники и так далее);

2) возможность не возврата вложенных средств (риск инве-стирования в венчурную деятель-ность высок);

3) высокая доходность;4) долгосрочность вложения

без получения какого-либо обе-спечения, залога от венчурного предприятия;

5) долевое участие венчурно-го инвестора в уставном фонде инвестируемых инновационных предприятий;

6) поддержка проинвести-рованных предприятий (финан-совое консультирование, новые идеи относительно развития предприятия).

Не маловажным фактором, влияющим на реализацию ин-новационных идей, является «источник сбора инвестиций».

Традиционными инвесторами зарубежной венчурной деятель-ности в настоящее время являют-ся:

• частные инвесторы (биз-нес-ангелы);

• инвестиционные институты (пенсионные фонды; банки; фи-нансовые страховые компании; специальные траст-фонды);

• не институциональные (ин-ституты; университеты; иссле-довательские центры; организа-ции);

• международные организа-ции;

• государство. Необходимо отметить, что ин-

весторы, как показывают иссле-дования, вкладывают в фонды венчурный капитал, который ко-леблется от нескольких миллио-нов до нескольких сот миллионов

долларов. Различаются две основных

формы инвестиционных фондов: закрытые и открытые фонды.

В закрытых фондах, после сбора средств образуется зам-кнутая группа инвесторов. По-сле завершения сбора средств, собственно, и начинается сам процесс «венчурования» - прак-тическая работа по поиску, на-хождению, выбору, оценке и вхождению в инвестируемое предприятие. За первые четыре - пять лет существования фон-да собранные средства должны быть полностью использованы, т.е. распределены в новаторские предприятия в виде инвестиций. Закрытые венчурные фонды могут существовать 5 - 10 лет. Этот срок в мировой практике считается вполне достаточным для достижения инвестируемой компанией удовлетворительного роста и, соответственно, обеспе-чения инвесторам приемлемого уровня возврата на инвестицию. Тем не менее, фонд официально прекращает свое существование лишь после того, как инвесторам возместят внесенные ими в фонд средства, и которые получат до-полнительный возврат на вло-женные инвестиции.

В открытых фондах (какими являются, например, взаимные фонды, к которым можно от-нести портфель различных фи-нансовых активов, отобранных профессиональными инвести-ционными менеджерами в соот-ветствии с уставом фонда) ме-неджеры и все желающие могут выкупать любые акции, по от-крыто публикуемой чистой стои-мости на текущий день. Этот вид фондов не ограничен какой-либо определенной суммой, он может выпускать дополнительные ак-ции, которые растут в зависимо-

54

ҚАРЖ

ЫНЫ

БАС

ҚАРУ

сти от вклада инвесторами до-полнительных средств.

В венчурном бизнесе принята следующая классификация пред-приятий, притязающих на полу-чение инвестиций:

Seed - («компания для по-сева»). По сути, это - только на-учно-технический проект или бизнес-идея, которая выбрана для финансирования проведения дополнительных исследований или создания пилотных образцов продукции перед выходом на ры-нок.

Start up - («только возник-шая компания»). Новое образо-ванное предприятие, не имеющее длительной рыночной истории. Финансирование для таких пред-приятий необходимо для прове-дения научно-исследовательских работ и начала продаж.

Early stage (начальная ста-дия). Предприятия, имеющие готовую продукцию, прошедшую апробацию и находящуюся на са-мой начальной стадии ее коммер-ческой реализации. Такие пред-приятия могут не иметь прибыли, и, кроме того, могут требовать дополнительного финансирова-ния для завершения научно-ис-следовательских работ.

Expansion (расширение). Предприятия, которым требуют-ся дополнительные вложения для финансирования своей деятель-ности. Инвестиции могут быть использованы ими для расшире-ния объемов производства и сбы-та, проведения дополнительных маркетинговых изысканий, уве-личения основных фондов или рабочего капитала.

Кроме перечисленных выше, инвестиции венчурных фондов могут быть использованы для:

Bridge financing («наведение моста»). Этот тип финансирова-ния предназначен для предприя-

тий, преобразуемых из частных в открытые акционерные общества и пытающихся зарегистрировать свои акции на фондовой бирже.

Management Buy Out («вы-куп управляющими»). Инве-стиции, предоставляемые управ-ляющим и инвестором существу-ющему предприятию для приоб-ретения им действующих произ-водств или бизнеса в целом.

Management Buy-In («выкуп управляющими со стороны»). Финансовые ресурсы, предо-ставляемые венчурным инвесто-ром управляющему или группе управляющих со стороны для приобретения ими инновацион-ного предприятия.

Turnaround («переворот»). Финансирование предприятий, испытывающих те или иные про-блемы в своей деятельности с целью обретения стабильности и более прочного финансового по-ложения.

Replacement Capital («за-мещающий капитал») или Secondary Purchase («вторич-ная покупка»). Приобретение акций действующего предпри-ятия другим венчурным инсти-тутом или другим акционером/акционерами. [6].

Более подробно остановимся на этапах процесса финансирова-ния, который неразрывно связан с классификацией предприятий, притязающих на получение ин-вестиций, а также влияет на со-здание и становление венчурного нового предприятия.

Достартовый этап. На этом этапе предприниматель, в лице которого часто выступают уче-ный, инженер или изобретатель, нуждается в финансовой под-держке для проведения работ по теоретическому и практическо-му обоснованию коммерческой значимости своей идеи. Эта идея

может быть связана с внедрением новой технологии или производ-ством нового продукта. В первых двух случаях возможны затраты на создание небольшого образца или прототипа, однако выпуск коммерческой продукции на этом этапе пока не предусматривается. Этап до стартового финансирова-ния может длиться от нескольких месяцев до одного года. Инвести-ции на этом этапе — наиболее ри-скованные, поскольку достовер-ная информация, позволяющая определить жизнеспособность предлагаемого научного проекта, практически отсутствует. Соглас-но некоторым оценкам, в конце до стартового этапа отбрасыва-ется более 70% новых идей, кото-рые рассматривались как потен-циально осуществимые. В то же время принятые идеи приносят инвесторам, вошедшим в дело на этапе до стартового финанси-рования, наиболее высокую при-быль. В США, например, по мне-нию специалистов ведущих вен-чурных фондов, в случае успеха ожидаемая прибыль от вложений на этом этапе составляет от 52 до 100% в год и выше.

Стартовый этап. Этот этап приходится обычно на первый год создания нового предпри-ятия. В ходе него практически завершается работа по органи-зации предприятия, подбору ее основных сотрудников, близятся к концу разработка и испытания прототипа нововведения, а также изучение возможностей рынка. Руководители предприятия уже располагают формальным биз-нес-планом будущей деятельно-сти, который служит основой для переговоров с фондами, аккуму-лирующих венчурный капитал. Новое предприятие, имеющее идею, нуждается в финансовых средствах для того, чтобы при-

шілде - июль 2016 55

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

Иступить к выпуску и реализации своей продукции. В некоторых случаях необходимы расходы на дополнительные исследования и разработки. Этап стартового фи-нансирования занимает около од-ного года и обходится инвесторам обычно в два - три раза большую, чем на достартовом этапе, сумму. Из-за высокой степени риска на этой стадии часто практикуются совместные капиталовложения нескольких венчурных инвесто-ров. Ожидаемая норма прибыли от капиталовложений на этом этапе колеблется для различных венчурных фондов от 40 до 65%.

Следующие четыре этапа вен-чурного финансирования прихо-дятся уже на различные стадии развития предприятия.

Первая стадия развития. Этот этап наступает в том слу-чае, если испытания прототипов прошли достаточно успешно и дальнейший чисто технический риск при освоении новшества представляется минимальным. Благоприятные результаты, по-лученные при изучении рынка, позволяют приступить к нала-живанию начального небольшо-го по масштабам производства коммерческой продукции. Новые предприятия, находящиеся на этой стадии развития, прибыли обычно не получают.

Стадия расширения. Она от-личается от предыдущей тем, что новое предприятие начинает про-изводить продукцию в том объе-ме, который позволяет почувство-вать обратную связь с рынком. В этот период устанавливаются основные качественные факто-ры, которые будут определять в дальнейшем скорость и предел ее проникновения на рынок. Пред-приятие еще не получает прибы-ли или получает ее в крайне огра-ниченных масштабах. Требуется

дополнительный капитал на за-купку оборудования и другие ста-тьи производственных расходов.

Третья стадия развития ха-рактерна быстрым увеличени-ем объема продаж выпускаемой продукции, и получаемый чи-стый доход заметно уменьшает уровень инвестиционного риска. Вместе с тем, для достижения и/или поддержания необходимых высоких темпов роста требуют-ся средства, которые еще нельзя обеспечить за счет внутренних ресурсов. Новые инвестиции ри-скового капитала используются на этой стадии для наращивания масштабов производства, даль-нейшего совершенствования выпускаемой продукции, марке-тинга. На этом этапе становится возможным и получение банков-ского кредита под основной ка-питал новой компании.

Четвертая стадия развития. В этот период еще может сохра-няться потребность в венчурном финансировании для поддержа-ния высоких темпов роста про-изводства, однако в целом поло-жение предприятия является уже достаточно стабильным. Риск инвестиций в ее развитие стано-вится еще более низким. Руко-водители предприятия могут в ряде случаев предпочесть новым венчурным инвестициям обыч-ные банковские кредиты, что по-зволяет избежать выпуска новых акций. Приближается и конечная цель венчурных капиталистов (венчурных фондов) — продажа приобретенной доли акций ново-му предприятию, однако точные сроки и организационная форма обеспечения ликвидности (выход с обыкновенными акциями ново-го предприятия на рынок ценных бумаг, поглощение заинтересо-ванной крупной компанией, вы-куп привилегированных акций

управляющими фирмы) остают-ся неясными. [7].

Весьма важно понять процесс выбора генеральным партнером конкретного объекта финансиро-вания, который можно условно разбить на четыре этапа.

На первом из них произво-дится общая оценка предлагае-мого проекта: соответствует ли он общей стратегической линии венчурного фонда. При этом при-нимается во внимание отрасль, в которой предполагает действо-вать новое предприятие, характер выпускаемой продукции, объем требуемых средств, предполагае-мый уровень прибыли, ситуация на рынке будущей продукции или услуг, наличие конкуренции. Да-лее оцениваются управленческие навыки команды, стоящей во главе нового предприятия: опыт работы, квалификация, коммуни-кабельность и др. Большое зна-чение придается наличию четко сформулированного плана разви-тия предприятия — он не только служит источником информации для оценки проекта, но являет-ся также показателем умения менеджеров ставить цели, реа-листично оценивать ситуацию. Далее изучаются характеристики продукции, услуг и технологии. Оценивается степень уникально-сти, новизны продукции, опас-ность ее быстрого копирования конкурентами, особенности по отношению к аналогичным из-делиям других фирм, патентная защищенность продукции и тех-нологии, ценовые преимущества. Наиболее важными считаются характеристики потенциально-го рынка продукции. При этом определяются предполагаемый круг потребителей и размер рын-ка (рынок должен быть не слиш-ком мал, иметь возможность для роста, и в то же время не слиш-

56

ҚАРЖ

ЫНЫ

БАС

ҚАРУ

ком велик, чтобы бояться мощ-ной конкуренции со стороны крупных корпораций).

На втором этапе оговарива-ются общие условия сделки. Од-ним из основных показателей фи-нансовых требований фонда яв-ляется предполагаемый уровень прибыли на инвестированный капитал. Этот уровень снижается по мере перехода от финансиро-вания начальных стадий к более поздним этапам развития пред-приятия. Уровень прибыли зави-сит также от того, какую часть капитала составляют инвестиции самих предпринимателей или привлеченных ими средств. Если эта доля достаточно высока, и они берут на себя значительную долю риска, венчурный фонд может со-гласиться на меньшую долю при-были. Прибыльность венчурных фондов определяется не только успешным развитием венчурно-го предприятия, но и во многом долей его акций, переходящей во владение фонда. Вполне понят-но, что расчету и согласованию данного показателя прибыльно-сти уделяется особое внимание. Принципиальное расхождение в оценке размера доли (пакета ак-ций), переходящего во владение венчурного фонда, может лишить дальнейшие переговоры всякого дальнейшего смысла. Для этого существуют специальные мето-дики, большинство из которых основывается на формулах так называемой будущей стоимости акции фирмы и соответствующей сегодняшней стоимости инвести-ции.

После достижения соглаше-ния по финансовым вопросам на-чинается третий этап: детальная оценка информации о предпри-ятии. Если это предприятие уже прошло начальные этапы станов-ления, изучаются финансовые

показатели за предыдущий пери-од, план развития предприятия, подробные сведения о возмож-ном рынке сбыта, о конкурентах, происходит более близкое зна-комство с отдельными членами управленческой команды.

На четвертом, последнем этапе, принимается окончатель-ное решение о заключении сдел-ки. Детализируются этапы фи-нансирования, устанавливается, в каких размерах и формах будет предоставляться капитал на ка-ждом из этапов.

Публикации результатов раз-личных исследований свидетель-ствуют о том, что в процессе от-бора венчурные фонды обычно отсеивают более 70% поступа-ющих к ним предложений пред-принимателей.

Огромное значение уделяет-ся процессу, носящему название «управлять (или помогать) или «держа руку на пульсе». Безус-ловно, генеральному партнеру небезразлично, как предприятие использует предоставляемые им инвестиционные средства. Это не означает, что над финансо-во-хозяйственной деятельностью венчурного предприятия учреж-дается мелочная опека.

Представитель венчурного фонда, как правило - инвестици-онный менеджер, входит в состав совета директоров венчурного предприятия в качестве неиспол-нительного директора. Он при-сутствует на регулярных заседа-ниях совета и принимает участие в разработке стратегических ре-шений. Обычно, раз в квартал на совет директоров подаются отче-ты управляющей компании или руководителя венчурного пред-приятия, которые составляются в произвольной форме. По сути, это квартальные отчеты о движе-нии денежных средств венчурно-

го предприятия. При этом присутствие пред-

ставителя фонда на заседаниях совета директоров и контроля с его стороны за финансовым состоянием инвестированного предприятия, не ограничивает участие венчурного фонда в де-лах этого предприятия. Прихо-дя в фонд, генеральный партнер приносит с собой один из цен-нейших для бизнеса актив - свои деловые контакты и опыт, кото-рые применяются им при станов-лении или расширении производ-ства венчурного предприятия. Как распорядители значительных денежных ресурсов и опытные профессионалы, генеральные партнеры занимают порой вид-ное положение в деловом сооб-ществе и располагают многочис-ленными полезными контактами необходимые и применимые в венчурной индустрии.

Также важнейшую роль от-водят характеристикам управ-ленческой команды, стоящей во главе нового или действующего венчурного предприятия. Мно-гие практики венчурного биз-неса сходятся во мнении о том, что от умения и навыков менед-жеров успех дела зависит гораз-до больше, чем от особенностей предлагаемого продукта, новиз-ны технологии и других показа-телей. Как правило, обладатель инновационной идеи не всегда является эффективным предпри-нимателем. В этом случае, жела-тельно, чтобы члены управлен-ческой команды имели предпри-нимательскую жилку, опыт ос-нования новых инновационных предприятий, либо опыт работы в данной области, опыт продви-жения новой инновационной идеи в жизнь. Большое значение придается также сплоченности, единству всех участников управ-

шілде - июль 2016 57

УПРАВЛЕНИЕ ФИНАНСАМ

И

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ:

1. Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана от 30 ноября 2015 года. Казахстан в новой глобальной реальности: рост, реформа, развитие.2. Викапедия (электронный ресурс).3. Экономико-математический словарь (электронный ресурс).4. http://www.finansi24.ru/venchurkapital.htm5. https://ru.wikipedia.org/wiki/ венчурный капитал 6. http://www.allbest.ru7. http://ampl77.spb.ru/publications/103-venchurnoe-finansirovanie-innovatsionnykh-proektov-printsipy-venchurnogo-investirov.8. http://www.grandars.ru/college/biznes/venchurnoe-finansirovanie.html9. В. В. Шеремет, В. М. Павлюченко, В. Д. Шапиро и др. Управление инвестициями: в 2-х томах, М.: Высшая школа. 1998.10. Государственное регулирование рыночной экономики: учебник для вузов/ Под общ. ред. В. И. Кушлина, Н. А. Волгина. М.: ОАО НПО «Экономика», 2000. С. 418.11. П. Г. Гулькин. Введение в венчурный бизнес в России. - М.: 200912. И.Родионов, А. Никконенко. Венчурный капитал и прямое инвестирование в инновационной экономике. - М.: РАВИ, 201113. А.Н. Фоломьев, А.Т. Каржаув «К вопросу концепции национальной системы венчурного инвестирования (электронный ресурс).14. http://www.be5.biz/ekonomika/i012/57.htm.15. Д. Бушуева. Российская венчурная компания в инновационном развитии РФ, 2014 г. (электронный ресурс).16. А.И.Каширин, А.С. Семенов. Венчурное финансирование инновационной деятельности. Журнал Федеративные отношения и региональная социально-экономическая политика №10 2006 год.17. А.И. Горский. Фонды венчурного инвестирования в России // Финансы. - 2008. - № 6.18. Эмиль Ван дер Бург. Развитие европейской венчурной индустрии в конце 90 годов и процессы развития в Восточной Европе. СПб.: РАВИ, 2001: Венчурный капитал и прямое инвестирование в России. Сборник статей и выступлений. СПб.: РАВИ, 2000. с. 17.: Венчурное инвестирование в России (юридические аспекты). Материалы к обсуждению. СПб.: РАВИ, 2001. 19.Медовников Д. По венчурным волнам // Эксперт. - 2008. - № 41

ленческой команды, а также лич-ным качествам каждого индиви-дуального менеджера венчурного предприятия.

Подчеркнем еще раз ос-новную особенность механизма венчурного инвестирования, от-личающую его от обычного бан-ковского кредитования: рисковые инновационные венчурные пред-приятия не должны возвращать фондам венчурного капитала инвестированные им средства в чистом виде. Венчурное инвести-рование осуществляется в расче-те не на процент, не на дивиден-ды и не на регулярные доходы на инвестированный капитал, а на развитие самих рисковых пред-приятий, их инноваций и доход от повышения цены акций или массового выпуска новых акций успешных венчурных предприя-тий (инкорпорирование) и разме-щение их через фондовые биржи.

Анализ зарубежного опыта показал, что возникновение и активное развитие современного венчурного бизнеса в ряде зару-бежных стран, стало возможным, прежде всего, благодаря востре-бованности высоко рискового капитала со стороны малых и средних инновационных про-изводственно-технологических предприятий, сумевших создать высокий коммерческий потенци-ал разработок научно-исследова-тельских и опытно-конструктор-ских работ .

Важно отметить, что венчур-ное предпринимательство, как сравнительно новый феномен, вызванный к жизни необходи-мостью «реиндустриализации» США, и получившее затем рас-пространение с этой же целью в группе стран, оказало существен-ное воздействие на их структур-ную перестройку промышленно-сти и ускорение темпов коммер-

циализации новаций научно-тех-нического прогресса. При этом внедрение зарубежными стра-нами венчурной индустриализа-ции в практическую плоскость с производством 3/4 валового ми-рового продукта и созданием ос-новной части экономического и научно-технического потенциала мира позволило им приобрести статус индустриально развитых стран и занять ведущее положе-ние в мировой экономике.

В послании Президента Ре-спублики Казахстан Н. Назарба-ева народу Казахстана от 30 но-ября 2015 года «Казахстан в но-

вой глобальной реальности: рост, реформы, развитие» (г.Астана, 30 ноября 2015 года) поставлена задача построения эффективной научно-инновационной системы, которая повысит инновационный потенциал казахстанской эконо-мики [1].

В этой связи, одним из важ-нейших путей решения данной задачи, как нам представляется, является практическая возмож-ность развития казахстанской венчурной индустрии исходя из опыта индустриально развитых зарубежных стран в этом направ-лении.

58

«ҚБЗ

О» Р

МК

ӘОЖ 336.1:339.7 Н.К. АшироваСертификатталған кәсіби бухгалтер

Мемлекеттік мекемелерде халықаралық қаржылық есептілік стандарттарын практикалық қолдану туралы ойлану

Автор осы мақалада бухгалтерлік есеп жүргізуді және ҚСХҚЕС сәй-кес мемлекеттік мекемелердің қаржылық есептілік жасауды рет-тейтін нормативтік құқықтық актілерді қарастырады. ҚСХҚЕС сәй-кес есеп принциптеріне қарама-қайшылықтар көз қарасытұрғы-сынан кейбір нормативтік-құқықтық актілердің соңғы өзгерістері мен енгізілген толықтыруларына критикалық талдау берілген. Түйін сөздер: ҚСХҚЕС, есептеу әдісі, бюджет қаражаты есебі-нен күрделі салымдарды қаржыландыру

Ұйымдағы бухгалтер-лік есеп – бұл мен-шік нысанына қа-рамастан, бірде-бір

мекеме онсыз өз қызметін жү-зеге асыра алмайтын бір тетік. Оның үстіне бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу және қаржылық есептілікті жасау және қаржы-ландыру жоспарын іске асыру, бюджетті орындаудың уақы-тылығы, тиімділігі және нәти-желілігі, сондай-ақ шығындар-ды оңтайландыруға негізделген нақты жоспарлау, бухгалтердің кәсіби деңгейіне ғана тәуелді емес, бұл тұтастай алғанда, ұй-ымның, демек, саланың және тұтастай елдің стратегиялық мақсаттары мен міндеттерін орындалуын қамтамасыз етуге бағытталған.

Халықаралық ауқымда талап-тар бухгалтерлер кәсіби деңгей-іне қойылатын талаптар үнемі жоғарылауда. Егер бұрын бух-галтерге тек бухгалтерлік есеп-ке алудың жалпы ережелерін, қаржымен жұмыс жасаудың не-гізгі құралдарын меңгеру білу жеткілікті болса, қазір кәсіби

бухгалтер кәсібін әр қырынан білуі тиіс, қаржылық есептілік-тің халықаралық стандарттары саласында кәсіби пікірі, терең білімі болуы тиіс.

Қазақстанның әлемдік қоғамдастыққа қарқынды бірі-гуі (интеграция) барысында қаржы-экономикалық салада ре-формалар жүргізу, ұлттық есеп

жүйесін халықаралық стандарт-тарға сәйкес үйлестіру және со-ның салдарынан бухгалтерлер мен аудиторлардың білім, білік және дағдылар деңгейіне жаңа талаптар қажеттілігі туындады.

Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі және нәтижеге бағдарланған бюджетті енгізу

бойынша етті іс-шаралар Жоспа-рына сәйкес мемлекеттік мекеме-лер 2013 жылдың 1 қаңтарынан бастап қоғамдық сектор халықа-ралық қаржылық есептілік стан-дарттарға (ҚСХҚЕС) әзірленген Ережеге бойынша есептеу әдісі мен бухгалтерлік есебін жүргізу-ге көшті.

Бухгалтерлік есеп жүйесіне

еңгізілген барлық жаңалықтар мұқият зерттеу және терең түсінуді талап етеді. Бухгалтер-лердің Халықаралық Федерация-сы стандарттар әзірлеп, ниет біл-дірген елдерге ҚСХҚЕС-ке көшу-дің тікелей немесе жанама түрде таңдау мүмкіндігін ұсынды. Ті-келей әдіс дегеніміз – ҚСХҚЕС

Қазақстанның әлемдік қоғамдастыққа қарқынды бірігуі (интеграция) барысында қаржы-экономикалық салада реформалар

жүргізу, ұлттық есеп жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкес үйлестіру және соның салдарынан бухгалтерлер мен аудиторлардың білім, білік және дағдылар деңгейіне жаңа талаптар қажеттілігі туындады.

шілде - июль 2016 59

РГП «ЦИФН»

көшуге өтініш берген мемлекет Халықаралық бухгалтерлер Фе-дерациясымен әзірленген дайын стандарттарды қабылдайды және оларды өз тәжірибесінде пайда-ланады, бірақ олардың ұлттық ерекшеліктерге сай бейімдеу мүмкіндігін жоққа шығарады.

Қазақстан ҚСҚЕХС ұлттық

ерекшелікті ескеріп бейімдеуге мүмкіндік беретін жанама тәсілді таңдады. Яғни, ҚСХҚЕС көшуді мәлімдей отырып, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі саласында ҚСХҚЕС және есеп-теу әдісі бойынша республика-да ұлттық ерекшеліктерді еске-ре отырып өзінің нормативтік

құқықтық актілері қабылданған. Бұл тәсілдің кемшілігі меншікті нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу қажеттілігі және оларды тұрақты жетілдіру процесі.

Осылайша, төмендегі НҚА әзірленді және қабылданды:

Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп шоттарын жүргізу жоспарын бекіту туралы

ҚР ҚМ 2010 жылғы 15 маусымдағы № 281 бұйрығы

ҚР ӘМ 29.06.2010 ж. №6314 болып тіркелген

Бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің шоғырландырылған қаржылық есептілігін жасау қағидасын бекіту туралы

ҚР ҚМ 2010 жылғы 25 маусымдағы № 303 бұйрығы

ҚР ӘМ 19.067.2010 ж. №6339 болып тіркелген

Қаржы есептiлiгiн жасаудың және ұсынудың нысаны мен ережесiн бекiту туралы

ҚР ҚМ 2010 жылғы 08 шілдедегі № 325 бұйрығы

ҚР ӘМ 26.07.2010 ж. №6352 болып тіркелген

Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есепті жүргізу қағидасын бекіту туралы

ҚР ҚМ 2010 жылғы 03 тамыздағы № 393 бұйрығы

ҚР ӘМ 25.08.2010 ж. №6443 болып тіркелген

Есеп саясатын бекіту туралы ҚР ҚМ 2010 жылғы 07 қыркүйектегі № 444 бұйрығы

ҚР ӘМ 22.09.2010 ж. №6505 болып тіркелген

Мемлекеттік мекемелер үшін бухгалтерлік құжатнама нысандарының альбомы

ҚР ҚМ 24.02.2011 № 95 бұйрығы ҚР ӘМ 18.03.2011 ж. №6829 болып тіркелген

Бұл ретте республиканың мемлекеттік мекемелеріне бух-галтерлік есепті жүргізу және

қаржылық есептілікті жасау кезінде ҚСХҚЕС өз тәжірибесі-не енгізуден басқа есепке алудың

кассалық әдісінен есептеу әдісі-не бір мезгілде көшу қажет бол-ды.

Есептеу қағидасы шаруашылық операциялар ақшалай қаражат алу немесе төлеу кезінде емес, олардың жасалу сәтінде білінеді дегенді білдіреді және олар пайда болған сол есепті кезеңге жатады. Өйткені шаруашылық қызмет үздіксіз үдеріс болып табылады, ал қаржылық есептілік белгілі бір (тіркелген) уақытқа жасалады, есептілікті жасау барысында төленбеген (міндетті болып табылатын) келтірілген шығындар, және ақшалай нысанда алынбаған (активтер түрінде) табыстар (еңбекпен келген) болады. Бұл қағида осындай шығыстар мен табыстардың (тиісінше міндеттемелер мен активтердің) төлемі немесе ақшалай алынған кезінде емес, олар пайда болған сол есептілік кезеңде көрсетілуін талап етеді. Өйткені, экономикалық шешімдер қабылдау кезінде пайдаланушыларға мұндай ақпарат керек.

Қазақстанда ҚСХҚЕС-ке көшу екі кезеңмен жүзеге асы-рылды: 2012 жылдың 1 қаңта-рынан бастап «пилоттық бағдар-ламасына» жеті мемлекеттік ор-гандар енгізілген:

Қазақстан Республикасы қаржы министрлігі,

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі,

Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация мини-

стрлігі, Қазақстан Республикасы ауыл

шаруашылығы министрлігі, Қазақстан республикасы ең-

бек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, Ақмола об-лысының Әкімдігі, Қарағанды облысының Әкімдігі,

ал 2013 жылдың 1 қаңтардан бастап барлық қалған мемлекет-тік мекемелер ҚСҚЕХС көшті.

«Пилоттық бағдарламаны»

іске асыру қорытындысы бойын-ша басқа мемлекеттік мекемелер-ге ҚСҚЕХС көшуін белгілі бір дәрежеде жеңілдетуге мүмкіндік берген НҚА-ге кейбір өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

ҚСҚЕХС бойынша НҚА процесін жетілдіру жалғасу-да. Дегенмен, 2016 жылдың 1 қаңтардан бастап күшіне енген НҚА кейбір өзгерістер мен то-лықтырулар біздің ойымызша,

60

«ҚБЗ

О» Р

МК

біраз сыни ойлауға лайық. 2016 жылдың 1 қаңта-

рына дейін «Мемлекеттік ме-

кемелерде бухгалтерлік есепті жүргізу қағидасында» (бұдан әрі – Қағида, №393 бұйрық) бюд-

жеттік қаражатты күрделі са-лымдарды қаржыландыруға алу тізбесі көрсетілді[3]:

«Күрделі салымдар бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар» 1082 (1092) дебеті

«Күрделі салымдарды бюджет есебінен қаржыландыру» 5011 кредиті

ал күрделі салымдарды қаржыландырудан кірістерді

растау параллель бухгалтерлік ұзақ мерзімді активтердің амор-

тизациясы есептелген сомасына тізбекпен жүзеге асырылды [3]:

«Күрделі салымдарды бюджет есебінен қаржыландыру» 5011 дебеті

«Күрделі салымдарды қаржыландырудан алынатын кірістер» 6020 Кредиті

2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қағидалары және Мемле-кеттiк мекемелердiң бухгалтер-лiк есеп шоттарының жоспары-ның (бұдан әрі-шоттар Жоспа-ры. Бұйрық №281), күрделі салымдарды қаржыландырудан түсетін кірістерді көрсету бөлігі-

не өзгерту енгізілді, атап айтқан-да, 5011 «Күрделі салымдарды бюджет есебінен қаржыланды-ру» қосалқы шоты алынып та-сталды, демек, 2016 жылдың 1 қаңтардан бастап күрделі салымдарды бюджет қаража-ты есебінен қаржыландырудан

алынатын кірістерді растау бір-ден күрделі салымдарға қаржы-ландыруды алған кезде жүзеге асырылуы тиіс, бухгалтерлік тіз-бекпен көрсетіледі [6]:

«Күрделі салымдар бойынша міндеттемелерді қабылдауға арналған жоспарлы тағайындаулар» 1082 (1092) дебеті

«Күрделі салымдарды қаржыландырудан алынатын кірістер» 6020 Кредиті

Біздің ойымызша, енгізілген өзгерістер, есептеу принципіне қайшы, есепті кезеңде табыстар мен шығыстар (тиісінше мін-деттемелер мен активтер) олар ақша төленіп және алынған кез-де емес, пайда болған сол кезең-ге сәйкес көрсетіледі. Сондай-ақ, жылға күрделі салымдарды қаржыландырудан алынатын кірістерді растау бұл активтерді пайдаланудың ұзақ мерзімділі-гін ескермейді, демек, есеп беру нысанында қаржылық нәтиженің көрсетуінің «ауытқуына» әке-леді: бірінші жылы негізсіз оң қаржылық нәтиже («пайда»), ал одан кейінгі жылдары – теріс қаржы нәтижесі («шығындар») болады.

ҚСХҚЕС-ке сәйкес қаржылық есептілік сапалы сипаттамаларға сәйкес келуі тиіс: түсініктілік, орындылық, салыстырмалылық және шынайылылық (дұрыстық).

Сонымен қатар, біздің ойы-мызша, есепке алудан күрделі салымдарды қаржыландыруға бағытталған бюджет қаражат қозғалысын көрсететін бух-галтерлік жазбаны алып та-стау, олардың мониторингінің ашықтығын қамтамасыз етуіне мүмкіндік бермейді.

Шоттар Жоспарынан 5011қо-салқы шотын алып тастаудың әдіснамалық негізі жоқ. Мемле-кеттік мекеменің бухгалтерінің

алдында мынадай мәселелер тұрады: 01.01.2016 ж арналған қолданыстағы 5011 қосалқы шо-тындағы сальдоны қалай жабу керек? Егер 5011 қосалқы шо-тындағы барлық қалған сома-ны 6020 «Күрделі салымдарды қаржыландырудан түсетін кірі-стер» шотына көшіруді жүзеге

асырса, онда қаржылық есеп үш сапалық сипаттамаларға сәйкес келмейді: түсінікті болуы, салы-стырмалылық және дұрыстық.....

Қазақстанның әлемдік қоғамдастыққа қарқынды бірігуі (интеграция) барысында қаржы-экономикалық салада реформалар

жүргізу, ұлттық есеп жүйесін халықаралық стандарттарға сәйкес үйлестіру және соның салдарынан бухгалтерлер мен аудиторлардың білім, білік және дағдылар деңгейіне жаңа талаптар қажеттілігі туындады.

шілде - июль 2016 61

РГП «ЦИФН»

Сондай-ақ, № 393 Бұйрығына енгізілген өзгерістер қаржылық есептілік нысандары бекітілген № 325 Бұйрықпен сәйкес келмей-ді, өйткені қаржылық есептілікті ашып көрсету, есептілік нысан-дардағы «түсіндірме» деп ата-латын кестелерде барлық ұзақ мерзімді активтерден түсімдер қарастырылған, соның ішінде бюджеттік қаржыландыру есебі-нен (011-1 жол коды). 5011 қо-салқы шотты алып тастау кесте-дегі осы жолдарды толтыруды қиындатады, өйткені бухгалтер-ге қолмен санауға тура келеді, демек, тексерушіге де жұмыс қо-сылады...

Шоттар Жоспарынан 5011 шоттарын алып тастауға байла-нысты, біздің ойымызша, 4 ны-санның (Бухгалтерлік балансқа 1-Қосымша) мазмұны өзгереді. 2015 жылы «Күрделі салымдар-ды қаржыландырудың» 4- баған-да осы нысанның 044 «Таза активтердің/капиталдың өзгері-стері туралы есепте тікелей та-нылған қаржыландырудың ұлға-юы» жолында 5011 кредиттік шотының сальдосы көрсетілген, демек, 048 «Таза активтердiң/капиталдың өзгерiстерi туралы есепте тікелей танылған қаржы-

ландырулардың азаюы» жолын-да 5011 дебеттік шотының саль-досы көрсетілген, және тиісінше 049 «Қаржыландыруды есепті кезеңнің кірістеріне көшіру» жолында күрделі салымдарды қаржыландырудан алынатын кірістерге (5011 шоттың де-бетіне 6020 шотының кредиті) шығарылған тозулар көрсетілді. 5011 шотын алып тастауға бай-ланысты № 325 Бұйрығының өзгертуінде 4 бағанда 5012 «күр-делі салымдарды сыртқы қары-здар және байланысты гранттар есебінен қаржыландыру» шоты бойынша сальдоны көрсету ұсы-нылады ... [5]

Әрине, күрделі са-лымдарды қаржыландыру ая-

сында бөлінген бюджет қаража-ты есебінен сатып алынған неме-се алынған ұзақ мерзімді актив-тер барлық пайдалану мерзімде экономикалық пайда әкеледі. Ұзақ мерзімді активтердің то-зуы бойынша шығыстарды есеп-теген кезде бұл сомаға күрделі салымдарды қаржыландырудан кірістерді мойындау заңды деп ойлаймыз.

Осылайша, мемлекеттік меке-мелерде бухгалтерлік есеп жүр-гізу үрдісін жақсарту және дұры-стығын және олардың қаржылық есептілігінің ашықтығы қамта-масыз ету мақсатында барлық өз-герістер мен толықтырулар НҚА енгізілуі тиіс.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:1. Қазақстан Республикасының бюджеттік кодексі.2. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру Туралы» заңы.3. Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің 2010 жылғы 3 шілдедегі № 393 «Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есеп жүргізу Ережесін бекіту Туралы»4. Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің м.а. 2011 жылғы 2 тамыздағы №309 «Мемлекеттік мекемелер үшін бухгалтерлік құжаттама нысандарының Альбомын бекіту Туралы»5. Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің 2010 жылғы 8 шілдедегң № 325 «Туралы қаржылық есептілікті жасау және ұсыну нысандары мен қағидасын бекіту».6. Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің 2010 жылғы 15 маусымдағы № 281 «Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп шоттарының Жоспарын бекіту Туралы».

62

«ҚБЗ

О» Р

МК

УДК 336.1:339.7 Аширова Н.К. Сертифицированный профессиональный бухгалтер

Размышления о практическом применении международных стандартов финансовой отчетности в государственных учреждениях

Автором данной статьи рассмотрены нормативные правовые акты, регламентирующие ведение бухгалтерского учета и составление финансовой отчетности в государственных учреждениях в соответствии с МСФООС. Дан критический анализ последних изменений и дополнений в некоторые нормативные правовые акты с точки зрения противоречий с принципами учета в соответствии с МСФООС.Ключевые слова: МСФООС, метод начисления, финансирование капитальных вложений за счет бюджетных средств

Бухгалтерский учет в организации – этот тот механизм, без которо-го не может осущест-

влять свою деятельность ни одна организация независимо от формы собственности. Причем от уровня квалификации бух-галтера зависит не только пра-вильность ведения самого бух-галтерского учета и составления финансовой отчетности, но и реализация плана финансирова-ния, своевременность, эффек-тивность и результативность исполнения бюджета, а также реальное планирование, обосно-ванная оптимизация расходов, что в целом направлено на обе-спечение достижения стратеги-ческих целей и задач организа-ции, а значит отрасли и страны в целом.

В международном масштабе требования к уровню професси-онализма бухгалтеров постоян-но ужесточаются. Если раньше бухгалтеру достаточно было лишь знать общие положения в области бухгалтерского учета, владеть основными инструмен-тами работы с финансами, то

сейчас профессиональный бух-галтер должен обладать про-фессией во всех ее тонкостях, обладать профессиональным су-ждением, глубокими знаниями в области международных стан-дартов финансовой отчетности.

В виду стремительной инте-грации Казахстана в мировое со-общество, проведения реформ в финансово-экономической сфе-ре, возникла необходимость в гармонизации национальной си-

стемы учета с международными стандартами, и как следствие, новые требования к уровню зна-ний, умений и навыков бухгал-теров и аудиторов.

В соответствии с Бюджет-ным кодексом Республики Ка-

захстан и Планом мероприятий по внедрению бюджета, ориен-тированного на результат, го-сударственные учреждения с 1 января 2013 года перешли на ме-тод начисления и ведение бух-галтерского учета по Правилам, разработанным в соответствии с международными стандартами финансовой отчетности обще-ственного сектора (МСФООС).

Все нововведения в систему бухгалтерского учета требуют

тщательного изучения и глубо-кого осмысления. Междуна-родная Федерация бухгалтеров, разработав стандарты, предо-ставила возможность странам, желающим перейти на МСФО-ОС, выбор перехода: прямой

В виду стремительной интеграции Ка-захстана в мировое сообщество, проведе-

ния реформ в финансово-экономической сфере, воз-никла необходимость в гармонизации националь-ной системы учета с международными стандар-тами, и как следствие, новые требования к уров-ню знаний, умений и навыков бухгалтеров и аудиторов.

шілде - июль 2016 63

РГП «ЦИФН»

или опосредованный. Прямой подход – означает, что государ-ство, заявляя о своем переходе на МСФООС, принимает гото-вые стандарты, разработанные Международной Федерацией бухгалтеров, и использует их в своей практике, однако исклю-чает возможность их адаптации под национальные особенности.

Казахстан выбрал подход

опосредованного принятия, ко-торый позволяет адаптировать МСФООС под национальную специфику. То есть, заявив о своем переходе на МСФООС, в республике приняты свои нормативные правовые акты в сфере бухгалтерского учета и финансовой отчетности в соот-ветствии с МСФООС по методу начисления с учетом нацио-

нальных особенностей. Минус этого подхода – необходимость разработки собственных норма-тивных правовых актов и про-цесс их постоянного совершен-ствования.

Таким образом, были разра-ботаны и приняты нижеследую-щие НПА:

План счетов бухгалтерского учета в государственных учреждениях

Приказ МФ РК от 15 июня 2010 г. № 281

зарегистрирован в МЮ РК за № 6314 от 29.06.2010г.

Правила составления администраторами бюджетных программ консолидированной финансовой отчетности

Приказ МФ РК от 25 июня 2010 г. № 303

зарегистрирован в МЮ РК за № 6339 от 19.07.2010 г

Формы и порядок составления и предоставления финансовой отчетности

Приказ МФ РК от 08 июля 2010 г. № 325

зарегистрирован в МЮ РК за № 6352 от 26.07.2010г

Правила ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях

Приказ МФ РК от 03 августа 2010 года № 393

зарегистрирован в МЮ РК за № 6443 от 25.08.2010 г.

Учетная политика Приказ МФ РК от 07 сентября 2010 года № 444

зарегистрирован в МЮ РК за № 6505 от 22.09.2010г

Альбом форм бухгалтерской документации для государственных учреждений

Приказ МФ РК от 24.02.2011 года № 95.

зарегистрирован МЮ РК за № 6829 от 18.03.2011г.

При этом государственным учреждениям республики поми-мо внедрения МСФООС в свою

практику, необходимо было од-новременно перейти с кассового метода учета на метод начисле-

ния при ведении бухгалтерского учета и составления финансовой отчетности.

Принцип начисления означает, что хозяйственные операции отражаются в учете в момент их совершения, а не в момент получения или выплаты денежных средств, и относятся к тому отчетному периоду, когда они возникли. Поскольку хозяйственная деятельность представляет собой непрерывный процесс, а финансовая отчетность составляется на определенный (зафиксированный) момент времени, то в момент составления отчетности существуют расходы, уже понесенные, но не оплаченные (представляющие собой обязательства), и доходы, уже заработанные, но не полученные в денежной форме (представляющие активы). Данный принцип требует отражения таких расходов и доходов (соответственно обязательств и активов) в том отчетном периоде, когда они возникли, а не в том периоде, когда оплачиваются или получаются деньги, поскольку именно такая информация необходима пользователям при принятии экономических решений.

Переход на МСФООС в Ка-захстане осуществлялся в два этапа: с 1 января 2012 года в «пилотную программу» были включены семь государствен-ных органов:

Министерство финансов Ре-спублики Казахстан,

Министерство образования и науки Республики Казахстан,

Министерство транспорта и коммуникаций Республики Ка-

захстан, Министерство сельского хо-

зяйства Республики Казахстан, Министерство труда и со-

циальной защиты населения Республики Казахстан, Акимат

64

«ҚБЗ

О» Р

МК

Акмолинской области, Акимат Карагандинской области,

а с 1 января 2013 года – пере-шли на МСФООС все остальные государственные учреждения.

По итогам реализации «пи-лотной программы» НПА пре-терпели некоторые изменения и дополнения, позволившие в некоторой степени облегчить

переход на МСФООС другим государственным учреждениям.

Процесс совершенство-вания НПА по МСФООС про-должается. Однако, некоторые изменения и дополнения в НПА, вступившие в силу с 1 января 2016 года, заслуживают, на наш взгляд, некоторого критического осмысления.

До 1 января 2016 года в Пра-вилах ведения бухгалтерского учета в государственных учреж-дениях (далее–Правила, Приказ №393) получение финансиро-вания на капитальные вложения бюджетных средств отражалось проводкой [3]:

Дебет 1082 (1092) «Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям»

Кредит 5011 «Финансирование капитальных вложений за счет бюджетных средств»

а признание дохода от финан-сирования капитальных вложе-ний осуществлялось параллель-

ной бухгалтерской проводкой на сумму начисленной амортиза-ции долгосрочных активов [3]:

Дебет 5011 «Финансирование капитальных вложений за счет бюджетных средств»

Кредит 6020 «Доходы от финансирования капитальных вложений»

С 1 января 2016 года в Пра-вила и План счетов бухгалтер-ского учета в государственных учреждениях (далее - План сче-тов. Приказ №281) внесены из-менения, в части отражения до-ходов от финансирования капи-

тальных вложений, а именно ис-ключен субсчет 5011 «Финанси-рование капитальных вложений за счет бюджетных средств», следовательно, с 1 января 2016 года признание дохода от фи-нансирования капитальных

вложений за счет бюджетных средств должно осуществляться сразу при получении финанси-рования на капитальные вложе-ния, что отражается бухгалтер-ской проводкой [6]:

Дебет 1082 (1092) «Плановые назначения на принятие обязательств по капитальным вложениям»

Кредит 6020 «Доходы от финансирования капитальных вложений»

Внесенные изменения, по нашему мнению, противоречат принципу начисления, в соот-ветствии с которым доходы и расходы (соответственно обяза-тельства и активы) отражаются в том отчетном периоде, когда они возникли, а не в том пери-оде, когда оплачиваются или получаются деньги. Также, при-знание дохода от финансирова-ния капитальных вложений в год их получения, не учитывает долгосрочность использования этих активов, а следовательно, приводит к «перекосу» отраже-ния финансового результата в форме отчетности: в первый год будет необоснованный положи-

тельный финансовый результат («прибыль»), а последующие годы – отрицательный финансо-вый результат («убытки»).

Финансовая отчетность в со-ответствие с МСФООС, должна соответствовать качественным характеристикам: понятность, уместность, сопоставимость и достоверность (правдивость).

Кроме этого, на наш взгляд, исключение из учета, бухгал-терской проводки, отражающей движение бюджетных средств, направленных на финансиро-вание капитальных вложений, не способствует обеспечению прозрачности их мониторинга.

Исключение из Плана счетов

субсчета 5011 не имеет методо-логического обоснования. Пе-ред бухгалтером госучреждения стоит вопрос: как закрыть имев-шееся на 01.01.2016г. сальдо на субсчете 5011? Если осуще-ствить перенос всей оставшейся суммы с субсчета 5011 на счет 6020 «Доходы от финансиро-вания капитальных вложений», то финансовая отчетность не будет соответствовать трем ка-чественным характеристикам: понятности, сопоставимости и достоверности…..

Также внесенные изменения в Приказ № 393 не согласуют-ся с Приказом № 325, которым утверждены формы финансовой

шілде - июль 2016 65

РГП «ЦИФН»

отчетности, так как в раскрыти-ях к финансовой отчетности, так называемых «расшифро-вочных» таблицах к формам отчетности предусмотрено по всем долгосрочным активам по-ступление, в том числе за счет бюджетного финансирования. (код строки 011-1). Исключение субсчета 5011 затруднит запол-нение этой строки в таблицах, так как считать бухгалтерам придется вручную, следователь-но, проверяющим тоже работы прибавится…

В связи с исключением счета 5011 из Плана счетов, теряет, на наш взгляд, и содержание фор-мы 4 (Приложение 1 к Бухгал-терскому балансу). В 2015 году в графе 4 «Финансирование ка-питальных вложений» данной формы отчетности по строке 047 «Увеличение финансиро-вания, признанное напрямую в Отчете об изменениях чистых активов/капитала» отражалось кредитовое сальдо счета 5011, а по строке 048 «Уменьшение фи-нансирования, связанное с вы-бытием долгосрочных активов, признанное напрямую в Отчете об изменениях чистых активов/капитала» - отражалось дебето-вое сальдо счета 5011 и соответ-ственно по строке 049 «Перенос финансирования на доходы от-четного периода» отражалось списание износа на доходы от финансирования капитальных

вложений (Дебет счета 5011 Кредит счета 6020). В связи с исключением счета 5011, теперь изменениями в Приказ № 325 предлагается в графе 4 отражать сальдо по счету 5012 «Финанси-рования на капитальные вложе-ния за счет внешних займов и связанных грантов»… [5]

Несомненно, долгосрочные активы, приобретенные или по-лученные за счет бюджетных средств, выделенных в рамках финансирования капитальных вложений, приносят экономи-ческие выгоды на протяжении

всего срока эксплуатации. При начислении расходов по амор-тизации долгосрочных активов полагаем правомерным призна-ние доходов от финансирования капитальных вложений на эту же сумму.

Таким образом, все измене-ния и дополнения должны вно-ситься в НПА с целью улуч-шения процесса ведения бухгал-терского учета в государствен-ных учреждениях и обеспечения достоверности и прозрачности их финансовой отчетности.

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ:1. Бюджетный кодекс Республики Казахстан.2. Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете ифинансовой отчетности».3. Приказ Министра финансов Республики Казахстан от 3 августа 2010 года № 393 «Об утверждении Правил ведения бухгалтерского учета в государственных учреждениях»4. Приказ и.о. Министра финансов Республики Казахстан от 2 августа 2011 года № 390 «Об утверждении Альбома форм бухгалтерской документации для государственных учреждений».5. Приказ Министра финансов Республики Казахстан от 8 июля 2010 года № 325 «Об утверждении форм и правил составления и представления финансовой отчетности».6. Приказ Министра финансов Республики Казахстан от 15 июня 2010 года № 281 «Об утверждении Плана счетов бухгалтерского учета государственных учреждений».

Внесенные изменения, по нашему мне-нию, противоречат принципу начисления, в соответствии с которым доходы и

расходы (соответственно обязательства и акти-вы) отражаются в том отчетном периоде, когда они возникли, а не в том периоде, когда оплачиваются или получаются деньги.

66

МАГ

ИСТР

АНТ

ӘОЖ К 338.001.36 Болтайханов Е.К. магистрант

Қайта өңдеу өнімдері өндірісін субсидиялау тиімділігі мәселелері

Мақалада автор қант қызылшасын қайта өңдеу мысалында,ауыл шаруашылығы өнім-дері өндірісін субсидиялауға байланысты проблемаларды қарастырады. Тиімділігі тұрғысынан субсидиялар және субсидиялау тетіктері түрлері қарастырылған. қайта өң-деу өнімдері өндірісін субсидиялауға жаңа тәсілдерұсынылған.Түйін сөздер: субсидиялау, азық-түлік тауарларын тұтыну, кепілдендірілген сатып алу бағасы, ішкі тұтыну, АӨК дамуы.

Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мем-лекетінің қатары-на кіруі жөнін-

дегі тұжырымдамада елді дамытудың басымдықтар-дың бірі ауыл шаруашылығы өндірісінің өнімділігін арттыруға бағытталған жоғары технологи-ялық агроөнеркәсіптік кешенді құру, өндірістік және қайта өңдеу салаларының әлеуетін игеру және ұзақ мерзімді перспективада елдің экспорттық әлеуетін ұлғайту болып табылады [1].

АӨК секторын дамуын ел дамуы стратегиясы дамуының басым бағыттарына қосу үшін негіз болатын негізгі фактор - азық-түлік тауарларын тұты-нудың оң динамикасы.

Дүниежүзілік Банктің есебі-не сәйкес, әлемде 1960-шы жыл-дардың басынан бастап астық өндіру екі еселенді және фер-мерлерге тәулігіне адам 2 700 калориямен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін мал шару-ашылығы өнімдерінің өндірісі құрылды. Дамушы елдерде кірі-стердің артуына байланысты ет пен құсты тұтыну артты. Азық-түлік тапшылығынан зардап ше-гетін балалардың саны 1960-шы жылдардағы 45%-дан 1990-шы жылдары 31%-ға дейін түсіп

қалған.Дүниежүзілік Банк есебіне

сәйкес күн сайын Жердің халық саны 230 мың адамға өсуде.

Бұдан басқа, БҰҰ-нда Дүни-ежүзілік азық-түлік бағдарла-масы (ДАТБ)жүзеге асырылу-да, оның шеңберінде ол жыл сайын әлемнің 80 елдерінде орта есеппен 100 млн. адамға азық-түлікпен көмекті ұсынады. ДАТБ құрылғаннан кейін 1963 жылы ашаршылық мәселелерін шешуге және әлеуметтік-эконо-

микалық дамуға жәрдемдесуге 30 млрд АҚШ долларынан көп қаражат жұмсады.

Жоғарыда аталғандардың барлығы, азық-түлік нарығын - тез өсіп келе жатқан бірі жасай-ды, егер жағымсыз климаттық тенденцияларды ескерсек (кли-маттың ғаламдық жылынуы мен соған байланысты шөлді

және шөлейтті жерлердің ұлға-уы, су ресурстары тапшылығы-ның артуы, ауа райының тұрақ-сыздығы), онда болашақта ең кірісі мол нарық болмақ. (ұсы-ныстардың шектеулілігі түрі). Демек, ауыл шаруашылығы әлем экономикасының жетекші бір секторына айналады.[2]

Қазақстанның ауыл шару-ашылығын дамыту болашақта азық-түлік тауарлары нарығын-да бәсекеге қабілетті мал ша-руашылығы, өсімдік шару-

ашылығының дайын өнімдері, ет, сүт, сары май, ірімшік, ұн және қант өндіріс көлемін артты-ру жолымен өз орнымызды алу мүмкіндіктерімен сипатталады.

Осылайша, ауыл шару-ашылығын дамытудың стратеги-ялық бағыты ретінде ауыл шару-ашылығы шикізатын қайта өңдеу анықталған.

Қазақстанның ауыл шаруашылығын да-мыту болашақта азық-түлік тауарлары

нарығында бәсекеге қабілетті мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығының дайын өнімдері, ет, сүт, сары май, ірімшік, ұн және қант өндіріс көлемін арттыру жолымен өз орнымызды алу мүм-кіндіктерімен сипатталады.

шілде - июль 2016 67

МАГИСТРАНТ

Ауыл шаруашылығы шикіза-тын қайта өңдеу саласын дамыту мақсатында ауыл шаруашылығы шикізатын терең қайта өңдеумен және дайын өнім өндірумен бай-ланысты шығындарды субсидия-лау арқылы мемлекеттік қолдау көзделеді.

Қазіргі уақытта ауыл шару-ашылығын (республикалық бюд-жеттен қаржыландыру) қолдауда мынадай субсидия түрлері қара-стырылған:

- қаржылық сауықтыру шең-берінде кредиттік және лизингтік міндеттемелері бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау;

- кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау, сондай-ақ технологиялық жаб-дығы және ауыл шаруашылығы техникасы лизингі;

- инвестициялық субсидия-лар;

- сақтандыру сыйлықақылары мен кредит беру кезіндегі кеп-ілдік бойынша комиссияларды субсидиялау;

- ҚҚС-дайындау ұйымдарын субсидиялау;

- сақтандыру төлемдерін суб-сидиялау;

- дайын өнім өндірісін субси-диялау.

2016 жылға арналған Респу-бликалық бюджетте жоғарыда аталған субсидияларға шамамен 49,6 млрд. теңге қарастырылған, олардың көп бөлігі (64%) 31,6 млрд. теңге кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемелер жмен лизингтік міндеттемелерді суб-сидиялау жатады. Бұл ретте мем-лекеттік қолдаудың осы шарасын алатын АӨК субъектілері өндіріс көлемін кеңейту бойынша мін-деттемелерін алмайды.

Осылайша, ауыл шару-ашылығындағы субсидиялардың 64%-ы өнім өндірісі көлемін ұлғайтуға емес, ал ауыл шару-

ашылығы кәсіпорындарының қаржылық көрсеткіштерін жақ-сарту үшін бөлінеді.

Дайын өнім өндірісін субси-диялау көлемі 2016 жылы ша-мамен 3,9 млрд. теңгені құрай-ды, бұл қаражат дайын өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға және жалпы көлемді құруға мүм-кіндік береді:

- ақ қант – 23 743,9 тонна;- сары май – 7 529 тонна;- қатты ірімшік – 1 571 тонна;- құрғақ сүт – 2 677 тонна.Ұлттық тұтыну нормасына

сәйкес, жыл сайын 1 адам ша-мамен 14,7 кг қант тұтынады, ел ауқымында тұтыну 260 мың тонна қантты құрайды. Бүгінгі күні қантқа ішкі сұранысты то-лыққанды қанағаттандырудың жеткілікті өндірістік қуаттары жоқ, ал қолданыстағылардың тек 22%-ы ғана пайдаланылады.[3]

Дайын өнім өндірісін қолда-удың қолданыстағы жүйесі тіпті ішкі сұранысты қанағаттанды-руға мүмкіндік бермейді. Мәсе-ле қолдау механизмінің тиімділі-гіне қаржыландыру көлемінің аз болуына байланысты (дайын өнім өндірісін қолдауға 3,9 млрд. теңге).

Қолданыстағы механизмге сәйкес, субсидиялау нормативі кепілдендірілген сатып алу баға-сы және сатып алу бағасы ара-сындағы айырма ретінде айқын-далады.

Кепілдендірілген сатып алу бағасы – ауылшаруашылық тау-арын өндірушілерден ауыл ша-руашылығы өнімдерін өзіндік құны мен рентабельділігін еске-ре отырып белгіленіп сатып алу жүзеге асырылатын баға;

Сатып алу бағасы – ауылша-руашылық өніміне оны қайта өң-деуші кәсіпорындардың бәсеке-ге қабілетті өнімдер өндіру үшін ұсына алатын бағасы.

Сатып алу бағасы 10% рен-табельділік және 12% ҚҚС-ты ескере отырып есептеледі.

Басқаша айтқанда, сатып алу бағасы қайта өндеушіге шикізат сатып алуға 10% рентабельділік алатын және 12% ҚҚС төлейтін «пайдалы» шикізаттың бағасы.

Қазақстанда ақ қант өндіру үшін шикізат ретінде қант қы-зылшасы пайдаланылады. 1 тонна қант қызылшасын өндіру-дің өзіндік құны 12 мың теңгені құрайды, іске асыру кезінде қант қызылшасын жеткізушілер 10% рентабельділік алады, сонда 13,3 мың теңгені құрайды, ҚҚС-ты ескере отырып қант қызылша-сының нарықтық бағасы тонна-сына 15 мың теңгені құрайды. Бүгінгі күні қант қызылшасын сатып алудың бағасы тоннасы-на 7,7 мың теңгені құрайды, ке-пілдендірілген сатып алу баға-сы – тоннасына 13,3 мың теңге, демек субсидиялау нормативі шамамен тоннасына 6,0 мың теңге. Кепілдендірілген сатып алу бағасы бастапқыда өнімнің өзіндік құнын, 10%-дық рента-бельділігі мен ҚҚС-н ескеретін баға ретінде болжанды. Көріп отырғанымыздай, қолданыстағы кепілдендірілген сатып алу баға-сы ҚҚС-ты ескермейді, бұл кеп-ілдендірілген сатып алу бағасы - 2010 жылға есептелді, есептеу кезінде 2009 жылғы бағалар пай-даланылған.

Сондықтан, қант қызылша-сын өндірудің қолданыстағы ке-пілдендірілген сатып алу бағасы өсіру көлемін ұлғайтуға ынта-ландырмайды, қант қызылша-сы өндіруге арналған шикізатқа кері әсерін тигізеді. Бұл, өз кезе-гінде, қант өндірісінің өндірістік қуаттарын ұлғайтуды ынталан-дырмайды.

Объективті экономикалық себептерге байланысты (инфля-

68

МАГ

ИСТР

АНТ

ция, сұраныс және ұсыныс) жыл сайын өндірістің өзіндік құны өсуде, жыл сайын кепілді сатып алу бағасын қайта қарау қа-жет. Бұл нарықтың жай-күйін парасатты бағалауға мүмкіндік береді, көлемі және қолдау меха-низмі бойынша «дұрыс» шешім-дерді қабылдау үшін қажетті неғұрлым шынайы ақпаратты береді.

Қант өндіру кезіндегі басқа мәселе айналым қаражатта-рындағы түзілетін кассалық ал-шақтық. Бұл қазіргі уақытта суб-сидия дайын өнімнің данасына төленеді, шикізат сатып алумен дайын өнім өндіру арасындағы цикл ұзақ уақытты алады. Осы проблеманы жою мақсатын-да, субсидияларды төлеу меха-низмін қайта қарауға және шикі-затты қайта өңдеу үшін сатып алынған бірлігіне төлеуге бо-лады.

Қайта өңдеу өнімдерін өн-дірісі Қазақстанның даму стра-тегиясында агроөнеркәсіптік

кешенді дамыту ұзақ мерзімді басымдықтарының бірі ретін-де қаланғанын ескере отырып, үнемі өзгеріп тұратын нарықтық жағдайларды ескере отырып қайта өңдеу өнімдері өндірісін субсидиялау механизмін жетіл-діру қажет. Болашақта мемлекет-тік қолдаудың бұл түрі отандық қайта өңдеуші кәсіпорындарға Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің кәсіпорындарымен тең жағдайды қоюға мүмкіндік

береді. Нәтижесінде бәсекеге қа-білетті өнім өндірісі көлемінің ұлғаюы, ішкі тұтынудағы сүт, қант қызылшасы және жүгері дәндерін терең қайта өңдеу өнім-дері бойынша импорт үлесінің қысқаруы және кәсіпорындар-дың қаржылық-шаруашылық қызметіне оң әсері орын ала-ды, сондай-ақ, тұтастай алғанда АӨК қайта өңдеу саласын дамы-туға оң әсерін береді [4].

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

1. «Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы № 732 Жарлығы2. 2003 жылғы Әлемдік даму туралы баяндама: Ауыспалы әлемдегі тұрақты даму. Институттардың қайта құрылуы, өмірдің өсуі және сапасы.3. «Қазақстан Республикасында агроөнеркәсіптік кешенді дамыту жөніндегі 2013 - 2020 жылдарға арналған «Агробизнес-2020» бағдарламасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 18 ақпандағы № 151 қаулысы.4. Өңдеуші кәсіпорындардың ауылшаруашылық өнімін тереңдете өңдеп өнім өндіруі үшін оны сатып алу шығындарын субсидиялау қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы

шілде - июль 2016 69

МАГИСТРАНТ

УДК 338.001.36 Болтайханов Е.К.магистрант

Проблемы эффективности субсидирования производства продукции переработки

В данной статье автором рассматриваются проблемы, связанные с субсидирова-нием производства сельскохозяйственной продукции на примере переработки са-харной свеклы. Рассмотрены виды субсидий и механизмы субсидирования с точки зрения их эффективности. Предложены новые подходы к субсидированию производ-ства продукции переработки.Ключевые слова: субсидирование, потребление продовольственных товаров, гаран-тированная закупочная цена, внутреннее потребление, развитие АПК.

В Концепции по вхо-ждению Казахстана в число 30-ти самых развитых государств

мира одним из приоритетов раз-вития страны является создание высокотехнологичного агропро-мышленного комплекса, направ-ленного на повышение произво-дительности сельскохозяйствен-ного производства, освоение потенциала производственной и перерабатывающей отраслей и расширение экспортного потен-циала страны в долгосрочной перспективе.

Основным фактором, послу-жившим основанием для вклю-чения направления развития сектора АПК в стратегию разви-тия страны в качестве одного из приоритетов является положи-тельная динамика потребления продовольственных товаров.

Согласно отчету Всемирно-го Банка с начала 1960-х годов в мире удвоилось производства зерна и устроилось производство продукции животноводства, что позволяет фермерам обеспечи-вать 2 700 калорий на человека в день. В развивающихся странах в связи с увеличением доходов увеличилось потребление мяса и птицы. Количество детей, страда-ющих от недоедания, резко упа-ло с 45% в 1960-е годы до 31% в

конце 1990-х годов. В соответствии с отчетом Все-

мирного Банка численность насе-ления Земли ежедневно растет на 230 тыс.человек.

Кроме того, ООН реализуется Всемирная продовольственная программа, в рамках которой еже-годно предоставляет продоволь-ственную помощь в среднем 100 млн. людей в 80 странах. После своего создания в 1963 года ВПП вложила более 30 млрд долларов США в разрешение проблемы голода и содействие социально-э-кономическому развитию.

Все вышеперечисленное, де-лает рынок продуктов питания одним из наиболее быстрорасту-щих, а если учесть негативные климатические тенденции (гло-бальное потепление климата и связанное с этим увеличение пустынных и полупустынных земель, рост дефицита водных

ресурсов, нестабильность погод-ных условий), то в перспективе рынок может стать одним из наи-более прибыльных (в виду огра-ниченности предложения). Сле-довательно, сельское хозяйство становится одним из ведущих секторов экономики в мире.

Видение Казахстана по разви-тию сельского хозяйства, заклю-чается в возможности в перспек-тиве занять свою нишу на рынке продовольственных товаров, путем увеличения объемов про-изводства конкурентоспособной готовой продукции животновод-

ства, растениеводства, производ-ства мяса, молока, сливочного масла, сыров, муки и сахара.

Таким образом, в качестве стратегического направления в развитии сельского хозяйства определена глубокая переработ-ка сельскохозяйственного сырья (далее - сельхозсырья).

Видение Казахстана по развитию сель-ского хозяйства, заключается в возмож-

ности в перспективе занять свою нишу на рынке продовольственных товаров, путем увеличения объемов производства конкурентоспособной го-товой продукции животноводства, растениевод-ства, производства мяса, молока, сливоч-ного масла, сыров, муки и сахара.

70

МАГ

ИСТР

АНТ

В целях развития отрасли пе-реработки сельхозсырья предпо-лагается государственная под-держка через субсидирование затрат, связанных с глубокой пе-реработкой сельхозсырья и про-изводством готовой продукции.

В настоящее время, при под-держке сельского хозяйства (фи-нансирование из республикан-ского бюджета) предусматрива-ются следующие виды субсидий:

- субсидирование ставки воз-награждения по кредитным и ли-зинговым обязательствам в рам-ках финансового оздоровления;

- субсидирование ставки воз-награждения по кредитам, а так-же лизингу технологического оборудования и сельскохозяй-ственной техники;

- инвестиционные субсидии;- субсидирование страховых

премий и комиссий по гарантии при кредитовании;

- субсидирование НДС загото-вительным организациям;

- субсидирование страховых выплат;

- субсидирование производ-ства готовой продукции.

В республиканском бюдже-те на 2016 год на вышеперечис-ленные субсидии предусмотрено порядка 49,6 млрд.тенге, из них значительная часть 31,6 млрд.тенге (64%) приходится на суб-сидирование ставок вознаграж-дения по кредитам и лизинговым обязательствам.

Показателем результативно-сти данной меры господдерж-ки является общая сумма всех кредитов и лизинговых обяза-тельств, по которым осуществля-ется субсидирование ставки воз-награждения. При этом субъекты АПК, получающие данную меру господдержки, не несут обяза-тельств по расширению объемов производства.

Таким образом, 64% всех суб-сидий в сельском хозяйстве выде-ляется не на увеличение объемов производства продукции, а на улучшение финансовых показа-телей предприятий сельского хо-зяйства.

Объем субсидирования про-изводства готовой продукции в 2016 году составляет порядка 3,9 млрд.тенге, данные средства позволят повысить конкуренто-способность готовой продукции и создать валовой объем:

- белого сахара – 23 743,9 тонн;

- сливочного масла – 7 529 тонн;

- твердого сыра – 1 571 тонна;- сухого молока – 2 677 тонн.Согласно национальной нор-

ме потребления, ежегодно 1 че-ловек потребляет около 14,7 кг сахара, в масштабах страны по-требление составляет 260 тыс.тонн сахара в год. Учитывая, что в 2016 году в Казахстане будет произведено порядка 24 тыс.тонн белого сахара (производственная мощность заводов Казахстана по производству сахара составля-ет 110 тыс.тонн ежегодно), 236 тыс.тонн будут удовлетворены за счет импорта. Таким образом, на сегодняшний день не имеется достаточных производственных мощностей для полноценно-го удовлетворения внутреннего спроса в сахаре, а имеющиеся ис-пользуются только на 22%.

Действующая система под-держки производства готовой продукции не позволяет удовлет-ворить даже внутренний спрос. Проблема заключается в эффек-тивности механизма поддержки и низком объеме финансирования (3,9 млрд.тенге на поддержку производство готовой продук-ции).

В соответствии с действую-

щим механизмом, норматив суб-сидирования определяется как разница между гарантированной закупочной ценой и закупочной ценой.

Гарантированная закупочная цена – цена, по которой осущест-вляется закуп сельскохозяйствен-ной продукции у сельскохозяй-ственных товаропроизводителей, устанавливаемая с учетом себе-стоимости и рентабельности;

Закупочная цена – цена, ко-торую перерабатывающие пред-приятия могут предложить за сельскохозяйственную продук-цию для производства конкурен-тоспособной продукции.

Закупочная цена рассчитыва-ется с учетом 10% рентабельно-сти и 12% НДС.

Иными словами, закупочная цена сырья, эта цена, при кото-рой переработчикам «выгодно» покупать сырье, при которой они получают 10% рентабельность и выплачивают 12% НДС.

В Казахстане для производ-ства белого сахара в качестве сы-рья используется сахарная свек-ла. Себестоимость производства 1 тонны сахарной свеклы состав-ляет 12 тыс.тенге, цена реализа-ции, при которой поставщики сахарной свеклы получают 10% рентабельность составляет 13,3 тыс.тенге, с учетом НДС рыноч-ная цена сахарной свеклы состав-ляет 15 тыс.тенге за тонну. На сегодняшний день, закупочная цена сахарной свеклы составляет 7,7 тыс.тенге за тонну, гаранти-рованная закупочная цена – 13,3 тыс.тенге за тонну, следователь-но норматив субсидирования по-рядка 6,0 тыс.тенге за тонну. Га-рантированная закупочная цена изначально предполагалась как цена, которая будет учитывать себестоимость продукции, 10% рентабельность, НДС. Как видно,

шілде - июль 2016 71

МАГИСТРАНТ

действующая гарантированная закупочная цена не учитывает НДС, это связано с тем, что га-рантированная закупочная цена была рассчитана в 2010 году, и при расчете использовались цены 2009 года.

Поэтому, действующая гаран-тированная закупочная цена воз-делывания сахарной свеклы не стимулирует увеличение объемов возделывания, что негативно ска-зывается на наличии сырья для производства сахарной свеклы. Это в свою очередь, не стимули-рует увеличение производствен-ных мощностей производства сахара.

Учитывая, что по объектив-ным экономическим причинам (инфляция, спрос и предложение) ежегодно растет себестоимость производства, необходимо еже-годно пересматривать гаранти-рованную закупочную цену. Это позволит трезво оценивать состо-яние рынка, что даст более досто-верную информацию, необходи-мую для принятия «правильных» решений по объему и механизму поддержки.

Другой проблемой при про-изводстве сахара, является об-разующийся кассовый разрыв в

оборотных средствах. Это проис-ходит из-за того, что в настоящее время субсидии выплачиваются за единицу готовой продукции, а цикл между закупом сырья и производством готовой продук-ции занимает длительное время. В целях устранения данной про-блемы, можно пересмотреть ме-ханизм выплаты субсидий, и вы-плачивать субсидии за единицу купленного для переработки сырья.

Учитывая, что производство продукции переработки заложе-но в Стратегии развития Казах-стана как один из долгосрочных приоритетов развития агропро-мышленного комплекса, необ-ходимо совершенствовать меха-низм субсидирования производ-ства продукции переработки, с

учетом постоянно изменяющихся рыночных условий. В перспек-тиве этот вид государственной поддержки позволит поставить в равные условия отечественные перерабатывающие предприятия с предприятиями стран Евразий-ского экономического союза. В результате произойдет увеличе-ние объемов производства кон-курентоспособной продукции, сокращение доли импорта по продуктам глубокой переработки молока, сахарной свеклы, зерна и кукурузы во внутреннем по-треблении и оказание положи-тельного влияния на финансо-во-хозяйственную деятельность предприятий, что также даст по-ложительный эффект в целом на развитие перерабатывающей от-расли АПК.

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ:1. Указ Президента Республики Казахстан от 17 января 2014 года № 732 «О Концепции по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира».2. Доклад о мировом развитии 2003 года: Устойчивое развитие в меняющемся мире. Преобразование институтов, рост и качество жизни.3. Постановление Правительства Республики Казахстан от 18 февраля 2013 года № 151 «Об утверждении Программы по развитию агропромышленного комплекса в Республике Казахстан на 2013 - 2020 годы «Агробизнес-2020».4. Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 26 ноября 2014 года № 3-2/615 «Об утверждении правил субсидирования затрат перерабатывающих предприятий на закуп сельскохозяйственной продукции для производства продуктов ее глубокой переработки».

72

шілде - июль 2016 73

74

Финансово-экономический журнал по вопросам социально-экономического развития

управления государственными финансами, государственного финансового контроля и аудита

ЖУРНАЛ ВЫХОДИТ ЕЖЕКВАРТАЛЬНО

Подписку на печатную версию журналавы можете оформитьчерез отделение АО “Казпочта”подписной индекс 74167

Приглашаем к сотрудничеству!

Тел.: 8 (7172) 74 17 33, 74 22 58факс 8 (7172) 74 19 31www.cifn.kz © 2016

ISSN 2072-9847