สภาวศวกร COUNCIL OF ENGINEERS

ประมวลหลกปฏบตวชาชพ ดาน การออกแบบ ตดตง ตรวจสอบและทดสอบ

การตอลงดน CODE OF PRACTICE FOR

DESIGN, INSTALLATION, INSPECTION AND TESTING OF GROUNDING SYSTEM

มาตรฐาน สภว ฟฟ xxxx-xx-xxxx พมพครงท 1 COE STANDARD xx-xxxx-xx-xxxx เมษายน 2554 ISBN xxx-xxxx-xx-x

ประมวลหลกปฏบตวชาชพ ดาน การออกแบบ ตดตง ตรวจสอบและทดสอบการตอลงดน

CODE OF PRACTICE FOR DESIGN, INSTALLATION, INSPECTION AND TESTING OF GROUNDING SYSTEM

ประมวลหลกปฏบตวชาชพ ดาน การออกแบบ ตดตง ตรวจสอบและทดสอบ การตอลงดน

CODE OF PRACTICE FOR DESIGN, INSTALLATION, INSPECTION AND

TESTING OF GROUNDING SYSTEM

สงวนลขสทธ มาตรฐาน สภว ฟฟ xxxx-xx-xxxx พมพครงท 1 COE STANDARD xx-xxxx-xx-xxxx เมษายน 2554 ISBN xxx-xxxx-xx-x

บทนา การตอลงดนทถกตองสามารถชวยปองกนอปกรณในระบบไฟฟา อนตรายทอาจจะเกดกบชวต จากการผดพรองในระบบไฟฟา และใชเปนศกยอางองในระบบไฟฟาทตองการความเชอถอสง ดงนนบานพกอาศย อาคาร รานคา โรงงาน หรอสถานททมการตดตงระบบไฟฟาจาเปนตองมการตอลงดน และเพอใหเกดประสทธผลในการปองกนและใชงาน การตอลงดนตองมความถกตองตามมาตรฐาน

แมวาสมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ ไดกาหนดมาตรฐานการตอลงดนไวในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย พ.ศ. 2545 แลว แตเพอความสะดวกทางปฏบต สภาวศวกรจงมโครงการจดทาประมวลหลกปฏบตวชาชพ ดาน การออกแบบ ตดตง ตรวจสอบ และทดสอบการตอลงดนขน ประมวลหลกปฏบตวชาชพ นมวตถประสงคเพอรวบรวมขอกาหนดตางๆ ของการตอลงดน ทนามาใชกบระบบไฟฟาทมระบบสายดน จดทาแนวปฏบตในการออกแบบ ตดตง ตรวจสอบ จนถงการบารงรกษาการตอลงดน โดยยดมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย พ.ศ. 2545 เปนหลก สภาวศวกรมงหวงวาหลกปฏบตวชาชพเกยวกบการตอลงดนนจะเปนประโยชนแก วศวกร ชางเทคนค และบคคลทวไปทสนใจการตอลงดน เพอเกดความสะดวกในการนาไปปฏบตไดเปนอยางด

นายกสภาวศวกร

คานา

ประมวลหลกปฏบตวชาชพ มความสาคญในการรวบรวมหลกการ กฎเกณฑ มาตรฐาน และขอมลอางอง เพอแสดงแบบฉบบ แนวทาง ขอแนะนาและขอปฏบต รวมถงขนตอนวธการในการทางานเฉพาะทาง โดยระบถงขอกาหนดขนตาสดทควรนาไปปฏบตโดยผทเกยวของ เพอใหไดผลงานทมคณประโยชนสงสดตอผนาไปใชงาน

การตอลงดนของระบบไฟฟากาลง เปนขอกาหนดทางมาตรฐานวศวกรรมไฟฟา มเหตผลเพอการปองกนระบบไฟฟาเมอเกดขอบกพรองในการทางานขน สามารถลดหรอกาจดผลกระทบนนๆ ออกไปไดทนเวลา ทาใหเกดความปลอดภยตอผใชและไมเกดผลเสยหายตอระบบไฟฟา โดยสามารถนามาทางานรวมกบระบบและอปกรณปองกนอนๆ ภายในระบบไฟฟาใหมประสทธภาพสงขน

การตอลงดนทไมไดมาตรฐาน อาจกอใหเกดอนตรายตอผใชไฟฟา เกดการสญเสยทงชวตและทรพยสน อาจเปนสาเหตของการเกดไฟไหม กรณการตอลงดนไมถกตองอาจสงผลเสยอกหลายดาน เชน ขาดคณภาพไฟฟาโดยเกดการรบกวนคลนสญญาณไฟฟาอนเนองจากผลกระทบของกระแสและแรงดนเหนยวนาอยางใดอยางหนงหรอทงสองอยาง สาหรบระบบไฟฟาทมตองการความเชอถอสง เชน ระบบคอมพวเตอรขององคกรทางการเงนการธนาคาร หรอการใชระบบคอมพวเตอรออนไลน รวมถงระบบทมการใชอปกรณอเลกทรอนกสทไวตอสญญาณรบกวนและตองการความแมนยาสง ดงนนการมประมวลหลกปฏบตวชาชพ ทาใหเกดประสทธภาพและความเหมาะสมทางเทคนคใน การออกแบบ การตดต ง การตรวจสอบการทดสอบ และการบารงรกษา ดงนนการตอลงดนเปนสงทมความสาคญมาก ดงนน สภาวศวกรจงไดมโครงการจดทาประมวลหลกปฏบตวชาชพ ดาน การออกแบบ ตดตง ตรวจสอบ และทดสอบการตอลงดน (Code of Practice for Design, Installation, Inspection and Testing of Grounding System) เพอใหการปฏบตงานวชาชพมมาตรฐานเดยวกน

ประธานอนกรรมการมาตรฐานการประกอบวชาชพ

คณะทางานประจามาตรฐาน 1. นายลอชย ทองนล ประธานคณะทางาน 2. นายววฒน กลวงศวทย คณะทางาน 3. นายคมสนต เพชรรกษ คณะทางาน 4. นายชยพทธ พงษเพชร คณะทางาน 5. นายประดษฐ เฟองฟ คณะทางาน 6. นายพงศสนต จลวงศ คณะทางาน 7. นายสทธรกษ สงหนอก เลขานการ 8. นางสาวภาวณ แสนสข ผชวยเลขานการ

คณะผจดทามาตรฐาน 1. นายสรพล ดารงกตตกล ประธานคณะทางาน

2. นายดวงด แสนรกษ รองประธานคณะทางาน 3. นายบณฑร พทกษวงศ คณะทางาน 4. นายวฤต ศลปศรกล คณะทางาน 5. นายนเรศ สยะโรจน คณะทางาน

สารบญ

หนา

บทท 1 ทวไป 1.1 ความสาคญ

1.2 ขอบเขต 1.3 มาตรฐานอางอง 1.4 นยาม

1-1 1-1 1-1 1-1

บทท 2 การตอลงดน 2.1 วตถประสงคของการตอลงดน

2.2 ความปลอดภยจากการตอลงดน 2.3 การตอลงดนของระบบไฟฟา 2.4 การตอลงดนของวงจรและระบบไฟฟากระแสสลบ 2.5 สวนประกอบของการตอลงดน 2.6 ความตานทานจาเพาะของดน 2.7 ความตานทานของหลกดน 2.8 การตอลงดนและการตอฝากสาหรบอปกรณอเลกทรอนกส

2-1 2-3 2-5 2-8

2-10 2-14 2-16 2-16

บทท 3 การออกแบบการตอลงดน 3.1 ทวไป

3.2 ขอบเขต 3.3 ระบบหลกดน 3.4 สายตอหลกดน 3.5 การตอฝาก 3.6 สายดนของบรภณฑไฟฟา 3.7 การตอลงดนของบรภณฑและเครองหอหม 3.8 การตอลงดนของระบบทมตวจายแยกตางหาก 3.9 การตอลงดนของอาคารทมากกวาหนงหลง 3.10 การตอลงดนและการตอฝากของระบบแรงดนตา 3.11 การใชอปกรณปองกนไฟรวลงดน 3.12 อมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน 3.13 ขนตอนการออกแบบการตอลงดน

3-1 3-1 3-1 3-9 3-9

3-11 3-15 3-19 3-20 3-21 3-22 3-27 3-30

หนา

บทท 4 การตดตงการตอลงดน 4.1 ทวไป

4.2 ขอบเขต 4.3 การตดตงหลกดน 4.4 การตดตงสายตอหลกดน 4.5 การตอสายตอหลกดนเขากบหลกดน 4.6 การตอฝาก 4.7 การตดตงสายดนของบรภณฑไฟฟา 4.8 การตดตงอปกรณปองกนไฟรว

4-1 4-1 4-1 4-5 4-6 4-9

4-11 4-14

บทท 5 การตรวจสอบการตดตง

5.1 ทวไป 5.2 ขอบเขต 5.3 วธการตรวจสอบ 5.4 ขนตอนการตรวจสอบ 5.5 การบนทกผลการตรวจสอบ 5.6 เอกสารการตรวจสอบ

5-1 5-1 5-1 5-3 5-7 5-7

บทท 6 การทดสอบการตอลงดน

6.1 ทวไป 6.2 ขอบเขต 6.3 อปกรณสาหรบการวดและทดสอบ 6.4 ขนตอนการทดสอบ 6.5 วธการทดสอบ 6.6 การบนทกผลการทดสอบ 6.7 เอกสารการทดสอบ

6-1 6-1 6-1 6-1 6-2 6-9 6-9

บทท 7 การบารงรกษาการตอลงดน

7.1 ทวไป 7.2 ขอบเขต 7.3 การกดกรอน 7.4 ขนตอนและความถการบารงรกษา 7.5 วธการบารงรกษา

7-1 7-1 7-1 7-2 7-4

หนา 7.6 การบนทกผลการบารงรกษา

7.7 แนวทางแกไขและการปรบปรง 7-4 7-4

ภาคผนวก ก การคานวณความตานทานหลกดน ก-1

ภาคผนวก ข ตวอยางแบบรายการตรวจสอบ ข-1 ภาคผนวก ค รายการเอกสารอางอง ค-1

สารบญตาราง หนา ตารางท 2.1 การตอบสนองตอกระแสไฟฟาของรางกาย 2-4 ตารางท 2.2 คาความตานทานจาเพาะของดนประเภทตางๆ 2-15 ตารางท 3.1 ขนาดตาสดของสายตอหลกดนของระบบไฟฟากระแสสลบ 3-9 ตารางท 3.2 ขนาดตาสดของสายดนของบรภณฑไฟฟา 3-12 ตารางท 3.3 แสดงคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร (IEC

60898 Type B) 3-28

ตารางท 3.4 แสดงคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร (IEC 60898 Type C และ IEC 60947-2 Type C)

3-29

ตารางท 4.1 ตวคณลดคาความตานทานของหลกดนตอขนานกน 4-3 ตารางท 4.2 ตวอยางขนตอนการตอสายตอหลกดนเขากบหลกดนโดยเชอมดวยความรอน 4-8 ตารางท 6.1 ระยะตางๆ ทแนะนา สาหรบการวดคาความตานทานของหลกดนแบบ 3 จด 6-4 ตารางท 6.2 การเปรยบเทยบวธการวดคาความตานทานของหลกดนกบดน 6-6 ตารางท ก.1 สตรการคานวณความตานทานระหวางดนกบหลกดนแบบตางๆ ก-1 ตารางท ก.2 คาตวคณลดสาหรบหลกดนหลายหลกทวางตวในแนวเสนตรงเดยวกน ก-2

สารบญรป หนา รปท 2.1 การเกดไฟฟาดด เมอไมมการตอลงดนในสวนของผใชไฟ 2-3 รปท 2.2 ความปลอดภยเมอมการตอลงดนในสวนของผใชไฟ กรณทเกดไฟรว 2-4 รปท 2.3 ระบบ TN-S ตวนาปองกนแยกตางหากตลอดทงระบบ 2-6 รปท 2.4 ระบบ TN-C ตวนานวทรลและตวนาปองกนรวมกนเปนตวนาชดเดยวตลอดทงระบบ 2-6 รปท 2.5 ระบบ TN-C-S ตวนานวทรลและตวนาปองกนรวมกนเปนตวนาชดเดยวในสวนหนง

ระบบ 2-6

รปท 2.6 ระบบ TT ตวนานวทรลและตวนาปองกนแยกตางหากตลอดทงระบบ 2-7 รปท 2.7 ระบบ IT สวนตวนาทเปดโลงของการตดตงตอลงดนอสระ 2-7 รปท 2.8 การตอลงดนของระบบไฟฟาทมระดบแรงดนตงแต 50 โวลต แตไมถง 1,000 โวลต 2-9 รปท 2.9 สวนประกอบของระบบการตอลงดน 2-11 รปท 2.10 การตอลงดนทบรภณฑประธาน 2-12 รปท 2.11 การตอลงดนทหมอแปลงภายนอกอาคารและบรภณฑประธาน 2-13 รปท 2.12 การตอลงดนทบรภณฑประธาน และเดนสายดนไปยงแผงยอย 2-14 รปท 2.13 การวดคาความตานทานจาเพาะของดน 2-15 รปท 2.14 การตอลงดนของเครองคอมพวเตอร 2-17 รปท 3.1 ตวอยางหลกดน 3-2 รปท 3.2 การใชตวนาโลหะเปนหลกดน 3-4 รปท 3.3 การใชตวนาแบบวงแหวนเปนหลกดน 3-4 รปท 3.4 การตอฝากระบบหลกดน 3-6 รปท 3.5 หลกดนตามแนวผวดน 3-8 รปท 3.6 การตอฝากสวนทเปนโลหะทบรภณฑประธาน 3-10 รปท 3.7 การตอฝากอปกรณการเดนสาย 3-10 รปท 3.8 ตวอยางการกาหนดขนาดสายตอหลกดน สายตอฝาก และสายดนของบรภณฑไฟฟา 3-13 รปท 3.9 การเลอกสายดน กรณเดนสายควบ 3-14 รปท 3.10 การใชสายดนรวมกน กรณเดนสายหลายวงจรในทอสายเดยวกน 3-14 รปท 3.11 การตอลงดนของบรภณฑไฟฟาและเครองหอหม 3-18 รปท 3.12 ระบบไฟฟาทมตวจายแยกตางหาก ตอลงดนทเครองกาเนด 3-19 รปท 3.13 ไมใชระบบไฟฟาทมตวจายแยกตางหาก มการตอสายดนของบรภณฑไฟฟาทเครอง

กาเนด 3-19

หนา รปท 3.14 วงจรทมบรภณฑประธานชดเดยวจายไฟใหอาคารมากกวาหนงหลง 3-20 รปท 3.15 อาคารทมวงจรยอยชดเดยวและเปนบรภณฑทไมตองตอลงดน 3-21 รปท 3.16 การเดนสายดนของบรภณฑไฟฟาจากบรภณฑประธานไปยงอาคารหลงอน 3-21 รปท 3.17 ตวอยางเครองตดไฟรว 3-23 รปท 3.18 การใชเครองตดไฟรวปองกนสวนของกลมวงจรยอย 3-24 รปท 3.19 การใชเครองตดไฟรวปองกนทกวงจรยอย 3-24 รปท 3.20 การปองกนความผดพรองลงดนโดยวธกระแสตกคาง 3-25 รปท 3.21 รปท 3.22

การปองกนความผดพรองลงดนโดยวธกระแสไหลกลบทการตอลงดนของ แหลงกาเนด การปองกนความผดพรองลงดนโดยวธลาดบศนย

3-26

3-26 รปท 3.23 เสนทางอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน ระบบ TN-C-S 3-27 รปท 4.1 ตวอยางแทงหลกดน 4-1 รปท 4.2 การตดตงแทงหลกดน 4-2 รปท 4.3 แทงหลกดนขนานกน 4-2 รปท 4.4 การใชฐานรากคอนกรตเปนหลกดน 4-3 รปท 4.5 การใชตวนาในฐานรากคอนกรต 4-4 รปท 4.6 ตวอยางอปกรณสาหรบตอสายทองแดงกบเหลกเสน 4-4 รปท 4.7 การตดตงหลกดนแผนโลหะ 4-5 รปท 4.8 ตวอยางแคลมปตอสาย 4-6 รปท 4.9 ตวอยางการตอสายตอหลกดนเขากบหลกดนดวยแคลมปตอสาย 4-6 รปท 4.10 การเชอมดวยความรอน 4-7 รปท 4.11 ตวอยางการตอโดยการเชอมดวยความรอน 4-7 รปท 4.12 การตดตงสายตอหลกดนเขากบแทงหลกดน 4-9 รปท 4.13 วธตอฝากทบรภณฑประธาน 4-10 รปท 4.14 ตวอยางการตอสายเตารบทมสายดน 4-12 รปท 4.15 การตดตงเครองตดไฟรวในตาแหนงทถกตอง 4-14 รปท 4.16 การตดตงเครองตดไฟรวในตาแหนงผด 4-14 รปท 6.1 การวดคาความตานทานจาเพาะของดนแบบสจด 6-3 รปท 6.2 การวดความตานทานของหลกดนแบบ 3 จด 6-3 รปท 6.3 กราฟแสดงคาความตานทานของหลกดนและดนเมอมการเลอนแทงอเลกโทรด P2 6-4 รปท 6.4 การวดความตานทานดนแบบ Selective 6-5

หนา รปท 6.5 การวดความตานทานดนแบบ Stakeless 6-5 รปท 6.6 การวดความตานทานดนแบบ 2 จด 6-6 รปท 6.7 การวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนภายนอก 6-8 รปท 6.8 การวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนรวม 6-8 รปท 7.1 การลดคาความตานทานโดยการขดรางแลวเตมเกลอ 7-5 รปท 7.2 การลดคาความตานทานโดยการใชสารเคมฝงกระบอก 7-5

1-1

 

บทท 1 ทวไป

1.1 ความสาคญ ประมวลหลกปฏบตวชาชพ มความสาคญในการรวบรวมหลกการกฎเกณฑ มาตรฐาน และขอมลอางอง เพอแสดงแบบฉบบ แนวทาง ขอแนะนาและขอปฏบต รวมถงขนตอนวธการในการทางานเฉพาะทาง โดยระบถงขอกาหนดขนตาสดทควรนาไปปฏบตโดยผทเกยวของ เพอใหไดผลงานทมคณประโยชนสงสดตอผนาไปใชงาน

1.2 ขอบเขต โครงการประมวลหลกปฏบตวชาชพ ดาน การออกแบบ ตดตง ตรวจสอบ และทดสอบ การตอลงดน เปนโครงการหนงของสภาวศวกรในการจดทามาตรฐานการปฏบตวชาชพ สาหรบเปนแนวทางและขอแนะนาปฏบตงานวศวกรรมไฟฟาทวไป ทมพกดแรงดนระหวางเฟสไมเกน 1,000 โวลต เพอมสวนชวยปองกนอนตรายตอบคคลและทรพยสน จากไฟฟาดดหรอจากการลดวงจรลงดน และเกดความปลอดภยในการใชไฟฟา แตไมคลอบคลมถงงานระบบวศวกรรมไฟฟาของราชการ รฐวสาหกจทมมาตรฐานเฉพาะแลว เชน วศวกรรมระบบสอสารโทรคมนาคม ระบบผลตกระแสไฟฟา ระบบสง จายและจาหนายของการไฟฟา สถานไฟฟา โรงไฟฟา

1.3 มาตรฐานอางอง มาตรฐานทใชอางองหลกในการจดทาประมวลหลกปฏบตวชาชพนคอ มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย พ.ศ. 2545 (ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ. 2551) สมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ และเอกสารวชาการจากหนวยงานราชการ สถาบนอสระ สมาคมวชาชพวศวกรรมและเทคนคทงตางประเทศและในประเทศ ดงรายชอเอกสารอางอง การเขยนขอความในประมวลหลกปฏบตวชาชพน ขอความทยกมาจากมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย จะเขยนอยในเครองหมายอญประกาศ (คาพด) และใชตวอกษรเอน ตวอยางเชน “สายตอฝากประธาน และสายตอฝากของบรภณฑไฟฟาตองเปนชนดตวนาทองแดง”

1.4 นยาม การตอฝาก (Bonding) หมายถง การตอถงกนอยางถาวรของสวนทเปนโลหะใหเกดเปนทางนา

ไฟฟาทมความตอเนองทางไฟฟา และสามารถนากระแสทอาจเกดขนไดอยางปลอดภย

1-2

 

เครองตดวงจรไฟฟาเมอกระแสรวลงดน (Ground-Fault Circuit-Interrupter) หรอเครองตดไฟรว (Residual Current Device หรอ RCD) หมายถง อปกรณทมงหมายสาหรบปองกนบคคล โดยทาหนาทตดวงจรหรอสวนของวงจรภายในเวลาทกาหนดเมอกระแสรวลงดนเกนคาทกาหนดไวแตนอยกวาคาอปกรณปองกนกระแสเกนของวงจรแหลงจายไฟ

เครองหอหม หรอทลอม (Enclosure) หมายถง กลองหรอกรอบของเครองสาเรจ หรอรว หรอผนงทลอมรอบการตดตงเพอปองกนบคคลมใหสมผสกบสวนทมแรงดนไฟฟา หรอปองกนบรภณฑไมใหเสยหาย

ตวนาทมการตอลงดน (Grounded Conductor) หมายถง ระบบหรอตวนาในวงจรทตอลงดนโดยตงใจ

ตวนาสาหรบตอลงดนหรอสายดน (Grounding Conductor) หมายถง ตวนาทใชตอบรภณฑหรอวงจรทตองตอลงดนของระบบการเดนสายเขากบหลกดน

ตวนาสาหรบตอลงดนหรอสายดนของบรภณฑ (Equipment Grounding Conductor) หมายถง ตวนาทใชตอสวนโลหะทไมนากระแสของบรภณฑ ชองเดนสายทลอม เขากบตวนาทมการตอลงดนของระบบและ/หรอตวนาตอหลกดนทบรภณฑประธาน หรอทแหลงจายไฟของระบบจายแยกตางหาก

ตวนาตอหลกดน หรอสายตอหลกดน (Grounding Electrode Conductor) หมายถง ตวนาทใชตอหลกดน กบตวนาสาหรบตอลงดนของบรภณฑ และ/หรอ กบตวนาทมการตอลงดนของวงจรทบรภณฑประธาน หรอทแหลงจายไฟของระบบจายแยกตางหาก

ตอลงดนอยางมประสทธผล (Effectively Grounded) หมายถง การตอลงดนโดยตรงอยางตงใจ หรอโดยผานอมพแดนซทมคาตาเพยงพอทจะไมทาใหเกดแรงดนตกครอมมากจนทาใหเกดอนตรายตอบรภณฑทตออย หรอตอบคคล

บรภณฑ (Equipment) หมายถง สงซงรวมทงวสด เครองประกอบ อปกรณ เครองใชไฟฟา ดวงโคม เครองสาเรจและสงอนทคลายคลงกน ทใชเปนสวนหนงหรอใชในการตอเขากบการตดตงทางไฟฟา

บรภณฑประธาน (Service Equipment) หรอ เมนสวตช หมายถง บรภณฑจาเปน โดยปกตประกอบดวยเซอรกตเบรกเกอร หรอสวตชและฟวส และเครองประกอบตางๆ ตงอยใกลกบจดทางเขาของตวนาประธานเขาอาคาร โดยมจดประสงคเพอควบคมและตดวงจรทงหมดของระบบจายไฟ

ระบบทมตวจายแยกตางหาก (Separately Derived System) หมายถง ระบบการเดนสายภายในซงจายไฟโดยเครองกาเนดไฟฟา หมอแปลงไฟฟา หรอขดลวดคอนเวอรเตอร และไมมการตอถงกนทางไฟฟาโดยตรง รวมทงระบบสายดนกบสายจายไฟฟากาลงจากระบบอน

ลงดน หรอตอลงดน (Grounded) หมายถง การตอตวนาไมวาโดยตงใจหรอบงเอญระหวางวงจรไฟฟาหรอบรภณฑกบดนหรอกบสวนทเปนตวนาซงทาหนาทแทนดน

1-3

 

สายตอฝาก (Bonding Jumper) หมายถง ตวนาทใชตอระหวางสวนทเปนโลหะทตองการตอถงกนทางไฟฟา

สายตอฝากของวงจร (Circuit Bonding Jumper) หมายถง สายตอฝากระหวางสวนของตวนาในวงจรเพอใหไดขนาดกระแสตามขนาดพกดของวงจร

สายตอฝากของบรภณฑ (Equipment Bonding Jumper) หมายถง สายตอฝากระหวางสายดนของบรภณฑตงแตสองสวนขนไป สายตอฝากประธาน (Main Bonding Jumper) หมายถง สายตอฝากระหวางตวนาทมการตอลงดนกบตวนาตอลงดน (สายดน) ทตาแหนงดานเขาของบรภณฑประธาน

2-1

 

บทท 2 การตอลงดน

2.1 วตถประสงคของการตอลงดน การตอลงดนมวตถประสงคทสาคญ ดานความปลอดภยตอผใชไฟ และดานประสทธผลและคณภาพการทางานของระบบไฟฟาและระบบปองกนตางๆ รวมถงการขจดผลการเหนยวนาทางสนามแมเหลกไฟฟา และการปองกนผลกระทบจากปรากฏการณฟาผา การตอลงดนชวยขจดความผดพรอง (fault) ทเสยงตอการเกดอนตรายไดทนทวงท นอกจากนการตอลงดนยงทาใหเกดฟงกชนอางองสาหรบการทางานของระบบไฟฟากระแสสลบ โดยทวไปการตอลงดนสามารถจาแนกออกได 6 ชนด มวตถประสงคการใชงานแตกตางกนดงน

2.1.1 การตอลงดนของบรภณฑ หรออปกรณ หรอเครองใชไฟฟา (Equipment Grounding) หมายถง การตอสวนทเปนโลหะ หรอสอตวนาไฟฟาทหอหมบรภณฑ หรออปกรณไฟฟาและไมใชสวนประกอบของวงจรไฟฟาซงไมมกระแสไฟฟาไหลผานเขากบตวนาทตอลงดน เพอทาใหมศกยไฟฟาใกลหรอเทากบศนยเมอเทยบกบดน และเพอใหอปกรณปองกนกระแสเกนตดวงจรไดรวดเรวขนเมอมการลดวงจรลงดน เนองจากสายเสนเฟสทชารดแตะเขากบสวนโลหะทหมบรภณฑ โลหะทหมบรภณฑทกสวนตองตอถงกนหมดและตอลงดนผานตวนาหรอสายตวนาทมคาอมพแดนซคาตาทสด เพอใหกระแสผดพรองหรอลดวงจรไหลลงดนไดเตมทและทาใหอปกรณปองกนกระแสเกนในระบบไฟฟาทางานอยางรวดเรว ไมถกไฟฟาดดตอผทสมผสโลหะหมบรภณฑทชารดนน ตวอยางโลหะทหมบรภณฑตางๆ ไดแก โครงโลหะหมมอเตอร กลองตอสายไฟฟา ต ทอรอยสาย รางเดนสาย เปนตน 2.1.2 การตอลงดนของระบบไฟฟา (System Grounding) หมายถง การตอสวนใดสวนหนงของระบบไฟฟาทมกระแสไหลผานลงดน และโดยทวไปจะหมายถงการตอจดนวทรลลงดน มวตถประสงคหลก คอ เพอทาใหแรงดนเทยบกบดนมคาคงตวในขณะระบบไฟฟาทางานปกต ชวยจากดขนาดแรงดนเกน (overvoltage) ทอาจเกดขนในระบบไฟฟา และเมอเกดการลดวงจรลงดนขนจะชวยใหอปกรณปองกนกระแสเกนทางานไดรวดเรวขน ดงนน วตถประสงคการตอลงดนของระบบไฟฟา เพอประโยชนของการทางานและการปองกนในระบบไฟฟาโดยตรง ไมใชเพอปองกนอนตรายจากไฟฟาดด

2-2

 

2.1.3 การตอลงดนชวคราวเพอความปลอดภยในงานบารงรกษา (Temporary Grounding for Safety in Maintenance Work)  หมายถง การตอลงดนเฉพาะกจชวคราวเพอความปลอดภยตอบคลากรทกาลงทาการบารงรกษาอปกรณในระบบไฟฟา 2.1.4 การตอลงดนสาหรบอปกรณอเลกทรอนกสและคอมพวเตอร (Electronic and Computer Grounding) หมายถง การตอลงดนกรณพเศษ เชน การตอลงดนสาหรบระบบทมพสยความถสงเปนเมกกะเฮรตซ มความไวตอการเปลยนแปลงขนาดแรงดนไฟฟา และในการทางานของอปกรณมความตองการแรงดนไฟฟาเปรยบเทยบกบดน และชวยปองกนไฟฟาสถตทอาจสะสมบนพนผวของอปกรณอเลกทรอนกส ซงอาจเกดปญหาตอวงจรไฟฟา 2.1.5 การตอลงดนสาหรบระบบฟาผา (Lightning Protection Grounding) หมายถง การตอลงดนเพอปองกนอนตรายจากฟาผาสาหรบอาคารและสงกอสราง 2.1.6 การตอลงดนปองกนผลกระทบจากไฟฟาสถต (Static Grounding) หมายถง การตอลงดนเพอลดไฟฟาสถต ในระบบหรอสถานททประจจากไฟฟาสถตทาใหเกดอนตรายได เชน การตอลงดนสาหรบการขนถายและการเกบรกษา วสดทแหง ระเบดได และในการปมและลาเลยงของเหลวทตดไฟไดงาย

เอกสารนมวตถประสงคหลกในการตอลงดนเพอความปลอดภยตอบคคลและผใชไฟในสภาวะทเกดไฟรว หรอระบบไฟฟาเกดขอบกพรอง

2-3

 

2.2 ความปลอดภยจากการตอลงดน 2.2.1 ความปลอดภยจากการตอลงดน

ไฟฟาดด (electric shock) คอ การมกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย เนองจากรางกายสมผสกบสวนทมไฟฟา ซงปจจบนเปนปญหาทสาคญอกประการหนง เพราะอาจทาใหเกดอนตรายถงแกชวตได ไฟฟาดดอาจเกดขนไดทงในทพกอาศย สถานททางาน ตลอดจนสถานทสาธารณะทวไปทมการใชอปกรณไฟฟา เนองจากสาเหตหลายประการ เชน การตดตงระบบไฟฟาไมถกตองตามมาตรฐาน การผลตอปกรณไฟฟาทมมาตรฐานแตกตางกน การใชงานอปกรณไฟฟาไมถกตองตามมาตรฐานทกาหนด หรอขาดการบารงรกษาอปกรณไฟฟา เมอฉนวนของสายไฟฟาชารดอาจทาใหตวนาไฟฟาสมผสกบโครงโลหะของอปกรณไฟฟา นนคอโครงโลหะของอปกรณมไฟฟาหรอ กระแสไฟฟารว โดยทผใชไฟไมทราบ ทาใหเกดคาความตางศกยขนระหวางโครงโลหะของอปกรณไฟฟาและพนดนหรอจดทผใชไฟยนอย และเมอมคนไปสมผสกบโครงโลหะของอปกรณไฟฟาดงกลาวดวยความตงใจหรอไมตงใจกตาม จะทาใหมกระแสไหลผานรางกายของคนทไปสมผสลงสดน ความรนแรงทเกดขนนนขนอยกบปรมาณกระแสทไหลผานรางกาย ลกษณะอาการดงกลาวเรยกวา “ไฟฟาดด” ดงรปท 2.1 ปรมาณกระแสทไหลผานรางกายจะมากหรอนอยขนอยความตานทานของรางกาย และความตานทานของรางกายนกขนกบปจจยอนอก เชน ความชน เสนทางไหลของกระแส ขนาดรางกาย เพศ ความหยาบของผวหนง เนองจากความตานทานของรางกายคนมคาการเปลยนแปลงในชวงกวางระหวาง 1,000 โอหมถงมากกวา 100,000 โอหม {12}

รปท 2.1 การเกดไฟฟาดด เมอไมมการตอลงดนในสวนของผใชไฟ

รปท 2.1 ระบบไฟฟาทจายใหกบผใชไฟจะมการตอลงดนของระบบแลว หากสวนของผใชไฟไมมการตอลงดนดงรป 2.1 และเกดไฟรวทโครงโลหะของอปกรณจะเกดอนตรายตอผทไปสมผสกบโครงโลหะของอปกรณนน

2-4

 

ถาสวนของผใชไฟมการตอลงดนดงรปท 2.2 หากเกดไฟรวทโครงโลหะของอปกรณ กระแสจะไหลครบวงจรผานสายดนทมความตานทานตา กระแสดงกลาวนจะมปรมาณสงและทาใหอปกรณปองกนทางานเปดวงจร ดงนนผทไปสมผสกบโครงโลหะของอปกรณนนกจะไมเกดอนตราย

เสนทางการไหลของกระแสไฟฟา

เกดการชารดและไฟรวลงโครงอปกรณ

สายดน

อปกรณไฟฟา

ตอไปยงระบบไฟฟา

แผงไฟฟาสายนวทรลสายเสนไฟ

หลกดน

สายตอหลกดน

อปกรณปองกนทางาน

พนดน

NL

บสดนบสนวทรล

รปท 2.2 ความปลอดภยเมอมการตอลงดนในสวนของผใชไฟ กรณทเกดไฟรว

2.2.2 ผลของกระแสไฟฟาตอรางกาย หากมกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย การตอบสนองตอกระแสไฟฟาของรางกายจะมระดบความรนแรงตามปรมาณของกระแสไฟฟา ดงตารางท 2.1 {12}

ตารางท 2.1 การตอบสนองตอกระแสไฟฟาของรางกาย

ปรมาณกระแสไฟฟา ความรสกหรออาการทเกดขน ไมถง 1 มลลแอมแปร ยงไมมผลหรออาจไมรสกถงกระแสไฟฟา

ประมาณ 1- 3 มลลแอมแปร รสกถงอาการเจบ ประมาณ 10 มลลแอมแปร กระทบกระเทอนตอระบบประสาท กลามเนอเกรงหดตว บางคนไม

สามารถปลอยมอหลดออกได (อาจเปนอนตรายถงชวต)

ประมาณ 30 มลลแอมแปร กลามเนอเกรงหดตวอยางรนแรง การหายใจเรมไมทางานและ หวใจเรมเตนผดปกตหรอเรมหยดเตน (เปนไปไดมากทจะเปนอนตรายถงชวต)

ประมาณ 75 มลลแอมแปร หวใจเตนผดปกต (เปนอนตรายถงชวต) ประมาณ 250 มลลแอมแปร หวใจจะสนกระตก (เปนอนตรายถงชวต)

ประมาณ 4 แอมแปร หวใจหยดเตน เกน 5 แอมแปร เกดความรอน เนอไหม และรอยไหมเกรยม

2-5

 

2.3 การตอลงดนของระบบไฟฟา

การตอลงดนของไฟฟาแบงตามวธการตอลงดน และกาหนดวธเรยกระบบไฟฟาตามวธการตอลงดน วธเรยกชอกาหนดดวยตวอกษร โดยเรยงจากซายไปขวาดงน

อกษรตวแรก แสดงความสมพนธของระบบจายไฟฟากบดน T หมายถง การตอโดยตรงของจดหนงของระบบจายไฟฟากบดน

I หมายถง แยกทกสวนทมไฟออกจากดน หรอตอลงดนผานอมพแดนซ อกษรตวทสอง แสดงความสมพนธของสวนตวนาเปดโลงของการตดตงกบดน

T หมายถง การตอลงดนโดยตรงทางไฟฟาของสวนตวนาเปดโลงกบดนโดยตรง ไมขนกบ การตอลงดนของจดใดๆ ของระบบจายไฟ N หมายถง การตอโดยตรงทางไฟฟาของสวนตวนาเปดโลงกบจดทตอลงดนของระบบ จายไฟ

อกษรตวทตอมา (ถาม) แสดงการจดตวนานวทรล (neutral, N) และตวนาปองกน (protective conductor, PE) I หมายถง แยกทกสวนทมไฟออกจากดน หรอตอจดหนงลงดนผานอมพแดนซ S หมายถง การแยกตวนาปองกนจากตวนานวทรล หรอแยกจากสายทมการตอลงดน C หมายถง ตวนานวทรลและตวนาปองกนตอรวมกนเปนตวนาเดยว (ใชสายเดยวกน) 2.3.1 ระบบ TN ระบบ TN มหนงจดตอลงดนโดยตรง สวนตวนาทเปดโลงของการตดตงตอกบจดนนดวย ตวนาปองกน ระบบ TN แบงออกเปน 3 ชนด ตามการจดรปแบบของตวนานวทรลและตวนา ปองกน ดงน 2.3.1.1 ระบบ TN-S เปนระบบทตวนาปองกนแยกตางหาก (N, PE) ตลอดทงระบบ ดงรป ท 2.3 2.3.1.2 ระบบ TN-C เปนระบบทตวนานวทรลและตวนาปองกนรวมกนเปนตวนาชดเดยว (PEN) ตลอดทงระบบ ดงรปท 2.4 2.3.1.3 ระบบ TN-C-S เปนระบบทตวนานวทรลและตวนาปองกนรวมกนเปนตวนาชด เดยวในสวนหนงของระบบ ดงรปท 2.5

2-6

 

L2L3

L1 L

NN

E

ระบบ TN-S

แหลงจายไฟ สายจาหนาย จดตอผใชไฟ การตดตง

บรภณฑไฟฟา

PE PE

รปท 2.3 ระบบ TN-S ตวนาปองกนแยกตางหากตลอดทงระบบ

รปท 2.4 ระบบ TN-C ตวนานวทรลและตวนาปองกนรวมกนเปนตวนาชดเดยวตลอดทงระบบ

L2L3

L1 L

NN

E

ระบบ TN-C-S

แหลงจายไฟ สายจาหนาย จดตอผใชไฟ การตดตง

บรภณฑไฟฟา

PEN

PE

รปท 2.5 ระบบ TN-C-S ตวนานวทรลและตวนาปองกนรวมกนเปนตวนาชดเดยวในสวนหนงของระบบ

2-7

 

2.3.2 ระบบ TT ระบบ TT มหนงจดตอลงดนโดยตรง สวนตวนาทเปดโลงของการตดตงตอกบหลกดนทางไฟฟา โดยไมเกยวของกบหลกดนของระบบไฟฟา ดงรปท 2.6

รปท 2.6 ระบบ TT ตวนานวทรลและตวนาปองกนแยกตางหากตลอดทงระบบ

2.3.3 ระบบ IT ระบบ IT มสวนทมไฟทงหมดแยกออกจากดน หรอจดหนงตอกบดนผานอมพแดนซ สวน ตวนาทเปดโลงของการตดตงตอลงดนอสระ หรอตอรวมกนกบการตอลงดนของระบบ ดงรปท 2.7

รปท 2.7 ระบบ IT สวนตวนาทเปดโลงของการตดตงตอลงดนอสระ

2-8

 

สาหรบประเทศไทย มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย กาหนดใหระบบ TN-C-S

เปนระบบไฟฟาตามมาตรฐานการตดตง ทงนไมรวมบรเวณหรอสถานทเฉพาะ

2.4 การตอลงดนของวงจรและระบบไฟฟากระแสสลบ

2.4.1 วงจรและระบบไฟฟากระแสสลบทตองตอลงดน

2.4.1.1 ระบบไฟฟาทมระดบแรงดนนอยกวา 50 โวลต ระบบซงทางานทระดบแรงดนนอยกวา 50 โวลต ตองตอลงดนเมอ - แรงดนทไดรบไฟจากหมอแปลง ซงมแหลงจายไฟแรงดนเกน 150 โวลต

- หมอแปลงไดรบจากไฟแหลงจายไฟทไมมการตอลงดน - ตวนาแรงดนตา ตดตงแบบสายเหนอดนนอกอาคาร

2.4.1.2 ระบบไฟฟาทมระดบแรงดนตงแต 50 โวลต ขนไป มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย กาหนดให วงจรและระบบไฟฟากระแสสลบตามทกาหนดไว ตองตอลงดนสวนของวงจรและระบบอนนอกจากน อาจตอลงดนกได - ระบบไฟฟาทมระดบแรงดนตงแต 50 โวลต แตไมถง 1,000 โวลต ตองตอลงดนเมอมสภาพตามขอใดขอหนงดงตอไปน

- เปนระบบ 3 เฟส 4 สาย และตวนานวทรลเปนสายวงจรดวย - เปนระบบ 3 เฟส 4 สาย และจดกงกลางของเฟสใดเฟสหนงใชเปนสาย

วงจรดวย - เปนระบบ 1 เฟส 3 สาย หรอระบบ 1 เฟส 2 สาย - เปนระบบ 3 เฟส 3 สาย

- วงจรและระบบไฟฟาทมระดบแรงดนตงแต 1,000 โวลต ขนไปถาจายไฟใหบรภณฑไฟฟาชนดเคลอนทไดจะตองตอลงดน แตถาจายไฟใหบรภณฑไฟฟาอนๆ อนญาตใหลงดนไดแตตองไมขดกบขอกาหนดขออนๆ ยกเวน ระบบทมตวจายแยกตางหาก (separately derived systems) โดยเฉพาะระบบไฟฟาทรบพลงงานจากเครองกาเนดไฟฟา หมอแปลงไฟฟา คอนเวอรเตอรทม ขดลวด ซงม จดประสงคเพอ จายไฟฟาพ เศษและไมมการตอทางไฟฟากบวงจร ระบบอน ไมบงคบใหตอลงดน ดงรปท 2.8

2-9

 

L

N

L1

N

L2

L1L2

N

L3

สายทมการตอลงดนสายทมการตอลงดน

สายทมการตอลงดน

สายทมการตอลงดนสายทมการตอลงดน

L1L2

NL3

L1L2

L3

ก) ระบบไฟฟา 1 เฟส 2 สาย ข) ระบบไฟฟา 1 เฟส 3 สาย

ค) ระบบ 3 เฟส 4 สาย และตวนานวทรลเปนสายวงจรดวย

ง) ระบบไฟฟา 3 เฟส 3 สาย จ) ระบบไฟฟา 3 เฟส 4 สาย และจดกงกลางของเฟสใดเฟสหนงใชเปนสายวงจรดวย

รปท 2.8 การตอลงดนของระบบไฟฟาทมระดบแรงดนตงแต 50 โวลต แตไมถง 1,000 โวลต 2.4.2 วงจรและระบบไฟฟากระแสสลบทหามตอลงดน

 มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย กาหนดใหวงจรและระบบไฟฟาทหาม

ตอลงดนมดงน

 2.4.2.1 “วงจรของปนจนทใชงานอย เหนอวสดเสนใยทอาจลกไหมได ซงอยในบรเวณ อนตราย” เพราะการตอลงดนอาจเกดประกายไฟจากการลดวงจรลงดน และประกายไฟอาจเปน สาเหตใหเกดการลกไหม

 2.4.2.2 “วงจรในสถานทดแลสขภาพ (health care facilities)” ในบางพนทของโรงพยาบาลซงตองใชระบบไฟฟาทไมตอลงดน เชน หองผาตด โดยปกตระบบนจะจายไฟผานหมอแปลงชนดแยกขดลวด ดงแสดงในขอ 3.8 การตอลงดนของระบบทมตวจายแยกตางหาก

ระบบไฟฟาทหามตอลงดนน บรภณฑไฟฟาของระบบไฟฟาดงกลาวยงคงตองตอลงดน เพอความปลอดภย

2-10

 

2.4.3 ตวนาทตองมการตอลงดนของระบบไฟฟากระแสสลบ

“สาหรบระบบไฟฟากระแสสลบทใชภายในอาคาร สายตวนาของระบบตองมการตอลงดน ตวนาทมการตอลงดนตองมการกาหนด สหรอทาเครองหมาย การตอลงดนตองทาตามขอใดขอ หนงดงน - ระบบ 1 เฟส 2 สาย กาหนดใหตวนานวทรลเปนสายทตอลงดน - ระบบ 1 เฟส 3 สาย กาหนดใหตวนานวทรลเปนสายทตอลงดน - ระบบ 3 เฟส 3 สาย กาหนดใหสายตวนาเสนใดเสนหนงตอลงดน - ระบบ 3 เฟส 4 สาย กาหนดใหตวนานวทรลเปนสายทตอลงดน”

2.4.4 การตอนวทรลลงดนของระบบไฟฟา

การตอนวทรลลงดนของระบบไฟฟา จาแนกออกได เปน 3 ชนด ไดแก 2.4.4.1 การตอลงดนโดยตรง (solidly grounded) หมายถง การตอนวทรลลงดนดวยตวนาลงดนโดยตรงไมมคาอมพแดนซ ทาใหกระแสลดวงจรไหลไดเตมท ซงตรงขามกบระบบไมตอลงดน แตพบวา แรงดนของเฟสทไมได เกดการลดวงจรไมเพมขนเมอเทยบกบดน ดงนนในกรณของอตสาหกรรมขนาดใหญ อาจจาเปนตองมการจากดขนาดกระแสลดวงจรลงดนนนดวย 2.4.4.2 การตอลงดนผานอมพแดนซตา (low impedance grounded) หมายถง การตอนวทรลลงดนผานอมพแดนซ รวมถงคาความตานทานตา เพอจากดขนาดกระแสลดวงจรลงดน (fault current) ทาใหระบบปองกนและรเลยทางานไดอยางมประสทธภาพและเหมาะสมไมเกนพกดขนาดอปกรณปองกน รวมทงชวย ไมทาใหเกดแรงดนเกนสงเกนกาหนด 2.4.4.3 การตอลงดนผานอมพแดนซสง (high impedance grounded) หมายถง การตอนวทรลลงดนผานคาอมพแดนซรวมถงคาความตานทานทตอบสนองกบการเกดกระแสเหนยวนาจากคาความจไฟฟาของสายเฟส ในระบบแรงสงและทาใหสามารถจากดกระแสลดวงจรลงไดอก และทาใหระบบปองกน การตงคารเลยควบคมแรงดนเกนและกระแสลดวงจรทางานไดอยางมประสทธภาพและเหมาะสมยงขน และสามารถปรบใชงานใหระบบยงทางานไดบางสวนและลดเวลาการตดวงจรลงอก

2.5 สวนประกอบของการตอลงดน 2.5.1 สวนประกอบของการตอลงดน การตอลงดนมสวนประกอบทสาคญดงรปท 2.9

2-11

 

N

1

2

4

3

5

บรภณฑประธานหลกดนสายตอหลกดนสายทมการตอลงดนสายตอฝากสายดนของบรภณฑไฟฟา

3

5

4

12

1

2

บสนวทรล

บสดน

L1L2

L3

บรภณฑไฟฟา

รปท 2.9 สวนประกอบของระบบการตอลงดน

2.5.1.1 หลกดน หรอระบบหลกดน หลกดน หรอระบบหลกดน หมายถง ตวนาหรอกลมตวนาทสมผสกบดนอยางสนท เพอวตถประสงคในการตอกบดน

2.5.1.2 สายตอหลกดน

สายตอหลกดน หมายถง ตวนาทใชตอหลกดนกบตวนาสาหรบตอลงดนของ บรภณฑ และ/หรอ กบตวนาทมการตอลงดนของวงจรทบรภณฑประธาน หรอท แหลงจายไฟของระบบจายแยกตางหาก สายตอหลกดนในรปท 2.9 เปนสายตวนาทตอระหวางหลกดนกบบสนวทรล

2.5.1.3 สายทมการตอลงดน

สายทมการตอลงดน หมายถง สายของวงจรไฟฟาทมสวนหนงสวนใดตอถงดนอยางตงใจ ในขอ 2.4.3 กรณทเกดกระแสลดวงจรสายทมการตอลงดนจะทาหนาทเปนสายดนของอปกรณดวย เพอนากระแสลดวงจรกลบไปยงแหลงจายไฟ ในระบบไฟฟาโดยทวไปสายทมการตอลงดนคอสายนวทรล แตไมจาเปนตองเปนสายนวทรลเสมอไป

2-12

 

2.5.1.4 สายตอฝาก สายตอฝาก หมายถง ตวนาทใชตอระหวางสวนทเปนโลหะทตองการตอถงกนทางไฟฟา สายตอฝากในรปท 2.9 เปนสายตอฝากประธานทตอระหวางบสนวทรล บสดนและโครงของบรภณฑประธาน ใหถงกนทางไฟฟา

2.5.1.5 สายดนของบรภณฑไฟฟา สายดนของบรภณฑไฟฟา หมายถง ตวนาทใชตอสวนโลหะทไมนากระแสของ บรภณฑ ชองเดนสายทลอม เขากบตวนาทมการตอลงดนของระบบและ/หรอตวนาตอหลก ดนทบรภณฑประธาน หรอทแหลงจายไฟของระบบทมตวจายแยกตางหาก

สายดนของบรภณฑไฟฟาในรปท 2.9 คอ ตวนาทตอจากบสดนไปยงสวนหอหมทเปนโลหะของบรภณฑไฟฟา

2.5.2 การตอลงดนของระบบประธาน

ระบบไฟฟาของผใชไฟทตองตอลงดน “จะตองตอลงดนทบรภณฑประธานแตละชด จด

ตอลงดนตองอยในจดทเขาถงสะดวกทปลายตวนาประธาน หรอบส หรอขวตอทตอเขากบตวนา

นวทรลของตวนาประธานภายในบรภณฑประธาน” การตอลงดนของบรภณฑประธานตองทาการ

ตอทางดานไฟเขา ดงรปท 2.10

สายทมการตอลงดน (ตวนานวทรล)

สายตอฝากประธาน

สายตอหลกดน

หลกดน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

สวนหอหมทเปนโลหะของบรภณฑประธาน

N

L1L2

L3

รปท 2.10 การตอลงดนทบรภณฑประธาน

2-13

 

ในกรณทมการตอฝากระหวางบสนวทรลกบบสดนของบรภณฑประธาน สามารถตอสายตอหลกดนเขากบบสดนของบรภณฑประธานทมการตอฝากนนได

การตอลงดนเพอความปลอดภยของระบบประธานกระทาไดหลายกรณ เชน “ถาอาคารนนรบไฟจากตวนาประธานมากกวา 1 ชด ซงอยภายในสงหอหมเดยวกน หรอตดตงแยกคนละสงหอหมแตอยตดกนและตอถงกนทางดานไฟออก ทจดตอถงกนนสามารถตอตวนานวทรลหรอสายทมการตอลงดนของตวนาประธานลงหลกดนเพยงชดเดยวกได”

“ในกรณหมอแปลงไฟฟาตดตงภายนอกอาคารจะตองตอลงดนเพมอกอยางนอย 1 จด

ทางดานไฟออกของหมอแปลงไฟฟา ณ จดทตดตงหมอแปลงหรอจดอนทเหมาะสม หามตอลงดน

ทจดอนๆ อกทางดานไฟออกของบรภณฑประธาน” การตอลงดนทหมอแปลงภายนอกอาคารและ

บรภณฑประธาน เพอใหมนใจวาทตวนานวทรลมแรงดนไฟฟาเทากบดนในกรณทมกระแสไหลใน

ตวนานวทรลระหวางหมอแปลงภายนอกอาคารกบบรภณฑประธาน ดงรปท 2.11

รปท 2.11 การตอลงดนทหมอแปลงภายนอกอาคารและบรภณฑประธาน

บรภณฑประธานทมการตอลงดน จะตองเดนสายทมการตอลงดนนนไปยงแผงยอยทกชดและตองตอฝากเขากบสงหอหมของแผงยอย สายดงกลาวจะตองเดนรวมไปกบสายเสนไฟดวย และตองไมมการตอฝากระหวางบสนวทรลกบบสดนของแผงยอยอก ดงรปท 2.12

2-14

 

รปท 2.12 การตอลงดนทบรภณฑประธาน และเดนสายดนไปยงแผงยอย

2.6 ความตานทานจาเพาะของดน

ดนหรอพนดนถกใชเปนทางเดนของกระแสไฟฟาทผดปกตหรอลดวงจรใหกลบเขาสแหลงจายไฟฟาโดยไมทาใหเกดอนตรายตอคน พนดนสามารถแบงไดเปนหลายชน แตละชนกประกอบดวยแรธาตตางๆ มากมาย สวนใหญจะเปน ซลกาและอะลมนา ซงมคณสมบตเปนฉนวนไฟฟาทดในสภาวะทแหง แตหากมความชนหรอมสารละลายเกลอ คณสมบตของดนจะกลายเปนตวนาไฟฟาทด อกทงอณหภมกมผลตอคณสมบตการนาไฟฟาดวย ดงนนสภาพดนในแตละพนทกจะมคณสมบตทแตกตางกนออกไป ในการออกแบบการตอลงดน มจดประสงคเพอนาพากระแสไฟฟาทผดปกตลงสดนอยางสะดวกและรวดเรวจงตองมการทาใหคาความตานทานดนมคาตาตามทกาหนด สงทจะตองนาพจารณาในเบองตน

กคอคาความตานทานจาเพาะของดน (ρ) ซงประมาณไดจากการพจารณาชนดของดนบรเวณนนๆ อยางไรกตาม ควรมการวดคาความตานทานจาเพาะของดนดวยเครองมอวด เพอใชเปนขอมลในการออกแบบ การตดตงและการบารงรกษาหลกดน

คาความตานทานจาเพาะของดน คอ คาความตานทานของดนในปรมาตร 1 ลกบาศกเมตร โดยวดระหวางผวดานตรงขามกน ดงรปท 2.13 ซงเปนคาทแสดงถงคณสมบตทางไฟฟาของดน การวดคาความตานทานจาเพาะมความจาเปนเนองจาก

- โดยปกตดนมกจะไมไดมโครงสรางทเปนเนอเดยวกน แตเกดจากลกษณะของชนดนทแตกตางกน - คาความตานทานจาเพาะของดนขนอยกบชนดของดนทมมากมายหลายชนด อกทงยงมคาเปลยนแปลงตามปรมาณนาหรอความชน และอณหภมของดน

2-15

 

รปท 2.13 การวดคาความตานทานจาเพาะของดน ตวอยางคาความตานทานจาเพาะของดนประเภทตางๆ ดงตารางท 2.2 หากคาความตานทานจาเพาะของดนมคาตาจะเปนผลดกบระบบการตอลงดน

ตารางท 2.2 คาความตานทานจาเพาะของดนประเภทตางๆ

ชนดของดน คาความตานทานจาเพาะของดน (โอหมเมตร, Ω⋅m)

ชวงของคา คาเฉลย ดนโคลน 2 - 50 30 ดนเหนยว 2 - 200 40 ดนตะกอน ดนเหนยวปนทราย 20 - 260 100 ดนทราย 50 - 3000 200 (ชน) ดนรวน > 200 200 กรวด (ชน) 50 - 3000 1000 (ชน) หน 100 - 8000 2000 คอนกรต (ซเมนต :ทราย = 1:3) ซเมนต :กรวด = 1:5 ซเมนต :กรวด = 1:7

50 - 300 150 400 500

นาทะเล 0.1 - 1 0.5 นาแขง 10,000 - 100,000 50,000

2-16

 

2.7 ความตานทานของหลกดน ดนใชเปนจดอางอง ถอวาศกยไฟฟาเปนศนย โดยจะทาหนาทรองรบกระแสตางๆ ทรวไหลลงดนและเปนทตอของสวนโลหะตางๆ เพอใหสวนโลหะเหลานนมศกยไฟฟาเทากบดนคอเปนศนย ดงนนหลงการตดตงหลกดนแลวคาความตานทานระหวางหลกดนกบดนควรมคาตาทสดเทาทจะทาได มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย กาหนดใหคาความตานทานของหลกดนกบดน (resistance to ground) ตองไมเกน 5 โอหม แตมขอยกเวนวา ในพนททยากในการปฏบตและการไฟฟาฯ เหนชอบ ยอมใหคาความตานทานของหลกดนกบดนตองไมเกน 25 โอหม หากทาการวดแลวยงมคาเกน ใหปกหลกดนเพมอก 1 แทง

2.8 การตอลงดนและการตอฝากสาหรบอปกรณอเลกทรอนกส

การตอลงดนของอปกรณอเลกทรอนกส (sensitive electronic equipment) หรอเครองคอมพวเตอรมความสาคญ เนองจากอปกรณดงกลาวไวตอสญญาณรบกวนมาก ดงนนการตอลงดนนนอกจากจะคานงถงความปลอดภยแลว ตองคานงถงการลดสญญาณรบกวนอกดวย เพอบรรลวตถประสงคดงกลาว การตอลงดนของเครองคอมพวเตอรตองทาการตอลงดน 2 แบบ คอ การตอลงดนของระบบจายไฟ และการตอลงดนเพอลดสญญาณความถสง

2.8.1 การตอลงดนของระบบจายไฟ

สวนโลหะทไมมกระแสไหลผานของเครองคอมพวเตอรจะตองตอลงดนดวยสายดนของ

บรภณฑไฟฟา ทาใหสวนโลหะทเปนเครองหอหมมศกดาเทากบดน ทงนเพอความปลอดภยจาก

ไฟฟารว และใหอปกรณปองกนทางานไดรวดเรวขนเมอเกดการลดวงจร

2.8.2 การตอลงดนเพอลดสญญาณความถสง

สายดนของบรภณฑไฟฟาทใชตอเขากบเครองหอหมโลหะของเครองคอมพวเตอรนนจะม

ความตานทานตาทความถไฟฟากาลง 50 เฮรตซ สวนสญญาณทมความถสง (สญญาณรบกวน

สวนมากมความถสง) จะทาใหอมพแดนซมคาสงขนและเพอลดสญญาณรบกวนจาเปนตองมการตอ

ลงดนสาหรบสญญาณความถสงเสรมเขากบการตอลงดนแบบ 50 เฮรตซ การตอกรดอางอง

สญญาณ (signal reference grid) เปนวธหนง ซงเปนตาขายสเหลยมขนาดประมาณ 0.6 x 0.6 เมตร

ทาดวยตวนาหรอแผนทองแดงเชอมตอกนทจดตด นาไปวางไวใตเครองอปกรณตางๆ สวนมากจะ

อยใตพนยก (raised floor) และตออปกรณตางๆ ของระบบคอมพวเตอรเขากบกรดอางองสญญาณ

ดวยสายทสนทสดเทาททาได

2-17

 

2.8.3 วธการตอลงดนทถกตองของเครองคอมพวเตอร

การตอลงดนประกอบดวย การตอลงดนของบรภณฑไฟฟา และการตอลงดนของระบบ

คอมพวเตอร การตอลงดนของสวนโลหะทเปนเครองหอหมตองระวงเรองสญญาณรบกวน การตอ

ลงดนแบบหลายจด (multiple grounding) ดงรปท 2.14 (ก) เปนการตอทผดเนองจากทาใหเกดวงดน

(ground loop) และกระแสไหลวน ซงคอสญญาณรบกวน

วธทถกตองคอสายดนของบรภณฑไฟฟาตองตอแบบเรเดยลเขาหาจดกลาง (central radial

grounding) กลาวคออปกรณทกชนจะมสายดนของบรภณฑไฟฟาตอไปยงบสดนของคอมพวเตอร

จดนจะเปนการตอลงดนเพยงจดเดยว ซงจะไมเกดวงดน นอกจากนสวนทเปนโลหะของอปกรณ

จะตองตอดวยสายทสนทสดไปยงกรดอางองสญญาณ ดงรปท 2.14 (ข)

รปท 2.14 การตอลงดนของเครองคอมพวเตอร

2-18

 

2.8.4 การตอลงดนของหลกดน

การตอเขากบหลกดนของระบบไฟฟา ทาไดดงน

2.8.4.1 ถาระบบคอมพวเตอรรบไฟฟาโดยตรงจากระบบไฟฟาของอาคาร บสดนของ

คอมพวเตอรจะตองตอเขากบระบบหลกดนของระบบไฟฟา ดงรปท 2.14 (ข)

2.8.4.2 ถาแหลงจายไฟของระบบคอมพวเตอรเปนตวจายแยกตางหาก เชน ไดรบไฟจาก

หมอแปลง เครองกาเนดไฟฟาสารอง หรอยพเอส จดศนยของระบบไฟฟาคอมพวเตอรนจะตองตอ

เขากบหลกดนทอยใกลกบระบบจายไฟมากทสดเทาทจะทาได

สาหรบหลกดนสามารถนาสวนทเปนโลหะหรอนาไฟฟามาใชเปนหลกดนตามลาดบคอ

สวนโครงสรางโลหะของอาคารทมการตอลงดนอยางสมบรณ หรอหลกดนแบบอน

3-1

 

บทท 3 การออกแบบการตอลงดน

3.1 ทวไป ผใชไฟหลายแหงอาจไมใหความสาคญกบการตอลงดน เนองจากการใชไฟฟาทไมมการตอลงดนอปกรณไฟฟาสามารถใชงานได หรอมการตอลงดนแลวและสายดนขาดอปกรณไฟฟายงคงทางานได เชน เครองทานาอน หรอเครองใชไฟฟาทวไป การออกแบบเปนขนตอนทสาคญ เพอนาไปสการตดตงการตอลงดนทถกตอง การเลอกระบบหลกดนทถกตอง การเลอกขนาดสายดนทถกตอง การตอฝากใหมความตอเนองทางไฟฟา การเลอกใชอปกรณปองกนไฟรวทเหมาะสม และวธการตอลงดนสาหรบอาคารตางๆ ความเขาใจระบบการตอลงดนทถกตองจะทาใหเกดความปลอดภยตอผใชไฟและระบบไฟฟา มการปองกนทมประสทธผลและบารงรกษาตรวจสอบไดด

การออกแบบการตอลงดนน นาเสนอแนวทางการออกแบบการตอลงดนเพอใหไดระบบการตอลงดนทมความปลอดภยและเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย และอธบายความเพมเตมเพอการนาไปใชงานสะดวกขน

3.2 ขอบเขต เสนอแนวทางการออกแบบหลกดนหรอระบบหลกดน สายตอหลกดน สายทมการตอลงดน การตอฝาก สายตอฝากประธาน สายตอฝากของบรภณฑไฟฟา สายดนของบรภณฑไฟฟา การตอลงดนของบรภณฑและเครองหอหม การตอลงดนของระบบทมตวจายแยกตางหาก การตอลงดนของอาคารทมากกวาหนงหลง การตอลงดนและการตอฝากของระบบแรงดนตา และการใชอปกรณปองกนไฟรวลงดน

3.3 ระบบหลกดน 3.3.1 หนาทของระบบหลกดน ระบบหลกดน ประกอบดวยหลกดนหลายแบบซงตอถงกน ในสถานประกอบการหนงๆ อาจมหลกดนแบบเดยวหรอหลายแบบกได ถาหลกดนมหลายแบบจะตองตอหลกดนนนๆ ให ตอเนองถงกนตลอดเปนระบบหลกดน ระบบหลกดนมหนาทดงน 3.3.1.1 ทาใหเกดการตอถงกนอยางดระหวางดนและสวนทเปนโลหะทไมมกระแสไหล ผานของสถานประกอบการ เพอใหสวนโลหะเหลานมศกดาไฟฟาเปนศนย คอทระดบดน

3-2

 

3.3.1.2 เพอใหเปนทางผานเขาสดนอยางสะดวกสาหรบอเลกตรอนจานวนมาก ในกรณท เกดฟาผาหรอแรงดนเกน 3.3.1.3 เพอถายทอดกระแสรวไหล หรอ กระแสทเกดจากไฟฟาสถตลงสดน

3.3.2 ชนดของหลกดน อาจแบงเปน 2 กลม คอ หลกดนทมอยแลว และหลกดนททาขน 3.3.2.1 หลกดนทมอยแลว คอ หลกดนทสถานประกอบการมอยแลวและทาขน เพอ จดประสงคอยางอน ซงไมใชเพอการตอลงดน เชน โครงโลหะของอาคาร เสาเขมหลกและ โครงสรางโลหะใตดน 3.3.2.2 หลกดนททาขน คอ หลกดนทจดหาและตดตงสาหรบงานระบบการตอลงดน โดยเฉพาะ เชน แทงหลกดน (ground rod) หลกดนทหมคอนกรต (concrete enclosed electrode) แผนโลหะ (buried plate) หลกดนแบบวงแหวน (ring) และกรด (grid)

รปท 3.1 แสดงตวอยางหลกดน

รปท 3.1 ตวอยางหลกดน

3-3

 

3.3.3 หลกดนแบบตางๆ 3.3.3.1 แทงหลกดน

แทงหลกดนเปนหลกดนทนยมใชกนมากทสด เพราะราคาถกและตดตงงาย ใชได

ดกบดนทมชนหนอยลกเกน 3 เมตร แทงดนทใชตองมเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 16

มลลเมตร (5/8 นว) และความยาวไมนอยกวา 2.4 เมตร แมการเพมเสนผานศนยกลางจะ

ชวยลดความตานทานดนไดเพยงเลกนอยแตจะชวยเพมความแขงแรงทางกล และทนตอ

การสกกรอน แทงหลกดนทตอกลกเพยงไมกแทงจะไดผลดกวา แทงหลกดนสนๆ หลายๆ

แทง เนองจาก ทระดบดนลก ดนมความชนมากกวาระดบดนทตน ทาใหความตานทาน

จาเพาะของดนในระดบดนลกนอยกวาความตานทานดนในระดบดนตน ทองแดงเปน

โลหะทดทสดสาหรบใชเปนแทงดน เพราะทองแดงทนตอการสกกรอนไดด ในทาง

ปฏบตการใชเหลกหมทองแดง เปนแทงหลกดน จะใหความแขงแรงทางกลดกวา และราคา

ถกกวาแทงดนททาจากทองแดง

3.3.3.2 หลกดนทหมดวยคอนกรต คอนกรตทอยต ากวาระดบดนซงมความชนอยรอบๆ จะเปนวตถกงนาไฟฟา (semi

- conducting medium) และมความตานจาเพาะประมาณ 30 โอหมเมตร ทอณหภม 20 องศา

เซลเซยส คาดงกลาวตากวาเกณฑเฉลยทวไป ดงนนตวนาไฟฟาหรอแทงโลหะทฝงอยใน

ฐานรากคอนกรตทมเหลกเสรมเปนจานวนมาก จงสามารถใชเปนหลกดนไดเปนอยางด แต

ตองมตวตอทางไฟฟาเขากบเหลกเสรมแลวนาออกมาดวยสายดน

ระบบหลกดนชนดนใชเหลกเสนทฝงลกอยในคอนกรตไมนอยกวา 50 มลลเมตร

(2 นว) มความยาวไมนอยกวา 6 เมตร (20 ฟต) และมเสนผานศนยกลางไมเลกกวา 12.7

มลลเมตร เปนหลกดน หรอถาใชสายทองแดงเปลอยตองใชสายขนาดไมเลกกวา 25 ตาราง

มลลเมตร และยาวไมนอยกวา 6 เมตร (20 ฟต) เนองจากรอยตอระหวางพนผวของ

เหลกเสนกบคอนกรตตอกนอยางด ในขณะทคอนกรตมพนขนาดใหญสมผสกบดน และม

เหลกเสนเสมอนวาตอขนานกนดวย ดงนนระบบดนนจงมความตานทานตา ทาใหเปนท

นยมใชกนมากทสด ดงรปท 3.2   

 

3-4

 

รปท 3.2 การใชตวนาโลหะเปนหลกดน

3.3.3.3 แผนโลหะ หลกดนทเปนแผนตวนาใชเมอไมตองการขดดนลงไปลกๆ แผนตวนาตองเปน

ชนดกนการผกรอน มพนผวสมผสไมนอยกวา 0.18 ตารางเมตร ในกรณทเปนเหลกอาบ

โลหะชนดกนการผกรอนตองหนาไมนอยกวา 6 มลลเมตร หากเปนโลหะกนการผกรอน

ชนดอนทไมใชเหลกตองหนาไมนอยกวา 1.5 มลลเมตร

3.3.3.4 หลกดนแบบวงแหวน   หลกดนแบบวงแหวนใชสายตวนาทองแดงเปลอยยาวไมนอยกวา 6 เมตร (20 ฟต)

ขนาดไมเลกกวา 35 ตารางมลลเมตร ฝงรอบแนวตวอาคาร โดยฝงใตดนลกไมนอยกวา

0.76 เมตร (2.5 ฟต) ดงรปท 3.3  

รปท 3.3 การใชตวนาแบบวงแหวนเปนหลกดน

3-5

 

3.3.3.5 หลกดนแบบกรด   หลกดนแบบกรดสวนมากใชตดตงกบสถานไฟฟายอย หลกดนแบบกรดตดตงครอบคลมทวสถานไฟฟายอย และบางแหงเลยรวสถานไฟฟายอยออกไป ระบบกรดประกอบดวยตวนาไฟฟาฝงใตดนลกประมาณ 0.15 เมตร (0.5 ฟต) และวางตวเปนรปตาขายสเหลยม ชวงหางระหวางตวนาจะขนอยกบแรงดนของสถานไฟฟายอย โดยทวไปประมาณ 3.0-3.7 เมตร (10-12 ฟต) จดตดของตวนาทกแหงจะตองเชอมตอเขาดวยกน แลวตอเขากบอปกรณทงหมดในสถาน รวมถงรวและโครงสรางโลหะดวย นอกจากนพนผว กรดรอบสถานตองใชหนกรวดโรยใหทว เพอลดอนตรายจากแรงดนชวงกาว (step voltage) ในกรณเกดการลดวงจรอยางรนแรง

3.3.4 มาตรฐานหลกดน และสงทใชแทนหลกดน หลกดนทกาหนดในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย เปนดงน

3.3.4.1 แทงเหลกหมดวยทองแดง หรอแทงทองแดง หรอแทงเหลกอาบสงกะส มความยาวไมนอยกวา 2.40 เมตร มขนาดเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 14.20 มลลเมตร (0.560 นว) สาหรบแทงเหลกหมดวยทองแดง และมขนาดเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 15.87 มลลเมตร (0.625 นว) สาหรบแทงเหลกอาบสงกะส

- เหลกทใชเปนแกนใหทาจากเหลกกลาคารบอนตา ทมความตานแรงดง ขนาดไมนอยกวา 600 นวตนตอตารางเมตร

- ทองแดงทใชหมมความบรสทธ 99.9% และหมอยางแนบสนทแบบ molecularly bonded กบแกนเหลก ความหนาของทองแดงทหมทจดใดๆ ตองไมนอยกวา 250 ไมโครเมตร

- ตองผานการทดสอบการยดแนนและความคงทนของทองแดงทหมดวยวธ Jacket Adherence Test และ Bending Test ตามมาตรฐาน UL-467 (UL Standard for Safety Grounding and Bonding Equipment)

- กรณแทงเหลกอาบสงกะสตองมความหนาเฉลยของสงกะสไมนอยกวา 85 ไมโครเมตร 3.3.4.2 แผนตวนาชนดปองกนการผกรอนทมพนผวสมผสกบดนไมนอยกวา 0.18 ตาราง

เมตร ในกรณทเปนเหลกอาบโลหะชนดกนการผกรอนตองหนาไมนอยกวา 6 มลลเมตร หากเปนโลหะกนการผกรอนชนดอนทไมใชเหลกตองหนาไมนอยกวา 1.50 มลลเมตร

3.3.4.3 หามใชวสดททาดวยอะลมเนยมหรอโลหะผสมอะลมเนยม เปนหลกดนหรอสงทใชแทนหลกดน

3-6

 

3.3.4.4 ยอมใหใชอาคารทเปนโครงโลหะและมการตอลงดนอยางถกตอง โดยมคาความตานทานของการตอลงดนไมเกน 5 โอหม

3.3.4.5 หลกดนชนดอนๆ ตองไดรบความเหนชอบจากการไฟฟาฯ กอน 3.3.5 การตอฝากระหวางหลกดน

กรณทในสถานประกอบการหนงๆ ตองใชหลกดนหลายชนดเพอใหมความตานทานระหวางหลกดนกบดนไมเกนคาทกาหนด หรอมหลกดนหลกและตองการตอฝากกบหลกดนเสรมเชน โครงโลหะของอาคาร เสาเขม หลก และโครงสรางโลหะใตดน ใหทาการตอฝากระหวางหลกดนโดยบสดนรวม (common ground bus) ดงรปท 3.4

สายทมการตอลงดน (ตวนานวทรล)

สายตอฝากประธาน

สายตอหลกดน บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

สวนหอหมทเปนโลหะของบรภณฑประธาน

บสดนรวม

หลกดนชนดท 1

หลกดนชนดท 2

หลกดนชนดท 3

รปท 3.4 การตอฝากระบบหลกดน 3.3.6 การใชหลกดนรวมกน

“ถาระบบไฟฟากระแสสลบมการตอลงดนเขากบหลกดนภายในอาคารหรอสถานทไดกาหนดไว แลวตองใชหลกดนนนสาหรบตอเครองหอหมสายและสวนทเปนโลหะของบรภณฑไฟฟาลงดนดวย สาหรบอาคารทรบไฟจาก แหลงจายไฟแยกกนตองใชหลกดนรวมกน หลกดนสองหลกหรอมากกวาทตอฝากเขาดวยกนอยางใชไดผลดถอวาเปนหลกดนหลกเดยว” ทงนเพอใหเกดแรงดนอางองเดยวกน

3-7

 

3.3.7 การคานวณคาความตานทานของหลกดน ถาดนมความตานทานจาเพาะสมาเสมอ คาความตานทานอาจคานวณไดตามหลกดนแบบตางๆ ดงน 3.3.7.1 หลกดนแบบแทงหลกดนตามแนวลก

ความตานทานดนของแทงหลกดนทฝงตามแนวลกในเนอดนทมความตานทานจาเพาะสมาเสมอ สามารถคานวณคาความตานทานของหลกดน ไดจากสมการ 3-1

ρπ

⎛ ⎞= −⎜ ⎟⎝ ⎠4ln 1

2

LR

L a โอหม (3-1)

โดยท R คอ คาความตานทานของหลกดน หนวย โอหม L คอ ความยาวของแทงหลกดน หนวย เมตร a คอ รศมของแทงหลกดน หนวย เมตร ρ คอ คาความตานทานจาเพาะของดน หนวย โอหมเมตร

ตวอยาง 3.1 แทงหลกดน 1 แทง ยาว 2.4 เมตร เสนผานศนยกลาง 16 มลลเมตร กาหนดใหความตานทานจาเพาะของดนมคา 100 โอหมเมตร จงหาความตานทานของหลกดน วธทา L = 2.4 เมตร

a = 16

2= 8 มลลเมตร = 0.008 เมตร

ρ = 100 โอหมเมตร

จากสมการ 3.1 จะได ρπ

⎛ ⎞= −⎜ ⎟⎝ ⎠4ln 1

2

LR

L a

π

×⎛ ⎞= −⎜ ⎟× ⎝ ⎠100 4 2.4

ln 12 2.4 0.008

∴R = 40.38 โอหม 3.3.7.2 หลกดนฝงลกตามแนวผวดน หลกดนฝงลกตามแนวผวดนหรอแนวราบ โดยปกตจะฝงลกอยใตดนลก 0.5 เมตร ดงรปท 3.5 เนองจากหลกดนชนดนไดรบผลกระทบจากสภาพอากาศ อยางมาก ดงนนเมอตองการวดความตานทานดนของ หลกดน จะคดเสมอนวาหลกดนนตดตงอยทผวดน คอ ไมคานงถงระยะความลกทฝงหลกดน สามารถคานวณความตานทานหลกดนไดจากสมการ 3-2

3-8

 

รปท 3.5 หลกดนตามแนวผวดน

ρπ

⎛ ⎞= −⎜ ⎟⎝ ⎠2ln 1

LR

L a (3-2)

โดยท R คอ คาความตานทานของหลกดน หนวย โอหม L คอ ความยาวของหลกดน หนวย เมตร a คอ รศมของแทงหลกดน หนวย เมตร ρ คอ คาความตานทานจาเพาะของดน หนวย โอหมเมตร

ตวอยาง 3.2 ตวนาทองแดง ยาว 30 เมตร เสนผานศนยกลาง 20 มลลเมตร ฝงลกลงในดนตามแนวระดบ กาหนดใหความตานทานจาเพาะของดนมคา 100 โอหมเมตร จงหาความตานทานของหลกดน วธทา L = 30 เมตร

a =20

2 = 10 มลลเมตร = 0.01 เมตร

ρ = 100 โอหมเมตร

จากสมการ 3.2 จะได ρπ

⎛ ⎞= −⎜ ⎟⎝ ⎠2ln 1

LR

L a π×⎛ ⎞= −⎜ ⎟× ⎝ ⎠

100 2 30ln 1

30 0.01

∴R = 8.17 โอหม สมการสาหรบคานวณคาความตานทานของหลกดนชนดตางๆ แสดงในภาคผนวก ก.

3.4 สายตอหลกดน 3.4.1 ชนดของสายตอหลกดน

“สายตอหลกดนตองเปนตวนาทองแดง เปนชนดตวนาเดยวหรอตวนาตเกลยวหมฉนวนและตองเปนตวนาเสนเดยวยาวตลอดโดยไมมการตอ ถาใชบสบารเปนสายตอหลกดนใหมการตอได”

3-9

 

3.4.2 ขนาดสายตอหลกดนของระบบไฟฟากระแสสลบ การกาหนดขนาดสายตอหลกดนใหพจารณาจากขนาดของตวนาประธาน สายตอหลกดน

ตองมขนาดไมเลกกวาทกาหนดไวในตารางท 3.1

ตารางท 3.1 ขนาดตาสดของสายตอหลกดนของระบบไฟฟากระแสสลบ

ขนาดของตวนาประธาน (ตวนาทองแดง) (ตารางมลลเมตร)

ขนาดตาสดของสายตอหลกดน (ตวนาทองแดง) (ตารางมลลเมตร)

ไมเกน 35 10 เกน 35 แตไมเกน 50 16 เกน 50 แตไมเกน 95 25 เกน 95 แตไมเกน 185 35 เกน 185 แตไมเกน 300 50 เกน 300 แตไมเกน 500 70

เกน 500 95

3.5 การตอฝาก การตอฝาก มจดประสงคเพอใหแนใจวามความตอเนองทางไฟฟา และสามารถรบกระแสวงจรลดใดๆ ทอาจเกดขน

3.5.1 การตอฝากทบรภณฑประธาน

ทบรภณฑประธานตองตอฝากสายดนของบรภณฑไฟฟาหรอบารตอลงดนเขากบบารนวทรลหรอสายนวทรลของระบบไฟฟา

สวนทเปนโลหะซงไมไดเปนทางเดนของกระแสไฟฟาของบรภณฑไฟฟาตองตอฝากกบบารนวทรล เพราะหากเกดกระแสรวหรอลดวงจรลงสวนทเปนโลหะจะไหลครบวงจรผานสายตอฝากน

อปกรณการเดนสายโลหะ เชน รางเดนสาย ทอรอยสาย รางเคเบลและเปลอกนอกทเปนโลหะของตวนาประธาน ทเดนมาทบรภณฑประธานทงดานไฟเขาและออกตองตอฝากเขากบแผงบรภณฑประธานดวย ดงรปท 3.6

3-10

 

รปท 3.6 การตอฝากสวนทเปนโลหะทบรภณฑประธาน

3.5.2 การตอฝากอปกรณการเดนสาย

อปกรณการเดนสายโลหะตองมความตอเนองทางไฟฟาโดยตลอดจากตนทางถงปลายทาง

ดงนน ตรงจดตอตางๆ ของอปกรณการเดนสายโลหะ เชน ทอรอยสาย รางเดนสาย หากไมมนใจวา

การตอจะมความตานทานตาตองทาการตอฝากดวย ดงรปท 3.7

สายตอฝากประธาน

สายตอหลกดน

หลกดน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

ชองเดนสายโลหะสายตอฝากดานไฟเขา

ชองเดนสายโลหะ

สายตอฝากดานไฟออก

สายตอฝาก แผงยอย

บสนวทรล

บสดน

N

รปท 3.7 การตอฝากอปกรณการเดนสาย

3-11

 

3.5.3 สายตอฝากประธาน และสายตอฝากของบรภณฑไฟฟา 3.5.3.1 ชนด

“สายตอฝากประธาน และสายตอฝากของบรภณฑไฟฟาตองเปนชนดตวนาทองแดง”

3.5.3.2 ขนาดสายตอฝากทางดานไฟเขาของบรภณฑประธาน สายตอฝากของบรภณฑไฟฟาทางดานไฟเขาของบรภณฑประธาน และสายตอฝากประธาน ตองมขนาดไมเลกกวาขนาดของสายตอหลกดนทไดกาหนดไวในตารางท 3.1 ถาสายเสนไฟของตวนาประธานมขนาดใหญกวาทกาหนดไวในตารางท 3.1 ใหใชสายตอฝากขนาดไมเลกกวารอยละ12.5 ของตวนาประธานทใหญทสด ถาใชตวนาประธานเดนในทอสาย หรอเปนสายเคเบลมากกวา 1 ชดขนานกน แตละทอสายหรอสายเคเบลใหใชสายตอฝากทมขนาดไมเลกกวาทไดกาหนดไวในตารางท 3.1 โดยคานวณจากขนาดของสายในแตละทอสายหรอสายเคเบล

3.5.3.3 ขนาดสายตอฝากดานไฟออกของบรภณฑประธาน สายตอฝากของบรภณฑไฟฟาดานไฟออกของบรภณฑประธานตองมขนาดไมเลกกวาขนาดของสายดนของบรภณฑไฟฟาทไดกาหนดไวในตารางท 3.2

3.6 สายดนของบรภณฑไฟฟา 3.6.1 ชนดของสายดนของบรภณฑไฟฟา

3.6.1.1 สายดนของบรภณฑไฟฟาทเดนสายรวมไปกบสายของวงจรตองเปน “ตวนาทองแดง หมฉนวนหรอไมหมกได” หรอ “เปลอกโลหะของสายเคเบลชนด AC, MI และ MC” หรอเปลอกหมบสเวยทผผลตระบใหใชเปนสายสาหรบตอลงดนได อปกรณการเดนสายชนดอนหามนามาใชเปนสายดน

3.6.1.2 ฉนวนหรอเปลอกของสายดนตองมสเขยว หรอสเขยวแถบเหลอง หากสายดนมขนาดใหญกวา 10 ตารางมลลเมตร หรอเปนเคเบลหลายแกนทใชในสถานทซงการบารงรกษาทาโดยบคคลทมหนาทเกยวของ ใหทาเครองหมายแทนสของสายได

3.6.2 ขนาดสายดนของบรภณฑไฟฟา

3.6.2.1 การกาหนดสายดนของบรภณฑไฟฟา ใหพจารณาจากขนาดเครองปองกนกระแสเกนของบรภณฑไฟฟานน หรอตามขนาดวงจรยอย โดยขนาดสายดนตองมขนาดไมเลกกวาทไดกาหนดไวในตารางท 3.2

3-12

 

ตารางท 3.2 ขนาดตาสดของสายดนของบรภณฑไฟฟา

พกดหรอขนาดปรบตงของ เครองปองกนกระแสเกนไมเกน

(แอมแปร)

ขนาดตาสดของสายดนของบรภณฑไฟฟา (ตวนาทองแดง)

(ตารางมลลเมตร) 16 1.5 20 2.5 40 4 70 6 100 10 200 16 400 25 500 35 800 50

1,000 70 1,250 95 2,000 120 2,500 185 4,000 240 6,000 400

การกาหนดขนาดสายตอหลกดน สายตอฝาก และสายดนของบรภณฑไฟฟา แสดงตวอยางในรปท 3.8 อธบายความหมายของหมายเลขตางๆ ดงน หมายเลข 1 คอ สายตอหลกดน โดยพจารณาจากขนาดของตวนาประธาน ขนาดสายตอหลกดนเลอกจากตารางท 3.1 คอ 50 ตารางมลลเมตร หมายเลข 2 คอ สายตอฝากประธาน โดยพจารณาจากขนาดของตวนาประธาน ขนาดสายตอฝาก เลอกจากตารางท 3.1 คอ 50 ตารางมลลเมตร หมายเลข 3 คอ สายตอฝากดานไฟเขา โดยพจารณาจากขนาดของตวนาประธาน ขนาดสายตอฝากเลอกจากตารางท 3.1 คอ 50 ตารางมลลเมตร หมายเลข 4 คอ สายดนของอปกรณไฟฟา 1 โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกน สายดนเลอกจากตารางท 3.2 คอ 6 ตารางมลลเมตร

3-13

 

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

บสนวทรล

บสดน

N

แผงยอย

L

400A200A

200A50A 80A16A

วงจรเตารบไฟฟาอปกรณไฟฟา 1

L N

อปกรณไฟฟา 2

300 mm2

12

3

5

6

4

7

109

8

ชองเดนสายโลหะ ชองเดนสายโลหะ

หลกดน

 

รปท 3.8 ตวอยางการกาหนดขนาดสายตอหลกดน สายตอฝาก และสายดนของบรภณฑไฟฟา

หมายเลข 5 คอ สายตอฝากดานไฟออก โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกน สายตอฝากเลอกจากตารางท 3.2 คอ 16 ตารางมลลเมตร หมายเลข 6 คอ สายดนสาหรบแผงยอย โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกน สายดนเลอกจากตารางท 3.2 คอ 16 ตารางมลลเมตร หมายเลข 7 คอ สายตอฝาก โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกน สายตอฝาก เลอกจากตารางท 3.2 คอ 16 ตารางมลลเมตร หมายเลข 8 คอ สายตอฝาก โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกน สายตอฝาก เลอกจากตารางท 3.2 คอ 16 ตารางมลลเมตร หมายเลข 9 คอ สายดนของวงจรเตารบ โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกน สายดนเลอกจากตารางท 3.2 คอ 1.5 ตารางมลลเมตร หมายเลข 10 คอ สายดนของอปกรณไฟฟา 2 โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกน สายดนเลอกจากตารางท 3.2 คอ 10 ตารางมลลเมตร

3.6.2.2 “ในกรณเดนสายควบ ถามสายดนของบรภณฑไฟฟา ใหเดนขนานกนไปในแตละทอสาย และใหคานวณสายดนจากพกดหรอขนาดปรบตงของเครองปองกนกระแสเกนของวงจรนน” แสดงตวอยางในรปท 3.9

3-14

 

รปท 3.9 การเลอกสายดน กรณเดนสายควบ

“ในกรณเดนสายหลายวงจรในทอสายเดยวกน แตใชสายดนของบรภณฑไฟฟารวมกนใน

ทอสายนน ใหคานวณขนาดสายดนจากพกดหรอขนาดปรบตงของเครองปองกนกระแสเกนทใหญทสดทปองกนสายในทอสายนน” แสดงตวอยางในรปท 3.10

รปท 3.10 การใชสายดนรวมกน กรณเดนสายหลายวงจรในทอสายเดยวกน “ในกรณเครองปองกนกระแสเกนเปนชนดอตโนมตปลดวงจรทนท หรอเปนเครอง

ปองกนกระแสลดวงจรของมอเตอรขนาดสายดนของบรภณฑไฟฟานนใหเลอกตามพกดของเครองปองกนการใชงานเกนกาลงของมอเตอร”

3.6.2.3 สาหรบสายพรอมเตาเสยบของบรภณฑไฟฟา ซงใชไฟฟาจากวงจรซงมเครองปองกนกระแสเกนทมขนาดไมเกน 20 แอมแปร สายดนของบรภณฑไฟฟาซงเปนตวนาทองแดงและเปนแกนหนงของสายออน อาจมขนาดเลกกวาทกาหนดไวในตารางท 3.2 ไดแตตองไมเลกกวาขนาดสายตวนาของวงจรและไมเลกกวา 1.0 ตารางมลลเมตร

3.6.2.4 สาหรบมอเตอร สายดนของบรภณฑไฟฟาใหพจารณาจากขนาดเครองปองกนโหลดเกนของมอเตอร ตามตารางท 3.2

3-15

 

3.7 การตอลงดนของบรภณฑและเครองหอหม มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย กาหนดการตอลงดนของบรภณฑและเครองหอหม ดงน 3.7.1 การตอลงดนของเครองหอหม และ/หรอ ชองเดนสายทเปนโลหะของสายตวนา

“เครองหอหมหรอชองเดนสายทเปนโลหะของสายตวนา ตองตอลงดน ขอยกเวนท 1 เครองหอหมทเปนโลหะชวงสนๆ ซงใชปองกนความเสยหายทาง กายภาพทมการตอสายเคเบลหรอใชจบยดสาย ไมบงคบใหตอลงดน ขอยกเวนท 2 เครองหอหมทเปนโลหะของสายทตอจากการตดตงเดมทเปนการ เดนสายแบบเปดเดนสายบนตมหรอใชสายทมเปลอกนอกไมเปนโลหะไมจาเปนตองตอลงดนถาระยะเดนสายทเพมมความยาวไมเกน 8 เมตร ไมสมผสกบดนหรอโลหะทตอลงดน หรอวสดทเปนตวนา และมการปองกนไมใหบคคลสมผส”

3.7.2 การตอลงดนของบรภณฑยดตดกบท หรอชนดทมการเดนสายถาวร

“บรภณฑไฟฟาชนดยดตดกบท หรอชนดทมการเดนสายถาวร สวนทเปนโลหะทเปดโลงและไมไดเปนทางเดนของกระแสไฟฟาของบรภณฑไฟฟาดงกลาวตอลงดนเมอมสภาพตามขอใดขอหนงดงตอไปน

- หางจากพนหรอโลหะทตอลงดนไมเกน 2.4 เมตรในแนวดง หรอ 1.5 เมตรในแนวระดบ และบคคลอาจสมผสไดโดยบงเอญ

- อยในสถานทเปยกหรอชน และไมไดมการแยกอยตางหาก - อยในบรเวณอนตราย - รบไฟฟาจากสายชนดหมสวนนากระแสไฟฟาดวยโลหะ (metal-clad, metal-

sheath) หรอสายทเดนในทอสายโลหะเวนแตทไดยกเวนในหวขอ การตอลงดนของเครองหอหมหรอชองเดนสายทเปนโลหะของสายตวนา”

3.7.3 การตอลงดนของบรภณฑไฟฟาชนดยดตดกบททกขนาดแรงดน

“บรภณฑไฟฟาชนดยดตดกบททกขนาดแรงดน สวนทเปนโลหะเปดโลงและไมเปนทางเดนของกระแสไฟฟา บรภณฑไฟฟาตอไปนตองตอลงดน

- โครงของแผงสวตช - โครงของมอเตอรชนดยดตดกบท - กลองของเครองควบคมมอเตอร ยกเวนฝาครอบสวตช ปด-เปดทมฉนวนรอง

ดานใน - บรภณฑไฟฟาของลฟตและปนจน

3-16

 

- บรภณฑไฟฟาในอจอดรถ โรงมหรสพ โรงถายภาพยนตร สถานวทยและโทรทศน ( ยกเวน โคมไฟแบบแขวน)

- ปายทใชไฟฟารวมทงอปกรณประกอบ - เครองฉายภาพยนตร - เครองสบนาทใชมอเตอร”

3.7.4 การตอลงดนของบรภณฑซงไมรบกระแสไฟฟาโดยตรง “บรภณฑซงไมไดรบกระแสไฟฟาโดยตรง สวนทเปนโลหะของบรภณฑตอไปนตองตอลง

ดน - โครงและรางของปนจนทใชไฟฟา - โครงของตโดยสารลฟตทไมไดขบเคลอนดวยไฟฟาแตมสายไฟฟาตดอย - ลวดสลงซงใชยกของดวยแรงคนและลวดสลงของลฟตทใชไฟฟา - สงกนทเปนโลหะ รว หรอสงหอหมของบรภณฑไฟฟาทมแรงดนระหวางสาย

เสนไฟเกน 1,000 โวลต - โครงสรางทใชตดตงบรภณฑไฟฟา”

3.7.5 การตอลงดนของบรภณฑไฟฟาทมสายพรอมเตาเสยบ “บรภณฑไฟฟาทมสายพรอมเตาเสยบ สวนทเปนโลหะเปดโลงของบรภณฑไฟฟาจะตอง

ตอลงดนถามสภาพตามขอใดขอหนงดงตอไปน - ใชในบรเวณอนตราย - ใชแรงดนไฟฟาวดเทยบกบดนเกน 150 โวลต

ขอยกเวนท 1 มอเตอรทมการกน ขอยกเวนท 2 โครงโลหะของเครองใชไฟฟาทางความรอน ซงมฉนวนกนระหวาง

โครงรางโลหะกบดนอยางถาวร ขอยกเวนท 3 บรภณฑไฟฟาทระบวาเปนฉนวน 2 ชนหรอเทยบเทา ซงม

เครองหมายแสดงชดเจนวาไมตองตอลงดน - เครองใชไฟฟาทใชในสถานทอยอาศยตอไปน

- ตเยน ตแชแขง เครองปรบอากาศ - เครองซกผา เครองอบผา เครองลางจาน เครองสบนาทง เครองใชไฟฟา ในต

เลยงปลา - เครองมอชนดมอถอททางานดวยมอเตอร (hand-held motor-operated tools)

3-17

 

- เครองใชไฟฟาททางานดวยมอเตอร เชน เครองเลมตนไม เครองตดหญา เครองขดถชนดใชนา

- ดวงโคมไฟฟาชนดหยบยกได ยกเวน บรภณฑไฟฟาทระบวาเปนฉนวน 2 ชน หรอเทยบเทา ซงมเครองหมาย

แสดงชดเจนวาไมตองตอลงดน - เครองใชไฟฟาทไมไดใชในสถานทอยอาศยตอไปน

- ตเยน ตแชแขง เครองปรบอากาศ - เครองซกผา เครองอบผา เครองลางจาน เครองสบนาทง เครองประมวลผลขอมล

เครองใชไฟฟาในตเลยงปลา - เครองมอชนดมอถอททางานดวยมอเตอร - เครองใชไฟฟาททางานดวยมอเตอร เชน เครองเลมตนไม เครองตดหญา เครอง

ขดถชนดใชนา - เครองใชไฟฟาทมสายพรอมเตาเสยบใชในสถานทเปยกหรอชน หรอบคคลทใช

ยนอยบนพนดนหรอพนโลหะ หรอทางานอยในถงโลหะหรอหมอนา - เครองมอทอาจนาไปใชในทเปยก หรอใชในบรเวณทนาไฟฟาได - ดวงโคมไฟฟาชนดหยบยกได ขอยกเวนท 1 เครองมอและดวงโคมไฟฟาชนดหยบยกได ทอาจนาไปใชในทเปยก

หรอใชในบรเวณทนาไฟฟาได ไมบงคบใหตอลงดน ถารบพลงไฟฟาจากหมอแปลงนรภยทขดลวดดานไฟออกมแรงดนไฟฟาไมเกน 50 โวลต และไมตอลงดน

ขอยกเวนท 2 บรภณฑไฟฟาทระบวาเปนฉนวน 2 ชนหรอเทยบเทาซงมเครอง หมายแสดงชดเจนวาไมตองตอลงดน”

สวนประกอบของการตอลงดนของบรภณฑไฟฟาและเครองหอหม ดงรปท 3.11

3-18

 

รปท 3.11 การตอลงดนของบรภณฑไฟฟาและเครองหอหม

รปท 3.11 แสดงการตอลงดนของบรภณฑไฟฟาและเครองหอหม โดยการเดนสายดนจากบรภณฑไฟฟาไปตอกบบสดนทบรภณฑประธานหรอแผงยอยทจายใหกบบรภณฑไฟฟานน ทงนการเดนสายดนของบรภณฑไฟฟาใหเดมรวมกบสายเสนไฟและสายนวทรล สายดนหมายเลขตางๆ มความหมายดงน

หมายเลข 1 คอ สายตอหลกดน ขนาดสายตอหลกดนเลอกจากตารางท 3.1 โดยพจารณาจากขนาดของตวนาประธาน หมายเลข 2 คอ สายดนของวงจรเตารบ ขนาดสายดนเลอกจากตารางท 3.2 โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกนของวงจรเตารบทจายไฟจากบรภณฑประธาน หมายเลข 3 คอ สายดนของอปกรณไฟฟา ขนาดสายดนเลอกจากตารางท 3.2 โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกนของอปกรณไฟฟาทจายไฟจากบรภณฑประธาน หมายเลข 4 คอ สายดนของแผงยอย ขนาดสายดนเลอกจากตารางท 3.2 โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกนของแผงยอยทจายไฟจากบรภณฑประธาน หมายเลข 5 คอ สายดนของวงจรเตารบ ขนาดสายดนเลอกจากตารางท 3.2 โดยพจารณาจากพกดเครองปองกนกระแสเกนของวงจรเตารบทจายไฟจากแผงยอย

หมายเลข 6 คอ สายดนของอปกรณไฟฟา ขนาดสายดนเลอกจากตารางท 3.2 โดยพจารณา

จากพกดเครองปองกนกระแสเกนของอปกรณไฟฟาทจายไฟจากแผงยอย

3-19

 

3.8 การตอลงดนของระบบทมตวจายแยกตางหาก ระบบไฟฟากระแสสลบทมตวจายแยกตางหากตองปฏบตตามขอกาหนดดงตอไปน 3.8.1 การตอลงดนของระบบไฟฟาทมตวจายแยกตางหาก ใหปฏบตตามหลกการของการตอลงดนของบรภณฑประธาน ซงประกอบดวย สายทมการตอลงดน หลกดน สายตอหลกดน และสายตอฝาก และใชสายตอฝากเชอมตอสายดนของบรภณฑไฟฟาของระบบทมตวจายแยกตางหาก เขากบสายตวนาทมการตอลงดนของระบบไฟฟา การตอฝากใหทาทจดใดกไดระหวางระบบทมตวจายแยกตางหากกบเครองปองกนกระแสเกนตวแรกเทานน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

Nจายโหลด

สวตชสบเปลยนเครองกาเนด

รปท 3.12 ระบบไฟฟาทมตวจายแยกตางหาก ตอลงดนทเครองกาเนด

รปท 3.13 ไมใชระบบไฟฟาทมตวจายแยกตางหาก มการตอสายดนของบรภณฑไฟฟาทเครองกาเนด

3-20

 

จากรปท 3.12 เปนระบบไฟฟาทมตวจายแยกตางหาก มการตอลงดนทเครองกาเนด และใชสวตช

สบเปลยนแยกสายนวทรลออกจากเครองกาเนดเมอโหลดรบไฟจากบรภณฑประธาน รปท 3.13 ไมใชระบบ

ไฟฟาทมตวจายแยกตางหาก เนองจากไมมสวตชสบเปลยน สายนวทรลตอถงกนกบนวทรลของเครอง

กาเนด และมการตอสายดนของบรภณฑไฟฟากบเครองกาเนด

3.8.2 สายตอหลกดนทเชอมตอหลกดนเขากบสายตวนาทมการตอลงดนของระบบทมตวจายแยกตางหากใหกาหนดขนาดจากสายเสนไฟของระบบทมตวจายแยกตางหาก โดยตองมขนาดไมเลกกวาทกาหนดไวในตารางท 3.1

3.8.3 หลกดนตองเปนไปตามมาตรฐานหลกดน และสงทใชแทนหลกดนและตองอยใกลจดตอลงดนมากทสดเทาทจะทาได

3.9 การตอลงดนของอาคารทมากกวาหนงหลง การตอลงดนของวงจรทมบรภณฑประธานชดเดยวจายไฟใหอาคารมากกวาหนงหลง แตละอาคารตองมหลกดนเพอตอสายทมการตอลงดนของวงจรและระบบไฟฟากระแสสลบและเครองหอหมของเครองปลดวงจรลงดน ดงรปท 3.14

รปท 3.14 วงจรทมบรภณฑประธานชดเดยวจายไฟใหอาคารมากกวาหนงหลง

ถาในอาคารมวงจรยอยชดเดยวและไมไดจายไฟใหแกบรภณฑทตองตอลงดน ไมตองทาหลกดนของแตละอาคารได ดงรปท 3.15

3-21

 

สายตอฝากประธาน

สายตอหลกดน

หลกดน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

สายทมการตอลงดน (ตวนานวทรล)

อาคารหลงท 1อาคารหลงท 2

บรภณฑไฟฟา

บรภณฑทไมตองตอลงดน

รปท 3.15 อาคารทมวงจรยอยชดเดยวและเปนบรภณฑทไมตองตอลงดน

ถามการเดนสายดนของบรภณฑไฟฟารวมกบตวนาอนของวงจร เพอไปตอสวนทไมเปนทางเดนของกระแสไฟฟาของบรภณฑไฟฟา สวนทเปนโลหะภายในโครงสรางของอาคารทตองการตอลงดนสายดนของบรภณฑไฟฟานนจะตองมการตอฝากลงดนทอาคารอกหลงหนง ดงรปท 3.16

สายตอฝากประธาน

สายตอหลกดน

หลกดน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

สายทมการตอลงดน (ตวนานวทรล)

บสนวทรล

บสดน

แผงยอย

อาคารหลงท 1 อาคารหลงท 2

ระบบทอโลหะ

บรภณฑไฟฟา

โครงสราง ของอาคาร

โครงโลหะ

เดนรวมกบสายเสนไฟ

รปท 3.16 การเดนสายดนของบรภณฑไฟฟาจากบรภณฑประธานไปยงอาคารหลงอน

3.10 การตอลงดนและการตอฝากของระบบแรงดนตา กรณทอาคารหนงหลงมการตอลงดนของระบบแรงดนตาอน เชน ระบบสอสาร วทย โทรทศน โทรทศนวงจรปด หรออนๆ ตองตอฝากระหวางระบบการตอลงดน ประกอบดวย การตอฝากระหวางหลกดนกบหลกดน และการตอฝากระหวางบรภณฑ โดยตอฝากการตอลงดนของระบบอนๆ เขากบบสดนของ

3-22

 

บรภณฑประธานโดยตรง หรอตอทบสดนรวมภายนอกบรภณฑประธาน เพอความสะดวกในการตรวจสอบและบารงรกษา

3.11 การใชอปกรณปองกนไฟรวลงดน เครองตดไฟรวคออปกรณททาหนาทตดกระแสไฟฟาเมอเกดไฟฟารวและบคคลไปสมผส เมอกระแสไฟฟาไหลผานรางกายเครองตดไฟรวสามารถตรวจไดวามกระแสรวลงดนและจะปลดวงจรไฟฟาออก เครองตดไฟรวจะปลดวงจรเฉพาะเมอกระแสไฟฟาไหลผานลงดนเทานน กรณไฟดดทเกดจากการทบคคลสมผสสายไฟฟาสองเสนพรอมกน เครองจะไมปลดวงจร เครองตดไฟรวจะปลดวงจรเมอมกระแสไฟฟาไหลผานตวคนแลวเทานน จงตองเลอกชนดทปลดวงจรไดเรวเพอลดเวลาทกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย ขอดของเครองตดไฟรวคอสามารถปองกนอนตรายไดทงจากการสมผสโดยตรงและโดยออม การปองกนดวยเครองตดไฟรวมวตถประสงคเพอการปองกนบคคล และการปองกนทรพยสน การปองกนบคคลโดยทาหนาทตดกระแสไฟฟาเพอไมใหเกดอนตรายกบคนทไปสมผส และการปองกนทรพยสนโดยทาหนาทตดกระแสไฟฟาเพอไมใหอปกรณหรอสถานทเสยหาย เครองตดไฟรวใหใชเปนอปกรณปองกนเสรมหรอเพมเตมจากการปองกนทตองปฏบตในตอนตนเทานน ไมสามารถใชเปนเครองปองกนหลก เนองจากเครองตดไฟรวเปนอปกรณไฟฟาเชนกนอาจชารดไดจากการใชงาน กรณชารดแลวจะไมสามารถปองกนได ในการใชงานตองทดสอบเปนประจาตามระยะเวลาทผผลตแนะนา และทสาคญจะตองตดตงใหถกตองดวย 3.11.1 การใชงานเครองตดไฟรว

   เครองตดไฟรวสามารถปองกนอนตรายจากไฟฟาดดไดทงจากการสมผสกบสวนทมไฟฟาโดยตรงเชนสมผสกบสายไฟฟาทฉนวนชารด และการสมผสเครองใชไฟฟาเมอเกดไฟรวซงเรยกวาการสมผสโดยออมในขณะทระบบสายดนสามารถปองกนไดเฉพาะการสมผสโดยออมเทานน ดงนนในการใชงานจาเปนตองมระบบสายดนดวยจงมนใจไดวาปลอดภย สาหรบเครองใชไฟฟาทกชนดทมเครองตดไฟรวมาตดตงมาดวยแลวในตวถอวาเครองใชไฟฟานนมเครองตดไฟรวแลว มาตรฐานการตดต งทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย กาหนดใหตองมการปองกนทวงจรไฟฟาหรอเตารบโดยใชเครองตดรวสาหรบการใชไฟฟาในบรเวณ หองน า หองใตดน หองครว อาง (บรเวณพนทเคานเตอรทมการตดตงเตารบภายในระยะ 1.50 เมตร หางจากขอบดานนอกอาง) และระบบไฟฟาภายนอกอาคาร และเครองใชไฟฟาทตองตดตงเครองตดไฟรว ไดแก เครองทานาอน เครองทานารอน และอางนาวน

3-23

 

3.11.2 ประเภทเครองตดไฟรว เครองตดไฟรวแบงได 2 ประเภทใหญ ๆ คอประเภททสามารถปลดวงจรไดทงเมอเกดไฟรวและเมอเกดกระแสเกนใชชอเรยกวา RCBO (residual current circuit breaker with overload protection) และแบบทปลดวงจรเฉพาะเมอเกดไฟรวเทานนเรยกวา RCCB (residual current circuit breaker) สามารถตดกระแสลดวงจรได แตไมได ออกแบบใหตดกระแสเกนพกด แบบหลงนจะไมสามารถปลดวงจรเมอกระแสไฟเกนได ในการใชงานจะตองมเครองปองกนกระแสไฟเกนเพมอกตางหากในการใชงานจะตองดใหชดเจนวาเปนแบบทตองการหรอไม เครองตดไฟรวอาจมชอเรยกตางกน เชน เครองตดไฟเมอมกระแสรวลงดน (Earth Leakage Circuit Breaker; ELCB, Ground Fault Circuit Interrupter; GFCI และ Residual Current Device; RCD)

รปท 3.17 ตวอยางเครองตดไฟรว

3.11.3 การเลอกใชเครองตดไฟรว โดยทวไปเครองตดไฟรวทผลต จะทางานทคากระแสรว ตงแต 5 – 500 มลลแอมแปร เชน 30, 100, 300 และ 500 มลลแอมแปร สาหรบการปองกนบคคลใหเลอกคากระแสรวไมเกน 30 มลลแอมแปร และสาหรบการปองกนทรพยสนใหเลอกคากระแสรวทเหมาะสมกบสงทตองการปองกน เชน 300 มลลแอมแปร ตวอยางการใชเครองตดไฟรวแสดงรปท 3.18 และ 3.19

3-24

 

เมนสวตชทวไป

30 mA

30 mA RCD

ปองกนดวย 30 mAไมปองกนดวย RCD

วงจรทวไปวงจรเตารบ

ในหองอาบนา

ระบบจายไฟ

รปท 3.18 การใชเครองตดไฟรวปองกนสวนของกลมวงจรยอย

 

รปท 3.19 การใชเครองตดไฟรวปองกนทกวงจรยอย

จากรปท 3.18 และ 3.19 เปนการใชเครองตดไฟรวเปนอปกรณเสรมในการปองกนบางสวนของกลมวงจรยอยหรอทกวงจรยอย โดยตดตงรวมกนในตไฟฟา ทงนเครองตดไฟรวอาจถกออกแบบมาใหใชตดตงในลกษณะอน เชน ตดตงแยกภายนอกตไฟฟา

3-25

 

3.11.4 การปองกนกระแสรวลงดนของบรภณฑประธาน มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย กาหนดให “กรณระบบทนวทรลของระบบวาย (wye) ตอลงดนโดยตรง บรภณฑประธานแรงตาทมขนาดตงแต 1,000 แอมแปรขนไป ตองตดตงเครองปองกนกระแสรวลงดนของบรภณฑ ระบบปองกนกระแสรวลงดนตองมการทดสอบการทางานเมอตดตงครงแรก ณ ทตดตง โดยทดสอบตามคาแนะนาทใหมากบบรภณฑ ผลการทดสอบนตองบนทกเปนลายลกษณอกษร เพอแจงใหเจาหนาทผมอานาจตรวจสอบทราบ ขอยกเวนท 1 ขอบงคบนไมใชกบเครองปลดวงจรประธานของกระบวนการทางอตสาหกรรมแบบตอเนอง ซงหากมการหยดทางานอยางกะทนหนจะทาใหเกดความเสยหายมาก ขอยกเวนท 2 ขอบงคบนไมใชกบเครองสบนาดบเพลง” การปองกนกระแสรวลงดน หรอการปองกนความผดพรองลงดน (ground fault protection) ทบรภณฑประธาน ม 3 วธ คอ (1) วธกระแสตกคาง (Residual Sensing; RS) โดยการใชหมอแปลงกระแสวดกระแสในแตละเฟสและรวมกนทางเวกเตอรเปนกระแสเฟส IP (IP = I1+ I2+ I3) และเปรยบเทยบกบกระแส

นวทรล (IN) ทไดจากหมอแปลงกระแสทสายนวทรล เมอระบบทางานปกตกระแสเฟสจะเทากบ

กระแสนวทรล (IP = IN) หากกระแสเฟสไมเทากบกระแสนวทรล (IP ≠ IN) แสดงวาเกดความผด

พรองขนในระบบ (มกระแสผดพรอง IF) ถาผลตางของกระแสมากกวาคากระแสปรบตง รเลยจะสงใหเซอรกตเบรกเกอรปลดวงจร ดงรปท 3.20

สายตอฝากประธาน

สายตอหลกดน

หลกดน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

R

L1L2L3

รเลย

หมอแปลงกระแส

สายดน

N

รปท 3.20 การปองกนความผดพรองลงดนโดยวธกระแสตกคาง

(2) วธกระแสไหลกลบทการตอลงดนของแหลงกาเนด (Source Ground Return; SGR) โดยใชหมอแปลงกระแสวดกระแสในสายตอฝากระหวางบสนวทรลกบบสดน (กรณนตองตอสายตอหลกดนเขาบสดน และตอฝากระหวางบสนวทรลกบบสดน) ดงรปท 3.21 เมอเกดความผดพรองลง

3-26

 

ดนจะมกระแสผดพรอง IF ไหลกลบไปทบสนวทรล ถากระแสผดพรอง IF มากกวาคากระแสปรบตง รเลยจะสงใหเซอรกตเบรกเกอรปลดวงจร

สายตอฝากประธานสายตอหลกดน

หลกดน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

R

L1L2L3

รเลย

หมอแปลงกระแส

สายดน

N

รปท 3.21 การปองกนความผดพรองลงดนโดยวธกระแสไหลกลบทการตอลงดนของแหลงกาเนด

(3) วธลาดบศนย (Zero Sequence; ZS) โดยการใชหมอแปลงกระแสวดกระแสรวมกนทงสายเฟสและสายนวทรล ดงรปท 3.22 เมอระบบทางานปกตผลรวมของกระแสทงหมดมคาเปนศนย (รวมกนทางเวกเตอร) ดานทตยภมของหมอแปลงจะไมมกระแส เมอเกดความผดพรองลงดนผลรวมของกระแสทงหมดไมเปนศนย ดานทตยภมของหมอแปลงจะมกระแสไหล ถากระแสผดพรอง IF มากกวาคากระแสปรบตง รเลยจะสงใหเซอรกตเบรกเกอรปลดวงจร

สายตอฝากประธาน

สายตอหลกดน

หลกดน

บรภณฑประธาน

บสนวทรล

บสดน

R

L1L2L3

รเลย

หมอแปลงกระแส

สายดน

N

รปท 3.22 การปองกนความผดพรองลงดนโดยวธลาดบศนย

การปรบตงกระแสสาหรบการปองกนตาม NEC 230.95 กาหนดใหกระแสปรบตงสงสด (maximum current setting) คอ 2,000 แอมแปร เวลาหนวงสงสด (maximum time delay) คอ 1 วนาท สาหรบกระแสผดพรองลงดนมากวาหรอเทากบ 3,000 แอมแปร

3-27

 

3.12 อมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน (Earth Fault Loop Impedance) เมอเกดความผดพรองลงดน กลาวคอเมอมกระแสไหลจากสายเสนทมไฟผานจดผดพรองสสายดน และเปนวงรอบทางเดนของกระแสไฟฟากลบหาแหลงจายไฟ (เชน หมอแปลงไฟฟา) กระแสทไหลนเรยกวากระแสผดพรองลงดน ดงรปท 3.23 วงรอบการไหลของกระแสผดพรองน เรยกวา วงรอบผดพรองลงดน (earth fault loop) อมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนเปนคาทสงผลถงปรมาณกระแสไฟฟาผดพรอง กระแสไฟฟาผดพรองนตองมปรมาณมากเพยงพอททาใหอปกรณปองกนการผดพรองทางาน ดงนนตามกฎของโอหมอมพแดนซรอบวงผดพรองลงดน ควรมคาตา เพอใหกระแสผดพรองมคามากพอจะทาใหอปกรณปองกนการผดพรองทางานตดไฟไดทนทวงท

N

L

จดจายไฟ แผงจายไฟ

การตดตงระบบจายไฟ

บรภณฑไฟฟา

เสนทางกระแสผดพรองลงดน

(Z )e1

(Z )e2

(Z )1

(Z )2

จดผดพรอง

รปท 3.23 เสนทางอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน ระบบ TN-C-S

อมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน Zs คอ ผลรวมของ อมพแดนซจากแหลงจาหนาย (หมอแปลง) จนถงจดผดพรอง และจากจดผดพรองผานสายดนกลบไปยงแหลงจาหนาย (กลาวคอ ความตานทานขดลวดของหมอแปลง อมพแดนซสายไฟจากหมอแปลงถงบรภณฑประธาน อมพแดนซทจดตอเชอมตางๆ อมพแดนซตวนาไฟฟาจากบรภณฑประธานถงจดผดพรอง ความตานทานของสายดน และความตานทานดน) ในรปท 3.23 จะได Zs = Ze1 + Ze2 + Z1 + Z2 และ คา Zs ตองมคานอยเพยงพอทจะทาใหมการตดวงจรได ตามการคานวณคา และระยะความยาวของวงจร

3-28

 

ดงนนขนาดสายดนทใชมผลตออมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน และขนาดกระแสผดพรอง ขนาดสายดนกาหนดใชตามตารางท 3.2 ในขณะเดยวกนคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสด (maximum earth fault loop impedance) ถกใชเปนเกณฑตรวจสอบวาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนในระบบไฟฟาทตดตงเสรจแลวอยในเกณฑมาตรฐานหรอไม คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสด หรอ Zs คานวณไดจาก

≤ os

a

UZ

I (3-3)

โดยท sZ คอ คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน (โอหม)                 oU คอ คาแรงดนไฟฟาเทยบกบดนของระบบแรงตา aI คอ กระแสทางานของอปกรณปองกน ภายในเวลาทกาหนด

หรออกทางหนงคา sZ ดจากตารางท 3.3 และ 3.4

ตารางท 3.3 แสดงคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร (IEC 60898 Type B) ท oU เทากบ 230 โวลต

ขนาดของ เซอรกตเบรกเกอร

(แอมแปร)

กระแสทางานของ เซอรกตเบรกเกอร

(แอมแปร)

คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร

(โอหม) 6 10 16 20 25 32 40

30 50 80 100 125 160 200

7.667 4.60 2.875 2.399 1.840 1.438 1.150

aI = 5 × กระแสพกด สาหรบอปกรณปองกน Type B

10 × กระแสพกด สาหรบอปกรณปองกน Type C

20 × กระแสพกด สาหรบอปกรณปองกน Type D คากระแสอารเอมเอสสาหรบฟวส

3-29

 

ตารางท 3.3 แสดงคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร (IEC 60898 Type B) ท oU เทากบ 230 โวลต (ตอ)

ขนาดของ เซอรกตเบรกเกอร

(แอมแปร)

กระแสทางานของ เซอรกตเบรกเกอร

(แอมแปร)

คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร

(โอหม) 50 60 70 100 125

250 300 350 500 625

0.920 0.767 0.657 0.460 0.368

ตารางท 3.4 แสดงคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร

(IEC 60898 Type C และ IEC 60947-2 Type C) ท oU เทากบ 230 โวลต ขนาดของ

เซอรกตเบรกเกอร (แอมแปร)

กระแสทางานของ เซอรกตเบรกเกอร

(แอมแปร)

คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนสงสดของเซอรกตเบรกเกอร

(โอหม) 6 10 16 20 25 32 40 50 60 70 100 125

60 100 160 200 250 320 400 500 600 700

1,000 1,25

3.833 2.300 1.438 1.150 0.920 0.719 0.575 0.460 0.383 0.230 0.230 0.184

3-30

 

3.13 ขนตอนการออกแบบการตอลงดน ขนตอนการออกแบบการตอลงดน พอสรปเปนขนตอนไดดงน 13.1.1 การพจารณาลกษณะของอาคาร จานวนอาคาร วามหลงเดยวหรอมากกวาหนงหลง และรปแบบการจายไฟใหกบอาคาร เพอเปนแนวทางกาหนดรปแบบการทาหลกดนของอาคาร (กรณมอาคารมากกวาหนงหลงใหดวธการตอลงดนในหวขอ 3.9) 13.1.2 การออกแบบหลกดนหรอระบบหลกดนของอาคารทวไป ตองพจารณาวาสงใดทมอยแลวหรอตองสรางเปนสวนหนงของอาคารและใชเปนหลกดนได เชน โครงโลหะของอาคารหรอโครงสรางโลหะใตดน ควรใชสงนนเปนหลกดนถาความตานทานไมเกน 5 โอหม หรอใชสงนนเปนหลกดนเสรม และกาหนดวาจะเลอกใชหลกดนแบบใด 13.1.3 การกาหนดจานวนแทงหลกดน (กรณทใชหลกดนแบบแทง) เบองตนใหสารวจขอมลดนและหาความตานทานจาเพาะของดน อาจไดจากการวดหรอการประมาณคาจากตารางท 2.2 เลอกชนดแทงหลกดนและคานวณหาคาความตานทานตามสมการท 3-1 ถาคานวณจานวน 1 แทงแลวคาความตานทานยงสงกวาคาทกาหนดตองเพมแทงหลกดนขนานกน สามารถประมาณโดยใชตวคณลดคาความตานทานของหลกดนตามตารางท 4.1 (กรณเลอกใชหลกดนแบบอนๆ ใหพจารณาขอมลในหวขอ 3.3) 13.1.4 การกาหนดสายตอหลกดนใหพจารณาจากขนาดสายประธาน และกาหนดขนาดสายตอหลกดนไมเลกกวาตารางท 3.1 13.1.5 การตอฝากและขนาดสายตอฝาก ใหพจารณาตามหวขอ 3.5 13.1.6 การกาหนดขนาดสายดนของบรภณฑไฟฟาหรอวงจรยอยใหกาหนดตามตารางท 3.2 โดยพจารณาจากขนาดเซอรกตเบรกเกอรของวงจรยอย สาหรบมอเตอรใหพจารณาจากขนาดเครองปองกนโหลดเกนของมอเตอร 13.1.7 การปองกนเสรมโดยการใชเครองตดไฟรว ใหใชกบวงจรตามทกาหนดในมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย และวงจรอนๆ ทตองการความปลอดภยสง ดรายละเอยดในหวขอ 3.11 13.1.8 บรภณฑประธานแรงตาทมขนาดตงแต 1,000 แอมแปรขนไป ตองตดตงเครองปองกนกระแสรวลงดนของบรภณฑ ดรายละเอยดในหวขอ 3.11

4-1

 

บทท 4 การตดตงการตอลงดน

4.1 ทวไป การตดตงเปนขนตอนทสาคญ เพอใหไดระบบการตอลงดนทมความปลอดภยและเปนไปตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย

4.2 ขอบเขต เสนอแนวทางการตดตงหลกดนหรอระบบหลกดน สายตอหลกดน สายทมการตอลงดน การตอฝาก สายตอฝากประธาน สายตอฝากของบรภณฑไฟฟา สายดนของบรภณฑไฟฟา การตดตงเครองตดไฟรว

4.3 การตดตงหลกดน 4.3.1 การตดตงแทงหลกดน

เลอกใชแทงหลกดนทไดมาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย คอมเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 16 มลลเมตร (5/8 นว) และความยาวไมนอยกวา 2.4 เมตร ดงรปท 4.1 ตอกฝงลกลงไปในดนในตาแหนงทตองการ การตดตงใหตอกแนวดงลงไปในดน หากมสงกดขวางทแขงและไมสามารถตอกในแนวดงไดสามารถตดตงเอยงไดไมเกน 45 องศา หรออาจขดดนและใชแทงหลกดนฝงลกในแนวราบไมนอยกวา 0.75 เมตร (2.5 ฟต) ดงรปท 4.2

รปท 4.1 ตวอยางแทงหลกดน

4-2

 

วธการตดตงแทงหลกดน มขอแนะนาดงน - สารวจพนดนทจะตอกหลกดนเพอใหแนใจวาไมมวตถอนใดฝงอยในดน ตรงจดท

จะตอกแทงหลกดน - บรเวณทจะตอกแทงหลกดนควรเปนดนทเปยกชนจะดกวาดนทแหง เพอให

ความตานทานระหวางหลกดนกบดนมคาตา - ขดดนลงไปลกประมาณ 30 เซนตเมตร กอนตอกแทงหลกดนลงไป - ทาความสะอาดแทงหลกดนโดยใชผาสะอาด เพอใหสงสกปรก โดยเฉพาะตอง

ไมมคราบไขมน หรอสงทเปนฉนวนมาเกาะตดบนผวหลกดนน แลวใชเครองมอและอปกรณทเหมาะสมในการตอกหลกดน

L

สงสด 450.75 เมตร

ระดบผวดน

รปท 4.2 การตดตงแทงหลกดน

ถาตอกแทงหลกดน 1 แทงแลววดความตานทานหลกดนไดเกนคาทตองการ จะตองตอกแทงหลกดนขนานกบแทงหลกดนเดม และตอฝากถงกนดงรปท 4.3 การตอกแทงหลกดนเพมถาตอกในแนวลกจะตองใหระยะหางระหวางแทงหลกดนไมนอยกวาความยาวของแทงหลกดน การตอกแทงหลกดนเพมแลวตอฝากถงกน (ตอขนานกน) จะทาใหคาความตานทานหลกดนลดลง ตารางท 4.1 แสดงตวคณลดคาความตานทาน

L

ระดบผวดน

L

รปท 4.3 แทงหลกดนขนานกน

4-3

 

ตารางท 4.1 ตวคณลดคาความตานทานของหลกดนตอขนานกน (สาหรบแทงหลกดนยาว 2.40 เมตร การตอกลก 3 เมตร และมระยะหาง 3 เมตร)

จานวนแทงหลกดน ตวคณลด 2 0.58 3 0.42 4 0.34 5 0.28 6 0.24 7 0.22 8 0.19 9 0.18 10 0.16

4.3.2 การตดตงหลกดนหมคอนกรต การตดตงหลกดนชนดนหากใชฐานรากคอนกรตตองดาเนนการตงแตเรมกอสรางอาคาร โดยใชตวนาตอเขากบเหลกเสรมระหวางการผกเหลกเสรมกอนเทคอนกรต ดงรปท 4.4 และ 4.5

รปท 4.4 การใชฐานรากคอนกรตเปนหลกดน

   รปท 4.5 (ก) แสดงการใชเหลกเสนทฝงลกอยในคอนกรตไมนอยกวา 50 มลลเมตร (2 นว) มความยาวไมนอยกวา 6 เมตร (20 ฟต) และมเสนผานศนยกลางไมเลกกวา 12.7 มลลเมตรเปนหลกดน การตอสายทองแดงเปลอยกบเหลกเสนอาจใชแคลมปหรอการเชอมดวยความรอนทออกแบบเฉพาะสาหรบการตอดรปท 4.6 ประกอบ

4-4

 

ไมนอยกวา 6 เมตร (20 ฟต)

ไมนอยกวา 6 เมตร (20 ฟต)

การเชอมดวยความรอน

เหลกเสรม 12.7 มลลเมตร (0.5 นว) ทวไป

สายทองแดงเปลอยไมเลกกวา25 ตารางมลลเมตร

สายทองแดงเปลอยไมเลกกวา25 ตารางมลลเมตร

ก) ใชเหลกเสน

ข) ใชสายทองแดงเปลอย

รปท 4.5 การใชตวนาในฐานรากคอนกรต 

รปท 4.5 (ข) แสดงการใชสายทองแดงเปลอยขนาดไมเลกกวา 25 ตารางมลลเมตร และยาว

ไมนอยกวา 6 เมตร (20 ฟต) ผกตดกบเหลกเสนทอยในฐานราก

ตวนาทองแดงการเชอมดวยความรอน

เหลกเสน

รปท 4.6 ตวอยางอปกรณสาหรบตอสายทองแดงกบเหลกเสน 

4-5

 

4.3.3 การตดตงหลกดนแบบแผนโลหะ หลกดนแบบแผนโลหะแผนตวนาตองเปนชนดกนการผกรอน มพนผวสมผสไมนอยกวา 0.18 ตารางเมตร ในกรณทเปนเหลกอาบโลหะชนดกนการผกรอนตองหนาไมนอยกวา 6 มลลเมตร หากเปนโลหะกนการผกรอนชนดอนทไมใชเหลกตองหนาไมนอยกวา 1.5 มลลเมตร การตดตงอาจวางแผนโลหะในแนวระดบหรอแนวตงดรปท 4.7

รปท 4.7 การตดตงหลกดนแผนโลหะ 

4.3.4 การตดตงหลกดนแบบวงแหวน   การตดตงหลกดนแบบวงแหวนใหใชสายตวนาทองแดงเปลอยยาวไมนอยกวา 6 เมตร (20

ฟต) ขนาดไมเลกกวา 35 ตารางมลลเมตร ขดรองลกดนลกไมนอยกวา 0.76 เมตร (2.5 ฟต) ตามแนว

รอบอาคารหรอรศม

4.3.5 การตดตงกบโครงโลหะหรอโครงสรางของอาคาร ใชสายตอหลกดนตอกบโครงสรางของอาคารทเปนโลหะทมการตอลงดนและมคาความตานทานของการตอลงดนไมเกนคามาตรฐาน

4.4 การตดตงสายตอหลกดน

4.4.1 วธการตดตงสายตอหลกดน

- “สายตอหลกดนหรอเครองหอหมตองยดแนนกบสงรองรบสายนจะตองรอยในทอ สายไฟฟาหรอใชสายเคเบลแบบมเกราะเมอใชในสถานททอาจเกดความเสยหายทางกายภาพ”

4-6

 

- “เครองหอหมโลหะของสายตอหลกดนจะตองมความตอเนองทางไฟฟานบตงแตจดทตอกบต หรอบรภณฑไฟฟาจนถงหลกดน และตองมการตอเขากบหลกดนอยางมนคงดวยแคลมป หรออปกรณอนๆ ทเหมาะสม ถาเครองหอหมนไมตอเนองทางไฟฟาใหใชสายตอฝากทปลายทงสองเครองหอหม”

4.5 การตอสายตอหลกดนเขากบหลกดน

4.5.1 วธการตอสายตอหลกดนเขากบหลกดน

“การตอสายตอหลกดนเขากบหลกดนตองใชวธเชอมดวยความรอน (Exothermic Welding) หสาย หวตอแบบบบอด ประกบตอสาย หรอสงอนทระบใหใชเพอการน หามตอโดยใชการบดกรเปนหลก อปกรณทใชตอตองเหมาะสมกบวสดทใชทาหลกดนและสายตอหลกดน หามใชสายตอหลกดนมากกวา 1 เสนเขากบหลกดน นอกจากอปกรณทใชในการตอเปนชนดทออกแบบมาใหตอสายไดมากกวา 1 เสน” ตวอยางอปกรณสาหรบตอสายตอหลกดนเขากบหลกดน ดงรปท 4.9

รปท 4.8 ตวอยางแคลมปตอสาย

รปท 4.9 ตวอยางการตอสายตอหลกดนเขากบหลกดนดวยแคลมปตอสาย

4-7

 

รปท 4.10 การเชอมดวยความรอน

รปท 4.11 ตวอยางการตอโดยการเชอมดวยความรอน

การตอสายตอหลกดนเขากบหลกดนโดยใชวธเชอมดวยความรอน คอ การใชความรอนจากการตดไฟของดนปน เพอหลอมละลายทองแดงใหประสานเขาดวยกนมขนตอนในตารางท 4.2

4-8

 

ตารางท 4.2 ตวอยางขนตอนการตอสายตอหลกดนเขากบหลกดนโดยเชอมดวยความรอน

ท รปประกอบ รายละเอยด 1

จดเตรยมอปกรณสาหรบการเชอมดวยความรอน ทาความสะอาดแทงหลกดน และทาความสะอาดปลายสายตอหลกดน

2

ประกอบแบบหลอโดยใหซลยางอยดานลางของแบบหลอ สอดสายตอหลกดนเขาทชองดานขางของแบบหลอ หลงจากนนเทผงเชอมลงในแบบหลอ

ขอควรระวง ในระหวางการเทผงเชอมไมตองคนใหเขากนเพราะจะทาใหผงชนวนเจอจางได

3

จดชนวนโดยใชปนจดไฟ

4

หลงจากจดชนวนแลวจะเกดประกายไฟและ เขาสกระบวนการหลอมละลาย

5

เมอผานกระบวนการหลอมละลายเรยบรอยแลวกทาการทบแบบหลอเพอตรวจสอบจดตอ

4.5.2 จดตอของสายตอหลกดนเขากบหลกดน

“จดตอสายของหลกดนเขากบหลกดนตองอยในทเขาถงได โดยตองเลอกจดตอ และวธการตอเพอใหมความคงทนและใชไดผลด ยกเวน จดตออยในคอนกรตหรอฝงอยในดน ไมจาเปนตองอยในทซงเขาถง” ดงนนจดตอของสายตอหลกดนเขากบหลกดนทอยในคอนกรตหรอฝงอยในดนควรเปนวธการเชอมดวยความรอนเพอความคงทน รปท 4.12 แสดงตวอยางหลมคอนกรตสาหรบการตดตงสายตอหลกดนเขากบแทงหลกดน

4-9

 

รปท 4.12 การตดตงหลกดนและสายตอหลกดน

4.6 การตอฝาก

4.6.1 วธตอฝากทบรภณฑประธาน

วธการตอถงกนทางไฟฟาทบรภณฑประธานใหตอฝากตบรภณฑประธานเขากบตวนาประธานเสนทมการตอลงดน ดงน

4.6.1 ใชขอตอแบบมเกลยวตอเขากบกลองหรอสงหอหมททาเกลยวในเมอใชทอโลหะหนาหรอทอโลหะหนาปานกลาง การตอใหใชประแจขนใหแนน

4.6.2 ใชขอตอแบบไมตองทาเกลยวตอกบทอใหแนนสนทเมอใชทอโลหะบาง 4.6.3 ใชสายตอฝากหรออปกรณอนทมคณสมบตเหมาะสมรอบรอยตอทชองนอกเอาต (knockout) เพอใหการตอลงดนมความตอเนองทางไฟฟา 4.6.4 ใชอปกรณอนๆ เชน ใชบชชงแบบมขวตอสายดนพรอมกบลอกนต

สายตอฝากประธาน และสายตอฝากของบรภณฑไฟฟาตองตดตงตามการตอสายดนเขากบสายหรอบรภณฑไฟฟา ดงรปท 4.13 เมอเปนสายตอลงดนของวงจรหรอบรภณฑไฟฟา และวธการตอสายตอหลกดนเขากบหลกดน เมอเปนสายตอหลกดน วธการตอฝากสามารถทาไดหลายวธ เชน ใชบชชงรวมกบลอกนตสาหรบการเดนทอรอยสาย หรอใชสายไฟฟากรณเปนรางเคเบล

4-10

 

รปท 4.13 วธตอฝากทบรภณฑประธาน

4.6.2 การตอฝากขวตอสายดนของเตารบเขากบกลองโลหะ

ตองใชสายตอฝากตอระหวางขวตอสายดนของเตารบชนดมสายดนกบกลองโลหะทมการตอลงดนไวแลว มขอยกเวน ดงน

4.6.2.1 กลองโลหะเปนแบบตดตงบนพนผว การสมผสโดยตรงระหวางกลองกบเตารบถอไดวาเปนการตอลงดนของเตารบเขากบกลอง ขอยกเวนนไมใชกบเตารบทตดตงบนฝาครอบทไดระบวามความตอเนองทางไฟฟาเพยงพอระหวางกลองกบเตารบ

4.6.2.2 อปกรณสมผสหรอกานยนซงไดออกแบบและระบวาใหใชรวมกบสกรยดเพอเปนวงจรตอลงดนระหวางเตารบกบกลองชนดตดตงเสมอผว

4.6.2.3 กลองแบบตดตงบนพนผวซงไดออกแบบและระบวามความตอเนองลงดนทางไฟฟาระหวางกลองกบอปกรณ

4.6.2.4 ในกรณทตองการลดการรบกวนจากสนามแมเหลกไฟฟาในวงจรสายดน อาจใชเตารบชนดทมฉนวนคนระหวางขวตอลงดนกบสงทใชยดหรอตดตงเตารบ โดยตอขวตอสายดนของเตารบเขากบสายดนของบรภณฑไฟฟาซงเปนสายหมฉนวนเดนรวมไปกบสายวงจร สายดนของบรภณฑไฟฟานอาจเดนผานแผงยอยแผงเดยวหรอหลายแผงโดยไมตองตอกบแผงกไดแลวไปตอกบขวตอสายดนของบรภณฑประธานดานไฟออก

4-11

 

4.6.3 การตอฝากเครองหอหมอนๆ

ทอสายทเปนสายโลหะ รางเคเบล เครองหอหม โครงเครองประกอบในการตดตงและสวนทเปนโลหะอนๆ ทไมไดเปนทางเดนของกระแสไฟฟาตองมการตอถงกนทางไฟฟา เกลยวและหนาสมผสใหขดสหรอกลนเคลอบอนๆ ทไมเปนตวนาไฟฟาออกกอนทาการตอ เวนแตใชอปกรณการตอทออกแบบไวโดยเฉพาะ

4.6.4 การตอฝากในบรเวณอนตราย

สวนทเปนโลหะของบรภณฑไฟฟาและไมไดเปนทางเดนของกระแสไฟฟาททกระดบแรงดนไฟฟาซงอยในบรเวณอนตรายตองตอถงกนทางไฟฟา โดยเลอกวธใหเหมาะสมกบการเดนสาย

4.7 การตดตงสายดนของบรภณฑไฟฟา

4.7.1 วธการตดตงสายดน

สายดนหรอเครองหอหมตองยดแนนกบสงรองรบสายนจะตองรอยในทอสายไฟฟาหรอ

สายเคเบลแบบมเกราะเมอใชในสถานททอาจเกดความเสยหายทางกายภาพ

สายดนของบรภณฑไฟฟาทเปน เกราะหมสายเคเบล เปลอกนอกโลหะของสายเคเบลหรอ

เปนสายเดนแยกในชองเดนสายหรอแกนๆ หนงในเคเบลตองตดตงโดย ใชเครองประกอบ หวตอ

ขอตอทไดรบการรบรองสาหรบการเดนสายวธนนๆ ในการตดตงตองใชเครองมอทเหมาะสมและ

ตองขนใหแนน

4.7.2 การตอสายดนเขากบสายบรภณฑไฟฟา การตอสายดน ตองใชวธเชอมดวยความรอนหรอใชหวฉดแบบบบประกบจบสาย หรอสงอนทระบใหใชเพอการน หามตอโดยใชการบดกรเปนหลก

4.7.3 การตอสายดนบรภณฑไฟฟาทมสายพรอมเตาเสยบ

เพอความสะดวกในการใชงานบรภณฑไฟฟาทมสายพรอมเตาเสยบ ตองตดตงจดจายไฟ ชนดเตารบ เตารบทมสายดนตามมาตรฐานจะมจดสาหรบตอสายดนไวอยแลว ดงนนเมอเดนสายดนจากแผงสวตชมายงตาแหนงทตองการแลวกตดตงเตารบ ดงรป 4.14

4-12

 

รปท 4.14 ตวอยางการตอสายเตารบทมสายดน

 

การตอสายดนบรภณฑไฟฟาทมสายพรอมเตาเสยบ โดยตอสายดนระหวางขาดนของ เตาเสยบเขากบสวนหอหมทเปนโลหะของบรภณฑไฟฟา ทงนเตารบและเตาเสยบตองเปนไปตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม มอก. 166-2549 และ มอก. 2162-2547

4.7.4 การตอสายดนเขากบกลอง

ในแตละกลอง ถามสายดนของบรภณฑไฟฟาอยหลายเสน แตละเสนตองตอถงกนทางไฟฟาเปนอยางด และตองจดใหการตอลงดนมความตอเนองโดยไมขาดตอนแมวาจะถอดหรอปลดวงจรเครองประกอบ หรอสงอนทรบไฟฟาจากกลองนน กลองโลหะ ตองตอสายดนของบรภณฑไฟฟาทมอยในกลองโลหะ ซงอาจเปนสายเดยว หรอหลายสายเขากบกลองโลหะ โดยตอทสลกเกลยวสายดน (grounding screw) ซงหามใชงานหนาทอน หรอตอโดยใชอปกรณทไดระบใหใชสาหรบการตอลงดน กลองอโลหะ สายดนของบรภณฑไฟฟาทอยในกลองอโลหะตองตอเขากบขวตอสายดนของเตาเสยบหรออปกรณประกอบทตดตงไวในกลองน

4.7.5 ความสะอาดของผวของสงทจะตอลงดน

เกลยวและหนาสมผสของบรภณฑไฟฟาทจะตอลงดน ตองขดสงเคลอบทไมเปนตวนา เชน สหรอแลกเกอรออก เพอใหเปนทแนใจวามความตอเนองทางไฟฟาอยางด

4.7.6 การตอลงดนของเครองมอวด มเตอร และรเลย

4.7.6.1 วงจรหมอแปลงของเครองวด

4-13

 

วงจรดานทตยภมหมอแปลงกระแสและหมอแปลงแรงดนของเครองวดตองตอลงดน เมอขดลวดดานทตยภมตอเขากบระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟาเทยบกบดนตงแต 220 โวลตขนไป หรอเมอหมอแปลงเครองวดตดอยบนแผงสวตชโดยไมตองคานงถงขนาดแรงดนไฟฟา

ยกเวน วงจรไฟฟาทดานปฐมภมหมอแปลงของเครองวดตอเขากบระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟาเทยบกบดนตากวา 600 โวลต ซงไมมสวนทมไฟฟาและเปดโลง หากมสวนทมไฟฟาและเปดโลงตองตดต งในพนทหรอบรเวณทเขาถงไดเฉพาะบคคลทมหนาทเกยวของเทานน

4.7.6.2 เปลอกหมหมอแปลงเครองวดตองตอลงดนถาบคคลทวไปเขาถงได 4.7.6.3 เปลอกหมเครองมอวด มเตอร และรเลย ทใชงานกบระบบไฟฟาทมแรงดน ไฟฟาเทยบกบดนตากวา 600 โวลต ตองตอลงดนตามขอใดขอหนงดงตอไปน

- เครองมอวด มเตอร และรเลย ทไมไดตดตงอยบนแผงสวตช เมอใชงานกบระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟาเทยบกบดนตงแต 220 โวลตขนไปและบคคลทวไปเขาถงได เปลอกหมและสวนทเปนโลหะตองตอลงดน

- เครองมอวด มเตอร และรเลย ทตดตงอยบนแผงสวตชดานหนาไมมไฟ (dead-front) เปลอกหมตองตอลงดน

- เครองมอวด มเตอร และรเลย ทตดตงอยบนแผงสวตชชนดดานหนาม ไฟ (live-front) และเปดโลงตดตงอยดานหนาแผงสวตชเปลอกหมตองไมตอลงดน และหากตดตงใชงานกบระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟาเทยบ กบดนตงแต 220 โวลตขนไป ตองจดหาฉนวนยางหรอทาฉนวนทพน สาหรบรองรบพนทปฏบตงานดวย

4.7.6.4 เปลอกหมเครองมอวด มเตอร และรเลย ทใชงานกบระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟาเทยบกบดนตงแต 600 โวลต ขนไป ตองแยกการตดตง เครองมอวด มเตอร และรเลย โดยการยกระดบ หรอใชการกนทเหมาะสม (หากเปนโลหะตองตอวสดท กนลงดน) หรอใชฉนวนหม และเปลอกหมตองไมตอลงดน

4.7.6.5 สายดนเครองมอวด สายดนทใชตอลงดนดานทตยภมหมอแปลงเครองวดและสายดนทตอลงดนของเปลอกหมเครองมอวดตองเปนตวนาทองแดงขนาดไมเลกกวา 4 ตารางมลลเมตร เปลอกหมหมอแปลงเครองวด เครองมอวด มเตอร และรเลย ใหถอวาไดตอลงดนแลว เมอตดตงกบสวนทเปนโลหะทตอลงดนแลวหรอเมอตดตงกบแผงสวตชซงสวนทเปนโลหะไดตอลงดนแลว

4-14

 

4.8 การตดตงอปกรณปองกนไฟรว

การตดตงในวงจร ขอควรระวงทสาคญในการตดตงเครองตดไฟรว คอ ตองตดตงในตาแหนงทถกตอง วงจรและขวตอสายถกตอง หากตดตงผดเมอเกดไฟรวหรอไฟดดเครองจะไมทางานปลดวงจร แตในการกดปมทดสอบเครองจะปลดวงจรจงทาใหเขาใจผดไดวาเครองยงทางานไดดอย

รปท 4.15 การตดตงเครองตดไฟรวในตาแหนงทถกตอง

รปท 4.15 แสดงตาแหนงการตดตงทถกตองในวงจรไฟฟา ในสภาพปกตกระแสทไหลผานเขาและออกเครองตดไฟรวจะเทากน (I = IL = IN) เครองตดไฟรวจะจายไฟไดตามปกต เมอเกดไฟรวลงดนหรอบคคลถกไฟดด กระแสรว (Ileak) สวนหนงจะไหลลงดนและไหลกลบครบวงจรผานการตอลงดนทบรภณฑประธาน ทาใหกระแสทไหลผานเขาและออกเครองตดไฟรวจะไมเทากน (IL ≠ IN) เครองตดไฟรวจะสามารถตรวจจบได ถากระแสสวนทตางกนนสงตามทตงไวเครองตดไฟรวกจะปลดวงจร

รป 4.16 การตดตงเครองตดไฟรวในตาแหนงทผด

4-15

 

รป 4.16 แสดงตาแหนงการตดตงทผดในวงจรไฟฟา ในสภาพปกตกระแสทไหลผานเขาและออกเครองตดไฟรวจะเทากน (I = IL = IN) เครองตดไฟรวจะจายไฟไดตามปกต เมอเกดไฟรวลงดนหรอบคคลถกไฟดด กระแสรว (Ileak) สวนหนงจะไหลลงดนและไหลกลบครบวงจรผานการตอลงดนทบรภณฑประธาน และกระแสรวนจะไปรวมกบ IN และไหลกลบผานเครองตดไฟรว ทาใหกระแสทไหลผานเขาและออกเครองตดไฟรวยงคงเทากน คอ I เหมอนเดม กรณนเครองตดไฟรวจะปลดวงจร การเกดไฟรวกยงคงอยหรอบคคลทถกไฟดดกยงถกไฟดดอย ซงเปนอนตรายมาก การใชเครองตดไฟรวปองกนอปกรณไฟฟา กรณตดตงทตวอปกรณไฟฟาจะเปนการปองกนเฉพาะอปกรณไฟฟาเทานนแตไมปองกนสายวงจรทจายใหกบอปกรณ ดงนนหากตองการปองกนทงอปกรณไฟฟาและสายวงจรตองตดตงเครองตดไฟรวทตาแหนงแผงบรภณฑประธานหรอแผงยอย

5-1

 

บทท 5 การตรวจสอบการตดตง

5.1 ทวไป การตรวจสอบหลงการตดตงเปนขนตอนทสาคญ เพอตรวจสอบวาการตอลงดนมความถกตอง

ปลอดภย และมสภาพพรอมใชงาน และเพอบนทกขอมลการตรวจสอบการตดตงสาหรบเปรยบเทยบ หรอด

แนวโนมการเปลยนแปลงสาหรบการบารงรกษาในอนาคต

หลงจากทมการตดตงระบบการตอลงดนหรอมการใชงานระบบไฟฟาตามปกตแลว เพอใหเกดความปลอดภยอยางตอเนองในการใชงานอกทงเพอยดอายการใชงานของอปกรณตางๆ ในระบบ จงตองมการทดสอบและบารงรกษาระบบการตอลงดนอยอยางสมาเสมอ การจดบนทกผลการทดสอบเปนสงทจาเปนอยางยงเพอใหสามารถอางองไดในการทดสอบในครงตอๆ ไป

ในการตรวจสอบการตดต งการตอลงดน สามารถแยกรปแบบการตรวจสอบไดตามลกษณะโครงสรางของอาคารซงแบงไดเปน 3 แบบใหญ ๆ คอ ระบบใหม ระบบเกา ระบบทมการแกไข

- ระบบใหม (new installations) หมายถง ระบบการตอลงดนของอาคารหรอโรงงานใหม - ระบบเดม (existing facilities) หมายถง ระบบการตอลงดนทมอยแลวของอาคาร - ระบบทมการแกไข (system modifications) หมายถง ระบบการตอลงดนของอาคารทม

การดดแปลง เพมเตม หรอถอดสวนใดสวนหนงในระบบไฟฟา ตลอดจนการเปลยนแปลงอนทสงผลการะทบใหระบบการตอลงดนมการเปลยนแปลง เชน การดดแปลงแกไขอาคารซงการเปลยนแปลงมผลตอระบบดน

5.2 ขอบเขต เสนอขนตอนการตรวจสอบ สงทควรตรวจสอบ วธการตรวจสอบ การบนทกผลการตรวจสอบ และเอกสารการตรวจสอบระบบการตอลงดน

5.3 วธการตรวจสอบ 5.3.1 การตรวจสอบทางกายภาพ เปนการตรวจสอบโดยไมอาศยเครองมอ ไมมการวดคาปรมาณทางไฟฟา สามารถทาไดดวยการตรวจดดวยสายตา หรอใชมอดงจดทตองการตรวจสอบ ทงนตองปลอดภยจากไฟฟา ณ จทตรวจสอบ

5-2

 

การตรวจสอบดวยสายตา ไดแก - ดตาแหนงตางๆ ของจดตอไฟฟาจากแบบ เพอกาหนดตาแหนงในระบบไฟฟาทเกยวของกบการตอลงดน และชนดการตอในตาแหนงนนจากแบบระบบไฟฟา - ความถกตองตรงตามแบบไฟฟา และการตอลงดนทถกตอง ตรวจสอบกบแบบวาการตอถกตองตามแบบหรอไม ลกษณะการตอฝาก ขนาดสายไฟทใชตรงตามแบบหรอไม ในบางกรณอาจจะมการซอม หรอดดแปลงระบบไฟฟาจากหนวยงานอน หรอมการเปลยนสภาพแวดลอม ทาใหเกดการเปลยนแปลงไมตรงตามแบบ ดงนนควรตรวจดการตอจรงเทยบกบแบบทกครง - วธการตอ หรอลกษณะการตอ เชนใชขนนอต ใชแคลมปยด หรอเชอมตอดวยความรอน เปนตน - วสดอปกรณ ลกษณะของวสดและอปกรณทใชไดมาตรฐานหรอไม เชน ขนาดสายไฟ เปนตน สภาพวสดและอปกรณ เชน สภาพความฝดในการหมนของแคลมป นอตทการตอฝาก ฉนวนหมสายไฟ อยในสภาพทใชงานไดหรอไม - จดตอฝากทงหมดในระบบดน จดตอฝากตองไมอยในสภาพทสามารถทาใหเกดการวาบไฟได (ตอเชอมกนสนท ไมมชองวางอากาศทจดตอเชอม และควรมการเคลอบดวยฉนวน)

การตรวจสอบทางกล เพอตรวจความแขงแรงของจดตอฝาก โดยใชมอดงดวยแรงพอเหมาะเพอทดสอบความแขงแรงของจดตอฝากตางๆ 5.3.2 การตรวจสอบโดยการวดคาทางไฟฟา ใชเครองมอวดปรมาณทางไฟฟา และนาผลไปวเคราะห หรอเปรยบเทยบกบคามาตรฐาน ถาผลทวดไดไมอยในเกณฑยอมรบได ใหทาการปรบปรงแกไข การตรวจสอบประกอบดวย - ความตอเนองทางไฟฟาของตวนาและของจดตอฝาก ตรวจโดยวดคาความตานทานของตวนาในแตละสวน เชน จากเครองหอหมของบรภณฑประธานไปยงจดตอฝากในหลมบอหลกดน (ground pit) เปนตน คาความตานทานของจดตอฝากทกจด หากไมมการตอเชอมถงกน (กลาวคอ คาความตานทานทวดไดมคาสง) ใหรบทาการปรบปรงแกไข - ความสมบรณการนาไฟฟาลงดน ความไมสมบรณในการนาไฟฟาลงดน มสาเหตมาจาก ความตานทานดนสง หรอความไมสมบรณของแทงหลกดน เชนเกดการกดกรอน หรอการไมเชอมตอถงกนระหวางแทงหลกดนใตดน เปนตน การหาสาเหตของความไมสมบรณการนาไฟฟาลงดนสามารถตรวจสอบโดย - วดคาความตานทานจาเพาะดน

5-3

 

- วดคาความตานทานระหวางหลกดนกบดน ถาความตานทานดนมคาตาไมเกนคาทตองการกใชได หากเมอวดคาความตานทานระหวางหลกดนกบดนมคาสง สาเหตคอความไมสมบรณของหลกดน การเชอมตอระหวางหลกดนอาจบกพรอง หรอแทงหลกดนผกรอน ในกรณนการตอกหลกดนเพมเปนวธหนง

5.4 ขนตอนการตรวจสอบ

5.4.1 ขนตอนการตรวจสอบ การตรวจสอบการตดตงระบบการตอลงดน อาจแบงเปน การตดตงใหม การตดตงเดม และ

ระบบทมการแกไข 5.4.1.1 การตรวจสอบการตดตงใหม การตรวจสอบการตดตงใหมเปนการตรวจสอบการตอลงดนหลงการตดตงครงแรกทมความสาคญมาก เนองจากเปนการยนยนความปลอดภยอกขนหนงของระบบไฟฟาวาหลงการตดตงแลวจะเกดความปลอดภยจรงหรอไม ขอมลจากการตรวจสอบใชเปนตวเปรยบเทยบในการตรวจสอบ และบารงรกษาในครงตอไป การตรวจสอบการตดตงใหมมขนตอนดงน ก) ตรวจสอบขอมลของแบบแปลนไฟฟาเกยวกบการตอลงดน เชน ตาแหนงของบรภณฑไฟฟาทตองตอลงดน แผนผงวงจรการตอลงดน ขนาดสายดนตางๆ ข) สารวจความถกตองของการตดตงระบบการตอลงดนวาเปนไปตามแบบแปลนและขอกาหนดหรอไม เชน วธการตดตงสวนประกอบตางๆ วธการตอฝาก ขนาดสายตอฝาก ขนาดของสายดน ค) ตรวจสอบดานกายภาพทจดตอฝาก และจดตอประสานตางๆ รวมถงจดทมการตอสายตอหลกดนกบหลกดน ง) ตรวจสอบความตอเนองทางไฟฟาโดยใชเครองมอวดทางไฟฟา จ) บนทกผลการตรวจสอบ อาจถายภาพเกบไวเพอเปนขอมล 5.4.1.2 การตรวจสอบการตดตงเดม การตรวจสอบการตดตงเดมเปนการตรวจสอบครงแรกของระบบการตอลงดนทมอยแลวแตไมไดมขอมลการตรวจสอบ หรอบารงรกษามากอน ผลจากตรวจสอบครงแรกนใชเปนขอมลเปรยบเทยบสาหรบการบารงรกษาในครงตอไป การตรวจสอบการตดตงเดมมขนตอนดงน

5-4

 

ก) ตรวจสอบขอมลของแบบแปลนไฟฟาเกยวกบการตอลงดน (ถาม) เชน ตาแหนงของบรภณฑไฟฟาทตองตอลงดน แผนผงวงจรการตอลงดน ขนาดสายดนตางๆ ถาไมมแบบควรจดทาแบบเกยวกบการตอลงดน ข) สารวจความถกตองของการตดตงระบบการตอลงดนวาเปนไปตามแบบแปลน(ถาม) และขอกาหนดหรอไม เชน วธการตดตงสวนประกอบตางๆ วธการตอฝาก ขนาดสายตอฝาก ขนาดของสายดน ค) ตรวจสอบดานกายภาพทจดตอฝาก และจดตอประสานตางๆ รวมถงจดทมการตอสายตอหลกดนกบหลกดน ง) ตรวจสอบความตอเนองทางไฟฟาโดยใชเครองมอวดทางไฟฟา จ) บนทกผลการตรวจสอบ อาจถายภาพเกบไวเพอเปนขอมล 5.4.1.3 การตรวจสอบระบบทมการแกไข การตรวจสอบระบบระบบทมการแกไข เปนการตรวจสอบเฉพาะสวนทมการเปลยนแปลงระบบการตอลงดนมขนตอนดงน ก) ตรวจสอบวาสงทมการแกไขวามผลตอระบบการตอลงดนหรอไม การดดแปลงทอาจจะสงผลตอระบบดน เชน การเปลยนแปลงขนาดพกดของบรภณฑประธานหรอวงจรสายปอนหรอวงจรยอย เปนตน ข) สารวจความถกตองของการตดตงระบบการตอลงดนวาเปนไปตามขอกาหนดหรอไม เชน วธการตดตงสวนประกอบตางๆ วธการตอฝาก ขนาดสายตอฝาก ขนาดของสายดน ค) ตรวจสอบดานกายภาพทจดตอฝาก และจดตอประสานตางๆ รวมถงจดทมการตอสายตอหลกดนกบหลกดน ง) ตรวจสอบความตอเนองทางไฟฟาโดยใชเครองมอวดทางไฟฟา จ) บนทกผลการตรวจสอบ อาจถายภาพเกบไวเพอเปนขอมล

5.4.2 สงทควรตรวจสอบ 5.4.2.1 บรภณฑประธาน ก) สายเสนทมการตอลงดน

- ชนดและขนาด สายไฟทใชตอเปนสายประเภทใด และขนาดถกตอง หรอไม (ดหวขอท 3.5)

- ลกษณะการตดตง วธการตอเขากบบรภณฑประธาน ความแขงแรง

5-5

 

ข) สายตอฝากประธาน - สายตอฝากระหวางบสนวทรลกบบสดน

- ชนดและขนาดสาย สายไฟทใชตอเปนสายประเภทใด และ ขนาดถกตองหรอไม

- วธการตอฝาก วธการตอฝาก ความแขงแรง - ความตอเนองทางไฟฟา วดคาทางไฟฟา เชนคาความตานทาน - สายตอฝากระหวางบสนวทรลกบโครงบรภณฑประธาน

- ชนดและขนาดสาย สายไฟทใชตอเปนสายประเภทใด และ ขนาดถกตองตามมาตรฐานหรอไม

- วธการตอฝาก วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง - ความตอเนองทางไฟฟา วดคาทางไฟฟา เชนคาความตานทาน ค) การตอฝาก - การตอฝากดานไฟเขา (ดรปท 3.6) - วธการตอฝาก วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง - ความตอเนองทางไฟฟา วดคาทางไฟฟา เชน คาความตานทาน - การตอฝากดานไฟออก (ดรปท 3.6) - วธการตอฝาก วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง - ความตอเนองทางไฟฟา วดคาทางไฟฟา เชนคาความตานทาน 5.4.2.2 สายตอหลกดน

ก) ชนดและขนาด สายไฟทใชตอเปนสายประเภทใด และขนาดถกตองหรอไม (ดตารางท 3.1)

ข) ลกษณะการตดตงสายตอหลกดน วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง ค) วธการตอสายตอหลกดน วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง

- กบบสนวทรล หรอบสดนทบรภณฑประธาน - กบหลกดน

ง) การตอฝาก วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง - การตอฝากระหวางสายตอหลกดนกบทอรอยสายโลหะ - การตอฝากระหวางทอรอยสายโลหะกบแผงบรภณฑประธาน

จ) ความตอเนองทางไฟฟา วดคาทางไฟฟา เชน คาความตานทาน - ระหวางสายตอหลกดนกบบสนวทรล หรอบสดน

5-6

 

- ระหวางสายตอหลกดนกบหลกดน ฉ) การมอยของกระแสไฟฟาในสายตอหลกดน วดคาทางไฟฟา เชน ปรมาณ กระแสไฟฟา 5.4.2.3 ระบบหลกดน ก) ชนดของหลกดน (ดหวขอ 3.3.3) ข) การตอฝากระหวางหลกดน (กรณมหลกดนมากกวา 1 จด) ลกษณะการตอ ความแขงแรง (ถาสามารถเขาถงได) ค) ความตานทานระหวางหลกดนกบดน ดวยการวดคาความตานทาน 5.4.2.4 แผงยอย ก) สายดนของแผงยอย

- ชนดและขนาด สายดนของแผงยอย สายไฟทใชตอเปนสายประเภทใด และขนาดถกตองหรอไม

- ลกษณะการตดตงสายดนของแผงยอย วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง ข) การตอฝาก วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง - ระหวางบสดนกบโครงโลหะ ค) สายดนของบรภณฑไฟฟา - ขนาดสายดนของบรภณฑไฟฟา ขนาดถกตองหรอไม (ดตารางท 3.2) ง) คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนทสายดนของแผงยอย วดคาทางไฟฟา จ) แรงดนไฟฟาทสายดนของแผงยอย วดคาทางไฟฟา 5.4.2.5 สายดนของบรภณฑไฟฟา ก) ชนดและขนาดสายดนของวงจรยอย สายไฟทใชตอเปนสายประเภทใด และขนาดถกตองตามมาตรฐานหรอไม (ดตารางท 3.2) ข) ลกษณะการตดตง วธการวธการตอฝาก ความแขงแรง ค) คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนของวงจรยอย วดคาทางไฟฟา ง) แรงดนไฟฟาทสายดน วดคาทางไฟฟา  

5-7

 

5.5 การบนทกผลการตรวจสอบ

การบนทกผลการตรวจสอบการตดตงเพอเปนเอกสารสาหรบการตรวจสอบเพอบารงรกษาในรอบระยะเวลาตอไป ในระบบดนหนงๆ อาจม หลกดน จดตอฝากโครงสราง จดตอสายตอหลกดนกบหลกดน จดตอฝากทอรอยสายโลหะ จดตอฝากทอรอยสายกบโครงโลหะของบรภณฑ หลายจด ในการตรวจสอบตองตรวจสอบจดทงหมด ดงนนเพอความสะดวก หลกดน และจดตอฝากดงกลาวควรมการตงรหสเพอใชในการอางองการตรวจสอบ

5.6 เอกสารการตรวจสอบ ตวอยางเอกสารการตรวจสอบดงแสดงในภาคผนวก ข

6-1

 

บทท 6 การทดสอบการตอลงดน

6.1 ทวไป หลงจากทมการตดตงระบบการตอลงดนและการตรวจสอบระบบการตอลงดนทางกายภาพแลว

ตองมการทดสอบทางไฟฟา โดยใชเครองมอวด

6.2 ขอบเขต การวดคาความตานทานระหวางหลกดนกบดน การวดกระแสไฟฟาทสายตอหลกดน การวดคาแรงดนไฟฟาทสายดน การตรวจสอบความตอเนองกนทางไฟฟา และการวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน

6.3 อปกรณสาหรบการวดและทดสอบ 6.3.1 เครองวดความตานทานดน ใชวดความตานทานจาเพาะของดนม 2 วธคอ แบบสองจดและส

จด และใชวดความตานทานระหวางหลกดนกบดวย วธวดแบบ 3 จด

6.3.2 แอมปมเตอรแบบแคลมป ใชคลองสายตอหลกดนเพอวดคากระแสทไหลในสายตอหลกดน

6.3.3 ไขควงวดไฟ ใชสมผสกบจดทตองการวดเพอตรวจสอบเบองตนวาจดนนมแรงดนไฟฟาอย

หรอไม เชน ทบสนวทรล บสดน สายดน

6.3.4 โวลตมเตอร ใชวดคาความตางศกยระหวางจด 2 จด เชน ระหวางบสนวทรลกบบสดน สาย

นวทรลกบสายดน

6.3.5 โอหมมเตอร ใชวดความตานทานทจดตอเชอมตางๆ เพอตรวจสอบความตอเนองทางไฟฟา

ของตวนา หรอการตอฝาก

6.3.6 เครองวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน ใชวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน

ภายนอกและภายใน

6.4 ขนตอนการทดสอบ การทดสอบดวยเครองมอตาง ๆ กบอปกรณทใชไฟฟาควรจะตองทขนตอนทกระทาดวยความระมดระวง ดงน

6-2

 

6.4.1 ตรวจสอบอปกรณและเครองมอวดวาอยในสภาพทพรอมใชงาน เชน แบตเตอร 6.4.2 การเปดประตของแผงจายไฟหรอตอปกรณไฟฟาทมไฟ ใหระมดระวงการสมผสกบชนสวนทนาไฟฟาได 6.4.3 กรณทใชเครองมอทวดคาขณะทวงจรไมมกระแสไฟฟาไหล เชน การวดคาความตานทานเพอตรวจสอบความตอเนองกนทางไฟฟา จาเปนตองมการตดวงจรการจายไฟ ใหทาตามขนตอนดงน

- ปลดวงจรไฟฟา หรอ OFF วงจร - ตดปายเตอน “หามสบสวตซ” หรอใชกญแจ เพอไมใหบคคลอนมาทาการสบไฟจายใหวงจร ซงเปนอนตรายตอผปฏบตงาน - ตรวจสอบอกครงวามกระแสไฟฟาหรอไม โดยอาจใชไขควงวดไฟหรอมเตอร - ทาการทดสอบตามวธปฏบตของเครองมอวด - ระวงอยาใหอปกรณพกพารวงหลน เพราะอาจเปนอนตรายได

6.4.4 กรณทเปนใชเครองมอเพอวดคาขณะทมการจายกระแสไฟฟาในวงจร เชน การวดคากระแสในสายดน ใหระมดระวงเปนพเศษในการสมผสกบสวนทเปนโลหะตวนา

6.5 วธการทดสอบ 6.5.1 การวดความตานทานจาเพาะของดน

การวดคาความตานทานจาเพาะของดน ม 2 วธคอ แบบสองจดและสจด ซงการวดแบบสจดจะใหความแมนยาทมากกวา เรยกวธนวา วธของเวนเนอร (Wenner’s method) ดงรปท 2.16 โดยใชขวไฟฟา (electrode) จานวน 4 แทง ปกหางกนเปนระยะ a เมตร มความลกในการปก b เมตร และเมออานคาความตานทานดน R ไดจากเครองวดแลวสามารถคานวณหาคาความตานทานจาเพาะของดนไดดงน

( ) ( )2 2 2 2

42

14

aRa a

a b a b

πρ =+ −

+ +

โอหมเมตร (6-1)

สวนกรณ a > 20b จะได 2 aRρ π= โอหมเมตร (6-2)

6-3

 

รปท 6.1 การวดคาความตานทานจาเพาะของดนแบบสจด

6.5.2 การวดคาความตานทานระหวางหลกดนกบดน

การวดคาความตานทานของหลกดนมหลายวธ ซงวธการใชงานกจะแตกตางกนตามผผลตเครองวด โดยอางองถงวธการวดตาม IEEE std 81, IEEE Guide for Measuring Earth Resistivity, Ground Impedance, and Earth Surface Potential of a Ground System. วธทใชกนทวไปคอ วธวดแบบ 3 จด (The Three-point or Fall of Potential) ดงรป 6.2 โดยการปกแทงทใชทดสอบจากเครองมอวดใหอยในแนวเสนตรงเดยวกบแทงหลกดนทจะทดสอบ ซงกระแสจะไหลผานจากแทง C1 ผานลงดนไปยงจดทแทงหลกดนปกอย และจะมแทง P2 ปกอยระหวางสองแทงน ซงโดยทวไปการปกแทง P2 จะปกหางจากแทงหลกดน ประมาณ 62% ของระยะจาก C1 ถง C2 สาหรบระยะตางๆ ทแนะนา สาหรบการวดคาความตานทานของหลกดนแบบ 3 จด ตงตารางท 6.1 วธการวดแบบ 3 จด จะตองมการปลดระบบการตอลงดนออกจากระบบไฟฟาดวย

C1 P1 C2P2

L

62% 100%ระยะจากหลกดนถง C2

แทงหลกดน

รปท 6.2 การวดความตานทานของหลกดนแบบ 3 จด

6-4

 

ตารางท 6.1 ระยะตางๆ ทแนะนา สาหรบการวดคาความตานทานของหลกดนแบบ 3 จด

ความลกของแทงหลกดน (เมตร)

ระยะจากหลกดนถงแทง P2 (เมตร)

ระยะจากหลกดนถงแทง C2 (เมตร)

2 15 25 3 20 30 6 25 40 10 30 50

รปท 6.3 กราฟแสดงคาความตานทานของหลกดนและดนเมอมการเลอนแทงอเลกโทรด P2

การปกแทง P2 ทระยะหาง 62% นน คาความตานทานของหลกดนและดนทระยะดงกลาว

จะมคาคอนขางคงทไมเปลยนแปลง สามารถทดสอบไดโดยเลอนแทง P2 ไปมา คาทอานไดแสดง

ดงกราฟรปท 6.3

ค าคว

ามตานท

านขอ

งหลก

ดนกบ

ดน

เปอรเซนตของระยะทางระหวางหลกดนกบแทงอเลกโทรดนอกสด (C2)

หลกดน แทง P2 แทง C2

6-5

 

สาหรบเครองวดปจจบน สามารถทาการวดคาความตานทานของหลกดนกบดนดวยวธท

หลากหลาย มขนตอนการทดสอบแตกตางกนไปตามผผลตเครองวดนน เชน วธ Selective ทใช

หลกการแรงดนตกของศกยเชนเดยวกบวธวดแบบ 3 จด แตมการใชแคลมปชวยในการวดคากระแส

ทไหลผานหลกดนททดสอบ ขอดของวธการนคอ ไมตองปลดระบบการตอลงดนจากระบบไฟฟา

ปกต ทาใหลดขนตอนในการทดสอบ ดงรปท 6.4

รปท 6.4 การวดความตานทานดนแบบ Selective

  อกวธการหนงคอ วธ Stakeless โดยไมตองมการปกแทงทดสอบ แตจะใชแคลมปจานวน 2 แคลมปในการทดสอบ ซงสะดวกในการทดสอบและไมจาเปนตองปลดระบบการตอลงดนออกจากระบบไฟฟาปกต ดงรปท 6.5

รปท 6.5 การวดความตานทานดนแบบ Stakeless

6-6

 

  อกวธการหนงคอ วธแบบ 2 จด โดยจะใชโครงสรางทเปนตวนาของชวยในการวดคา ซงมความสะดวกในการทดสอบ แตตองคานงถงโครงสรางตวนาอนทอยขางเคยงบรเวณนนอาจทาใหคาการวดผดเพยนได ดงรปท 6.6

รปท 6.6 การวดความตานทานดนแบบ 2 จด

ตารางท 6.2 การเปรยบเทยบวธการวดคาความตานทานของหลกดนกบดน

วธ ขอด ขอเสย วธแรงดนตกของศกยไฟฟา

- เปนวธทยอมรบทวไป - สามารถพจารณาจากเสนกราฟ

- ตองทาการปลดระบบการตอลงดนออกจากระบบไฟฟา - แทงทดสอบอาจไมสามารถจายกระแสได - อาจไมมพนทพอสาหรบการทดสอบ

วธ Selective - ไมจาเปนตองปลดระบบการตอลงดนออกจากระบบไฟฟา - เปนวธทยอมรบทวไป - สามารถพจารณาจากเสนกราฟ

- แทงทดสอบอาจไมสามารถจายกระแสได - อาจไมมพนทพอสาหรบการทดสอบ

วธ Stakeless - สะดวก - ตองตงสมมตฐานวาม อมพแดนซตา - มขอผดพลาดจากการอานไดงาย

วธแบบ 2 จด - สะดวก - ยากทจะพจารณาวาโครงสรางตวนาทนามาใชสามารถใชงานไดจรง - อาจมผลกระทบจากโครงสรางตวนาทอยขางเคยงทาใหการวดคาผดพลาด

6-7

 

6.5.2 การวดกระแสไฟฟาทสายตอหลกดน

โดยปกตแลว ทสายตอหลกดนจะตองไมมกระแสไฟฟาไหล ดงนนการวดกระแสไฟฟา

ดวยแอมปมเตอรแบบแคลมป คาทอานไดควรมคาใกลเคยงศนย

6.5.3 การวดคาแรงดนไฟฟาทสายดน

ปกตแรงดนไฟฟาทสายดนควรมคาประมาณศนยโวลต เนองจากสายดนเชอมถงกนและตอ

ลงดนทบรภณฑประธาน การวดสามารถทาดงน

- ใชไขควงวดไฟ เพอตรวจสอบเบองตนวาตวนาตอลงดนนนมแรงดนไฟฟาอย

หรอไม

- ใชโวลตมเตอร เพอใชวดคาความตางศกยระหวางสายดนและสายนวทรล คาท

ไดควรเปนศนยโวลต

หากมแรงดนไฟฟาอย อาจมขอบกพรองในระบบไฟฟา ใหทาการตรวจสอบ

จดเชอมตอตางๆ เพอทาการแกไขอยางระมดระวง เชน หากคาแรงดนทสายดนมคา

ใกลเคยงกบสายเสนไฟอาจมสาเหตจาก ตอสายผด มจดทสายดนสมผสกบสายเสนไฟ หรอ

มกระแสรวมาทสายดน

6.5.4 การตรวจสอบความตอเนองกนทางไฟฟา

การตรวจสอบความตอเนองกนทางไฟฟาเปนการทดสอบดวยโอหมมเตอรซงจะตองทา

ขณะทไมมกระแสไฟฟาจายในวงจร ซงถาการตอฝากมความตอเนองกนทางไฟฟาแลว คาความ

ตานทานจะมคาตามาก สามารถนากระแสไฟฟาไดด คาความตานทานระหวางจดตอฝากไมควร

มากกวา 1 มลลโอหม

6.5.4 การวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน

ปจจยทสาคญอยางหนงททาใหเครองปองกนกระแสเกนทางานโดยปลดวงจรเมอมกระแส

ลดวงจรระหวางสายไฟฟาหรอลดวงจรลงดน คอคาอมพแดนซของวงจรสายดน ซงมองคประกอบ

ของสายประธาน บรภณฑประธาน สายปอน และวงจรยอย ถงจดผดพรองวนกลบไปยงหมอแปลง

ไฟฟาผานสายดนและนวทรล หากตดต งแลวและอมพแดนซของวงจรสายดนมคาสงเกนไป

อปกรณปองกนอาจไมทางานทนเวลาทกาหนด

6-8

 

การวดคาอมพแดนซวงจรการตอลงดนสามารถวดไดจากเครองมอวดตามจดตางๆ ทมการตอลงดน เชน เตารบไฟฟา หรอทตาแหนงอปกรณไฟฟาตาง ซงสะดวกและมความแมนยาสง คาอมพแดนซทไดหากมคาทมากกวากาหนด จะตองทาการแกไขโดยอาจใชวธการเพมขนาดสายดน ขนาดสายวงจร หรอลดความยาวสายวงจรลง ขอควรระวงในการวด คอ ตองปลดไฟฟาออกจากวงจร รปท 6.7 แสดงการวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนภายนอก (ระบบจายไฟ Ze) และรปท 6.8 แสดงการวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนรวม (ระบบจายไฟและสวนการตดตง Zs) โดยคาอมพแดนซทไดตองไมมากกวาคาทคานวณไดตามสมการท 3-3 หรอ คาในตารางท 3.4 และ 3.5

N

L

L-E

จดจายไฟ แผงสวตช

การตดตงระบบจายไฟ

eZ

รปท 6.7 การวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนภายนอก

รปท 6.8 การวดคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดนรวม

6-9

 

ในการตรวจสอบคอ

1. กาหนดใหสายดนมขนาดตามตารางท 3.2

2. วด eZ และ sZ

3. คานวณคา sZ ตามสมการท 3-3 หรอดคา sZ จากตารางท 3.3 และ 3.4

4. เปรยบเทยบ eZ ≤ sZ ถา ใช หมายความถงคาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน

ของการตอลงดนอยในเกณฑมาตรฐาน แตถาไมใชหมายความถงการตดตง การตอลงดนม

ขอบกพรอง

4.1 ถา eZ >> sZ อาจจะการเชอมตอไมสมบรณ สายขาด

4.2 ถา eZ มากกวา sZ ไมมากเกนไป ใหตรวจสายดนทตอมระยะทางยาว

หรอไม อาจจะตองเปลยนขนาดสายดนใหใหญขน

6.6 การบนทกผลการทดสอบ การบนทกผลการทดสอบการตดตงเพอเปนเอกสารสาหรบการตรวจสอบเพอบารงรกษาในรอบระยะเวลาตอไป ในระบบดนหนงๆ อาจม หลกดน จดตอฝากโครงสราง จดตอสายตอหลกดนกบหลกดน จดตอฝากทอรอยสายโลหะ จดตอฝากทอรอยสายกบโครงโลหะของบรภณฑ หลายจด ในการทดสอบตองทดสอบจดทงหมด ดงนนเพอความสะดวก หลกดน และจดตอฝากดงกลาวควรมการตงรหสเพอใชในการอางองการตรวจสอบ

6.7 เอกสารการทดสอบ ตวอยางเอกสารการตรวจสอบดงแสดงในภาคผนวก ข

7-1

 

บทท 7 ขอเสนอแนะการบารงรกษาการตอลงดน

7.1 ทวไป การตรวจบารงรกษาควรจะกระทาเปนรอบระยะเวลาเพอใหแนใจวา ระบบดนมสภาพพรอมใช

งาน ปจจยทมผลทาใหระบบดนดอยคณภาพไดแก - การเปลยนแปลงระบบไฟฟาทมผลตอระบบดน เชน การเปลยนระบบไฟ การเพมขนาด การใชกระแสไฟฟา (เพมขนาดมเตอรไฟฟา) หรอการเพมบรภณฑไฟฟาเปนตน - การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมรอบระบบดน เชน การสรางถนน การถมดน การขดดน การสรางบอนา สระนา การเพมของสงกอสราง การมระบบดนบรเวณใกลเคยง เปนตน - การเสอมสภาพของอปกรณระบบดน - การผกรอนของแทงหลกดน หมายเหต เมอมการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม หรอระบบไฟฟา ไมตองรอใหถงรอบเวลาในการบารงรกษาใหทาการตรวจสอบทนท

7.2 ขอบเขต เสนอสาเหตและการปองกนการกดกรอน วธและขนตอนการบารงรกษาระบบการตอลงดน

7.3 การกดกรอน 7.3.1 สาเหตการกดกรอนในดน

การกดกรอนเกดเมอมโลหะตางชนดกนฝงอยใตดน และเหนอดนโลหะทงสองเชอมถงกน

ในลกษณะทประจไฟฟาสามารถวงถงกนได การกดกรอนเปนกระบวนการทางเคมไฟฟา โลหะทม

คาศกยแกลแวนก (galvanic potential) สงกวาถกกดกรอน การกดกรอนมากหรอนอยขนอยกบ

ปจจยดงตอไปน

- ความตานทานดน การกดกรอนจะเกดขนมากในดนทมคาความตานทานตา

- คาความเปนกรด-เบส การกดกรอนจะเกดขนมากในดนทมคาความความเปนกรดสง

- ความชนในดน หรอนาในดน การกดกรอนจะเกดไดมากในดนทมความชนสงหรอชมนา

- ปจจยอนๆ ทเปนผลมาจากปจจยทง 3 ปจจยรวมกน และรวมปจจยอนอก เชน อณหภม

แบคทเรย หรอกระแสไฟฟารบกวนจากแหลงอน เปนตน

7-2

 

ดงนนปญหาการกดกรอนในดนมกเกดจากการนาโลหะตางชนดกนมาตอถงกน เชนการนา

สายตอหลกดนททาจากทองแดงไปตอฝากกบหลกดนททาจากเหลก หรอนาไปตอฝากกบทอน า

เหลกในระบบสาธารณปโภค

7.3.2 ผลกระทบจากการกดกรอน

การกดกรอนในดน มผลกระทบตอระบบการตอลงดน เชน

- การใชแทงหลกดนททาจากโลหะตางชนดกนและตอฝากถงกน แทงหลกดนจะ ถกกด

กรอน เมอแทงหลกดนถกกดกรอน แทงหลกดนจะมขนาดเลกลง ทาใหพนทสมผสกบดนนอยลง ม

ผลใหคาความตานทานดนสงขน

- การตอฝากหลกดนเขากบทอนาเหลกในระบบสาธารณปโภค หลกดนกจะเกดการกด

กรอนมผลใหคาความตานทานดนสงขน

 

7.3.3 วธทปองกนการกดกรอน

วธงาย ๆ ในการปองกดกดกรอน ไดแก

- เลอกใชหลกดนทผลตจากโลหะชนดเดยวกน เพอลดการถายเทอเลกตรอนระหวางโลหะ

ตางชนดกน การถายเทประจระหวางโลหะเปนสาเหตหลกทใหโลหะกรอน

- หลกเลยงการตอฝากหลกดนกบระบบสาธารณปโภคใตดนโดยตรง (หากตองตอฝาก

เพอใหศกยไฟฟาเทากนควรตอฝากบนดน เพอลดการกดกรอนและสะดวกตอการตรวจสอบ)

- การใชทองแดงเปนหลกดนจะชวยลดการกดกรอนเนองจากทองแดงมศกยแกลแวนกตา

7.4 ขนตอนและความถในการบารงรกษา

7.4.1 การตรวจสอบ

7.4.1.1 การตรวจสอบทางกายภาพ ควรตรวจสอบดวยสายตาทก 4 เดอน และทดสอบทางกลทก 6 เดอน โดย

- ตรวจทกสวนของระบบทสามารถเขาถงได โดยเฉพาะจดเชอมตอ จดทมโอกาส

ผกรอนได จดทมโอกาสชารดได และจดทสกปรกมหยากไย

- บนทกสงทมการเปลยนแปลงจากการบนทกครงกอน เมอมจดบกพรองเลกนอย

ใหทาการแกไข เชน ทาความหนาสมผสสกปรก ขนนอตทหลวม เปนตน

7-3

 

- สารวจ และบนทกการเปลยนแปลงรอบระบบดน ทมผลตอคาความตานทานดน

เชน การสรางถนน การถมดน การขดดน หรอการสรางบอนา เปนตน

7.4.1.2 การทดสอบทางไฟฟา ควรทาทก 1 ป ปรมาณทวดมดงน

- ความตานทานระหวางหลกดน กบดน

- กระแสไฟฟาทสายตอหลกดน ซงปกตควรมคาเปนศนย

- ความตอเนองทางไฟฟา โดยวดทจดตอฝาก เลอกจดตอฝาก 5 ถง 10 จด ทมการ

เชอมตอทแนน และไมผกรอน จดตอฝากทตองวดไดแก

- จดตอฝากโครงสราง

- จดตอฝากบรภณฑกบโครงสราง

- จดเชอมตอระหวางสายดนดวยกน

- ทอรอยสายกบทอรอยสาย

- ทอรอยสายกบโครงบรภณฑ

7.4.2 การวเคราะหหาสาเหต กรณทอาจจะเกดขนมดงน - จดบกพรองทพบดวยตา เชนจดเชอมตอทผกรอน สกปรก อาจเปนผลจากสภาพแวดลอม

รอบจดตอ เชน ความชนในอากาศ กจกรรมททารอบจดตอ (ใกลบรเวณทาอาหาร หองน า เปนตน)

จดบกพรองทางกล อาจเปนผลจากการกระทาของ คน หรอสตวเลยง เปนตาแหนงทางผานของ

สตว เปนตน

- จดบกพรองจากการวดคาความตานทานระหวางหลกดน กบดน ทไมไดมาตรฐาน และ

มากกวาขอมลเดม ใหพจารณาสภาพแวดลอมวามการเปลยนแปลงไปหรอไม ถาไมมการ

เปลยนแปลงสภาพแวดลอม อาจตองวดคาอนๆ ของดนเพม เชนความเปนกรด-ดาง ของดน ถาม

ความเปนกรดสงหมายถงดนมเปนตวทาละลายทด หลกดนอาจผกรอนใตดน

- จดบกพรองมกระแสไฟฟาทสายตอหลกดน อาจจะมาจากระบบดนละแวกใกลเคยง ใน

การวเคราะห ใหยกสะพานไฟทตอเขามาในบาน ถาคากระแสทวดเทาเดม มความเปนไปไดวา

กระแสทวดมาจากระบบดนอน แตถาคากระแสลดลงหรอไมม มความเปนไปไดวาระบบไฟฟาใน

บานอาจรวลงดน

7-4

 

7.5 วธการบารงรกษา การบารงรกษามดงตอไปน

7.5.1 ทาความสะอาดจดตอฝากตางๆ เชน กาจดหยากไย เพราะเมออากาศมความชน

หยากไยชนอาจเปนสาเหตการวาบไฟ หรอขดสนม เนองจากสนมมสวนทาใหความตอเนอง

กระแสไฟฟาลดลง

7.5.2 เปลยนวสดทตอ หรอทาการตอใหม ในกรณทจดตอฝากชารดหรอเสยหาย

7.5.3 การแกปญหาคาความตานทานดนสง สามารถทาไดดวยวธงาย ๆ คอ

- เทนาเกลอ หรอโรยเกลอบรเวณหลกดน วธนสามารถลดความตานทานดนลงได

ชวคราว ขนอยกบปรมาณเกลอ และการละลายของเกลอ ถาเลอกใชวธน การตรวจวดคา

ความตานทานดนควรตรวจวดถขน

- ตอกแทงหลกดนเพม

- เปลยนโครงสรางหลกดน

และดาเนนการปรบปรงแกไขตามทพบจากการตรวจสอบและทดสอบ

7.6 การบนทกผลการบารงรกษา เพอเปนขอมลในการบารงรกษาครงตอไป

7.7 แนวทางแกไขและการปรบปรง 7.7.1 การลดคาความตานทานของดนโดยการปรบปรงสภาพดน

การปรบปรงสภาพดนเปนวธการหนงในการลดคาความตานทานของดน โดยการปรบปรงสภาพดนสามารถทาไดโดยการปรบปรง ชนดของดน ความชนในดน อณหภม เกลอแรในดน และความแนนของดน วธทนยมมากทสด คอการเพมเกลอลงในดน ซงสามารถทาได 3 วธดงน

(1) วธกลบทบ สามารถทาไดงาย คอขดลอกหนาดนดานบนออก แลวโรยเกลอใสบรเวณขดลอก ขอเสยของวธน คอหลกดนมอตราการกดกรอนสง เนองจากเกลอสมผสกบหลกดนโดยตรง

(2) วธขดราง ขดรางดนรอบๆ หลกดน ลกประมาณ 30 เซนตเมตร และหางจากหลกดนประมาณ 22.5 เซนตเมตร แลวโรยเกลอในรางทขด ดงรปท 7.1 ขอดของวธนคอโอกาสทหลกดนจะถกกดกรอนเนองจากเกลอทใสนอยลง เนองจากเกลอไมสมผสกบหลกดนโดยตรง

7-5

 

รปท 7.1 การลดคาความตานทานโดยการขดรางแลวเตมเกลอ

(3) วธใสเกลอลงในกระบอก ฝงกระบอกหางจากหลกดนประมาณ 10 – 15 เซนตเมตร เตมสารเคมลงไนกระบอก สารเคมจะคอยๆ กระจายออกมา ดงรปท 7.2 โดยทวธการนจะใชระยะเวลาเหนผลทนานกวาและมประสทธภาพทดกวาสองวธแรก

รปท 7.2 การลดคาความตานทานโดยการใชสารเคมฝงกระบอก

7.7.2 การลดคาความตานทานโดยการปรบปรงหลกดน การปรบปรงหลกดน เปนอกวธการหนงเพอลดคาความตานทานของการตอลงดน โดย

อาศยหลกการเพมพนทผวสมผสกบดน วธทใชกนทวไปม 3 วธคอ (1) การเพมความยาวของหลกดนหรอเพมความลกในการปกหลกดน แตอาจมความยงยาก

เนองจากสภาพพนทจรงอาจไมเอออานวยในการปกหลกดนทมความยาวมากๆ (2) การเพมขนาดเสนผานศนยกลางของหลกดน ซงวธการนใหผลในการลดคาความ

ตานทานไดนอย จงไมเปนทนยมในทางปฏบต (3) การเพมจานวนหลกดน โดยทรปแบบในการตดตงทแตกตางกนและตอฝากถงกนกจะให

คาความตานทานทลดลงตางกนดวย

ก-1

 

ภาคผนวก ก รายละเอยดการคานวณความตานทานหลกดน

ตารางท ก.1 สตรการคานวณความตานทานระหวางดนกบหลกดนแบบตางๆ

ลกษณะ รายละเอยด สตร ครงทรงกลม

รศม a

แทงหลกดน ยาว L, รศม a

แทงหลกดน 2 แทง (s > L) ยาว L, รศม a, ระยะหาง s

แทงหลกดน 2 แทง (s < L) ยาว L, รศม a, ระยะหาง s

ลวดตวนาฝงแนวราบ ยาว 2L, ความลก s/2

ลวดหกฉาก ความยาวฉากแตละดาน L, ความลก s/2

ดาวสามแฉก ความยาวแฉก L, ความลก s/2

ดาวสแฉก ความยาวแฉก L, ความลก s/2

ดาวหกแฉก ความยาวแฉก L, ความลก s/2

ดาวแปดแฉก ความยาวแฉก L, ความลก s/2

2 4

2 4

4 4ln ln 2 ...4 2 16 512

L L s s sRL a s L L L

ρπ

⎛ ⎞= + − + − +⎜ ⎟

⎝ ⎠

2 4

2 4

2 2ln ln 0.2373 0.2146 0.1035 0.0424 ...4

L L s s sRL a s L L L

ρπ

⎛ ⎞= + − + + −⎜ ⎟

⎝ ⎠

2 4

2 4

2 2ln ln 1.071 0.209 0.238 0.054 ...6

L L s s sRL a s L L L

ρπ

⎛ ⎞= + + − + −⎜ ⎟

⎝ ⎠

2 4

2 4

2 2ln ln 2.912 1.071 0.645 0.145 ...8

L L s s sRL a s L L L

ρπ

⎛ ⎞= + + − + −⎜ ⎟

⎝ ⎠

2 4

2 4

2 2ln ln 6.851 3.128 1.758 0.490 ...12

L L s s sRL a s L L L

ρπ

⎛ ⎞= + + − + −⎜ ⎟

⎝ ⎠

2 4

2 4

2 2ln ln 10.98 5.51 3.26 1.17 ...16

L L s s sRL a s L L L

ρπ

⎛ ⎞= + + − + −⎜ ⎟

⎝ ⎠

2R

aρπ

=

4ln 12

LRL a

ρπ

⎛ ⎞= −⎜ ⎟⎝ ⎠

2 4

2 4

4 2ln 1 1 ...4 4 3 5

L L LRL a s s s

ρ ρπ π

⎛ ⎞⎛ ⎞= − + − +⎜ ⎟⎜ ⎟⎝ ⎠ ⎝ ⎠

2 4

2 4

4 4ln ln 2 ...4 2 16 512

L L s s sRL a s L L L

ρπ

⎛ ⎞= + − + − +⎜ ⎟

⎝ ⎠

ก-2

 

ตารางท ก.1 สตรการคานวณความตานทานระหวางดนกบหลกดนแบบตางๆ (ตอ)

ลกษณะ รายละเอยด สตร ตวนาเปนวงแหวน

เสนผานศนยกลางวงแหวน D, เสนผานศนยกลางขดลวด d, ความลก s/2

แถบตวนาฝงดน แนวราบยาว 2L, ขนาด a x b, b < a/8, ความลก s/2

แผนกลมฝงแนวราบ รศม a, ความลก s/2

แผนกลมฝงแนวดง รศม a, ความลก s/2

ตวอยางการคานวณ

กรณหลกดนหลายหลก

12

nRSR R

n

ρλπ

⎛ ⎞⎛ ⎞+ ⎜ ⎟⎜ ⎟⎝ ⎠= ⎜ ⎟⎜ ⎟⎝ ⎠

Ω

และ R คอ คาความตานทานของหลกดน 1 หลก หนวย โอหม

S คอ ระยะหางระหวางหลกดน หนวย เมตร

ρ คอ คาความตานทานจาเพาะของดน หนวย Ω⋅m n คอ จานวนของหลกดน λ คอ ตวคณลดทไดจากตารางท ก.1 กาหนดให R = 40 Ω (สมมต) S = 2.4 เมตร

2

8 4ln ln2

D DRd sD

ρπ

⎛ ⎞= +⎜ ⎟⎝ ⎠

2 4

2 4

7 991 ...8 4 24 320

a aRa s s sρ ρ

π⎛ ⎞

= + + +⎜ ⎟⎝ ⎠

( )

2 2 4

2 2 4

4 4ln ln 1 ...4 2 16 5122

L a ab L s s sRL a s L L La b

ρ ππ

⎛ ⎞−⎜ ⎟= + + − + − +⎜ ⎟+⎝ ⎠

2 4

2 4

7 331 ...8 4 12 40

a aRa s s sρ ρ

π⎛ ⎞

= + − +⎜ ⎟⎝ ⎠

ก-3

 

ρ = 100 Ω⋅m n= 10 แทง λ = 3.81 (จากตารางท ก.1)

แทนคา 100 1000.16

2 2 3.142 40.38 2.4 608.99RSρπ

= = =× × ×

ดงนน ( )1 3.81 0.16

4010nR

+ ×⎡ ⎤= ⎢ ⎥⎣ ⎦

1 0.631

4010

40 0.16

+⎡ ⎤= ⎢ ⎥⎣ ⎦= ×

7= Ω

ตารางท ก.2 คาตวคณลดสาหรบหลกดนหลายหลกทวางตวในแนวเสนตรงเดยวกน

จานวนของหลกดน ( )n ตวคณลด λ

2 3 4 5 6 7 8 9 10

1.00 1.66 2.15 2.54 2.87 3.15 3.39 3.61 3.81

ข-1

 

ภาคผนวก ข ขอแนะนาบนทกการตรวจสอบการตดตง การตอลงดน

ก) ขอมลทวไป สถานทตดตง______________________________________________________________________________________ ลกษณะสถานทตดตง □ บาน □ อาคาร □ โรงงาน □ อนๆ ระบ_____________________________ ผรบผดชอบการตดตง______________________________ วนรบมอบงานตดตง__________________________ ผตรวจสอบ______________________________________ วนทตรวจสอบ______________________________ ระบบไฟฟา

□ มเตอร [___เฟส ขนาด___________แอมแปร] พกดแรงดน ________________ โวลต

□ หมอแปลงไฟฟา [___เฟส พกด________กโลโวลตแอมแปร] ขนาดบรภณฑประธานแรงตา___________ แอมแปร

ข) ประเภทการตดตง (การมอยของแบบระบบไฟฟา) □ การตดตงใหม □ มแบบผง □ ไมมแบบผง

□ การตดตงทมอยเดม □ มแบบเดม □ ไมมแบบ

□ มการเปลยนแปลงทเกยวกบระบบดน □ มแบบหลงแกไข □ ไมมแบบหลงแกไข (หมายเหต: การมแบบเพอชวยใหรลกษณะการเดนสาย และตาแหนงบรภณฑ)

ค) บรภณฑประธานแรงตา ค1) สายเสนทมการตอลงดน ค1.1) ชนดและขนาด ค1.2) ลกษณะการตดตง

□ ถกตอง □ ไมถกตอง - ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร □ เดนในอากาศ □ เดนในทอรอยสาย □ โลหะ □ อโลหะ □ เดนในรางเดนสาย □ เดนในรางเคเบล □ อนๆ ระบ_________________________

ค2) สายตอฝากประธาน ค2.1) ระหวางบสดนกบบสนวทรล - ชนดและขนาด - วธการตอฝาก - ความตอเนองทางไฟฟา

□ ถกตอง □ ไมถกตอง - ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ_____________________ คาความตานทาน___________มลลโอหม

หวขอ 3.5, รปท 3.6

ข-2

 

ค) บรภณฑประธานแรงตา (ตอ) ค2.2) ระหวางบสนวทรลกบโครงโลหะ - ชนดและขนาด - ลกษณะการตอ - ความตอเนองทางไฟฟา

□ ถกตอง □ ไมถกตอง - ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ_____________________ คาความตานทาน___________มลลโอหม

ค3) การตอฝาก ค3.1) การตอฝากดานเขา - ชนดและขนาด - วธการตอฝาก - ความตอเนองทางไฟฟา

ค3.1) การตอฝากดานออก - ชนดและขนาด - วธการตอฝาก - ความตอเนองทางไฟฟา

□ ถกตอง □ ไมถกตอง - ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ_____________________ คาความตานทาน___________มลลโอหม

□ ถกตอง □ ไมถกตอง - ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ_____________________ คาความตานทาน___________มลลโอหม

หวขอ 3.5, รปท 3.6 หวขอ 3.5, รปท 3.6

ค4) ความตางศกย - ระหวางบสดนกบบสนวทรล - ระหวางบสดนกบสายเสนไฟ

□ ถกตอง □ ไมถกตอง คาแรงดนไฟฟา___________โวลต คาแรงดนไฟฟา___________โวลต

ง) แผงยอย ง1) สายดนของแผงยอย - ชนดและขนาด - วธการตอสาย - ความตอเนองทางไฟฟาทจดตอสาย

□ ถกตอง □ ไมถกตอง - ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ_____________________ คาความตานทาน___________มลลโอหม

ข-3

 

ง) แผงยอย (ตอ) ง2) การตอฝากระหวางบสดนกบโครงโลหะ - วธการตอฝาก - ความตอเนองทางไฟฟาทจดตอสาย

□ ถกตอง □ ไมถกตอง □ ตอฝากโดยใชสายตวนา - ประเภทสายทใช_______________ - ขนาดสายทใช_____ตารางมลลเมตร □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ_______________ □ ตอฝากโดยโครงสราง คาความตานทาน___________มลลโอหม

ง3) สายดนของบรภณฑไฟฟา - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร

□ ถกตอง □ ไมถกตอง - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร - ขนาดสายทใช_______ตารางมลลเมตร

ตารางท 3.2

ง4) คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร - พกดเซอรกตเบรกเกอร________แอมแปร

□ ถกตอง □ ไมถกตอง คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม คาความตานทาน___________โอหม

ตารางท 3.3, 3.4

ง5) ความตางศกยบสดนของแผงยอย - ระหวางบสดนกบบสนวทรล - ระหวางบสดนกบสายเสนไฟ

□ ถกตอง □ ไมถกตอง คาแรงดนไฟฟา___________โวลต คาแรงดนไฟฟา___________โวลต

ข-4

 

จ) ระบบหลกดน จ1) ชนดของหลกดน ประกอบดวย □ แทงหลกดน

□ หลกดนทหมดวยคอนกรต □ แผนโลหะ □ วงแหวน □ กรด □ อนๆ ระบ_____________________

หวขอ 3.3.3

จ2) จานวน (ชนด) จ2.1) ถามากกวา 1 หลกดน การตอฝากระหวางหลกดน

□ 1 หลก (ชนด) □ มากกวา 1 หลก (ชนด) □ ไมสามารถตรวจสอบได □ สามารถตรวจสอบได ลกษณะการตอ □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ___________________ □ ถกตอง □ ไมถกตอง

จ3) ความตานทานระหวางดนกบหลกดน □ ≤ 5 โอหม □> 5 โอหม คาทวดได ____________โอหม

ฉ) สายตอหลกดน ฉ1) ชนดและขนาด □ ถกตอง □ ไมถกตอง

- ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร

ตารางท 3.1

ฉ2) ลกษณะการตดตงสายตอหลกดน □ ถกตอง □ ไมถกตอง □ ตดตงในทอรอยสายโลหะ □ ตดตงในทอรอยสายอโลหะ □ อนๆ ระบ_______________

ฉ3) การตอสายตอหลกดน ฉ3.1) กบบสนวทรล หรอบสดน ฉ3.2) กบหลกดน

□ ถกตอง □ ไมถกตอง □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ___________________ □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ___________________

ข-5

 

ฉ) สายตอหลกดน (ตอ) ฉ4) การตอฝาก ระหวางสายตอหลกดนกบทอรอยสายโลหะ (ถาม)

□ ถกตอง □ ไมถกตอง □ การเชอมดวยความรอน □ แคลมปตอสาย □ อนๆ ระบ___________________

ฉ5) ความตอเนองทางไฟฟา ของจดตอสาย ฉ5.1) ระหวางสายตอหลกดนกบบสนวทรล หรอบสดน ฉ5.2) ระหวางสายตอหลกดนกบหลกดน ฉ5.3) ระหวางสายตอหลกดนกบทอรอยสายโลหะ (ถาม) ฉ5.4) ระหวางโครงโลหะของบรภณฑประธานกบทอรอยสายโลหะ (ถาม)

□ ถกตอง □ ไมถกตอง คาความตานทาน___________มลลโอหม คาความตานทาน___________มลลโอหม คาความตานทาน___________มลลโอหม คาความตานทาน___________มลลโอหม

ฉ6) กระแสไฟฟาในหลกดน คากระแสไฟฟา___________แอมแปร

ช) สายดนของบรภณฑไฟฟา ช1) ชนดและขนาด □ ถกตอง □ ไมถกตอง

- ประเภทสายทใช____________________ - ขนาดสายทใช__________ตารางมลลเมตร

ตารางท 3.2

ช2) ลกษณะการตดตง □ เดนในอากาศ □ เดนในทอรอยสาย □ เดนในรางเดนสาย □ เดนในรางเคเบล □ อนๆ ระบ_________________________

ช3) คาอมพแดนซวงรอบผดพรองลงดน คาความตานทาน___________โอหม ช4) ความตางศกยทสายดน - ระหวางสายดนกบสายนวทรล - ระหวางสายดนกบสายเสนไฟ

□ ถกตอง □ ไมถกตอง คาแรงดนไฟฟา___________โวลต คาแรงดนไฟฟา___________โวลต

ซ) สายดนของบรภณฑไฟฟา ซ1) ใชโลหะประเภทอนทาหลกดนนอกจากทองแดง □ ใช

□ ไมใช ระบชนดโลหะ: _____________________________

ซ2) มการใชโลหะมากกวา 2 ชนดเปนหลกดน □ ใช □ ไมใช

โลหะทใชคอ: _______________________________

ซ3) มการตอเขาฝากสายดนกบระบบสาธารณปโภค หรอโครงสราง

□ ใช □ ไมใช

ระบการตอฝาก: _____________________________

สรป :ปจจยสงเสรมการผกรอนใตดน □ ม □ ไมม

(มการตอบ ใช ใน ซ1-ซ3 ตงแตหนงขอขนไป)

ข-6

 

สรปผลการตรวจ □ พรอมใชงาน □ ยงไมพรอมใชงานตองปรบปรง

ขอคดเหนเพม

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________

  ลงชอผตรวจ________________________________________ ตาแหนง___________________________________________ เลขทะเบยนใบประกอบวชาชพวศวกรรม_________________

ค-1

 

ภาคผนวก ค เอกสารอางอง

หนงสออางอง

[1] คณะกรรมการสาขาวศวกรรมไฟฟา วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ

(2551), มาตรฐานการตดตงทางไฟฟาสาหรบประเทศไทย พ. ศ. 2545, ฉบบปรบปรงครงท

1, วศวกรรมสถานแหงประเทศไทย, กรงเทพ.

[2] ชลชย ธรรมววฏนกร (2546), การออกแบบและตดตงระบบไฟฟา, เอมแอนดอ, กรงเทพ.

[3] แผนกวจยระบบไฟฟา กองวจย การไฟฟาสวนภมภาค, รายงานโครงการวจยสภาพดน และ

หลกดนทเหมาะสมในแตละพนทของ กฟภ., การไฟฟาสวนภมภาค, กรงเทพ.

[4] ประสทธ พทยพฒน (2548), การออกแบบระบบไฟฟา, พมพครงท 2, ทซจ พรนตง, กรงเทพ.

[5] ลอชย ทองนล (2548), การตรวจสอบความปลอดภยระบบไฟฟา, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย

(ไทย-ญปน), กรงเทพ.

[6] ลอชย ทองนล (2549), การออกแบบและตดตงระบบไฟฟา, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย

(ไทย-ญปน), กรงเทพ.

[7] ลอชย ทองนล (2546), คมอวศวกรไฟฟา, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน), กรงเทพ.

[8] ววฒน กลวงศวทย (2548), การตอลงดนระบบไฟฟา เลมท 4, สมาคมวศวกรออกแบบและ

ปรกษาเครองกล และไฟฟาไทย, กรงเทพ.

[9] ศล บรรจงจตร (2547), หลกการและเทคนคการออกแบบระบบไฟฟา, ซเอดยเคชน, กรงเทพ.

[10] An International Codes and Standard Organization (2008), ANSI/NFPA 70-2008:

National Electrical Code, National Fire Protection Association, Quincy.

[11] A. Baggini (2008), Handbook of Power Quality, John Wiley & Sons, England.

[12] J. Cadic, M. C. Schellpfeffer, and D. Neitzel (2005), Electrical Safety Handbook, Mc

Graw Hill, NY.

[13] R. C. Dugan, M. F. McGranaghan, S. Santoso, and H. W. Beaty (2004), Electrical Power

Systems Quality, 2nd Ed., McGraw-Hill.

ค-2

 

[14] International Electrotechnical Commission; IEC (2001), International Standard:

Electrical Installations of Buildings-Part 4-44 Protection for safety-Protection against

voltage disturbances and electromagnetic disturbances, 1st ed.,Geneva, Switzerland.

[15] IEEE std. 1100-2005 (2005), IEEE Recommended Practice for Powering and

Grounding Electronic Equipment, IEEE Standard, NY. USA.

[16] IEEE std. 142-2007 (2007), IEEE Recommended Practice for Powering and

Grounding Electronic Equipment, IEEE Standard, NY. USA.

[17] International Association of Electrical Inspectors (2008), Soares Book on Grounding and

Bounding, International Association of Electrical Inspectors .

[18] K. J. Keller (2008), NEC 2008 Need to Know, McGraw Hill.

[19] C. Kitcher (2009), Practical Guide to Inspection, Testing and Certification of

Electrical Installations,” 2nd ed., Elsevier.

[20] D. Locke (2008), Guide to the Wiring Regulations 17th Edition IEE Wiring

Regulations (BS 7671: 2008), John Wiley & Son., England.

[21] B. J. McPartland, J. F. McParland, and F. P. Hartwell (2009), National Electrical Code

2008 Handbook, 26th ed., McGraw Hill.

[22] R. P. O’Riley (1999), Electrical Grounding, 5th ed., Delmar Cengage learning.

[23] P. Simmons (2007), Electrical Grounding and Bounding, 2nd ed., Delmar Cengage

Learning.

[24] B. Scaddan (2008), 17th Edition IEE Wiring Regulations: Design and Verification of

Electrical Installations, 6th ed., Elsevier.

[25] B. Scaddan (2008), 17th Edition IEE Wiring Regulations: Explained and Illustrated,

8th ed., Elsevier.

[26] B. Scaddan (2008), 17th Edition IEE Wiring Regulations: Inspection, Testing and

Certification, 6th ed., Elsevier.

[27] B. Scaddan (2008), Electric Wiring: Domestic, 13th ed., Elsevier.

ค-3

 

[28] B. Scaddan (2008), PAT: Portable Appliance Testing, 2nd ed., Elsevier.

[29] G. Stokes, and J. Bradley (2009), A PRACTICAL GUIDE TO THE WIRING

REGULATIONS, 4th ed., John Wiley & Son.

[30] R. Tricker (2008), Wiring Regulations in Brief, Elsevier.

[31] G. Vijayaraghavan, M. Brown, and M. Barnes (2004), Practical Grounding, Bounding,

Shielding and Surge Protection, Elsevier, England.

[32] J. C. Whitaker (2007), AC Power Systems Handbook, 3rd ed., CRC Press.

บทความอางอง

[33] O. W. Zastrow (1967), “Underground corrosion and electrical grounding,” IEEE

Transaction on Industry and General Applications, vol. IGA-3, no. 3, pp. 237− 243.

[34] Y. Li, J. Ma, and F. P. Dawalibi (2006), “Power grounding safety: copper Grounding

systems vs. steel grounding systems,” International Conference on Power System

Technology, Chongping, China.