1

НҮҮРСНИЙ БАЯЛАГГеологийн нөөц 175,5 тэрбум тонн,Баталгаажсан нөөц 26,8 тэрбум тонн.

Бүс Нүүрс % НийтТөвийн 71.5

95,1 %Зүүн 23.6Баруун 2.9Хангайн 2.0

Алт35,5%

Бар/м20,3%

Гянтболд2,1%

Жонш12,2%

Нүүрс17.3%

Төмөр4,1%

Бусад8,5%

Ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн бүтэц, ашигт малтмалын төрлөөр, 2013 оны эцсээр Тайлбар:

- Дэлхийд нүүрсний нөөцөөрөө эхний10-т ордог.- Баруун болон хангайн бүсийн нөөцсудлагдаагүй байгаа нь харагдаж байна.

2

МОНГОЛ УЛСЫН НҮҮРС ОЛБОРЛОЛТ, ЭКСПОРТ, ДОТООДЫН ХЭРЭГЛЭЭ /мян.тонн/

7756,3 7863,9 8693,610607,3

13199,1

25296

32994 3193933340,5

2253,9 2450,6 3245,3 5123,3

7550,6

18241

2252620470

18188,3

5502,4 5413,3 5448,3 5484 5648,5 705510468 11469

15152,2

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Нийт олборлолт

Үүнээс: Экспорт

Дотоод хэрэглээ

3 дахин өссөн

185 185 8822 273 1 902

1 1162 529 1 885

2 9094 815 4 385 4 272

2008 он 2009 он 2010 он 2011 он 2012 он 2013 онНүүрсний экспорт Нийт экспорт

Монгол улсын нийт экспорт дахь нүүрсний экспортын хэмжээ /сая ам.доллар/

Тайбар: Олборлолт 2013 онд хамгийн их хэмжээнд хүрсэн.

3Тайлбар: Нүүрсний экспортын хэмжээ нь улсын нийт экспортод 26 хувийг эзэлж байна.

ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИНГ БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ

Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах

(бодлогын үзэл баримтлалд нийцүүлэх: өргөн барих)

Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах бодлого

(2014.01.16)

Газрын тосны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга (эцсийн хэлэлцүүлэг)

Нүүрс хөтөлбөр (ЗГ-аар батлуулах)

Олборлох үйлдвэрлэлийн ил тод байдлын тухай хууль

(шинээр өргөн барих)

Газрын хэвлийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт (өргөн барих)

Шийдвэрлэсэн ажил Шийдвэрлэх ажил

Газрын тос, нүүрс, шатдаг занарболовсруулах төслийн тоногтөхөөрөмж, тусгай зориулалтынбарилгын материалыг гааль болонНӨАТ-аас 2018 он хүртэл чөлөөлсөнхууль (2013.06.07-ны өдөр )

Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль(2013.10.03-ны өдөр)

Хилийн боомтын тухай хууль-байнгын ажиллагаатай боомт нэгдсэн

захиргаатай болсон, ЗГХЭГ хариуцна (2013.12.26)

4

ТӨРӨӨС ЭРДЭС БАЯЛГИЙН САЛБАРТ БАРИМТЛАХ БОДЛОГОД НҮҮРСНИЙ САЛБАРЫГ

ДЭМЖСЭН ЗААЛТУУД

Эрдэс баялгийн салбарын эрх зүйн орчин урт хугацаанд тогтвортой, ойлгомжтой, өрсөлдөхчадвартай байхыг баталгаажуулсан.

Эрдэс баялгийн боловсруулалтын түвшинг дээшлүүлж, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүнболовсруулах үйлдвэрийг бодлогоор дэмжих;

Нүүрс баяжуулах, кокс, химийн үйлдвэр байгуулах, Нүүрсний ордыг түшиглэсэн цахилгаан станц барих, Хүрэн нүүрснээс утаагүй, шингэн түлш, хий үйлдвэрлэх, Шатдаг занараас шингэн түлш гарган авах зэрэг төслийг дэмжих; Төрөөс боловсруулах үйлдвэрийг татвар, санхүүгийн бодлогоор дэмжиж, ашигт малтмалын

боловсруулалтын түвшинг дээшлүүлэх.

5

ТУЛГАМДАЖ БУЙ АСУУДЛУУД

1) Дэд бүтэц- тээвэр, ложистикийн зардал өндөр (авто замаар тээвэрлэж байгаа учир өрсөлдөгч

орнуудаас бараг 2 дахин өндөр)- хилийн боомтын нэвтрүүлэх хүчин чадал хангалтгүй- транзит тээвэр, тээврийн тарифын асуудал тодорхой бус- хилийн боомт хүнд сурталтай- Гашуунсухайт, Шивээх үрэнгийн гол боомт 24 цагийн үйл ажиллагаагүй, олон

улсын статусгүй

2) Үнэ: - олон улсын зах зээлийн үнээр борлуулж чаддаггүй - Бүтээгдэхүүний ангилал, боловсруулалт олон улсын т үвшинд хүрээгүй- худалдан авагчийн тоо цөөн, өрсөлдөөн сул - үнийн нэгдсэн бодлого байхгүй-дотоодын аж ахуйн нэгжүүд хоорондоо өрсөлдөж үнээ унагаадаг.-Эрдэс баялгийн бирж байхгүй-Бүтээгдэхүүнийг эцсийн хэрэглэгчдэд хүргэж борлуулах шаардлагатай.

3) Татвар хураамжууд- хураамжийн төрөл олон- АМНАТ тооцох аргачлалыг боловсронгуй болгох.

6

НҮҮРСНИЙ ЗАХ ЗЭЭЛ

• Тэргүүн ээлжинд БНХАУ.• Япон улс, БНСУ болон

Зүүн Өмнөд Азийн бусад улсорнуудад нүүрс нийлүүлэхболомжийн талаар харилцагчталуудтай яриа хэлэлцээр хийжбайна.

7

БОРЛУУЛАЛТЫН ҮНЭ: БНХАУ

• Тайлбар: Өмнөд хөршид нийлүүлж буй хэмжээгээрээ 2013 оны байдлаар 2-т орж байгаа. Гэвч бусадорнуудаас дунджаар 2 дахин бага үнээр нийлүүлж байна.

2011 2012 2013Коксжих нүүрсний үнэ

100,6 $ 98.9 $ 73 $

№ Улсууд

2013 оны 12-р сарын 1-13 2013 он нийт

Дундаж үнэам.дол

Хувь Нийт хэмжээХудалдаж

авсан үнийндүн

Нийт хэмжээХудалдаж

авсан үнийндүн

Мян.тоннМян.

ам.долларМян.тонн

Мян.ам.доллар

1 Австрали 3,394.6 488,309.8 30,149.4 4,466,502 148.15 39.92 Монгол 2,121.5 145,264.0 15,441.4 1,127,598 73.02 20. 483 Канад 1,080.8 162,531.1 11,078.6 1,647,478 148.71 14.84 Орос 502.8 63,794.5 8,439.9 1,091,123 129.28 11.25 Америк 618.7 88,539.6 6,066.0 926,258 152.70 8.046 Индонез 68.9 10,219.5 2,673.4 371,544 138.98 3.547 Бусад 228.4 33,118.1 1,536.7 213,601 139.00 2.04

Нийт 8,015.8 991,776.6 75,385.3 9,844,105.2 130.58 100

8

ХЯТАДЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ҮНЭ,ТЯНЬЖИН ХҮРТЭЛ ТЭЭВРИЙН ЗАРДАЛ

• .

88 $

135 $

24 $

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Таван толгой Тяньжин Австрали

Тайлбар:Төмөр замын асуудлыг шийдэхдээ стратегийнгэхээсээ илүү эдийн засгийн ач холбогдолдилүү анхаарах хандлагатай болж байна.

Эх сурвалж: Монгол нүүрс ассоциаци9

График

10

Бүтээгдэхүүн 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028

Нүүрс 53.4 64.6 69.6 74.0 74.0 74.0 74.0 84.8 89.1 93.3 97.5 101.8 106.0 110.2 114.5

Үүнээс экспорт

40.0 50.0 53.0 55.0 55.0 55.0 55.0 62.7 65.6 68.5 71.5 74.4 77.3 80.3 83.2

ТЭХС-ийн хэрэглээ

10.6 11.7 13.0 15.0 15.0 15.0 15.0 17.6 18.6 19.7 20.8 21.8 22.9 24.0 25.0

Орон нутаг 0.8

0.8 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0

Бусад1.9

2.0 2.7 3.1 3.1 3.1 3.1 3.6 3.9 4.1 4.3 4.6 4.8 5.0 5.2

ТӨСӨӨЛӨЛ: 2014-2028 он сая тонн

-

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

Нүүрс

Үүнээс экспорт

ТЭХС-ийн хэрэглээ

Орон нутаг

Бусад

Экспортын хандлага

Тайлбар• Аж ахуй нэгжүүдийн саналд үндэслэн гаргасан.•Боомтын хүчин чадлыг уялдуулах шаардлагатай.• Ойролцоогоор нэг тэр бум тонн нүүрсийг 20 жилийн хугацаанд экпортлоно.

ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ТӨСӨЛ

• Монгол Улсын Ерөнхий сайдын БНХАУ-д хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр Хятадынталтай: Жилд 50-80 сая тонн хүрэн нүүрсийг хийжүүлж, 15 тэрбум шоо метр нийлэг шатдаг хий

үйлдвэрлэх төсөл хэрэгжүүлэх, 20 жилийн хугацаанд 1.0 тэрбум тонн нүүрс экспортлох санамж бичиг байгуулсан.

Ойрын жилүүдэд 50 сая тонн коксжих нүүрс экспортлох зорилт хэрэгжүүлэхээр Ажлынхэсэг ажиллаж байна.

Уул уурхайн яам болон Монгол нүүрс ассоциацийн хооронд нүүрсний салбарт хамтранажиллах тухай Санамж байгуулан хамтран ажиллаж байна.

11

Хүрэх үр дүн: Салбарын бодлого нь “Том төрөөс ухаалаг төр лүү” зарчмын хүрээнд хуулиа дээдлэн,

шинжлэх ухаан, суурь судалгаанд үндэслэн гарна. Нүүрсний хайгуул, олборлолт нэмэгдэж, нөөц баялаг өснө. Экспортын нэг цонхны бодлогоор зохицуулна. Нэмүү өртөг шингэсэн үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжлийн суурь бий болно. Нүүрс боловсруулах болон нүүрсний давхаргын метан хийн үйлдвэрүүд ашиглалтанд

орж, төв суурин газруудын агаарын бохирдлыг бууруулна. Нийслэл болон томоохон хот суурин газрын хэрэглэгчдийг чанар сайтай сайжруулсан

түлшээр хангана. Нүүрс боловсруулан нийлэг шатдаг хий, шингэн түлш гаргаж, дотоодын хэрэгцээг

хангана. Эдийн засгийн бодит салбар болох геологи уул уурхайн салбарын бүтээмж өрсөлдөх

чадварыг сайжруулахын тулд хөгжлийн төсөөлөл, таамаглалыг эрдэм шинжилгээ,судалгааны байгууллагуудаар хийлгэх бүтэц тогтолцоог бий болгоно.

Салбарын хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлнэ. Транзит тээврийн корридор бий болгох, үнэ тариф тохирох, ложистикийн зардал

бууруулах. Мега төслүүдийг хэрэгжүүлэх үзэл баримтлал, стратеги, менежментийн туршлагыг

нэвтрүүлнэ.Хэрэгжих хугацаа: Нэгдүгээр үе шат: 2014 - 2018 он,

Хоёрдугаар үе шат: 2019 - 2025 он

НҮҮРС ХӨТӨЛБӨР

12

ЭКСПОРТЫН НЭГ ЦОНХНЫ БОДЛОГО

• Нүүрсний худалдааны компани байгуулах, худалдах, худалдан авах урт хугацааны гэрээбайгуулахад анхааран ажиллах (offtake agreement)

• Улс орны хэмжээний худалдааны нийгэмлэг (trading house) байгуулах.• Хилийн боомтуудын нэвтрэх чадварыг сайжруулж, олон улсын статустай болгон ажиллах

хуваарийг 24 цагийн горимд оруулах. Нэн тэргүүнд Гашуун сухайт – Ганцмод, Шивээхүрэн –Сэхээ, улмаар Бичигт – Зүүн хатавч, Ханги-Мандал, Ярант (Булган) - Такашикен боомтуудыголон улсын статустай болгох;

• Монголын нүүрсийг гуравдагч орнууд руу гаргахад дэмжлэг үзүүлэх үүднээс Транзиттээврийн тарифыг тохирох (олон улсын эрх зүйн орчны хүрээнд);

• 1.0 тэрбум тонн нүүрс экспортлохоор 20 жилийн зорилтыг хангах үүднээс ойрын жилүүдэд50 сая тонн коксжих нүүрс БНХАУ руу экспортлох.

• Нүүрсний ангилал, стандартыг батлуулж, мөрдүүлж хэвшүүлэх;• “Эрдэс баялгийн бирж” байгуулан зах зээлийн зарчмаар, ил тод үнээр арилжаалах;• Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр (АМНАТ)-ийг тооцох аргачлалыг ил тод

боловронгуй болгох олон улсын жишигт хүргэх.• Эцсийн хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнээ хүргэх.• 2 орны хооронд нүүрсний худалдааг дэмжих бүтэц, байнгын механизмыг бий болгох.

13

НЭМҮҮ ӨРТӨГ ШИНГЭСЭН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ

- Нүүрсийг угааж баяжуулан чанарыг сайжруулах,- Нүүрсний ордуудыг түшиглэн цахилгаан станц барьж эрчим хүч экспортлох,- Нүүрсний боловсруулалтын түвшинг нэмэгдүүлж шатдаг хий, шингэн түлш, нүүрс-химийн

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх,- Сайжруулсан түлш үйлдвэрлэх.

14

ДОТООДЫН ҮЙЛДВЭРЛЭГЧИЙГ ДЭМЖИХ ХҮРЭЭНД

- Нүүрсний үнийг зах зээлийн зарчимд үндэслэн дэс дараатай чөлөөлөх (өмнөд хөрш чөлөөлсөн)- Эрчим хүчний үнэд төрийн зохицуулалтыг хэрэгжүүлэх.- Геологи, уул уурхайн салбарын төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийг корпорацийн хэлбэрт оруулах,

улс төрөөс хараат бус, бие даасан байдлыг хангах, олон нийтийн хувьцаат компани болгожөөрчлөх.

- 2014 онд УИХ-аар батлах өмч хувьчлалын хөтөлбөрийн хүрээнд уул уурхайн төрийн өмчийнкомпаниудыг олон нийтийн хувьцаат компанид шилжүүлэх, улмаар хөрөнгийн биржийн үйлажиллагааг идэвхжүүлнэ.

15

Эдгээр зорилт, тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэснээр дараахь ҮР ДҮНД хүрэх боломжтой:

- Салбарын эрх зүйн орчин урт хугацаанд тогтвортой, ойлгомжтой,өрсөлдөх чадвартай болно.

- Нүүрсний салбарын бүтээмж, өрсөлдөх чадвар нэмэгдэж олон улсын түвшинд хүрнэ.- 50-80 сая тонн хүрэн нүүрс боловсруулж нийлэг хий экспортлох төслийг 2017 онд

хэрэгжүүлж дуусгах төлөвлөгөөтөй ажиллаж байна.- 50 сая тонн коксжих түүхий болон баяжуулсан нүүрс экспортоор гаргана.- Ойрын ирээдүйд жилдээ нийт 100-130 сая тонн нүүрс экспортлоно.- Зорилтыг баялаг бүтээгчид маань хэрэгжүүлж чадна. Шинэчлэлийн Засгийн газар, Уул

уурхайн яам хамтран дэмжиж ажиллана.- Монгол Улс гадаад худалдааны бодлогодоо нээлттэй, уян хатан байж хөгжилтэй орнуудтай

эн зэрэгцэхүйц болоход зонхилох үүрэг гүйцэтгэх хөрөнгө оруулагчидтайгаа хамтранажиллах болно.

16

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА

17