á¹Ç·Ò§ :¡Òà ѴÇÒ§Ãкº¡ÒäǺ¤ØÁÀÒÂã¹áÅÐ

¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒäǺ¤ØÁÀÒÂã¹

ÊÑμÂ�«×èÍ Á×ÍÍÒªÕ¾ ÃѺ¼Ô´ªÍº

แนวทาง : การจดวางระบบการควบคมภายในและการประเมนผลการควบคมภายใน

Formation and Evaluation of the Internal Control System

ISBN : 085716782-0

จดทาโดย สานกงานการตรวจเงนแผนดน (Offi ce of The Auditor General of Thailand)

ซอยอารยสมพนธ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ 10400

โทร. 02271-8000 www.oag.go.th

สานกงานการตรวจเงนแผนดน มความมงมนทจะพทกษรกษาเงนของแผนดนไทยทมาจาก

ภาษอากรของประชาชนคนไทย สานกงานการตรวจเงนแผนดนหวงแหนทรพยสมบตของประเทศชาต

ทไดรบจากบรรพบรษผแลกมาดวยเลอด เนอ ชวต และถายโอนมาจนถงทกวนน ซงจะสบทอดไปยงรน

ลก หลาน เหลนตอไป

อยางไรเลาจงจะรกษาสมบตของชาตไทยไวได ! บทสรปคอ การบรหารราชการแผนดนทมระบบ

ระเบยบและคณธรรม องคประกอบเหลานตองมการคนหาและพบใหได ดวยวธปฏบตทเปนไปโดยธรรมชาต

และยงยน ระบบการควบคมภายในทมมาตรฐาน ไมใชสงทเปนวชาการดานเดยว หากแตเปนการปฏบตท

สามารถตรวจสอบไดถงอดมคตและจรยธรรมทซอนเรนในตวบคลากรทกระดบขององคกรตงแตผบรหารระดบ

สง จนถงพนกงานผปฏบตระดบลาง สานกงานการตรวจเงนแผนดนตระหนกถงความจาเปนของการสนบสนน

และสงเสรมใหหนวยรบตรวจซงเปนองคกรตาง ๆ ทงสวนราชการ รฐวสาหกจ และหนวยงานทองถน มระบบ

การควบคมภายในทด ซงนอกจากจะทาใหการดาเนนงานบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคแลว ยงสงเสรมให

เกดการบรหารกจการบานเมองและสงคมทดอกดวย

หนงสอแนวทาง : การจดวางระบบการควบคมภายในและการประเมนผลการควบคมภายในฉบบน

จดทาขนแทนหนงสอคาแนะนาฉบบเดม ซงขอยกเลก เนองจากไดรบทราบความเหนจากหนวยรบตรวจวา

เปนปญหาในทางปฏบตและเปนภาระในการจดทารายงานทมจานวนมาก โดยไดปรบลดแบบฟอรมและ

รปแบบการจดทารายงานลง เพอใหสามารถนาไปประยกตใชไดจรงตามความเหมาะสมและเกดประโยชน

แกองคกรอยางแทจรง

จงหวงเปนอยางยงวาหนงสอแนวทาง : การจดวางระบบการควบคมภายในและการประเมนผล

การควบคมภายในฉบบน จะสามารถลดภาระตลอดจนลดปญหาในทางปฏบตลงได อนจะเปนประโยชน

ตอการพฒนาระบบการควบคมภายในของหนวยรบตรวจ ใหสามารถปฏบตไดจรง มความทนสมยอยเสมอ

และขอขอบคณผบรหาร เจาหนาทของหนวยรบตรวจ รวมทงเจาหนาทของสานกงานการตรวจเงนแผนดนท

กรณาใหขอคดเหนเกยวกบปญหาตาง ๆ ทเกดจากการปฏบตตามระเบยบฯ ทผานมา จงทาใหหนงสอแนวทาง

ฉบบนเสรจสมบรณ

(คณหญงจารวรรณ เมณฑกา)

ผวาการตรวจเงนแผนดน ปฏบตหนาท

ประธานกรรมการตรวจเงนแผนดน

¤×Íà§Ô¹¢Í§»ÃЪҪ¹·Ñ駪ÒμÔเงนแผนดนนนพระบรมราโชวาท พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

หนา

บทนา ก

นยามศพทเฉพาะ ข

บทท 1 มาตรฐานการควบคมภายใน 1

1. ความหมาย วตถประสงค แนวคดและการพฒนาการควบคมภายใน 1

2. ความรบผดชอบของฝายบรหารตอการควบคมภายใน 2

3. การพฒนาการควบคมภายใน 5

4. การควบคม 6

5. มาตรฐานการควบคมภายใน 7

บทท 2 การจดวางระบบการควบคมภายใน 21

บทท 3 การตดตามประเมนผลการควบคมภายใน 29

บทท 4 รปแบบรายงานและตวอยางรายงาน 47

1. รปแบบรายงานระดบหนวยรบตรวจ และคาอธบายรายงาน 49

2. รปแบบรายงานระดบสวนงานยอย และคาอธบายรายงาน 57

3. รายงานของผตรวจสอบภายใน 63

4. ตวอยางรายงาน 67

4.1 ตวอยางรายงานระดบสวนงานยอย 71

4.2 ตวอยางรายงานระดบหนวยรบตรวจ 75

ภาคผนวก ก ตวอยางแบบประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน 85

ภาคผนวก ข ตวอยางแบบสอบถามการควบคมภายใน 99

ÊÒúÑÞ

บทนา หนงสอแนวทาง:การจดวางระบบการควบคมภายในและการประเมนผลการควบคมภายในฉบบน

จดทำาขนแทนหนงสอคำาแนะนำาฉบบเดมซงขอยกเลกโดยไดปรบปรงเนอหาการจดวางระบบการควบคมภายใน

และการประเมนผลการควบคมภายในบางสวน รวมทงปรบลดแบบฟอรมและรปแบบการจดทำารายงานท

หนวยรบตรวจตองปฏบตตามระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการกำาหนดมาตรฐานการควบคม

ภายในพ.ศ.2544สรปสาระสำาคญการปรบปรงดงน

1. ใหหนวยรบตรวจทยงไมไดจดวางระบบการควบคมภายในตามระเบยบฯขอ5ดำาเนนการจด

วางระบบการควบคมภายในของตนเองและจดทำาหนงสอรบรองการจดวางระบบการควบคมภายในตอ

คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนฉบบเดยว

2. ปรบลดแบบฟอรมและรปแบบการจดทำารายงานตามระเบยบฯขอ6ของหนวยรบตรวจจาก

5แบบเหลอ3แบบและสวนงานยอยจาก6แบบเหลอ2แบบดงน

หนวยรบตรวจ

1) หนงสอรบรองการประเมนผลการควบคมภายใน-แบบปอ.1

2) รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน-แบบปอ.2

3) รายงานแผนการปรบปรงการควบคมภายใน-แบบปอ.3

สวนงานยอย

1) รายงานผลการประเมนองคประกอบของการควบคมภายใน-แบบปย.1

2) รายงานการประเมนผลและการปรบปรงการควบคมภายใน-แบบปย.2

ทงนการรายงานตอคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ใหหนวยรบตรวจจดสงเฉพาะหนงสอ

รบรองการประเมนผลการควบคมภายในเพยงฉบบเดยว สาหรบรายงานอนตามแบบขางตน ใหจดเกบ

ไวทหนวยรบตรวจ เพอใหหวหนาสวนราชการและเจาหนาทสานกงานการตรวจเงนแผนดนและบคคล

อนทเกยวของเรยกดและสอบทานตอไป

3. หนวยรบตรวจทมการประเมนผลการควบคมภายในและรปแบบการประเมนของตนเองใชอย

แลวอยางเชนรฐวสาหกจบางแหงใหประเมนผลการควบคมภายในตามทปฏบตอยและจดทำาหนงสอรบรอง

การประเมนผลการควบคมภายในสงคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนเพยงฉบบเดยว

4. หนวยรบตรวจทมหนวยงานภายใตสงกด การประเมนผลการควบคมภายในและการจดทำา

รายงานตามระเบยบฯขอ6ใหพจารณาจากโครงสรางการบรหารหากโครงสรางการบรหารทำาใหหนวยงานยอย

ภายใตสงกดมอสระทางการบรหารหนวยงานยอยภายใตสงกดนนจดทำารายงานตามระเบยบฯ ขอ 6 โดย

ถอเสมอนเปนหนวยรบตรวจ

สำ�นกง�นก�รตรวจเงนแผนดนก

หนวยรบตรวจ หมายถง

สวนงานยอย หมายถง

เจาหนาทระดบอาวโส หมายถง

หวหนาสวนงานยอย หมายถง

การควบคม หมายถง

ระบบการควบคมภายใน หมายถง

โครงสรางการควบคมภายใน หมายถง

องคกรหรอหนวยงานทเปนหนวยรบตรวจตามคานยาม

ในระเบยบคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนวาดวยการ

กาหนดมาตรฐานการควบคมภายใน พ.ศ. 2544

สวนงานภายใตหนวยรบตรวจ ซงอาจใชชอ “กจกรรม”

หรออาจเรยกชออยางอน เชน สานก กอง ฝาย หรอ

แผนกทยอยมาจากหนวยรบตรวจทงนขนอยกบลกษณะ

โครงสรางหนวยรบตรวจนน ๆ

ผบรหารระดบสงหรอผเชยวชาญ/ทปรกษา ทมความร

ความชานาญเรองการควบคมภายในและไดรบมอบหมาย

ใหอานวยการและประสานการประเมนผลการควบคม

ภายใน ตดตามการประเมนผล สรปภาพรวมและจดทา

รายงานระดบหนวยรบตรวจ

ตาแหนงสงสดของสวนงานยอย ททาหนาทบรหารหรอ

ควบคมงานของสวนงานยอย

วธการทนามาใชเพอใหมนใจวาการปฏบตงานจะบรรล

ผลสาเรจตามวตถประสงค

การควบคมทออกแบบใหมการเชอมโยงซงกนและกน

ไวในกระบวนการของกจกรรม/การปฏบตงานตงแตตน

จนจบ

การออกแบบการควบคมโดยพจารณาจากความสมพนธ

ของทรพยากรตาง ๆ กระบวนการทางาน กระบวนการ

บรหารภายในองคกรนน ๆ

¹ÔÂÒÁÈѾ·�੾ÒÐ

Êíҹѡ§Ò¹¡ÒÃμÃǨà§Ô¹á¼‹¹ Ô¹ ¢

การจดวางระบบการ หมายถง

ควบคมภายใน

การตดตามผลในระหวางการ หมายถง

ปฏบตงาน (Ongoing Monitoring)

การประเมนผลเปนรายครง หมายถง

(Separate Evaluations)

การกาหนดหรอออกแบบวธการควบคมและนามาใช

เพอใหเกดความมนใจวาการปฏบตงานเปนไปอยางม

ระเบยบและมประสทธภาพ

การตดตามการปฏบตตามวธการควบคมในระหวางการ

ปฏบตงาน อาจเรยกวาการตดตามผลอยางตอเนอง หรอ

การประเมนผลแบบตอเนอง

การประเมนทมวตถประสงคมงเนนไปทประสทธผล

ของการควบคม ณ ชวงเวลาใดเวลาหนงทกาหนด โดย

ขอบเขตและความถในการประเมนรายครงขนอยกบ

การประเมนความเสยงและประสทธผลของวธการ

ตดตามผลอยางตอเนองเปนหลก

Êíҹѡ§Ò¹¡ÒÃμÃǨà§Ô¹á¼‹¹ Ô¹¤