Ëßçýè

Ìßäßíèééßòè

æóðíàËû

ËÅÇÃÈ

ÊÓËÜÒÓÐÀÄÈÍ

ÆÓÐÍÀË

Âàí Äåð Ñïóæ

Ðîëåîô Æàùîííåñ

““ËËÿÿççýý èèííêêàà””

ËÅÇÃÈ ×IÀË ÌÎß ÃÎÐ ÄÎÑÒÜ, ÌÎß ÏÅ ×ÀËÜ-

ßðàëè ßðàëèåâ

3

38

¹3Äåêàáðü - 2012

ÊÊÚÚÀÀËËÀÀÆÆÓÓÕÕ (Èñìàèëëû ðàéîí)

îéíàìàüû þéðÿíèì

Ñÿùèôÿëÿéèúè âÿ äèçàéíåð:

Ìóðàä

Ùàúûáàáàéåâ

2012-éè ñà ëàé àêú àò çà âà.

Ìàê úà ëàé ðà ãàí âàé äå -

ëèë ðèí äóüçâè ëèí æà -

âàá äàð âàë àâ òîð ðèí õè -

âå àâà.

2012-úè èë äÿí íÿøð îëó íóð.

Ìÿ ãà ëÿ ëÿð äÿ âå ðèë ìèøôàêò ëà ðûí äîü ðó ëóüó íà

ìö ÿë ëèô ëÿð úà âàá äåù äèð.

Èç äà åò ñÿ ñ 2012 ãî äà.

Çà ïðå äîñ òàâ ëåí íûå

ôàê òû îò âåò ñò âåí íîñòü

íå ñóò àâ òî ðû ìà òå ðè à -

ëîâ.

___________________________________________________________

Ðå äàê ñè éà íûí öí âà íû: Àç1073, áà êû øÿ ùÿ ðè, Ìÿò áó àò ïðîñ ïåê òè, 529-úó ìÿ ùÿë ëÿ, “Àçÿð áàé úàí” íÿø ðèé éà òû, 6-úû ìÿð òÿ áÿ.

Àä­ðåñ­ðå­äàê­öèè:­Àç1073, ã.Áà êó, Ìåò áó àò ïðîñ ïå êòè, 529-ûé êâàð òàë,

Èç äà òåëüñòâî “Àçåð áàéäæàí”, ýòàæ 6.

www.alamjurnal.com | E-mail: info@alamjurnal.com

Òåë.: (070) 350-18-11; (050) 433-66-90; (050) 355-96-41.

ùåñàá: 003803010094480621; âÞåí 1002447121; Ìöõáèð ùåñàáû: ÀÇ61íÀáÇ01350100000000006944;áàêû øÿùÿðè, “Ðàáèòÿáàíê” ÀÑÚ; ÊÎä 506399; âÞåí 9900001016

“ÀëÀì” - ëåç ãè êóëüòó ðà äèí æóð íàë

“ÀËÀÌ”

Êàìàë ÀáäóëëÀéåâßøðÿô áÀëÀÌßÒÎâÝþçÿëéà ÑÀÌóÐÑÊÀéÀÊÿëÿíòÿð ÊßëßíÒßÐëèÝöëáÿñ ÀÑëÀíõÀíÎâÀäàðâèí âßëèáßéÎâÚÿ ëàë Úß ëÀ ëÎâ (Ðåäàêòîð)

Ðóñëàí ØåéäÀéåâ (Òÿñèñ÷è)

Àáèð ÒÀ ùè ÐÎâ(Ðÿññàì, ðåäàêòîð ìöàâèíè)

åòèáàð ÑÒóÐâèäöíéàìÿääèí ßÑÝßÐÎâÊàìðàí ÃóÐáÀíßëèéåâÐàèäà ÐÎâØÀíåéâàç Ýöëßëèéåâáèëàë ßäèëÎââàãèô ÌöØÊöÐâèáàúûõàíûì èÑÀéåâÀÀíàð öíöüâèÐóñëàí ùÀÐóíâèÎðõàí ÃóÑÀÐâè

ëÿçãè ìÿäÿíèééÿòè æóðíàëûíûí

Ðåäàêñèéà

ùåéßòè

Ñèôàðèø: 3970///

Òèðàæ: 700Ãèéìÿòè 5 ìàí.

ÏÏ

àà

êê

àà

ìì

àà

íí

àà

êê

òò

ðð

èè

ññ

àà

ÊÊ ââ åå çç

ââ èè ëë èè êê àà éé

êê úú ââ åå çç ââ àà éé

öö II èè éé èè éé èè ññ

ìì óó áá àà ðð àà êê õõ üü óó ðð àà éé !!

2013

ÂÈÄÀ­ÑÞÇÖ 1

“Øà­èðþëÿí­äÿíñî­íðàáþéöéöð”

Ñþù­áÿò­ëÿ­ðè­ìèç­ äà­ùà­ ÷îõ­ àòà-îü­óë­ äÿðä-ñÿ­ðèíáþëöøìÿ­ñè­êè­ìè­ýå­äÿð­äè.­Àé­àãé­à­ëûí­áà­øà­÷ûã­äàü­ëàð­-äàí­ øÿ­ùÿ­ðÿ­ åí­äèé­èí­ ýöíëÿ­ðè­ òåç-òåç­ õà­òûð­ëàé­ûð­äûí.Äþðä­èë­þíúÿ­äîü­ìà­êÿí­äÿ­ýå­äèá-­ãàé­û­äàí­äàí­ñî­-íðà­éå­íè­úîø­ãó­èëÿ­ãÿ­ëÿ­ìÿ­ñà­ðûë­äûí­âÿ­áöòöí­àð­õè­âè­-íèí­òî­çó­íó­àëûá­îí­ëà­ðû­÷à­ïà­ùà­çûð­ëà­ìàüà­áà­ø­ëà­äûí."Øÿô­ôàô­áó­ëàã­ëà­ðûí­ñóéó­êè­ìè­ òÿ­ìèç­äè­ëèì,­âàð­ëûü­ûì­-ñàí,­äöíÿ­íèì­ñÿí,­áó­ýöíöìñÿí",­-äåé­èá­àíà­äè­ëèí­-äÿ­ øå­èð­ëÿð­ êè­òà­áû­íû­ áèç­ëÿ­ðÿ­ ÷àò­äûð­äûí.­ Áó,­ ëÿ­çý­èúÿéàç­ìà­äû­üû­íà­ýþ­ðÿ­ñÿ­íè­ùàã­ëû­âÿ­éà­õóä­ùàã­ñûç­ãû­-íàé­àí­ëà­ðà­úà­âà­áûí­îë­äó.­Ùàí­ñû­êè,­îíà­ãÿ­äÿð­÷àïîëóí­ìóø­ áöòöí­ øå­èð­ëÿ­ðèí­äÿ­ ëÿç­ãè­ õèñ­ëÿ­òè­íè,­ äàüàäàì­ëà­ðû­íûí­ ãöðó­ðó­íó,­ äîü­ìà­ Ñó­äó­ðó­ âÿ­ìÿü­ðóðØàù­äàüû­ëàé­è­ãèíúÿ­òÿ­ðÿííöì­åò­ìèø­äèí.Øà­èð­êè­ìè­ãöäðÿò­ëè­îë­äóü­óí­ãÿ­äÿð­äÿ­ñÿ­õà­âÿò­ëè­èäèí.

Èñ­òÿ­íè­ëÿí­áÿí­äÿ­íèí­ýþç­éà­øû­âÿ­àù-çà­ðû­ñÿ­íè­êþ­â­ðÿë­-äèð­äè.­Éà­ëàí­òÿ­ðèô­âÿ­àë­ãûø­ñÿ­íÿ­éàä­èäè.­Ùàã­ñûç­éåð­-äÿ­ ìÿð­ä-ìÿð­äà­íÿ­ äà­íûø­ìàü­ûí­ëà,­ ïî­åçèé­à­íû­ øî­-óéà­÷å­âè­ðÿí­ëÿ­ðÿ­öíâàí­ëàí­ìûø­ñÿðò­èò­òè­ùàì­ëà­ðûí­ëà­âèú­-äàí­ëû­ âÿ­ èñ­òå­äàä­ëû­ ãÿ­ëÿì­ ñà­ùèá­ëÿ­ðè­íèí­ àü­ñàã­ãà­ëû­-íà­÷å­â­ðèë­ìèø­äèí.­Þë­êÿ­äÿ­èú­òè­ìàè-ñèé­à­ñè­ãó­ðó­ëóø­äÿé­-è­øÿí­äÿ,­ øà­è­ðÿ­ âÿ­ øå­è­ðÿ­ìöíà­ñè­áÿò­ äÿé­è­øè­ëÿí­ èë­ëÿð­äÿáå­ëÿ­ÿñë­ïî­åçèé­àéà­õÿé­à­íÿò­åò­ìÿ­äèí.­Àä,­øþ­ù­ðÿò­âÿäÿá­äÿ­áÿ­ëè­ùÿé­àò­õöëéà­ñû­íà­äöøöá­ÿãè­äÿ­äÿí­äþ­íÿí,

èñ­òå­äà­äû­íû­ùå÷­åäÿí­áÿ­çè­ãÿë­ëÿì­ñà­ùèá­ëÿð­äÿí­ôÿð­ã­ëèîëà­ðàã­ØÀ­ÈЭíöôó­çó­íà­õÿ­ëÿë­ýÿ­òèð­ìÿ­äèí.Èë­ëÿð­áîéó­ùå­ñà­áû­íà­éåé­èá-è÷­ìèø,­øå­èð­àä­ëàí­äûð­äûã­-

ëà­ðû­ñþç­éû­ãû­íû­ãÿ­ëÿ­ìè­íèí­ìöäà­õè­ëÿ­ñèí­äÿí­ñî­íðà­èøûãöçö­ýþðìöø­áèð­øå­èð­áà­çûí­ùàã­ãûí­äà­éàç­äûüû­ÿñàñ­ñûç"ìöëà­ùè­çÿ­ëÿ­ðè­íè"­ îõóé­óá­ àúû­ òÿ­áÿññöìëÿ­ "àé­ íàí­-êîð"­ äå­ìÿê­ëÿ­ êè­ôàé­ÿò­ëÿí­äèí.­ Áèð­ ìÿú­ëè­ñ­äÿ­ ùÿ­ìèííàí­êîð­ëà­ öç-öçÿ­ýÿ­ëÿí­äÿ­ ñÿ­íÿ­ óçàí­ìûø­ ÿëè­íè­ ùå÷íÿ­îë­ìà­ìûø­êè­ìè­ñûõ­äûí,­ùàë-ÿù­âàë­òóò­äóí­âÿ­ìÿ­íèìòÿ­ÿúúöáöìö­ äóé­óá­ "Úà­âà­í­ îü­ëàí,­ ìÿí­ øà­è­ðÿì.Øà­èð­íÿ­äèð,­êèí­-êöäó­ðÿò­íÿ­äèð?"­-äå­äèí.Ñî­íóíúó­ ýþðöøöìöç­ çà­ìà­íû­ äà­ àäÿ­òè­íÿ­ ñà­äèã

ãà­ëà­ðàã­éå­íè­øå­è­ðè­íè­îõó­äóí.­"Ñåâ­äèé­è­íÿ­ýöíäÿ­éóçéîë­ ñå­âè­ðÿì­ äå­ìÿê­äÿí­ óñàí­ìà,­ íÿ­ ãÿ­äÿð­ êè­ úà­-âàí­ñàí.­×öíêè­þçöí­ãîú­àë­äûãúà­î­ñþç­äÿ­ãîú­à­ëûáòÿ­ðà­âÿ­òè­íè­èòè­ðèð".­Íÿü­ìÿéÿ­áÿí­çÿð­áèð­øå­èð­èäè.­Öðÿê­-äÿí­àë­ãû­ø­ëà­äûü­û­ìû­ãþðöá,­"Ýþð­ãîúà­øà­èð­íåúÿ­øó­ëóãøå­èð­ëÿð­éà­çûð?"­-äå­äèí.Ãî­÷à­âÿ­áþéöê­øà­èð...­Ñî­íðà­äà­àäÿ­òè­öçðÿ­ãîë­ëà­-

ðû­íû­ñè­íÿí­äÿ­÷àð­ïàç­ëàé­ûá­ýö­ëÿ-ýö­ëÿ­äå­äèí:­"ßñèë­øà­èðþëÿí­äÿí­ñî­íðà­áþéöéöð­âÿ­ñå­âè­ëèð".­Þëäöí­êè,­áþéöêøà­èð­îë­äóü­ó­íó­ñöáóò­åäÿ­ñÿí?!...­Àë­ëàù­ñÿ­íÿ­ðÿù­ìÿò­åëÿ­ñèí,­ÁÞÉÖÊ­ØÀ­ÈÐ!

Ðóñ­ëàí­Øåé­äÀé­åâ

Áåé­íÿë­õàëã­Ìó­ñè­ãè­Ôå­ñ­òè­âà­ëû­

Ùåé­äÿð­ßëèé­åâ­Ôîí­äó­íóí­äÿ­ñ­òÿéè­âÿ­Ìÿ­äÿ­íèéé­-ÿò­âÿ­Òó­ðèçì­Íà­çèð­ëèé­è­íèí­òÿø­êè­ëàò­÷û­ëûüû­èëÿ­Áà­êû­äàÂÛ­Ìñòè­ñëàâ­Ðîñ­òðî­ïî­âè÷­Áåé­íÿë­õàëã­Ìó­ñè­ãè­Ôå­ñ­òè­-âà­ëû­êå­÷è­ðè­ëÿú­ÿê.

Ôå­ñ­òè­âàë­ äå­êà­á­ðûí­ 3-9-äà­êå­÷è­ðè­ëÿú­ÿê.­Áó­ ôå­ñ­òè­-âàë­ 2007-úè­ èëèí­ äå­êàáðàé­ûí­äàí­êå­÷è­ðè­ëèð.Áó­èë­ôå­ñ­òè­âàë­äà­Ðó­ñèéà,

Èòà­ëèéà,­ Áþéöê­Áðè­òà­íèé­à­-äàí­ äöíéà­ øþ­ù­ðÿò­ëè­ìó­-ñè­ãè­÷è­ëÿð­âÿ­êîë­ëåê­òèâ­ëÿð­-Çó­áèí­Ìå­òà,­Åí­ðè­êî­Äèí­-

äî,­Ìàê­ñèì­Âå­íý­å­ðîâ,­ Ïëà­ìå­íà­Ìà­íý­î­âà,­ Ñå­ðý­åéÊðû­ëîâ,­Áà­ä­ðè­Ìàé­ñó­ðàä­çå,­Úàí­ëó­êà­Ìàð­÷è­à­íî,­ÑòöàðòÍèë,­Ðà­óô­Àá­äóë­ëàé­åâ,­Ôó­àä­Èá­ðà­ùè­ìîâ,­Åë­âèí­ÙîúàÃÿ­íèé­åâ,­Ìà­ý­ý­èî­Ìó­ñèú­à­ëå­Ôè­î­ðåí­òè­íî­ñèì­ôî­íèê­îð­-êå­ñ­ò­ðè,­ Èíý­è­ëèñ­ âÿ­Ëèò­âà­êà­ìå­ðà­îð­êåñòð­ëÿ­ðè,­ åé­íè­ çà­-ìàí­äà­Ö.Ùàú­û­áÿé­ëè­àäû­íà­Àçÿð­áàéú­àí­Äþâ­ëÿò­Ñèì­-ôî­íèê­Îð­êå­ñ­ò­ðè­èø­òè­ðàê­åäÿú­ÿê.

Ðå­ñ­ïóá­ëè­êà­ìóü­àì­ìöñà­áè­ãÿ­ñè­

Ýÿ­ëÿí­ èë­ ôå­â­ðà­ëûí­ 15-äÿ­ Áà­êû­äà­ ÛÛÛ­ Ðå­ñ­ïóá­ëè­êàìóü­àì­ìöñà­áè­ãÿ­ñè­êå­÷è­ðè­ëÿú­ÿê.

Òÿù­ñèë­Íà­çèð­ëèé­è­íèí­ìÿò­-áó­àò­õèä­ìÿ­òèí­äÿí­âå­ðè­ëÿíìÿ­ëó­ìà­òà­ýþ­ðÿ,­òÿù­ñèë­íà­-çè­ðè­ Ìè­ñèð­ Ìÿð­äà­íîâìöñà­áè­ãÿ­íèí­ êå­÷è­ðèë­ìÿ­ñèáà­ðÿ­äÿ­ÿìð­èì­çà­ëàé­ûá.Ìöñà­áè­ãÿ­íèí­ êå­÷è­ðèë­ìÿ­-

ñèí­äÿ­ ìÿã­ñÿä­ ðå­ñ­ïóá­ëè­êàìóü­àì­ èôà­÷û­ëà­ðû­íûí­ Áåé­-íÿë­õàëã­ Ìóü­àì­ Ôå­ñ­òè­âà­-ëûí­äà­èø­òè­ðà­êû­íû­òÿ­ìèí­åò­ìÿê,­èñ­òå­äàä­ëû­ìóü­àì­èôà­÷û­-ëà­ðû­íû­ öçÿ­ ÷û­õàð­ìàã­äûð.­Ìöñà­áè­ãÿ­ âî­êàë­ âÿ­ èí­ñò­ðó­-ìåí­òàë­ìó­ñè­ãè­íî­ìè­íà­ñèé­à­ëà­ðû­öçðÿ­êå­÷è­ðè­ëÿú­ÿê.Ìöñà­áè­ãÿ­íèí­ ãà­ëèá­ëÿ­ðè­íè­ ìöÿéé­ÿí­ åò­ìÿê­ Àçÿð­-

áàéú­àí­ Ìèë­ëè­ Êîí­ñåð­âà­òî­ðèé­à­ñû­ âÿ­ Êîí­ñåð­âà­òî­ðèéàíÿç­äèí­äÿ­Ìó­ñè­ãè­Êîë­ëåú­è­íÿ­òàï­øû­ðû­ëûá.

"Ìå­ìàð­ëûã­ãî­ðóüó­øÿ­ùÿ­ðè"­åëàí­åäè­ëÿú­ÿê

2030-úó­ èëÿ­êè­ìè­Àçÿð­áàéú­à­íûí­Øÿ­êè­ øÿ­ùÿ­ðè­íèí"Ìå­ìàð­ëûã­ãî­ðóüó­øÿ­ùÿ­ðè"­åëàí­åäèë­ìÿ­ñè­íÿ­çÿð­äÿòó­òó­ëóð.­

Áó­ áà­ðÿ­äÿ­ Øÿ­êè­ Òó­-ðèçì­ Èí­ôîð­ìà­ñèéà­Ìÿð­-êÿ­çè­íèí­ äè­ðåê­òî­ðó­ Íÿ­-ñèá­ Èìà­ìÿ­ëèé­åâ­ áèë­äè­-ðèá.Îíóí­ ñþç­ëÿ­ðè­íÿ­ ýþ­-

ðÿ,­ ùà­çûð­äà­ Øÿ­êè­ øÿ­ùÿ­-ðèí­äÿ­ ìöõòÿ­ëèô­ òÿ­ìèð-

àáàä­ëûã­èø­ëÿ­ðè­àïà­ðû­ëûð.Èìà­ìÿ­ëèé­åâ­äåé­èá­êè,­áó­éà­õûí­ëàð­äà­õà­ðèúè­òó­ðè­ñò­ëÿð

ö÷öí­ Øÿ­êè­ øÿ­ùÿ­ðè­íèí­ õÿ­ðè­òÿ­ñè­ ùà­çûð­ëà­íûá.­ Õÿ­ðè­òÿ­äÿØÿ­êè­íèí­ ýÿç­ìÿ­ëè-ýþð­ìÿ­ëè­ éåð­ëÿ­ðè­íèí­ êî­îð­äè­íàò­ëà­ðûãåéä­åäè­ëèá.­Áóí­äàí­ÿëà­âÿ,­Øÿ­êè­íèí­òà­ðè­õè­àáè­äÿ­ëÿ­ðèèëÿ­áàü­ëû­ìÿ­ëó­ìàò­ëà­ðû­þçöíäÿ­ÿêñ­åò­äè­ðÿí­áóê­ëåò­ëÿðäÿ­ùà­çûð­ëà­íûá.

Ýÿíú­ëÿ­ðèí­ÛÛ­Öìó­ì­ðå­ñ­ïóá­ëè­êà­Òå­àòð­Ôå­ñ­òè­âà­ëû­

Ýÿíú­ëÿð­âÿ­Èä­ìàí­Íà­çèð­ëèéè,­Ìÿ­äÿ­íèéé­ÿò­âÿ­Òó­-ðèçì­ Íà­çèð­ëèéè,­ Àçÿð­áàéú­àí-Àìå­ðè­êà­ Àëé­àí­ñû­íûíäÿ­ñ­òÿê­âåð­äèéè­Ýÿíú­ëÿ­ðèí­ÛÛ­Öìó­ì­ðå­ñ­ïóá­ëè­êà­Òå­-àòð­Ôå­ñ­òè­âà­ëû­áà­øà­÷à­òûá.

Äþâ­ëÿò­Ýÿíú­Òà­ìà­-øà­÷û­ëàð­ Òå­à­ò­ðûí­äà­ ãà­-ëèá­ëÿ­ðèí­ àä­ëà­ðû­ à÷ûã­ëà­-íûá­ âÿ­ìöêà­ôàò­ëàí­äûð­-ìà­ ìÿ­ðà­ñè­ìè­ áàø­ òó­-òóá.­ Òà­íûí­ìûø­ ìÿ­äÿ­-íèéé­ÿò­ âÿ­ èíú­ÿ­ñÿ­íÿòõà­äèì­ëÿ­ðè,­ ìèë­ëÿò­ âÿ­-êèë­ëÿ­ðè­ âÿ­ ýÿíú­ëÿ­ðèíãà­òûë­äûüû­ìöêà­ôàò­ëàí­äûð­ìà­ìÿ­ðà­ñè­ìèí­äÿ­ ÷û­õûø­ åäÿíôå­ñ­òè­âà­ëûí­èäåéà­ìöÿë­ëè­ôè­âÿ­ðÿù­áÿ­ðè,­ìèë­ëÿò­âÿ­êè­ëè­Æà­-ëÿ­ßëèé­å­âà­äåé­èá:­"Ãà­ëèá­ ýÿë­ìÿê­ ÿùÿ­ìèéé­ÿò­ëè­ äåé­èë,­ ÿùÿ­ìèéé­ÿò­ëè

îëàí­Àçÿð­áàéú­àí­ýÿíú­ëèé­è­íèí­áà­ðèç­íöìó­íÿ­ñè­Ëåé­ëàßëèé­å­âà­íûí­òÿ­øÿááöñö­îëàí­ÛÄÅÀ­áåé­íÿë­õàëã­ëàé­è­ùÿ­-ñèí­äÿí­ðóù­ëà­íà­ðàã,­áó­ôå­ñ­òè­âàë­äà­èø­òè­ðàê­åò­ìÿê,­åé­íèçà­ìàí­äà,­ñÿ­íÿò­äÿ­èëê­àä­äûì­ëà­ðû­íû­àòàí­ýÿíú­ëÿ­ðÿ­äÿ­-ñ­òÿê­îë­ìàü­û­ìûç­äûð".Ôå­ñ­òè­âà­ëûí­þç­ìþù­òÿ­øÿì­ëèéè­âÿ­ìà­ðàã­ëû­ëûüû­èëÿ­äè­ý­-

ÿð­ëÿ­ðèí­äÿí­ôÿð­ã­ëÿí­äèé­è­íè­äåé­ÿí­Àçÿð­áàéú­àí-Àìå­ðè­-êà­Àëé­àí­ñû­íûí­èú­ðà­÷û­äè­ðåê­òî­ðó­­Õÿé­àë­Øÿ­ðèô­çà­äÿ­ôå­ñ­òè­-âà­ëûí­ÿùÿ­ìèéé­ÿ­òèí­äÿí­äà­íû­øûá.­Ìèë­ëÿò­âÿ­êè­ëè­Åë­ìè­ðàÀõóí­äî­âà,­ìÿ­äÿ­íèéé­ÿò­âÿ­òó­ðèçì­íà­çè­ðè­íèí­ìöà­âè­-íè­Âà­ãèô­ßëèé­åâ,­Ýÿíú­ëÿð­âÿ­Èä­ìàí­Íà­çèð­ëèé­è­íèí­ñåê­-òîð­ ìöäè­ðè­ Åë­øÿí­ Ùöñåé­íîâ,­ Íà­çèð­ëÿð­ Êà­áè­íå­òè­íèíòÿì­ñèë­÷è­ñè­ âÿ­ äè­ý­ÿð­ëÿ­ðè­ ÷û­õûø­ åäÿ­ðÿê­ èø­òè­ðàê­÷û­ëà­ðû­ áóýÿíú­ëèê­áàé­ðà­ìû­ìöíà­ñè­áÿ­òè­ëÿ­òÿ­á­ðèê­åäèá­ëÿð.

ÈÚÌÀË2

Ñî âðå ìåí íûé ëåç ãèí ñêèé ëè òå ðà òóð íûé ÿçûêôîð ìè ðî âàë ñÿ â óñ ëî âè ÿõ ðàç äå ëåí íî ñ òè ëåç -ãèí ñêî ãî íà ðî äà íà äâå ÷à ñ òè: â Àçåð áàé ä æàí -ñêîé è Äà ãå ñ òàí ñêîé Ðå ñ ïóá ëè êàõ. Ïåð âûå îïû -òû ïèñü ìåí íûõ òåê ñ òîâ, íà ïè ñàí íûõ àðàá ñêèìàë ôà âè òîì, ïî ÿâè ëèñü â Äà ãå ñ òà íå âî âòîðîéïî ëî âè íå XVIII â. Ýòî áû ëè ïðî èç âå äå íèÿÊüóü÷õóüð Ñà è äà (1767-1812). Ïîç æå ïî ÿâ ëÿ-þò -ñÿ ïðî èç âå äå íèÿ Åòè ìà Ýìè íà (1838-1889),ÑòIàë Ñóü ëåé ìà íà (1869-1937), Àëè áå êà Ôà òà-õî âà (1910-1935) è äð. Ýòè ïðî èç âå äå íèÿ ëåã ëèâ îñ íî âó ëåç ãèí ñêî ãî ëè òå ðà òóð íî ãî ÿçû êà, íå -ñìî ò ðÿ íà òî, ÷òî ãþ íåé ñêèé äè à ëåêò êþ ðèí ñêî -ãî íà ðå ÷èÿ, íà êî òî ðîì áû ëè íà ïè ñà íû ýòè ïðî -èç âå äå íèÿ, îõ âà òû âàë óç êóþ ïî ëî ñó ëå âî áå ðå -æüÿ ðå êè Ñà ìóð.  ëè òå ðà òóð íûé ÿçûê âî-øëè íå

òîëü êî ëåç ãèí ñêèå ñëî âà ïðî èç âå äå íèé Åòè ìàÝìè íà è ÑòIàë Ñó ëåé ìà íà, íî è çà èìñò-âî âàí -íûå èìè ñëî âà äðó ãèõ ÿçû êîâ, áåç íå îá õî äè ìîéèõ ðàç áîð êè. Íà ïðè ìåð, ÑòIàë Ñó ëåéìàí ïè øåò:Íå ÷å-øó ìóä, øó ìóä ñà ðà, Êå ñèá äè òIóá êüó íàñà ðà è ó Åòè ìà Ýìè íà: Íå ÷å-øó ìóä þãú ÿ, õàí,Çóí Ìàæ íóí õüà íà ÷óüëëå ðà âàç. Îò ñþ äà â ñëî -âàðü ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà âîøëî "íå ÷å-øó ìóä" íå -ñêîëü êî, öå ëûé ðÿä'.

Òà êèì îá ðà çîì, óç êèé ãþ íåé ñêèé äè à ëåêò ñòàëîá ùå íà ðîä íûì ÿçû êîì - ÿð êèí ñêèé è êó ðàõ ñêèéäè à ëåê òû êþ ðèí ñêî ãî íà ðå ÷èÿ, äî êóç ïà ðèí ñêèéè àõ òûí ñêèé äè à ëåê òû ñà ìóð ñêî ãî íà ðå ÷èÿ èâåñü ñïåêòð íà ðå ÷èé, äè à ëåê òîâ, ãî âî ðîâ "àçåð -áàé ä æàí ñêèõ" ëåç ãèí îñ òà ëèñü çà áîð òîì.  áóê -âàëü íîì ñìûñ ëå ñëî âà ñî âðå ìåí íûé ëè òå ðà òóð -

ÃÎÐÄÎÑÒÜ, ÏÅ×ÀËÜ -

3

ËÅÇÃÈ ×IÀËÌÎß

×È ×IÀË

ßðàëè ßÐÀËÈÅÂ,ïðîôåññîð

ßçûê ÿâ ëÿ åò ñÿ ñâî å ãî ðî äà ïà ñ ïîð òîì íà ðî äà, îä íèì èç îñ íîâ íûõ åãî àò ðè áó òîâ.Îí âîç íè êà åò ñ ôîð ìè ðî âà íè åì ñà ìî ãî íà ðî äà è ðàç âè âà åò ñÿ ñ íèì. Ïî ñëå ïî ÿâ ëå íèÿïèñü ìåí íî-ñòè ÿçûê ïðè îá ðå òà åò ïèñü ìåí íóþ ôîð ìó, ïî ñòå ïåí íî ôîð ìè ðó ÿñü â ðàì -êàõ îï ðå äå ëåí íûõ íîðì.

Êòî îï ðå äå ëÿ åò íîð ìû äëÿ ëè òå ðà òóð íî ãî ÿçû êà? Åñ òå ñò âåí íî, â ïåð âóþ î÷å ðåäü,ïî-ýòû è ïè ñà òå ëè, à óæ ïî òîì ëè òå ðà òó ðî âå äû è ÿçû êî âå äû. Ëþ áîé ïî ýò è ïè ñà òåëüâû ðà æà åò ñòèëü ñâî èõ ïðî èç âå äå íèé ñíà ÷à ëà â ðàì êàõ ñâî å ãî ðîä íî ãî ãî âî ðà èëè äè -à ëåê òà, à ÿçû êî âåä äå ëà åò îáîá ùà þ ùèå âû âî äû äëÿ ôîð ìè ðî âà íèÿ åäè íî ãî ëè òå ðà -òóð íî ãî ÿçû êà. Ñëå äî âà òåëü-íî, èñ òî÷ íè êîì ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè òå ðà òóð íî ãî ÿçû êà ÿâ -ëÿ þò ñÿ äè à ëåê òû. Êàê ïè øåò èç âåñò-íûé ãðó çèí ñêèé ëèíã âèñò è ôè ëî ëîã À.Ñ. ×è êî áà -âà, "ïîä ëèí íàÿ æèçíü ÿçû êà äà íà â äè à ëåê-òàõ... Äè à ëåê òû ñëó æàò èñ òî÷ íè êà ìè, ïè -òà þ ùè ìè ëè òå ðà òóð íûé ÿçûê. Ëè øèâ øèñü ýòèõ èñ-òî÷ íè êîâ, ëè òå ðà òóð íûå ÿçû êè çà -ñòû âà þò". Äîëã êàæ äî ãî ÿçû êî âå äà - ñïî ñîá ñò âî âàòü îáî ãà-ùå íèþ ëè òå ðà òóð íî ãî ÿçû -êà çà ñ÷åò åãî äè à ëåê òîâ, à íå èñ êóñ ñò âåí íî ïîä âå ñ òè åãî ïîä âëèÿ-íèå êà êî ãî-íè áóäüäðó ãî ãî ÿçû êà è òåì áî ëåå îã ðà íè ÷è âàòü åãî êà êèì-òî óç êèì äè à ëåê òîì, íå ó÷è òû âàÿáî ãàò ñò âà äðó ãèõ äè à ëåê òîâ òî ãî æå ÿçû êà.

íûé ëåç ãèí ñêèé ÿçûê - ýòî ÿçûê "äà ãå ñ òàí ñêèõ"ëåç ãèí. Îò ñþ äà, âñå ëåç ãè íû Àçåð áàé ä æà íà -ïðè øëûå äà ãå ñ òàí öû! Òå ïåðü ëåç ãèí, ïðî æè âà -þ ùèé â Àçåð áàé ä æà íå, ïè øåò ñòà òüþ íà "ñâî åì"ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå, à â ðåäàê öèè "Ëåç ãè ãà çåò"(Ìà õà÷ êà ëà) âîç íè êà þò ñå ðü åç íûå âîç ðà æå íèÿ:ìîëü ñòà òüÿ ñî äåð æèò äè à ëåêò íûå ñëî âà, êî òî -ðûõ íåò â ëè òå ðà òóð íîì ÿçû êå. Âñïîì íèì ñëî âàÀ.×è êî áà âû: ëè òå ðàòóð íûé ÿçûê äîë æåí îáî ãà -òèòü ñÿ çà ñ÷åò èìåí íî äè à ëåêò íûõ ñëîâ. Ìî æåòáûòü, îí ñêà çàë ýòî äëÿ ãðó çèí ñêî ãî ÿçû êà, à äëÿëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà ýòè âû ñêà çû âà íèÿ íè êà êî ãîîò íî øå íèÿ íå èìå þò?

Êàê èç âå ñò íî, Ðî äè íîé ëåç ãèí ñêî ãî íà ðî äàáû ëà âñÿ òåð ðè òî ðèÿ íû íåø íåé Àçåð áàéäæàí -ñêîé Ðå ñ ïóá ëè êè è Þæ íî ãî Äà ãå ñ òà íà (áûâ øåéÊàâ êàç ñêîé Àë áà íèè), à êîð íè ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû -êà â âè äå ñâî å ãî ïðà ÿ çû êà èìå þò ïÿ òè òû ñÿ ÷å -ëåò íþþ äàâ íîñòü.

Ìîæ íî ñ÷è òàòü óñ òà íîâ ëåí íûì ôàê òîì, ÷òîëåç ãèí ñêèé ÿçûê èìå åò íå òîëü êî äðåâíþþ èñ òî -ðèþ, íî è ÿâ ëÿ åò ñÿ ÿçû êîì ïðî ñòûì ïî ñëî âî îá -ðà çî âà íèþ, ëà êî íè÷ íûì ïî áëè çî ñ òè ôîð ìû èñå ìàí òè êè ñëîâ è áî ãà òûì ïî ôî íåì íî ìó è ñëî -âàð íî ìó ñî ñòà âàì. Êàê ëþ áîé äðó ãîé ÿçûê, åìóõà ðàê òåð íû ñâîè ñïå öè ôè ÷å ñ êèå îñî áåí íî ñ òè,ñâîé ïîð ò ðåò, è ýòî ÿçû êî âîå "ß" ëåç ãèí ñêî ãîÿçû êà äîëæ íî áûòü ñî õðà íå íî è â ëè òå ðà òóð íîéåãî ôîð ìå. Íî, ê ñî æà ëå íèþ, åñëè îá ðà òèòüâíè ìà íèå, ê ïðè ìå ðó, íà ñëî âàð íûé ñî ñòàâ ñî -âðå ìåí íî ãî ëè òå ðà òóð íî ãî ëåç ãèíñêî ãî ÿçû êà,òî íå òðóä íî çà ìå òèòü, êàê ÿçûê èç ìå íåí äî íå -óç íà âà å ìî ñ òè. Ñïðà âåä ëèâ Àð áåí Êúàð äàø:

ßçóõ ëåç ãè ÷Iàë, âàç êúàç âàé çó ëóì,

Òåê ñà Õó äà äèç ÿ æå äè ìà ëóì.

Ýòà òå ìà îá øèð íàÿ, âû õî äèò çà ðàì êè îä íîéæóð íàëü íîé ñòà òüè è òðå áó åò ñïå öè àëüíî ãî îá -ñóæ äå íèÿ. Îñ òà íî âèì ñÿ òîëü êî íà íå êî òî ðûõïðè ìå ðàõ. Âîçü ìåì ôî íå òè êó ëåç ãèíñêî ãî ÿçû -êà.  ãðàì ìà òè êå ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà óêà çà -íî, ÷òî â ëè òå ðà òóð íîì ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå ïÿòüãëàñ íûõ ôî íåì: "à", "ý(å)", "è", "ó", "óü", à â àë -ôà âè òå èõ - 11 (à, å, ¸, è, î, ó, óü, û, ý, þ, ÿ). Óò -âåðæ äà þò, ÷òî "î" è "û" çà èì ñò âî âà íû ó ðóñ ñêî -ãî ÿçû êà. Çâóê "î" äåé ñò âè òåëü íî îòñóò ñò âó åò âëåç ãèí ñêèõ äè à ëåê òàõ, à çâóê "û" íà ëè ÷å ñò âó åò âíå êî òî ðûõ åãî äè à ëåê òàõ (àõòûí ñêèé, êó áèí ñêèé,êà áà ëèí ñêèé è äð.). Êàê ñïðà âåä ëè âî îò ìå ÷à åòÌ.Ì. Ãà ä æè åâ, "... íà ëè÷èå ýòî ãî çâó êà â èñ êîí -íî ëåç ãèí ñêèõ ñëî âàõ ñâè äå òåëü ñò âó åò î ñà ìî -áûò íî ñ òè ýòî ãî ÿâ ëå íèÿ, î ïî ÿâ ëå íèè äàí íî ãîçâó êà íà ïî÷ âå ôî íå òè ÷å ñ êîé ñè ñ òå ìû ñà ìî ãîëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà".

Ìíî ãî íå ïðè âû÷ íûõ è íå ïî íÿò íûõ äëÿ ðÿ äî âî -ãî ëåç ãè íà ïî ëî æå íèé èìå åò ñÿ â êîí ñîíàíò íîé

ñè ñ òå ìå ëåç ãèí ñêî ãî àë ôà âè òà. Àë ôà âèò ñî äåð -æèò 34 ñî ãëàñ íûõ áóêâ (âêëþ ÷àÿ "ú" è "ü"), à ôî -íå òè êà ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà ñî äåð æèò: ó Ï.Ê. Óñ -ëà ðà 42, ó Ë.È. Æèð êî âà 43 (áåç ëàáè à ëè çî âàí -íûõ), ó Ì.Ì. Ãà ä æè å âà 36 (êðî ìå 14 ëà áè à ëè çî -âàí íûõ) èëè 39 (16 ëà áè à ëè çî âàííûõ) è 38 (17ëà áè à ëè çî âàí íûõ) áóêâ ïî äðó ãèì èñ òî÷ íè êàì.Òà êèì îá ðà çîì, ñî ãëàñ íûõ áóêâ â ñî âðå ìåí íîìëè òå ðà òóð íîì ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå 34 ïî àë ôà âè òóè â ñðåä íåì 38 ïî ôî íå òè êå (áåç ëà áè à ëè çî âàí -íûõ). Çâó êè "äæ" è "äç" ("äæèð" - 'ðå çè íà',"äçèä çèêü" 'ëè íåé êà') òî âêëþ ÷à þò â ôî íå òè êó,òî íåò. Íå èç âå ñò íà ñóäü áà çâó êîâ "ãI" è "xl", êî -òî ðûå èìå ëèñü ó Ï.Ê. Óñ ëà ðà è Ó.À. Ìåé ëà íî âîé,à âïîñ ëåä ñò âèè èëè çà ìå íå íû çâó êà ìè "ãú" è"ãü" èëè æå âè äî èçìå íå íû ñî îò âåò ñò âó þ ùèåñëî âà: "ãIåð áå" (ëèò. "àð áå") - 'ñðå äà', "ãIàäóõüóí" (íåò â ëè òå ðàòóð íîì ÿçû êå) - 'âðàæ äåá íîâñòðå ÷àòü ñÿ', "íåãIåí" (ëèò. "íÿ íè"; îò êó äà ïî -ÿâè ëîñü ÷óæ äîå ëåç ãèí ñêî ìó ÿçû êó òà êîå ñëî -âî?) - 'âå ÷åð', "õIàëà âàò" (ëèò. "ãüà ëà âàò") - 'ïðè -ñòà âà íèå', "õIåä" (ëèò. "ãüÿä"; ýòî ñëî âî òàê -æå ÷óæ äî äëÿ ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà) - 'âîñ êðå ñå -íüå' è äð. Äó ìà åò ñÿ, ÷òî ýòè çâó êè íà áëþ äà þò ñÿíå òîëü êî â àðàá ñêèõ çà èì ñò âî âà íè ÿõ ("ãIåäåò","õIàðàì" è äð.), íî è â èñ êîí íî ëåç ãèí ñêèõ ñëî -âàõ ("éàãIàíà", "óüõIóü" è äð.).

Íå îá õî äè ìîñòü âêëþ ÷å íèÿ â àë ôà âèò íå ïðè -äû õà òåëü íûõ ñî ãëàñ íûõ "êê", "ïï", "òò", "÷÷", "öö"î÷å âèä íà. Èç ëèø íå äî êà çàòü ëþ áî ìó ëåç ãè íó,òåì áî ëåå ñïå öè à ëè ñ òó ïî ëåç ãèíñêî ìó ÿçû -êó, ÷òî çâó êè "ê" è "êê", "ï" è "ïï", "ò" è "òò", "÷"è "÷÷", "ö" è "öö" ÿâ ëÿ þò ñÿ ðàç íû ìè ôî íå ìà ìè,ïðè èõ çà ìå íå ïî ëó ÷à þò ñÿ íî âûå ñëî âà: "êàð"(äå ëî) - "êêàð" (êî ðà ðà-íû), "ïåð" (íà ñò ðî å íèå)- "ïïåð" (ëî ïà òà), "òóð" (ñàá ëÿ) - "òòóð" (êëà äè),"÷èë" (ñåò êà) - "÷÷èë" (çåì ëÿ), "öå" (äà âàé) -"ööå" (â âî äå) è äð. Ýòà ïðî áëå ìà áåñ ïî êî èòìíî ãèõ ñïå öè à ëè-ñòîâ. Êàê êðèê äó øè çâó ÷àòñëî âà À.Ã. Ãþëü ìà ãî ìå äî âà: "Ñ ýòîé òî÷ êè çðå -íèÿ, íè êàê íåëü çÿ îï ðàâ äàòü ÿçû êî âå äîâ, êî òî -ðûå â 1962 ãî äó íà î÷å ðåä íîé êîí ôå ðåí öèè ïîóíè ôè êà öèè ãðàôè êè è îð ôî ãðà ôèè äà ãå ñ òàí -ñêèõ ÿçû êîâ, ñî ñòî ÿâ øåé ñÿ ïî ñëå ñìåð òè Ì.Ì.Ãà ä æè å âà, ðå øèëè èç ìå íèòü ââå äåí íîå èì è ñó -ùå ñò âî âàâ øåå ñ êîí öà 30-õ ãî äîâ ïðà âè ëî íà -ïè ñà íèÿ 18 ñëîâ ñ äâîé íû ìè ñî ãëàñ íû ìè. Âýòîé ñâÿ çè ñî âåð øåí íî íå âåð íûì ÿâ ëÿ åò ñÿ óò -âåðæ äå íèå, áóä òî Ì.Ì. Ãà ä æè åâ íà ïè ñà íèå ñëîâñ äâîé íû ìè ñî ãëàñ íû ìè ñ÷è òàë äå ëîì íå íóæ -íûì, óñ ëîæ íÿþùèì íà øó îð ôî ãðà ôèþ. Íå ìîãÌ.Ì. Ãà ä æè åâ ýòî ãî ñêà çàòü, ïî òî ìó ÷òî âî âñåõèç äà íè ÿõ Îð ôî ãðà ôè ÷å ñ êî ãî ñëî âà ðÿ ëåç ãèí -ñêî ãî ÿçû êà, âû øåä øèõ ïðè æèç íè ó÷å íî ãî, 18ñëîâ ïðè-âî äÿò ñÿ ñ äâîé íû ìè áóê âà ìè". Áåç

×È ×IÀË4

×È­×IÀË 5

ðàç­ëè­÷èÿ­ â­ ïèñü­ìå­ýòèõ­ôî­íåìâîç­íè­êà­þò­ òðóä­íî­ñ­òè­ ïîíè­ìà­-íèÿ­ñìûñ­ëà­âû­ðà­æå­íèÿ.­Íà­ïðè­-ìåð,­ïðåä­ëî­æå­íèå­"çóí­àêà­äàð­-ìèð"­ìîæ­íî­ïî­íÿòü,­êàê­ 'íå­ïó­-òàé­ìå­íÿ'­(çóí­àêà­äàð­ìèð)­è­êàê'íå­ óíè­æàé­ ìå­íÿ',­ 'íå­ óäå­øå­âèìå­íÿ'­ (çóí­ àê­êà­äàð­ìèð),­ "÷ó­ðóòó­íà"­ -­ êàê­ 'ñî­õðà­íèë­ áî­ðî­äó'(÷÷ó­ðó­òó­íà),­è­êàê­'ñáðèë­áî­ðî­-äó'­(÷÷ó­ðó­òòó­íà),­"÷èë­êúà­÷ó­íà"­-êàê­ "÷èë­ êúà­÷ó­íà"­ 'âçÿë­ (êó­ïèë)ñåò­êó'­è­êàê­"÷÷èë­êúà­÷ó­íà"­'âçÿë(êó­ïèë)­çåì­ëþ'­è­ò.ä.­­­Òà­êèì­ îá­ðà­çîì,­ ðà­äè­ "óï­ðî­-

ùå­íèÿ"­ èñ­êëþ­÷å­íû­ èç­ ëè­òå­ðà­-òóð­íî­ãî­ ÿçû­êà­ 9­ èñ­êîí­íîëåçãèí­ñêèõ­ çâó­êîâ­ (êê,­ ïï,­ òò,öö,­÷÷,­ ãI,­õI,­äæ,­äç).­Ïðè­÷è­íîéýòî­ãî,­íà­íàø­âçãëÿä,­ÿâ­ëÿ­ëîñüè­òî,­÷òî­èñ­êëþ­÷åí­íûå­èç­àë­ôà­-âè­òà­ çâó­êè­ "íå­óäîá­íî"­ îç­âó­÷è­âàòü­ ïðè­ ïî­ìî­ùèðóñ­ñêîé­ ãðà­ôè-êè.­ Ñ­ äðó­ãîé­ ñòî­ðî­íû,­ ­ âî­øåä­-øèå­âìå­ñ­òå­ñ­çà­èì­ñò­âî­âàí­íû­ìè­ðóñ­ñêè­ìè­ñëî­-âà­ìè­çâó­êè­"¸",­"î",­"ý",­"ù",­"þ",­"ÿ"­ñèëü­íî­çà­-ãðî­ìîæ­äà­þò­ àë­ôà­âèò.­ ×òî­áû­ èç­áå­æàòü­ åùåáîëü­øå­ãî­îñëîæ­íå­íèÿ­â­ ñëó­÷àå­ââå­äå­íèÿ­â­ àë­-ôà­âèò­9­ëåç­ãèí­ñêèõ­çâó­êîâ,­ìîæ­íî­áû­ëî­áû­ïå­-ðå­õî­äèòü­ â­ ëåç­ãèí­ñêîå­ ïðî­èç­íî­øå­íèå­ ðóñ­ñêèõñëîâ,­ò.å.­çâó­êè­"¸",­"ù",­"þ",­"ÿ",­"î",­"ý"­çà­ìå­-íèòü­íà­"éî",­"ø",­"éó",­"éà",­"ó",­"å"­ñî­îò­âåò­ñò­-âåí­íî.­Ïî­ëó­÷à­åò­ñÿ­46­áóêâ.­Îá­ðà­òè­òå­âíè­ìà­íèå­íà­ïðî­èç­íî­øå­íèå­ëåç­ãèí­-

ñêèõ­êîí­ñî­íàíò­íûõ­ôî­íåì:­íà­÷è­íàÿ­ñ­ãóá­äî­ãëó­-áè­íû­ ãîð­òà­íè­ ïî÷­òè­ âñå­ ó÷à­ñò­êè­ ðòà,­ ÿçû­êà­ èãîð­òà­íè­ïðè­íè­ìà­þò­ó÷à­ñ­òèå­â­ðå­÷è,­ïðè÷åì­ýòîïî­âòî­ðÿ­åò­ñÿ­êàê­ñ­âçðûâ­íû­ìè­(îò­ãóá­íî-ãóá­íî­ãî"ïI"­äî­ãîð­òàí­íî­ãî­"ãI"),­òàê­è­ñ­ãëó­õè­ìè­(îò­ãóá­-íî-ãóá­íî­ãî­"âü"­äî­ãîð­òàí­íî­ãî­"xl")­ñî­ãëàñ­íû­ìè.Òà­êîé­ÿçûê­íå­ìî­æåò­áûòü­áåä­íûì!­Ïðî­ñòàÿ­ëî­-ãè­êà­ïîä­ñêà­çû­âà­åò,­÷òî­÷èñ­ëî­âà­ðè­àí­òîâ­îá­ðà­çî­-âà­íèÿ­ ñëîâ­ â­ ñëó­÷àå­ áîëüøî­ãî­ êî­ëè­÷å­ñò­âà­ôî­-íåì­íè­êàê­íå­ìî­æåò­áûòü­ìåíü­øèì,­÷åì­â­ñëó­÷àåìåíü­øå­ãî­êî­ëè­÷å­ñò­âà­ôî­íåì.­Íå­ñìî­ò­ðÿ­ íà­ òà­êîå­ ìíî­ãî­îá­ðà­çèå­ çâó­êî­âî­ãî

èí­âåí­òà­ðÿ­ôî­íå­òè­êè­ëåç­ãèí­ñêî­ãî­ÿçû­êà,­ñó­ùå­ñò­-âó­åò­óäè­âè­òåëü­íàÿ­êîì­ïàêò­íîñòü­çâó­êîâ,­ ò.å.­èõïî÷­òè­ íå­óëî­âè­ìàÿ­ áëè­çîñòü­ ïî­ ïðî­èçíî­øå­íèþ,êî­òî­ðóþ­ íå­çíà­êî­ìûé­ ñ­ òîí­êî­ñòÿ­ìè­ ëåç­ãèí­ñêîéðå­÷è­ ÷å­ëî­âåê­ âðÿä­ ëè­ ìî­æåò­ âîñïðî­èç­âå­ñ­-òè:­÷,­÷I,­÷÷,­äæ;­ï,­ïI,­ïï,­á;­ò,­òI,­òò,­ä;­ö,­öI,­öö,ç,­ ñ;­ ã,­ êú,­ êü,­ õú...­ Òà­êàÿ­ æå­ áëè­çîñòü,­ òî÷­íååðîä­ñò­âî,­èìå­åò­ñÿ­â­ñëî­âàð­íîì­ñî­ñòà­âå­ëåç­ãèí­-ñêî­ãî­ÿçû­êà:­áëèç­êèå­(èëè­ïðî­òè­âî­ïîëîæ­íûå)­ïîñìûñ­ëó­ ñëî­âà­èìå­þò­è­ñõîä­íûå­ôîð­ìû­ -­ "òàí"

'òå­ëî'­-­"÷÷àí"­'äó­øà'­-­"äàí"­(êàâ.-àëá..)­'ëå­êàð­-ñò­âî',­ "õàô"­ (êàâ.-àëá.)­ 'áóê­âà',­ "õà­ôà­ëàã"­ ("àë­-ôà­âèò",­äðåâ­íå­ëåçã.)­ -­ "ãàô"­ 'ñëî­âà',­ "ãà­ôà­ëàã"(ñëî­âàðü)­ -­ "êúàô"­ (êàâ.-àëá.)­ 'ïèñü­ìî,­ âåñòü',"êúà­ôà­ëàã­ ?"­ (ñáîð­íèê­ ?),­ "öIèéè"­ 'íî­âûé'­ -"öIóðó"­ ("êóüãü­íå"?)­ 'ñòà­ðûé',­ "çóí"­ 'ÿ'­ -­ "âóí"'òû',­ "÷óí"­ 'ìû'­ -"÷óüí"­ ("êóüí"?)­ 'âû'­ -­ "÷è"("æè"?)­'íàø'­-­"÷óü"­("êóü"?)­'âàø',­"õà­ëà"­'òå­òÿ,ñî­ñòî­ðî­íû­ìà­òå­ðè'­ -­ "õà­ëó"­ 'äÿ­äÿ,­ ñî­ñòî­ðî­íûìà­òå­ðè',­ "ýìå"­ 'òå­òÿ,­ ñî­ ñòî­ðî­íû­ îò­öà'­ -­ "èìè"'äÿ­äÿ,­ñî­ñòî­ðî­íû­îò­öà',­"äàõ"­'áðàò'­-­"âàõ"­'ñå­-ñ­ò­ðà',­"êåô"­'ñå­âåð'­(êàâ.-àëá.)­-­"ëåô"­'þã'­(êàâ.-àëá.),­"ðåãü"­'çà­ïàä'­(êàâ.-àëá.)­-­"ìåãü"­'âîñ­òîê'(êàâ.-àëá.),­"õàé"­'ìàòü'­(êàâ.-àëá.)­-­"öàé"­'îòåö'(êàâ.-àëá.),­"êúàâ"­'êðû­øà'­-­"öàâ"­'íå­áî',­"òòóð"("òIóð"?)­'ëîæ­êà'­-­"êêóð"­'ìè­ñ­êà',­"ðàêIàð"­'äâåðü'-"äàêIàð"­ 'îê­íî'­ -­ "òIàêIàð"­ 'íè­ùà­ (âî­ ìí.­ ÷.)',"ãüóð"­ 'ïî­òîê­ ìóò­íîé­ (ãðÿç­íîé)­ âî­äû'­ -­ "ãüó­ðà"'ãíîé'­ -­ "ãüó­ðóø"­ 'ìóò­íûé­ðàñ­òâîð­ìó­êè'­ -­ "ãüó­-ðàø"­("óãü­ðàø"?)­'÷å­ëî­âåê­ñ­ãðÿç­íûì­ïî­âå­äå­íè­-åì',­ "êêàø"­ 'ãî­ëîä'­ -­ "êêà­øàòI"­ 'îá­æî­ðà'­ -­ "êêè­-øèí"­ ("ãè­øèí"?)­ 'ãî­ëî­äàòü',­ "êúóüí"­ (ïëå­÷î)­ -"êúóüí÷I"­ (ïîä­ìûø­êà)­ -­ "êúóúí÷Ióü­ãàí"­ (ïî­äóø­-êà);­ "ìåí­ãåð"­ (âíåø­íèé­ âèä­ äî­ìà;­ ãåë­õåí.)­ -"òåí­ãåð"­(âíó­ò­ðåí­íÿÿ­ñõå­ìà­äî­ìà,­êî­ðè­äîð;­ãåë­-õåí.),­"êIàí"­(äíî)­-­"êIàí÷I"­(ïåíü)­è­äð.­Ýòà­ îñî­áåí­íîñòü­ ëåç­ãèí­ñêî­ãî­ ÿçû­êà,­ êàê­ íàì

êà­æåò­ñÿ,­íå­èñ­ñëå­äî­âà­íà­â­ÿçû­êî­çíà­íèè,­íî­îíà,êàê­çà­êî­íî­ìåð­íîñòü,­èìå­åò­èñ­êëþ­÷è­òåëü­íî­âàæ­-íîå­çíà­÷å­íèå­äëÿ­óñ­òà­íîâ­ëå­íèÿ­èñ­òèííî­ëåç­ãèí­-ñêî­ãî­ ïðî­èñ­õîæ­äå­íèÿ­ òî­ãî­ èëè­ èíî­ãî­ ñëî­âà(íàïð.,­àçåð­áàé­ä­æàí­ñêèå­ñëî­âà­"õà­ëà"­è­"àü­ìè"ñî­ãëàñ­íî­ òà­êîé­ çà­êî­íî­ìåð­íî­ñ­òè­èìå­þò­ëåç­ãèí­-ñêóþ­îñ­íî­âó)­èëè­äà­æå­äëÿ­ïðåä­ñêà­çàíèÿ­ñó­ùå­-

ñò âî âà íèÿ îï ðå äå ëåí íî ãî, íî ïî êà íå èç âå ñò íî ãîíàì ñëî âà. Òà êèå çà êî íî ìåð íî ñ òè èìå þò ñÿ è âäðó ãèõ îá ëà ñ òÿõ íà óêè. Íàïð., Ä. Ìåí äå ëå åâ íàîñ íî âå ïå ðè î äè ÷å ñ êî ãî çà êî íà ïðåä ñêà çàë ñó -ùå ñò âî âà íèå åùå íå èç âå ñò íûõ ýëå ìåí òîâ, àÍ.Âà âè ëîâ - íå èç âå ñò íûõ ñîð òîâ çëà êîâ.  ñî -âðå ìåí íîé ðàç ãî âîð íîé ðå ÷è ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êàñëî âà "áó áà" 'îòåö' è "äè äå" 'ìàòü' âû ðà æà þò ñÿâ áî ëåå ñî êðà ùåí íîé ôîð ìå - "áàú" è "äåú" (íàêó áèí ñêîì íà ðå ÷èè) è, åñ ëè ýòó ôîð ìó áðàòü çàîñ íî âó, òî ïî ëó ÷à åì: áàú (îòåö) - áà äèí áàú-áàä áàú-áà áà (äå äóø êà ïî îò öó, áóê âàëü íî: îòåöîò öà), äåú (ìàòü) - äå äèí äåú-äåä äåú-äå äå-äè -äå (áà áóø êà ïî ìà òå ðè, áóêâàëü íî: ìàòü ìà òå -ðè), áàú-áà äèí äåú-áàä äåú-áà äå (áà áóø êà ïîîò öó, áóê âàëü íî: ìàòü îò öà), äåú-äå äèí áàú-äåä áàú-äå áà? (äå äóø êà ïî ìà òå ðè, áóê âàëü íî:îòåö ìà òå ðè). Ïî ñëåä íåå ñëî âî ("äå áà") â ñî -âðå ìåí íîì ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå íå óïî òðåá ëÿ åò ñÿ. ñî îò âåò ñò âèè ñ óïî ìÿ íó òîé çà êî íî ìåð íî ñ òüþýòî ñëî âî (èëè áëèç êîå åìó äðó ãîå ïî äîá íîåñëî âî) äîëæ íî ñó ùå ñò âî âàòü â êà êîì-òî äè à ëåê -òå (èëè ãî âî ðå) ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà.

Òà êèì îá ðà çîì, ðîä ñò âî ôî íåì è ìîð ôî ëî ãè -÷å ñ êàÿ áëè çîñòü ñëîâ â ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå çà ñëó -æè âà þò ñïå öè àëü íî ãî èñ ñëå äî âà íèÿ. Äðó ãîéìîð ôî ëî ãè ÷å ñ êèé àñ ïåêò, òðå áó þ ùèé ñïå-öè -àëü íî ãî èñ ñëå äî âà íèÿ, - ìíî ãî îá ðà çèå ðàç ëè÷ -íûõ ñëîâ, èìå þ ùèõ, ÿêî áû, îäè íà êî âîå ñìûñ ëî -âîå çíà ÷å íèå. Òà êèå ñëî âà îáû÷ íî îò íî ñÿò ê äè -à ëåêò íûì ðàç íî âèä íî ñ òÿì îä íî ãî è òî ãî æå ñëî -âà. Îä íà êî, ïî âñåé âå ðî ÿò íî ñ òè, îíè â ñâî èõóïî òðåá ëå íè ÿõ âû ðà æà þò êàê áû ðàç íûå, íîáëèç êèå äðóã äðó ãó ñìûñ ëî âûå çíà ÷å íèÿ. Íà -ïðè ìåð, ñëî âà "âà÷", "÷÷óð", "àëàä", "àõ ëàä","õúâà÷", "÷÷ó ãóð", "ýëÿ÷I" (ïîâè äè ìî ìó, "ýëå÷I") èäð. ïå ðå âî äÿò ñÿ êàê ðàç ëè÷ íûå äè à ëåêòíûåôîð ìû îä íî ãî è òî ãî æå ñëî âà 'èäè'.  ëåç ãèí -ñêî-ðóñ ñêîì ñëî âà ðå ñëî âî "àëàä" ïå ðå âîäèò ñÿêàê 'èäè', à ñëî âî "àëà òóí" ïðè íè ìà åò ñÿ åãî íå -î ïðå äå ëåí íîé ôîð ìîé è ïå ðå âî äèò ñÿ, êàê 'ïå -ðå ãî íÿòü, îá ãî íÿòü' (â ñëî âà ðå íåò ñëî âà "àëà -äóí"). Ðóñ ñêîå "èä òè" ñî îò âåò ñò âó åò ëåçãèí ñêî -ìó "ôèí", îò êî òî ðî ãî, î÷å âèä íî, îá ðà çó åò ñÿ"âà÷", (ýòî ñëî âî òî æå îò ñóò ñò âó åò â ñëîâà ðå).Ñëî âî "àõ ëàä" óêà çà íî èäåí òè÷ íûì "õúôèí"'óõî äèòü, èä òè îá ðàò íî', à ñî îò âåòñòâó þ ùàÿ åìóíå î ïðå äå ëåí íàÿ ôîð ìà "àõ ëà òóí" - êàê ïî âòîð -íûé âèä îò "àëà òóí". Ïî ëó ÷à åò ñÿ êà êàÿ-òî àá ðà -êà äà á ðà. Ýòîò ôàêò ñàì ïî ñå áå ãî âî ðèò îòîì, ÷òî ýòè ñëî âà íóæ äà þò ñÿ â ïå ðåñìî ò ðå.Âïîë íå âîç ìîæ íî, ÷òî îíè èìå þò ðàç íûå çíà ÷å -íèÿ: "âà÷" - èäè, "õúâà÷" - èäè îá ðàòíî, "÷÷óð" -âõî äè, ("õú÷÷óð" - âõî äè åùå ðàç), "àëàä" - ïðî -õî äè, "àõ ëàä" - ïðî õî äè ïî-âòîð íî, "ýëå÷I" -

ïå ðå õî äè, "ýõ ëå÷I" - ïå ðå õî äè åùå ðàç, "÷÷ó ãóð"- èäè áû ñ ò ðåå. Òî æå ñà ìîå îò íî ñèò ñÿ ê ñëå äó -þ ùèì ñëî âàì: "ïè" 'æèð', "÷Iåì" 'òîï ëå íîå ìàñ -ëî', "ãüå ðè" 'íà òó ðàëü íîå ìàñ ëî; ðàñ òè òåëü íîåìàñ ëî?', "êüà÷Ióð" èëè "õúóöIóð" 'ðàñ ïëàâ ëåí íûéè îõ ëàæ äåí íûé èëè íó ò ðÿ íîé æèð', "äóüòãú âåð"'íå òîï ëåí íîå êî ðî âüå ìàñ ëî' (îíî ñî äåð æèò êî -ðåíü "ãúå ðè") èëè æå "ñå ïå ðà ðóí" 'ðó ãàòü', ìî -æåò áûòü 'îá ðó ãàòü', "ýêü óüãü óí" 'ðó ãàòü', "àõà -ðóí" (íåò â ñëî âàðå), ìî æåò áûòü 'ðó ãàòü â áî ëååìÿã êîé ôîð ìå'; "ðà õóí" 'ãî âî ðèòü', "ëóüêIóü íóí"'ðàç ãî âà-ðè âàòü'; "ïïà ðà" 'ìíî ãî', "ãçàô"'î÷åíü?' ("ãçàô - òIèìèë", "ãçàô - ïïà ðà"), "ðóì"'ôè çè ÷å-ñêàÿ ñè ëà', "òIàãü" 'äó õîâ íàÿ ñè ëà' è äð.

Ê ñî æà ëå íèþ, åùå íå ñî çäàí òîë êî âûé ñëî -âàðü ëåç ãèí ñêîé äè à ëåê òî ëî ãèè. Êðàò êèé òà êîéñëî âàðü, ïðè âå äåí íûé Ð.È. Ãàé äà ðî âûì, ïîç âî -ëÿ åò îò ëè ÷àòü äè à ëåêò íóþ ðàç íî âèäíîñòü îä íî -ãî è òî ãî æå ñëî âà îò òà êèõ ñëîâ, êî òî ðûå, ïîâñåé âå ðî ÿò íî ñ òè, èìå þò ðàç íûå ñìûñ ëî âûåçíà ÷å íèÿ. Íà ïðè ìåð, äè à ëåêò íû ìè ðàç íî âèä íî -ñ òÿ ìè ÿâ ëÿ þò ñÿ: âåð öè (ãó íåéñê.) - âåð÷ ÷è (êó -áèí.; î÷å âèä íî, îò ñëî âà "âèðò" 'ìåä') 'ñëàä êèé';ãóüòIóü (êó ðàõ.) - øóü êóü (ôè ÿð.) 'óç êèé'; êó ñ êàô -òàð (ãþ íåé., êó áèí.) - êèø êàô òàð (ôè ÿð.) - êóø -êàô òàð (ÿð êèí.) - êà÷ êèô òåð (êó ðàõ.) - êè ñ êàô òàð(àõ òûí.) 'âåäü ìà; áóêâ. óðî äè íà'; äóðêIóí (ãþ -íåé.) - äóð ãóí (ÿð êèí.) - òóðêIóí (êó ðàõ.) - òóêIóí(êó áèí.) - òIóêIóí (àõ òûí., ôè ÿð.) 'àíàò. ïî÷ êà' èäð. Îá ðà òè òå âíèìà íèå íà áëè çîñòü ýòèõ ñëîâ.Ýòî åùå ðàç äî êà çû âà åò ñïðà âåä ëè âîñòü Ï.Ê.Óñ ëà ðà: "Ïî ñðàâíå íèþ ñ àâàð ñêèì è äàð ãèí -ñêèì ÿçû êà ìè ëåç ãèí ñêèé ÿçûê ÿâ ëÿ åò ñÿ áî ëååïîë íûì â ñìûñ ëå áëè çî ñ òè åãî äè à ëåê òîâ". Ñëî -âà: "áåêüå" (ãþ íåé.), "ìà âóõ" (ôè ÿð.), "áà äè" (ãþ -íåé.), "ñóêIðà" (êó ðàõ.), "êýé øàíç" (àõ òûí.); "ìåã"(ãþ íåé.), "òó ëóì" (êó áèí.); "ìó êàë" (ãþ íåé.),"áàñêIóì" (êó áèí.); "øêüóüíò", "áåì áåöI" è äð.ñèëü íî îò ëè ÷à þò ñÿ ïî ïðî èç íî øå íèþ è, î÷å-âèä íî, èìå þò ðàç íûå çíà ÷å íèÿ, íå ñìî ò ðÿ íàòî, ÷òî â ñëî âà ðå îíè óêà çà íû êàê äè à ëåêò íûåðàç íî âèä íî ñ òè.

Ñðàâ íè âàÿ îäè íà êî âûå ïî ñìûñ ëó ñëî âà â ðàç -íûõ äè à ëåê òàõ, ìîæ íî ïî äî áðàòü áî ëåå èëè ìå -íåå áëèç êèå ëåç ãèí ñêî ìó ïðî èñ õîæ äå íèþ ñëî -âà. Íàïð., èðàí äè äå (ãþ íåé., êó ðàõ.) - éà ðàí äè -äå (ÿð êèí.), êúàé è íå íå (êó áèí.) - êúåé è íý (àõ -òûí.) - ïàá (ôè ÿð.) 'ìàòü ìó æà èëè æå-íû'; äà áàí(ãþ íåé., ÿð êèé., êó ðàõ., êó áèí., àõ òûí.) - òIåú(ôè ÿð.) 'ïÿ òà'; éà ïàãü àí (ãþ íåé., êóðàõ., àõ òûí.)- éó ïàãü àí (ÿð êèí.) - ñèðãüà (ôè ÿð., êó áèí.) - éà -ïó ãàí (êó áèí.) 'ñåðü ãè'; äåãü ëèç (ãþ íåé., ÿð êèí.,ôè ÿð.) - àðà (êó áèí.) - êëè äóð (àõ òûí.) - òIåí ãåð(êó ðàõ.) 'êî ðè äîð; òî÷ íåå, âíó ò ðåí íèé âèä äî ìà'(âíåø íèé âèä äî ìà "ìåí ãåð"); êüó ðóõ ÷è (ãþ íåé.,

×È ×IÀË6

êó ðàõ., êó áèí., àõòûí., ôè ÿð.) - ÷÷à âó÷ (ÿð êèí.),êà ðà óëü øèê' è äð. Òà êèì îá ðà çîì, äëÿ ëè òå ðà -òóð íî ãî ëåç ãèíñêî ãî ÿçû êà âìå ñ òî "êóüãü íå"ìîæ íî ïðè íè ìàòü "öIóðó" 'ñòà ðûé', âìå ñ òî"êüàéãü à íàõ" - "õýð êè íà" 'ÿè÷ íè öà', âìå ñ òî"æèãü è çàð" - "ñâà ðà ãàð" (êó ðàõ.) èëè "øêà òàð"(êó áèí.; "øêàò" ïîä ãî òàâ ëè âà åò ñÿ ñà ìîé áó äó -ùåé íå âå ñ òîé) 'ïðè äà íîå', âìå ñ òî "òàÿ" - "ìàðê"'ñòîã', âìå ñ òî "êüóøêü óí" - "òó ìà ãàí" 'ïîä õâî ñò -íèê', âìå ñ òî "áèë áèë" (ñ÷è òà åò ñÿ àðàá ñêî ãîïðî èñ õîæ äåíèÿ) - "ïèð ëèíöI" 'ñî ëî âåé', âìå ñ òî"ýâå ëóê" - "ëóðñ" 'ùà âåëü', âìå ñ òî "òóüê" -"êüóãü" 'ïóõ', âìå ñ òî "÷óï ëàõ" - "êüåöIèë" 'ãî ëûé'è ò.ä. è ò.ï.

 ýòîì îò íî øå íèè ñó ùå ñò âó þ ùèé ñëî âàðüëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà íå îò ðà æà åò èñ òèí íîå ëè öîëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà: â íå ãî íå òîëü êî íå âî øëîáîëü øîå êî ëè ÷å ñò âî èñ êîí íî ëåç ãèí ñêèõ ñëîâ,íî è çíà ÷è òåëü íîå êî ëè ÷å ñò âî ëåç ãèí ñêèõ ñëîâïî âòî ðÿ åò ñÿ â òþðê ñêîì è ðóñ ñêîì âà ðèàí òàõ:"àëàõú óí - ÷à ëèø ìèø õüóí" (ñòà ðàòü ñÿ), "äàêIàí -âàë-íè ôðåò" (íå íà âèñòü), "ïó ðóíç-÷àë òóê" (íå î -

÷è ùåí íûé ðèñ), "ãúåä-áà ëóãú" (ðû áà), "êüàêü àí-ãüóüíäóüð" (âû ñî êèé), "àâàõü óí-àõ ìèø õüóí"(òå÷ü), "õúåí-êóüëãå" (òåíü), "ðåãü óü õüóí-óòàí -ìèø õüóí" (ñòû äèòü ñÿ), "ãüóü ëÿãü-èëàí" (çìåÿ),"èâè-êüàí" (êðîâü), "êè÷Iå-êúóð õó" (òðó ñîñòü),"êüåãü àë-èãèò" (õðàáðåö), "ïàä-òå ðåô" (ñòî ðî -íà), "òIàïIàõàí-àø ïàç" (ïî âàð), "ñòõà-êüàð äàø"(áðàò), "õà ëè-êüàð ïóç" (àð áóç), "òà ïðóêü-ÿëàí ÷è"(ëãóí), "ìà äà ðà-ýêî íî ìèÿ" (ýêî íî ìèÿ), "öåí-ýòåã" (ïî-äîë), "ôÿ ëå-ðà áî ÷èé" (ðà áî ÷èé) è äð. ñëî âà ðå âìå ñ òî îá ùå èç âå ñò íûõ ëåç ãèí ñêèõñëîâ èìåþò ñÿ èõ òþðê ñêèå àíà ëî ãè: ñëî âî "ýç -ìè øóí" (ðàç äàâ ëè âàòü) åñòü, íî åãî ëåç ãèí ñêî ãîâà ðè àí-òà -"øóïIóí" ("ïIèøóí") - íåò, åñòü -"ãóüçëå ìè øóí" (æäàòü, îæè äàòü), à "ðåõú õóüí"("óüëõóüí") - íåò, åñòü "àõ òàð ìè øóí" (èñ êàòü), à"æàãü ó ðóí" - íåò, åñòü "àñ ìè øóí" (âå øàòü), à"êó äóí" - íåò ("êó äóí" è "êóüðñà ðóí" èìå þò ðàç -íûå çíà ÷å íèÿ) è ò.ä.  ñëî âà ðå êàê îò äåëü-íîåñëî âî îò ñóò ñò âó åò "÷Iàëàõ õüóí" (âå ðèòü; "÷Iàëàãú óí" 'âå ðèòü íà ñëî âà') è îíî óêà çà íî êàê îä -íà èç ôîðì, ïðî èç âîä íàÿ îò ñëî âà "÷Iàë" (ÿçûê),òîã äà êàê âêëþ ÷å íû â ñëî âàðü I4 ñëîâ (!) åãîòþðê ñêî ãî àíà ëî ãà - "èíàí ìèø õüóí" (âå ðèòü).Êàê ìîæ íî ñî ãëà ñèòü ñÿ ñ òà êèì ïî ëîæå íè åì?Íå óæå ëè íà øå ëåç ãè íî âåä ÷å ñ êîå ÿçû êî çíà íèå,íà øè ïî ýòû è ïè ñà òå ëè íå â ñî ñòîÿíèè ñôîð ìó -ëè ðî âàòü ëè òå ðà òóð íûé ëåç ãèí ñêèé ÿçûê, ñî õðà -íÿÿ åãî ÿçû êî âóþ ñïå öè ôè êó?! Âõîä â ëåç ãèí -ñêóþ ëåê ñè êó òà êèõ ñëîâ êàê "íå ÷å-øó ìóä" 'íå -ñêîëü êî', "êèì-êè ìå" 'àíàð õèÿ', "êüèë áà ø òà íóí"'óê ëî íÿòü ñÿ' èçó ðî äó åò ëåç ãèí ñêèé ÿçûê.

Âñÿ êîå èç ìå íå íèå, ïðî èñ õî äÿ ùåå â ÿçû êå,äîëæ íî áûòü ïðî àíà ëè çè ðî âà íî ñïå öè à ëèñòà -ìè; íå îá õî äè ìî óñ òà íî âèòü - îíî ìå íÿ åò ñà ìî -áûò íîñòü ÿçû êà èëè íåò, ïðî òè âî ðå ÷èòü îñî-áåí íî ñ òÿì äàí íî ãî ÿçû êà èëè íåò? Íà ïðè ìåð, âëåç ãèí ñêîì ÿçû êå åñòü ñëî âî "òòóãú" “êèñ ëîåìî ëî êî; òî÷ íåå, æèä êîñòü, îñ òàâ øà ÿ ñÿ ïî ñëåîò äå ëå íèÿ ìàñ ëà îò ðàñ òâî ðà ïðî ñòîê âà øè”. Åãîïðè ïè ñû âà þò ïåð ñèä ñêî ìó ÿçû êó, õî òÿ â ïåð -ñèä ñêîì ÿçû êå íåò áóê âû "òò".  ïåð ñèä ñêîìÿçû êå äâå áóê âû "ò": "òå" è "òà" è îíè ÷è òà þò ñÿêàê ìÿã êèé è òâåð äûé "ò", à íå êàê "òò". Íàïðè -ìåð, ïåð ñèä ñêèå ñëî âà "òÿëÿá", "ìÿòáÿõ","øÿðò" ÷è òà þò ñÿ êàê áóê âà "òà", à ñëî âà"òÿhñèë", "àð òåø", "áîò" - êàê "òå".  ïåð ñèä -ñêîì ÿçû êå åñòü ñëî âî "òàá" , à "òòàá" - íåò,åñòü ñëî âî "òàð", à "òòàð" - íåò. Òîã äà, êàê ìî -æåò îêà çàòü ñÿ "òòóãú" (ñ äâó ìÿ "ò") â ïåð ñèä-ñêîì ÿçû êå? Ýòî åùå íå âñå. Èç "òòóãú" ïðè ãî -òîâ ëÿ þò "òòóãú óãúà" “ðè ñî âûé ñóï, ïðè ïðàâëåí -íûé ìÿ òîé”, à ýòî ãî ñëî âà, øè ðî êî óïî òðåá ëÿ å -ìî ãî â ðàç ãî âîð íîé ðå ÷è ëåç ãèí, íåò â ëè òåðà -

×È ×IÀË 7

òóð íîì ÿçû êå. Ïî ÷å ìó? Ïî òî ìó, ÷òî "ÿçûê ìå íÿ -åò ñÿ", îíî ïå ðå øëî â "äà âóãúà", ïðè ïè ñûâà å ìîåàçåð áàé ä æàí ñêî ìó "äîâãúà" èëè ïåð ñèä ñêî ìó"äà âóãúà" (îá ðà òè òå âíè ìà íèÿ: ôî íå ìà "òò" ïå -ðå øëà â áëèç êóþ åé "ä", òàê êàê â ïåð ñèä ñêîì èàçåð áàé ä æàí ñêîì ÿçû êàõ íåò ôî íå ìû "òò"). Íå -ïî íÿò íî òîëü êî, ïî ÷å ìó ëåç ãè íû ñâî å ãî "òòóãú -óãúà" çà ìå íè ëè àçåð áàé ä æàí ñêèì (ïåð ñèä ñêèì)"äîâãúà", "äà âóãúà", êà êàÿ áû ëà â ýòîì íå îá õî -äè ìîñòü? Êî ìó ïî íà äî áè ëîñü ëåç ãèí ñêîå "òòàð"'äå ðå âî' ïðè ïè ñàòü ïåð ñèä ñêî ìó ÿçû êó? Ýòîñëî âî ñó ùå ñò âî âà ëî â ðîäñòâåí íîì ëåç ãèí ñêî -ìó ïå ëàñãñêîì ÿçû êå ÷å òû ðåõ òû ñÿ ÷å ëåò íåé äàâ -íî ñ òè.

Íå èñ êëþ ÷å íî, ÷òî îä íî è òî æå ñëî âî ìî æåòîêà çàòü ñÿ è â ïåð ñèä ñêîì, è â ëåç ãèí ñêîì ÿçû -êàõ, âåäü ïåð ñû ìíî ãî âå êî âûå ñî ñå äè êàâ êàç -ñêèõ àë áàí öåâ. Íî, ïî ÷å ìó òà êèõ ñëîâ ïðè ïè-ñàòü òîëü êî ïåð ñèä ñêî ìó ÿçû êó? ×òî, ëåç ãèí -ñêèé ÿçûê áå äåí, ÷åì ïåð ñèä ñêèé, èëè æå ìî ëî-æå, ÷åì ïåð ñèä ñêèé, ó ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà ìåíü -øå äè à ëåê òîâ, ÷åì ó ïåð ñèä ñêî ãî? Íî, íåò æå!Òîëü êî íà øè ñïå öè à ëè ñ òû ãîð äÿò ñÿ, êîã äà îíèïðè ÷èñ ëÿ þò èñ êîí íî ëåç ãèí ñêèå ñëî âà äðó ãèìÿçû êàì. Ïî òî ìó, ÷òî "ÿçûê ìå íÿ åò ñÿ".

Òî æå ñà ìîå ìîæ íî ñêà çàòü î ëåç ãèí ñêîì "çóð -çóí" è ïðî èç âîä íîì îò ýòî ãî ñëî âà "çóð-çà ëàã".Ïî ïðî áóé, íà ïè øè â ñâî åé ñòà òüå ñëî âî "çóð çà -ëàã", òóò æå åãî "èñ ïðà âÿò" íà "çàë çà-ëà", ïðè -ïè ñû âà å ìîå àðàá ñêî ìó ÿçû êó. Òà êóþ àíî ìà ëèþ,íà ïåð âûé âçãëÿä, ìîæ íî îáú ÿñ íèòü, âåäü, íà -÷è íàÿ ñ VII âå êà, àðà áû ñíà ÷à ëà ðàç ðó øè ëè ìå -ñò íóþ êóëü òó ðó, óíè÷ òî æè ëè ïà ìÿò íèêîâ íà ìå -ñò íîì ÿçû êå, à ïî òîì ðàñ ïðî ñò ðà íÿ ëè ñâîé èñ -ëàì è, ñëå äî âà òåëü íî, ñ àðàá ñêîé ëè òåðà òó ðîéâî øëè ìíî ãèå àðàá ñêèå ñëî âà â ëåç ãèí ñêèéÿçûê. Íî, ýòî íå ñîâ ñåì òàê. Âî-ïåð âûõ, ñëî âî"çàë çà ëà" èìå åò ñÿ â ëè òå ðà òóð íîì ÿçû êå è ëåç -ãèí ñêîå íà ñå ëå íèå, êî òî ðîå îáó ÷å íî ýòèì ÿçû -êîì, óïî òðåá ëÿ åò ýòî ñëî âî, à â êó áèí ñêîì äè à -ëåê òå, íî ñè òå ëè êî òî ðî ãî òî æå ïî êî ðå íû àðà áà -ìè, íî íå îáó ÷å íû íà ëè òå ðà òóð íîì ëåç ãèí ñêîìÿçû êå, ýòî ñëî âî ïî÷ òè íå óïî òðåá ëÿ åòñÿ; îíèãî âî ðÿò "çóð çà ëàã". Âî-âòî ðûõ, ñåé ÷àñ íè êî ìóíå ñå ê ðåò, ÷òî äðåâ íåå ìå ñî ïî òàì ñêîå íà ñå ëå -íèå (õóð ðè òû, óðàð òèé öû, êà ñû è äð.) èìå ëî îá -ùèå ÿçû êî âûå ñâÿ çè ñ ñî âðå ìåí íû ìè êàâ êàç -ñêè ìè ÿçû êà ìè, â òîì ÷èñ ëå è ñ ëåç ãèí ñêèì ÿçû -êîì. Ýòî æå íà ñå ëå íèå æè ëî âìå ñ òå èëè áû ëè âòåñ íîì ñî ñåä ñò âå ñ íà ñå ëå íè åì, ãî âî ðÿ ùåì íàñå ìèò ñêèõ ÿçû êàõ (àðà ìåé öû, àê êàä öû è ò.ä).Óæå ýòîò ôàêò ãî âî ðèò î òîì, ÷òî ñå ìèò ñêèé (âò.÷. àðàá ñêèé) è êàâ êàç ñêèé (â ò.÷. ëåçãèí ñêèé)ÿçû êè äîëæ íû èìåòü ìíî ãî îá ùèõ ñëîâ. Íî, êòî

ñåé ÷àñ ìî æåò îï ðå äå ëèòü êà êîå ñëî âî ïå ðå øëîèç àðàá ñêî ãî â ëåç ãèí ñêèé, èëè íà îáî ðîò. Íà -ïðè ìåð, ñëî âà "ðàãü àò", "ìè íåò", ñ÷è òà þ ùè å ñÿàðàá ñêè ìè, âñòðå ÷à þò ñÿ â ïå ëàñãñêîì ÿçû êå.

 "Ñëî âà ðå ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà" À.Ã.Ãþëü ìà ãî -ìå äî âà ïðè âî äèò ñÿ ñëî âî "àòIà", âçÿ òîå ó Àð áå -íà Êúàð äà øà. Ýòî ñëî âî èäåí òè÷ íî ñ àçåð áàé ä -æàí ñêèì "àäà" 'îñ ò ðîâ', êî òî ðî ãî íåò â Äðåâ íå -òþðê ñêîì ñëî âà ðå (ÄÒÑ). Íå äîëæ íî âû çû âàòüíè êà êî ãî ñî ìíå íèÿ, ÷òî "àäà" - ýòî è åñòü ëåç -ãèí ñêîå "àòIà", óò ðà ÷åí íîå ëåç ãè íà ìè, íî ñî õðà -íåí íîå êàê òþðê ñêîå.  îò ëè ÷èå îò ëåç ãèí ñêî ãî"àòIà" 'îò ðå çîê; îò ðå çàí íûé ó÷à ñ òîê çåì ëè',àçåð áàé ä æàí ñêîå "àäà" íå èìå åò äðó ãèõ ýòè ìî -ëî ãèé. Èëè æå âîçü ìåì ñëî âî "áîãú àç" 'áå ðå -ìåí íàÿ', ñ÷è òà þ ùå å ñÿ òþðê ñêèì, õî òÿ ýòè ìî ëî -ãèÿ ýòî ãî ñëî âà â òþðê ñêîì ÿçû êå íåò. Åãî ëåç -ãèí ñêèé âà ðè àíò "áóãú àç" 'áå ðåìåí íàÿ' ñî ñòî èòèç äâóõ ÷à ñ òåé: "áóãü" 'ñî ñòî ÿ íèå ãî òîâ íî ñ òè' è"ãúàç" - âè äî èç ìå íåí íàÿ ôîð ìà îò "õàç" 'ðî -äèòü', ò.å. "áóãú àç" ("áóãü õàç") îç íà ÷à åò 'ãî òî -âàÿ ðî æàòü'.

Ëåç ãèí ñêîå "õâàíà õà" ïå ðå âî äèò ñÿ êàê "êó íàê"(ýòè ñëî âà ýòè ìî ëî ãè ÷å ñ êè ðîä ñò âåí íû - "õó -íàõ"-"êó íàê"). Ïî ñëåä íåå ñëî âî ïå ðå âî äèò ñÿ êàê'äðóã, ïðè ÿòåëü' ó êàâ êàç ñêèõ ãîð öåâ. Ìîæ íî ëèåãî èäåí òè ôè öè ðî âàòü ñ àçåð áàé ä æàí ñêèì "ãî -íàã" 'ãîñòü'? (àçåð áàé ä æàí öû òàê æå óïî òðåá ëÿ -þò ïåð ñèä ñêîå "ìåhìàí" 'ãîñòü').  ÄÒÑ - qonaq'âèä ïðî ñà', qonaq 'ìå ñ òî îò äû õà, îñ òà íî âèòü ñÿ(áóêâ. ñà äèòü ñÿ)' îò qon- 'îïó ñ êàòü ñÿ, ñà äèòü ñÿ(î ïòè öàõ)'. Äðó ãîå äðåâ íå òþðê-ñêîå ñëî âîqonøu 'ìå ñ òî ïðå áû âà íèå' - ïðî èç âîä íîå îòqon- 'ñà äèòü ñÿ', à qunuq 'ïî õè òè òåëü, æó ëèê,ìî øåí íèê', qumuq 'êîí ñêèé íà âîç'. Ñëå äî âà -òåëü íî, íè "ãî íàã" 'ãîñòü', íè "êó íàê" 'äðóã, ïðè -ÿòåëü' íåò â ÄÒÑ. Ëåç ãèí ñêîå "õâàíà õà" êàê ðàçïå ðå äà åò çíà ÷å íèÿ 'ãîñòü' è 'ïðèÿòåëü', åñ ëè åãîïðåä ñòà âèòü â âè äå "õâàíà" è "õà(é)" èëè æå"õè íè õüàé" 'ÿâ ëÿâ øèé ñÿ (ñòàâ øèé ñÿ) ÷à ñ òûìãîñ òåì, ïðè ÿòå ëåì', ãäå "õè íè" èäåí òè÷ íî ñ"èëè" 'ãîñòü' â ñëî âå "èëè-ôèí" ("èëè ôóí") 'èä -òè â ãîñ òè'.

Ñêà çàí íîå õî ðî øî äå ìîí ñò ðè ðó åò ñÿ äðó ãèìãðó áûì íà ðó øå íè åì - âíå ñå íè åì èç ìå íåíèé âãðàì ìà òè êó ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà. Ïðè èñ òî ðè ÷å ñ -êîì ðàç âè òèè ÿçû êà, ò.å., êàê ÷à ùå ìû ïî âòî ðÿ -åì, ïðè "èç ìå íå íèè" ÿçû êà, åãî ãðàì ìà òè êàóïîð íî ñî ïðî òèâ ëÿ åò ñÿ ýòèì èç ìå íå íè ÿì. Ïî -ýòî ìó, àêàä. Ë.Â.Ùåð áà ïè ñàë: "Ëåê ñè êà - äó ðà,ãðàì ìà òè êà - ìî ëî äåö". À íà øè ñïå öè à ëè-ñòûïî ðîä íî ìó ÿçû êó íå òîëü êî âñå ìåð íî ïîä äåð -æè âà þò ïðî íèê íî âå íèå â ëåç ãèí ñêèé ÿçûê àçåð -áàé ä æàí ñêèõ ãðàì ìà òè ÷å ñ êèõ åäè íèö "-ñèç", "-

×È ×IÀË8

ñóç", "-ñóüç"; "-÷è", "-÷ó", "-÷óü" è äð., íî è ñïî -ñîá ñò âó þò èõ áî ëåå øè ðî êî ìó ïðè ìå íå íèþ.Îíè ãîð äÿò ñÿ òåì, ÷òî íå êî òî ðûå çíàòíûå ìó æèíà ðàâ íå ñ "ðàãú àëàé þãú" 'ñîë íå÷ íûé äåíü'ïðè ìå íÿ þò è "ðàãú ñóç þãú" ' äåíü áåç ñîëí öà',íà ðÿ äó ñ "àëàõü àé öàâ" 'áå çîá ëà÷ íîå íå áî'ïðåä ëà ãà þò "áó ëóò ñóç öàâ" 'áå çîá ëà÷ íîå íå áî'.Âè äè òå, êàê "îáî ãà ùà åò ñÿ" ëåç ãèí ñêèé ÿçûê!Òîã äà, äà âàé òå, âìå ñ òå "òó ìàêü ÿö" 'êóöûé âîë'íà ïè øåì "òòóì ñóç ÿö", à òàê æå "÷Iåì ñóç êúà ôóí"'íå æèð íûé îáåä', "ÿá ñóç öIåãü" 'áå çó õàÿ êî çà',"êüèë ñóç àò ëó" 'âñàä íèê áåç ãî ëî âû' è ò.ä.

Òî æå ñà ìîå ìîæ íî ñêà çàòü î ðóñ ñêèõ "-íèé","-íûé", "-ñêèé", ïðî÷ íî óêî ðå íèâ øèõ ñÿ â ëåç -ãèí ñêîì ÿçû êå. Ðàç ëè ÷à þò "ëè òå ðà òóð íûé ÷Iàë"è "ëè òå ðà òó ðà äèí ÷Iàë", ïåð âîå èç êîòî ðûõ ëó÷ -øå áû ëî áû íà çû âàòü "ëè òå ðà òóð ÷Iàë", âåäü ìûíå ãî âî ðèì "óüçáå êðèí ÷Iàë" èëè "óüçáåê ñ -êèé ÷Iàë", à ãî âî ðèì "óüçáåê ÷Iàë". Åñ ëè äà æåïðî èñ õî äÿò ñèëü íûå èç ìå íå íèÿ â ëåêñè ÷å ñ êîìñî ñòà âå ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà, òî ñâîé ñò âåí íîñòüäàí íî ãî âû ðà æå íèÿ èëè ïðåä ëî æå íèÿ ê ëåç ãèí -ñêî ìó ÿçû êó ìû âè äèì èìåí íî èç åãî ãðàì ìà òè -÷å ñ êî ãî ñòðîÿ. "Äà ãå ñ òàí ñêèå" ëåç ãèíû ãî âî ðÿò:"øêî ëà äèí äè ðåê òîð äè ñî áðà íè å äàë âñòó ïàò -íà", à "àçåð áàé ä æàí ñêèå" ëåç ãè íû - "ìåê òåá äèíäè ðåê òîð äè èæ ëà ñ äàë ÷è õèø íà". Äà æå ïî ýòèìïðè ìå ðàì íå òðóä íî äî ãà äàòü ñÿ, ÷òî ñòà íåò ñëåç ãèí ñêèì ÿçû êîì, åñ ëè "îá íîâ ëå íèÿ" ïðî -èçîé äóò è â åãî ãðàì ìà òè êå.

Ìíî ãèå ñëî âà ëåç ãèí ñêîé ëåê ñè êè ïî îáú åê -òèâ íûì è ñóáú åê òèâ íûì ïðè ÷è íàì çà ìå íåíûñëî âà ìè äðó ãèõ ÿçû êîâ. Ìíå êà æåò ñÿ, ÷òî íå êî -òî ðûå èç íèõ, êàê áóä òî "ïðåä ÷óâ ñò âóÿ" ñâîþ áó -äó ùóþ ãè áåëü, "ñïðÿ òà ëèñü" â ñî ñòà âå ñâî èõðîä ñò âåí íûõ ñëîâ. Íà áëþ äàÿ êîð íè ñëîâ ëåç -ãèí ñêîé ëåê ñè êè â äðåâ íèõ ïèñü ìå íàõ, ìû âû -ÿâè ëè óäè âè òåëü íóþ çà êî íî ìåð íîñòü. Ñó ùå ñò -âó åò îï ðå äå ëåí íàÿ ñâÿçü ìåæ äó ñó ùå ñò âè òåëü -íû ìè è ãëà ãî ëà ìè è, êàê áóä òî, ãëà ãîë - ïðî èç -âîä íîå îò ñó ùå ñò âè òåëü íî ãî: "ãüà ðàé" 'êðèê',"ãüà ðà þí" 'êðè ÷àòü'; "èê ðàì" 'ïî êëîí', "èê ðà ìóí"'êëà íÿòü ñÿ'; "ìóã" 'ãíåç äî', "ìó ãèí" 'ãíåç äèòü' èò.ä. Ñî âðå ìåí íûå ëåç ãèí ñêèå "àâóí", "èé èí"'äå ëàòü, ñäå ëàòü, ñî âåð øàòü' âî âñåõ äðåâ íèõïèñü ìå íàõ èìå þò áî ëåå êî ðîòêèå ôîð ìû "óí","èí", êàê è â ñî âðå ìåí íîì êó ðàõ ñêîì äè à ëåê òå.Ñëå äî âà òåëü íî, ëþ áîé ãëàãîë â èí ôè íè òè âåìîæ íî ïðåä ñòà âèòü êàê "ñó ùå ñò âè òåëü íîå +"äå ëàòü"": "ìèõü" '÷è ñ òî òà', "ìèõü óí (àâóí)" '÷è -ñ òî òó äå ëàòü, ÷è ñ òèòü', ò.å. îêîí ÷à íèÿ îñ íîâ íîéôîð ìû "ñî âðå ìåí íî ãî" ãëà ãî ëà - ýòî è åñòüñêðûò íî îñ òàâ øèé ñÿ äðåâ íèé ãëà ãîë "óí", "èí"'äå ëàòü'.

Îá ðà òè òå âíè ìà íèÿ íà ñëå äó þ ùèå ñëî âà."Ìàêü" 'óì' (êàâ êàç ñêî-àëá.) - "ìàêüó" 'óì íûé'

(ãåë õåí ñêèé ãî âîð), "êúàç" 'çå ëåíü' - "êúà öó"'çå ëå íûé' - "êúà öóí" (?) 'çå ëå íåòü', "ëàç" 'áå ëèç -íà' - "ëà öó" 'áå ëûé' - "ëà çóí" (?) 'ïî áå ëèòü',"éàð" 'êðàñ íî òà' - "éà ðó" 'êðàñ íûé' - "éà ðóí" (?)'êðàñ íåòü', "êúèá" 'æåëòü' - "êúè ïè" 'æåë òûé' -"êúè áóí" (?) 'ïî æåë òåòü', "éàöI" (?) 'òîë ùè íà' -"éàöIó" 'òîë ñòûé' - "éàöIóí" (?) 'òîë ñòåòü',"øóüêê" (?) 'óçîñòü' - "øóüêêóü" 'óç êèé' - "øóü -êóí" (?) 'ñó çèòü', "ðóì", "òIåì" 'ñè ëà' - "ðó ìó","òIåìè" 'ñèëü íûé' - "ðó ìóí", "òIåìóí" (?) 'óñè -ëèòü' (âîç-ìîæ íî, "ðóì" 'ôè çè ÷å ñ êàÿ ñè ëà',"òIåì" èëè "òIàãü" 'äó õîâ íàÿ ñè ëà'), "âèë" 'ãëàç' -"âè ëè" 'ãëàç íîé' - "âè ëèí" 'ñãëà çèòü', "ööóð"'êèñ ëî òà' - "ööó ðó" 'êèñ ëûé' - "ööó ðóí" (?) 'êèñ-íóòü', "âåêú" 'øó ñ ò ðî òà' - "âåêúè" 'øó ñ ò ðûé' -"âåêú óí" 'øó ñ ò ðèòü', "ëàõú" 'òóõ ëîñòü' - "ëàõúó"'òóõ ëûé' - "ëàõú óí" 'òóõ íóòü', "öIàð" 'ëè íèÿ' -"öIàðè" (?) 'ëè íåé íûé' - "öIàðóí" '÷åð òèòü ëè -íèþ', "ðóñ" '?' - "ðó ñó" 'ðó ñûé' - "ðó ñóí" '?',"÷Ióë" (?) '÷åð íî òà' - "÷Ióëó", "÷Ióëàâ?" '÷åð íûé' -"÷Ióëà âóí" '÷åð íåòü', "ìåêü" 'õî ëîä' - "ìåêüè"'õî ëîä íûé' - "ìåêü èí" (?) 'õî ëî äåòü', "ãúóü÷I"?("áèöI"?) 'ìàëü' - "ãúóü÷Ióü" ("áèöIè") 'ìà ëåíü -êèé' - "ãúóü÷Ióí" (?) 'óìåíü øèòü', "÷Iåõ"(?)'ñòàðü' - "÷Iåõè" 'âçðîñ ëûé' - "÷Iåõóí" (?) 'âçðîñ -ëåòü', "êüóüç" (?) 'ñòàðü' - "êüóü çóü" 'ñòà ðûé'("êüóü çåê" 'ñòà ðèê'), "õóü÷"? ("õèöI"?) 'îñ ò ðî òà' -"õóü÷÷óü" ("õèö öè") 'îñ ò ðûé' - "õóü÷÷óí" ("õèö -öóí") 'îñ ò ðèòü' è ò.ä.

Ñëå äî âà òåëü íî, ñðàâ íå íèå ðàç ëè÷ íûõ ñëîâëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà, îá ðà ùàÿ ïðè ñòàëü íîå âíè -ìà íèå íà èõ îá ùèå ñî ñòàâ íûå ìîð ôå ìû, ïîç âî -ëÿ åò âû ÿâèòü "íî âûå" èñ êîí íî ëåç ãèí ñêèå ñëî -âà, óäè âè òåëü íûì îá ðà çîì ñî õðà íèâ øèõ ñÿ âäðó ãèõ ðîä ñò âåí íûõ ñëî âàõ. Èíî ãäà íå êî òîðûåèç íàñ ñà ìè ïðè äó ìû âà þò íî âûå ñëî âà äëÿ ëåç -ãèí ñêî ãî ÿçû êà. Ìû óâå ðå íû, ÷òî ëåç ãèíñêèéÿçûê àá ñî ëþò íî â ýòîì íå íóæ äà åò ñÿ ïî òî -ìó, ÷òî îí îá ëà äà åò íå ìûñ ëè ìûì áî ãàò ñò âîìðàç ëè÷ íûõ òî÷ íûõ âû ðà æå íèé. Èõ ìîæ íî óëî -âèòü î÷åíü ïðî ñòûì ìå òî äîì - ïó òåì èõ ñðàâíå -íèÿ, êàê ìåæ äó ñî áîé, òàê è ñî ñëî âà ìè äðó ãèõÿçû êîâ. Âåäü ñó ùå ñò âó åò öå ëàÿ îá ëàñòü ÿçû êî -âåä ÷å ñ êîé íà óêè - êîì ïà ðà òè âè ñ òè êà, â îñ íî âóêî òî ðîé âõî äèò àí ã ëèé ñêîå ñëî âî com-pare'ñðàâ íè âàòü'. ×à ùå âñå ãî ñïå öè à ëè ñ òû â ýòîìóï ðå êà þò íå ñïå öè à ëè ñ òîâ, ìîëü êîì ïà ðàòè âè ñ -òè êîé ìî æåò çà íè ìàòü ñÿ òîëü êî ÿçû êî âå äû. Âêíè ãå Ì.Ôà ñ ìå ðà "Ýòè ìî ëî ãè ÷å ñ êèé ñëî âàðüðóñ ñêî ãî ÿçû êà. ÒÒ. I-4. I986-I987" ðóñ ñêîå ñëî -âî "öà ðà ïè íà" â ýòè ìî ëî ãè ÷å ñ êîì îò íî øå íèè

×È ×IÀË 9

ñî ïî ñ òàâ ëÿ åò ñÿ ñî ñëî âîì "öàï-öà ðà ïû÷" (êîø -êà, êî òî ðàÿ öà ðà ïà åò), à ñðàâ íå íèå ýòî ãî ñëî âàñ ëåç ãèí ñêèì "öIàð" 'ëè íèÿ' ñ÷è òà åò ñÿ äè ëå òàí -òèç ìîì. Äðó ãîé ïðè ìåð, ëåç ãèíñêîå ñëî âî "áàð -öàê" 'áóé âî ëå íîê' èäåí òè ôè öè ðî âàòü ñ îá ùå -êàâ êàç ñêèì "áàðö" 'âîëê', êàê ýòî ïðåä ëà ãàë ñÿèç âå ñò íûì àê ñà êà ëîì ëåç ãèí ñêî ãî ÿçû êà Ð. Ãàé -äà ðî âûì, ìîæ íî, à èäåí òè ôèöè ðî âàòü åãî ñ"áà ëà öàê" (ñ îá ùå èç âå ñò íûì ë/ð- ïå ðå õî äîì)'äå ò¸ íûø áóé âî ëà' íåëü çÿ.

Âîçü ìåì ëåç ãèí ñêîå ñëî âî "êêàï" 'êèñò ðó êè'.Òî÷ íåå, "êêàï" íå 'êèñòü ðó êè', à âíóòðåí -íÿÿ ÷àñòü êè ñ òè ðó êè, íà çû âà å ìàÿ òàê æå "êà -ïàø".  ôîð ìå ãëà ãî ëà "êà ïàø âåãü èí" îíî îç -íà ÷à åò 'øë¸ï íóòü', à â âè äå "ëàïIàø âåãü èí"'äàòü ïî ùå ÷è íó' (óäà ðèòü ïî ëè öó, ïî ùå êàì)èëè 'óäà ðèòü ïî ãî ëî âå'. Çäåñü íà áëþ äà åì èí -òå ðåñ íîå ÷å ðå äî âà íèå áóêâ "ê" è "ë" ("êà ïàø" -"ëàïIàø"). Òà êîå æå ÷å ðå äî âà íèå ìû íà áëþ äà -åì, åñ ëè ñðàâ íè âàòü ðóñ ñêîå "ëà ïà" 'ñòî ïà íî ãèó æè âîò íûõ' è ëåç ãèí ñêîå "êêàï" 'êèñòü ðó êè'.Ëåç ãèí ñêîå "òà ïàñ" ("òà ïàö") 'ëà ïà' èäåí òè÷-íîñ "êà ïàø" ñ ê/ò-ïå ðå õî äîì (ñ/ø-ïå ðå õîä - îá -ùå èç âå ñò íûé). Îá ðàò íûé ïå ðå õîä áóê âû "ë" â"ê" ("ëà ïà" - "êêàï") íà áëþ äà åì â ðóñ ñêîì "êàï -êàí", êî òî ðîå â âè äå "êàï êúàí" èëè "ëàï êúàí"èäåí òè÷ íî ñ ëåç ãèí ñêèì "êêàï (òà ïàö) êúàí"'äåð æàòü ëà ïó'. Ïî ëó ÷à åò ñÿ, ÷òî îáå ÷à ñ òè ðóñ -ñêî ãî ñëî âà "êàï êàí" ýòè ìî ëî ãè ÷å ñ êè ñî îò âåò -ñò âó þò ëåç ãèí ñêî ìó "êêàï êúàí" 'äåð æàòü ðó êó(ëà ïó)'. Èí òå ðåñ íî îò ìå òèòü, ÷òî â ëåç ãèí ñêîìÿçû êå "êêà ïó-êêà ïó ôèí" ("êêà ïà ðàë äè ôèí") îç -íà ÷à åò 'õî äèòü íà ÷åò âå ðåíü êàõ', ò.å. âî âñåõñëó ÷à ÿõ ïî ëó ÷à åì "êêà ïà" è "ëà ïà" èäåí òè÷ íû -ìè.

Èëè æå âîçü ìåì äðó ãîå ñëî âî "øóòê êóí" 'ïîä -ìå òàòü'. Êî ðåíü ýòî ãî ñëî âà ñî îò âåòñòâó åò ðóñ -ñêî ìó "ù¸ò êà" (ëåç ãèí ñêèé âà ðè àíò "øóòê êà").Ïî Ñ. Îæå ãî âó "ù¸ò êà" - èç äå ëèå äëÿ ÷è ñò êè,ìû òüÿ, îá ìå òà íèÿ ÷å ãî-í. â âè äå òó ãî çà âÿ çàí -íûõ æå ñò êèõ âî ëî êîí. Âû ðà æå íèå "òó ãî çà âÿ çàí -íûõ" (ò.å. "òó ãî çà âÿ çàòü") íà ïî ìè íà åò ëåç ãèí -ñêîå "øóòêü à íóí" 'òó ãî çà êðó òèòü (ñòèðà íîå áå -ëü¸ äëÿ îñ âî áîæ äå íèÿ îò âëà ãè)'. Ýòî ñëî âîïðåä ñòàâ ëÿ åò ñÿ â âè äå "øóò êüàí óí" - 'äåð æàòüòó ãî çà êðó ÷åí íûì'. Ñ ýòèì ñëî âîì èäåí òè÷ íîðóñ ñêîå "æãóò", "æ(ó)ãóò" 'òó ãî çàêðó ÷åí íûé â âè -äå âå ðåâ êè êó ñîê òêà íè; ðå çè íî âàÿ òðóá êà ñýòîé öå ëüþ'. Èäåí òè÷ íîå ñ íèì ëåç ãèí ñêîå ñëî -âî "øóêü óò" ìû âñòðå ÷à åì â ïå ëàñãñêîì ïèñü ìå,à "øóòIóõ" 'çà ñò ðÿòü â çà êðó÷åí íîì âè äå (î íè -òè)' è "øóòêüó" 'æåí ñêèé ãî ëî âíîé óáîð, ïîä êî -òî ðîé (òó ãî) äåð æàòü âîëî ñû' ñî õðà íè ëèñü è â

ñî âðå ìåí íîì ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå. Ê íèì ìîæ íîäî áà âèòü åùå ïðî èç âîäíûå îò "øóêü óò" ("æó -ãóò") ñëî âà - "øóüòêü óüí" 'ìÿòü ñÿ', "øóüòêü óü ðóí"'ïî ìÿòü', "øóüòêü-âåé" 'ìÿ òûé, âÿ ëûé'.

Ñ äðó ãîé ñòî ðî íû, â ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå óïî -òðåá ëÿ åò ñÿ ñëî âî "êúàò" 'ñëîé, ñêëàä êà'. Ýòîñëî âî ñ÷è òà åò ñÿ òþðê ñêî ãî ïðî èñ õîæ äå íèÿ (qat'ñëîé, ïëàñò, ÿðóñ', ÄÒÑ, ñ. 432; îíî âçÿ òî èçñëî âà ðåé XIII-XV ââ), íî ýòî ñëî âî â äðåâ íå òþðê -ñêîì ñëî âà ðå íå èìå åò ñî îò âåò ñò âó þ ùå ãî ãëà -ãî ëà, êàê, íà ïðè ìåð, àçåð áàé ä æàí ñêîå qatlamaq'ñêëà äû âàòü' (òó ðåö êîå katlama 'ñêëà äû âàíèå'). ëåç ãèí ñêîì ÿçû êå "êúà òóí" 'ñêëà äû âàòü' è,ñëå äî âà òåëü íî "êÚàò" 'ñêëàä êà'. Ïî âñåé âè äè -ìî ñ òè, ëè òå ðà òóð íîå ëåç ãèí ñêîå "êÜàòI" 'îò ðå -çîê' ÿâ ëÿ åò ñÿ îøèá êîé: "êÜàòI" 'ñêëàä êà, ñëîé', à"àòI" 'îò ðå çîê' (â êó áèí ñêîì íà ðå ÷èè èìå åò ñÿâû ðà æå íèå "ïïå êè íà êÜàòI ãüàò íà âà" 'íà îäåæ äåïî ÿâè ëàñü ñêëàä êà'). Ïî ëó ÷à åò ñÿ, ÷òî è "êÚàò", è"êÜàòI" - 'ñëîé, ñêëàä êà'.

 ýòîì îò íî øå íèè ïðåä ñòàâ ëÿ åò èí òå ðåñ ïðî -èñ õîæ äå íèå ñëîâ "êÚà òóõ" è "êÚàé ìàõ", ñ÷è òàâ -øè å ñÿ òþðê ñêè ìè. Ñëî âî "êÚà òóõ" 'êèñ ëîå ìî -ëî êî' óïî òðåá ëÿ åò ñÿ è ëåç ãè íà ìè, è àçåð áàé ä -æàí öà ìè ("êúà òûêú"), õî òÿ åãî íåò â Äðåâ íå -òþðê ñêîì ñëî âà ðå (â ÄÒÑ: qatIy 'òâåðäûé, æå ñò -êèé, êðåï êèé'). Åãî ìîæ íî ïðåä ñòà âèòü â âè äåëåç ãèí ñêî ãî âû ðà æå íèÿ "êÚàò òòóãú" ("êÚà òèòòóãú") 'ñãó ñ òèâ øå å ñÿ êèñ ëîå ìî ëî êî', ãäå"òòóãú" 'êèñ ëîå ìî ëî êî (æèä êîñòü, îñòàâ øà ÿ ñÿïî ñëå âû äå ëå íèÿ ìàñ ëà)'. Êîã äà ïî âåðõ íî ñò íûéñëîé æèä êî ñ òè ïðå âðà ùà åò ñÿ â ñãóñòîê, ìû ãî -âî ðèì "êÚàò êüó íà" 'îá ðà çî âàë ñÿ ñëîé'. Çíà ÷èò,"êà òóõ" - ýòî "òòóãú" â âè äå ñãóñòêà ("êÚà òèòòóãú"). Òî æå ñà ìîå ìî æåì ãî âî ðèòü î ñëî âå"êÚàé ìàõ" 'ñëèâ êè'. Ýòî ñëî âî âî øëî â ÄÒÑ èçñëî âà ðÿ Ìàõ ìó äà Êàø êàð ñêî ãî, ãäå èìå åò ñÿìíî ãî ñëîâ ìå ñò íî ãî ïðî èñ õîæäå íèÿ, à èìåí íî:qanaq (qajaq) 'ñëèâ êè'. Ñëî âî "êÚà íàêÚ" (qanaq)ìîæ íî ïðåä ñòà âèòü êàê "êúà(ò) íàêú" ("êúà òèíàêü"), ãäå ïî ñëåä íåå ñëî âî - âè äî èç ìå íåí íîå"íåê" 'ìî ëî êî' (öàõ. "íàê", ëàê. "íàêI" 'ìî ëî êî'),ò. å. "êúà(ò) íàêI" - 'ñãó ñ òèâ øèé ñÿ ñëîé ìî ëî êà;ñëèâ êè'. Ñëå äî-âà òåëü íî, ñëî âî "êúàé ìàõ" (ñïå ðå õî äîì "í" â "ì") - èñ êîí íî ëåç ãèí ñêîå ñëî -âî è îç íà ÷à åò 'ñãó ñ òèâ øå å ñÿ ìî ëî êî”.

Ïðè âî äè ìûå íà ìè ïðè ìå ðû íå îç íà ÷à þò, ÷òîèõ íå îá õî äè ìî âêëþ ÷èòü â ëè òå ðà òóðíûé ëåç -ãèí ñêèé ÿçûê. Îíè äî êà çû âà þò, ÷òî, êàê è äðó -ãèì ÿçû êàì, è ëåç ãèí ñêî ìó ÿçû êó õàðàê òåð íûñâîè ñîá ñò âåí íûå çà êî íî ìåð íî ñ òè ñëî âî îá ðà -çî âà íèÿ, êî òî ðûå íå îá õî äè ìî ó÷è òûâàòü äëÿ óñ -òà íîâ ëå íèÿ èñ òèí íî ñ òè ëåç ãèí ñêèõ ñëîâ.

×È ×IÀË10

ÐÅÊËÀÌ 11

ÝÁÅÄÈ­ÐÈÊIÅÐÀ­ÀÌÓÊÜÐÀÉ

Îä­íàæ­äû­ çè­ìîé,­ â­ î÷å­ðåä­íîé­ ðàç,­ êîã­äà­ ìûñî­áðà­ëèñü­ïî­ñëó­øàòü­êîí­öåðò,­çà­âå­äó­þ­ùèé­èç­-áîé­-­÷è­òàëü­íåé­Àõ­ìåä­Ãó­ñåé­íîâ,­ñòîÿ­â­äâå­ðÿõ,ñêà­çàë,­÷òî­â­ëàì­ïå­êîí­÷èë­ñÿ­êå­ðî­ñèí,­è­îí­çà­-êðû­âà­åò­êëóá.­Íî­ïî­äî­øëè­íå­ñêîëü­êî­âçðîñ­ëûõñåëü­÷àí,­ñðå­äè­íèõ­áû­ëè­è­àâ­òî­ðè­òåò­íûå­èç­ñå­-ìüè­ Àé­âà­çî­âûõ.­ Îíè­ ÷à­ñ­òî­ âû­ñòó­ïà­ëè­ ­ ïå­ðåäñåëü­÷à­íà­ìè­ñ­ëåê­öè­ÿ­ìè­î­ìåæ­äó­íà­ðîä­íîì­ïî­ëî­-æå­íèè.­ ­Âñå­ðàñ­ñå­ëèñü.­Àõ­ìåä­âêëþ­÷èë­ðà­äèî­-ïðè­åì­íèê.­Ë¸ã­êèé­ùåë­÷îê­è­ìà­ëåíü­êîé­êðàñ­íîéòî÷­êîé­çà­ãî­ðå­ëàñü­èí­äè­êà­òîð­íàÿ­ëàì­ïà.­Äèê­òîð,âå­äó­ùèé­êîí­öåðò,­ãëó­áî­êèì­áà­ðè­òî­íîì­îáú­ÿ­âèë:ëåç­ãèí­ñêàÿ­ íà­ðîä­íàÿ­ ïåñ­íÿ­ "Øàõ­ñå­íåì".­ Ïî­̧ òñî­ëè­ñò­êà­ õî­ðà­Äà­ãðà­äè­î­êî­ìè­òå­òà­ Ðà­ãè­ìàò­ Ãà­ä­-æè­å­âà­â­ñî­ïðî­âîæ­äå­íèè­òðèî­íà­ðîä­íûõ­èí­ñò­ðó­-ìåí­òîâ.­Ïî­ëè­ëàñü­ìó­çû­êà.­Íà­ôî­íå­ïå­÷àëü­íî­ãî

îä­íî­òîí­íî­ãî­çâó­êà­áà­ëà­áà­íà,­ñå­ðå­á­ðè­ñ­òûé­çâóêòà­ðû­âåë­ãðó­ñò­íóþ­ìå­ëî­äèþ­âñòóï­ëå­íèÿ.­Çà­òåìñïî­êîé­íûì,­ìÿã­êèì­ãî­ëî­ñîì­â­ãðóä­íîì­ðå­ãè­ñ­ò­ðåâñòó­ïèë­êðè­ñ­òàëü­íî­÷è­ñ­òûé­æåí­ñêèé­ãî­ëîñ:Øàãü­ñå­íåì,­ÿ­Øàãü­ñå­íåì!

ÊIàíèä­õüàéè­áàõ­òà­âàð­äèÂè­÷èí­áàãü­äàé­õà­áàð­ãó­äà.­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­Êüè­ñ­ìàò­òàõü­àé­ÿð­àêóð­ëà,­­­­­­­Çóí­­ëàì­ïà­äèí­áàãú­õüèç­êó­äà.

Øàõ­ñå­íåì,­î­Øàõ­ñå­íåì!Êî­ìó­â­ëþá­âè­íå­ïî­âåç­ëî,Ïî­ñå­áå­î­ñ÷à­ñ­òüå­ðàñ­ñóæ­äà­åò.Êàê­âè­æó­ìè­ëî­ãî­ñ­äðó­ãîéÊàê­ôè­òè­ë¸ê­ëàì­ïû­ÿ­ñãî­ðàþ.

íà âñå âðåìåíàÏåñíè

12

Çà ñó õè ìè ñòðî÷ êà ìè áè î ãðà ôèè Ðà -ãè ìàò Ãà ä æè å âîé, â êî òî ðûõ îò ìå ÷å íûòîëü êî íà ãðà äû çà çà ñëó ãè, ñêðû âà åò ñÿòðóä íàÿ è â òî æå âðå ìÿ ÿð êàÿ æèçíü âû äà -þ ùåé ñÿ àð òè ñò êè.  1950-å ãî äû ìû, ó÷à -ùè å ñÿ Ìó ñà, Êà ðèá, Íà ñèð è äðó ãèå äå òè -ëþ áè òå ëè ìó çû êè Õëþò ñêîé ñðåä íåé øêî -ëû Ðó òóëü ñêî ãî ðàé î íà, ïî÷ òè êàæ äûé âå -÷åð ñî áè ðà ëèñü îêî ëî ãî äå êà íà, ãäå íà õî -äè ëàñü íà øà ñåëü ñêàÿ èç áà-÷è òàëü íÿ.Çäåñü, ãäå ñî áè ðà ëèñü âçðîñ ëûå, ìû, äå -òè, íå èìå ëè ïðà âà íà õî äèòü ñÿ. È íàì ïðè -õî äè ëîñü ñòî ÿòü ðÿ äîì è æäàòü, êîã äà îò -êðî åò ñÿ ýòîò ìà ëåíü êèé î÷àã êóëü òó ðû âíà øåì ñå ëå. Ñþ äà ïðè âî çè ëè 1-é â ñå ëåðà äèî ïðè åì íèê "Ðî äè íà-47", êî òî ðûé ðà -áî òàë îò áîëü øèõ áà òà ðå åê. Êàæ äûé âå ÷åðñî áè ðà ëèñü ñåëü ÷à íå, ÷òî áû ïî ñëó øàòüêîí öåðò äà ãå ñ òàí ñêîé ìó çû êè èç Ìà õà÷ êà -ëû. Ñðå äè ïÿ òè ïå ñåí íà ÿçû êàõ íà ðî äîâÄà ãå ñ òà íà çâó ÷à ëà è îä íà ïåñ íÿ è íà ëåç -ãèí ñêîì ÿçû êå.

ÝÁÅÄÈ­ÐÈÊIÅÐÀ­ÀÌÓÊÜÐÀÉ 13

Ïåñ­íÿ­ çâó­÷à­ëà­îêî­ëî­ òð¸õ­ìè­íóò.­Ïî­ñòå­ïåí­íîêó­äà-òî­âäàëü­óäà­ëè­ëèñü­ïî­ñëåä­íèå­çâó­êè­äà­ë¸­-êîé,­ âîë­øåá­íîé­ìó­çû­êè.­Íî­ ãî­ëîñ­ ïå­âè­öû­åù¸çâó­÷àë­â­óøàõ.­Íè­êòî­íå­ñìåë­íà­ðó­øèòü­ýòó­òè­-øè­íó.­Íà­êî­íåö,­îäèí­èç­ñëó­øà­òå­ëåé­ñêà­çàë,­÷òîýòà­ïå­ëà­íà­øà­Ðà­ãè­ìàò­èç­ñå­ëå­íèÿ­Àõ­öàõ.­Òàê­ÿ,êàê­è­ìíî­ãèå­ìîè­ñâåð­ñò­íè­êè,­âïåð­âûå­óñ­ëû­øàëãî­ëîñ­ íà­øåé­ íå­ïî­âòî­ðè­ìîé­ ïå­âè­öû­ -­ Ðà­ãè­ìàòÃà­ä­æè­å­âîé.­Ìîã­ëè­ÿ­òîã­äà­ìå÷­òàòü,­÷òî­êîã­äà-íè­áóäü­íå­òîëü­êî­óâè­æó­ïå­âè­öó,­íî­è­â­ñî­ñòà­âåàí­ñàì­á­ëÿ­áó­äó­àê­êîì­ïà­íè­ðî­âàòü­ñà­ìîé­Ðà­ãè­ìàòÃà­ä­æè­å­âîé!Ñî­ âðå­ìå­íåì­ íà­øå­ ñå­ëî,­ êàê­ è­ äðó­ãèå­ íà­ñå­-

ë¸í­íûå­ïóíê­òû­Äà­ãå­ñ­òà­íà,­ïî­ñòå­ïåí­íî­ðà­äèî­ôè­-öè­ðî­âà­ëè.­ Òå­ïåðü­ êîí­öåð­òû­ è­ èç­Ìà­õà÷­êà­ëû,­ èèç­Áà­êó­ìîæ­íî­áû­ëî­ñëó­øàòü,­íå­âû­õî­äÿ­èç­äî­-ìà.­ Ôîð­ìàò­ êîí­öåð­òîâ­ èç­ Áà­êó­ áûë­ ãî­ðàç­äîáîëü­øå,­÷åì­èç­Ìà­õà÷­êà­ëû.­Â­ýòè­ãî­äû­â­çå­íè­òåñëà­âû­áû­ëè­âû­äà­þ­ùè­å­ñÿ­àçåð­áàé­ä­æàí­ñêèå­ïåâ­-öû,­Íà­ðîä­íûå­àð­òè­ñ­òû­ÑÑÑЭÁþëü-Áþëü­Ìà­ìå­-äîâ,­Ðà­øèä­Áåé­áó­òîâ,­Õàí­Øó­øóí­ñêèé,­Øîâ­êåòÀëèê­ïå­ðî­âà­è­ìíî­ãèå­äðó­ãèå.­Ìû­ñ­óäî­âîëü­ñò­âè­-åì­ñëó­øà­ëè­áî­ãà­òåé­øóþ­ìó­çû­êó­ñî­ñå­äåé­â­ïðå­-êðàñ­íîì­ èñ­ïîë­íå­íèè,­ íî­ êàê­ òîëü­êî­ ïîä­õî­äè­ëîâðå­ìÿ­ïå­ðå­äà­÷è­êîí­öåð­òà­èç­Ìà­õà÷­êà­ëû,­ïå­ðå­-êëþ­÷à­ëè­ ðà­äèî­ïðè­åì­íè­êè­ íà­ ñðåä­íèå­ âîë­íû­ -250­ ìå­ò­ðîâ.­ Ìû­ çíà­ëè,­ ÷òî­ ðåä­êèé­ êîí­öåðò­ âýôè­ðå­èç­Ìà­õà÷­êà­ëû­îá­õî­äèò­ñÿ­áåç­ãî­ëî­ñà­Ð.Ãà­-ä­æè­å­âîé.­Ïåñ­íè­â­å¸­èñ­ïîë­íå­íèè­çâó­÷à­ëè­èç­ðå­-ïðî­äóê­òî­ðîâ­è­ðà­äèî­ïðè­åì­íè­êîâ­è­â­ãîð­íûõ­àó­-ëàõ,­è­â­ãî­ðîä­ñêèõ­ïàð­êàõ,­âñ¸­áîëü­øå­çà­âî­ðà­-æè­âà­þ­ùå­è­ïðè­çûâ­íî.I960-å­ ãî­äû.­ ­ ýòè­ ãî­äû­ ÿ,­ ñòó­äåíò­Ìà­õà÷­êà­-

ëèí­ñêî­ãî­ ó÷è­ëè­ùà­ ìå÷­òàë­ óâè­äåòü­ êó­ìè­ðà­ íå­-ñêîëü­êèõ­ïî­êî­ëå­íèé­ëåç­ãèí­Ð.Ãà­ä­æè­å­âó.­Ïî­âåç­-ëî.­Îä­íàæ­äû­ñî­ëèñò­îð­êå­ñ­ò­ðà­íà­ðîä­íûõ­èí­ñò­ðó­-ìåí­òîâ­Äà­ãðà­äè­î­êî­ìè­òå­òà­è­íà­÷è­íà­þ­ùèé­òîã­äàñà­ìî­äå­ÿ­òåëü­íûé­êîì­ïî­çè­òîð­Îìàð­Àþ­áîâ­ïðåä­-ëî­æèë­ìíå­ñû­ã­ðàòü­íà­ãàð­ìîø­êå­â­àí­ñàì­á­ëå,­êî­-òî­ðûé­ îí­ îð­ãà­íè­çî­âàë­ äëÿ­ çà­ïè­ñåé­ íà­ ðà­äèî.Êîã­äà­ÿ­óç­íàë,­÷òî­íàø­àí­ñàìáëü­áó­äåò­àê­êîì­ïà­-íè­ðî­âàòü­ ñà­ìîé­ Ð.Ãà­ä­æè­å­âîé,­ ÿ­ íå­ìåä­ëåí­íîâçÿë­ ó­ Îìà­ðà­ Àþ­áî­âà­ íî­òû­ è­ âû­ó÷èë­ íà­è­çóñòüâñå­òðè­ïåñ­íè.Ïåñ­íÿ­ Î.Àþ­áî­âà­ íà­çû­âà­ëàñü­ "Äî÷ü­ Èí­äèè".

Êàê­èç­âå­ñò­íî,­â­òå­ãî­äû­Èí­äèÿ­áû­ëà­î÷åíü­äðó­-æå­ñò­âåí­íîé­ ñ­ ÑÑÑЭ ñòðà­íîé,­ è­ íà­øè­ äå­ÿ­òå­ëèêóëü­òó­ðû­ âíî­ñè­ëè­ ñâîé­ âêëàä­ â­ ðàç­âè­òèå­ ýòèõñâÿ­çåé.­Íå­ñî­ìíå­âà­þñü,­ñ­Èí­äè­åé­ñ­å¸­ñà­ìî­áûò­-íîé­êóëü­òó­ðîé­ó­Ðîñ­ñèè­è­ñåé­÷àñ­õî­ðî­øèå­îò­íî­-øå­íèÿ.­ Âòî­ðàÿ­ ïåñ­íÿ­ áû­ëà­ Äæà­ìà­ëà­ Ìåõ­òè­å­âà"Âå­÷åð­íÿÿ­ çà­ðÿ"­ è­ òðå­òüÿ­ ëåç­ãèí­ñêàÿ­ íà­ðîä­íàÿïåñ­íÿ­"Ïå­÷àëü­íàÿ­ôè­àë­êà".Ðå­ïå­òè­ðî­âàë­ íàø­ àí­ñàìáëü,­ òî÷­íåå,­ èí­ñò­ðó­-

ìåí­òàëü­íûé­ êâàð­òåò­ â­ ñî­ñòà­âå­Î.Àþ­áî­âà­ (òàð),Äæ.Ìåõ­òè­å­âà­(êå­ìàí­÷à),­Â.Ñàð­êè­ñî­âà­(íà­ãà­ðà)­è

ÿ­ (ãàð­ìîíü),­ â­ ñòó­äèè­ Ðà­äèî­êî­ìè­òå­òà,­ êî­òî­ðûéíà­õî­äèë­ñÿ­â­Ìà­õà÷­êà­ëå­ïî­óë.Êî­ò­ðî­âà,­24.­Ïî­ñëå3-õ­ ðå­ïå­òè­öèé­ â­ ñòó­äèþ­ ïðè­åõà­ëà­ Ð.Ãà­ä­æè­å­âà.Ïðî­ñòî,­ñ­ïîä­êó­ïà­þ­ùåé­óëûá­êîé,­îíà­ïîç­äî­ðî­-âà­ëàñü­ñ­íà­ìè­è­ñå­ëà­ðÿ­äîì­ñ­Îìà­ðîì­Àþ­áî­âûì.Î.Àþ­áîâ,­ óêà­çû­âàÿ­ íà­ ìå­íÿ,­ ñêà­çàë­ Ð.Ãà­ä­æè­å­-âîé,­÷òî­ÿ­ïðè­åõàë­èç­î÷åíü­äà­ë¸­êî­ãî­Ðó­òóëü­ñêî­-ãî­ðàé­î­íà­è­ìå÷­òàþ­ñòàòü­èç­âå­ñò­íûì­ìó­çû­êàí­-òîì.­Ïðè­ýòèõ­ñëî­âàõ­ÿ­ïî­êðàñ­íåë­è­îïó­ñ­òèë­ãî­-ëî­âó.­Ð.Ãà­ä­æè­å­âà,­÷òî­áû­ñêðûòü­ìñìó­ùå­íèå,ñïðî­ñèâ,­ñ­êà­êî­ãî­ÿ­ñå­ëå­íèÿ,­ñêà­çà­ëà:­"Åñ­ëè­ñå­-ðü­̧ ç­íî­è­óïîð­íî­áó­äåøü­çà­íè­ìàòü­ñÿ,­îáÿ­çà­òåëü­-íî­ñòà­íåøü­èç­âå­ñò­íûì­ìó­çû­êàí­òîì".­ýòè­ ãî­äû­Ð.Ãà­ä­æè­å­âà­ çà­ïè­ñà­ëà­íà­ðà­äèî,­ à

ïî­çä­íåå­ è­ â­ òå­ëå­ðà­äè­î­ôîíä­ ñâû­øå­ ñòà­ ïå­ñåíðàç­ëè÷­íûõ­ïî­òå­ìà­òè­êå­è­ñ­ðàç­íûì­ñî­ïðî­âîæ­äå­-íè­åì.­Ïå­âè­öà­íå­ñòðå­ìè­ëàñü­äà­âàòü­ïðî­äóê­öèþíà-ãî­ðà.­Îíà­çíà­ëà,­÷òî­êàæ­äàÿ­íî­âàÿ­ïåñ­íÿ­â­å¸èñ­ïîë­íå­íèè­ÿâ­ëÿ­åò­ñÿ­ñî­áû­òè­åì­äëÿ­ñëó­øà­òå­ëåéè,­ïî­ýòî­ìó­òùà­òåëü­íî­ãî­òî­âè­ëàñü­ê­èñ­ïîë­íå­íèþè­çà­ïè­ñè­êàæ­äîé­ïåñ­íè.­Äëÿ­íå¸,­êà­òå­ãî­ðèÿ­-­èç­-âå­ñò­íîñòü­êîì­ïî­çè­òî­ðà­-­íå­èã­ðà­ëà­íè­êà­êîé­ðî­-ëè.­Äëÿ­Ð.Ãà­ä­æè­å­âîé­ãëàâ­íîå­áû­ëî­-­îðè­ãè­íàëü­-íîñòü­ìó­çû­êè,­òî­åñòü,­÷òî­áû­â­ïåñ­íå­áû­ëè­ìå­-ëî­äè­÷å­ñ­êèå­ îáî­ðî­òû,­ íå­ ïî­õî­æèå­ íè­ íà­ êà­êèåäðó­ãèå­ïåñ­íè.­È­ êî­íå÷­íî,­ ãëàâ­íóþ­ðîëü­èã­ðà­ëàãàð­ìî­íèÿ­ñëîâ­è­ìó­çû­êè.Ìå­íÿ­ â­ èñ­ïîë­íå­íèè­ Ð.Ãà­ä­æè­å­âîé,­ îñî­áåí­íî

ëåç­ãèí­ñêèõ­íà­ðîä­íûõ­ïå­ñåí,­âîñ­õè­ùà­ëè­íå­òîëü­-êî­ ÷è­ñ­òî­òà­ èí­òî­íà­öèè,­ ÷¸ò­êàÿ­ äèê­öèÿ,­ àð­òè­ñ­-òèçì,­íî­è­ òîí­÷àé­øàÿ­íþ­àí­ñè­ðîâ­êà.­Îíà­ìîã­ëàïåòü­íà­Fîrte,­ ñïî­ñîá­íûé­ïå­ðå­ãëó­øèòü­îð­êåñòðíà­ðîä­íûõ­ èí­ñò­ðó­ìåí­òîâ,­ è­ íà­ îä­íîì­ äû­õà­íèèïå­ðåé­òè­íà­åä­âà­ñëû­øè­ìîå­­­­Ðiànissimo.Ïå­âè­öà­ íà­ðÿ­äó­ ñ­ âî­êàëü­íû­ìè­ ñî­÷è­íå­íè­ÿ­ìè

øè­ðî­êî­ èç­âå­ñò­íûõ­ â­ òî­ âðå­ìÿ­ ïðî­ôåñ­ñè­î­íàëü­-íûõ­ êîì­ïî­çè­òî­ðîâ­ Ã.Ãà­ñà­íî­âà,­ Ý.Èá­ðà­ãè­ìî­âîé,Ñ.Êå­ðè­ìî­âà,­ Ç.Ãà­ä­æè­å­âà­ ñ­ óäî­âîëü­ñò­âè­åì­ èñ­-ïîë­íÿ­ëà­è­íî­âûå­ïåñ­íè­êîì­ïî­çè­òî­ðîâ-ïå­ñåí­íè­-êîâ:­ À.Ìåõ­ìà­íà,­ Î.Àþ­áî­âà,­ Äæ.­ Ìåõ­òè­å­âà,Ã.Ìóð­ñà­ëî­âà...Åñ­ëè­áû­â­I970-ãî­äû­ïðî­âî­äè­ëèñü­õèò-ïà­ðà­äû

ñà­ìûõ­ïî­ïó­ëÿð­íûõ­ïå­ñåí,­óâå­ðåí,­áîëü­øå­20-òèëåò­ïåð­âîå­ìå­ñ­òî­çà­íè­ìà­ëà­áû­ïåñ­íÿ­êîì­ïî­çè­-òî­ðà­­Ñåé­ôó­ëû­Êå­ðè­ìî­âà­íà­ñòè­õè­Òà­ãè­ðà­Õðþã­-ñêî­ãî­"Õî­ðî­øî,­ïà­ðåíü,­õî­ðî­øî!".­À­äðó­ãàÿ­ïåñ­-íÿ­ Ñ.­ Êå­ðè­ìî­âà,­ òàê­æå­ íà­ ñòè­õè­ Ò.Õðþã­ñêî­ãî"Äà­ãå­ñ­òàí",­âîò­óæå­50­ëåò­çâó­÷èò­âî­âñåõ­ñòðà­-íàõ,­ãäå­ãà­ñ­ò­ðî­ëè­ðó­åò­çíà­ìå­íè­òûé­Çà­ñëó­æåí­íûéÃî­ñó­äàð­ñò­âåí­íûé­­àí­ñàìáëü­òàí­öà­"Ëåç­ãèí­êà".­Âôàí­òà­ñ­òè­÷å­ñ­êîé­ ïî­ïó­ëÿð­íî­ñ­òè­ ­ ýòèõ­ ïå­ñåí,ïðåæ­äå­âñå­ãî­áîëü­øàÿ­çà­ñëó­ãà­ïåð­âîé­èõ­èñ­ïîë­-íè­òåëü­íè­öû­Ðà­ãè­ìàò­Ãà­ä­æè­å­âîé.­È­òà­êîé­íþ­àíñ.Ïî­ñëå­Ð.Ãà­ä­æè­å­âîé­ýòè­ïåñ­íè­òàê­áîëü­øå­íè­êòîè­íå­ñìåë­çà­ïè­ñàòü.Åñ­ëè­áû­â­ÑÑÑЭ(êàê­ìíî­ãî­ðàç­ïðè­õî­äèò­ñÿ­ãî­-

âî ðèòü "åñ ëè áû"), êàê â äðó ãèõ öè âè ëè çî âàí íûõñòðà íàõ ìè ðà, ñó ùå ñò âî âà ëî áû ìåæ äó íà ðîä íîåàâ òîð ñêîå ïðà âî, êîì ïî çè òîð Ñ.Êå ðè ìîâ áûëáû, êàê ìè íè ìóì, îä íèì èç ñà ìûõ áî ãà òûõ ëþ -äåé â Äà ãå ñ òà íå.

Çäåñü æå õî ÷ó âñïîì íèòü è òà êîå ñî áû òèå. Ýòîáû ëî â I979. Ãëàâ íûé ðå äàê òîð õó äî æå ñò âåí íî ãîðà äèî âå ùà íèÿ Ãîñ òå ëå ðà äèî Äà ãå ñ òà íà Â. Ñïå -ðàí ñêèé, ðå äàê òîð ìó çû êàëü íûõ ïå ðå äà÷ íà ëåç -ãèí ñêîì ÿçû êå À.Ìåõ ìàí, Ãëàâ íûé äè ðè æ¸ð õî -ðà ðà äèî Þ.Àâ øà ëó ìîâ è ÿ, ñòàð øèé ðå äàê òîðìó çû êàëü íûõ ðà äèî ïðî ãðàìì, çà õâà òè ëè êàñ ñå -òó ñ çà ïè ñÿ ìè Ð.Ãà ä æè å âîé, êó ïè ëè áîëü øîéòîðò è ïî åõà ëè íà óëè öó Éûð ÷è Êà çà êà, ÷òî áûïî ç ä ðà âèòü ïå âè öó ñ 70-ëå òè åì.  ýòè ãî äû îíàóæå íå ðà áî òà ëà íà ðà äèî. Æè ëà Ðà ãè ìàò ñîñòàð øåé äî ÷å ðüþ è âíó êîì. Îíè î÷åíü îá ðà äî -âà ëèñü íàì. Âñïî ìè íàÿ îá ùèõ çíà êî ìûõ è ïðî -øëûå äíè, ïè ëè ÷àé ñ òîð òîì. ß âñïîì íèë î êàñ -ñå òå è ïðåä ëî æèë âñåì ïî ñëó øàòü íå ñêîëü êîïå ñåí þáè ëÿ ðà â çà ïè ñè. Ðà ãè ìàò Àá äóë ìó òà ëè -áîâ íà, óëû áà ÿñü è ñìó ùà ÿñü, ñêà çà ëà, ÷òî ìàã -íè òî ôîí èñ ïîð òèë ñÿ, è îíà ëó÷ øå ñïî ̧ ò äëÿ íàñæè âü ̧ ì. Ìû çíà ëè, íå ñìî ò ðÿ íà òÿ æ¸ ëûå èñ ïû -òà íèÿ, êî òî ðûå âû ïà ëè â æèç íè íà å¸ äî ëþ, îíàíè êîã äà íå òå ðÿ ëà äó õà è âñå íå âç ãî äû ïå ðå íî -ñè ëà ìó æå ñò âåí íî. Ïî ñìî ò ðåâ íà î÷åíü ñêðîì -íóþ îá ñòà íîâ êó â êâàð òè ðå ÿ ïî íÿë, ÷òî ó ýòîéâå ëè êîé ïå âè öû, ãî ëî ñîì êî òî ðîé âîñ òîð ãà þò ñÿñîò íè òû ñÿ÷ ëþ äåé, íåò äà æå ñà ìî ãî îáûê íî -âåí íî ãî êàñ ñåò íî ãî ìàã íè òî ôî íà. Âñå ãäà íà õîä -÷è âûé è îñ ò ðî óì íûé Â.Ñïå ðàí ñêèé ïå ðå ø¸ë íàêó ðü åç íûå ñëó ÷àè èç æèç íè àð òè ñ òîâ è ðàç âå ñå -ëèë âñåõ ñâî èì þìî ðîì.

ß äîë ãî íå ìîã çà áûòü âû ðà æå íèå ëè öà Ð.Ãà ä -æè å âîé, êîã äà îíà ãî âî ðè ëà: "...ìàã íè òî ôîí íå -äàâ íî èñ ïîð òèë ñÿ..."  íà øå âðå ìÿ áåç îñî áî ãîòðó äà ñ ïî ìî ùüþ êîì ïüþ òåð íûõ ìó çû êàëü íûõïðî ãðàìì ïåâ öû, ìó çû êàí òû íå ïëî õî çà ðà áà òû -âà þò. Ìíî ãèå óäî ñ òà è âà þò ñÿ è ïî ÷¸ò íûõ çâà íèé.Ìíî ãèå "ïè øóò" î ñå áå êíè ãè. Ïóñòü áó äåò òàê!Îíè äåé ñò âè òåëü íî âíî ñÿò ñâîé ïî ñèëü íûéâêëàä â ðàç âè òèå ïå ñåí íî ãî èñ ïîë íè òåëü ñò âàðå ñ ïóá ëè êè. Íî îáèä íî òî, ÷òî ó êî ãî íåò çà ñïè -íîé âëè ÿ òåëü íî ãî äÿ äè èëè êðó òî ãî ðîä ñò âåí íè -êà, î í¸ì è âëà ñ òè çà áû âà þò î÷åíü ñêî ðî. Ïî ëè -òè ÷å ñ êèì äå ÿ òå ëÿì ñî îðó æà þò ïà ìÿò íè êè, èõèìå íà ìè íà çû âà þò óëè öû, íà äî ìàõ, ãäå îíèïðî æè âà ëè ïî ñëåä íèå ãî äû, óñ òà íàâ ëè âà þò ìå -ìî ðè àëü íûå äî ñ êè. Íî ïî ÷å ìó òàê áû ñ ò ðî çà áû -âà þò âû äà þ ùèõ ñÿ êîì ïî çè òî ðîâ, ïåâ öîâ, ìó çû -êàí òîâ, êî òî ðûå ñâî èì íå ïî âòî ðè ìûì èñ êóñ ñò -âîì ïðî ñëàâ ëÿ ëè Äà ãå ñ òàí?

Îä íàæ äû â ÷èñ ëå äðó ãèõ äå ÿ òå ëåé ëè òå ðà òó ðûè èñ êóñ ñò âà ÿ ïî ëó ÷èë ïðè ãëà øå íèå îò ìý ðàã.Ìà õà÷ êà ëû Ñ.Àìè ðî âà. Íà êà íó íå âñòðå ÷è, ÿ

ïîä ãî òî âèë ïèñü ìî â àä ðåñ ìý ðà, â ÷èñ ëå äðó ãèõïðåä ëî æå íèé áû ëà è ïðîñü áà óñ òà íî âèòü ìå ìî -ðè àëü íûå äî ñ êè íà äî ìàõ, ãäå ïðî æè âà ëè Íà -ðîä íàÿ àð òè ñò êà ÐÑÔÑÐ Ð. Ãà ä æè å âà è Çà ñëó -æåí íàÿ àð òè ñò êà ÐÑÔÑÐ Ñ. Êóð áà íî âà. Âî âðå -ìÿ âñòðå ÷è ÿ ïî ïðî ñèë ñëî âà, ãî âî ðèë, êàê è âñåâû ñòó ïàâ øèå î òîì, êàê ñ êàæ äûì äí¸ì õî ðî øå -åò íàø ãî ðîä è ò.ä. è ïå ðå äàë ïèñü ìî â ðó êè ìý -ðó. È áûë ïðè ÿò íî óäèâ ë¸í, êîã äà áóê âàëü íî ÷å -ðåç äåíü ìå íÿ ïðè ãëà ñè ëè â óï ðàâ ëå íèå êóëü òó -ðû ãî ðî äà è ïî ïðî ñè ëè ïðåä ñòà âèòü õà ðàê òå ðè -ñ òè êè è ôî òî ãðà ôèè Ð.Ãà ä æè å âîé è Ñ.Êóð áà -íî âîé.

×å ðåç ìå ñÿö îêî ëî äî ìà ¹ I4à ïî óëè öå Éûð -÷è - Êà çà êà ñî ñòî ÿë ñÿ ìè òèíã - îò êðû òèå ìå ìî -ðè àëü íîé äî ñ êè Ð.Ãà ä æè å âîé, â êî òî ðîì ïðè íÿ -ëè ó÷à ñ òèå ïðåä ñòà âè òå ëè àä ìè íè ñ ò ðà öèè ãî ðî -äà, ìó çû êàëü íîé îá ùå ñò âåí íî ñ òè ñòî ëè öû è Àõ -òûí ñêî ãî ðàé î íà. Íå ñêðîþ, ïî ñëå óñ òà íîâ ëå íèÿìå ìî ðè àëü íîé äî ñ êè Ð.Ãà ä æè å âîé, ìíå ñòà ëîãî ðàç äî ïðè ÿò íåå áû âàòü â ýòîì ðàé î íå ãî ðî äà. ýòè æå äíè ìå ìî ðè àëü íàÿ äî ñ êà áû ëà óñ òà -íîâ ëå íà è íà äî ìå ¹I92 ïî óë. Ì.Ãà ä æè å âà, ãäåæè ëà Ñ.Êóð áà íî âà.

Ìîæ íî áû ëî ýòè ìîè âîñ ïî ìè íà íèÿ çà êîí ÷èòüòàê: "Ïåñ íè Ðà ãè ìàò áó äóò âñå ãäà ñ íà ìè!" Õî ðî -øî çâó ÷èò è íè êî ãî íè ê ÷å ìó íå îáÿ çû âà þò. Êî -íå÷ íî, "íè ÷òî íå âå÷ íî ïîä ëó íîé". È ýòî äåé ñò -âè òåëü íî òàê.  ìè ðå âñ¸ ìå íÿ åò ñÿ: è ëþ äè, èíðà âû, è ïåñ íè... Íî ìû, ïî êî ëå íèå, êî òî ðîåëþ áè ëî íå ïî âòî ðè ìîå èñ ïîë íè òåëü ñêîå èñ êóñ -ñò âî Ð.Ãà ä æè å âîé, äîëæ íû ñäå ëàòü âñå, ÷òî áûñî õðà íèòü è ïå ðå äàòü ýòó ëþ áîâü áó äó ùèì ïî êî -ëå íè ÿì. Ìîæ íî èç äàòü ñáîð íèê ïå ñåí "Èç ðå -ïåð òó à ðà Ð.Ãà ä æè å âîé", íà ïè ñàòü êíè ãó "Âñïî -ìè íàÿ Ð. Ãà ä æè å âó", ïðî âå ñ òè ðå ñ ïóá ëè êàí ñêèéêîí êóðñ èì.Ð.Ãà ä æè å âîé íà ëó÷ øåå èñ ïîë íå íèåïå ñåí íà ðî äîâ Äà ãå ñ òà íà. ×è òà òåëü âïðà âåñïðî ñèòü: "Ìû - ýòî êòî?" È âïîë íå ñïðà âåä ëè -âî. "Ìû" - ýòî íè êòî. Ñ èíè öè à òè âîé â ïðà âè -òåëü ñò âî, íà ìîé âçãëÿä, äîëæ íà âûé òè, â ïåð -âóþ î÷å ðåäü Àä ìè íè ñ ò ðà öèÿ Àõ òûí ñêî ãî ðàé î -íà, êî òî ðûé ïðî ñëà âè ëà çíà ìå íè òàÿ ïå âè öà. Äàè ìíî ãî ÷å ãî ìîæ íî ñäå ëàòü â ïà ìÿòü î Ð.Ãà ä æè -å âîé. Îíà çà ñëó æè ëà ýòî ñâî èì áåç çà âåò íûìñëó æå íè åì ñà ìî áûò íî ìó è ïðå êðàñ íî ìó èñ êóñ -ñò âó Äà ãå ñ òà íà.

Ìà­ãî­ìåä­Ãó­ñåé­íîâ,Çà­ñëó­æåí­íûé­äå­ÿ­òåëü­èñ­êóññòâ­ÐÔ,­ëà­ó­ðå­àò­ãî­ñó­äàð­ñò­âåí­íûõ­ïðå­ìèé­ÐÄ,­÷ëåí­Ñî­þ­çà­êîì­ïî­çè­òî­ðîâ­ÑÑÑÐ.

ÝÁÅÄÈ ÐÈÊIÅÐÀ ÀÌÓÊÜÐÀÉ14

ËÅÇÃÈÍÑÊÈÉ­ÝÏÎÑ­“ØÀÐÂÈËÈ” 15

Íàðîä è ýïè÷åñêèé ãåðîé

Ïðè­ìå­÷à­òåëü­íî,­÷òî­íà­ðîä­ïðåä­ñòàâ­ëÿ­åò­ñîá­ñò­âåí­íîå­ìå­ñ­òî,­êàê­ñðå­äèí­íîå­ïî­ëî­æå­íèå­ìåæ­äó­íå­-áîì­è­çåì­ë¸é,­ãäå­íà­âåð­õó­íà­õî­äèò­ñÿ­äî­á­ðûå­ñè­ëû,­à­âíè­çó­-­çëûå.­Ýòè­ñè­ëû­âå÷­íî­ïðî­òè­âî­ñòî­ÿòäðóã­äðó­ãó,­è­èõ­áîðü­áà­îò­ðà­æà­åò­ñÿ­íà­æèç­íè­íà­ðî­äà.­Áëà­ãî­ñëî­âåí­íûå­ïå­ðè­î­äû­ñìå­íÿ­þò­ñÿ­âðå­ìå­-íà­ìè­ðàç­ðó­õè­è­õà­ó­ñà.­Òàê­­è­ìèð­íûé­òðóä­íà­ðó­øà­åò­ñÿ­íà­øå­ñò­âè­åì­÷ó­æå­ñò­ðàí­öåâ.­Â­òà­êîé­îá­ñòà­íîâ­-êå­íà­ðî­äó­íó­æåí­çà­ñòóï­íèê.­Åñ­ëè­äî­á­ðûå­ñè­ëû­ïî­ñòî­ÿí­íî­çà­íÿ­òû­áîðü­áîé­ñî­çëû­ìè­ñè­ëà­ìè,­çíà­÷èò,íå­îá­õî­äèì­íà­çåì­ëå,­â­ìè­ðå­ëþ­äåé,­òîò,­êòî­ñïî­ñî­áåí­çà­ñòó­ïèòü­ñÿ­çà­íèõ,­îáåñ­ïå­÷è­âàÿ­ñïðà­âåä­ëè­-âîñòü­è­âîç­äà­âàòü­äîëæ­íîå­òè­ðà­íèè.­È­â­ýòîì­ñìûñ­ëå­Øàð­âè­ëè­ÿâ­ëÿ­åò­ñÿ­ïî­ñëàí­öåì­áî­ãîâ.­Îä­íà­êî­â­òî­æå­âðå­ìÿ­íà­ðîä­ïî­íè­ìà­åò,­÷òî­ïðè­âñåé­ìî­ãó­ùå­ñò­âåí­íî­ñ­òè­òðàíñ­öåí­äåí­òàëü­íî­ãî­ðà­-

çó­ìà­ëþ­äè­ñà­ìè­îáÿ­çà­íû­ñî­äåé­ñò­âî­âàòü­ñïðà­âåä­ëè­âî­ìó­óñ­ò­ðîé­ñò­âó­æèç­íè.­Ïî­ýòî­ìó­â­ýïî­ñå­÷¸ò­êîïðî­ñëå­æè­âà­åò­ñÿ­èäåÿ­åäèí­ñò­âà­ãå­ðîÿ-çà­ñòóï­íè­êà­ñ­åãî­íà­ðî­äîì.­Øàð­âè­ëè­ñó­ùå­ñò­âó­åò­íå­ñàì­ïî­ñå­-áå,­à­òîëü­êî­â­íå­ðàç­ðûâ­íîé­ñâÿ­çè­ñ­ðîä­íîé­çåì­ë¸é.­ßð­êî­ïðî­äå­ìîí­ñò­ðè­ðî­âà­íî­ýòà­ìûñëü­ñþ­æå­òå­îìå­÷å­Øàð­âè­ëè.­Ìå÷,­êî­íå÷­íî,­âîë­øåá­íûé,­íî­îí,­áå­çóñ­ëîâ­íî,­èìå­åò­çåì­íîå­­ïðî­èñ­õîæ­äå­íèå­â­­îò­-ëè­÷èå­îò­âîë­øåá­íî­ãî­êî­íÿ­Øàð­âè­ëè,­êî­òî­ðî­ãî­îí­äî­áû­âà­åò­ñêà­çî÷­íûì­ïó­ò¸ì,­ïî­ñðåä­ñò­âîì­îä­íî­ãîñòàð­öà,­ïðå­âðà­òèâ­øå­ãî­ñÿ­â­äå­ðå­âî.Âî­îá­ùå-òî,­ýòè­äâà­ñþ­æå­òà­î­ìå­÷å­è­êî­íå­ïî­êà­çû­âà­þò­äâî­ÿ­êèé­ïîä­õîä­­ýïè­÷å­ñ­êî­ãî­ìû­ø­ëå­íèÿ­íà­-

ðî­äà­ê­îñ­ìûñ­ëå­íèþ­ìè­ðà­â­öå­ëîì­è­ñà­ìî­ãî­ñå­áÿ­â­ýòîì­ìè­ðå.­Ñíà­÷à­ëà­ãå­ðîþ­ïðè­íî­ñÿò­ìå­÷è,­âû­êî­-âàí­íûå­ñà­ìû­ìè­óìå­ëû­ìè­êóç­íå­öà­ìè­ñòðà­íû,­íî­îíè­ðàñ­ñû­ïà­þò­ñÿ­â­ðó­êàõ­Øàð­âè­ëè.­Íà­êî­íåö,­ìó­ä­-ðåö­ Êàñ-Áó­áà­ ïðè­íè­ìà­åò­ óíè­êàëü­íîå­ ðå­øå­íèå:­ ïî­ñêîëü­êó­ ìå­÷è­ ñäå­ëà­íû­ èç­ ìå­òà­ëà,­ äî­áû­òî­ãî­ èçíåäð­ðîä­íîé­çåì­ëè,­òî­­èõ­íå­îá­õî­äè­ìî­ïå­ðå­ïëà­âèòü,­÷òî­áû­ïðè­äàòü­íî­âî­ìó­ìå­÷ó­âîë­øåá­íóþ­ñè­ëó,ñëå­äó­åò­çà­êà­ëèòü­â­ìî­ëî­êå­­ìî­ëî­äèòü,­ðî­äèâ­øèõ­ïåð­âî­ãî­ðå­á¸í­êà.­Èìåí­íî­òà­êîé­ìå÷­ãî­äèò­ñÿ­äëÿØàð­âè­ëè,­ïî­ñêîëü­êó­ýòî­îðó­æèå­ÿâ­ëÿ­åò­ñÿ­ðå­çóëü­òà­òîì­òðó­äà­ñà­ìî­ãî­íà­ðî­äà.­Áî­ãè­ïî­ìî­ãà­þò,­à­ëþ­-äè­ñîâ­ìå­ñò­íû­ìè­óñè­ëè­ÿ­ìè­ïðå­óì­íî­æà­þò­ýòó­ïî­ìîùü,­âíî­ñÿò­ñîá­ñò­âåí­íûé­âêëàä­â­îá­ùåå­äå­ëî.­Ïîä­-÷¸ðê­íó­òî­÷óâ­ñò­âî­êîë­ëåê­òè­âèç­ìà.­Ñâîé­ñò­âåí­íîå­äðåâ­íèì­îá­ùè­íàì,­êî­òî­ðûå­â­îäè­íî÷­êó,­áåç­âçà­è­-ìî­âû­ðó÷­êè,­íå­ìîã­ëè­áû­óñ­ïåø­íî­ïðî­òè­âî­ñòî­ÿòü­âíåø­íèì­óã­ðî­çàì.­Èìåí­íî­òà­êèì­îá­ðà­çîì­íà­ðîäïî­ìî­ãà­åò­ñâî­å­ìó­ïðåä­âî­äè­òå­ëþ­-­Øàð­âè­ëè.­×òî­êà­ñà­åò­ñÿ­âîë­øåá­íî­ãî­êî­íÿ,­òî­­çäåñü­äå­ëî­îá­ñòî­èòíå­ñêîëü­êî­èíà­÷å.­Ñâî­èõ­êî­íåé­ïðî­âî­äÿò­ê­Øàð­âè­ëè­ñà­ìûå­ëó÷­øèå­òà­áóí­ùè­êè,­íî­íè­îäèí­èç­íèõ­íå

Íàðîäíûå èñòîêè

ýïè÷åñêîé ãåðîèêè

(Ïðîäîëæåíèå. Íà÷àëî â ïðîøëîì íîìåðå)

âû äåð æè âà åò òÿ æå ñ òè ãå ðîÿ. Îïÿòü òðå áó åò ñÿ ñî âåò ìó ä ðî ãî Êàñ-Áó áû. Òîò ðå êî ìåí äó åò îò ïðà âèòü -ñÿ íà áå ðåã ìî ðÿ, ðà çû ñ êàòü òàì ñòà ðè êà, âëà äå þ ùå ãî êðû ëà òûì êî í¸ì. Êàê âèä íî, â äàí íîì ñëó -÷àå íà ðîä íå â ñî ñòî ÿ íèè äàòü áî ãà òû ðþ äî ñòîé íî ãî åãî  ñêà êó íà. Êîíü èç íà ÷àëü íî  ÿâ ëÿ åò ñÿ âîë -øåá íûì è âû õî äèò ê Øàð âè ëè èç ìî ðÿ.Ïðè ýòîì ñëå äó åò îò ìå òèòü, ÷òî äî áû ÷à êî íÿ îêà çû âà åò ñÿ î÷åíü òðóä íûì ïðåä ïðè ÿ òè åì. Øàð âè ëè

ïðî õî äèò ÷å ðåç ñó ðî âûå èñ ïû òà íèÿ ïî áåæ äà åò çëûå ñè ëû è òîëü êî ïî ñëå ýòî ãî ïî ïà äà åò ê ñòàð öó.Ðå÷ü èä¸ò î òîì, ÷òî ñàì Øàð âè ëè íå âîë øåá íèê. Îí âî èí è ñòà íî âèò ñÿ õî çÿ è íîì âîë øåá íî ãî êî íÿòîëü êî áëà ãî äà ðÿ ñîá ñò âåí íûì ñè ëàì, õî òÿ ïîä ñïóä íî  è çäåñü ÷óâ ñò âó åò ñÿ áî æå ñò âåí íàÿ áëà ãî âî -ëå íèå. Íî óñè ëèé ñà ìî ãî Øàð âè ëè, íå ñî ìíåí íî, áîëü øå. Âîò è ïî ëó ÷à åò ñÿ, ÷òî ìå÷ åìó ïðå ïîä íî -ñèò íà ðîä, à êî íÿ ïðè âî äèò îí ñàì. Òå ïåðü îí âïîë íå ãî òîâ ê áî ãà òûð ñêèì ïî äâè ãàì.

Íàðîä è ïîíÿòèå áåññìåðòèÿ

×å ðåç âåñü ýïîñ ïî ñëå äî âà òåëü íî ïðè âî äèò ñÿ ìûñëü î áåñ ñìåð òèè ãå ðî è ÷å ñ êîé ëè÷ íî ñ òè, êî òî -ðûé áåç çà âåò íî ñëó æèò èäå à ëîì äî á ðà è ñïðà âåä ëè âî ñ òè. Îä íà êî ñàì ôàêò ðîæ äå íèÿ Øàð âè ëè âñå ìüå ñìåðò íûõ ðî äè òå ëåé ãî âî ðèò î òîì, ÷òî åãî ôè çè ÷å ñ êîå ñó ùå ñò âî âà íèå íå áåñ êî íå÷ íî, ïî -ñêîëü êó áåñ ñìåðò íû òîëü êî áî ãè. Ïî ýòî ìó â òå ÷å íèå ñâî åé êî ðîò êîé çåì íîé æèç íè îí ìíî ãî êðàò íîïîä âåð ãà åò ñÿ ñìåð òåëü íûì îïàñ íî ñ òÿì. Íî åãî îã ðàæ äà åò îò ñìåð òè, êà çà ëîñü áû, ïðî ñòîå íà ïåð -âûé âçãëÿä, îá ñòî ÿ òåëü ñò âî: Øàð âè ëè áåñ ñìåð òåí äî òåõ ïîð, ïî êà åãî íî ãè êà ñà þò ñÿ çåì ëè. Èìåí -íî îò òó äà - èç ðîä íîé çåì ëè -  ïðî èñ õî äèò åãî ñè ëà. Îòî ðâè åãî îò çåì ëè, è îí áó äåò áåñ ïî ìîù -íûì, êàê ìëà äå íåö.Êîã äà â äåò ñò âå îí ïî áåæ äàë áû êà, åãî íî ãè êà ñà ëèñü çåì ëè. Îí êðåï êî ñòî ÿë íà íî ãàõ è â åäè -

íî áîð ñò âå ñ ïó ÷å ãëà çûì âå ëè êà íîì. Øàð âè ëè îïè ðàë ñÿ î ðîä íóþ çåì ëþ, êîã äà áèë ñÿ â ñìåð òåëü -íîé ñõâàò êå ñ ñå ìè ðó êèì ÷ó äî âè ùåì. Ãå ðîé íå ïî ãèá è â Ëå äî âîé ñòðà íå, ïî ñêîëü êó ñïà ñà ëà åãî íå -ðàç ðûâ íàÿ ñâÿçü ñ çåì ë¸é. Ýòî íå èç áûâ íîå ÷óâ ñò âî ïà ò ðè î òèç ìà ïî ñòî ÿí íî ïîä ÷¸ð êè âà åò ñÿ â ìíî -ãî ÷èñ ëåí íûõ ñþ æå òàõ ýïî ñà, îïè ñû âà þ ùèõ ãå ðî è ÷å ñ êèå äå ÿ íèÿ Øàð âè ëè. Â òî æå âðå ìÿ ýïè ÷å ñ êî -ìó ìû ø ëå íèþ íà ðî äà ÷óæ äà èäå à ëè çà öèÿ áåñ ñìåð òè, ïî ñêîëü êó, ðî äèâ øèé ñÿ â ñå ìüå ñìåðò íûõ íåìî æåò áûòü áåñ ñìåðò íûì. È âîò âðà ãè óç íà þò, ÷òî óáèòü Øàð âè ëè ìîæ íî òîëü êî â òîì ñëó ÷àå, åñ ëèîòî ðâàòü åãî íî ãè îò çåì ëè. Åãî îá ìà íîì ïðè ãëà øà þò ñòàí öå âàòü íà êî â ðå, ïîä êî òî ðûé ïîä ñû ïàíãî ðîõ. Åä âà îí ïî ñêîëüç íóë ñÿ è óïàë, êàê åãî òóò æå íà ÷è íà þò ðó áèòü ñ ìå ÷à ìè. Ãå ðîé ïî ãè áà åò âñà ìîì öâå òó ùåì âîç ðà ñ òå. Íî ãèá íåò ëè ïî ñëå ýòî ãî ïà ìÿòü î í¸ì?Óìè ðà þ ùèé Øàð âè ëè ïðî èç íî ñèò ïðî íèê íî âåí íûå ñëî âà, çà âå ùà íèå ñâî å ìó íà ðî äó: 

×òî áû íè ïðî èñ õî äè ëî,Âìå ñ òå âû - áîëü øàÿ ñè ëà.À ïî êà ïðè âàñ îíà, Áó äåò öå ëîé è ñòðà íà. òðóä íûé ÷àñ, êîëü çà õî òè òå, Òðèæ äû ãðîì êî ïî çî âè òåÂû ìå íÿ. È ÿ ïðè äó,Âàñ ê ïî áå äå ïî âå äó!

Ãå ðîé óõî äèò, íî íå èñ ÷å çà åò ñè ëà åãî äó õà, åãî ëþá âè ê Ðî äè íå è íà ðî äó. Âû ñî êèé ïà ôîñ ëåç ãèí -ñêî ãî ýïî ñà ïðå äåëü íî ÷¸ò êî îò ðà æà åò ðå àëü íûå ìè ðî îùó ùå íèå, êîë ëåê òèâ íîå ìè ðî âîç çðå íèå íàñà ìûå æè âî ò ðå ïå ùó ùèå âî ïðî ñû, ãëàâ íûé èç êî òî ðûõ - âî ïðîñ ñìåð òè è áåñ ñìåð òèÿ. Ïîä òâåðæ äå -íè åì òî ìó è ýòîò ýïîñ î Øàð âè ëè. Ïðî øëî óæå ìíî ãî ñî òåí ëåò, à èìÿ Øàð âè ëè íå çà áû òî, êàê íåïðå äà íû çàá âå íèþ è åãî ïî äâè ãè, ñî âåð ø¸í íûå âî èìÿ Ðî äè íû è íà ðî äà. È ðàç âå ýòî íå áåñ ñìåð -òèå?

4.ØÀЭÂÈ­ËÈ:­ÂÅ×­ÍÀß­ÁÈÒ­ÂÀ­ÇÀ­ÄέÁ­ÐÎËåç ãèí ñêèé íà ðîä íûé ãå ðî è ÷å ñ êèé ýïîñ "Øàð âè ëè", ñî áðàí íûé,  ñè ñ òå ìà òè çè ðî âàí íûé è ëè òå ðà -

òóð íî îá ðà áî òàí íûé ïî ýòà ìè Çà áè òîì Ðèç âà íî âûì (1926-1992) è Áàé ðà ìîì Ñà ëè ìî âûì (1929) â 50-60-õ ãî äàõ ÕÕ âå êà, âïåð âûå áûë èç äàí îò äåëü íîé êíè ãîé â 1999 ãî äó, õî òÿ ìíî ãî ÷èñ ëåí íûå îò ðûâ êèèç ýòî ãî ïðî èç âå äå íèÿ ïóá ëè êî âà ëèñü â ïå ðè î äè ÷å ñ êîé ïå ÷à òè, íà ÷è íàÿ ñ 1964 ãî äà. Â 2008 ãî äóïîë íûé òåêñò ýïî ñà âû øåë â ñâåò è íà ðóñ ñêîì ÿçû êå â ïå ðå âî äå Ðèç âà íà Ðèç âà íî âà. Ïî êîé íûé ïðî -

ËÅÇÃÈÍÑÊÈÉ ÝÏÎÑ “ØÀÐÂÈËÈ”16

ôåñ ñîð, äîê òîð ôè ëî ñîô ñêèõ íà óê Àõåä Àãà åâ åù¸ â 2000 ãî äó ïîä ÷åðê íóë, ÷òî "Øàð âè ëè" - íå  ïðî -ñòî ýïîñ (âå ëè ÷àëü íîå ïî âå ñò âî âà íèå î  ãå ðîå è ãå ðî è êå), íî, ñà ìîå ãëàâ íîå, çâîí êèé ãèìí è ãîð äàÿïåñíü î íà ä¸æ íîì íà ðîä íîì çà ñòóï íè êå è çà ùèò íè êå, èäåÿ î÷åíü ñî çâó÷ íàÿ  íà øèì ñî âðå ìåí íûì ðå -à ëè ÿì". Èäåé íî - õó äî æå ñò âåí íàÿ çà âåð ø¸í íîñòü ýïî ñà, áå çóñ ëîâ íî, îáú ÿñ íÿ åò ñÿ òåì. ×òî îí âå êà -ìè îá ðà áà òû âàë ñÿ è  îò òà ÷è âàë ñÿ íà ðîä íû ìè ìà ñ òå ðà ìè è áûë äî âå ä¸í äî âû ñî êî ãî ñî âåð øåí ñò âà.Îí ñî ñðå äî òî ÷èë â ñå áå íå ïðî õî äÿ ùèå íðàâ ñò âåí íûå  öåí íî ñ òè íà ðî äà, è åãî ïðåä ñòàâ ëå íèÿ î äî -á ðå è çëå. Äîë ãå è ÷å ñ òè, ëþá âè è íå íà âè ñ òè, âåð íî ñ òè è èç ìå íå, õðà á ðî ñ òè è ìó æå ñò âå.Êàê áû ëî îò ìå ÷å íî äðó ãè ìè èñ ñëå -

äî âà òå ëÿ ìè  ýïî ñà,  íà ïðè ìåð,  ïðî -ôåñ ñî ðîì.  Äîê òî ðîì  ôè ëî ñîô ñêèõíà óê Ìè õà è ëîì Âà ãà áî âûì, â îá ðà çåØàð âè ëè  îð ãà íè÷ íî  ñî ÷å òà þò ñÿ  àð -õà è ÷å ñ êèå, ìè ôè ÷å ñ êèå, ñêà çî÷ íûå èðå àëü íûå  ìî òè âû,  ÷òî  óêà çû âà åò  íàìíî ãî ñëîé íîñòü ïðî èñ õîæ äå íèÿ ýïî -ñà.  Äåé ñò âè òåëü íî,  ðîæ äå íèå  Øàð -âè ëè æäà ëè  ñåìü  ëåò,  à  ðî äèë ñÿ  îíëèøü  ïî ñëå  òî ãî,  êàê  åãî  ðî äè òå ëèñúå ëè ïî ïî ëî âèí êå âîë øåá íî ãî ÿá -ëî êà,  "áîëü øî ãî,  êðàñ íî ùå êî ãî",ïðå ïîä íå ñ¸í íî ãî  èì  Êàñ-Áó áîé  -"âî è íîì, ëå êà ðåì è ñêà çè òå ëåì". Øàð âè ëè  íà äå ë¸í  áî ãà ìè  (óêà çà -

íèå íà ÿçû ÷å ñ êèé ïå ðè îä â èñ òî ðèèëåç ãèí) èñ ïî ëèí ñêîé ñè ëîé, êî òî ðîéîí ìî æåò óò ðà òèòü òîëü êî â òîì ñëó -÷àå, åñ ëè åãî íî ãè îòî ðâóò ñÿ îò ðîä -íîé çåì ëè. Â ðàí íåì äåò ñò âå Øàð âè -ëè ïî ðà æà åò ëþ äåé íå î áûê íî âåí íû -ìè ñïî ñîá íî ñ òÿ ìè.  Îí ðàñ ò¸ò íå ïîäíÿì, à ïî ÷à ñàì, ïî áåæ äà åò ñâè ðå -ïî ãî áû êà, ëî âèò íà áå ðå ãó âîë êà çàóøè,  ñòðî èò  îã ðîì íóþ  ïëî òè íó  íàìíî ãî âîä íîé ðå êå ñî ñòðå ìè òåëü íûìòå ÷å íè åì. Åãî âîë øåá íûé ìå÷, çà êà ëåí íûé â

ìî ëî êå ìî ëî äèö, ðî äèâ øèõ ïåð âî ãîðå áåí êà, íå ìî ãóò ïîä íÿòü äà æå ñå -ìå ðî ñè ëà ÷åé. Â áèò âå ñ òåì íû ìè ïîä çåì íû ìè ñè ëà ìè îí äî áû âà åò ñå áå êî íÿ, ñïî ñîá íî ãî ëå òàòüïî âîç äó õó, à âîç ëþá ëåí íóþ íà õî äèò ïî ñëå ïî áå äû íàä Ñå ìè ðó êèì àæ äà õà íîì. Îí ñî âåð øà åò ìíî -ãî ïî äâè ãîâ, â ïî âå ñò âî âà íèè î êî òî ðûõ òåñ íî ïå ðå ïëå òà þò ñÿ ñêà çî÷ íûå è âïîë íå ðå àëü íûå àò ðè -áó òû.Íà ïðè ìåð, åãî âîç ëþá ëåí íàÿ Öþê âåð ïðå âðà øÿ åò ñÿ  â êà ìåíü â ðå çóëü òà òå  çëî êîç íåí òåì íûõ ñèë,

íî ïî ãè áà åò, êàê îáû÷ íûé ÷å ëî âåê. Îò ðóê âíå çàï íî íà ïàâ øèõ ÷ó æå çåì öåâ. Äðó ãàÿ åãî âîç ëþá ëåí -íàÿ - Øå êåð - ñïî ñîá íà îáåð íóòü ñÿ ëà íüþ, à ïðî òèâ ñà ìî ãî Øàð âè ëè. Îêà çû âà åò ñÿ, ìîæ íî ïðè ìå -íèòü êî âàð ñò âà ñ öå ëüþ åãî ôè çè ÷å ñ êî ãî èñ òðåá ëå íèÿ.Ïî äîá íûé ñèì áè îç ìè ôè ÷å ñ êî ãî è ðå àëü íî ãî ïîç âî ëÿ åò ïî ëà ãàòü, ÷òî ýïî ñó "Øàð âè ëè" ñâîé ñò -

âåí íû ðàç íî òèï íîå ýïè ÷å ñ êèå  õà ðàê òå ðè ñ òè êè. Îí îä íî âðå ìåí íî è àð õà è ÷å ñ êèé, è êëàñ ñè ÷å ñ êèé,õî òÿ  ÷åð òû  ïî ñëåä íå ãî  òè ïà  ÿâ íî  ïðå âà ëè ðó þò.  Êàê  èç âå ñò íî,  êëàñ ñè ÷å ñ êèå  ýïî ñû  âîç íè êà þò  íàðàí íåì  ýòà ïå ýò íè ÷å ñ êîé êîí ñî ëè äà öèè è îá ðà çî âà íèÿ ýëå ìåí òîâ ãî ñó äàð ñò âåí íî ñ òè. Ýòî îá ñòî ÿ -òåëü ñò âî, áåñ ñïîð íî, ñâÿ çà íî ñ ïî ëè òè ÷å ñ êîé èñ òî ðè åé íà ðî äà.Â äàí íîé ñâÿ çè èí òå ðåñ íî  áû ëî áû ïðî âå ñ òè ïà ðàë ëåëü ìåæ äó îá ðà çîì Øàð âè ëè è íå êî òî ðû ìè

ðå àëü íû ìè èñ òî ðè ÷å ñ êè ìè ïåð ñî íà æà ìè, êî òî ðûå ôè ãó ðè ðó þò â èñ òî ðèè ëåç ãèí ðàí íå ôå î äàëü íî ãîïå ðè î äà. Ðå÷ü èä¸ò î Âà ÷å 2, êðóï íîì ãî ñó äàð ñò âåí íîì è ïî ëè òè ÷å ñ êîì äå ÿ òå ëå, öà ðå Êàâ êàç ñêîéÀë áà íèè. Â 457 ãî äó Âà ÷å 2 âîç ãëà âèë êðóï íåé øåå â èñ òî ðèè Êàâ êàç ñêîé Àë áà íèè âñå íà ðîä íîå âîñ ñòà íèå

ËÅÇÃÈÍÑÊÈÉ ÝÏÎÑ “ØÀÐÂÈËÈ” 17

ïðî òèâ ïåð ñèä ñêèõ Ñà ñà íè äîâ. Êàê ñâè äå òåëü ñò âó þò ìå ñò íûå ëå òî ïèñ öû, â ÷à ñò íî ñ òè Ìî è ñåé Êà -ëàí êàé òóê ñ êèé, ýòîò àë áàí ñêèé öàðü áûë õðà á ðûì è ìó æå ñò âåí íûì âî è íîì. Îí ïðî òè âî ñòî ÿë ïåð -ñèä ñêèì ñè ëàì â òå ÷å íèè øå ñ òè, ìî æåò áûòü, è áî ëåå ëåò. Íå âäà âà ÿñü â ïî äðîá íî ñ òè ïî âñòàí ÷å ñ -êî ãî äâè æå íèÿ.Îí äî á ðî âîëü íî îò ð¸ê ñÿ îò ïðå ñòî ëà è óäà ëèë ñÿ îò ìèð ñêîé æèç íè, ñòàâ îò øåëü íè êîì.Îí óø¸ë â áåç ëþä íûå ìå ñ òà è ïðå äàë ñÿ ãëó áî êèì ðàç ìû ø ëå íè ÿì ñó åò íî ñ òè áû òèÿ, âè äè ìî, ñ÷è -

òàë ñå áÿ âè íîâ íè êîì òî ãî, êàê íà ðîä îñó äèë åãî çà íà ìå ðå íèå æå íèòü ñÿ äî èñ òå ÷å íèÿ òðà óð íî ãîñðî êà ïî ñëå òðà ãè ÷å ñ êîé ãè áå ëè åãî ðî äè òå ëåé è ïåð âîé æå íû - Öþê âåð. Çäåñü íà äî ïîä ÷åðê íóòü, ÷òî Øàð âè ëè íå áûë öà ð¸ì â îò ëè ÷èå îò Âà ÷å 2, íî ïîëü çî âàë ñÿ â íà ðî -

äå íå ïðå ðå êà å ìûì àâ òî ðè òå òîì è îã ðîì íîé èñ êðåí íåé ëþ áî âüþ, ÷òî äà æå  áîëü øå, ÷åì îáû÷ íûåöàð ñêèå ïî ÷å ñ òè. Â òî æå âðå ìÿ, Øàð âè ëè, ïî äîá íî Âà ÷å 2, áûë õðà á ðûì è ìó æå ñò âåí íûì âî è íîì,ïðåä âî äè òå ëåì è  âî å íà ÷àëü íè êîì. Íà ïåð âûé âçãëÿä ìî æåò ïî êà çàòü ñÿ, ÷òî ìî òè âû óå äè íå íèÿ òî ãî è äðó ãî ãî ðàç íÿò ñÿ â êîð íå. Öàðü

ñî æà ëåë î ðàç ðó øå íèè ñòðà íû, à ýïè ÷å ñ êèé ãå ðîé ñòðà äàë îò îá ùå ñò âåí íî ãî ïî ðè öà íèÿ. Òåì íå ìå -íåå, â äàí íîì ñëó ÷àå ìîæ íî ïî ëà ãàòü, ÷òî ðàçú å äè íÿ þ ùåå íà ÷à ëî êàê ðàç è ÿâ ëÿ åò ñÿ îáú å äè íÿ þ -ùèì ôàê òî ðîì. Âà ÷å 2  ìó ÷èë ñÿ ìíè ìûì îñóæ äå íè åì ñî ñòî ðî íû íà ðî äà, à Øàð âè ëè - ðå àëü íûì.Ïðî èç âå äå íèÿ ïî äîá íîé ïà ðàë ëå ëè ëî ãè÷ íî è ïî òîé ïðè ÷è íå, ÷òî â îä íîì èç ýïè ÷å ñ êèõ ñêà çîâ ãî -

âî ðèò ñÿ î òîì, ÷òî Øàð âè ëè. Áó äó ÷è îä íàæ äû íà ñëóæ áå ó öà ðÿ, ó÷à ñò âî âàë â îò ðà æå íèè ÷ó æå çåì -íûõ âîéñê - ðèì ñêèõ. Íà äî  äó ìàòü, ÷òî ïà ìÿòü î ñî áû òè ÿõ, ñâÿ çàí íûõ ñ äå ÿ òåëü íî ñ òüþ öà ðÿ Âà ÷å 2,îò ëî æèòü â ïà ìÿ òè íà ðî äà è ñòðàí íûì îá ðà çîì òðàíñ ôîð ìè ðî âà ëàñü â ýïè ÷å ñ êîì ñþ æå òå â îñóæ -äå íèè áî ãà òû ðÿ Øàð âè ëè çà åãî  íå âîëü íîå ïðå íå áðå æå íèå ê òðà óð íî ìó îáû ÷àþ. Çäåñü, ñêî ðåå âñå ãî, èìå åò äå ëî ñ õó äî æå ñò âåí íûì âîñ ïðè ÿ òè åì ðå àëü íî ãî èñ òî ðè ÷å ñ êî ãî ñî áû -

òèÿ, â ðå çóëü òà òå ÷å ãî îíî íà ëî æè ëîñü íà óæå ñó ùå ñò âî âàâ øåå äî ýòî ãî ñêà çà íèå î ñïðà âåä ëè âîìè íå ïî áå äè ìîì ãå ðîå, êî òî ðûé â íà ðîä íîì ïðåä ñòàâ ëå íèè äîë æåí áûòü  áå çó ïðå÷ íûì è ñ ìî ðàëü -íîé ñòî ðî íû -   ñâî å îá ðàç íûì èäå à ëîì âû ñî êîé íðàâ ñò âåí íî ñ òè è áå çó êî ðèç íåí íîé âåð íî ñ òè íà -ðîä íûì òðà äè öè ÿì. Ìè ôî ëî ãè çà öèÿ ðå àëü íûõ èñ òî ðè ÷å ñ êèõ ñî áû òèé è ôàê òîâ íå åäè íî ëè÷ íîå ÿâ -ëå íèå, ïî ñêîëü êó ïðî ñëå æè âà åò ñÿ è â ðÿ äå ýïî ñîâ äðó ãèõ íà ðî äîâ, íà ïðè ìåð, â àð ìÿí ñêîì  "Äà âè -äå Ñî ñóí ñêîì", êàë ìûê ñ êîì "äæàí ãà ðå", òþðê ñêîì "Êåðð-îã ëû", äðåâ íå ðóñ ñêîì áû ëèí íîì öèê ëå, â"Ñëî âå î ïîë êó Èãî ðå âå". Èìåí íî â ýòèõ è íå êî òî ðûõ äðó ãèõ ñêà çàõ ëåç ãèí ñêî ãî ýïî ñà ïðî ñëå æè âà -åò ñÿ òðàíñ ôîð ìà öèÿ àð õà è ÷å ñ êî ãî òè ïà â êëàñ ñè ÷å ñ êè, ïî ñêîëü êó â ïî ñëåä íåì âî ãëà âó óã ëà ñòà âèò -ñÿ íå áî ãà òûð ñêàÿ ñè ëà, à îöå íè âà åò ñÿ ëè÷ íîñòü ãå ðîÿ, õà ðàê òå ðè çó þò ñÿ åãî äó õîâ íûå êà ÷å ñò âà. Âäàí íîì öèê ëå  ñêà çîâ Øàð âè ëè íà õî äèò ñÿ â ñî ñòî ÿ íèè ïî ñòî ÿí íîé áîðü áû ñî çëîì, âå÷ íîé áèò âå çàäî á ðî. Ýòî ñâè äå òåëü ñò âó åò î òîì, ÷òî â íà ðîä íîì ýïè ÷å ñ êîì ìû ø ëå íèè ïðî èñ õî äè ëî çà ìåò íûå èç ìå íå -

íèÿ. Ñìå íà àê öåí òîâ ïðî ñëå æè âà åò ñÿ è â òîì, ÷òî Øàð âè ëè  óæå ñðà æà åò ñÿ íå ñ  ÷ó äî âè ùà ìè (Îä -íî ãëà çûé âå ëè êàí , Ñå ìè ðó êèé àæ äà õàí, Êó ñ êàô òàð, Øàð ìó íó, Ìàð ìà ðè, âëà äû êà Ëå äî âîé ñòðà íû èäð.), à ñ èíî çåì íû ìè çà õâàò ÷è êà ìè. Îí ñòà íî âèò ñÿ íà ðîä íûì ïðåä âî äè òå ëåì, íà ðîä íûì çà ñòóï íè -êîì, çà ùèò íè êîì Îòå ÷å ñò âà.Ïðè âå äåí íàÿ âû øå ïà ðàë ëåëü  ñ öà ðåì Âà ÷å 2 ñâè äå òåëü ñò âó þò èìåí íî î òà êîì ñäâè ãå àê öåí òîâ,

õî òÿ ìè ôî ëî ãè ÷å ñ êàÿ ñî ñòàâ ëÿ þ ùàÿ îò íþäü íå èñ ÷å çà åò èç òêà íè ýïî ñà, îä íà êî è îá ðà çû àð õà è ÷å -ñ êèõ ÷ó äî âèù ïðè îá ðå òà þò íå êî òî ðûå çåì íûå ÷åð òû, îíè êàê áû î÷å ëî âå ÷è âà þò ñÿ, êàê, íà ïðè ìåð,âëà äû êà Ëå äî âîé ñòðà íû.Â îä íîì èç ñþ æå òîâ îí îáå ùà åò ñòà ðè êó ðà çû ñ êàòü åãî ñû íî âåé, óøåä øèõ  èç îò ÷å ãî äî ìà â ïî -

èñ êàõ ñ÷à ñ òüÿ. Â äðó ãîì ìå ñ òå ñðà çó ïî ñëå ïî áå äû  íàä Ñå ìè ðó êèì àæ äà õà íîì -àð õà è ÷å ñ êèì ÷ó äî -âè ùåì - Øàð âè ëè âñòó ïà åò â áîé ñ êî ÷åâ íè êà ìè è îñ âî áîæ äà þò çà õâà ÷åí íûé èìè ãî ðîä  Êî âàð -íû íåø íèé  Äåð áåíò. Äà æå ïðè ñî õðà íå íèè àð õà è ÷å ñ êèõ ìî òè âîâ, â áîëü øèí ñò âå ýïè ÷å ñ êèõ ñêà çîâãå ðî åì Øàð âè ëè äâè æåò, ïðåæ äå âñå ãî,  ÷óâ ñò âà äîë ãà, ãî òîâ íîñòü âå÷ íî áî ðîòü ñÿ çà ñïðà âåä ëè -âîñòü è äî á ðî.

5.ØÀЭÂÈ­ËÈ:­ÎÒ­ÃÈ­ß­ÐÀ­Äέ­ÑÓ­ÂÀ­ÐÀÊàê è ëþ áîå ïðî èç âå äå íèå óñò íî ãî íà ðîä íî ãî òâîð ÷å ñò âà, ëåç ãèí ñêèé ãå ðî è ÷å ñ êèé ýïîñ "Øàð âè -

ëè" ñî äåð æèò â ñå áå ìíî æå ñò âî ëþ áî ïûò íûõ ôàê òîâ, êî òî ðûå ìî ãóò è äîëæ íû ñòàòü îáú åê òà ìè íà -ó÷ íûõ èçû ñ êà íèé. Íà ïðè ìåð, ýòî êà ñà åò ñÿ è ýïè ÷å ñ êîé òî ïî íè ìèè èëè ýò íî íè ìèè, çà ôèê ñè ðî âàí -íîé ïî÷ òè âî âñåõ ñþ æå òàõ. Çäåñü æå íà äî ñêà çàòü è î òîì, ÷òî íå êî òî ðûå òî ïî íè ìû óïî ìè íà þò ñÿ â äâóõ è áî ëåå âà ðè àí òàõ,

îò ðà æàÿ òåì ñà ìûì äðåâ íèå íà çâà íèÿ ìå ñò íî ñ òåé,  à òàê æå èõ ñî âðå ìåí íûå íà è ìå íî âà íèÿ. Ñäå ëà -

ËÅÇÃÈÍÑÊÈÉ ÝÏÎÑ “ØÀÐÂÈËÈ”18

íî ýòî íå ïðåä íà ìå ðåí íî, à ñ öå ëüþ ñî õðà íèòü òî ïî íè ìû â ïå ðå äà ÷å ñêà çè òå ëåé, òî åñòü ëèö, ó êî -òî ðûõ áû ëè çà ïè ñà íû ýïè ÷å ñ êèå ñþ æå òû â 50-õ è íà ÷à ëå 60-õ ãî äîâ 20 âå êà ïî ýòà ìè Çà áè òîì Ðèç -âà íî âûì è Áàé ðà ìîì Ñà ëè ìî âûì.Â ðóñ ñêîì ïå ðå âî äå ýïî ñà, îñó ùå ñòâ ëåí íîì Ðèç âà íîì Ðèçâà íî âûì òà êîå "äâîé íîå" íà è ìå íî âà -

íèå ìå ñò íî ñ òåé ñî õðà íÿ åò ñÿ. Áî ëåå òî ãî, äëÿ óäîá ñò âà ÷è òà òå ëåé âñå îáú åê òû ýïè ÷å ñ êîé îíî ìà ñ -òè êè  ñíàá æà þò ñÿ  êðàò êè ìè  êîì ìåí òà ðè ÿ ìè. Âîç ìîæ íî,  â  ïðè ëî æå íè ÿõ  ýïî ñîâ,  ãäå äà þò ñÿ áî ëååïðî ñò ðàí íûå îáú ÿñ íå íèÿ, íà ïðè ìåð, ìå ò ðî ëî ãè ÷å ñ êîé ëåê ñè êè, âñòðå ÷à þ ùåé ñÿ â ýïî ñå, à òàê æå êî -ñ ìî íè ìàì è äè î íè íàì, óìå ñò íî áû ëî áû ðàç ìå ñ òèòü è ýòè ìî ëî ãè ÷å ñ êè êîì ìåí òà ðèè ýïè ÷å ñ êèì òî -ïî íè ìàì.

Øàðâèëè è ñóâàð

Íà çâà íèå ãî ðî äà Ñó âàð âñòðå ÷à åò ñÿ óæå â "Ïå ñåí í îì çà ÷è íå" ê ýïî ñó. Çäåñü îí îõà ðàê òå ðå çî âàíêàê  "ãðàä ñëàâ íûé". Äà ëåå ñëî âî Ñó âàð ïðè âî äèò ñÿ â "Ñëî âå ñêà çè òå ëÿ" â êà ÷å ñò âå æåí ñêî ãî ëè÷ -íî ãî èìå íè. Ñêà çè òåëü ýïî ñà Êàñ-Áó áà, îá ðà ùà ÿñü ê ðî äè òå ëÿì Øàð âè ëè, ãî âî ðèò èì:

Åñ­ëè­äî÷ü­ó­âàñ­ðî­äèò­ñÿ,Åþ­ìî­æå­òå­ãîð­äèòü­ñÿ.Èìÿ­áó­äåò­åé­Ñó­âàð­-Îò­áî­ãîâ­âàì­ùå­ä­ðûé­äàð.

Èç îä íî ãî ýïè ÷å ñ êî ãî ñêà çà ("Ìå÷ è êîíü") âû ÿñ íÿ åò ñÿ, ÷òîá ãî ðî äå Ñó âà ðå æè ëè èñ êóñ íûå îðó -æåé íè êè, ïðè ÷¸ì èõ ìå÷, íå ñìî ò ðÿ íà ïðî÷ íîñòü, åù¸ è "ðà çó êðà øåí ïî-öàð ñêè". Òåì íå ìå íåå, ìå÷,ïðåä ëî æåí íûé ãå ðîþ ñó âàð öà ìè, ñî ãíóë ñÿ ó íå ãî â ðó êàõ è, åñ òå ñò âåí íî, åìó íå ïðè ãî äèë ñÿ.Ñóâ à ð öû îêà çà ëèñü è îïûò íû ìè êî íå âî äà ìè, ïî òî ìó ÷òî ñî ãëàñ íî ýïî ñó " óæ òà êî ãî ñêà êó íà íå âè -

äà ëà âñÿ ñòðà íà". Íî ðàç âå ãî äèòü ñÿ íå î áûê íî âåí íî ìó áî ãà òû ðþ ÷å ëî âå ÷å ñ êèé êîíü? Îí "èñ ïó ñ òèëäóõ", êàê òîëü êî Øàð âè ëè îïó ñ òèë åìó íà ñïè íó ñâîþ ðó êó.Â ñêà çå "Áå ëî êà ìåí íûé Õó äàò" î ãî ðî äå Ñó âà ðå ãî âî ðèò ñÿ, ÷òî îí, êàê íå êî òî ðûå äðó ãèå ãî ðî äà,

ïàë ïîä íà òè ñ êîì ïîëü ÷èù çà âî å âà òå ëÿ Õèç ðè-Ìå ëè êà. Êî íå÷ íî, Øàð âè ëè èç ãî íÿ åò ÷å æå çåì öåâ èîñ âî áîæ äà åò ðîä íóþ çåì ëþ. È êàæ äûé ðàç, êîã äà îí áðî ñà åò áî å âîé êëè÷, æè òå ëè Ñó âà ðà íå ïðå -ìåí íî ñëû øàò åãî è ñïå øàò â îïîë ÷å íèå.Âåñü ìà èí òå ðåñ íûé ñþ æåò ñî äåð æèò ñÿ â ñêà çå "äî á ðîå ñíà äî áüå", ãäå ðå÷ü èä¸ò î òîì, êàê ñèëü -

íî ïå ðå æè âàë Øàð âè ëè ãè áåëü îò öà, ìà òå ðè è ñâî åé æå íû Ýê âåð. È âîò îáú ÿ òûé íå áû âà ëûì ãî ðåìáî ãà òûðü ðå øà åò óíÿòü áîëü  òÿ æ¸ ëîé óò ðà òû â Ñó âà ðå. Â ýïî ñå îá ýòîì ñêà çà íî ñëå äóþ ùåå:

Ãî­ðå­âàë­äæè­ãèò­áåç­ìåð­íîÈ­ïî­ýòî­ìó,­íà­âåð­íî,×òîá­óíÿòü­ñåð­äå÷­íûé­æàð,Îí­íà­ïðà­âèë­ñÿ­â­Ñó­âàð.­äîì­åãî­âå­äóò­ñó­âàð­öû,Ïî­áî­êàì­-­þí­öû­è­ñòàð­öû.È­ñòî­ÿò­äæè­ãè­òû­â­ðÿä,Óãî­ñ­òèòü­åãî­õî­òÿò.

Êñòà òè, èìåí íî â Ñó âà ðå (ñêàç "Âîë íà ïå ðåä ðîá êèì ñèëü íà" ) äî æè äàë ñÿ Êàñ-Áó áà óøåä øå ãî äî -áû âàòü äëÿ íå ãî âîë øåá íóþ ïòè öó, ìÿ ñî êî òî ðîå èç áàâ ëÿ åò îò ñòàð ÷å ñ êî ãî íå ìî ùè.Ñêàç "Äî á ðîå ñíà äî áüå" âà æåí òåì, ÷òî ïîç âî ëÿ åò â öå ëîì ëî êà ëè çà âàòü ýïè ÷å ñ êèé Ñó âàð â ìå ñò -

íî ñ òè íà þãî-çà ïà äå îò ðå êè Ñà ìóð, âîç ìîæ íî, â å¸ ñðåä íåì òå ÷å íèè. Íà ýòî óêà çû âà þò è òî, ÷òîÊàñ-Áó áà ïðè õî äèò à Ñó âàð ê Øàð âè ëè, ïå ðåé äÿ ðå êó Ñà ìóð, è òî, ÷òî êþ ðèí ñêèé ãî íåö òàê æå ïå ðå -õî äèò ðå êó íà ïó òè ê Ñó âà ðó, è òî, ÷òî, êàê ñêà çà íî â ýïî ñå, Êþ ðà ðàñ ïî ëî æå íà ëå âåå Ñà ìó ðà, ò.å.òàì æå , ãäå è Ãè ÿð.

ËÅÇÃÈÍÑÊÈÉ ÝÏÎÑ “ØÀÐÂÈËÈ” 19

Øàðâèëè­è­Ãèÿð

×òî êà ñà åò ñÿ Ãè ÿ ðà, òî ýòîò òî ïî íèì æå ñò êî ïðè âÿ çàí ê ñî âðå ìåí íî ìó ñå ëå íèþ Êó ðàõ â Äà ãå ñ òà -íå, ãäå äî ñèõ ïîð ïî êà çû âà þò äðåâ íèå ðàç âà ëè íû, íà çû âà å ìûå ãî ðî äîì Ãè ÿ ðîì. Â ýïî ñå óêà çà -íî, ÷òî ãè ÿð öû òàê æå ÿâ ëÿ ëèñü õî ðî øè ìè îðó æåé íè êà ìè, ïî ñêîëü êó ïðè íåñ ëè íà èñ ïû òà íèå ê Øàð -âè ëè ìå÷ ñîá ñò âåí íî ãî ïðî èç âîä ñò âà. À âîò äî ñòîé íî ãî ãå ðîÿ êî íÿ ó íèõ íå áû ëî. Â ýïî ñå, íà ðÿ äó ñ äðó ãè ìè ëåç ãèí ñêè ìè ïëå ìå íà ìè , ãè ÿð öû îá ðè ñî âà íû êàê ñìå ëûå âî è íû. Êîã -

äà Øàð âè ëè îñ âî áîæ äàë ãî ðîä  Êî âàð îò çà õâàò ÷è êîâ, èìåí íî ãè ÿð öû ïåð âû ìè âî ðâà ëèñü â ñòàâ êóïðåä âî äè òå ëÿ ÷ó æå çåì öåâ î êî òî ðîì ãî âî ðèò ñÿ: 

Âîò è îí. Îõ ðà íà ðÿ äîì,Ïå ðå áè òàÿ îò ðÿ äîìÈç Ãè ÿ ðà, ïî ëåã ëà,Ñëîâ íî ñïàòü ñþ äà ïðè øëà.

Â äðó ãîé ðàç, êîã äà âíîâü áû ëî ñî âåð øå íî íà ïà äå íèå íà Êî âàð, "ñâî¸ âîé ñêî â ïÿòü ñîò ïàð îò -ïðàâ ëÿ åò è Ãè ÿð". Òî åñòü ãè ÿð öû îò ïðà âè ëè  íà ïî ìîùü  êî âàð öàì îä íó òû ñÿ ÷ó âî è íîâ. Ïðè ìå ÷à òåëü íî,  ÷òî  ñðå äè  ëà êî íè÷ íûõ    õà ðàê òå ðè ñ òèê,  äàí íûõ  îò äåëü íûì  ýïè ÷å ñ êèì  ãî ðî äàì,

åñòü è îá ðàç Ãè ÿ ðà, êàê ìå ñ òà "çà ñó ø ëè âî ãî ãî". Â ýïî ñå ÷è òà åì, ÷òî Ãè ÿð:

Ãî ðîä ìà ëåíü êèé, êðà ñè âûé,À âî êðóã -ñà äû è íè âûÈ áî ãàò ñò âà âäî âîëü òóò,Íî ãè ÿð öû âî äó æäóò.

Òó äà ãå ðîé íà ïðàâ ëÿ åò ñÿ, ïî ñëå âñòðå ÷è ñ êþ ðèí öà ìè. Îêà çû âà åò ñÿ, ÷òî ó ãè ÿð öåâ ðàç ðó øè ëàñüïëî òè íà íà ðå êå è íóæ íî ïî ñò ðî èòü íî âóþ, ÷òî áû ïî ñòî ÿí íî áû ëà âî äà äëÿ îðî øå íèÿ è ïè òüÿ. Íî èìñà ìèì ýòî  íå  ïî  ñè ëàì-  íóæ íà  ïî ìîùü Øàð âè ëè. Êàê  ñâîé ñò âåí íî áî ãà òû ðþ,  îí  â  òå ÷å íèå  òð¸õäíåé ðó áèò îê ðå ñò íûå ñêà ëû è ñòðî èò ïðî÷ íóþ ïëî òè íó. Ïà ìÿòü îá ýòîì ýïè ÷å ñ êîì ñþ æå òå ñî õðà -íå íà íà ðî äîì, ïî ñêîëü êó îä íó ãî ðó êàê áû ñ óñå ÷¸í íîé âåð øè íîé íà çû âà þò ãî ðîþ Øàð âè ëè, êàê èïå ðå âàë ó ëåç ãèí ñêî ãî ñå ëå íèÿ Ëà öàð â Àçåð áàé ä æà íå, èëè, ñî ãëàñ íî ñêà çó ýïî ñà "Òà íåö", â ìå ñ òàõïðî æè âà íèÿ öà õóð öåâ, ÿêî áû  âû ðóá ëåí íûå ìå ÷îì Øàð âè ëè.

Øàðâèëè­è­åãî­çåìëÿ

Êðî ìå íà çâàí íûõ ãî ðî äîâ, â ýïî ñå ïðè âå äå íû äå ñÿò êè äðó ãèõ íà è ìå íî âà íèé ìå ñò íî ñ òåé - ãî ðî -äîâ, ñå ëå íèé, ðåê, ãîð, ðîä íè êîâ, ïî ëåé  è ò.ä. Ñðå äè íèõ Êî âàð,  îòîæ äå ñòâ ëÿ å ìûé ñ ñî âðå ìåí íûìÄåð áåí òîì,    Òó ðè  (ñî âðå ìåí íûé Àõ òû), Êþ ðà  (ñî âðå ìåí íàÿ Êþ ðå,  ò.å.  ëå âî áå ðå æüå Ñà ìó ðà â å¸ñðåä íåì  òå ÷å íèè),    Ìþø êþð,  îá ëàñòü,  ðàñ ïî ëî æåí íàÿ  þæ íåå  äåëü òû  Ñà ìó ðà,  Íà áðàí  (ãî ðîä    âÌþø êþ ðå), ãî ðû Øàë áóç-äàã, Øàõ-äàã, Áó áà-äàã, ðîä íèê è âû ñî êî ãîð íûé ëóã Ñè ëè áèð, ïî ëå Ãàâ -äàí, ñå ëå íèÿ Ãà ðàõ, ×å ïå, Õè íà, Ìè ê ðàõ è íå êî òî ðûå äðó ãèå. Ýòè íà è ìå íî âà íèÿ òðå áó þò êîì ïå òåíò íûõ èñ òî ðè êî-ôè ëî ëî ãè ÷å ñ êèõ êîì ìåí òà ðè åâ. Ïî ëà ãàþ, ÷òî

îíè â ñêî ðîì âðå ìå íè ïî ÿâÿò ñÿ.

Ðèç­âàí­Çà­áè­òàí­õâà

ËÅÇÃÈÍÑÊÈÉ ÝÏÎÑ “ØÀÐÂÈËÈ”20

ÒÐÈÁÓÍÀ

Æóð­íàë­äà­­äè­äåä­­÷Iàëà­êàé,­­àäàí­­ìèõü­è­-âè­ëè­êàé­­àâàé­­êõüè­íàð­­çà­íè­ïà­ðà­­õüñàí­­êüà­-áóë­çà­âà.­ÃüàêI­íè­­ñàä-êüâåä­­ãàô­­çà­çíè­­ëóãü­óçêIàí­çà­âà.­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­Õàëêü­äè­êàé­ õàëêü­ èé­èç­âàé­ øàðòIàðè­êàé­ ñàä,

äóüç­ëàãü­àéòIà­ëàï­ñàä­ëàãü­àé­äè­÷Iàë­ÿ,­ëàãü­àéòlàçóí­ÿãú­àë­òóø. Ãüà­âè­ëÿé­êüå­äåãü­÷Iàâà­ðè­ëàé­÷èáó­áàé­ðè,­ äè­äåé­ðè­ õâå­íà­ ÷àâ­ àãàêü­àð­íà­âàé­ èàìà­íàò­ãüàð­ñà­èí­ñàí­äè­âè­ëèí­íè­íå­õüèç­õóüí­ãå­-ðåê­ÿ.­­ÃüàêI­õóüí­âàú,­ìèõü­èç­õóüí.Ëóãü­ó­í­ðèç­ êè­ëè­ãàé­ëà­ äóü­íÿ­äà­ 5000-àâ­ àãàêü­-

íà­ ÷Iàë­ àâà.­ Êüèë­äè­ ñà­ õçàí­ òèð­ Êúàâêú­àç­äèíõàëêü­à­ðèí­ ÷Iàëàð­ ñàí­ëàé­ êúà­÷óð­ëà­ 50-ëàé­ ãçàô

ÿ.­Àá­ðó­êàé­ñà­÷Iåõè­ñè­õèë­íè­ëåç­ãè­÷Iàëàí­ãðóï­ïà­-äèê­àêàò­çà­âàé­÷Iàëàð­ÿ.­Ãüàð­äàç­âè­÷èí­àòèð,­âè­-÷èí­âåð­öè­âàë­àâàé­è­÷Iàëàð­íà­ëóãü­óäà­ÿé­ëàõ­äàéêIâàò­íà­âàé­öóüêâå­ðèí­ñà­êIóí÷I­ÿ.Çà­ñà­÷Iàâà­ðà­êIåë­íàé­ -­ïà­ðà­êàð­äèê­êâàé­6-7

âèø­ãàô­÷èð­õüàé­è­òIà­à­÷Iàëàë­­èí­ñà­í­ðè­âàé­ñà­ä-ñàä­ ãúà­âóð­äà­ òâàç­ æåç­âà.­ 1800-àâ­ àãàêü­íàãàô­÷èð­õüàé­è­ëà­à­÷Iàëàë­ñàÿ­ðà­õó­íàð­èé­èç­æåç­-âà.­ ­ 3500-àâ­ àãàêü­íà­ ãàô­ ­ ÷Iàëàë­ ðåãü­ÿò­ ðà­õàçêõüèí­ ïà­òàë­äè­ áåñ­ êüà­äàð­äàé­ ãüè­ñà­áèç­ æå­äà.Óðó­ñ­ðèí­ ÷Iåõè­ çà­ðè­ À.Ñ.Ïóø­êè­íà­ âà­ êõüè­ðàãË.Í.Òîë­ñòîÿ­ ÷ïèí­ âè­ðè­ êõüè­í­ðà­ 12­ àãú­çóð­àçìóêü­âà­ ãà­ôó­íè­êàé­ ìåí­ôÿò­ êüà­÷óí­âà.­ Èõü­-òèí­÷Iåõè­êõüè­ðà­ã­ðè­­âèø­àãú­çóð­äà­ëàé­ãçàô­ãàôàâàé­è­÷Iàëàí­öó­äà­ëàé­ñà­äà­êàé­ìåí­ôÿò­êüà­÷óç­âà.ÃüàêI­ õüàé­è­ëà­ ñàÿ­ èí­ñà­í­ðèí­ ðà­õó­í­ðèê­ êâàé­ 3-4àãú­çóð­ãà­ôà­ðèí­õà­çè­íà­äèê­æó­âàí­÷Iàëà­àâàç-àâàçïà­òàé­êüà­÷óí­âàé­ãà­ôàð­êó­òàí­ëàï­õà­æà­ëàò­ãó­äàéêIâà­ëàõ­ÿ.ÊIå­ëàé­áó­ðó­êàé,­ÿá­àêà­ëàé­áó­ðó­êàé,­÷Iàëàí­àëè­-

ì­ðèí­ ðà­õó­í­ðàé,­ çà­íè­ êüàòlèç­âà õüè,­ ÷Iàë­ ­ ÷àíàëàé,­ äå­ãèø­ æåç­âàé,­ âè­ëèê­ ôèç­âàé­ çàòI­ ÿ.ÃüàêIíè­÷Iàëàð­ìà­ñà­÷Iàëà­ðèõú,­èë­ëàãü­õüè,­­êúóí­-øè­÷Iàëà­ðèõú­ãà­ëàç­àâ­ñè­ÿò­äà­æåç­âà.­Ìà­ñà­ãà­ôó­-íàë­äè,­÷làëàð ñà­êüà­äàð­ñàä-ñà­äàí­êúå­íå­ãüàõü­-çà­âà.­ Õè­ìè­êðèí­ ÷Iàëàë­äè­ ëàãü­àéòIà,­ äèô­ôó­çèÿæåç­âà.­ Ìè­ñàë­ ÿç,­ Àçåð­áàé­æàí­ ÷Iàëàí­ ïó­äà­ëàéñàä­àðàá­âà­ôàðñ­ãà­ôàð­ÿ.­×Iåõè­çà­ðè-æóð­íà­ëèñò

Ì.Ìå­ëèê­ìà­ìå­äî­âà­­“Ëåç­ãè­÷Iàëàð”­­óëóá­äà­êúà­-ëóð­íà­âà­ õüè,­ ëåç­ãè­ ÷Iàëàç­ ­ Àçåð­áàé­æàí­ ÷Iàëàé800-àâ­ àãàêü­íà­ ãàô­ àòàí­âà.­ Ëåç­ãè­ ÷Iàëàéãüà­÷Iàëàç­­300-åç­ìóêü­âà­ãàô­ôåí­âà.­ÃüàêIíè­ìà­-ñà­ ÷Iàëà­ðè­êàé­ ÷åø­íå­ÿð­ ­ ãúèç­ ­ æå­äà.­ ­ ×Iàëà­ðèíìèõü­è­âè­ëèç­­÷Iåõè­­çà­ðàð­ãóç­âàé­äè­íè­ãüà­è­ïðî­-öåññ­ÿ.­Èõü­òèí­ïðî­öå­ñàð­òàì­íåãüèç­­òàõü­àéòIàíèçè­ôè­êèð­äàë­äè,­÷Iàë­õóüí­âà­âè­ëèê­òó­õóí­ïà­òàë­-äè­êðàð­äàòIàíà­òó­õ­âà­íà­êIàí­äà.­Èäàç­òà­ëóêü­Áè­-ëàë­Àäè­ëî­âà­“Àëàì”­æóð­íàë­äà­­ëàãü­àí­âàé­ôè­êè­-ðàð­­÷è­ðèêIÿé­íè­­ÿ.Àñóë­äàé­è­êIâà­ëàõ­äàë­­÷Iàëàí­àëè­ìàð,­êõüè­ðà­-

ãàð,­ æóð­íà­ëè­ñ­òàð­ àëàõ­çà­âàòIàíè,­ õàëêü­-äèí,­ ÷Iàëàí,­ ­ òàú­ñèá­÷Ióãàç­âàé­ ãüàð­ñà­èí­ñàí­äèâè­÷èí­ ÷Iàë­ ÷è­ðíà,­ ÷Iàë­ ìèõü­èç­ õóüí­ ïà­òàë­äè

çåãü­ìåò­ ÷ó­ãó­íà­ êIàí­äà.­ Âó­÷èç­ ëàãü­àéòIà,­ ÄÈ­ÄÅ­-ÄÈÍ­×IÀË­ÕÀËÊÜ­ÄÈÍ­ÊÚÅ­ÍÈ­ÂÈ­ËÈÍ­ËÈ­ØÀÍ­ß.×è­÷Iàëàé­êâàõü­íà­âàé,­àì­ìà­÷êà­äàë­õêà­íà­êIàí­-

çà­âàé­ãà­ôà­ðèç­òà­ëóêü­ñà­ìè­ñàë­­ãúèí.­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­Ñà­­ìåæ­ëè­ñ­äà­÷è­÷Iåõè­àëèì­ß.ßðà­ëè­å­âà­èõü­òèí

ñà­èõ­òè­ëàò­­àâó­íàé:“Çóí­êIâà­ëàõ­àâàç­Óñóãú­ðèí­ìåê­òåá­äèç­ôåí­âàé.

Ñå­ê­ðå­òàð­øà­­ðó­øà­âàé­äè­ðåê­òîð­æó­çóð­ëà­àäà­èêIæà­âàá­ãà­íàé:­-­ Ñà­ ãå­ðåí­ âèë­ õóüõ,­ õà­ëó,­ äè­ðåê­òîð­ èñÿò­äà

õêâå­äà.Çàç­ ãóüçëå­ìèø­äàé­ ÷êà­äàë­ ëàãü­àí­âàé­ ÂÈË

ÕÓÜÕ­ ãàô­ ñàä­ ëàãü­àé­ ñå­ôåð­ òèð­ âàí­ êüâåç­âàé.Ãüà­íàë­çóí­ìàä­ñà­ä­ðà­ãúà­âóð­äà­àêú­ó­íàé­õüè,­ýêú­-âå­íà­âè­íåë­àõ­êóä­íà­êIàí­çà­âàé­­ìèõüè­ëåç­ãè­­ãà­-ôàð­ãçàô­àìà”...Ãüà­ èõ­òè­ëàò­äè­ëàé­ ãóüãú­óü­íèç­ ìèõü­èç­ ­ ëåç­-

ãè­ ÷Iàëàë­ ðà­õàç­âàé­ çè­ õòóë­äè­ “ãóüçëå­ìè­øà­-”äèí­÷êà­äàë­“âèë­õóüõ”­ëóãü­óç­âà.­È­ãàô­õòóë­äèíìå­öåë­ëàï­âåð­öè­àêú­àò­çà­âà.­Ãüà­èêI­÷íà­ðà­õó­í­ðèêñà­ìèõüè­ëåç­ãè­ãàô­êóõ­òóí­âà.Áà­êó­äà­ àêú­àò­çà­âàé,­ çà­íè­ äó­ñò­âàë­çà­âàé,­ “Ñà­-

ìóð”­ ãà­çåò­äè­ 20­ éè­ñà­ëàé­ ãçàô­ ÿ,÷Iàëàí­ òàú­-ñèá­ ÷óã­âàç­âà,­ ÷Iàë­ âè­ëèê­ òó­õóç,­ ìèõüè­ èé­èçàëàõú­çà­âà.­­“×è­Ðàãú”­æóð­íàë­äè­íè­÷Iàëàí­ìèõü­è­-âàë­ïà­òàë­äè­êõüè­íàð­èé­èç­âà.­­Êúå­­“Àëàì”­æóð­-íàë­äè­íè­ âè­÷èí­ ñàä­ ëàãü­àé­ òè­ëè­ò­ðè­ëàé­ ­ àâàë­-íà­ ÷Iàëàí­ìèõü­è­âè­ëèç­ ­ôàãü­óì­ ãóí­ ­ ïà­ðà­ õúñàí

Äèäåäèí ÷Iàë õàëêüäèíêúåíèâèëèí ëèøàí ÿ

21

äà­ìàõ­äèí­êIâà­ëàõ­ÿ.­Ñàí­ëàé­êüóð­ëà­è­òå­ìà­àêü­-âàí­÷Iåõè,­âà­æèá­ñà­òå­ìà­ÿ­õüè,­­÷Iàëàí­àëè­ì­ðè,êúå­ëå­ìýãü­ëèé­ðè­ ïà­òàõú­ ÿë­ òà­âó­íà­ ­ ãçàô­ êâà­ëà­-õàð­­õú­âó­íà­êIàí­çà­âà.×è­èã­ðà­ìè­­êõüè­ðà­ã­ðè,­çà­ðèé­ðè,­÷Iàëàí­àëè­ì­ðè÷Iàëà­êàé­çóð­áà­ãà­ôàð­ðà­õàç­âà­­ëóãü­óç­­çóí­àé­èáòà­âó­ðàé.­Èáóð­ çè­ðèêIèí­ òlàëàð ÿ.­×Iàë­ïà­òàë­äèæóð­íàë­äà­àòIàé­ôè­êè­ðàð­ëóãü­óç­çóí­èäà­ëàé­­êúó­-ëóõú­íè­ãüà­çóð­ÿ.­­Çà­æó­âàí­ôè­êè­ðàð­÷è­­õàëêü­äèíçà­ðè­Ñ.Êå­ðè­ìî­âà­äèí­­÷Iàëàç­­òà­ëóêü­ñà­­øè­èð­äèíöà­ðà­ðàë­äè­­òà­ìà­ìà­ðèç­­êIàí­çà­âà:

Àâàç­ðèõ­äè­ÿá­öå­÷Iàëàí,Øóð­øóð­çà­âàé­âàöI­ÿ­ÊIóëàí.

Àäàí­ïà­òàâ­öóüêâåð­òàá­ÿ,Âàë­ëàãü,­âè­ðè­ýê­âåð­òàá­ÿ.

Øà­àëàõú­íà­êIâàò­õúèé­èí­÷Iàë,Ãüè÷­òàõü­àéòIà­÷óêIóð­òèé­èí.Æó­âàí­ãúè­ëèâ­æó­âàí­­ðèêIå×íà­ãà­ïóð­àêIóð­òèé­èí.

òðÈÁóÍÀ22

Áåãü­ðàì­ÇÀ­ëÎÂÕó­äàò­øåãü­åð.

Ìà­ñà­÷Iàëà­ðàé­ãà­ôàð­àòàí­âà­÷èð­ñà­÷Iàë­íèàâàé­äè­ òóø.­ Ëåç­ãè­ ÷Iàëà­íè­ òóüðê,­ ôàðñ,­ àðàá,óðóñ­÷Iàëà­ðàé­àòàí­âàé­ãà­ôàð­ãçàô­àâà.­­Àáóð­÷íàôàä­ëàé­æó­âàí­áóð­õüèç­êüà­áóë­íà­âà.­­Àì­ìà­ãà­ôàð­-ãà­íàð­ òóüêIóüðäàé­ëà­ ÷è­ ÷Iàëàí­ àëè­ì­ðè­ âó÷­çà­âà,ãüèêI­ òóüêIóüðçà­âà?..­ Íà­ ­ ëóãü­ó­äè,­ àáóð­ ­ ëåç­ãè÷Iàë­­äàêIàí­­àëè­ì­ðèí­ãúè­ëè­êàé­­õêàò­íà­âàé­äè­­ÿ.Àá­ðó­ãà­ôàð­ãà­íàð­òóüêIóüðäàé­ëà­ìà­ñà­÷Iàëàé­òåêãàô­âè÷­âàú,­ãüà­ãà­ôó­íèí­ýõè­ðàð­íè­êâàç­­êó­òàç­-âà.Ìå­ñý­ëà,­Àçåð­áàé­ä­æàí­÷Iàëà­âàé­­-ñóç,­-÷è,­-ëó,-ëóõ,­-ìèø,­-ëà­ìèø­âà­ìà­ñà­­ýõè­ðàð.Áÿ­çè­ ÷Iàâà­ðèç­ ÷è­ êõüè­ðà­ã­ðè,­ çà­ðèé­ðè­ ÷Iàëàç

ãúèç­âàé­öIèéè­ ãà­ôàð­íè­ñà­áÿ­çè­àëè­ì­ðèç­êúà­áó­-ëèç­êIàí­çà­âà÷.­Èõü­òèí­ãà­ôà­ðè­êàé­ñà­ìè­ñàë:­"ñóü­-ðåò­÷è"­ãàô.­­Êõüè­ðà­ã­ðè­"õó­äîæ­íèê"­ãà­ôó­íèí­÷êà­-äàë­"÷Ióãàð"­êüà­áóë­íà­âà,­àì­ìà­÷è­÷Iàëàí­àëè­ì­ðèçàäà­êàé­ õóø­êúâåç­âà÷­ ­ âà­ ­ àáó­ðó­ "ñóü­ðåò­÷è"­ ãàôòåê­ëèô­çà­âà.­Âó­÷èç­"÷Ióãàð"­âàú,­"ñóü­ðåò­÷è"?­­Çàç"÷Ióãàð"­ãàô­ãçàô­õóø­ÿ.­Àì­æó­âàí­õàéè­÷Iàëà­âàé"÷Ióãóí"­ãà­ôó­íè­êàé­òóüêIóüðíà­âà.­ ­Ýãåð­÷è­àëè­ì­-ðè­íè­ ­÷Iàëàç­èõü­òèí­ ­ ãà­ôàð­ãúóí­òåê­ëèô­çà­âàòIà,ñà­ ­ òIèìèë­ ÷Iàâà­ëàé­ ­ ÷è­ ãà­ôàð­ãàí­íè­ ñà­ ïàéòóüðê­ ÷Iàëàí­ ãà­ôà­ðè­êàé­ ­ ìà­ëè­ òèð­ ­ õè­íà­ëóãú÷Iàëàí­ãà­ôàð­ãà­í­ðèç­­óõ­øàð­æå­äà.­­×è­ãúè­ëå­âàé"Õè­íà­ëóã­ñêî-ðóñ­ñêèé­ñëî­âàðü"äàé­àê­âàç­âàé­âàë­ ,õè­íà­ëóãú­­÷Iàëà­­àìàé­äè­­ãüà­­÷Iàëàç­­ìàõ­ñóñ­ãà­-ôà­ðèí­ ýõè­ðàð­ ÿ.­ È­ ìóêü­âà­ðà­ ãüà­ èõü­òèí­ õè­íà­-ëóãú­ ÷Iàëàí­ ãà­ôàð­ãàí­äèç­ óõ­øàð­ ëåç­ãè­ ÷Iàëàí­ ñàãà­ôàð­ãàí­ãüàò­íàé­çè­ãúè­ëå.­Àíà­­àçèì­ãà­ôàð,­ëåç­-ãè­ ÷Iàëàë­æó­âàí­ ãà­ôàð­àâàç-àâàç,­ àô­òîð­äè­àáó­-

ðóí­ ÷êà­äàë­ ÷à­ðà­ ÷Iàëàí­ ãà­ôàð­ êòóí­âàé.­ ­ Ìè­ñàëÿç,­"À"­ãüàð­ôó­íèâ­äè­­àâàë­çà­âàé­­ñà­­øó­ìóä­ãàô:àíà­äàí­äóãú­ìà,­ àñ­ìè­øóí,­ àðò­ìè­øóí,­ àõ­òàð­ìè­-øóí!?­­È­ãà­ôà­ðèí­ýâåç­­÷è­÷Iàëà­àâà­­ýõèð?­"Á"ãüàð­ôó­íèâ­àâàë­çà­âàé­áó­ðóç­êè­ëè­ãà:­áàãú­è­ø­ëà­ìè­-øóí,­ áàãú­ëà­ìè­øóí,­ áà­æàð­ìè­øóí,­ áà­æè­âàë,­ áà­-çàð­íèê,­áà­çàð­íèê­âàë,­áà­ëóãú,­áà­ëóãú­÷è­âàë,­áà­ñ­-ìè­øóí,­ áà­ñ­òóð­ìè­øóí,­ áà­øè­áó­çóêü,­ áà­øè­áó­çóêü­-âàë,­áàøêúà,­áàøêú­à­âàë,­áå­çåò­ìè­øóí,­áèãú­ëà­ìè­-øóí,­ áè­íà­ëà­ìè­øóí,­ áóãú­ëà­ìè­øóí,­ áó­þð­ìè­øóí,áó­þð­ìàé­äàí!.."Äåð­áåíò­äèí­ êúà­ðè­ÿð­ ðà­õàç­âàé­ ëåç­ãè­ ÷Iàëàí

ãà­ôàð­ãàí"­ ÿ­ æå­äè­ àáóð.­ Âó­÷èç­ ëàãü­àéòIà,­ êòàáýõèð­äàë­ êüâàí­ ãüà­ èêI­ äà­âàì­çà­âà.­ Àô­òîð­äè­ 50-60%­ëåç­ãè­ãà­ôà­ðèí­÷êà­äàë­÷à­ðà­÷Iàëàí­ãà­ôàð­êó­-òàç-êó­òàç­ ãüà­ èõü­òèí­ "ãà­ôàð­ãàí"­ òóüêIóüðíà­âà.Ýãåð­÷Iàëàí­àëè­ìàð­÷Iàëàâ­­"äåð­áåíò­äèí­êúà­ðè­-ÿð"­ õüèç­ ­ ýãå÷IàéòIà,­ ÷è­ ÷Iàëà­êàé­ âó÷­ àìóêü­äà?Èõü­òèí­ ãà­ôàð­ãà­íàð­ àê­âà­äà­ìàç­ èí­ñàí­ õè­ÿ­ëà­ðèçàìóêü­äà:­ÿðàá­è­àëè­ì­ðèç­ëåç­ãè­÷Iàë­õúñàí­÷èç­-âà÷òIà,­ÿõóä­­âè­÷èç­ìà­æàë­òàõü­à­íà­­ïà­ïà­íè-àÿë­ðèòóüêIóüðçà­âàòIà?­×è­äà÷.­Àì­ìà­ñà­çàòI­õúñàí­÷è­äàõüè,­ ÷àç­ èõü­òèí­ ãà­ôàð­ãà­íàð­ âàú,­ àñóëõàéè­÷Iàëàë­äè­òèð­ãà­ôàð­ãà­íàð­ãå­ðåê­­ÿ.­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

Ðèì­ìà­ÃÜÀ­ÆÈ­ÌÓ­ÐÀ­ÄέÂÀ,­­çà­ðè

ÂÓ×ÈÇ ×IÓÃÀÐ ÂÀÚ,"ÑÓÜÐÅÒ×È"?

23

1932-éè ñàí çó ëóç Õüè ëå ðèí ðàé îí äèí ïàð òè ÿ -äèí êî ìè òåò äèí âà èñ ïîë êîì äèí îð ãàí õüèçàçåð áàé æàí âà ëåç ãè ÷Iàëà ðàë àêú à òèç áà ø ëà -ìè øàé "Ñî öÿ ëèç ìàä òåìï" òIâàð àëàé ãà çåò äèâè ðè ëåç ãèé ðèí óü ìóüðäà, ìå äå íè ÿò äà ÷Iåõè ðîëêúóãú âà íà. Êúå ãüàð êIàí äàé äà êüèë äè ãà çåò,æóð íàë, êòàá àêú óä çà âàé ñà âàõ òóí äà è âàêú è à -äèç êó òó ãàé êúè ìåò ãóí áÿ çè áó ðóç ÷å òèí ÿ. "-Âó÷õüó ðàé, ðàé êîì äèí ãà çåò ÿ ìàí!" -ëóãü ó äàé áóð íèàâà.

×Iàâàð àëà òóí äè âàé êúó ðó ëó øàð õüèç ãà çåò äèíòIâàð íè ñà øó ìó ä ðà äå ãèø õüà íàòIàíè, àäà ãüàðäå âèð äèí íåáç êüó íà ðàé îí äèí óü ìóüðäèí 80éè ñàí õðî íè êà àðà äàë ãúà íà. Êúå íèí äàë äè7.400 íó ì ðà ÷àï õüàí âàé ãà çåò äè ÷è ÷Iàë, ýäå áè -ÿò, ìå äå íè ÿò, õà ðó ñå íÿò, òå àòð, ìó çû êà âè ëèêòó õó íèê, õàëêü äèí ìå öèí ÿðàò ìè øó íàð êIâàòIõúó âó íà þêü âàë àõêú ó äó íèê, êIåë-êõüè íàë ðèêIàëàé èí òåë ëè ãåí òàð ñà àðà äàë ãúó íèê çóð áà ïàéêó òó íà.

Óðó ñ ðèí ÷Iåõè ïè ñà òåë Ôåäð Äî ñòî åâ ñêè äèÍè êî ëàé Ãî ãî ëàí "Øè íåë" ðàñ ñêàç ôè êèð äà êüó -íà "-×óí âè ðè Ãî ãî ëàí "Øè íåë äè êàé" õêå÷Iíà -âàé áóð ÿ" - ëàãü à íàé.

"ÊIåëå ïà òàí ëåç ãè èí òåë ëè ãåí öè ÿ äèí ñà -êè ÷Iåõè ïàé "Ñîö òåìï äèí" ëó âàð ðè êàé õêå÷Iíà -âàé äè ÿ", -ëàãü àéòIà, ñà êIóñ íè ÿãú àë æå÷.

Ñèô òå ðå äàê òîð âè ðè äà "Íóü ðåä äèí áó áà"ëóãü óç ýâåð äàé èíêú è ëàá ÷è-øà èð Íóü ðåä äèíØà ðè ôîâ õüàéè ãà çåò äèí êúå ðåõ äàë äå âèð äèíñà êè âè ðè èí òåë ëè ãåí òàð êIâàòI õüàí âàé: ÈëÿñÈëÿ ñîâ, Èá ðàãü èì Ìå æè äîâ, Àëè Ñå ëè ìîâ, Ãüà -ìèä Àëè åâ, Øà ìèë Èñà åâ, Çà áèò Ðèç âà íîâ, Ýí -âåð Øàãü âå ëå äîâ, Ãóüëëè Ýìèð áå ãî âà...

Ä ÿ â å ä è -ëàé âè ëè êàíéè ñà ðà ãà -çåò äà âè -÷èõú çóð áàòà ëàíò âàèëãü àì àâàéôðîí òî âèê-øà èð Øåì -ñåä äèí Ïè -ðóãú ëà íî âà,ãóüãú óü íàéè ë è ì ð è íä î ê ò î ð ,ïðî ôåñ ñîðõüàéè Íó -ðåä äèí Ãüå -áè áî âà, øà -èð-äðà ìà -òóðã Çà áèòÐèç âà íî âà,

ÊÖIÀÐ - 80

Ãüàðàäàí Ãüàðàäàí

êüèñìåòäà êüèñìåòäà

ãåë òóð ãàçåòãåë òóð ãàçåò

ìóàëëèì Òåéìóð Àëèõàíîâà ðå ñ ïóá ëè êà äèí ëàé -èõ ëó ìó àë ëèì Íóð ìåò Çå êè å âà, èëè ì ðèí êàí äè -äàò Íÿ ìåò Íÿ ìå òî âà, æóð íà ëè ñ òàð òèð Ðî çà âàÒî ôèêü Øà ðè ôî â ðè, Áàãü à äóð Êúà ÷à áå ãî âà âàÇåé íåä äèí Ìà ìåä êå ðè ìî âà, Àêèô Àëè õà íî âà…êIâà ëàõ íà.

Ãüóãú óü íàé ýäå áè ÿò äà, õà ðó ñå íÿò äà, æóð íà ëè -ñ òè êà äà, èëèì äà òIâàð-âàí àêú óä íà, êüàêü àí òè -òóë ðèí ñàãü è áàð õüàéè ßäóë ëà Øàé äà å âàí, Áàé -ðàì Ñå ëè ìî âàí, Þñèô Ãüà æè å âàí, Ðà ñèì Ãüà -æè å âàí, Êúó ä ðàò Âå ëè õà íî âàí, Àñåô Ìåãü ìà -íàí, Ôå òóë ëà Ðåãü èì õà íî âàí, Ëåç ãè Íÿ ìå òàí,Êå ëåí òåð Êå ëåí òåð ëè äèí,Ýìèð Ìó ñ òà ôà å âàí,Ýø ðåô Êåë áè õà íî âàí, Íè ÿçà ëè Ïà øà å âàí,Ìàãü ñèì Ìàãü ñè ìî âàí, Ìóü çåô ôåð Ìå ëèê ìà ìå -

äî âàí, Ãüèëàë Àñêåðîâàí, Ñå äàêú åò Êå ðè ìî âà -äèí, Ôåé ðóç Áå äå ëî âàí, Çå ðè ôå Êüà ñó ìî âà äèí,Ýòè áàð ÑòIóð âè äèí ñèô òå êõüè íàð "Êúè çèë Êúó -ñàð äèí" ÷è í ðà ÷àï õüà íàé.

Äå âè ðàð, ýïî õà ÿð, ãà çåò äèí òIâà ðàð âà ðå äàê -òî ðàð ãüèêü âàí äå ãèø õüà íàòIàíè, "Ñîö òåìï äè","Êúè çèë Êúó ñàð äè", "Ãó ñàð ÊöIàð äè" ðàé îí äèíæå ìÿò äèí êúàéãú óé ðè êàé, íèêIåðà, ñà ëà ðà, áàãú -ëà ðà ãüàêú è ñàãú çåãü ìåò êúà ÷óç âàé ñàÿ èí ñà í ðè -êàé, äå âèð ðèí çóð áà ýöè ãó í ðè êàé êõüå íà.

È ãà çåò äèí àëà òàé éè ñà ðèí íó ì ðà ÿð ãúè ëå ëàéàëàãú àé ëà ãüàð ñà ýïî õà äèí, ãüàð éè ñàí ÿë,àòèð ÷êIèäà, èí ñà íàð, êüè ñ ìå òàð, âàêú è à ÿð ÷èâè ëå ðè êàé ëà öó-÷Ióëàâ êè íî õüèç êðàã äà.

Ñåí òÿáðäèí ýõèð ðà ÊöIàðèí Îëèì ïè è ÿ äèíÊîì ïëåñê äà ðàé îí äèí ãà çåò áà ñ ìà æåç áà ø ëà -ìè øó íèí 80-éè ñàí þáè ëåé äèç òà ëóêü ìÿ ðå êàò

êüè ëå ôå íà.Ìÿ ðå êàò äàë ðà õàé àäàí ðå äàê òîð, ðå ñ ïóá ëè êà -

äèí ëàé èõ ëó æóð íà ëèñò Âè äà äè Ñåâ çè õà íî âà ãà -çåò àêú à òó íèí òà ðèõ äè êàé, ÷à ðà-÷à ðà äå âèð ðàçåãü ìåò ÷Ióãóð êIâà ëàõ äàð ðè êàé, ðà ñàë ìèøõüàéè ÷å òèí âè ëå ðè êàé, àáóð àðà äàé àêú ó äó íèíêàð äà êóü ìå êàð ãàéè èí ñà í ðèí çà õà âè ëå ðè êàé,ãà çåò äèí äà ÿ õàð òèð ìóõ áèð ðè êàé, êúå íèíêúàéãú óé ðè êàé èõ òè ëàò êóä íà.

ÊöIàð Ðàé îí äèí Êðàð Êüè ëèç Àêú óä äàé âëàñò -äèí ÷Iåõè äàí ìà âèí Ýë ìàí Ìó ñ òà ôà å âà, Ìèë ëèÌåæ ëè ñ äèí äå ïó òàò Àçåð Áà äà ìî âà, ðàé îí äèíïðî êó ðîð Çàãüèä Âå ëè å âà ãà çåò äèí êîë ëåê òèâ,êIåë çà âàé áóð òå á ðèê àâó íà, àáó ðóç ãå ëå æåã äà íèþãú ó ðàð òIàëàá íà.

Ìÿ ðå êàò äàë ãàô êúà ÷óð çåãü ìåò äèí âå òå ðà íàðòèð Èñ ìà èë Èñ ìà è ëî âà, Íóð ìåò Çå êè å âà, Æà -âàí øèð Íóð ìà ìå äî âà, æóð íà ëè ñ òàð- Íå æåôêú ó -ëè Íå æå ôî âà, Êúåãü ðè ìàí Êüà ñó ìî âà, Çè íåòßêú óáêú è çè äè, Àé òå êèí Àë õàñ ëû äè, Àáèð Òàãü è -ðî âà âà ìà ñà áó ðó ÷ïèí òIàëà áàð ìå öåë ãúà íà, ãà -çåò äèí êIâà ëàõ ìàä íè õúñà íà ðóí ïà òàë òåê ëè ôàðëàãü à íà.

Ãà çåò äèí äà ÿ õàð òèð ñà øó ìóä êà ñ äèç ðå äàê -öè ÿ äèí ïåø êå øàð, ãüàêIíè êîë ëåê òèâ äèí êIâà -ëàõ äàð ðèç ðàé îí äèí êðàð êüè ëèç àêóä äàé âëàñò -äèí ïðå ìè ÿð, áàõ øè øàð ãà íà.

Ìÿ ðå êàò êîì ïëåê ñ äèí ðå ñ òî ðàí äà òIóüí-õúó -íèí ìåæ ëè ñ äàë äè ýõèð äèâ àãàêü íà.

Ñàäàé

ÊÖIÀÐ - 80 24

ÉÅÍÈ ÊÈÒÀÁ 25

Áó ýöíëÿð äÿ “Àçÿð áàéú àí” íÿ ø ðèé à òûí äà ìÿø -ùóð æóð íàëíñò, øà èð, éà çû ÷û âÿ òÿä ãè ãàò ÷û Ìöçÿô ôÿðÌÿ ëèê ìÿì ìÿ äî âóí ÕÂÛ ÛÛ ÿñ ðèí ÿâ âÿë ëÿ ðèí äÿ Ñÿ ôÿ âèùà êè ìèéé ÿ òè íèí çöëìöíÿ ãàð øû Äàü û ñ òàí äà âÿ Àçÿð -áàéú àí äà áàø ãàë äû ðàí õàëã àçàä ëûã ùÿ ðÿ êà òû íàðÿù áÿð ëèê åò ìèø ýþð êÿì ëè ëÿ çýè ñÿð êÿð äÿ ñè Ùàúû Äà -âóä Ìöøêöðâè âÿ îíóí ñè ëàù äà ø ëà ðû íûí èøü àë ÷û ëà ðàãàð øû ìöáà ðè çÿ ñèí äÿí áÿùñ åäÿí “Ùàúû Äà âóä” àä -ëû êè òà áû úàï äàí ÷ûõ ìûø äûð. Êè òà áûí ðå äàê òî ðó, òà íûí -ìûø éà çû ÷û-æóð íà ëèñò Ñÿ äà ãÿí Êÿ ðè ìî âà ùàãëû îëà -ðàã áó êè òà áû òà ðè õè ìè çÿ áþéöê òþù ôÿ àä ëàí äûð ìûø äûð.Îíóí éàç äûüû êè ìè, ìöÿë ëèô çÿ íý èí àð õèâ ìà òå ðè àë ëà -ðûí äàí èñ òè ôà äÿ åò ìèø, èëê äÿ ôÿ îõóú ó ëà ðà èí äèéÿ êè ìèìÿ ëóì îë ìàé àí áèð ÷îõ éå íè ñÿ íÿä ëÿð âÿ ìÿí áÿ ëÿðòÿã äèì åò ìèø äèð.

Ùÿ ëÿ þòÿí ÿñ ðèí ñîí èë ëÿ ðèí äÿ Ùàúû Äà âóäÌöøêöðâè ùàã ãûí äà ìÿò áó àò äà áèð ñû ðà ìÿ ãà ëÿ ëÿðäÿðú åò äèð ìèø Ìöçÿô ôÿð Ìÿ ëèê ìÿì ìÿ äîâ éå íè êè òà -áûí äà õàëã àçàä ëûã ùÿ ðÿ êà òû íûí òà ðè õè ÿùÿ ìèéé ÿ òè íè,îíóí ðÿù áÿ ðè íèí ôÿ à ëèéé ÿ òè íè ôÿð ã ëè âÿ ìöà ñèð òÿ ëÿá ëÿðáà õû ìûí äàí äÿé ÿð ëÿí äè ðèð. Î, ñöáó òà éå òè ðèð êè, áèðñû ðà öçäÿ íè ðàã òà ðèõ ÷è ëÿ ðèí éàç äûã ëà ðû êè ìè Ùàúû Äà -âó äóí ðÿù áÿð ëèê åò äèéè ùÿ ðÿ êàò ùå÷ äÿ “êîð òÿ áèè òà -ëàí ëàð âÿ ãà ðÿò ëÿð” äåé èë ÿñë õàëã àçàä ëûã ùÿ ðÿ êà òûîë ìóø äóð. Áó íóí ëà äà Ì. Ìÿ ëèê ìÿì ìÿ äîâ ÙàúûÄà âó äóí áàø ÷û ëûã åò äèéè àçàä ëûã ìöáà ðè çÿ ñè íè “ãóë -äóð ùÿ ðÿ êà òû”, öñéàí ÷û äÿ ñ òÿ ëÿ ðè íè èñÿ “ñîéüóí ÷ó -ëàð” àä ëàí äû ðàí áÿ çè ìöÿë ëè ô ëÿ ðÿ ÿñàñ ëû âÿ êÿ ñÿð ëè úà -âàá âå ðèð, ùÿ ðÿ êàò áàø ÷û ñû íû èý èä ñÿð êÿð äÿ, àü ûë ëû âÿ

óçà ãý þ ðÿí ñèé à ñÿò ÷è, ìöäðèê äþâ ëÿò õà äè ìè êè ìèòÿã äèì åäèð.Ìöÿë ëèô éà çûð:”Õàë ãû ìà ëàü åäÿí ëÿ ðèí ñè -íÿ ñè íÿ õÿíú ÿð êè ìè ñàíú û ëà ðàì”,- äåé ÿ ðÿê ñè ëà ùàñà ðû ëàí, âÿ òÿ íè íèí àçàä ëûüû óü ðóí äà ñîí íÿ ôÿ ñû íÿ -äÿê ìöäà ðè çÿ àïà ðàí, ëà êèí ùàã ãûí äà ÿí àç éà çû -ëàí, ùÿò òà áÿ çÿí “òà ðèõ ÷è ëÿð” ôÿ à ëèéé ÿ òè íÿ ãà ðà éà õû -ëàí øÿõ ñèéé ÿò ëÿð äÿí áè ðè ýþð êÿì ëè ëÿ çýè ñÿð êÿð äÿ ñèÙàúû Äà âóä äÿé Ìöøêöðâè äèð.

Ñî âåò äþâðöíäÿ ëÿ çý è ëÿ ðèí òà ðè õè íè þðò-áà ñ äûð åäÿ -ðÿê îí ëà ðûí ìèë ëè äèð ÷ÿ ëè øè íèí ãàð øû ñû íû àë ìàã èñ òÿé -ÿí ëÿð áå ëÿ õàë ãà þç ãÿ ù ðÿ ìà íû íû óíóò äó ðà áèë ìÿ äè.ßê ñè íÿ, õàëã ÿí úÿ òèí àí ëàð äà éà ðàò äûüû ãÿ ù ðÿ ìàí -ëûã ìàù íû ëà ðû èëÿ èý èä îü ëó íóí àäû íû ÿáÿ äèé à øàð åò -äè.” Åëÿ áó íà ýþ ðÿ äÿ, êè òà áûí ôÿ ñèë ëÿ ðèí äÿí áè ðè

“Ùàúû Äà âóä ëÿ çýè ÿäÿ áèéé à òûí äà âÿ ôîë ê ëî ðóí äà”àä ëà íûð âÿ áó ðà äà ìöÿë ëèô õàëã ãÿ ù ðÿ ìà íû ùàã ãûí -äà éà ðàí ìûø áàé à òû, ðÿ âàé ÿò âÿ ìàù íû ëà ðû(ëÿ çýè âÿÀçÿð áàéú àí äèë ëÿ ðèí äÿ) âå ðèë ìèø äèð êè, áó äà “ÙàúûÄà âóä” êè òà áû íûí äÿé ÿ ðè íè õåé ëè àð òû ðûð.

Ì. Ìÿ ëèê ìÿì ìÿ äîâ Ùàúû Äà âó äóí áàø÷ëûüû àë -òûí äà ýå äÿí ìèë ëè àçàä ëûã ùÿ ðÿ êà òû íà éå íè êîí ñåï -ñèéà áà õû ìûí äàí éà íà øûð, ùÿ ðÿ êà òûí ÿñë ìà ùèéé ÿ òè -íè, òà ðè õè ÿùÿ ìèéé ÿ òè íè äî ëüóí øÿùð åäèð, ùÿ ðÿ ðàòáàø ÷û ñû íûí, îíóí ñè ëàù äà ø ëà ðû íûí âÿ àïà ðûúû ãöââÿ -ëÿ ðèí ðî ëó íó äà ùà éå òÿ ðèíúÿ ûøûã ëàí äû ðûð.

Êè òà áû ôóí äà ìåí òàë åë ìè - òÿä ãè ãàò ÿñÿ ðè ñÿ âèéé ÿ -ñè íÿ ãàë äû ðàí âÿ äà ùà äà ñàí áàë ëû åäÿí ìöÿë ëè ôèíþç ôè êèð ëÿ ðè íè úîõ ëó ñàé äà ñÿ íÿä âÿ àð õèâ ìà òå ðè àë ëà ðûèëÿ ÿñàñ ëàí äûð ìà ñû äûð. Ùÿ ãè ãÿ òÿí, êè òàá ÿí çÿù -ìÿò êåø âÿ ìÿù ñóë äàð æóð íà ëè ñò ëÿð äÿí áè ðè êè ìè òà íû -äûü û ìûç Ì. Ìÿ ëèê ìÿì ìÿ äî âóí ýÿ ðý èí âÿ áþéöêçÿù ìÿ òè íèí áÿ ù ðÿ ñè äèð. Ìöÿë ëèô þç êè òàá äûí äà 764òà ðè õè ìÿí áÿ äÿí, 840 àð õèâ ñÿ íÿ äèí äÿí, åëÿúÿäÿ, ÷îõ ëó ñàé äà ìöÿë ëè ô ëÿ ðèí ìÿ ëó ìàò ëà ðûí äàí ôàé -äà ëàí ìûø äûð. ßñÿ ðèí ðóñ âÿ ëÿ çýè äèë ëÿ ðèí äÿ äÿ îë ìà -ñû àð çó î ëó íàí äûð.Öìèä åäè ðèê êè, ýÿ ëÿú ÿê äÿ áó ãèé -ìÿò ëè êè òàá ùÿ ìèí äèë ëÿð äÿ äÿ èøûã öçö ýþ ðÿú ÿê.

ßìèí ëèê ëÿ äå ìÿê îëàð êè, “ìÿ íèì ö÷öí õàë ãû ìûíòà ðè õè íè öçÿ ÷û õà ðûá, îíà ÷àò äûð ìàã äàí øÿ ðÿ ô ëû èøéîõ äóð” äåé ÿí ìöÿë ëè ôÿ áþéöê ñå âèíú ýÿ òèð ìèø“Ùàúû Äà âóä” êè òà áû ùÿð áèð îõóú ó íóí äà ãÿë áè íèôÿ ðÿù âÿ ãöðóð ùèñ ñè èëÿ äîë äó ðàú àã äûð.

Ú.ßáóáßêèðîüëó

“H A C I D A V U D”Ùàúû Äàâóä Ðÿññàì Ì.×ÿëÿáîâ

ÒÅÀÒÐ

Êüóäêú­àä­ ëàãü­àé­ éè­ñà­ðèí­ ýõèð­àð­ ëåç­-ãèé­ðèí­ ýñ­ò­ðà­äà­ õêàæ­ æåç­âàé­ ÷Iàâàð­ òèð.­ Ãüàðþêú­óç­ ãüàð­ õóü­ðå­ ñà­ öIèéè­ àí­ñàìáë­ àðà­äèçêúâåç­âàé.­Ãüà­÷Iàâà­ðèí­öIèéè­ãüàâà­éðèõú,­àðàí­-æè­ðîâ­êà­õúãà­íà­òóüêIóüð­õúó­âóí­âàé­õàëêü­äèí­ìà­-íè­éðèõú,­àëà­òàé­äå­âèð­äèí­êîì­ïî­çè­òîð­ðèí­ïî­ïó­-ëÿð­ õüàíâàé­ ìà­íè­éðèõú­ öIèéè­ îðàí­æè­ðîâ­êà­äàÿá­àêàëóí­âè­ðè­äàí­ðèêIÿé­òèð.­Ëåç­ãè­÷è­ëå­ðàë­ýñ­-

ò­ðà­äà­äèí­ìà­íèé­ðèí­öIèéè­íå­ôåñ­àòàí­âàé.­Ôàä­-ôàä­ëåç­ãè­àâàç­ðèí­ôå­ñ­òè­âà­ëàð­íè­êüè­ëå­ôèç­âàé.ÊöIàðà,­Äåð­áåíò­äà,­Àõ­öåãüà,­Êüà­ñóì­õóü­ðåë­êüè­-ëå­ôèç­âàé­ôå­ñ­òè­âàë­ðà­öIèéè­ìà­íè­äàð­ðèí­ òIâà­-ðàð­íè­àðà­äèç­àêú­àò­çà­âàé.­Âè­ðè­äà­ëàé­õúñàí­àí­-ñàì­á­ëàð­ âàöIóí­ ÷àï­ëà­ ïà­òà­ "Àÿ­ êàì",­ "Êèì","Øòóë"­òèðòIà,­ýð­÷è­ïà­òà­­"Øàãü­äàãú",­"Øàãü­íà­-áàò",­ "Êúàéè­ áó­ëàõ",­ "Êàðä"­ òIâàð­ àëàéêîëëåêòèâàð­ãüèñàá­çà­âàé."Øàãü­äàãú"­ âè­÷èç­ êüåòIåí­ õàòI,­ ìà­íè­ÿð,­ ñòèë

àâàé­áó­ðóí­ êàìäà­ âè­ðè­äà­ëàé­ âè­ëèê­ æåðãåäèçàêú­àò­íà­âàé.­ Æåãü­èë­ êîì­ïî­çè­òîð­ Âè­äà­äèÇóüëôóüêú­à­ðî­âàí­ðåãü­áåð­âè­ëèõú­êâàé­àí­ñàìáë­-äà­÷è­òIâàð-âàí­àâàé­ñåé­ëè­àøóêü­Íóü­ñðå­òàí­õâàØàãü­íå­çå­ðà­ííè­ñåãü­íå­äèç­öIèé­èç­àòàí­âàé­æåãü­-èë­ìà­íè­äàð­Ëà­ðè­ñà­äèí­ìè­ëè­âàí­öèí­äó­ýò­äè­ÿáàêàë­çà­âàé­áó­ðóí­ ðèêIåðèç­ ôàä­ ðåõú­ æàãú­óð­íàé.Âè÷­òàê­âàç,­ìè­ëè­âàí­öè­ðèêIåð­ðàì­çà­âàé­Ëà­ðè­ñàõàëêü­äèí­àðà­äà­ôàä­ìàøãü­óð­õà­íàé.­Ñà­ìåõú­å­-ðèê­ Ëà­ðè­ñà­äèí­ ìè­ëè­ âàí­öåë­ ìÿãü­òåë­ õüàéè­ ÷èòIâàð-âàí­àâàé­çà­ðè­Ìóü­çåô­ôåð­Ìå­ëèê­ìà­ìå­äî­-âà­àäàç­“âè­ðè­Êúàôêú­àç­äèí­áèë­áèë”­ëàãü­à­íàé.1966-éè­ñóç­Êüó­ðàãü­ðàé­îí­äèí­Õóü­ðå­õóüð­òIâàð

àëàé­èåð­ìà­êàí­äà­äè­äå­äèç­õüàéè­Ëà­ðè­ñà­äèç­àíàóü­ìóü­ðóí­êüè­ñ­ìåò­õüà­íà÷.­Ãüà­éè­ñóç­õüàéè­çóð­çà­-ëàã­äè­ êIâà­ëåð­ ÷êIóðàé­ õóü­ðóüíâè­ÿð­ ÷ïèí­ êüè­-ëèç­÷à­ðà­àâó­íèç,­ìàñà­÷êàéðèç­êóü÷­æåç­ìàæ­áóðõüà­íà.­ Àá­äóëãü­à­ëè­ìàí­ õçàí­äè­Ìåãü­à­ðàì­õóü­ðóüí

ÁÈËÁÈË

26

ÊÚÀÔÊÚÀÇÄÈÍ

ÒÅÀÒÐ

ðàé­îí­äèí­ ÊüåïIèð­ðèí­ êúàç­ìàé­ðàë­ ïóí­ êó­òó­íà.Ëà­ðè­ñà­äèí­ àÿë­âàë­íè­ ãüà­ è­ õóü­ðå­ ôå­íà.Àÿë­ ÷Iàâà­ëàé­ìà­íèé­ðàë,­ìàêü­à­ì­ðàë­ðèêI­ àëàé­èðó­øà­ ìåê­òåá­äà­ ìó­çû­êà­äèí­ òàð­ñà­ðà­ àêüâàíàêòèââàë­ êúàëóðçàâàé­ õüè,­ áÿçè­ ÷Iàâàðèçìóàëëèìäè­àäàí­ãüàçóðâèëèç­êèëèãíà­ëàðèñàäèâàÿëðèç­ òàðñ­ ãóç­ òàäàé.­ Ðàé­îí­äà­ êüè­ëå­ ôèç­âàéâè­ðè­ìÿ­ðå­êà­ò­ðà­êIåïIèð­âèé­ðèí­êàïIàë­äèõú­Ëà­ðè­-ñà­íè­æå­äàé.­Êüâå­÷Iåõè­ñòõà­ìó­çû­êàí­òàð­õüó­íèçêè­ëèã­íà­ àäà­ ëàï­ àÿë­ ÷Iàâà­ðè­ëàé­ àáó­ðóõú­ ãà­ëàçõóü­ðóüí­äå­ìå­ðà­ìà­íè­ÿð­ëàãü­àí­âà.­­Ìåê­òåá­àêü­àë­òlà­ðàé­Ëà­ðè­ñà­Äåð­áåíò­äèí­ìó­çû­-

êà­äèí­ó÷è­ëè­ùå­äèê­ýêå÷Içà­âà.­Ãüà­éè­ñà­ðà­æóü­ðå­-áà­ ôå­ñ­òè­âàë­ðà­ èø­òè­ðàê­ àâóð­ Ëà­ðè­ñà­ ­ ÊöIàðèí"Øàãü­äàãú"­àí­ñàìáë­äèí­êî­ëåê­òèâ­äèõú­àêàò­çà­âà.Àí­ñàìáë­äèõú­ãà­ëàç­àäàí­àãàëêü­ó­íàð­ìàä­íè­ïà­ðàæåç­âà.­ 1991-éè­ñóç­ "Øàð­âè­ëè"­ êóë­òó­ðà­äèí­ ìà­-êàí­äè­êüè­ëå­òó­õ­âàé­"Ëåç­ãè­ñ­òàí­äèí­àâà­çàð"­òIâàðàëàé­ôå­ñ­òè­âàë­äà­I­÷êà­êüóð­Ëà­ðè­ñà­ïðî­ôåñ­ñè­î­-íàë­ìó­çû­êàí­ò­ðèí­öIèðãú­è­íà­ãüàò­çà­âà.­Ãóüãú­óü­íèíéè­ñà­ðà­ Ìà­õà÷êú­à­ëà,­ Êà­ñ­ïèéñê,­ Êðàñ­íî­äàð,Ìîñê­âà­âà­ìà­ñà­øåãü­åð­ðà­êüè­ëå­ôåéè­êîí­öåð­ò­-ðè­Ëà­ðè­ñà­Ìå­æè­äî­âà­äèí­òIâàð­ëåç­ãè­ýñ­ò­ðà­äà­äèíòà­ðèõ­äèç­êúè­çèë­äèí­ãüàð­ôà­ðàë­äè­êõüå­íà.Ýõè­ðèì­æè­éè­ñà­ðà­Ëà­ðè­ñà­äè­âè­÷èí­àê­òðèñàâè­-

ëèí­àãàëêü­ó­íàð­­âè­íåë­àêú­óä­çà­âà.­Àäà­Äåð­áåíò­-äàâàé­ Ñ.Ñóüëåéìàíàí­ òIâàðóíèõú­ ãàëàé­ Ëåç­ãèÄðàì­Òå­àò­ðäà­êIâà­ëàõ­çà­âà.Æåãü­èë­ðå­æèñ­ñåð­Àëè­õà­íà­Äåð­áåíò­äèí­Ëåç­ãè

Òå­àòð­äèí­ ñåãü­íå­äà­ ýöè­ãàé­ êàð­êàì­ êîìïîçèòîð

Óçå­èð­Ãüà­æè­áå­êî­âàí­øè­ðà­"Àð­øèí­ìàë­÷è"­òà­ìà­-øà­äà­ Ëà­ðè­ñà­äè­ êúóãú­âàé­ Æàãü­àí­ õà­ëà­äèí­ ðîëâè­ðè­äàí­ðèêIÿé­õüà­íà.­Òà­ìà­øà­÷èé­ðèí­íè,­àê­òåð­-ðèí­íè,­ òå­àòð­äèí­ êüè­ëå­ àâàé­áó­ðóí­íè.­ Äå­áþò­äèêüèë­ êüó­íà.­ Ãóüãú­óü­íàé­ ðå­æèñ­ñåð­ Ìèð­çà­áåãÌèð­çà­áå­ãî­âà­ýöè­ãàé,­Õóü­ðóüã­Òàãü­è­ðà­íè,­Êúè­ÿñÌå­æè­äî­âà­ñà­íàë­êõüåé­"Àøóêü­Ñà­èä"­òà­ìà­øà­äàËà­ðè­ñà­äè­êúóãú­âàé­Ìà­ðà­ëàí­ðî­ëó­íè­àäàí­àê­òåð­-âè­ëèí­ òà­ëàíò­ âè­íåë­ àêú­óä­íà.­ Ëåç­ãè­ ýñ­ò­ðà­äà­-äèí­ ÷ó­áà­ðóê­äè,­ âè­ðè­ Êúàôêú­àç­äèí­ áèë­áèë­äèËåç­ãè­ òå­àòð­äà­ âåãü­åé­ ñèô­òå­ êà­ìàð­ òIàðàì­áóðõüàí­âà.­ ×íà­ àäàç­ è­ ðåêúå­ ÷Iåõè­ àãàëêü­ó­íàðòIàëàá­çà­âà­âà­òå­àòðäèí­ñå­íÿò­äèí­êóêIóø­ðèç­õêàææå­äàé­þãú­âèëèâäè­õóüçâà.

Ê.ÀËÀÌÂÈ

27

ÈÇÇÅÒ ØÅÐÈÔÎÂ - 85

Øå­ðè­ôîâ­Èç­çåò­Íó­ðåä­äè­íàí­ õâà­ 1927-éè­ñàí­ 23-íî­ÿáðäèç­ÊöIàð­øåãü­åð­äà­äè­äå­äèç­õüà­íà.­Èíà­þêü­-âàí­ ìåê­òåá­ àêü­àëòIàðàé­äà­ëàé­ êüó­ëóõú­ àäà­ Áà­êó­äàÌ.Ô.Àõóí­äî­âàí­ òIâà­ðó­íèõú­ ãà­ëàé­ èí­ñòè­òóò­äàóðóñ­÷Iàëàí­íè­ëè­òå­ðà­òó­ðà­äèí­ôà­êóëü­òåò­äà­êIåëó­íàðäà­âà­ìàð­íà.­ Èí­ñòè­òóò­ ÿðó­ äèï­ëîì­äàë­äè­ ­ êóü­òÿãü­íà,âè­íè­äå­ðå­æà­äèí­ïå­øå­êàð­õüàéè­È.Øå­ðè­ôî­âà­ÿðãú­-àë­éè­ñà­ðà­æóü­ðå­áà-æóü­ðå­êúóë­ëóãú­ðàë­êIâà­ëàõ­íàé.Æåãü­èë­÷Iàâà­ëàé­øè­è­ðàð­êõüèç­ýãå÷Iàé­Èç­çåò­ìó­-

àë­ëèì­äèç­ äóü­íü­ÿ­äèí­ ýäå­áè­ÿò­äè­êàé­ õúñàí­ ÷èð­âè­ëåðàâàé.­Èë­ëà­êè­ óðó­ñ­ðèí­ ëè­òå­ðà­òó­ðà­äàé­ ­È.À.Êðû­ëî­-âàí­áàñ­íÿð­àäàç­ñà­êè­âè­ðè­õó­ðà­ëàé­÷è­äàé.È.Øà­ðè­ôî­âàí­ ñà­òè­ðà­äèí­íè­ þìîð­äèí­ øè­è­ðàð,

áàñ­íÿð­âà­÷ïå­äå­ðèí­ôè­ëî­ñî­ôè­ÿ­äèí­ìà­íà­àâàé­ðó­áà­-è­ÿð­ àâ­òîð­ âè÷­ ñàãú­ àìàç­ Áà­êó­äà­ àêú­à­òàé­ àäàí"ÒIèá-òIàá"­ (1966),­ "Êüó­äàð"­ (1980),­ ­ "Àñ­ëàí­äà­èìêñà­íàéòIà"­(1993)­êòà­á­ðà,­­­"Áàõ­òó­íèí­ýê­âåð",­"Áàõ­-òà­âàð­ ÷èë"­ àëü­ìà­íà­õ­ðà­ âà­ ­ ãüàêIíè­ ìà­ñà­ ãà­çåò­ âàæóð­íàë­ðà­÷àï­õüà­íàé.

Àãú­à­äèõú­÷óí­Èç­çåò­ìó­à­ëèì­äèí­ñà­øó­ìóä­áàñ­íÿ­äèçâèë­âåãü­å­íà,­àáó­ðóç­àíà­ëèç­ãóç­àëàõú­äà.­Êúåéä­àâóíëà­çèì­ ÿ­ õüè,­ çà­ðè­äè­ óü­ìóüðäèí­ ðåêü­å­ðà­ èí­ñà­í­ðèíêúè­ëè­õ­ðà­äóü­øóüø­æåç­âàé­ëà­ìàòIâè­ëåð,­íà­ïàê­âè­ëåð,àë­÷à­õ­âè­ëåð­õöè­êúå­ëåì­äàë­äè­ðó­ñ­âàãü­çà­âà,­àáóð­íåãüàâó­íèç­ ýâåð­ ãóç­âà,­ ÷àç­ ãüàõü­òèí­ ãüà­ëà­ðè­ëàé­ ÿðãú­àçõüóí­ìåñ­ëÿò­êúà­ëóð­çà­âà."ÒIèá-òIàá"­êüèë­ãàí­âàé­øè­èð­äà­àâ­òî­ðäè­÷àë­ãüàð

éèêú­àí­óü­ìóüðäà­ãüàëò­çà­âàé­òà­òó­ãàé­âàë­-­ñà­èäà­ðà­äàêIâà­ëàõ­çà­âàé­êüâå­êúà­âóì­äèí­êüóü­ðóü­êàð­-­êúà­ëó­ðó­-íàë­äè,­ èõü­òèí­ êàð­äè­êàé­ âè­÷èí­ ôè­êèð­ ãüèõü­òèí­äèÿòIà,­ýõèð­äàé­÷èð­çà­âà:­­­­

Àí­æàõ­ãüà­è­èäà­ðà­äà­êIâà­ëàõ­÷Ióðóç­ÿç­àìà.

"Âàú,­ çà­ àêIäà÷!"­ áàñ­íÿ­äà­Èç­çåò­ ìó­àë­ëèì­äè­ ñèêIâåð­÷å­ðèí­ôåð­ìà­äèí­çå­âå­äèø­õüó­íè­êàé,­àäàí­÷óêIóëàêü­óð­ íåô­ñè­íè­ ôåð­ìà­ êIàíÿé­ àêú­ó­äó­íè­êàé,ÑèêIðåí­ ÷êà­äàë­ àòàé­ ×àêú­àë­äè­ õèé­èð­ êúà­÷óç­âàéöIèéè­òàê­òè­êà­äè­êàé­èêI­ëóãü­óç­âà:­

28

Äóü íü ÿ äèí ýäå áè ÿò äà ãçàô ìàøãü óð òèð æà í ðèé ðè êàé ñàä áàñ íÿ ÿ. Àì áè íå äè ëàé ôîëü ê ëîð äèíñà æóü ðå õüèç àðà äàë àòà íàé. Áàñ íÿ äèí ïåð ñî íà æàð ãçàô íè-ãçàô ãüàé âà íàð âà ÿ ÷àí àëà ÷èð çàòIàðæå äà. Èí ñà í ðèç àêü óë-êà ìàë, òåð áèÿ ãóí, ÷Ióðó êúè ëè õàð íåãü íà, àáóð äóüç ðåêü åë ãúóí - èáóð áàñ íÿ -äèí âè ëèê àêú âàç íà âàé êüè ëèí âå çè ôà ÿð ÿ.

Åâ ðî ïà äèí ëè òå ðà òó ðà äà áàñ íÿ äèí áè íå ýöè ãàé äè ÷è ýðà äè ëàé âè ëèê VI àñèð äà óü ìóü ðàé ãðå êðèíçà ðè Ýçîï õüà íàé. Ãüà âè ëÿé èõü òèí ýñå ðàð êõüè äàé áó ðóç Ýçî ïàí ðåêü ÿé ôåé è áóð ëóãü óí àäåò õüàí âà.

Áàñ íÿ æàíð ëåç ãè ëè òå ðà òó ðà äà íè ãçàô êàð äèê êâàé æà í ðàé ðè êàé ñàä ÿ. ×è ýäå áè ÿò äà Õóü ðóüãÒàãü èð, Àëêü âà äàð Àá äóëêú à äèð, Ìå ìåé Ýôåí äè åâ, Øè íàç Ãüå çåð ÷è, Æà ìè äèí Ãüà æè ìó ðà äîâ õüòèíøà èð ðè è æàíðäà õúñàí ýñå ðàð àðà äàë ãúàí âà. Áàñ íÿ æàíðäà âè ðè äà ëàé ãçàô ýñå ðàð êõüåé øà èð ðè -êàé ñàä íè, àëàé éè ñóç âè÷ äè äå äèç õüàé è äà ëàé èíèõú 85 éèñ òà ìàì æåç âàé, ìàøãü óð øà èð âà ïóá ëè -öèñò Èç çåò Øå ðè ôîâ ÿ.

ÝÇÎÏÀÍ ÐÅÊÜßÉ

ÔÅÉÈ ØÀÈÐ

Àõ­ìàêü­âàë­íà­ÑèêIðå­õüèçÇà­êIåêå­ðèê­õêIàäà÷.Æóâ­àìàç­êüâàí­ôåð­ìà­äàÂåð­÷å­ðè­êàé­ñàä­òà­äà÷!­

"Òóì ãà ëà ÷èç" áàñ íÿ äà ÿðãúè òóì àòIàíà, ôóð ñàð -çà âàé ÑèêIðåç ìóü êóü òà ìóí ãüàé âà í ðè êüóð êàð äè -êàé èõ òè ëàò ôèç âà. Êüóüãú óüðäè ÑèêIðåí ãàô ñè âåàìàç ëóãü óç âà:

Ñåð­êå­äè­ëàé­àëóä­íàç­õüóé­ñà­ñè­ëèõ,Äå­ãèø­æå­äà÷­àäàí­êó­äàé­òåðñ­êúè­ëèõ...

"Àÿç íè ðàãú áàñ íÿ äà àâ òî ðäè èí ñà í ðèç - "Êóü íåâó÷ êIâà ëà õàð èé èç âàòIà, õúñàí äà êàç àÿ!" - ëóãü óç âà.

Òàõü­àéòIà:Ïà­êà­ìàõú­ðàãú­ýêü­å÷Iäà­ìàç,Àäà­õðàé­ãàì­øóü­øå­äàëÀâàõü­íà,­ÿä­ÿç­êóü­÷å­äàë­­æå­äà­ãüà!

"Ñèð êå ãüèêü âàí òóüíò õüàé èòIà, àäàí êúà ïó íèç çà -ðàð ÿ", - ëóãü ó äàé ìè ñàë àâàé äè ÿ. Øà èð äè è ìè ñàë -äèí áè íå äàë ëàç "ÖIàé íè ÿä" êüèë ãàí âàé øè èð àðà -äàë ãúàí âà:

Êúó­ëà­êóç­âàé­ÖIó­ãüà­ðàé­íà:-­Øàä­ÿ­çóí­èêI­êóç­âà­ëóãü­óç.Çè­âè­íåë­ëàé­êúàæãú­àí­äèç­íèÃüà­çóð­ÿ­çóí­÷è­ìè­âàë­ãóç­-Êúàéè­ÿä­íè­õüó­ðàé­÷è­ìè!Ìàä­íè­êIåâèç­êóüêIóüííà­ÖIàé…ßä­ðãà­íà­àëàõü­àé­âàëÖIèâèí­õüà­íà,­òóü­õóüííà­öIàé.

"Øà ëàì" òIâàð àëàé áàñ íÿ äà àâ òî ðäè ýãî èñò âàë,ôóð ñóõú àí âàë íåãü çà âà, èí ñà í ðèç ñàÿ (ïðî ñòîé) õüó -íèç, ÷ïèí àáóð-ýäåá õóü íèç ýâåð ãóç âà:

-­Êüóü­çóü­õüà­íà­ÿö.ÒóêIóíà­àì.Õà­ìóí­ëè­äè­êàéÈëèã­íà­øà­ëàì.Àäà­âè­íå­êüó­íà­òIèø:Ñà­êè­àäàç­ãóç­âàé­òóøÑà­äà­íè­òIóø.

Êóü íå ôè êèð öå, è èðèä öIàðöIèí êúå íå ãüèêü -âàí ÷Iåõè ìà íà àâàòIà!..

Ëåç ãè õàëêü äèí ðèêI àëàé òIóü íðè êàé ñàä íè àôà -ðàð ÿ. ×íà ãüàð ãàò ôà ðèõú öIèéè õú÷à ðè êàé ÷ðàí âàéàôà ðàð èø òÿãü äàë äè íå äà, àì ìà ãüè÷ ñà äà íè Èç çåòìó à ëèì äè õüèç èõü òèí ñó àë âè ëèê ýöèã äà÷:

-­Íèç­÷è­äà÷­êüâàí?­-Àôàð­äèí­êüâå­÷èí­íè­ñàä­ÿ.Âó­÷èç­ÿòIàí,Ãúå­ðè­òåê­ñà­÷è­íèç­­ÿäà.

"Êüó ðó âàöIóí õà æà ëàò äà" àâ òî ðäè âè ÷å ëàé çàòIíèàëàêü òèé è äàé êà ñ äè êüà ìà ÿëàð òó íè êàé èõ òè ëàò çà -âà:

ÃüèêI­ÿòIàíè­ìàðô­êúâàé­ëà,Ñà­êüó­ðó­âàöI­öèâ­àöIàé­ëà,×Ióð­íà­àäà­âè­÷èí­ãóüãü­óüë:-­Àëàõü­èð­âàë­ÿ­ãè­ëà­ãüóüë!..

Èç çåò ìó à ëèì äè âè ÷èí ýñåð ðà õàëêü äèí êüè ñàé ðè -êàé, áó áàé ðèí ìè ñàë ðè êàé, óü ìóüðäèí ÷à ðà-÷à ðàäóü øóü øðè êàé ìåí ôÿò êúà ÷ó íàë äè, âè øå ëàé âè íèçáàñ íÿð òóüêIóüðíà âà. Àáó ðóí òå ìà ÿð, ôîð ìà ÿð, ìà -íà-ìåò ëå áàð ÷à ðà-÷à ðà ÿòIàíè, àðà äàë êúâåç âàé íå -òè æà ÿð èõü òèí áóð ÿ: èí ñàí õüóõü, íà ìóñ-ãúåé ðåòõüóüõ! Âà òàí äèç âà ôà ëó õüóõü, èí ñà í ðèí þêü âà æó -âàç êó òó ãàé ÷êà ÿõú!

È.Øà ðè ôî âàç àêóð ãçàô êðàð, àëà ìà òàð,çàòIàð ÷àç íè àê âàç âà, âàí êúâåç âà, àì ìà ÷à ëàé àäà -ëàé õüèç àáóð êüà òóç, àäà âàé õüèç àáó ðóç êúè ìåò ãóçàëàêü çà âà÷. Âó ÷èç ëàãü àéòIà, àáóð çà ðè äèíìåôòIåäà ÷ðàç âà, öIàëöIàì æåç âà, âè íå ëàé ðóã-ìóüðõú ìèõüè àâó íà, êIåë äàé áó ðóí ðèêI àöIóêü äàéøè êèë äèç êúâåç âà. Èäàç øà èð äèí óñ òàä âàë, àëàêü óíëóãü ó äà!

È.À.Êðû ëî âàí áàñ íèé ðè óðó ñ ðèí ëè òå ðà òó ðà äàêüóí âàé ÷êà äè êàé ÷Iåõè êðè òèê Â.Ã.Áå ëèí ñêè äè èêIëàãü à íàé: "Àäà âàé (Êðû ëî âà ëàé - Â.Ì.) óðó ñ ðèíìèë ëè ðóüãü àâàé âàë êúà ëó ðèç àëàêü íà: àäàí áàñ íèé -ðàé, ÷èí ìèõü íà âàé àé íà äàé õüèç, óðó ñ ðèí àêü óë-êà -ìàë, àöóêü óí-êúà ðàãú óí, âè ðè êè ìè âè ëåð íè êâàç, àê -âà äà. Àäà ëàé õúóü òóüë õúóü ðóü íðàë äè ãüàð ñà êàð -äèç, ãüàð ñà âàêú è à äèç, ãüàð ñà çàòIóíèç òIåáèè, ÷ïèçêó òó ãàé êúè ìåò ãóç àëàêü íà âà. È ýñåð ðà, ãüàð éèêú -àí ôè êè ðàð õüèç, øà èð äè âè ÷èí óü ìóüðäà êúà çàí -ìèø íà âàé òåæ ðè áà íè àâà".

Â.Áå ëèí ñêèé äèí âè íè äèõú ãàí âàé ãà ôàð ÷à âàéëåç ãè ëè òå ðà òó ðà äà áàñ íÿ æàíðäèí ÷Iåõè óñ òà ä ðè êàéñàä òèð Èç çåò Øà ðè ôî âàç òà ëóêü à ðàéòIàíè æå äà.Èç çåò ìó àë ëèì ýäå áè ÿò äèí ãúà âóð äà àâàé, àäàí êúà -äèð-êúè ìåò ÷è äàé, àäàí êóü ìåê äàë äè âè ÷èí ôè êè -ðàð, âå ðå âèð äàð õàëêü äèâ àãàêü à ðèç õüàéè êñà ðè êàéñàä ÿ. Øà èð äè âè ÷èí ðó áà èé ðè êàé ñà äà ëóãü óç âà:

Øè­è­ðàð­ãå­ëåð­ÿ­÷àç­è­äó­íü­ÿ­äàëÀêóð­êüâàí­çàòIàðèí,­ôåéè­ðåêü­å­ðèí.ÊIâà­÷å­ðèí,­ãúè­ëå­ðèí­ãå­ëåð­÷Ióð­æå­äà,Øè­è­ðàð­àìóêü­äà­êúå­íå­­ðèêIåðèí…

Ýõü, È.Øà ðè ôî âàí ýñå ðàð è äóü íÿ äàë ÷è õàëêüàëà ìàé êüâàí, ãüàð ñà ëåç ãè äèí ðèêIå êâàõü òèé èðãå ëåð õüèç àìóêü äà!

Âàêú­èô­ÌÓÜ­ØÊÓÜÐÂÈ

ÈÇÇÅÒ ØÅÐÈÔÎÂ - 85 29

Êêàê­êà­àòIàí­âàé­÷è÷Iåê - ëóê ðå æóò è ñòà âÿòíà ãî ðÿ ÷óþ ñêî âî ðîä êó ñ ìàñ ëîì, òó øàò. Ñáè âà -þò ÿé öà, äî áàâ ëÿ þò ÷åð íî ãî ïåð öà, Êêàê­êà­àòIàí­âàé­íè­ñè - íà òåð òûé íà òåð êå

ñû ðà äî áàâ ëÿ þò óê ðî ïà è òìè íà, âû ëè âà þò íàãî ðÿ ÷óþ ñêî âî ðîä êó ñ ìàñ ëîì è ïîä æà ðè âà þò íàìåä ëåí íîì îã íå;

ÊúÊú

Êúà­òàé­ôó­(ãúâàð­êâàé­ôó) - ãî òî âÿò èç çà -êâà øåí íî ãî òå ñ òà. ëè öå âóþ ñòî ðî íó ýòî ãî õëå -

áà, îáû÷ íî ìà æóò ðàñ òâî -ðîì ÿèö, òâî ðî ãà, âî äû;Êúà­âó­ðàð­ - ìåë êî ðå -

çàí íûé è çà æà ðåí íûéêóð äþê. Äîë ãî íå ïîð òèò -ñÿ è ñî õðà íÿ åò âêóñ;Êúà­âóð­íà­âàé­ òóð­òó­-

ðàð - æà ðå íûå ïå ðå ï¸ë êè(ïå ðå ï¸ë êè ïî äà þò ñÿ òàê æå âà ðå íû ìè);Êúà­âóð­íà­âàé­ ÿê­ (æàð­êîå) - â ñêî âî ðîä êó

êëà äóò ìàñ ëî èëè æèð è óìå ðåí íî ðàç ðå çàí íûåêó ñ êè ìÿ ñà, çà êðû âà þò êðûø êîé è æà ðÿò, ïå ðè î -äè ÷å ñ êè ïå ðå ìå øè âàÿ êó ñî÷ êè. íå çà äîë ãî äîãî òîâ íî ñ òè äî áàâ ëÿ þò ëóê è ñîëü;

Êúàðãúó­ - àëû ÷à, îá æà ðåí íàÿ â êî æó ðå äðå -âå ñè íû íà îã íå; Êúà­ôóí­- îáîá ùåí íîå íà çâà íèå è õî ëîä íîé è

ãî ðÿ ÷åé ïè ùè;3

Êüà÷Ióð­ (îá­ðà­çî­âàíèç­äâóõ­ñëîâ:­"êüà÷I"­-êî­íå÷­íîñòü­ è­ "öIóð"­ -òî­ïèòü.) - òîï ë¸ íûé æèð(õúó öóð - èñ êà æåí íàÿôîð ìà ñëî âà "êüà÷IöIóð");Êúå­íåð­(âíó­ò­ðåí­íî­ñ­-

òè) - â íà ÷à ëå õî ðî øî ÷è -ñ òÿò, ðàç ìåëü ÷à þò è êëà äóò â ñêî âî ðîä êó èëè êà -ñ ò ðþ ëþ. Âà ðÿò, âî äó âû áðà ñû âà þò. Ïå ðè î äè ÷å -ñ êè ïå ðå ìå øè âà þò, â êîí öå äî áàâ ëÿ þò ëóê èñîëü;Êúó­ëàí­ôó­- õëåá, èñ ïå ÷åí íûé â êúó ëå (î÷à -

ãå);Êúóü­ëóüí­ ôó­ - ïøå íè÷ íûé õëåá, îñ íîâ íîé

ïðî äóêò ïè òà íèÿ ëåç ãèí: ôó àâà - âè ðè àâà;

ÊüÊü

Êüè­ëåð­-­êIâà­÷åð­- õî ðî øî î÷è ùåí íûå íîæ -êè è ãî ëî âà áû êà, áà ðà íà. Ñòà âÿò ñ âå ÷å ðà íàñëà áûé îãîíü, âà ðÿò äî óò ðà. óò ðîì äî áàâ ëÿ þò

Ëåçãèíñêàÿ êóõíÿ

êóëèíàðèß30

Ô . Á À Ä À Ë Î ÂÔ . Á À Ä À Ë Î Â

óê­ñóñ­è­åäÿò;Êüåêü­å­ëàð­-­òà­çà­âåð­ãå­ðèí­âè­íåë­àëàé­ïå­øåð

àëóä­íà­ (ñà­ áÿ­çè­áó­ðó­ ïå­øåð­íè­ àëà­ìàç),­ êüåëâåãü­å­íà­àáó­ðóç­êàï­ãó­äà;­

Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé­ ïó­-ìà­äó­ðàð­ -­ çà­ñî­ëåí­íûåïî­ìè­äî­ðû;Êüå­ëåê­êó­òóí­âàé­àô­-

íè­ÿð -­çà­ñî­ëåí­íûå­îãóð­-öû;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé

ñåð­êåð -­ çà­ñî­ëåí­-íûé­÷åñ­íîê;Êüå­ëåê­êó­òóí­âàé­êå­ëåì -­çà­ñî­ëåí­íàÿ­êà­ïó­-

ñ­òà;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé­ ÷è÷Iåêàð -­ çà­ñî­ëåí­íûé

ëóê;Êüå­ëåê­êó­òóí­âàé­ëè­ôðåí­êüà÷IàðÊüå­ëåê­êó­òóí­âàé­öó­ðóä­ïå­øåðÊüå­ëåê­êó­òóí­âàé­è÷åð -­çà­ñî­ëåí­íûå­ÿá­ëî­êè;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé­ ÷óü­õâå­ðàð -­ çà­ñî­ëåí­íûå

ãðó­øè;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé

ïàõ­ëà­ÿð -­ çà­ñî­ëåí­íàÿôà­ñîëü;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé­ñó­-

ðàðÊüå­ëåê­êó­òóí­âàé­öè­-

ðè­ÿð -­ çà­ñî­ëåí­íàÿ­ ÷å­-ðåì­øà;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé­ ñåð­êå­ðèí­íè­ ÷è÷Iåê­ðèí

ìó­ìóêIóëàð -­çà­ñî­ëåí­íûå­ðîñò­êè­÷åñ­íî­êà­è­ëó­-êà;Êüå­ëåê­êó­òóí­âàé­öïèöIðèí­ïå­øåð -­çà­ñî­-

ëåí­íûå­ëè­ñò­êè­âè­íî­ãðà­äà;Êüå­ëåê­êó­òóí­âàé­ïàõ­ëà­äèí­ïå­øåð -­çà­ñî­-

ëåí­íûå­ëè­ñ­òüÿ­ôà­ñî­ëè;Êüå­ëåê­êó­òóí­âàé­õó­òàð -­çà­ñî­ëåí­íûå­ñëè­âû;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé­ êúâàêú­âàð -­ çà­ñî­ëåí­íûé

ò¸ðí;Êüå­ëåê­êó­òóí­âàé­êå­âåð -­çà­ñî­ëåí­íûå­ìî­ëî­-

äûå­ïî­áå­ãè­êà­ïåð­ñà;Êüå­ëåê­ êó­òóí­âàé­áà­-

äóì­æà­íàð -­ çà­ñî­ëåí­íûåáàê­ëà­æà­íû;Êüó­ðàé­ ÿê -­ ñó­øå­íîå

ìÿ­ñî.­ Õàì­ àëóä­íà­âàéæåí­äåê­ øóüêIóüç­ àòIàíà,ÿêIóí­ êüå­ëå÷I­ êIóñà­ðèíàðà­äà­ êüà­ëàð­ òó­íà,­ ðàãú

àêü­àí­òèé­è­äàé­÷êà­äàë­ýöèã­íà­êüó­ðó­èé­è­äà;Êüó­ðó­àø -­â­êè­ïÿ­ùóþ­ñî­ëå­íóþ­âî­äó­îïó­ñ­êà­-

þò­î÷è­ùåí­íûé­è­ïðî­ìû­òûé­ðèñ­è­âà­ðÿò­â­òå­÷å­-íèå­ íå­ñêîëü­êèõ­ ìè­íóò,­ ïî­êà­ ñåðä­öå­âè­íû­ ðè­ñàåùå­ñî­õðà­íÿ­þò­òâåð­äîñòü.­Çà­òåì­ðèñ­îò­êëà­äû­-âà­þò­íà­äóð­ø­ëàã.­íà­äíî­êà­ñ­ò­ðþ­ëè­êëà­äóò­ñáè­-

òûå­ñ­òâî­ðî­ãîì­è­êèø­ìè­øîì­ÿé­öà,­ñâåð­õó­çà­ñû­-ïà­þò­ðèñ,­íà­ìåä­ëåí­íîì­îã­íå­äî­âî­äÿò­äî­ãî­òîâ­-íî­ñ­òè;­íà­äíî­êà­ñ­ò­ðþ­ëè­êëà­äóò­áà­ðà­íèé­èëè­ãî­-âÿ­æèé­ ôàðø­ (èëè­ êó­ñ­êè­ ìÿ­ñà),­ äî­áàâ­ëÿ­þò­ íå­-ñêîëü­êî­ÿèö,­ëóê,­ïå­ðåö,­êèñ­ëóþ­ïà­òî­êó­èç­ãî­òîâ­-ëÿ­å­ìàÿ­èç­êè­çè­ëà,­êèí­çó,­êèø­ìèø.­Âìå­ñ­òî­ìÿ­ñàìîæ­íî­èñ­ïîëü­çî­âàòü­êó­ðè­öó;

ÊIÊI

ÊIàðêIàðàð­ (êIàðêIàð­ôó) -­ýòîò­âèä­õëå­áàîò­ìå­÷åí­ åùå­ ñ­ ïå­ðè­î­äà­ ðàñ­öâå­òà­ õóð­ðèò­ñêîéöè­âè­ëè­çà­öèè,­ ñëî­âî­ ñî­õðà­íèë­ñÿ­ â­ õóð­ðèò­ñêîìÿçû­êå.­ Ãî­òî­âÿò­ â­ ïðà­çä­íè÷­íûå­ äíè,­ äëÿ­ äå­òåé,èìå­åò­äëèí­íóþ­öè­ëèí­ä­ðè­÷å­ñ­êóþ­ôîð­ìó;ÊIà÷IêIà÷I­õàïIà -­ãî­òî­âÿò­èç­ìåë­êèõ­ìó÷­íûõ

êî­ìî÷­êîâ,­ñûï­ëþò­â­êà­ñ­ò­ðþ­ëþ­ñ­êè­ïÿ­ùåé­âî­äîéè­ ïå­ðå­ìå­øè­âà­þò.­ Âà­ðÿò­ íå­ñêîëü­êî­ ìè­íóò,­ çà­-ïðàâ­ëÿ­þò­ïîä­æàð­êîé­ëó­êà­íà­ñëè­âî÷­íîé­ìàñ­ëå,è­óïî­òðåá­ëÿ­þò;ÊIâà­÷åð-êüè­ëåð­ -

õàø;ÊIè­-­íà­ïè­òîê,­ïî­õî­-

æèé­íà­òIà÷.­íî­èìå­åòïðè­òîð­íî­ -­ ñëàä­êèéâêóñ.­Äëÿ­ïðè­ãî­òîâ­ëå­-íèÿ,­ íà­ íå­ñêîëü­êèõïîä­íî­ñàõ­òîí­êèì­ñëî­-åì­ðàñ­êëà­äû­âà­ëè­ïðî­-ìû­òóþ,­ òùà­òåëü­íîî÷è­ùåí­íóþ­îò­áîð­íóþ­ïøå­íè­öó.­Äâà­ðà­çà­â­äåíü-­óò­ðîì­è­âå­÷å­ðîì­-­â­òå­÷å­íèå­ïî÷­òè­ïî­ëó­ìå­ñÿ­-öà,­òî­åñòü­äî­ïðî­èç­ðà­ñ­òà­íèÿ­âû­ñî­êèõ­âñõî­äîâ,ïøå­íè­öó­ îï­ðû­ñ­êè­âà­ëè­ òåï­ëîé­ âî­äîé.­ Ïðî­ðîñ­-øèå­ âñõî­äû­ îò­ðû­âà­ëè­ îò­ ïøå­íè­öû­ è­ òîë­ê­ëè­ âäå­ðå­âÿí­íîé­ ïî­ñó­äå­ -­ õâàõ.­ Ïî­ëó­÷åí­íóþ­ ìàñ­ñóñêëà­äû­âà­ëè­â­ñïå­öè­àëü­íûé­ïî­ëîò­íÿ­íûé­ìå­øîê­èâû­æè­ìà­ëè­â­÷è­ñ­òóþ­ïî­ñó­äó­ñîê,­êî­òî­ðûé­çà­òåìâû­ïà­ðè­ëè­ íå­áîëü­øè­ìè­ïîð­öè­ÿ­ìè­äî­îá­ðà­çî­âà­-íèÿ­ãó­ñ­òîé­ñëàä­êîé­ìàñ­ñû­òåì­íî­-­êî­ðè÷­íå­âî­ãîöâå­òà.­Îñå­äà­þ­ùèé­íà­äíå­ïðè­îñ­òû­âà­íèè­ "êIè"ïðå­âðà­ùàë­ñÿ­â­ òâåð­äóþ­ìàñ­ñó,­íà­ïî­ìè­íà­þ­ùóþèðè­ñ­êó,­êî­òî­ðàÿ­ñëó­æè­ëà­ëà­êîì­ñò­âîì­äëÿ­äå­òåé.Ãî­òî­âóþ­êIè­îñ­òàâ­ëÿ­ëè­äî­îñ­òû­âà­íèÿ­è­åëè­ñ­êó­-ñ­êà­ìè­ëà­âà­øà,­áå­ðÿ­èìè­êàê­ëîæ­êîé4.ÊIóüçíè­ôó -­â­òåï­ëîå­ìî­ëî­êî­äî­áàâ­ëÿ­þò­ñî­-

븭íûé­ òâî­ðîã,­ ìåë­êî­ íà­ðå­çàí­íûé­ ëóê,­ êèí­çó­ èñìå­øè­âà­þò­èõ,­çà­òåì­â­òà­ðåë­êó­ñûï­ëþò­êðîø­êèëà­âà­øà,­äà­þò­åìó­ïðî­ïè­òàòü­ñÿ­ñî­äåð­æè­ìûì­òà­-ðåë­êè,­ïî­ñëå­÷å­ãî­ïî­òðåá­ëÿ­þò;

ËË

Ëà­âàø­ôó -­õëåá­èç­òîí­êî­ðàñ­êà­òàí­íî­ãî­òå­ñ­-òà;Ëà­öó­ÿêIóí­êüà­ôóí­ (÷èãú­èðò­ìà) -­ ãî­òî­âÿò

êóëèíàðèß 31

èç î÷è ùåí íî ãî îò ïðè ìå ñåé (êî ñ òè, õðÿ ùè) êó òó -ìà, êó ðÿ òè íû, çà ïðàâ ëÿ þò ïîä æà ðåí íûì â ìàñ ëåëó êîì, îä íî âðå ìåí íî ïå ðå ìå øè âàÿ, äî áàâ ëÿ þòâçáè òóþ ÿè÷ íóþ æè æó. èíî ãäà íå êî òî ðûå õî çÿé -êè äî áàâ ëÿ þò è íå ìíî ãî ðè ñà;

ÌÌ

Ìàæ - ìåë êèå êó ñ êèòå ñ òà, ïî ñëå âàð êè äî -áàâ ëÿ þò êèñ ëóþ ïà òî êó(êè öè êèí, ÷÷ó ìà ëèí, õó -òóí è ò.ä.);

Ìàÿ - çà êâà ñ êà, äî -áàâ ëÿ å ìàÿ â ìî ëî êî.Ìàÿ áû âà åò äâóõ âè äîâ:

äëÿ èç ãî òîâ ëå íèÿ ñû ðà è äëÿ èç ãî òîâ ëå íèÿ ïðî -ñòîê âà øè. èç ãî òàâ ëè âà åò ñÿ ìàÿ èç "øèð äàí"(âû ñó øåí íîé ìàò êè îâ öû). Ïðè äî áàâ êå åå â ìî -ëî êî ïåð âî íà ÷àëü íî îá ðà çó åò ñÿ "ìåãü" - ïî äî -áèå ñãó ùåí íî ãî ìî ëî êà. Ïðè ïðè ãî òîâ ëå íèè"ìåãü" ñòðî ãî íóæ íî ñî áëþ äàòü òåì ïå ðà òó ðóïàð íî ãî ìî ëî êà, èíà ÷å "ìåãü" ïðî ñòî íå ïî ëó -÷èò ñÿ. Äà ëåå èç íåå âû æè ìà þò âî äó - "÷Ióüãü"(öIâåãü), ñû âî ðîò êà;

Ìåãü - íè ñè êüàí ïà òàë ìàÿ ÿãIàí âàé, ýêúèõüàí âàé íåê;

Ìåõ êóüòI - âèä õàë âû,öâå òà ñî çðå ëî ãî ëè ìî íà.ê ðàç ìî ëî òûì è îá æà -ðåí íûì ÿä ðàì ñå ìå ÷åêïîä ñîë íó õà, òûê âû èãðåö êèõ îðå õîâ äî áàâ ëÿ -þò îá æà ðåí íûå ñå ìå íàêî íîï ëè. Ýòó ìàñ ñó çà ìå øè âà þò íà òó òî âîì ìå -äå;

Ìå òåë æåì - ñîðò õàë âû;Ìå òåë æåì - ïðè ïðà âà ê ïëî âó (èç ìÿ ñà, çå ëå -

íè, êà ø òà íîâ è ò.ï.);Ìè çå õèíêIàð - ìåë êèé õèí êàë, êî òî ðûé ãî òî -

âÿò íà ìî ëî êå è äî áàâ ëÿ þò â íå ãî êàð òîø êó;Ìó êàø - ÷èì äàé ëà àòIàí âàé íåêIåäè êàé õüàí -

âàé øóð (òâî ðîã); Ìó õàí ôó - ÿ÷ ìåí íûé õëåá;

ÍÍ

ÍåêIåäàë ðãàé êàð -òóô êúà ôóí - íåê àâàéêúàæãú àí äèç êàð òó ôàðâåãü å íà ðãàç âà;

ÍåêIåäèç êà êàÿãIàíà, õêóü ðèç-õêóü -ðèç èé è äàé áó ëà ìà - èêúà ôóí àâóí ïà òàë ãúóüðÿãú ëàâ äà þçàç âà, àõ ïà

àäà êàé øè ðèø èé èç âà, àì íåêIåäèê êó òàç âà;ÍåêIåä õàïIà - æèä êîå áëþ äî. Ãî òî âÿò íà ìî -

ëî êå, íå äî áàâ ëÿÿ âî äû èç âåð ìè øå ëè è ðè ñà;ÍåêIåä õàïIà - â ðàç áàâ ëåí íîå ìî ëî êî äî áàâ -

ëÿ þò ðè ñà, à çà òåì íà ðå çàí íîé ìåë êè ìè êâà ä ðà -òà ìè òûê âû, äî áàâ ëÿ þò èëè ñî ëè, èëè ñà õà ðà;

Íå õóüí õàïIà - ïîë áó ïîä æà ðÿò è îïó ñ êà þò âïîä ñî ëåí íóþ êè ïÿ ùóþ âî äó. ×å ðåç íå êî òî ðîåâðå ìÿ çåð íî îò áðà ñû âà þò íà äóð ø ëàã. íà äíîêà ñ ò ðþ ëè ñòà âÿò òîï ëå íîå ìàñ ëî, âû ñû ïà þò îò -âà ðåí íîå çåð íî è ñòà âÿò íà ìà ëûé îãîíü. Îò -äåëü íî âà ðÿò ìÿ ñî;

Íè ñè (íó ñó) êâàé ôó- õëåá ñ ñûð íîé íà ÷èí -êîé;

ÍóòIóôà (ÌóòIóôà) -îðå õî âàÿ õàë âà. Ãî òî âÿòèç ïîä æà ðåí íîé òîí êîé èìåë êî íà ðå çàí íîé âåð ìè -øå ëè ðó÷ íîé çà ãî òîâ êè, çà ìå øàí íîé íà ÿé öàõ.Äî áàâ ëÿÿ ñå ìå íà êî íîï ëè, ÿä ðà îðå õà, òó òî âûéìåò èëè ìåä è ðàñ êëà äû âà ëè ïî òà ðåë êàì;

ÏÏ

Ïàê âàð (æó ðàð, çó ðàð) - êüó ðó àâóí âàéè÷, ÷óü õâåð. Äàãú ëà ðèç ìóêü âà õóü ðå ðà, ñà êúàé -äà ÿç, ÿ þêü âàé àòIàíà, ÿíè öIèëåð íà êúó ðó èé è -äà. ×è ìè âàë ãçàô òèð êà ëóí õóü ðå ðà è ìàé âà ÿðàòIóí òà âó íà íè êüó ðó èé è äà;

Ïàõ ëàé ðèí êúà ôóí (åäà èç ôà ñî ëèñòðó÷ êî âûé) - ñòðó÷ êè î÷è ùà þò îò íå íóæ íûõñðî ñò êîâ, òîí êî ðàç ðå çà þò è êè ïÿ òÿò â ñìå ñèìî ëî êà ñ âî äîé (÷à ñ òî òîëü êî â ìî ëî êå) äî ãî -òîâ íî ñ òè, äî áàâ ëÿ þò æà ðå íûé íà òîï ëå íîì ìàñ -ëå ëóê, çà ïðàâ ëÿ þò çå ëå íüþ è ïî äà þò ê ñòî ëó;

Ïå øåð õàïIà (áëþ äà èç ãà ëó øåê) - èç òîí -êî ðàñ êà òàí íî ãî òå ñ òà äå ëà þò ãà ëóø êè îäè íà êî -âîé âå ëè ÷è íû, îïó ñ êà þò â êè ïÿ ùóþ âî äó è âà ðÿòäî ãî òîâ íî ñ òè, çà ïðàâ ëÿ þò ïîä æà ðåí íûì â ìàñ -ëå ëó êîì. Ïðè ïðè åìå ïè ùè äî áàâ ëÿ þò ïðè ïðà -âó èç ðàç ìåëü ÷åí íî ãî è ðàç ìÿ òî ãî â âî äå ÷åñ íî -êà. ×à ñ òî à "ïå øåð õàïIà" äî áàâ ëÿ þò êðî õè òåð -òî ãî ñû ðà;

Ïå øå ðèí äîë ìà (ãî -ëóá öû) - ôàðø çà âåð òû -âà þò â ëè ñ òû âè íî ãðà äà,ôà ñî ëè è âà ðÿò;

ÏèïIèø - ïè ðîã(àôàð), îò ëè ÷à åò ñÿ ôîð -ìîé: èìå åò íå êðóã ëóþ, à

ìå ñÿ öå î á ðàç íóþ ôîð ìó;Ïè÷Iåêàð - ïåëü ìå íè ñ ìÿ ñîì;Ïè÷Iåêàð - èç ñìå øåí íîé ìàñ ñû çå ëå íè ñ

ïîä æà ðåí íûì ëó êîì;Ïè÷Iåêàð - èç ñâå æå ãî òâî ðî ãà;

êóëèíàðèß32

Ïè÷Iåêàð - èç ôàð øàìÿ ñà ñ ðè ñîì;

Ïðè ïðà âû: ê ìÿñ íûìáëþ äàì äî áàâ ëÿ ëè ïðè -ïðà âû èç êèñ ëûõ ñëèâ,àëû ÷è, òåð íà, áàð áà ðè -ñà, ÷åñ íî êà, êèñ ëî ãî ìî -ëî êà è ïð.;

Ïóð íèé ðèí ôó - ãî òî âèò ñÿ èç òå ñ òà, çà ìå -øàí íî ãî ñ ìÿ òîé;

ÐÐ

Ðàãú àëàé ôó - õëåá, ñ ðè ñóí êîì Ñîëí öà. Ïå -÷åò ñÿ â õüà ðå èëè ïå÷ êå äëÿ ïðà çä íè÷ íî ãî ñòî -ëà;

Ðàãú à ëàã èëè ñàé ôó - íà ëè öå âîé ÷à ñ òè õëå -áà óçî ðû (÷à ñ òî èçî á ðà æå íèÿ ñîëí öà) ñäå ëà íû ñïî ìî ùüþ èí ñò ðó ìåí òà äëÿ îò ðå çà íèÿ òå ñ òà;

Ðàêú èí öóüêâå äèí òó ìàð - ñå ìå÷ êè: óïî -òðåá ëÿ þò è â ñû ðîì, è â æà ðå íîì âè äå;

Ðà ñó êà (ðà ñó êà ÿð - ìí. ÷.) - æå ëó äîê èêèø êè æè âîò íî ãî, íà ÷è í¸í íûå ìÿñ íûì ôàð øåì.(ßê, ðèêI - äóðêIóí äóü ãóü íè ãà ëàç ðà òà ðà òâàç âà,àõ ïà þð ãàç âà);

ÑÑ

Ñàâ - æà ðå íîå è ìî ëî òîå çåð íî;Ñà ëà òàð - ñà ëà òû:-èç ïî ìè äî ðà;-àô íèé ðèí - èç

îãóð öîâ;-èç ðå äè ñ êè;-êêëàìïIäèí - èç

ðåï êè;-÷è÷Iåê äèí - èç

ëó êà;-êå ëåì äèí - èç êà -

ïó ñ òû;ÑàíòIóòIàÿð - ðæà íîå òå ñ òî ðå æóò ìåë êè ìè

êó ñî÷ êà ìè, èç êî òî ðûõ çà òåì ôîð ìè ðó þò òîí êèåñòåðæ íè. èõ ðàç ðå çà þò íà ìåë êèå êó ñî÷ êè, êàæ -äî ìó èç êî òî ðûõ íà æà òè åì óêà çà òåëü íî ãî ïàëü -öà ïðè äà þò ôîð ìó ïî ëîé òðó áî÷ êè. èõ áðî ñà þòâ êè ïÿ ùèé áó ëü îí. Ïî äà þò ñ ìÿñ íîé è êèñ ëî ìî -

ëî÷ íîé ÷åñ íî÷ íîé ïîä ëè -âîé. êîã äà ñóíòIóòIàÿð ãî -òî âÿò áåç ìÿ ñà, òî çà ëè -âà þò öåëü íûì ìî ëî êîì;

Ñåðã àë òàä íà âàé ôó -õëåá, íà ìà çàí íûé ÷åñ íî -êîì;

Ñó èò êà øèð - òî ëî êîí -íàÿ êà øà. ðàç ìå øà þò òî ëîê íî â êðó òîì êè ïÿò êåáåç ïî ñëå äó þ ùåé âàð êè. Ïå ðåä åäîé êà øà çà ëè -

âà åò ñÿ ñìå ñüþ óð áå ÷à ñ ìàñ ëîì è ìå äîì;Ñóê ëóê - ðåãú âå ãúóüð ðåãú âå äàé ëà öIèéè

ãúóü ðå äè êàé òè íè èøèí íà öIàë ÷Iðàç âàé ôó; Ñ÷èí (ñà ÷óí) ôó - õëåá, ïðè ãî òîâ ëåí íûé íà

ñà ÷å;

ÒÒ

Òàí - ìî ëî âè çà;Òà ïàí äóë ìà - òå ðå ÿð,

ïè, ÿê, ðà òàð òàãú -íà ÷è÷Iåê êó òó íà, àìöïèöIäèí, ïàõ ëà äèí, ÿíèìà ñà ïå øå ðà òó íà ÷ðàç -âàé êúà ôóí;

Òó ðàãú õèíêIàð - â õî -ëîä íîé âî äå ðàç âî äÿò ìó êó, â êî òî ðóþ ìåë êî íà -ðå çà þò ñó øå íîå ìÿ ñî, ëóê, êàð òîø êó, ïðè ïðàâ -ëÿ þò ïåð öåì. Ïî ëó ÷åí íóþ ìàñ ñó ëîæ êîé ïî íåì -íî ãó áðî ñà þò â êè ïÿ ùóþ ïîä ñî ëåí íóþ âî äó. Ïî -äà þò ñ ÷åñ íî÷ íîé ïîä ëè âîé;

ÒóïIàë õèíêIàð - â êè ïÿ ùèé ìÿñ íîé áó ëü îíáðî ñà þò êó ñî÷ êè òå ñ òà, ïðè äà âàÿ èì ïëî ñ êóþôîð ìó;

ÒIÒI

ÒIà÷ (ïî õëåá êà, ïðè ãî òîâ ëåí íàÿ íà ñî ëî -äå) - äëÿ ïðè ãî òîâ ëå íèÿ òIà÷, ïðåæ äå âñå ãî, ÷è -ñ òÿò 20-25 êã. ïøå íè÷ íî ãî çåð íà ïî ñëåä íå ãîóðî æàÿ, î÷è ùà þò îò ïðè ìå ñåé, ìî þò, ïðî öå æè -âà þò, êëà äóò â ñïå öè àëü íûå ïî ñó äû, ïëîò íî íà -êðû âà þò èõ, â òå ÷å íèå 5-6 äíåé äà þò ïðî ðà ñ òè,çà òåì òîí êèì ñëî åì ñûï ëþò íà áîëü øóþ ñêà -òåðòü è ñó øàò íà ñîëí öå, äî âî äÿò äî êîí äè öèè,ïî ñëå ÷å ãî ìå ëþò. Áå ðóò 1-2 êã. ìó êè, êëà äóò âñïå öè àëü íóþ ïî ñó äó (÷ó êà) äëÿ çà êâà ñ êè, äî áàâ -ëÿ þò êèñ ëè öó èç ñëè âû, òåð íà, êè çè ëà, áàð áà ðè -ñà è äð., ñâåð õó ïî êðû âà þò è äëÿ áðî æå íèÿ ñòà -âÿò ó î÷à ãà, ïå÷ êè. ðàí íèì óò ðîì ñëå äó þ ùå ãîäíÿ íà ÷è íà þò âà ðèòü òIà÷. à äî ýòî ãî ñâåð õó áó -çû õî çÿé êè ñíè ìà þò ïðî çðà÷ íóþ æèä êîñòü(ñëèâ êè), çà ïîë íÿ þò ñòà êàí è äà þò êàæ äî ìó ÷ëå -íó ñå ìüè ïî îä íîé - äâå ëîæ êè ïèòü. Æèä êîñòüýòà ñ÷è òà åò ñÿ õî ðî øèì ñðåä ñò âîì îò êà òà ðàâåðõ íèõ äû õà òåëü íûõ ïó òåé, æå ëó äî÷ íî-êè øå÷ -íûõ çà áî ëå âà íèé. ÒIà÷ âà ðÿò â òå ÷å íèå 3-4 ÷à -ñîâ, ðàç ëè âà þò ïî òà ðåë êàì, äî áàâ ëÿ þò ñàâ(ïîä æà ðåí íîå è ìî ëî òîå çåð íî);

ÒIàíóð äèí ôó -õëåá, èñ ïå ÷åí íûé íàòà íó ðå;

ÒIèëè ôó (×Iåãüôó) - ïðåñ íàÿ ëå ïåø -êà, ãî òî âÿò èç íà êâà -øåí íî ãî òå ñ òà, êàê

êóëèíàðèß 33

ïðà­âè­ëî,­íà­õüà­ðå;ÒIóëóòI -­ ôè­ãóð­íûå­ õëåá­öû­ â­ âè­äå­ ñó­ìî­÷åê,

ïå­òóø­êîâ­è­ò.­ä.,­êàê­ïðà­âè­ëî,­ãî­òî­âÿò­äëÿ­äå­òåé;ÒIóðàð õàïIà -­âà­ðå­íûå­íà­âî­äå­êó­ñî÷­êè­òå­ñ­-

òà,­ êî­òî­ðûå­ åëè­ ñ­ äî­áàâ­ëå­íè­åì­ êèñ­ëî­ãî­ èëèïðåñ­íî­ãî­ ìî­ëî­êà.­ ­ ðàç­áàâ­ëåí­íîå­ ìî­ëî­êî­ äî­-áàâ­ëÿ­þò­ êàð­òî­ôå­ëÿ­ è­ âà­ðÿò.­ ­ ïëî­ñ­êóþ­ ìè­ñ­êóâñû­ïà­þò­ íå­ìíî­ãî­ ìó­êè,­ îá­ðûç­ãà­þò­ 席 âî­äîé­ èñëåã­êà­ ïå­ðå­òè­ðàÿ­ ìåæ­äó­ ëà­äî­íÿ­ìè­ íà­êà­òû­âà­þòìó÷­íûõ­øà­ðè­êîâ.­Çà­ïó­ñ­êà­þò­ýòè­øà­ðè­êè­â­êè­ïÿ­-ùåå­ìî­ëî­êî­ñ­êàð­òî­ôå­ëåì­è­âà­ðÿò;

ÒIóíóòIàð (íå áîëü øèå ëå ïåø êè) -­êàê­ïðà­-âè­ëî,­ãî­òî­âÿò­äëÿ­äå­-òåé;

ÒIûïàòIàÿð -­êó­ñîêæèð­íî­ãî­ ìÿ­ñà­ îò­âà­-ðè­âà­åò­ñÿ,­ èç­ êðó­òîçà­ìå­øàí­íî­ãî­ òå­ñ­òàôîð­ìè­ðó­þò­ñÿ­ ñòåðæ­-íè,­ êî­òî­ðûå­ íà­ðå­çà­-þò­ñÿ­ íà­ ìà­ëåíü­êèå

êó­ñî÷­êè,­ êàæ­äûé­èç­ êî­òî­ðûõ­äàâ­ëå­íè­åì­ïàëü­öàïðå­âðà­ùà­þò­ñÿ­â­òðó­áî÷­êó.­Òðó­áî÷­êè­îïó­ñ­êà­þò­ñÿâ­êè­ïÿ­ùèé­áó­ëü­îí,­èç­êî­òî­ðî­ãî­ïðåä­âà­ðè­òåëü­íîâû­íè­ìà­þò­ìÿ­ñî.­ÕèíêIàð­ïî­äà­þò­â­áó­ëü­î­íå,­êî­-òî­ðûé­çà­ïðàâ­ëÿ­þò­ òîë­÷å­íûì­÷åñ­íî­êîì,­ êèñ­ëûììî­ëî­êîì­ èëè­ ïðî­òåð­òû­ìè­ ïî­ìè­äî­ðà­ìè.­ Ìÿ­ñîïî­äà­þò­îò­äåëü­íî;

ÒòÒò

Òòóãú (öó ðó íåê, õêàéíåê) -­æèä­êîñòü,­îñ­òàâ­øà­ÿ­-ñÿ­ ïî­ñëå­ ñáè­âà­íèÿ­ ìàñ­ëà.Îäèí­èç­ñà­ìûõ­ðàñ­ïðî­ñò­ðà­-íåí­íûõ­íà­ïèò­êîâ,­îñî­áåí­íîâ­æàð­êîå­âðå­ìÿ;

Òòóãú íà ìàæ (îò ñëîâ"òIóãú" - êèñ ëîå ìî ëî -êî, è "ìàæ" - áëþ äà èçìåë êèõ êó ñ êîâ òå ñ òà,âîç ìîæ íî, ïåð âî íà -÷àëü íîå íà çâà íèå áû ëî"òIóãú íè ìàæ") -­îê­ðîø­êà.Ãî­òî­âÿò­èç­êèñ­ëî­ãî­ìî­ëî­êà,­ñ­äî­áàâ­ëå­íè­åì­ìåë­-êî­ íà­ðå­çàí­íûé­ çå­ëå­íè­ (îãó­ðåö,­ çå­ëå­íûéëóê,­÷åñ­íîê­è­äð.);

Òòóãú âàãúà5 (îò ñëî âà "òóãú" - êèñ ëîå ìî -ëî êî) -­ãî­òî­âÿò­èç­êèñ­ëî­ãî­ìî­ëî­êà­èëè­êå­ôè­ðà,ðàç­áàâ­ëåí­íûé­âî­äîé­è­ðè­ñà,­èíî­ãäà­äî­áàâ­ëÿ­þòíå­ìíî­ãî­ìó­êè,­âçáè­òîå­ÿé­öî,­êèíä­çó,­óê­ðî­ïà.­êêîí­öó­ âàð­êè­äî­áàâ­ëÿ­þò­ìÿ­òó­ (÷Ióü­äðóü­ÿð,­ êúàí­-æóêü­àð­è­ò.ä.);

Òòóð ìà÷I -­êúå­íå­íè­ñè,­ãúå­ðè­òó­íà­ýëêú­óüðíà­-âàé­ëà­âàø;

ÓÓ

Óñóð ÿê -­ êüó­ðó­ èé­è­-äàé­÷Iàâóç­ðàãú­àêü­óí­âàé,àâà­ðàí­âàë6 àãú­óç­àâàò­íàéÿê;

Óõà ëàé -­ìî­ëî­êî­äî­âî­-äÿò­äî­êè­ïå­íèÿ­è­çà­ïðàâ­-ëÿ­þò­íå­áîëü­øèì­êî­ëè­÷å­-ñò­âîì­ìó­êè;

ÔÔ

Ôèð íè -­ ãî­òî­âÿò­ èç­ ðè­ñî­âîé­ ìó­êè,­ êî­òî­ðóþïå­ðå­ìå­øè­âà­þò­ ñ­ êè­ïÿ­ùèì­ ìàñ­ëîì,­ äî­áàâ­ëÿ­þòñà­õàð­íûé­ïå­ñîê.­Ñìåñü­ êëà­äóò­ â­ òà­ðåë­êè­è­ îõ­-ëàæ­äà­þò;

Ôèð íè -­ãó­ñ­òàÿ­ñòó­äå­íè­ñ­òàÿ­êà­øà­èç­ðè­ñî­âîéìó­êè­è­ìî­ëî­êà;

ÕÕ

Õâåõ êâàé ôó -­õëåá,­íà­÷è­íåí­íûé­îðå­õà­ìè;Õå øèë (ìà ìà ëû ãà) -­ãî­òî­âÿò­èç­ïøå­íè÷­íîé

è­ êó­êó­ðóç­íîé­ ìó­êè,­ ÷à­ñ­òî­ äî­áàâ­ëÿ­þò­ ðè­ñî­âûåçåð­íà.­êè­ïÿ­òÿò­äî­ãó­ñ­òî­òû,­ïî­äà­þò­ê­ñòî­ëó­ñ­òîï­-ëå­íûì­ìàñ­ëîì­è­ñà­õàð­íûì­ïå­ñ­êîì­(ìå­äîì,­ìå­-òîì­èç­òó­òà);

ÕèíêIàð (åä.÷. "õèíêI") -­õèí­ãàë.­Ãî­òî­âÿò­èçòîí­êî­ãî,­êàê­ïëåí­êà,­ñû­ðî­ãî­ëà­âà­øà,­óìå­ëî­ðàñ­-êà­òàí­íî­ãî­íà­ñïå­öè­àëü­íîé­äî­ùå÷­êå­ñêàë­êîé.­Òå­-ñ­òî­äå­ëà­þò­èç­ìó­êè­âûñ­øå­ãî­ñîð­òà.­Ñû­ðîé­ëà­-âàø­ðàç­ðå­çà­þò­íà­ðàâ­íûå­ãà­ëóø­êè,­çà­òåì­îïó­ñ­-êà­þò­ èõ­ â­ êè­ïÿ­ùóþâî­äó­ è­ êè­ïÿ­òÿò­ äîãî­òîâ­íî­ñ­òè.­ Ãî­òî­-âûé­ õèíêIàð­ ïðî­öå­-æè­âà­þò,­ ãà­ëóø­êèêëà­äóò­ â­ òà­ðåë­êè,çà­ëè­âà­þò­ ïî­ âêó­ñóìàñ­ëîì,­ äî­áàâ­ëÿ­þòêðî­øå­íûé­ ñûð­ âñìå­ñè­ñ­÷åñ­íî­êîì;

ÕèíêIàð ñ êó ðè íûì ìÿ ñîì -­ êó­ðÿ­òè­íó­ âà­-ðÿò,­îò­äå­ëÿ­þò­îò­áó­ëü­î­íà,­â­áó­ëü­îí­îïó­ñ­êà­þò­ãà­-ëóø­êè­ è­ âà­ðÿò,­ ãà­ëóø­êè­ ïðî­öå­æè­âà­þò.­ ê­ ñòî­ëóîò­äåëü­íî­ïî­äà­þò­â­îá­ùåé­ïî­ñó­äå­âà­ðå­íîå­ìÿ­ñîè­ õèíêIàð­ â­ òà­ðåë­êàõ.­ Åäÿò­ õèíêIàð.­ Çà­êó­ñû­âàÿêó­ðÿ­òè­íîé.­ Áó­ëü­îí,­ çà­ïðàâ­ëåí­íûé­ ÷åñ­íî÷­íûìíà­ñòî­åì,­ïî­äà­þò­ñÿ­îò­äåëü­íî;

ÕèíêIàð ñ áà ðà íè íîé, òå ëÿ òè íîé, ñó -ø¸í íîé ìÿ ñîì -­ ýòà­ ôîð­ìû­ îò­ëè­÷à­þò­ñÿ­ îòõèí­êà­ëà­ñ­êó­ðè­íûì­ìÿ­ñîì­òåì,­÷òî­âìå­ñ­òå­êó­ðÿ­-òè­íû­ ïî­äà­þò­ñÿ­ âû­øå­íàç­âàí­íûå­ âè­äû­ ìÿ­ñà.­ êïðè­ìå­ðó,­õèíêIàð­ñ­ñâå­æèì­ìÿ­ñîì­ãî­òî­âèò­ñÿ­òàê:êó­ñîê­æèð­íîé­áà­ðà­íè­íû­ïî­ìå­ñ­òÿò­â­êà­ñ­ò­ðþ­ëþ­ñ

êóëèíàðèß34

âî­äîé­è­âà­ðÿò.­Îä­íî­âðå­ìåí­íî­òå­ñ­òî­ðàñ­êà­òà­þò­èðå­æóò­ íà­ êâà­ä­ðà­òè­êè,­ èõ­ îïó­ñ­êà­þò­ â­ êè­ïÿ­ùåéìÿñ­íîé­áó­ëü­îí,­èç­êî­òî­ðî­ãî­ïðåä­âà­ðè­òåëü­íî­âû­-íó­òî­ ìÿ­ñî.­ ×å­ðåç­ 10­ ìè­íóò­ ãî­òî­âîå­ òå­ñ­òî­ ðàñ­-êëà­äû­âà­þò­ïî­òà­ðåë­êàì,­ïî­äà­þò­ê­íå­ìó­âà­ðå­íîåìÿ­ñî,­ òîë­÷å­íûé­ ÷åñ­íîê­ è­ êèñ­ëîå­ ìî­ëî­êî.­ Îò­-äåëü­íî­ïî­äà­þò­ãî­ðÿ­÷èé­áó­ëü­îí;

ÕèíêIàð ñ ñó øå íûì ìÿ ñîì -­ ïðî­öå­äó­ðàïîä­ãî­òîâ­êè­èäåí­òè÷­íà­ñ­âû­øå­èç­ëî­æåí­íîé;

Õèð êè íà (ÿè÷ íè -öà) -­ñíà­÷à­ëà­â­ñêî­âî­-ðî­äå­ æà­ðÿò­ ìåë­êî­ ðå­-çà­íûé­ëóê,­çà­òåì­çà­ëè­-âà­þò­ åãî­ ðàç­áèâ­íîé­ èñìå­øàí­íîé­ ÿè÷­íîéìàñ­ñîé,­ ìè­íó­òû­ 2-3ïîä­æà­ðÿò­ è­ ïî­äà­þò­ íàîáåä;

Õïåõú àí äèí àø (÷ó áàí àø) -­èç­ðè­ñà­ñ­ìÿ­-ñîì;

Õó êà òóð áóð -­ ÿê,­ ðèêI-äóðêIóí­ êIàí÷Ióíàëäåãü­ðå­äèâ­ ãà­òàç­âà,­ àäàê­ äóü­ãóü,­ õú÷àð­ êó­òàç­âà,àõ­ïà­àì­ãIàé­âàí­äèí­õúñàí­÷óü­õâåí­âàé­ðó­ôó­íà­òó­-íà­ðãàç­âà;

Õóð ìà õèíêIàð -­ õèí­êàë­ â­ ôîð­ìå­ êî­ñ­òî÷­êèôè­íè­êà;­

ÕüÕü

Õüðàí ôó -­ õëåá,èñ­ïå­÷åí­íûé­íà­õüà­ðå;

ÕúÕú

Õúèêü èô -­ñðå­çà­þòìî­ëî­äóþ­êðà­ïè­âó,­÷è­ñ­-òÿò­ îò­ ëè­ñ­òü­åâ,­ ïðî­ìû­âà­þò,­ äî­áàâ­ëÿ­þò­ ñî­ëè,ðàç­ìè­íà­þò­äâó­ìÿ­ðó­êà­ìè­â­ãîð­ñòî÷­êå­è­êó­øà­þòñ­õëå­áîì­èëè­áåç­íå­ãî;­

Õúóü÷Ióü ÿð -­èðèä­÷àð­àâàé­öêIåí;Õúóêú âàé ÿê (æà ðå íîå ìÿ ñî) -­îò­ëè­÷à­åò­ñÿ

îò­øà­ø­ëû­êà­òåì,­÷òî­ðàç­ìå­ðû­êó­ñ­êîâ­ìÿ­ñà­ñðàâ­-íè­òåëü­íî­áîëü­øèå,­èëè­òó­øà­æà­ðèòü­ñÿ­öå­ëè­êîì;

Õúóêü âàöI (êúàêü âàöI) -­ òîí­êèé­ ïðåñ­íûéõëåá­ñ­êî­íîï­ëÿ­íû­ìè­ñå­ìå­íà­ìè;

ÖÖ

ÖêIåí (öêIàí) -­ïå­êóòèç­ñâå­æåå­ìî­ëî­òîé­ìó­êè.Ãî­òî­âèò­ñÿ­â­êúó­ëå.­ÖêIåíñòà­âèò­ñÿ­ íà­ ïëî­ñ­êèé­ êà­-ìåíü­êúó­ëà­à­ñâåð­õó­ñòà­-âÿò­ñÿ­ ãî­ðÿ­ùèå­ óãîëü­êè,ïî­ëó­÷à­åò­ñÿ­ òîë­ñòûé

õëåá,­íà­ïî­ìè­íà­þ­ùèé­ðóñ­ñêèé­êà­ëà÷;

Öóð (öó ðó) -­êèñ­ëàÿïà­ñ­òè­ëà­èç­äè­êî­ãî­èëèñà­äî­âî­ãî­ òåð­íà,­ êè­çè­-ëà,­àëû­÷è,­àé­âû.­Ôðóê­-òû,­ ÿãî­äû­ äî­áàâ­ëÿÿâî­äû,­ ïî­ñòî­ÿí­íî­ ïî­-ìå­øè­âàÿ,­ âà­ðÿò­ íàìåä­ëåí­íîì­îã­íå­äî­çà­-ãó­ñ­òå­íèÿ;­

ÖIÖI

ÖIàëóã -­ïðî­ñòàÿ­ëå­ïåø­êà,­ïðè­ãî­òîâ­ëåí­íàÿ­íàîò­êðû­òîì­ïëà­ìå­íè­(àõúà­êúóë);

ÖIàâóð -­ïðî­ñòàÿ­ëå­ïåø­êà,­ïðè­ãî­òîâ­ëåí­íàÿ­íàóã­ëÿõ;

ÖIàïóð ÿãú àé ôó -­ íà­ ëè­öå­âîé­ ÷à­ñ­òè­ õëå­áàóçî­ðû­(äûð­êè)­ñäå­ëà­íû­êó­ðè­íû­ìè­ïå­ðü­ÿ­ìè;­

ÖIâåãü (×Iâåãü) -­ ñû­âî­ðîò­êà,­ ïî­ëó­÷à­å­ìàÿ­ âïðî­öåñ­ñå­êè­ïÿ­÷å­íèÿ­òóãú­(êèñ­ëî­ãî­ìî­ëî­êà);

××

×à ï ðà -­ ïî­ìè­äî­ðàð,­ ÷è÷Iåêàð,­ èñ­òè­âóò,­ êüåëêó­òó­íà,­áà­ëîí­äà­2-3­þãú­òó­íà­àõ­ïà­íå­äàé­êúà­ôóí;

×àð ôó -­õëåá,­èñ­ïå­÷åí­íûé­íà­êàì­íå;×à ðà êó íàð -­âà­ò­ðóø­êè­ñ­òâî­ðî­ãîì­è­ÿé­öà­ìè;×å ðå êóí -­ïå­÷å­íîå­èç­äå­ëèå,­ïî­äîá­íîå­ïèö­öå;­×èãú èðò ìà -­êó­øà­íüå­èç­áà­ðà­íè­íû­èëè­êó­ðè­-

öû,­ çà­ïðàâ­ëåí­íîå­ æåëò­êà­ìè­ ÿèö.­ êàê­ ïðà­âè­ëî,îò­äå­ëÿ­þò­ìÿ­ñî­îò­êî­ñ­òåé,­äî­áàâ­ëÿ­þò­ëóê,­ïå­ðåö,êèíä­çó,­óê­ðîï,­à­ïå­ðåä­ïî­äà­÷åé­íà­ñòîë­ñáè­òûåÿé­öà;­

×èê -­ãî­òî­âÿò­òîëü­êî­èç­ñâå­æåé­áà­ðà­íè­íû;×è íèç õâåø-õâåø ÿíà âàé ôó -­õëåá,­çà­ìà­-

çàí­íûé­ ìà­êîì­ è­ ÿè÷­íîé­ îá­ëè­öîâ­êîé.­ Îäèí­ èçðàç­íî­âèä­íî­ñ­òåé­ëåç­ãèí­ñêî­ãî­õëå­áà;

×è íèç êà êà ÿãú àé ôó -­õëåá,­ñ­ÿè÷­íûé­îá­ëè­-öîâ­êîé;

×è÷Iåê êó òóí -âàé öIâåãü(÷Iâåãü) -­ ñû­âî­-ðîò­êà­ ñ­ äî­áàâ­ëå­-íè­åì­ëó­êà;

×óê (÷óüê) -ñóï,­ ïðè­ãî­òîâ­-ëåí­íûé­ñ­êðó­ïîé,ñ ó ­õ î ­ôð ó ê ­ò à ­ìèèëè­ êèñ­ëîé­ ïà­òî­-êîé.­ ­ ñî­ñòàââõî­äÿò:­ ñó­øå­íîå­ ìÿ­ñî,­ ñó­ø¸í­íûé­ ÷åð­íî­ñëèâ,ôà­ñîëü,­êè­çèë,­÷åð­íàÿ,­ìåë­êàÿ,­ñó­ø¸­íàÿ­÷å­ðåø­-íÿ.­Âñå­ýòè­ïðî­äóê­òû­âà­ðÿò­ñÿ­îò­äåëü­íî.­Îò­ñó­-ø¸­íî­ãî­ìÿ­ñà­îò­äå­ëÿ­þò­ñÿ­êî­ñ­òè,­îò­ôðóê­òîâ­êî­ñ­-òî÷­êè.­Ïå­ðåä­ïî­äà­÷åé­íà­ñòîë­äî­áàâ­ëÿ­þò­ñÿ­èç­-ìåëü­÷¸í­íûé­ãðåö­êèé­îðåõ,­ëó­êî­âàÿ­ïîä­æàð­êà;

êóëèíàðèß 35

×I×I

×Iàêü - áîëü øèå êî ñ òè ìÿ ñà êðóï íî ãî ðî ãà òî -ãî ñêî òà âà ðÿò â òå ÷å íèå îêî ëî 10 ÷à ñîâ, áó ëü îíçà ïðàâ ëÿ þò ëó êîì, ïåð öåì, çå ëå íüþ;

×IàëèíòI - îáû÷ íî ãî òî âÿò èç ïøå íè÷ íîé èëèèç ðè ñî âîé êðó ïû, äî áàâ ëÿÿ ìåë êî íà ðå çàí íóþçå ëåíü èç ñòåá ëåé êðà ïè âû, ìî ëî÷ íî-ÿè÷ íóþâçáèâ êó, ïîä æàð êó èç ëó êà, ñïå öèè, ñî ëè;

×IàëèòI (êúâåä) - æà ðåí íàÿ èëè âà ðåí íàÿìî ëî äàÿ êó ðî ïàò êà;

×IàòI - õëåá èç êó êó ðóç íîé ìó êè. Ñðàâ íè òåëü -íî òîë ñòûé õëåá, ëåã êî ëî ìà åò ñÿ. Îáû÷ íî, ñâåð õó äî áàâ ëÿ þò ðàç ìåëü ÷åí íûå êó ñ êè áà ðà íü å -ãî æè ðà;

×Iàõàð àø - ïëîâèç ãðó áî ìî ëî òîéïøå íè öû. Ãî òî âîåáëþ äî ïî äà þò ñ óá -ðå ÷îì, çà ïðàâ ëåí -íûì ìàñ ëîì è ìå -äîì;

×Ièðãú èí (èçôà ñî ëè è òðàâ) -áëþ äà èç ìî ëî äîé ôà ñî ëè èëè èç òðàâ. Ýòî êó -øà íüå ãî òî âè ëè, êàê ïðà âè ëî, èç ñúå äîá íûõ äè -êî ðà ñ òó ùèõ òðàâ â ãî ëîä íûå ãî äû. Ïî ýòî ìó âîò ëè ÷èå îò ñëîâ "îáå äàòü", "óæè íàòü" ãî âî ðÿò"÷Ièðãú èí ÷Iàêü âàí", ò.å. ðîò ðà áî òà åò, íî îò ýòî -ãî ïîëü çû ìà ëî;

×Ièðãú èòI - ìåëü êî íà ðå çà þò êðà ïè âó, ïî òó -øàò â ìàñ ëå, çà ëè âà þò ñáè òû ìè ÿé öà ìè;

×÷×÷

×÷àð àâàé ôó - â ðàñ êà òàí íûé ëà âàø ìà æóòìàñ ëî, ïî òîì åùå ðàç ðàñ êà òû âà þò. Ïî ëó ÷à åò ñÿìÿã êèé, ñëî å íûé õëåá;

ØØ

Øòêàð - áå ëàÿ ìÿã êàÿ ëå ïåø êà (íå êîã äà áûëïðè çíà êîì ðîñ êî øè);

Øóð (ìó êàø)êâàé ôó - õëåá ñòâî ðî ãîì. Â ìó êóäî áàâ ëÿ þò òâî ðîã(áåç ñî ëè);

Øó ðà ÿð (øóü -ðå ÿð) - òåõ íî ëî ãèÿçà ãî òîâ êè èäåí òè÷ -íà ñ ÷÷àð àâàé ôó.

Îò ëè ÷à þò ñÿ, âî-ïåð âûõ, ìåíü øèì ðàç ìå ðîì,âî-âòî ðûõ, íà ÷èí êó, êî òî ðóþ êëà äóò âíóòðüòIóíóòIà äå ëà þò íå òîëü êî èç ìàñ ëà, òó äà äî áàâ -ëÿ þò åùå òìèí, òâî ðîã è äð. ïðè ïðà âû;

Øóð áóë - æèä êîå áëþ äî, ãäå áó ëü î íà (âî äû)ìíî ãî, à ìÿ ñà è äð. ïî ëåç íûõ ïðî äóê òîâ ìà ëî;

Øóð âà - ãî òî âÿòèç áà ðà íè íû è òå -ëÿ òè íû. Ìÿ ñî ðàç -ðå æóò íà êó ñ êè èñâà ðÿò. Äî áàâ ëÿ þòêàð òî ôåëü, ïîä æà -ðåí íûé â ìàñ ëå ëóêè ïðÿ íî ñ òè. Ïî äà þòíà ñòîë â ãî ðÿ ÷åìâè äå, äî áàâ ëÿÿ

ìåë êî íà ðóá ëåí íóþ çå ëåíü è ñó õèõ ñëèâ èëè êó -ðà ãè;

Øóð êòóí âàé íåê - ìî ëî êî ñ äî áàâ ëå íè åìòâî ðî ãà;

Øóð àë òàä íà âàé ôó - õëåá, íà ìà çàí íûé ñî -ëå íûì òâî ðî ãîì. Ñòà âÿò íà ïå÷ü, åäÿò ïî ñëå íå -áîëü øîé ïîä æàð êè;

Øóüðáåò - ñëàä êèé íà ïè òîê, â ñî ñòàâ âõî äÿòñà õàð, ðàñ òâî ðû ðàç íûõ ñëà äî ñòåé è ñïå öèè.Òåð ìèí ïåð ñèä ñêî ãî ïðî èñ õîæ äå íèÿ;

Øèø (øà ø ëûê) - Äëÿ øà ø ëû êà îò òó øè áà -ðà íà (èëè áû êà, òó -ðà è ò.ä.) îò ðå çà þòíà è áî ëåå ïîä õî -äÿ ùèå êó ñ êè ìÿ ñà,êëà äóò â áîëü øóþáëþä öå (ê ïðè ìå -ðó, ìà ò ðàò äèíêóð), äî áàâ ëÿ þòëóê, äðó ãèå ñïå -öèè, ñîëü è òùà -òåëü íî ïå ðå ìå øè -âà þò èõ, çà êðû âà þò êðûø êîé, äà þò ìÿ ñó ïðî ïè -òàòü ñÿ ñïå öè ÿ ìè íå êî òî ðîå âðå ìÿ. Çà òåì êó ñî÷ -êè ìÿ ñà íà äå âà þò íà øîì ïîë è ñòà âÿò íà îãîíü(êî ñ òåð, î÷àã (êúóë), ìàí ãàë è ò. ä.), ñî áëþ äàÿíå îá õî äè ìûå ïðî öå äó ðû, ñâÿ çàí íûå ñ ïîä æàð -êîé øà ø ëû êà äî ãî òîâ íî ñ òè;

ÝÝ

ÝêIåð àø - ñóï èçðè ñà, äî ìàø íåé ëàï -øè è êàð òîø êè, ñâà -ðåí íûå âìå ñ òå íà ìî -ëî êå èëè âî äå;

Ýëêú âå ÿð (ñïè ðà -ëå î á ðàç íûé õëåá) -ãî òî âÿò òîí êèé äëèí -íûé òåñò. Åìó äà þò

ôîð ìó "ñïÿ ùå ãî çìåè". Ãî òî âÿò äëÿ äå òåé;Ýôå ðàð (èôå ðàð, ãüå ôå ðàð) - òìèí. êîã äà

äðó ãî ãî áëþ äà íåò, õëåá åäÿò ñ òìè íîì;Ýôå ðàð êâàé ôó - õëåá ñ òìè íîì7;.

êóëèíàðèß36

ÆèâîïèÑü 37

Õóä. Ñèÿðà Àêêèçîâà (Ìåäæèäîâà) “ÀÕÒÛÍÊÀ”

ÌÖÑÀÙÈÁß38

Úÿ íàá äè ðåê òîð, õà ùèø åäè ðÿì Àçÿð áàéú àíÐå ñ ïóá ëè êà ñûí äà ôÿ à ëèéé ÿ òè íèç ëÿ áàü ëû îõóú ó ëà -ðû ìû çû ìÿ ëó ìàò ëàí äû ðà ñû íûç.

- “ÖÔöã-Ñ” äèë ëÿ ðèí òÿä ãè ãà òû âÿ èí êè øà ôû èëÿ ìÿ øü -óë îëàí Àçÿð áàéú àí òÿø êè ëà òû äûð. 2004 -ñö èë äÿ ÿñà -ñû ãîé ó ëàí äàí áÿ ðè “ Öôöã-Ñ” éåð ëè âÿ áåé íÿë õàëãïàðòíé îð ëàð ëà Àçÿð áàéú àí äà éà øàé àí õàë ã ëà ðûí ìÿ -äÿ íè âÿ äèë ìÿí øÿé è íèí ñàõ ëàí ìà ñû âÿ èí êè øà ôû ö÷öíáè ðýÿ èø ëÿé èð. Ùàë - ùàçöðäà “Öôöã-ñ”-èí ôÿ à ëèéé ÿ òè íÿàøàü û äà êû ëàð äà õèë äèð:

1. ßõ ëà ãè âÿ êåé ôèéé ÿò ëè ÿäÿ áèéé à òûí Àçÿð áàéú àí -äà éà øàé àí åò íîñ ëà ðûí äèë ëÿ ðè íÿ òÿðúöìÿ åò ìÿ ñè;

2. Òÿðúöìÿ èøèí äÿ ïå øÿ êàð òðå íèí ã ëÿð;3. Àøàü û äà êû ëà ðû ùÿé à òà êå ÷èð ìÿê ö÷öí éåð ëè äèë ÷è -

ëÿð âÿ èú ìà ëàð ëà áè ðýÿ èø ëÿ ìÿê;à) Àçÿð áàéú àí äà êû äèë ëÿ ðèí òÿä ãè ãè;á)ãÿ áóë åäèë ìèø éåð ëè òÿúðöáÿ íèí äà âà ìû îëà ðàã

îð ôî ý ðà ôèé à ñû íûí éà ðà äûë ìà ñû âÿ òÿ çÿ ëÿí ìÿ ñè;ú) áó äèë ëÿð äÿ ìÿòíëÿ ðèí òî ïëàí ìà ñû.4. Áó äèë ëÿ ðèí éåð ëè âÿ õà ðèúè èú ìà ëàð òÿ ðÿ ôèí äÿí äà -

ùà éàõ øû áà øà äöøöëìÿ ñè íÿ éàð äûì åäÿú ÿê òî ïëàí -

ìûø ëèíã âè ñ òèê ìà òå ðè àë ëà ðûí áàø ãà ëà ðû ö÷öí äÿ ÿë ÷à -òàí åäèë ìÿ ñè.

Àçÿð áàéú àí çÿ íý èí ìÿ äÿ íè âÿ äèë ÷è ëèê ìè ðà ñû íàìà ëèê äèð. “Öôöã-Ñ”-èí Àçÿð áàéú àí äà äà íû øû ëàí 11éåð ëè äè ëÿ ìà ðàüû âàð äûð. Áóí ëàð Àçÿð áàéú àí, àâàð,ëÿ çýè, èí ùè ëîé, òà ëûø, òàò, ñà õóð, ãðûç, óäèí, áó äóü âÿõû íà ëûã äèë ëÿ ðè äèð.

Åøèò äèé è ìÿ ýþ ðÿ Àçÿð áàéú àí äà äèë ëÿ ðèí òÿä ãè -ãà òû íûí áèð íå ÷ÿ ëàé è ùÿ ñè ìöääÿ òèí áèò ìÿ ñè èëÿÿëà ãÿ äàð îëà ðàã áàü ëà íûð? Áó ùàã äà íÿ äåéÿáè ëÿð ñè íèç?

- Áèç ùÿð èøè ðÿ ñ ìè åäè ðèê, îíà ýþ ðÿ äÿ äå äè - ãî -äó ëàð áèç äÿ àé àã à÷ûá éå ðè ìèð. Îíóí ÿê ñè îëà ðàãáèç, ðó òóë ëàð ëà èø ëÿ ìÿéè ïðî ýðà ìû ìû çà ÿëà âÿ åò ìè -øèê. Ðó òóë äè ëè öçðÿ åë ìè èø ìà ý èñòð Àëé î íà õà íû ìûíäèñ ñåð òà ñèé à ñû äûð âÿ áèç îíóí ëà ÿìÿê äà ø ëûã åäè ðèê.

Þç èøè íèç äÿí ðà çû ñû íûç ìû?- Éîõ, ðà çû îë ìàã èø ïðèí ñè ïè ìè çÿ óéü óí ýåë ìèð.

Àíú àã, íà ðà çû äà äåé è ëèê, óü óð ëà ðû ìûç äà âàð. Ìè ñàëö÷öí, “Öôöã-Ñ”-èí êå ÷ ìèø äè ðåê òî ðó Êåë âèí Òèñ ñîíùàë-ùà çûð äà Õÿ çÿð Óíè âåð ñòå òèí äÿ

“Èíý è ëèñ- ëè íý âè ñ òè êà ñû” ôà êóë òÿ ñèí äÿ áàø ìöÿë ëèìâÿ çè ôÿ ñèí äÿ ÷à ëû øûð. Áè çèì êå ÷ ìèø òàò äè ëè öçðÿ òÿø êè -ëàò ÷û ìûç Äà íè åë Ïîëë äà ùÿ ìèí Õÿ çÿð óíè âåð ñè òå òè íèí -äÿ åë ìè èø ëÿ ìÿ øü óë äóð âÿ áèç áó íóí ëà ãöðóð äóé ó -ðóã.

Ñè çÿ Àçÿð áàéú àí äà èø ëÿ ìÿê ðà ùàò âÿ ìà ðàã ëû -äûð ìû?

Àçÿð áàéú àí äà èø ëÿ ìÿê ìÿ íèì ö÷öí õîø âÿ ìà -

“Ëÿçýèíêà”îéíàìàüû þéðÿíèì

“ÖÔÖÃ-Ñ” ÌÌÚ-èí äè ðåê òî ðó Âàí Äåð Ñïóæ Ðî ëå îô Æà ùîí íåñèëÿ ìöñà ùè áÿ

ðàã­ëû­äûð.­Þë­êÿ­äÿ­êè­ñà­áèò­ëèéè­­âÿ­èí­ñàí­ëà­ðûí­èøýö­çàð­ëûü­-û­íû­õöñó­ñè­âó­ðü­ó­ëàé­àð­äûì.­Ãî­íàã­ïÿð­âÿð­ëèé­è­íèç­äÿ­þçéå­ðèí­äÿ.­Òÿø­êè­ëàò­ èø­÷è­ëÿ­ðè­ìè­çÿ­äÿ­ ­ýþ­çÿë­ìöíà­ñè­áÿò­-ëÿ­ðè­ìèç­­âàð.­Îíó­äà­ãåéä­åäèì,­ìÿí­ùÿé­àò­éîë­äà­-øû­ìû­áèð­ èë­áóí­äàí­ãà­áàã­ èòèð­ìè­øÿì­âÿ­ èø­êîë­ëåê­òè­âèìÿ­íÿ­èêèíúè­àè­ëÿ­ìè­ÿâÿç­åò­äè.­Áó­àü­ûð­äþâð­äÿ­­ìÿ­-íÿ­ìÿ­íÿ­âè­äàé­àã­îë­äó­ëàð.

Ðå­ñ­ïóá­ëè­êà­ìûç­äà­êû­àè­ëÿ­äÿé­ÿð­ëÿ­ðè­íÿ­âÿ­÷î­õó­-øàã­ëû­ëûüà­ìöíà­ñè­áÿ­òè­íèç­âÿ­ñè­çèí­íå÷ÿ­þâ­ëà­äû­íûçâàð­äûð?ìÿ­íèì­ö÷­þâ­ëà­äûì­âàð­âÿ­ùÿð­ö÷ö­Úÿ­íó­áè­Àô­ðè­êà

Ðå­ñ­ïóá­ëè­êà­ñûí­äà­ óíè­âåð­ñè­òåò­ òÿ­ëÿ­áÿ­ñè­äèð.­ Óøàã­ëà­ðû­-ìû­ ÷îõ­ ñå­âè­ðÿì­ âÿ­ Éàð­äà­íû­ìûç­äàí­ èñ­òÿé­èì­ áó­äóðêè,­þâ­ëàä­ëà­ðû­ìû­ãî­ðó­ñóí.­Óøàüû­îëàí­ùÿð­áèð­àòà-­àíàþç­ëÿ­ðè­ éà­ðà­äà­íà­ ÷åâ­ðè­ëèð­ëÿð.­Îíà­ýþ­ðÿ­ ÷î­õþ­âëàä­ëû­ëûãòÿä­ãè­ðÿ­ëàé­èã­äèð.

Ñè­çèí­àìà­ëû­íûç?-­ Àë­ëà­ùà­ èíà­íàí­ áèð­ èí­ñàí­ êè­ìè­ àìà­ëûì,­ åù­òèé­àúû

îëàí­ëà­ðà­êþ­ìÿê­­ýþ­ñ­òÿð­ìÿé­èì­äÿ­­ýþðö­ðÿì.

Ñè­çèí­ùîá­áè­íèç?-­ìÿí,­áîø­âàõò­ëà­ðûì­äàí­èñ­òè­ôà­äÿ­åäÿ­ðÿê­àêà­äå­-

ìèê­ åë­ìè­ èø­ éà­çû­ðàì­ âÿ­ áó­ ìÿ­íèì­ àð­òûã­ ùîá­áè­-ìÿ­÷åâ­ðè­ëèá.

Áîø­âàõ­òû­íû­çû­íåúÿ­êå?èðèð­ñè­íèç?-­Âÿ­òÿ­íèì-­Úÿ­íó­áè­Àô­ðè­êà­Ðå­ñ­ïóá­ëè­êà­ñûí­äà­­îëàí­-

äà­ àäÿ­òÿí,­ áîø­ âàõò­ëà­ðû­ìû­ âå­ëî­ñè­ïåä­ ñöðìÿê­ âÿòåí­íèñ­îé­íà­ìàã­ëà­êå÷èð­äÿð­äèì,­àì­ìà­­Áà­êû­äà­äÿ­-íèç­êÿ­íà­ðû­ïàðê­äà­ýÿç­ìÿéè­âÿ­ðå­ñ­ïóá­ëè­êà­íûí­ðå­ý­è­îí­-ëà­ðû­íà­ ñÿé­à­ùÿò­ åò­ìÿéè,­ õöñó­ñè­ëÿ­ äàü­ëà­ðû­ ýÿç­-ìÿéè­÷îõ­õî­ø­ëàé­û­ðàì.

”Àëàì”­éóð­íà­ëû­íà­àð­çó­âÿ­òÿê­ëè­ô­ëÿ­ðè­íèç.-­Æóð­íà­ëà­ìÿí­óçóí­þìöð,­èø­ëÿ­ðè­íèç­äÿ­óü­óð­ëàð­âÿ

ïåð­ñïåê­òèâ­àð­çó­ëàé­û­ðàì.­Èñ­òÿð­äèì­êè,­æóð­íà­ëû­íûç­äè­ý­ÿðàç­ñàé­ëû­õàë­ã­ëà­ðûí­äà­äèë­÷è­ëèê­ìÿ­äÿ­íèéé­ÿ­òè­íèí­èí­êè­øà­ôû­-íà­õèä­ìÿò­åò­ñèí.

Ñè­çèí­“Ëÿ­çý­èí­êà”­ðÿã­ñè­íÿ­ìöíà­ñè­áÿ­òè­íèç­âÿ­ñèçîé­íà­ìàüû­õî­ø­ëàé­ûð­ñû­íûç­ìû?-­Ëÿ­çýè­âÿ­äè­ý­ÿð­Àçÿð­áàéú­àí­îé­óí­ùà­âà­ëà­ðû­íû­õî­-

ø­ëàé­û­ðàì,­àí­÷àã­áèð­õà­ðè­÷è­âÿ­òÿí­äàø­êè­ìè,­îé­óí­ùÿ­-ðÿ­êÿò­ëÿ­ðèì­ ãåé­ðè-àäè­ úû­õûð.­ Îíó­ äà­ ÿëà­âÿ­ åäèì­ êè,ìÿí­éàõ­øû­îé­íà­ìàüû­þé­ðÿí­ìÿê­èñ­òÿé­è­ðÿì­âÿ­àð­çóìáó­äóð­ òÿø­êè­ëà­òû­ìû­çèí­ úà­âàí­ëà­ðè­ òåç-òåç­ òîé­ åò­ñèí­ëÿðêè,­ìÿí­äÿ­éàõ­øû­“Ëÿ­çý­èí­êà”­îé­íà­ìàüû­þé­ðÿ­íèì.

Öðÿé­è­íèç­äÿ,­äÿ­ìÿê­èñ­òÿ­äèé­è­íèç­áèð­ôè­êèð­ãà­ëûá­ñàáóé­ó­ðóí­ñþé­ëÿé­èí.-­Äöíéà­ñû­íû­äÿé­èø­ìèø­âÿ­ïàê­ðó­ùó­ýþé­ëÿð­äÿ­îëàí

ùÿ­ëàò­éîë­äà­øûì­Ñàí­ä­ðà­èëÿ­àõû­ðûíúû­5­èëè­Àçÿ­áàéú­àí­-äà­áèð­ëèê­äÿ­èø­ëÿ­ìè­øèê.­Î,­äåé­ÿð­äè:­”ìÿí­èñ­òÿé­è­ðÿì­êè,áöòöí­èí­ñàí­ëàð­âÿ­õàë­ã­ëàð­îí­ëà­ðû­ÀË­ËÀ­Ùûí­éà­ðàò­äûã­-ëà­ðû­íû­óíóò­ìà­ñûí­ëàð­âÿ­áèð-áè­ðè­íÿ­ñÿ­ìè­ìè­ìöíà­ñè­áÿòáÿñ­ëÿ­ñèí­ëÿð”.

Ìöñà­ùè­áÿ­íè­àë­äû:Àáèð ßÚ ß Õ ÂÈabir.tagirov@mail.ru

ìÖÑÀÙÈÁß 39

Êüâå æóü ðå äà êõüèí äóüç ÿíè?×ïèí ìà íà ñàä òèð õåé ëèí ãà ôàð (èõ òè ëàò ñè -

íî íè ì ðè êàé òóø) ÷è ÷làëà êüâå æóü ðå äà êõüèç -âàé äè àø êà ðà ãüàêú èêú àò ÿ. Èõü òèí íóêü ñà í -ðè ÷làëàí èåð âè ëèç ïèñ òàú ñèð çà âà. Ãüàð ñà ãà -ôó íèõú êõüèç âàé âè ðè áóð ïà òàë äè ñà æóü ðå äèíàñóë êlàëóá õüóí ëà çèì ÿ.

Èí òåð íåò äèí ëåç ãè ñà ñàéò äà ÷làëàí àëèì, ïóäòîì äè êàé èáà ðàò òèð "Ëåç ãè ÷làëàí ñëî âàð äèí"àâ òîð Àãü ìå äóë ëàãü Ãóüëìåãü à ìå äî âàõú ãà ëàçèí òåð âüþ êüè ëå ôè äàé ëà, ãüà ñà ãà ôàð êüâå æóü -ðå äà êõüè íèç (ìå ñå ëà: ìà ðàêü ëó-ìà ðàãú ëó, õçàí-õè çàí, äåð ëåê-äåð ëåê ÷è, äåë ëåê-äåë ëåê ÷è…) òà -ëóêü ÿç çà ãàéè ñó àë äèç àëèì äè èõü òèí æà âàá ãà -íàé: "Ãüåë áåò äà, èõü òèí äóü øóü øàð ãüèêü âàíòIèìèë õüàé èòIà, (ãå íà íè - ýñèë ëàãü òàõü àéòIà)ãüàêü âàí õúñàí ÿ. Àì ìà ãüàé èô õüè, ÷è êõüè í ðà

àõü òèí äóü øóü øàð ñàä íè êüâåä àâà÷. Âè íè äèõúêúà ëóð íà âàé ãà ôà ðè êàé ðà õàéòIà, 1964-éè ñàë äèõçàí êõüèí îð ôî ãðà ôè ÿ äèí êúà íóí òèð, àõ ïà õè -çàí õüà íà. Àëàé âàõ òóí äà ìà ðàêü ëó êõüèç âàéóüë÷ìå ìà ðàãú ëó õüóí ãå ðåê ÿ. Äåð ëåê âà äåë ëåêâà ðè àí ò ðè êàé äåë ëåê âà ðè àíò Õóü ðóüã Òàãü è ðàí,Àëèð çà Ñà è äî âàí, Àçèç Àëå ìàí ýñåð ðà ãüàëò çà -âà (èì ÷è ôè êèð äàé äóüçíè ÿ), -äåð ëåê ëàãü -àéòIà, ïóä òîì äè êàé èáà ðàò "Ëåç ãè ÷Iàëàí ñëî -âàð äà" êúà ëóð íà âàé âàë, àëàé âàõ òóí äà ëåç -ãè ÷Iàëàé àêú àò çà âà. Èõ òè ëàò ôèç âàé ìå ñý ëà äèíãóüãú õüèç ëóãü óí ãå ðåê ÿ: êõüè í ðà ÷Iàëàí òà ðèõ -äè êàé êúå ðåõ òèð âà ðè àí òàð õüó í äóüç òóø.

1964-éè ñà ëàé èíèõú “õè çàí” âà ðè àíò êúà íóíõüàí âàòlàíè, êúå íèí þêú óç íè êúå ëå ìýãü ëèé ðèãüàì êòà á ðà, ãüàì íè ãà çåò âà æóð íàë ðà “õçàí”õüèç êõüåí âàé äóü øóü øàð àâà ÷èç òóø. ×làë ñàäÿç õüàé è ëà, êõüè íèí êúàé äà ÿð ãüàð æóü ðå õüóí

Æóâàí ÷Iàëàíñàãüèá õüóõü!

×IÀËÀÊÀÉ ÂÅÐÅÂÈÐÄÅÐ40

Âè­ðè­äàç­ìà­ëóì­ÿ­õüè,­àëàé­àÿì­äà­äóü­íü­ÿ­äèí­ãçàô­÷làëàð­êâàõü­ó­íèí­õà­òà­ëó­-âè­ëèê­ êâà.­ Òåðã­ õüó­íèí­ ÷à­ñ­ïàð­äèâ­ôàä-ôàä­ àãàêü­çà­âàé­áóð­íè­ ãúâå÷lè­ õàëêü­à­-ðèí­÷làëàð­õüóí­òlåáèè­êàð­ÿ.­Èõü­òèí­òà­òó­ãàé­ãüà­ëàð­àðà­äàë­àòàí­âàé­ìàêú­àì­äàõàéè­÷làëà­ðèí­Ìåæ­äó­íà­ðîä­íûé­þãú­õüó­í­íè­äóü­øóüøäèí­êàð­òóø.­Ìà­ëóì­òèð­âàë,1999-éè­ñóç­ÞÍÅ­Ñ­ÊÎ-äè­õàéè­÷làëàð­õóü­íèí­ìàêü­ñàä­äàë­äè­­21-ôå­â­ðàëü­äóü­íü­ÿ­-äèí­äè­äåä­÷làëàð­õóü­äàé­þãú­ÿç­òàé­è­íàð­íà.­Èêl,­2000-éè­ñà­ëàé­ãàòlóì­íà­ãüàð­ñàìèë­ëåò­äè­õàéè­÷làëàí­þãú­êúåéä­çà­âà.­×è­àÿì­äà­ëåç­ãè­÷làë­àâàé­ãüàë­íè,­ïå­øå­-êàð­ðè­òå­ñ­òèêü­àð­çà­âàé­âàë,­òà­ðè­ô­ëó­äè­òóø.­Ãüà­âè­ëÿé­íè­ãçàô­áóð­÷làëà­êàé­÷ïèíôè­êè­ðàð,­âå­ðå­âèð­äåð­ðà­è­æèç­Èí­òåð­íåò­äèí­ìàõ­ñóñ­ìàé­äà­í­ðèç­ýêú­å÷lçà­âà.­Àáó­-ðóí­æåð­ãå­äà­ïå­øå­êà­ðàð­íè­àâà,­ïå­øå­êà­ðàð­òó­øèð­÷làëàí­òàú­ñèá­÷lóã­âàç­âàé­âà­-òàí­ïå­ðå­ñàð­íè.­ Âå­ðå­âèð­äåð­çà­âàé­áó­ðóí­ àðà­äà­ àëè­ì­ðèí,­ ïå­øå­êàð­ðèí­ çåí­äåð,êúåêú­óü­íàð,­òåê­ëè­ôàð­òå­ñ­òèêü­àð­çà­âàé­áóð­íè­àâà,­èí­êàð­çà­âàé­áóð­íè.­

È­ìàêú­à­ëà­äà­çàç­õàéè­÷làëà­êàé­æó­âàí­áÿ­çè­ôè­êè­ðàð­ðà­è­æèç­êlàí­çà­âà.­

äóüç ÿíè áåñ? Èì àêl ëàãü àé ÷làë æåç âà õüè, àëè -ì ðè àñàñ ëó ÿç òå ñ òèêüíà âàé äóüç êõüè íèí êúàé -äàé ðàë, ÷làëàí êúà íó í ðàë àìàë òà âó íà, ãüàð äàâè ÷èç êlàí äàé âàë êõüèç âà. Àê âà äàé ãüà ëà ðàé, áÿ -çè êúå ëå ìýãü ëèé ðè, êóüãü íå îð ôî ãðà ôè ÿ äèíêúàé äàé ðè ëàé ýëÿ÷l òèé èç, ãüà âåð äèø õüàí âàéðåõú äè ôèç, îð ôî ãðà ôè ÿ äèí ölèéè êúà íó í ðèçêüà ñóõ äàé õüèç ôè êèð òà ãóí íè ìóì êèí ÿ. È æèãü -åò äàé ÿç ÷àç ÿêú èí òèð äå ëè ëàð ÷è àÿì äà ãà çå ò -ðà íè æóð íàë ðà ÷àï æåç âàé ýñåð ðàé, ìàêú à ëàé -ðàé íè àø êà ðà æåç âà. Ãüà èêl, øó ìóä íè ñà âà ðè -àí òàð, æóü ðå ÿð õüó íóõü ñå áåá ÿç, ÷làë ÷è ðèçêlàí çà âàé âà àäà êàé ìåí ôÿò êúà ÷óç ãàòlóì íà âàéæåãü èë íå ñè ëàð áÿ çè âàõ òà ðà ñà êè "êlåâå ðà"ãüàò çà âà ëàãü àéòlàíè æå äà.

Õêâåí ÷óí ìàä íè âè íè äèõú êúåéä íà âàé äåë ëåêãà ôó íàë. Ãüàêú èêú àò äà íè, ñèô òå ÿç ÷àï äàé àêú -à òàé Ì.Ãüà æè å âàí óðóñ ÷làëàí íè ëåç ãè ÷làëàí ãà -ôàð ãàí äà "ïà ðèê ìà õåð" âà "öè ðþëü íèê" ãà ôà ðèçäåë ëåê òàð æó ìà êúà ëóð íà âà. Àì ìà êüâåä ëàãü àéñå ôåð äà ÿç (àëà âà ÿð íè êóõ òó íà) ÷àï äàé àõêú óä -íà âàé, âè íè äèõú òlâàð êüóí âàé ãà ôàð ãàí äà ïà -ðèê ìà õåð-äåë ëåê ÷è, öè ðþëü íèê-äåë ëåê êúà ëóð -íà âà. Êúå ëå ìýãü ëèé ðè ÷ïèí ýñåð ðà êüóä âà ðè -àíò äè êàé ìåí ôÿò êúà ÷óç âà: äåë ëåê, äåë ëåê ÷è,äåð ëåê, äåð ëåê ÷è. Èíàë ñó à ëàð àðà äèç êúâåç âà:áåñ âè ðè áó ðó îð ôî ãðà ôè ÿ äà òå ñ òèêü õüàí âàéõüèç êõüèí òà âó íèí ñå áåá âó÷ ÿ? Âó ÷èç “äåë ëåê”ãà ôó íèõú êüâåä ëàãü àé ñå ôåð äà ÷àï õúó âóí âàéãà ôàð ãàí äà "-÷è" ãàëêlóð õúó âóí âà? Àì ìà “öè -ðþëü íèê” ãà ôó íèí òàð æó ìà ãüà ýâå ëàí äà (îðè ãè -íàë äà) àâàé âàë - “äåë ëåê” ÿç àìà.

Àëàé âàõ òóí äà ìåê òå á ðà ìåí ôÿò êúà ÷óç âàé,Æ.Í.Æà ìà ëî âà òóüêlóüðíà 2002-éè ñóç ÷àï äàéàêú àò íà âàé 8-ñè íèô äèí ëåç ãè ëè òå ðà òó ðà äèíêòàá äà “òà õà ëóñ” âà “èñ òè ñèì ÷è” ãà ôàð ãüàëò çà -âà. Ñèô òå ãàô ãüàì ãà ôàð ãàí äà, ãüàì íè ãà çå ò -ðà ÷àë êüâåä "ë" àâàç (òà õàë ëóñ) ãüàëò çà âà. “Èñ -òè ñèì”, “èñ òè ñèì ÷è” ãà ôàð çàë ëåç ãè çà ðèé ðèíýñåð ðà ãüå ëå-ìå ëå ãüàëò íà âà÷ âà ãà ôàð ãà í ðà íèè âà ðè àí òàð êúà ëóð íà âà÷.

Çà ëóãü óç âà÷ õüè, ôëàí êàñ ãüàõú ÿ, ôëàí ìà ñàäíàãüàõú. ×làëàí ìå ñý ëà ÿð, äóüç âà ÷lóðó ïà òàðñåé ëè àëè ì ðèç ÷ïèç õúñàí ÷è äà. Ãüàð ãüèêlÿòlàíè, çóí ñà êàð äè òà æóá èé èç âà: âó ÷èç êúå íèíþêú óç àëè ìàð, ïå øå êà ðàð (àáóð ÷àõú àâà ÷èçòóø) ðåé ñàä êúà ðàð äàë êúâåç âà÷? Àê âàç âàé âàë,ãüàð äà âè ÷èí æèãü åò äèõú íè çåí äè íèõú ÿëó íèê -äè ÷làëàí áÿ çè ìå ñý ëà ÿð íè ëåíã õüàí âà.

Çè çåíä, èõ òè ëàò àí æàõ âè íè äèõú ìè ñà ëàðãúàí âàé ñàä-çóð ãà ôà ðè êàé òóø. Äóãú ðè äàí íè,êüâå æóü ðå äà êõüèç âàé ãüà ñà ãà ôà ðèíñàí ÷è ÷làëà ëàï ãçàô ÿ. Ñà áÿ çè áóð èíàë êúåéäàâóí íè ãå ðåê ÿ: ñàí áàð-ñàì áàð, ìà ðàãú ëó-ìà -ðàêü ëó, õçàí-õè çàí, êúà ðà òè êåí-êúà ðàò êåí, òà -ìàð çó-òà ìàðç ëó, áóí áóêü óë-áóì áóêü óë, ÷làíãü -

àêüà-÷làãü íàêüà, êå ÷èð ìèø-êóü ÷óüðìèø, èñ òè -ñèì ÷è-èñ òè ñ ìàð ÷è, òà õàë ëóñ-òà õà ëóñ, êå ëåô-êå -íåô, ìó àë ëèì-ìà ëèì, íóãú àò-íóãú âàò, õïåð-õè -ïåð, ñàéò äà-ñàé òó íà, ñàé ò ðà-ñàé òà ðà, ðà èæ-ðàé -èæ, äóü íüÿ-äóü íÿ...

Çè ôè êèð äàë äè, ÷làëàí àëè ì ðè, ïå øå êàð ðè,ìåê òå á ðà ãçàô éè ñà ðà òàð ñàð ãàí âàé, ãóç âàéêüåòlåí òåæ ðè áà äè ëè ãè ìàð íà âàé ìó àë ëè ì ðè ñà -íàë äè, ðåé ñàä âè ëåë äè ãüÿ ëó íèõú "øåõü çà âàé"ìå ñý ëà ÿð ÷è ÷làëà ñàä íè êüâåä àâà÷. Äèêú åò äèâ -äè ôàãü óì ãàé èòlà, âè ÷è êàé èõ òè ëàò ôèç âàé ìå -ñý ëà "êóü ëóü-øóü ëóü äè" ÿ ëóãü óç íè æå äà÷ ýõèð.Ãüà ñà âàõ òóí äà, ÷làë õóü íèí, âè ëèê òó õó íèí êàð -äà òàú ñèá ÷lóã âàç âàé æåãü èë ðèç íè ÷làëà êàé âå -ðå âèð äåð èé è äàé èì êà íàð ãóí ôè êèð äà êüóí âà -æèá êàð ÿ. ßø ëó àëè ì ðèí, ïå øå êàð ðèí "÷làëàíæåíã" ÷lóã âà äàé äå âè ðàð ñà êè àëàò çà âà. ßø ëóïå øå êàð ðèí òåæ ðè áàé ðè êàé ìåí ôÿò êúà ÷óí ïà -òàë æåãü èë äà âàì ÷è ÿð íè âàõ òóí äà óÿ õà ðóí, æåë -áóí, àáó ðóç øåãü ðå àõú à þí ãå ðåê ÿ.

Òlåáèè êàð äèç àê ñè ýêú å÷lèç õüóíìóì êèí òóø

×làëà êàé èõ òè ëàò êâà òàé ÷êàé ðàë õåé ëèí áó ðó(ãçàô íè-ãçàô Àçåð áàé æàí ïà òàí ëåç ãèé ðè) "àõ -òàð ìèø", "áà ø ëà ìèø", "èø ëå ìèø", "èíàí ìèø","àí íà ìèø" âà ìàä íè òóüðê ÷làëàé àòàí âàé õåé -ëèí ãà ôàð ÷è ÷làëàé àêú ó äóí ãå ðåê ÿ ëóãü óç -âà. ×làëà êàé ìåí ôÿò êúà ÷óç âàé êñà ðèç àõü òèíòåê ëèô íè èé èç âà. Àì ìà ÷làë ïà òàë äè èì õèé èð -ëó àìàë æåç âà íè? Çà êüàòlóç âàé âàë, âàú. Ìóü êóüïà òàõú àé, èí ñà í ðè ÷ïèí àðà äà æåç âàé ðà õó í ðàâåð äèø õüó íàë äè äàòlàíà èø ëå ìèø çà âàé ãà -ôàð ÷làëàé àêú ó äèç õüóí ìóì êèí ÿíè? Ãüàò òàêõüèç âàé áó ðóí ñà áÿ çè êúà òàð êüà ñóõ äàé ÿç õåé -ëèí ìà ñà ÷làëà ðàé àòàí âàé ãà ôà ðè êàé êúå ðåõõüàé èòlàíè, ðà õó í ðèí ñòè ëè ñ òè êà äèê äå ãèø âè -ëåð êó òóí ãçàô ÷å òèí, ëàï ëàãü àéòlà æå äà õüè,ýñèë ëàãü êüè ëèç àêú ó äèç òå æåð êàð ÿ.

Ñàä áó ðó, ìè ñàë ÿç, "àõ òàð ìèø" ãàô "æàãú ó ðóí"ãà ôó íàë äè ýâå çóí òåê ëèô çà âà. Èì ãüàêú èêú àò -

×IÀËÀÊÀÉ ÂÅÐÅÂÈÐÄÅÐ 41

äèõú ãà ëàç êüàí òèé èç âàé âà ðè àíò òèð äè ñóá óòóíïà òàë äè, ñèí òàê ñè ñ äèí óüë÷ìåé ðàë äè ìè ñà ëàðãúóí áåñ æå äà. “Ìó àë ëèì äè äèê òàíò àõ òàð ìèø -çà âà - ìó àë ëèì äè äèê òàíò æàãú óð çà âà. Èí ñàí àõ -òàð ìè øóí - èí ñàí æàãú ó ðóí”. Ãà ôàð ýâå çóí ñå -áåá ÿç ïðåä ëî æå íè äà, èáà ðà äà ìà íà äèí æèãü åò -äàé õüàí âàé òà ôà âàò ëó âè ëåð ãúâå÷lèáóð òóø.Ãàô ýâå çó íèí íå òè æà äà âó÷ àðà äàë àòàí âàòlàêüàòlóí íè ÷å òèí òóø: êúà ëóð íà âàé ãüàð ñà ïðåä -ëî æå íè äèõú âè ÷èí êüèë äè ìà íà æåç âà.

×óí ÷è ÷làë êå ñè áà ðèç âàú, ãå íà íè êâàõü çà âàéêóüãü íå âà êüèë äèí íóãú à ò ðà èø ëå ìèø çà âàéõåé ëèí ãà ôàð êõüèç âàé âè ðè áó ðóç óìó ìè òèðýäå áè ÿò äèí ÷làëàê êóõ òó íà, àì äåâ ëåò ëó èé èçàëàõú íà êlàí äà. Èêl àâóðòlà, àì ÷làë ïà òàë äè âè -ëèê âåãü åí âàé ïà ðà õèé èð ëó êàì æå äà.Ýõü, ÷è ÷làëàí ìåç ðåé ðèç àêú àò íà âàé ñà òlèìèëý÷låë ðèõú ãà ëàç æåíã ÷lóãóðòlàíè, ÷làë êlóñ íè êå -ñèá æå äà÷. Àì ìà à ý÷låë ðèí êüà äàð ëàï òlèìèëÿ. ×åá ÷è àðà äà àìà ÷èð ÷è ñàä-çóð çà ðèé ðè ñàìóñ ÿòlàíè ëàï êüèò äèç ìåí ôÿò êúà ÷óí âàé, ÷ïèõúàñóë ëåç ãè ÷làëàí âà ðè àí òàð àâàé, òóüðê ÷làëàéàòàí âàé ñà òlèìèë ãà ôà ðè êàé êúå ðåõ õüóí ìóì -êèí êàð ÿ. Àì ìà ðà õó í ðà íè êõüè í ðà ãåãü åíøäèçìåí ôÿò êúà ÷óç âàé ìà ñà ÷làëàí ãà ôàð ÷íà ëåç ãè -áóð õüèç êüà áóë çà âà âà è òlåáè è âè ëèç àê ñè ýêú -å÷lèç õüóí ìóì êèí êàð òóø.

Èí­òåð­íåò­äà­÷làëà­êàé­çåí­äåð

×è äå âèð äà ãçàô âà æèá ëó âà èí ñà íè ÿò äèí ãåãü -åíø êúà òà ðè ìåí ôÿò êúà ÷óç âàé àëàêú à äèí òàêü àòÈí òåð íåò ÿ. Êüèë äèí ñàé ò ðà, âè ðè ìàõ ëóêü ðèçòà ëóêü ñî öè àë ñå ò ðèí ìàõ ñóñ äå ñ òåé ðèí ôî ðó ì -ðà ëåç ãè ÷làëàõú íè ýäå áè ÿò äèõú ãà ëàç àâ ñè ÿò äàêüè ëå ôèç âàé âå ðå âèð äåð íè þãú-êúàí äà âàéêúèçãú èí æåç âà. Ãúóð áà ò ðà óü ìóüðçà âàé ïà ðà áó -ðóç Èí òåð íåò äèí àâ ñè ÿ ò ðàé õàéè ÷làëàë êlåëèç-êõüèç ÷èð æåç âà ëóãü óí íè òàá èõ òè ëàò æå äà÷.

Õâå øè æå äàé âà äà ìàõ ëó êðà ðèõú ãà ëàç ñà íàëäàÿç ìà íà äèí, õèé èð àâà ÷èð èõ òè ëà òàð, âå ðå -âèð äåð íè æåç âà. Ëóãü óç æå äà õüè, ãüàð ãüèêlÿòlàíè, ðèêlèâàé íè õàéè ÷làë õúñàí äèç ÷è ðèç

êlàí çà âàé áóð, àäàí êúàéãú ó äà ðàð, òàú ñèá äà ðàðæåãü èë íå ñèë ðèê òlèìèë-øè ìèë êâà ÷èç íè òóø. Èãüàêú èêú àò Èí òåð íåò äèí àëåì äà æåç âàé êúåé äå -ðè íè äå ëèë ðè óñ ïàò çà âà. Àì ìà ÷làë ïà òàë äè âè -ðè äà ëàé íè ÷Iàíà êàð àì ÿ õüè, ÷ïè âàé áåãü åì äèçëåç ãè ÷làëàë äè êõüèç òå æåç âàé, äóüç êõüè íèíêúàé äàé ðè êàé, ãðàì ìà òè êà äè êàé ìà ëó ìà òàðàâà ÷èð, àëè ì ðè íè ÷làëàí ïå øå êàð ðè âó÷ ëóãü óç -âàòlà òå ÷èç âàé, ãà ôàð ãà íàð ãüè ñà áà àâà ÷èð êñà -ðè Èí òåð íåò äà ìà íà ñóç âå ðå âèð äåð èé èç âà, ìà -ñà áó ðóç ÷ïèí "òàð ñàð" ãóç àëàõú çà âà... ×làëà"ölèé è âè ëåð" òó íèõú ÿë çà âàé êàñ ýâåë íè-ýâåëâè÷ ÷làëàí æèãü åò äàé ñà âàä àâàé äè õüóí ãå ðåêòèð äè õåé ëèí áó ðó êüàòlóç âà ÷èð õüòèí äè ÿ. ×làëà -êàé ÷lóðó âà õèé èð ñóç ìà ëó ìà òàð ìàõ ëóêü äèç ðà -è æóí - èì ÷làëàí ãå ëå æåã ïà òàë õà òà ëó êàð òóø -íè áåñ? Èí òåð íåò äà ëåç ãèé ðè êõüèç âàé áÿ çèêúåé äåð àêóð ëà, õèé èð àâà ÷èð, êüè ëèç àêú ó äèçòå æåð, ÷làíãü àêüà êðà ðàë àëàõú óí àäåò äèç ýëêú -âåí âàé êàð õüèç æå äà.

Ñà ìè ñàë äàë àêú âà çèí. È ìóêü âà ðà ëåç ãè ñàéò -äà èø òè ðàê çà âàé ñà ôî ðóì ÷è äè (âè ÷èí êúåé äå -ðàé ìà ëóì õüàé è âàë, àì ëåç ãè ÷làë ÷è ðó íèç òà -ëóêü àð çà âàé ñà ãüèõü òèí ÿòlàíè Èí òåð íåò-ïðî -åêòäèê êüèë êó òàç âàé äè ÿ) âè ÷è ëåç ãè êòà áàð, ãà -çå òàð, æóð íà ëàð åð ëè êlåë çà âà÷ ëóãü óç êõüèç âà.È êà ñ äè êlåë òà âó íèí ñå áåá íè, âè ÷è õè âå êúóð -âàë, êõüè í ðèê ìà ñà ÷làëà ðàé àòàí âàé ãà ôàð ïà ðàõüóí ÿ. Êlåë äàé ÷làâóç âè ÷èç ðåãú óü æåç âàë äà.Ôàãü ó ìàé ëà, ôî ðóì ÷è äè âè ÷è ëåç ãè äàë äè êõüåéñà êóü ðóü êúåé äè íà ãüàò íà âàé ãà ôà ðèí ñà ïàéìà ñà ÷làëà ðàé àòàí âàé áóð òèð. Èõü òèí âå ðå âèð -äå ðè êàé õêàò çà âàé íå òè æà ñàä ÿ: àê âàç âàé âàë,õàéè ÷làëà ãüàò íà âàé ìà ñà ÷làëàí ãà ôà ðè êàé êúå -ðåõ õüó íèí òå ðåô äàð ðèí ÷låõè ïà ÿð ãüàêú èêú àò -äè êàé, ÷làëàí ñåðãü ÿ ò ðà æåç âàé òlåáè è âè ëå ðè êàéýñèë ëàãü õà áàð àâà ÷èð, ñà íèí ÿòlàíè ôè êèð äèíòàú ñèð äèê àêàò íà âàé áóð ÿ. Ãüàêú èêú àò äèç ãüè÷ôè êèð òà ãà íà, èí êàð èé èç òå æåð êåð ÷åê äå ëèë -ðèç âèë ìè÷líà, òàú ñèð äèê àêà òó íàë äè, ñà íèíÿòlàíè ôè êèð-æèãü åò òàá ëèãú àâóí íè ÷làë ïà òàë -äè õèé èð ñóç àìàë ÿ. Èë ëà êè ÷làëàí ìå ñý ëàé ðèçòà ëóêü äå ëè ëàð. "×làëàâ àêà òàé âàë ýãå÷líà êlàí -äà÷" áàäãü à âàÿ ëàãü àí âàé äè òóø, ëåç ãèé ðèíìàøãü óð çà ðè Ð.Ãüà æè äè.

Ñóô­ôèê­ñ­ðèí­êóü­ìåê­äàë­äè­àðà­äèç

àòàí­âàé­ãà­ôà­ðè­êàé...

Ãè ëà - ìàä ñà ìÿãü òåë æå äàé êàð äè -êàé. ×è ÷làëà, ìà ëóì òèð âàë, -÷è, -ëó, -ñóç, ñóô -ôèê ñ ðèí êóü ìåê äàë äè àðà äèç àòàí âàé ãà ôàð âè -øå ðàë äè àâà: çóüðíå ÷è, êlåë ÷è, ôàë ÷è, êúå ëå ÷è,æåíã ÷è; ëàé èõ ëó, âà æèá ëó, ìåò ëåá ëó, ìà íà ëó,êà ìàë ëó; ìà íà ñóç, áåãü åì ñóç, ìåò ëåá ñóç, ëàé èõ -ñóç, êåô ñóç, õà áàð ñóç.

×IÀËÀÊÀÉ ÂÅÐÅÂÈÐÄÅÐ42

Ñàä áó ðó ëóãü óç âà õüè, âè íè äèõú êúåéä íà âàéæóü ðå äèí (-÷è, -ëó, -ñóç àêàë õüàí âàé) ãà ôàð ðà õó -í ðà íè êõüè í ðà èø ëå ìè øóí äóüç òóø. Èì àëà ìàò -äèí êàð òóø íè áåñ! Ãçàô "òà æóá ëó" âå ðå âèð äåð -çà âàé áó ðóç ãüàêú èêú àò äè êàé áà æàãü àò õà áàð àâà.

Ölóä ðàë äè éè ñàð ëåç ãè ÷làëàí êüè ëåë êlâà ëà -õèç, ëåê ñè êî ãðà ôè ÿ äèí çà ëàí êlâà ëà õàð ìóêü óô -äèâ äè, êà ìàë ëó âè ëåë äè, æà âàá äàð âè ëåë äè òà -ìà ìà ðàé õàëêü äèç ñåé ëè, íó ôóç ëó àëè ì ðèíçåãü ìå òàð êâàç òàêü óí, àáó ðóê ðåõ íå ÿð êó òàçàëàõú óí ýñèë ëàãü äóüç êàð òóø.

Ãüàð­ñà­äàí­áóð­æèÕàéè ÷làëàë ðà õàç âàé ãüàð ñà êàñ à ÷làëàí ñàãü -

èá ÿ. Ãüà âè ëÿé àäàç ðèêlèí ñèäêü è äàé ñàãü èá âàëàâóí ãüàð ëåç ãè äèí áóð æè ÿ. Ìåê òå á ðà êlåë çà -âàé àÿë ðè òà ëóêü òåãü åð äà õàéè ÷làëàí íè ýäå áè -ÿò äèí òàð ñà ðèç ôè êèð ãóç âà÷. È ãüà ëàð àðà äàëàòó íèí æèãü åò äàé ýâåë íè-ýâåë äè äå-áó áà -ÿð, ÷låõè íå ñè ëàð òàõ ñèð êà ðàð æåç âà. Ãçàô áó ðóðà õó í ðèê ãüèêü âàí óðóñ ãà ôàð êó òóðòlàíè, ãüàêü -âàí àì ñà "çóð áà" êàð äàé êüàâ çà. "Õàéè ÷làëà êàéÿãü à íàò äàé êàñ èå ñè êüà äàé êèölèç óõ øàð ÿ"ëóãü óç âà ìè ñàë äà. È ìè ñàë æó âàí ÷làë ãüè ñà áàòàêü àç âàé ãüàð ñà ìàölàõàé äèç òà ëóêü ÿ.

Ýäå áè ÿò äà ÷ïèí ãüó íàð ðàë äè õàëêü äèí òlâàðâè íè äå ðå æà äèç õêàæ íà âàé ÷låõè, ìàøãü óð çà -ðèé ðè êàé, êëàñ ñè êðè êàé ëàï ÷à ðà ñóç òèð ìà ëó -ìà òàð êüâàí íè ÷èð òàõü ó íè ÷è õàéè ÷làë íè ýäå -áè ÿò ãå ëå æåã äà áåä áàõò âè ëèê êó òó íèç êà ìàðâåãü åí âà ëàãü àé ÷làë òóø íè áåñ?! ×làë õóüí âàâè ëèê òó õóí ïà òàë äè ÷làëàí àëè ìàð, àõú àé òàõü -àí âàé ñè ðåð âè íåë àêú óä äàé áóð, ÷à ðà ñóç ãå ðåêòèð ó÷åá íè êàð ãüà çóð äàé ïå øå êà ðàð õüóí ãå ðåê

ÿ. Èõü òèí ìå ñý ëà ÿð, ãå æåë âåãü èí òà âó íà, âè íèãüà âà äà ãüÿë íà êlàí çà âàé äè ÿ. Èõ òè ëà òàð, êõüè -íàð áóë äàë äè æåç âàòlàíè, ìå ñý ëà ÿð ãóãú âå íààìóêü çà âà. Ãüàò òà àëàé âàõ òóí äà íè ìó àë ëè ì ðèç -íè ó÷å íè êðèç ãå ðåê òèð âè ðè êòà áàð æàãú èç ìà÷.Ñàãú ñà êlåëó íèí éè ñóç êòàá ãâà ÷èç ìåê òåá äèçêúâåç âàé àÿë äèç ÷làë ãüèêl ÷èð õüó ðàé?!

Õàéè ÷làëà ðèí ó÷åá íè êàð áåñ òàõü ó íèí ñå áå á -ðè êàé ðà õà äàé ëà, Òà õî-Ãî äè äèí òlâà ðó íèõú ãà -ëàé Äàãú ó ñ òàí äèí èëèì äèí íè àõ òàð ìè øó í ðèíÏå äà ãî ãè êà äèí èí ñòè òóò äèí äè ðåê òîð Ãüà ìè -äóë ëàãü Èñ ìà è ëî âè÷ Ìåãü à ìå äî âà âè ÷èí èí òåð -âüþ äà èíãüå âó÷ êúåéä íà âàòlà: "Ó÷åá íè êðè êàéäàð âàë àâàç õüó íèí ñå áåá àí æàõ ïóë äèí òàêü à -òàð áåñ òàõü ó íèõú ãà ëàç àëàêú à ëó òóø. Ñàä ëàãü -àé äè, ó÷åá íèê ãüà çó ðóí - èì ìó ðà êàá âà ÷å òèíêlâà ëàõ ÿ".

Èñÿò äà èõü òèí äàð âè ëå ðà àâàòlà, êúâåç-êúâåçìàä íè ÷å òèí âè ëå ðà ãüà òóí ìóì êèí ÿ. ×å òèí âè ëå -ðà ãüà òó íèí ýâå ëèì æè ñå áå á ðè êàé ñàä íè ïå øå -êà ðàð êúâåð äà âàé òlèìèë õüóí, õàéè ÷làëàçõàëêü äèí ãåãü åíø êúà òà ðè òà ëóêü ñà ÿãú äà ôè êèðòà ãóí, àì ãüè ñà áà êüàí òà âóí ÿ. Ìàøãü óð çà ðèÑå äàêú åò Êå ðè ìî âà äè ëàãü àé âàë, ÷làë õóüí ïà -òàë æåíã ÷è ÿð ãå ðåê ÿ.

×IÀËÀÊÀÉ ÂÅÐÅÂÈÐÄÅÐ 43

Êóðóãúëè

ÊÚÀËÀÆÓÕÂÈ

Ñî­çäà­íèå­Ñàé­òîâÏðè­÷è­íû,­ïî­êî­òî­ðûì­ëó÷­øå­çà­êà­çàòü­

ðàç­ðà­áîò­êó­ñàé­òà­ó­íàñ:

* Íèç êèå è äî ñòóï íûå öå íû

* Óíè êàëü íûé äè çàéí áó äó ùå ãî ñàé òà

* Óäîá íàÿ ñè ñ òå ìà óï ðàâ ëå íèÿ

* Êî ðîò êèå ñðî êè èç ãî òîâ ëå íèÿ

* Îáó ÷å íèå óï ðàâ ëå íèÿ ñàé òîì

Òåë.: (055) 696-21-06, (055) 231-69-79, (070) 949-43-47

Ìû âû ïîë íèì âñå ñòî ÿ ùèå ïå ðåä íà ìè çà äà ÷è òàê, ÷òî áû íà øå ñî òðóä íè ÷å ñò âî

ñ âà ìè ñïî ñîá ñò âî âà ëî ðàç âè òèþ âà øå ãî áèç íå ñà è ïðè íî ñè ëî âàì ïðè áûëü.

www. alcha. net www. facebook. com/alcha. net E-mail: info@alcha. net

Çóí íèæ âè õâà íà õ âà Àð êà äèé Ìàí æà ðè äèçìóãü ìàí õüà íà âà çàç ëàï ÷è äàãú äèí õóü ðå ðàõüèç, êIâà ëèí äè øåãü ëèé ðè ÷è íà õúâåð àâàç, âè -ëèê àòà íà "ëàï øàä áà êà ëû" (õâàø ãåë äè) - ëàãü -à íà.

Óäè ñòõàé ðèíãüà ÿ ò ðàë àäåò ÿç"Òå íåð õà íà" æå -äà.

È êüóä ïàä ñåò -êà äà àâàé êüèëêIåâ íà âàé ÷êà äèíêüè ëèí àò ðè áóòòIàíóð ÿ(óäèí ÷Iàëàë - òå -íåð).

ÒIàíóð äè ÷ïèí ìàé è øàò äà êüè ëèí ÷êà êüó íèçóäè í ðè, äåãü äå âèð ðè ëàé ÷ïèõú àìàé àäåò äèçõüèç, öIóç èê ðà ìó íèí ëè øàí õüèç áà ÿí ãóç âà. ÇèðèêIåë ÷è äàãú äèí õóü ðå ðà àìàé, ãúóü ëóüç ôèç -âàé ðó øà áó áà äèí êIâà ëèí ïè ÷è íèç òå ìåí ãó íèíàäåò õòà íà. Íèæ âè êàé âà íèé ðè, ÷ïè èé èç âàé õóü -ðå êàð, øèø ÿãú óí, ôó ÷ðóí âà ìà ñà êóõ íà äèíêIâà ëà õàð òIàíóð äà êüè ëå òó õó äà. Âè÷ íè è êIâà ëà -õàð êàé âà íèé -ðè êîë ëåê òèâ -äèí êúàé äà äàèé è äà. Óäèí -âèé ðè ÷ðàç âàéôó ÷è òIèëèôàç óõ øàð ÿ.Àí æàõ àáó ðóíôó êüóä ïèïIåí -äè æå äà âààáó ðó öIàêóë -ðèí ÷êà äàë,ò ó ï I à ð à ë ä èôàí ÷èí ïàä ãà òà äà.

Óäè í ðèí òIèëè ôàð êüóä ïèïIåí áóð õüó íèí ñå -áåá, ÷è ôè êèð äàë äè, õðè ñ òè àí äèí äèí òàú ñèð -äàë äè õüóí ìóì êèí ÿ. Õðè ñ òè à í ðèí êüè ëèí àò ðè -áóò òèð õà øó íèí øè êèë ôàí âè íåë àêú ó äóí ïà -òàë äè àáó ðó ôàð êüóä ïèïIåí äè èé èç âàé.

ÍÈÆ×È ÕÓÜÐÅÐ44

Ôàä­ëàé­ çè­ ðèêIå­ àâàé­ íè­ÿò­ðè­êàé­ ñàä­ êüè­ëèç­ àêú­àò­íà:­ çóí­Êúå­áå­ëå­ ðàé­îí­äèíÍèæ­ (óäèí­ ÷Iàëàë­ -­ Íûæ)­ õóü­ðóüç­ôå­íà.­ Íèæ­ Àçåð­áàé­æàí­äà­ óäè­í­ðè­ êúå­íèí­þêú­óçêîì­ïàêò­äà­êàç­óü­ìóüð­òó­õóç­ìàé­òåê­ñà­õüóüð­ÿ.­Òà­ðèõ­äèí­èëè­ì­ðèí­äîê­òîð­Ðà­óô­Ãüóü­-ñåé­íî­âà­àáó­ðóí­êüà­äàð­4465­êàñ­ÿç­êúà­ëóð­çà­âà­(êè­ëèã:­æóðí.­"Íà­ñëå­äèå",­¹3,­...­-éèñ.­23-÷èí).­Õóü­ðóüíâè­ÿð­­100­êâ.­êì.­­÷è­ëå­ðèí­ñàãü­è­áàð­ÿ­âà­àáóð­ìàøãú­óë­æåç­-âàé­êå­ñ­ïè­ÿð­áàãú­ìàí­÷è­âàë­(ãçàô­íè-ãçàô­øóü­ìÿãú­ðèí­áàãú­ëàð­êó­òóí­âà­àáó­ðó),­­ìàë­-äàð­âàë­(óäè­í­ðè­âàêIàð­íè­õóüçâà)­âà­ñà­ëàð­áàí­âàë­ÿ.­Õóü­ðå­3­êè­ëè­ñà­(àáó­ðó­êàé­òåê­ñàäêàð­äèê­ êâà)­ âà­ 5­ìåê­òåá­ àâà­ (2­ àçåð­áàé­æàí,­ 3­ óðóñ­ìåê­òåá).­Ìåê­òå­á­ðà­ 4-êëà­ñ­ðàëêüâàí­óäèí­÷Iàëàë­òàð­ñàð­íè­­ôèç­âà.­Óäè­íàð­Íàõ-Äàãú­ó­ñ­òàí­÷Iàëà­ðèí­ãðóï­ïà­äèí­ëåç­-ãè­÷Iàëàí­ïîä­ãðóï­ïà­äèê­­(àäàç­Øàãü­äàãú­äèí­ïîä­ãðóï­ïà­íè­ëóãü­óç­âà)­àêàò­çà­âàé­õàëêü­-à­ðè­êàé­ ñàä­ ÿ.­ Àáó­ðó,­ IV-VIII­ âèø­éè­ñà­ðà­ ÷è­ äèí­íè­ õüàéè,­ Àë­ïàí­ õðè­ñ­òè­àí­ äèí­äèçêúóë­ëóãú­çà­âà.­Óäè­í­ðèí­êúå­íèí­þêú­óç­ðà­õàç­âàé­÷Iàëà­10­-­15­%­÷óí­ãúà­âóð­äà­àêü­à­äàéãà­ôàð­ àìà.­ Ôè­çè­î­íî­ìè­ÿ­äèí­ óõ­øàð­âè­ëå­ðèç,­ àöIóêü­óí-êúà­ðàãú­ó­íèç,­ àäå­ò­ðèç­ ôè­êèðãàé­è­ëà,­÷óí­ñà­òà­ðàí­õè­ëåð­òèð­äè­êüàòIóí­ñà­àêü­âàí­íè­÷å­òèí­òóø.

Äåãü ÷Iàâà ðà àáó ðóí ôàí þêü âà õà øó íèí øè êèëæå äàé. ×è ôó ëàãü àéòIà, Ðàãú ãúóö ðàç óõ øàð ÿç

ýëêú âåé äè æå -äà âà ÷íà ôó" á å ð å ê à òêâàõü òà âó ðàé"ëóãü óç, öIàêóë -ðèí êIóí÷Ióíèâãà òà äà. ßíè,êüå çèë âè ëèí,öà âà ðèí ïà -÷à ãü ëó ãú äèçðóüãü äèí ëóâãó íèí ëè øàíõüèç.

Óäè í ðè ÷óüëäà æå äàé âà ãüà ÿ ò ðàë àëàé åìè ø -ðè êàé (÷à ëàé òà ôà âàò ëó ÿç) ïà ðà ìà äàð âè ëåë äèìåí ôÿò êúà ÷ó äà. Àäåò ÿç, íèæ âèé ðèí ãüà ÿ ò ðàëñà ìî ãîí õêóä äàé àï ïà ðà òàð æå äà âà à àï ïà ðà ò -ðèí öóð öóí êúàæãú à í ðèí êIàíèê éè ôèç-þêú óçöIàé æå äà. Óäè í ðèõú ñà ìî ãîí âà ÷å õèð õêó äó íèíâà àáóð õúó íèí ÷ïèç ìàõ ñóñ àäå òàð àâà.

Íèæ õóü ðå ìóãü ìà í ðèç êúóë ëóãú çà âàé äè øåãü -ëè ÿð, ñó ô ðà äàë íå äàé-õúâà äàé çàòIàð ãúàé è äà -ëàé êüó ëóõú, ÷åá íè ñó ô ðà äèõú àöóêü íà, èòè ì -ðèõú ãà ëàç ñà íàë ÷å õè ðàð õúâàç ýãå÷Iäà.

Íèæ âèé ðèí êIâà ëå ðèí âè ëèê áàãú ëàð õüóí àäåòÿ. Áàãú ëà ðèí ÷Iåõè ïàé øóü ìÿãú ðèí òà ðà ðè êàéèáà ðàò ÿòIàíè, àíà õúàðõú óí, ÷óü õâå ðèí, êè öè -êðèí, øà áà ëóòIðèí (êà ø òàí) âà ìà ñà òà ðàð íè æå -äà. Íèæ âèé ðè ÷Iåõè ìàë-êúà ðà (âàêIàð, êà ëåð, ãà -ìè øàð) êIâà ëå ðè ëàé ÿðãú àë õóüí ñå áåá ÿç, àáó -ðóí ãüà ÿ ò ðè êàé ôè òå äèí íè êúâå äà÷.

Óäèí ñòõàé ðèí êIâà ëåð íè ÷è áóð õüèç êüâå ãüà -âà äèí áóð ÿ. ÊIàíèê êâàé êIâà ëå ðà (ñàä ëàãü àéìåð òå áà äà) ïðî äóê òàð, ñà ìî ãîí, ÷å õèð àâàé ÷åë -ëå ãàð æå äà, êüè ëåë àëàé êIâà ëå ðà (êüâåä ëàãü àéìåð òå áà äà) ÷åá êñó äà. Àáó ðó êIâà ëåð, ÷è áó ðó ëàéòà ôà âàò ëó ÿç, ÷èí êüèá ëå äèê êâàç âàú, êîì ïà ñ -äèâ, ÿíè, êIâà ëå ðèí äà ëó êüèá ëå ïà òà âàç, ÷èíêå ôåð ïà òà âàç ýöèã äà. Êñó äàé ëà íè àáó ðó ìå ñåðêüèë ðàãú àêIèäàé ïà òà âàç âåãü è äà.

Íè æäà àëàé âàõ òóí äà 3 êè ëè ñà àâà. Àáó ðó êàé

ñàä êàð äèê êâà, àìàé êüâåä êàð äèê êâà ÷èð áóð ÿ.Àë áàí - óäèí êè ëè ñà ýð ìå íèé ðèí êà òà ëè êî ñ äèçìóüòIóüãú àâóð äà ëàé êüó ëóõú âà óäè í ðèí êè ëè ñà -äèí êüè ëå âàé áóð ýð ìå íèé ðè òàé è íàð çà âàé âàõ -òó íè ëàé ýãå÷Iíà, ýð ìå íèé ðè àáó ðóí êõüè íàð òåðãàâó íà, ÷ïèí êõüè íàð êàð äèê êó òó íà. Ãüà ÷Iàâà ðè -ëàé óäè í ðèí êè ëè ñàé ðà àâàé êõüè íàð íè àìàë -äàð ýð ìå íèé ðè ÷ïèí ãüàð ôà ðàë äè êõüåí âàéêõüè í ðàë äè ýâåç íàé.

Àëàé âàõ òóí äà êàð äèê êó ìà ÷èð 2 öIóðó êè ëè ñà -äèí ðàêIàðàð àãàë íà, àáó ðóç äàïIàðàð ÿíà -âàòIàíè, õóü ðóüíâèé ðè àáó ðóç ïàê òèð ïIèðå ðèçõüèç êè ëèã çà âà. Óäè í ðè ãüà êè ëè ñàé ðèí ðàêIàð -ðè êàé ïàð ÷àé ðèí öIèð õåð êóüðñàð çà âà âà àáó ðóíêúå ðåõü ðà øå ìåð êóüêIóüðçà âà.

×È ÕÓÜÐÅÐ 45

Íè æäà êàð äèê êâàé âà æå ìÿò äè èáà äàò çà âàéêè ëè ñà ×î òà ðè êè ëè ñà ÿ. È êè ëè ñà Íîð âå ãè ÿ äèíâà Ôðàí öè ÿ äèíïî ñîë ñò âîé ðèíêóü ìå êðàë äè ðå -ìîíò àâó íà,öIèéè èí âåí òàðêúà ÷ó íà, íèæ âèé -ðèí èõ òè ÿð äèçãàí âà. Êè ëè ñà äèíêúå íå ïà òàí àð -õè òåê òó ðà ñà êèçàç Êúóì äà âàËå êèò äà àêóðèáà äàò õà íàé ðèí(õðà ì ðèí) àð õè -òåê òó ðà äèí òè ê -ðàð ÿ.

×î òà ðè êè ëè ñà äèí ãüà ÿò äà "êðå ùå íèÿ" èé è äàéáàñ ñåéí àâà.

Êðå ùå íè äèí ìà íà-ìåò ëåá äè êàé æó çó íàð àâóð -ëà, çàç "ãèä âàë çà âàé" Âè òà ëè êà (Àð êà äèé Ìàí -æà ðè äèí õâà) âè ÷èç ÷è äàé âåð ñèÿ ëàãü à íà. Õðè -ñ òè àí âàë êüà áóë çà âàé èí ñàí äè Èè ñóñ Õðè ñ òîñôåéè ðåêú èí èìè òà öèÿ àâóí ñà øàðòI ÿ. Áèá ëè -ÿ äà àâàé ðè âà ÿ ò ðè øàãü èä âàë çà âàé âàë, "õà øó -íèç àêú ó äàé" Èñà Ìå ñèãü àí ìåé èò èí ñà í ðè òó õ -âà íà ñà ìàãú à ðà äà òàç âà âà à ìàãú à ðà äèç ãüàõü -çà âàé òóüêIâåí ñà ÷Iåõè êúâàí öåë äè êIåâ çà âà. Ñàøó ìóä éèêú à ëàé àíèç õúôåé èí ñà í ðèç ìàãú à ðàè÷Iè ÿç àê âàç âà. ßíè, ÷àí àëà ìà ÷èð Èñà öà âà ðàëõóò õàí âà. Êðå ùå íè ÿ äèí ïðî öåñ ñäà íè àÿë êüè ëå -ëàé èëèñ íà öèí êIàíèê àêü âàí òàç âà õüè, àäàí èäóü íü ÿ äèõú ãà ëàç àâàé àëàêúà àòIóç âà (Èñà õüèç"ðåêü èç âà") âà àõ ïà öèí âè íåë àêú óä íà êðå ñ òèò -çà âà, ÿíè àäàë ñà êè öIèéè êüè ëå ëàé ÷àí õêèç âà.Ìà ðàêü ëó ñà êàð íè ÿì ÿ õüè, íèæ âèé ðè Èñàïàéãú àì áàð öà âà ðàë õúôè íèç "ãüîêú ìà" - ôî êóñ,çà ðà ôàò ëóãü óç âà. È ãà ôó íè àçåð áàé æàí ÷Iàëààâàé "ãüîêúêúà" ãà ôó íèí ìà íà ãóç âà. Ãè ëàçóí ÷è ÷Iàëà àâàé "ãüàêIêIà" ãàô ãüè íàé àòà íàòIà

ãúà âóð äà àêü àç âà.Óäè í ðè àêü óë äàë äèêüà áó ëèç æåç âà ÷èð,"êüåé è äàë ÷àí õòà íà,öIàâà ðàë õúôå íà, ÷è -ëåë õòó íèç" ãüîêúêúà

ëóãü óç âàòIà, ÷íà íèáà ÿí àâà ÷èð âà æà -âàá ãóç ÷å òèí òèð ñàêàð àêóð ëà, âó ÷èçàâó íà? - ëàãü à íà, æó -çóð ëà, "ãüàêIêIà"ëóãü ó äà. Çàç ÷èç, ïà -ðàë ëå ëàð àâà...

Àë ïàí-óäèí õðè ñ òè àí æå ìè ÿò äèí ÷Iåõè äè òèðÐî áåðò Ìî áè ëè äàë çóí êè ëè ñà äèí ãüà ÿò äà äóü -øóüø õüà íà. ×óí òóõ äàë äè ðà õóí òà âóí ìàç, Ðî -áåðò ñòõà Áà êó äàé àòàé òó ðè ñ ò ðèç ãèä âà ëèçìàæ áóð õüà íà. Êè ëè ñà äèí ãüà ÿò äà ñà øó ìóä ÷è -íàð äèí òàð àâà (÷è õóü ðå ðà íè è òàð ïàê òàð ÿçãüè ñàá äà). Çà Ðî áåð òà âàé èõ òè ÿð êúà ÷ó íà, ÷è -íàð äèí ìàã íèò äèí òàú ñèð äè êàé âà ãó æó íè êàéìà ëó ìà òàð ãà íà, àòàé òó ðè ñ ò ðè âàé òàð öIàðöIåêüóí òIàëàá íà. "×Iàëàõú õüóí âè÷ íè ÷Iåõè êúó âàòÿ", ëóãü ó äà áó áàé ðè.

Íèæ âèé ðèí äåãü ÷Iàâà ðèí ñó ðà ðàé çàç Àë -ïàí ÷Iàâà ðèí êõüè íàð æàãú à íà÷. Àíà âàé ñó ðà -ðèõú êüè ëèí êúâà íåð ãà ëà÷ âà ãüàð ñà ñó ðóí âè -íåë, ñàí äóõ äèç óõ øàð, íå õè øàð àòIàí âàé êúâà -íåð àëà. Ñà òIèìèë ïàé ó íàë Àë ïàí õà øàð âà äèí -äèí ñåãü íå ÿð êúà ëóð íà âàé øè êè ëàð àëà. Ìàä -íè ÷è àäå ò ðèõú ãà ëàç ïà ðàë ëå ëàð ãúàé èòIà, àáó -

×È ÕÓÜÐÅÐ46

ðó íè, ÷íà õèç, ðàãü ìåò äèç ôåé è äè ñà þãú íè çóðêó ÷óê òà âó íà òà äà, ÷íà õüèç ìåé èò àâàé êIâà ëåýêâ òóü õóüðäà÷ âà àíà, ãüè÷ òàõü àéòIà, ñà êàñìåé èò äèí ïà òàâ àêú âàç äà. Êüåé è äàí õó ðó äàë,àäàí âèë àìóêü òà âó ðàé ëóãü óç (òàõü àéòIà, êIâà -ëèí áå ðå êàò êàò äà ëóãü ó äà), ôó òà äà.

Ãëî áà ëî çà öè ÿ äè âè ðè íà õèç, Íè æäà íè âè -÷èí ÷Ióëàâ êðàð àâóí âà. Àêü âàí ÷Iåõè õóü ðå àìàé -äè òåê êüâå âà ðàð ÿ. Ãüà âà ðà ðèí âè íåë íè, êúà -âà ðàë àëàé õüèç, ñàõ ñè ÿð (õúåí÷Iåáàð) àëà. Àáó -ðóí íè, ÷è íà õüèç, õóü ðóüí ïà òàâ çèê êó ðàò ãà ëà(öåãü ðåí êIóíòI, ÿðàí ïå ëåð íè ëóãü ó äà). Àáó ðóíæåãü èë ðè íè, ÷è áó ðó õüèç, "Ëåç ãèí êà äàë" êüóü -ëåð äà.

Ãè ëà çàç Íè æäàé æàãú àé ñóð ÷Iàâà ðèí òà ðèõ -äèí ñó ðàêü àð ãóç âàé êüâå øè êèë äèí áà ÿ íàð ãóçêàí çà âà.

1. Êâåç àê âàç âàé îð -íà ìåíò Íè æäèí êàð -äèê êó ìà ÷èð öIóðó êè -ëè ñà äèí öëàë àëà.Ëåô - Ìåãü ïà òà. Ëè -øàí äà àãàêü òèé èç -âàé äè ñà þêü âàí òIóáêüâàí ÿðãúè òIâàë ÿ. ÀòIâàë ëè øàí äèí òIâåê -âå òóð ëà àäà êàé Ðàêú -è íèí âàõò êúà ëóð äàé -äè æåç âà (ñÿò). ÒIâà -ëóí õúåí àâà òàé

öIàðöIèç êè ëèã íà, íèæ âè ÿð äóü à äèç àêú âàç çà âàé.2. È ñó ðóí êúâàí öåë àòIàí âàé øè êèë äà Ïàê

Åëè ñåé (Èëèø) Íè -æäèç àòóí êúà ëóð íà -âà. Ôè ãó ðà äèí (Èëè -øàí) êüè ëåë àëàéðàêú è íè Èñà õêÿãú -íà âàé áó ðà êàé õüóíêúà ëóð çà âà. Ýð÷Ièãúè ëå âàé àñà àììèñ ñè î íåð õüó íèíëè øàí ÿ. Ìóü êóüãúè ëå âàé äè òðó áà äè(ìó çû êà äèí èí ñò ðó -ìåíò) öIèéè äèí äè -êàé õà áàð - "Øàä õà -áàð" ãóç âà. Çàç ìà -ëóì òó øèð ñà ýëå -ìåíò íè àâà: àì þêü -âà ëàé êóüðñíà âàé, âè ÷åë öIàðàð àëàé äè ÿ. (Àäàíãúà âóð äà àêü óí ïà òàë äè êóü êóü ìåê êIàí äà).

Çàç àêóð áóð, çà êõüèç âàé áóð äîã ìà ÿð òóø.Àáó ðóç ñà âåð ñè ÿ äèç õüèç êè ëè ãóí ëà çèì ÿ. Ñàä -íè àõü òèí ôàê òàð àâà õüè, àáóð ñóá óòóí ãå ðåêêúâåç âà÷. Ìè ñàë ÿç: íèæ âèé ðè âå ÷ ðåç êî-êîëóãü ó äà (êIåê ðå åì æàãú óð äàé ëà âåð ÷å ðèç ãüèêIýâåð äàòIà ðèêIåë õêâàø). Èõü òèí ÷Iàëàí êúà äèì -âàë ñóá óòó íèç èãü òè ÿæ àâà÷.

Çà ×î òà ðè êè ëè ñà äèí êüóä ïà òàé øè êè ëàðÿäàé ëà ñà ëèô, êè ëè ñà äèí êüè ëèí õà øó íèí âè -íåë àöóêü íà... Èì íè ñà ëè øàí ÿòIà? Âó ÷èç ÿòIàíèÓäè - Àë ïàí õà øó íàë íè ëó âà ðàð àëà, ìà ëàé è -êðèê íè ëó âà ðàð êâà... ×àç íè ëåêü åð ëóãü ó äàé...

Àáèð ÒÀÃÜ È ÐÎÂÍèæ. Êúå áå ëå. Áà êó.

abir.tagirov@mail.ru

×È ÕÓÜÐÅÐ 47

ßçûê äðåâ íèõ àáî ðè ãå íîâ Ãðå öèè - ïå ëàç ãîâ è ëå ëå ãîâ ïî ñòå ïåí íî ïðå òåð ïå âàë ñÿ èç ìå íå íè ÿì è ñî âåð -øåí ñò âî âà íè ÿì ñ öå ëüþ îá ëåã ÷å íèÿ ïðî èç íî øå íèÿ âñ¸ ïðè áû âà þ ùèõ ñÿ íî âûõ è íî âûõ ïëå ìåí, íà âîä íèâ -øèõ ýòó ïðå êðàñ íóþ ñòðà íó. ظë, òà êèì îá ðà çîì, ïðî öåññ ïî ñòî ÿí íî ãî óï ðî ùå íèÿ ïðî èç íî øå íèÿ, êîã äàãîð òàí íûå òðóä íî ïðî èç íî ñè ìûå çâó êè ñëîâ ïî ñòå ïåí íî ìå íÿ ëèñü íà ìÿã êîå ïðî èç íî øå íèå. À ñ ïî ÿâ ëå íè -åì ïèñü ìåí íî ñ òè ýòîò ïðî öåññ åù¸ áî ëåå óñè ëè âà åò ñÿ è, òà êèì îá ðà çîì, âû òåñ íÿ åò ñÿ äðåâ íåå ãîð òàí íîåïðî èç íî øå íèå ïåð âûõ íà ñåëü íè êîâ, íà ÷àâ øèõ ñâîé ìè ã ðà öè îí íûé ïóòü ñ òåð ðè òî ðèè, ãäå â 13 -òû ñÿ ÷å ëå -òèè äî íà øåé ýðû ïî ÿâè ëàñü ïåð âàÿ â ìè ðå öè âè ëè çà öèÿ - èìåí íî ñ íà øå ãî Êàâ êà çà - ñ çî íû Êó ðî-Àðàê -ñ êîé êóëü òó ðû.

Íî, òåì íå ìå íåå, âñå èñ ñëå äî âà òå ëè ïå ëàç ãèé ñêî ãî ÿçû êà òùåò íî ïû òà ëèñü èñ ïîëü çî âàòü ñâîè ðîä íûåÿçû êè, íå èìå þ ùèå íè òå íè ïðèí öè ïà ãîð òàí íûõ ÿçû êîâ è ïî òî ìó ó íèõ íå áû ëî íè êà êèõ øàí ñîâ. À âåäüïåð âûå ïèñü ìå íà åâ ðî ïåé öåâ âñå åø¸ õî ðî øî áà çè ðî âà ëèñü íà ñâî èõ äðåâ íèõ ïå ëàç ãèé ñêèõ ïðèí öè ïàõ ãîð -òàí íîé ðå ÷è. È ïî òî ìó èì ëåã ÷å áû ëî ïðî âîç ãëà ñèòü ïå ëàç ãèé ñêèé ÿçûê ì¸ðò âûì, õî òÿ èñ êà òå ëè ÷ó äåñ ïðî -äîë æà ëè ýêñ ïå ðè ìåí òè ðî âàòü ñâî è ìè ïî ïûò êà ìè åù¸ è åù¸. À íà ñòî ÿ ùåå ÷ó äî âñ¸ æå ñî âåð øè ëîñü êîã äà,íà êî íåö , ïåð âàÿ åâ ðî ïåé ñêàÿ ïèñü ìåí íàÿ íà õîä êà ðàñ êðû ëà ñâîå ñî äåð æà íèå ß.ßðà ëè å âó áëà ãî äà ðÿ ñâî å -ìó ðîä íî ìó ëåç ãèí ñêî ìó ãîð òàí íî ìó ÿçû êó è ,åñ òå ñò âåí íî, òà ëàí òó àâ òî ðà îò êðû òèÿ çà îä íî.

 XV âå êå äî í. ý. öâå òó ùàÿ ñîë íå÷ íàÿ Ìè íîé ñêàÿ êóëü òó ðà ïî ñòèã ëà êà òà ñò ðî ôà, ñâÿ çàí íîé ñ èç âåð æå -íè åì âóë êà íà íà îñ ò ðî âå Ôåð ðà ñ ïî ñëå äó þ ùè ìè çåì ëå òðÿ ñå íè ÿ ìè è èñ ÷åç íî âå íè åì îñ ò ðî âà Ñàí òî ðè íà, Âñåáû ëî ðàç ðó øå íî è ïðå êðà ùå íû ñëå äû ÷å ëî âå ÷å ñ êîé æèç íè. Ëèøü ñïó ñ òÿ ïîë âå êà ïî ñëå ýòî ãî íà ñìå íó ïå -ëàç ãàì ïðè øëè íî âûå õî çÿ å âà, àõåé öû, êàê áû ÿâ ëÿ þ ùè å ñÿ íà ñòî ÿ ùè ìè ãðå êà ìè, õî òÿ ýòî èìÿ íå ïðè øëûõíî âûõ ïëå ì¸í. Ê ñ÷à ñ òüþ ýòè íî âûå íà ñåëü íè êè, ñòî ÿ ùèå íà î÷åíü íèç êîì óðîâ íå ðàç âè òèÿ, ÷åì èõ ïðåä -øå ñò âåí íè êè ïå ëàç ãè, îñ òà âè ëè â ïî êîå íå òðî íó òûì æðå ÷å ñ êîå ñî ñëî âèå ïå ëàç ãîâ . Æðå öû, îðà êó ëû ïðî -äîë æà ëè æèòü è ðà áî òàòü ïî ïðåæ íå ìó è íî âûå õî çÿ å âà îá ðà ùà ëèñü ê íèì âñå ãäà çà íóæ íû ìè ñî âå òà ìè, ñ÷è -òà ëèñü ñ íè ìè, âû ñî êî îöå íè âàÿ èõ. Êàê ïðå êðàñ íî, ÷òî â äàëü íåé øåì âñå ëó÷ øèå ïî ýòû è ïè ñà òå ëè ôè ëî -ñî ôû è èñ òî ðè êè âñå ãäà îá ðà ùà ëè ñâîè âçî ðû ê îñ òà âàâ ùèì ñÿ îñ êîë êàì ïå ëàç ãèé ñêî ãî ãå íèÿ - ê äå ÿ òåëü íî -

ËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀ

ÑÒÎ ÁÎ ÃÎâ è

ËÅÇ­ÃÈÍ­ÑÊÈÉ­ßÇÛÊ

48

Äàí­íàÿ­êíè­ãà­­èç­ñå­ðèè­"Êàâ­êàç­-­Ãðå­öèÿ,­îáù­íîñòü­êóëü­òóð"­-­âòî­ðàÿ.­Ïåð­âàÿ­êíè­ãà­-­î­ëåç­ãè­-íî­ÿçû÷­íûõ­íà­çâà­íè­ÿõ­ïðå­êðàñ­íîé­è­ìíî­ãî­îá­ðàç­íîé­äðåâ­íå­ãðå­÷å­ñ­êîé­êå­ðà­ìè­êè,­íà­çâà­íè­ÿõ­ñî­îò­âåò­ñò­âó­-þ­ùèõ­íà­çâà­íè­ÿì,­ïå­ðå­íÿ­òûì­ãðå­êà­ìè­ó­ïå­ëàç­ãîâ,­ò.å.­ó­ñâî­èõ­ó÷è­òå­ëåé-ïðåä­øå­ñò­âåí­íè­êîâ­-­áî­ëåå­äðåâ­-íèõ­äî­ãðå­÷å­ñ­êèõ­æè­òå­ëåé­ñà­ìîé­Ãðå­öèè.­Äàí­íàÿ­êíè­ãà,­ïðî­äîë­æàÿ­ýòó­æå­ëè­íèþ­êóëü­òóð­íûõ­îáù­íî­-ñ­òåé,­ñî­îá­ùà­åò­÷è­òà­òå­ëÿì­óæå­î­áî­ëåå­¸ì­êèõ­è­çíà­÷è­ìûõ­èí­ôîð­ìà­öè­ÿõ,­ãî­âî­ðÿ­ùèõ­î­åäèí­ñò­âå­ÿçû­êàäðåâ­íèõ­ïå­ëàç­ãîâ­-­ýòèõ­ïåð­âûõ­öè­âè­ëè­çà­òî­ðîâ­Åâ­ðî­ïû­è­ÿçû­êîâ­ñî­âðå­ìåí­íûõ­ëåç­ãè­íî­ÿçû÷­íûõ­íà­ðî­-äîâ­-­àáî­ðè­ãå­íîâ­Êàâ­êà­çà.­Ýòî­äå­øè­ô­ðîâ­êà­íà­çâà­íèé­áóêâ­äðåâ­íå­ãðå­÷å­ñ­êî­ãî­(àð­õà­è­÷å­ñ­êî­ãî)­àë­ôà­âè­òàè­èì¸í­100­áî­ãîâ­è­ãå­ðî­åâ­äð.­Ãðå­öèè,­êàê­èìå­þ­ùèõ­ëåç­ãè­íî­ÿçû÷­íóþ­îñ­íî­âó,­à­òàê­æå­íà­õîæ­äå­íèå­ìíî­-ãèõ­ñî­òåí­ñëîâ­-­ïà­ðàë­ëå­ëåé­â­òåð­ìè­íî­ëî­ãè­ÿõ­Àðè­ñ­òî­òå­ëÿ­è­â­ðàí­íèõ­õðè­ñ­òè­àí­ñêèõ­Ïè­ñà­íè­ÿõ­è­äð.

ñ­òè­ñëó­æè­òå­ëåé­èõ­ìè­ñ­òå­ðèé,­õðà­ìîâ,­ëà­áè­ðèí­òîâ,­îò­êó­äà­÷åð­ïà­ëè­ñâîè­âäîõ­íî­âå­íèÿ,­èñ­ïîëü­çóÿ­èõ­äðåâ­íèéñâÿ­ùåí­íûé­ÿçûê­â­ñâî­èõ­ïðî­èç­âå­äå­íè­ÿõ­â­âè­äå­áåñ­êî­íå÷­íûõ­ìíî­æåñòâ­òåð­ìè­íîâ­è­òåð­ìè­íî­ëî­ãèé.­­­Òàê­èëè­èíà­÷å­âñå­èç­âå­ñò­íûå­ïè­ñà­òå­ëè,­ïî­ýòû,­ôè­ëî­ñî­ôû­ïîä­íÿâ­øèå­ñëà­âó­Ãðå­öèè­âî­âñåõ­ñâî­èõ­ïå­ðè­î­-

äàõ­ñâî­åé­èñ­òî­ðèè­îñ­òà­âè­ëè­ñâî­èì­ïî­òîì­êàì­â­ñâî­èõ­ïðî­èç­âå­äå­íè­ÿõ­íå­ìåðê­íó­ùèé­ñâåò­æè­âîé­ðå­÷è­áî­æå­-ñò­âåí­íûõ­ïå­ëàç­ãîâ,­çà­ëî­æèâ­øèå­ôóí­äà­ìåíò­êóëü­òó­ðû­Åâ­ðî­ïû,­ÿçûê­êî­òî­ðûõ­çà­êîí­ñåð­âè­ðî­âàâ­øèñü­íà­Êàâ­-êà­çå­ñî­õðà­íèë­ñÿ­â­ÿçû­êå­ëåç­ãèí.­È­â­êà­÷å­ñò­âå­ïðè­ìå­ðà,­êàê­äî­êà­çà­òåëü­ñò­âî­ñêà­çàí­íî­ìó,­îá­ðà­òèì­ñÿ­ê­íà­ñëå­-äèþ­Àðè­ñ­òî­òå­ëÿ,­ãäå­ìîæ­íî­îá­íà­ðó­æèò­ñîò­íè­ñëîâ­ïà­ðàë­ëå­ëåé­ñî­ñëî­âà­ìè­ëåç­ãèí­ñêî­ãî­ÿçû­êà.

Ïðè­ìå­÷à­íèå:­Â­Ýçî­òå­ðè­÷å­ñ­êîé­ëè­òå­ðà­òó­ðå­ïðè­íÿ­òî­ñ÷è­òàòü,­÷òî­çà­ãëàâ­íàÿ­áóê­âà­­"­À­"­ïðè­ìå­íÿ­åò­ñÿ­â­ñëó­÷àå­îáî­çíà­-

÷å­íèÿ­ïî­íÿ­òèé­­"­áî­æå­ñò­âåí­íîñòü",­"ïåð­âî­çäàí­íîñòü"­,­­­­­"âûñ­øèå­äó­õîâ­íûå­çíà­íèÿ­è­ïî­íÿ­òèÿ",­à­ñòðî÷­íàÿ­áóê­âà­"­à­"­ïðè­ìå­íÿ­åò­ñÿ­â­ïî­íÿ­òè­ÿõ­ñëîâ­ñ­ïðî­òè­âî­ïî­-

ëîæ­íû­ìè­çíà­÷å­íè­ÿ­ìè,­ò.­å.­-­îò­ðè­öà­òåëü­íû­ìè.­ãðå­÷å­ñ­êîì­ÿçû­êå­­â­îò­ëè­÷èå­îò­ëåç­ãèí­ñêî­ãî­êàê-òî­ñëî­âà­áîëü­øå­ïðî­èç­íî­ñÿò­ñÿ­ñî­ñìÿã­÷å­íè­åì,­îêîí­÷à­-

íèÿ­ñëîâ­êàê­áû­ñúå­äà­þò­ñÿ,­áîëü­øå­"ý-êà­þò".­Èç­ðàç­ãî­âîð­íûõ­ëåç­ãèí­ñêèõ­äè­à­ëåê­òîâ­áîëü­øå­âñå­ãî­ïîä­õî­-äèò­äæàáèíñêèé,­êóðóøñêèé­è­àõ­òûí­ñêèé.

ÈÌÅÍÀ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­À.ØÀÏÎØÍÈÊέ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ËÅÇÃÈÍÑÊÈÉ­­ßÇÛÊÑì:­"Îðôåé.­ßçû÷åñêèå­òàèíñòâà.

Ìèñòåðèè­âîñõîæäåíèÿ"Ìîñêâà,­"ÝÊÑÌÎ-Ïðåññ",­­2001

-----------------------------------------------------"Àïîëëîäîð"­­Ìîñêâà,­Ýêñìî,­2006

-----------------------------------------------------Ìèôû­íàðîäîâ­ìèðà"­"­Ò­-­2,­ÌîñêâàÑîâåòñêàÿ­Ýíöèêëîïåäèÿ".­1988­ã.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1.­ÀÂÒÀÐÈÅÉ­­­-­­­ðîäîíà÷àëüíèê­ïëåìåíè­àâòàðèàòîâ­­­­­­­­­­­­ À-éàòàð­-­áîæåñòâåííûå(À-uari-atai­-­"ó­áåðåãà­æèâóùèå,­ïðè-­­­­­­­­­ âîäíûå;­ñì.­Àâòàðõà­-áðåæíûå").­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ íîâ­-­ðàñïðîñòðàí.­èìÿ­

ó­âàéíàõîâ,­ñåëî­Àâòóð,Àâòàðèé­-­ïðåäâîäèòåëüëàíãîáàðäîâ.­Ëàíãîáàðäûâ­ñâîèõ­çàâîåâàòåëüíûõ­ìèãðàöèÿõ­îñåäàëè­è­â­Èñ-ïàíè,­è­â­ñåâåðíîé­Àôðèêå(ñì.-­Àëàíî-Âàíäàëüñêîå­ãîñóäàðñòâî),­êîòîðîå­çà-âîåâàëî­çàòåì­âñþ­Èòà-ëèþ­ñ­Ñèöèëèåé).

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2.­ÀÃÅÍÎЭ­­­­­­­-­­­ìèôè÷åñêèé­ïðàðîäèòåëü­äëÿ­ýòíîñîâ­­­­­­­­­­­ À-ãà/íà­-­áîãîì­äàííûé

íîñèòåëåé­ïðààëáàíñêîãî,ïðàìèíîéñêîãî­äèàëåêòîâ­âîñòî÷-íîãî­èíäîåâðîïåéñêîãî­ÿçûêà

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3.­­ÀÃËÀß­­­­­­­­­­-­­­"áëèñòàòåëüíàÿ".­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ À-­ãåë-éà­-­áîæèé­ëó÷­

ñâåòà------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4.­­ÀÄÈÊÈß­­­­­­­-­­"íåñïðàâåäëèâîñòü,­íåïðàâäà,­íåïðàâî-­­­­­­­­­ à-òóüêå-éà­-­àíòèïîä

ñóäèå".­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ ïîäõîäÿùåìó,­ïðàâäå.------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------5.­­ÀÄÐÀÑÒ­­­­­­­-­­öàðü­Àðãîñà,­ïðåäâîäèòåëü­ïîõîäà­Ñåìå-­­­­­­­ À-äàð/­àç-­òàé­-­áîæèþ­

ðûõ­ïðîòèâ­Ôèâ.­Îí­áûë­åäèíñòâåííûì,­­­­­­­­ äðåâó­(ðîäó)­ðàâíûéêòî­ñïàññÿ,­ïðè÷åì­èìåííî,­áëàãîäàðÿáûñòðîòå­ñâîåãî­êîíÿ­Àðåéîíà­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­Àðà-éàíà­-­ïðåîäîëåâà-

ËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀ 49

þùèé ïðîìåæóòêè ðàññòî- ÿíèé áûñòðî (ñì. "íà éàíà-- òû ñóìåë)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6. ÀÈÄ - ñ÷èòàåòñÿ íåèçâåñòíîãî ïðîèñõîæäåíèÿ, À- èäà - áîæåñòâåííîå,íåèíäîåâðîïåéñêîãî ïðîèñõîæäåíèÿ, çäåñüâîñòî÷íîãî. Ýòî - ÿâíîå çàáëóæäåíèå….

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------7. ÀÊÌÎÍÈß - "íàêîâàëüíÿ", (ñì. ñâÿòèëèùå Ãåôåñòà - À-êúîì - ò.å. áîæåñòâåí-

õðàíèòåëü îãíÿ, ñåìåéíîãî î÷àãà íûé çâóê (íàêîâàëüíè)------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------8. ÀÊÒÈÉ - "ëó÷ Ñîëíöà". À-êòèé - êàê áîã,

ñì." õüòè" - ò.å. êàê------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------9. ÀËÊÀ - "ìóæåñòâî, õðàáðîñòü, îòâàãà, ìîùü À-ëà-êúà - áîæèé äàð íà

çåìëå (ñòðåìëåíèå, æåëàíèå)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------10. ÀËËÅÊÒÎ - "íåóêðîòèìàÿ". àëàêú- êòî /êòóí/ -

ñòðåìëåíèå íåóäåðæèìîå------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------11. ÀÌÀÇÎÍÊÈ- îáùåïðèíÿòîé ýòèìîëîãèè ýòîãî àìà-çóí - ÿ îñòàëàñü

ýòíîíèìà íåò.------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------12. ÀÌÀËÔÅß - Óáåäèòåëüíîé ýòèìîëîãèè íå ïðåäëî- À-ìàë-ôè - áîæåñòâåí-

æåíî. Âîçìîæíî äâóñîñòàâíîå èìÿ, íîå æèâîòíîå. ïåðâûé ýëåìåíò êîòîðîãî ýòèìîëîãè- 2-âàð-ò: - "ãü/àìàëàò-ôè"÷åñêè ðîäñòâåíåí ñëîâó "ìîëîêî" (àìàë) ò.å. - ÷óäåñíîå ÿâëåíèå,à âòîðîé - ïðîèçâåäåí îò èíäîåâðîïåé- âåäü Çåâñà âñêîðìèëà ìî-ñêîãî ãëàãîëüíîãî êîðíÿ deH - "äàâàòü" ëîêîì êîçà.Ìîëîêîì êîçû áûë âñêîðìëåí Çåâñ.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------13. ÀÌÌÎÍ - äðåâíåãðå÷åñêèé òåîíèì (íåçðèìûé, íåèç- Àì-ìà-îí - Òîò åñòü

ðå÷åííûé) îçíà÷àë Çåâñà-Àèäà, ïî÷èòàâ- âîêðóã, - îòâñþäó.ùåãîñÿ â Ôèâàíñêîì íîìå. Àì - Òîò,

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------14. ÀÍÀÔÀ - ïîêàçàâøàÿñÿ, ÿâëåííàÿ,- íåáîëüøîé àíà-ôè - òàì ïîêàçûâàåòñÿ,

îñòðîâ Àíàôè. "ôè -ôèçâà" - ò.å. äâèæåíèåðàñøèðåíèå, ïîÿâëåíèåàí - òàì, íà òîé ñòîðîíå,ïðîòèâîïîëîæíîå, äðóãîå

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀ50

15. ÀÏÈß - "îáèëüíûé âîäàìè" À-ïå-éà - áîæåñòâåííûå, ÷èñòûå âîäû, "ïå-ø" - ëèñò, êàê ñòèõèÿ âîäû, Ïå-øàïàé -îáðÿä âûçûâàíèÿ äîæäÿ ó ëåçãèí. ñì. Àïøå- ðîí - ïîëóîñòðîâ, îáèëü- íûé âîäàìè.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------16. ÀÏÏÎËÎÍ - èìÿ, áåçóñëîâíî, èíäîåâðîïåéñêîãî À- íàäåëåííûé áîæüèì

ïðîèñõîæäåíèÿ, ýòèìîëîãèÿ íå óñòà- äàðîì ñì.: À-ïà/é-àëàíîâëåíà. Ïà/é- äîëÿ, íàäåëåíèå;

àëà - îáëàäàòü------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------17. ÀÐÀÂÈß - çäåñü íå Ñàóäîâñêàÿ Àðàâèÿ, à òåððè- Àðà-âè-éà - ìåæðàññòîÿ-

òîðèÿ ìåæäó Íèëîì è Êðàñíûì ìîðåì, íèÿ áðàòü â ó÷åò(â ñâÿçè ñ äåëåíèåì äîëèíû Íèëà íà àðà - ðàñïîëîæåíèå â ñìû-2 ÷àñòè - âîñòî÷íóþ è çàïàäíóþ. ñëå "ìåæäó";

âè - äëÿ òåáÿ, òâîåÿ (éà) - åñòü

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------18. ÀÐÃ - "ÿðêî-áåëûé, ñâåòëûé, ñèÿþùèé, áëåñê; À-ðàãú - áîæåñòâåííî

Èíîñêàçàòåëüíîå íàèìåíîâàíèå ðàçðÿäà ñîëíå÷íîå;Àòìîñôåðíîãî ýëåêòðè÷åñòâà. À - áîæåñòâåííîå, ïåðâîç-

äàííîå;Ðà/ãú - ñîëíöå

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------19. ÀÐÅÎÏÀÃ - "õîëì Àðåñà" â Àôèíàõ. Òàì, ñîãëàñíî Àðåî-ïà-ã/à - íà Àðåå ðàç-

Ìèôó, ïðîõîäèëî ñóäåáíîå çàñåäàíèå äàâàòü äîëè;12 îëèìïèéñêèõ áîãîâ âî ãëàâå ñ Äèåì. Ïà/é - äîëÿ, âîçäàâàòü;(ò.å. Çåâñîì). ã/à (ãàíà) - äàâàòü, ðàçäà-

âàòü

20. ÀÐÅÑ - èìÿ áîãà âîéíû è ðàçäîðà, ÿðîñòíîãî ãü/àðàé - ãíåâíûé êðèê, Àðåñà ñîïîñòàâèìî ñ ïðàñëàâÿíñêèì çîâ, ÿðîñòíûé âûçîâ Jaro, jarovú ñî çíà÷åíèÿìè "âåñåííèé, íà âîéíóÿðîâîé, ÿðîñòíûé, æàðêèé.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------21. ÀÐÊÀÄ - ðîäîíà÷àëüíèê àðêàäñêèõ ïëåìåí, ýïîíèì ð/åêú-òà - óñòóïèòü òðîïó;

èõ ñòðàíû, ñîäåðæèò èíäîåâðîïåéñêèé "ãüàð/äà êúàäà" - äëÿ êàæ-êîðåíü "rk-to" ñî çíà÷åíèåì "ìåäâåäü" äîãî;

"ãüàð - êúàäà" - îðåò.ãüàð - âîé, ëàé; (êàæäûé)êúàäà - õâàòàåò, èñïîëíÿòü

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------22. ÀÐÌÎÍÈß - ñîðàçìåðíîñòü?, íàìåðåííî äàåòñÿ â ïåðå- ãü/àð(äàç)-ìà-éà - êàæäîé

âîäå äàííîå èìÿ áåç íà÷àëüíîãî "ã", ÷òîáû (÷àñòè) âîçäàòü.îòëè÷èòü îò ñëîâà "ãàðìîíèÿ" (ãðóáàÿ ïå- ãüàð - êàæäîìó;ðåäà÷à ãóñòîãî ïðèäûõàíèÿ ïåðåä íà÷àëü- ìà - Îí - âîçäàâàòü Îòòóäà;íûì ãëàñíûì). Ò.å. ïî áîæåñêè, (÷òî çàñëó-

æèâàåò è ïîäõîäèò).------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------23. ÀÐÒÅÌÈÄÀ- âîçìîæíî, "÷åòíàÿ". Óáåäèòåëüíîé ýòèìî- ãü/àð- ý/òåìäà ò.å. êàæäîé

ëîãèè íåò, íî èäåþ î âîñòî÷íîì ïðîèñõîæ- ïî ìóæó;äåíèè èìåíè ñëåäóåò ðåøèòåëüíî îòêëî- ãü/àð - êàæäîé, âñÿêîé;íèòü êàê íåñîñòîÿòåëüíóþ.Àðòåìèäà - ïàò- ý/òåì - ìóæ, ìóæ÷èíàðîíåññà îáðÿäîâ èíèöèàöèé äåâóøåê â ïå- ðèîä èõ ïîëîâîãî ñîçðåâàíèÿ.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀ 51

24. ÀÑÒÅÐÈß - "çâåçäíàÿ" ?, "ñòîÿùèé", "íåïîäâèæíûé"; ÀÑ-òèé - áîæåñòâåííîå îëèöåòâîðåíèå ðîäîïëåìåííîé çâåçäíîå íåáî; Àñèÿ - ïå-áîãèíè îáèòàòåëåé Äåëîñà. Òîòåì ïåðå- ëàçãèéñêèé âåðõîâíûéïåëêè, äðåâíÿÿ êîíöåïöèÿ "íåïîäâèæíûõ áîã; ñì.- íà Êðèòå ñóùåñò-çâåä" â èíäîåâðîïåéñêîé àñòðîëîãèè. âîâàë êóëüò Çåâñà-Àñòðåÿ

Àñê - ñâÿù. êåðàì. ñîñóäâ îáðàçå ñîâûäëÿ âîçëèÿíèé â ðèòóàëàõïîñâÿùåííûì óìåðøèì.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------25. ÀÐÕÈÏÅËÀÃ - "ãëàâíîå ìîðå" ò.å. Ýãåéñêîå àðõ/à-ïå/ëàã -"ãëàâíîå ñ

âîäàìè; ñì. ïå-ëàçãè ò.å."ìîðñêèå ëàçãè (ëåçãèíû),"ïå/ ø - ëèñò, ñèìâîë ñòè-Õèè âîäû; "Ïåøàïàé" -îáðÿä âûçûâàíèÿ äîæäÿ.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------26. ÀÑÊËÅÏÈÉ - óáåäèòåëüíîé ýòèìîëîãèè íåò. Ïåðñîíè- ÀÑ-êüëå-ïàé - áîæèé äàð

ôèêàöèÿ çíàõàðÿ. â ãîëîâå.Àñ (Àñèÿ) - èìÿ íåáåñíîãîáîãà ïåëàçãîâ;êüëå - â ãîëîâå;ïà/é - äîëÿ, âîçäàííîå

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------27. ÀÒÀÁÞÐÈÉ-

ÑÊÈÉ ÇÅÂÑ - ýïèòåò ñîäåðæèò äðåâíþþ èíäîåâðîïåé- À-òà/é - êàê áîã.ñêóþ îñíîâó burios - æèëèùå áîãîâ, îáè- À- Áóðè - Âûñøèå íåáåñ-òåëü. Ïåðâàÿ ñîñòàâíàÿ ÷àñòü ìîæåò áûòü íûå áîãè (ñì: ëåçã. âûðà-ñðîäíè èíäîåâðîïåéñêîé îñíîâå at -îòåö. æåíèå: "Àáóðóí êúàäà-

áàð àëàòðàé") - Äà ìèíóåòêàðà Òåõ Áîãîâ!

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------28. ÀÔÈÍÀ - èìÿ, ïî-ïðåæíåìó íå èìåþùåå îáùåïðè- À- (ý)ôåíà - áîæåñòâåí-

íÿòîé ýòèìîëîãèè, õîòÿ åãî ìîðôîëîãè- íîå ñîñòîÿíèå íàãðåâà,÷åñêàÿ ñòðóêòóðà èìååò ÿâíî èíäîåâðî- ýíåðãåòè÷åñêîå âîçäåé-ïåéñêèé îáëèê Îëèöåòâîðÿåò ýíåðãåòè÷åñ- ñòâèå.êîå âîçäåéñòâèå òî÷êè îñåííåãî ðàâíîäåí- À - áîæåñòâåííîå, ïåðâîç-ñòâèÿ. Ïëàíåòà, êîòîðîé óïðàâëÿåò Àôèíà äàííîå.- Óðàí, î ÷åì íå çíàëè äðåâíèå è íå äîãà-äûâàþòñÿ ñîâðåìåííûå àñòðîëîãè. Àôèíà óïðàâëÿåò ïñèõè÷å÷êîé ýíåðãèåéèíòóèöèè (íàèòèÿ). Áëàãîé äàð Àôèíû,ñðåäíÿÿ ìåðà ýíåðãèè íàèòèÿ ïðåîáðàçó-åòñÿ â äîáðîäåòåëè ìóäðîñòè è áëàãî÷åñ-òèÿ; íåäîñòàòîê ýòîé ýíåðãèè îáîðà÷èâà-åòñÿ ïîðîêîì ñòðàõà è òðóñîñòè; èçáûòîê- îáîðà÷èâàåòñÿ ïîðîêîì ñêàðåäíîñòè.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------29. ÀÔÐÎÄÈÒÀ - "ïåíîðîæäåííàÿ äî÷ü Óðàíà". Ðîæäåí- ôðà/äàé/-àòàé; ñì: -áî-

íûå ïîä "ñ÷àñòëèâîé çâåçäîé Àôðîäè- ãèíÿ ìàòåðè Êèáåëëû â òû(Âåíåðîé). Ìàëîé Àçèè, ïåðåíÿòîé

èç Ôðàêèéñêèõ ìèñòåðèéè ñàìî ñëîâî Ôðàêèÿ - ñ îäíèì è òåì æå êîðíåì-"ôðà-êéà (îò ñëîâà "ôûð" -ò.å. ÿìà è "êéà"- ïðîõî-äèòü. Ýòîò äðåâíèé îáðÿä

ËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀ52

ïîñâÿùåííîå ðîæäåíèþ è âåñåííåìó îáíîâëåíèþ)è ïîíûíå åùå âñòðå÷àåòñÿíà Êàâêàçå (ó ëåçãèí è ëåçãèíîÿçû÷íûõ íàðîäîâ);À - áîæåñòâåííîå, ïåðâîç-äàííîå.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------30. ÀÕÅÐÎÍÒ - "ðåêà ñêîðáè, ïîíÿòèå èç Äîäîíñêîé ýõèð-àí-ò/èé - òàì êîíåö

ñèñòåìû. Àõåðîíò - ðåàëüíàÿ ðåêà â æèçíè;Ýïèðå,íûíå ðåêà Ñóëè. Âîäà ýòîé ðåêè Îí (Àí) - Îòòóäà;È åå ïðèòîêà Êîêèòà èëîâàòà è ãîðüêà. ò (àòàé) - ïðèõîäèòÎáå ðåêè èçâåñòíû êàê ðåêè ïîäçåìíîãî ìèðà, è òàì, ãäå îíè ñîåäèíÿþòñÿ â óçêîì è ìðà÷íîì óùåëüå, îêàéìëåííîå ãðîìàä-íûìè ãîëûìè ñêàëàìè, ÷åðåç êîòîðîå ñòðåìèòñÿ ãëóáîêèé è áûñòðûé Àõåðîíò äàëî ïîâîä ïîìåñòèòü çäåñü è âõîä â öàðñòâî ìåðòâûõ.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------31. ÀßÊÑ ËÎÊ - Àéàê, ïðåäâîäèòåëü ñîðîêà âîèíîâ, èñêóñ- àéà-êüñà - äåëàòü

ÐÈÉÑÊÈÉ íûé êîïüåìåòàòåëü è áåãóí. Âî âðåìÿ ìåñòü;âçÿòèÿ Òðîè îí ñîâåðøèë íàñèëèå íàä Êàñ- àéà - äåëàé, âûïîëíÿé;Ñàíäðîé, èñêàâøåé çàùèòû ó àëòàðÿ Àôè- êüñà - ìåñòü;íû. Ïî ñîâåòó Îäèññåÿ àõåéöû ñîáèðà- ò.å. Àÿêñ - ìñòèòåëüíûéëèñü ïîáèòü åãî çà ýòî ñâÿòîòàòñòâî êàì- íÿìè, íî îí ïðèáåã ê çàùèòå àëòàðÿ òîé æå Àôèíû. Ïðè âîçâðàùåíèè êîðàáëÿ Àÿêñà â Ýëëàäó ðàçãíåâàííàÿ áîãèíÿ ðàç-áèëà åãî êîðàáëü î ñêàëû ó Êèêëàäñêèõîñòðîâîâ, ìåòíóâ â íåãî ìîëíèþ. Íî Àÿêñóìóäðèëñÿ óöåïèòüñÿ çà ñêàëó è ïîõâà-ëÿëñÿ, ÷òî ñïàññÿ âîïðåêè âîëå áîãîâ. Òîãäà Ïîñåéäîí ðàñêîëîë ñêàëó òðåçóá- öåì, è Àÿêñ ïîãèá. Âî èñêóïëåíèå ñâÿòî-òàòñòâà Àÿêñà åãî ñîïëåììåííèêè, ïîâè-íóÿñü îðàêóëó, òûñÿ÷ó ëåò åæåãîäíî ïî- ññûëàëè â Òðîþ äâóõ äåâóøåê, ïðèñëóæè-âàþùèõ â õðàìå Àôèíû, íå ïîêèäàÿ åãîñâÿùåííîãî ó÷àñòêà.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------32. ÁÅÐÅÊÈÍÒÈÉ - Íàçâàíèå ãîðû âî Ôðèãèè è ãîðû íà "áåðåêåò" - íà âñåõ

Êðèòå ñîïîñòàâèìû ñ äðåâíåèíäèéñêèì ÿçûêàõ Êàâêàçà -ïðèëàãàòåëüíûì "âûñîêèé, âîçâûøåííûé". - áîãàòñòâî, äàð, Ýòà ðåëèêòîâàÿ îíîìàñòèêà áûëà â äàëü- ñîõðàíåíèå, ïðèóìíî-íåéøåì àññèìèëèðîâàíà â ÿçûêàõ ðåãèîíà æåíèåè ñîõðàíèëàñü äî àíòè÷íûõ âðåìåí.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ËÈÍÃÂÈÑÒÈÊÀ 53

Ïðîäîëæåíèå ñëåäóåò

Äàðâèí ÂåëèáåêîÂ

ÌÓÊÜÂÀ-ÊÜÈËÈÂÈËÈÍÒÅðìÈíÀð54

Èêüå âå ðèê èõü òèí õè ëåð àêàò çà âà:

à) äè äå äèí âà áó áà äèí ïà òàé ñè õèë ðèíòIâà ðàð;

á) ìóêü âà-êüè ëè âè ëèí àëàêú àé ðèí ÷êà êúà -ëóð çà âàé òIâà ðàð;

â) èí ñà í ðèí, æå ìè ÿò äèí ÿøàé èø êúà òà -ðèí, ñè íè ô ðèí âà äå ðå æàé ðèí àëàêú à ÿð êúà -ëóð çà âàé òIâà ðàð.

Âè íè äèõú ëàãü àé êüå âåð òóïIàëàé àâó íèëåç ãè ëåê ñè êà äèí ìè÷Iè êúà òàð ýêóü õúèé è -äàé, ÷è ÷Iàëàç ìà ñà ÷Iàëà ðè àâóð òàú ñèð äè -êàé ëóãü ó äàé ìóì êèí âàë ãó äà. Èõü òèí ñè íàãúàâó í ðè ãüàð ñà äå âèð äà æóüðáà õàëêü à ðèíàðà äà õüàéè êóë òóð âà òà ðè õè àëàêú à ÿð êúà -ëóð äàé äåâ ëåò êâàé ìà òå ðè àë àðà äàë ãúè äà.

Ëåç ãè ÷Iàëà ìóêü âà-êüè ëè âè ëèí òåð ìè íàðêüâå ïà òàë ïàé èç æå äà: ìó ñóð ìàí äèí êüà áóë -äàë äè àðà äàë àòàé áóð âà èñ ëàì äèí äèõú ãà ëàçêüà áó ëàé áóð.

Ãúè ëå âàé ìàêú à ëà äà ÷óí ìóêü âà-êüè ëè âè ëèíàëàêú àé ðèí ÷êà êúà ëóð çà âàé, èí ñà í ðèí, æå ìè ÿò -äèí ÿøàé èø êúà òà ðèí, êëàñ ñðèí âà ãðóï ïàé ðèíàëàêú à ÿð êúà ëóð çà âàé ñà áÿ çè òåð ìè í ðàë àêú -âàç äà.

I. Äó âóë äà, èáà ðà äà "ïà", "òå" ãà ôàðàâàé òåð ìè íàð

Ëåç ãè ÷Iàëà ÏÀ âà ÒÅ ãà ôà ðè ñà äà ýð êåê âè ëèí,ìóü êóü äà äè øè âè ëèí ýâåë êúà ëóð çà âà (ãåêú èã:êúà äèì ãðåê ÷Iàëà ïà ò ðîñ áó áà, òåî õà ëèêü, ãúóöÿ; ìå ñå ëà: ïà ò ðè àðõ àð õà äèí êüèë, àð õà äèí ïà).È ãà ôà ðèí áè íå äàë ëàç ìóêü âà âè ëèí öIèéè-öIèéèãà ôàð àðà äàë àòà íà:

1. Ïà + òå = ïà òå, ÿú íè ïà-äèí òå, áà äå.2. Ïà + ïà = ïà ïà, ïà-äèí ïà, áó áà.3. Òå + òå = òå òå, òå-äèí òå, äè äå.4. Òå+ ïà = òå ïà, òå-äèí ïà, (òå ïà - äå áà - äè -

äå-áó áà). Õàëêü äèí êüèë õóü íà äè äå äèí ñè õèë äè -

ëàé áó áà äèí ñè õèë äèí ðîë åêå äè, ãóæ ëó äè õüó -íèõú ãà ëàç äå áà (äè äåä ïà òàé ÷Iåõè áó áà) êúâåç-êúâåç áó áà ãà ôó íàë äè ýâåç õüà íà. Òå ïà, òå ïà ÿðèëà ä ðèç íè (àëà äàé áó áà äèç íè õàéè äè äå äèç)ëóãü ó äà.

5. Òå + éè = òåéè, äàéè (ÿú íè áàõ äèí ñòõà; éè- òà ëóêü âà ëèí ñóô ôèêñ).

6. "À" àô ôèê ñ äèí âà "ïà" ãà ôó íèí êóü ìåê äàë -äè öIèéè ãàô "àïàé" àðà äàë êúâåç âà (êIåë äàé ëàëóãü óí òèé è äàé é ãüàð ôó íè âè ëèê êâàé à-äèíÿðãú è âàë êúà ëóð çà âà); àïàé - ïà ïàç èòèì äèí áó -áà ÿ (áÿ çè íóãú âà ò ðà "êúó æà").

II. "Àõ" ãà ôó íèí êóü ìåê äàë äè òåñ íèôæåç âàé òåð ìè íàð

"Àõ" ëåç ãè ÷Iàëà ëàï êúà äèì ëó, ëàï âà æèá ëóãàô ÿ. "Àõ" ãà ôó íè åðè, ÷èë; ÿãü,íà ìóñ ãà ôà ðèíìà íà ãóç âà.

1. Òå + àõ = òå-äèí àõ, äàõ (ÿú íè òå äèí ÿãü-íà -ìóñ).

2. Ïà + àõ = ïà-äèí àõ, áàõ.3. Âè + àõ = âè àõ, âàõ. [3].4. Òå âà âàõ ãà ôà ðè êàé íè öIèéè ãàô òå âàõ (äå -

ÊÜÅÂÅÐ

âàõ, ÿú íè äè äå äèí âàõ, õà ëà) òóüêIóüð æåç âà. Áó áàä ïà òàé òIâà ðàð èêI êúâåç âà: æóâ àëà äàé äè

- äàõ; äàõ äèí äàõ - áó áà; áó áà äèí äàõ - áó áà äàõ(áà äàõ, ïà äàõ; áÿ çè âàõ òà ðà áó áàä òIâàðàëàé ÷Iåõè ñòõà äèç, àì ëå äèç íè ëóãü ó äà) âàÿ ÷Iåõè áó áà (÷Iåõè ïà, àòà áó áà); ÷Iåõè áó áà äèí äàõ- àð õà áó áà (óë ëó áó áà). Äàõ äèí áàõ - áà äå; áà äå -äèí áàõ - ÷Iåõè áà äå; ÷Iåõè áà äå äèí áàõ - àð õà áà -äå. Áó áà (ïà) ãà ôó íèõú êüâå ìà íà àâà: 1. äàõ; 2.äàõ äèí äàõ.

Äè äåä ïà òàé: æóâ õàé è äè - áàõ (õàéà); áàõ äèíáàõ - äè äå (òå); äè äå äèí áàõ - äè äå áàõ (òå áàõ);äè äå áàõ äèí áàõ - ÷Iåõè äè äå (÷Iåõè òå); ÷Iåõè äè äå -äèí áàõ - àð õà äè äå. Áàõ äèí äàõ - òå áà (òå ïà, äè -äåä ïà; áó áàä ïà òàí ìàé èë êàð ëó äè õüàé è âè ëÿé,òå áà áó áà ãà ôó íè ýâåç íà); òå ïà äèí äàõ - ÷Iåõè òå -ïà; ÷Iåõè òå ïà äèí äàõ - àð õà òå ïà. Äè äå (òå) ãà ôó -íèõú êüâå ìà íà àâà: 1. áàõ; 2. áàõ äèí áàõ.

III. Äó âóë äà "õà" (õàéè, õàé è äè) ãàôàâàé òåð ìè íàð

Õà ãà ôó íè ñà íàë õàé è âàë, ìóêü âà âàë êúà ëóð çà -âà. Õçàí (õà çàí) - õàé è áóð. Õàéà ("õà éà", ÿú íè"õàé è äè ÿ", æóâ õàé è äè, áàõ). Õâà (õàé äè, õâàé -äè, õàé è äè, õàí âàé äè), ðó õ âà (ðó õ âàí âàé äè: 1. ÿðóø, ÿ õâà, ÿú íè âå ëåä; 2. õâà). Õâà íà õ âà (êó íàê)- ("õâà íè õâà" ãà ôó íè ëàé) ÿú íè äó ñò âè ëèí âà ÿñà äà ñà äàë èõ òè áàð àâó íèí ëè øàí ÿç ðó õ âà ÿðäå ãè øà ðóí. Êüâåä õâåð(àð) - "êüâåä ñà íàë õàé è -áóð". (Ãüà èêI: ïóä õâå ðàð, êüóä õâå ðàð...). Õàé è -áóð - äè äåä ïà òàé áàãú ðè ÿð. (Áó áàä ïà òàí áó ðóçìè ðå ñàð ëóãü ó äà). Ñòõà (ñàä õà) - ñà íàë õàé è äè,ñà äà õàé è äè. Õà ëà - äè äå âàõ (à äè øè êëàññ êúà -ëóð çà âàé ëè øàí, ýõèð, ë òà ëóêü âè ëèí ñóô ôèêñ);õà ëà ãüàêIíè äè äåä ïà òàí âè ðè äè øåãü ëèé ðèçëóãü ó äà. Õà ëó áàõ äèí ñòõà, äàéè (ó ýð êåê êëàññêúà ëóð çà âàé ëè øàí, ýõèð, ë òà ëóêü âè ëèí ñóô -ôèêñ); õà ëó ãüàêI äè äåä ïà òàé âè ðè èòè ì ðèç íèëóãü ó äà. Áà õà (ïà õà) - äè äå ýâåç çà âàé äè øåãü ëè;áó áàä ïà òàí ìàé èë äèç ëóãü ó äà.

IV. Ìà ñà òåð ìè íàðàì ëå (àì ëåú) àðàá èìè äèç, áè áè äèç âà ÿ áó -

áàä ïà òàé áàãú ðèé ðèç ëóãü ó äà. Áè áè - áó áà äèí âàõ (âà ãüàêI áó áàä ïà òàí äè -

øåãü ëè ÿð). àê âà äàé ãüàë äà, è ãà ôó íèí äó âóë äàáó áà ãàô àâà. Áè áè áó áà äèí äè, áó áàä ïà òàí äèëàãü àé ÷Iàë æåç âà (è òà ëóêü âàë âà ãúâå÷Ièâàëêúà ëóð çà âàé ñóô ôèêñ).

Êèë ôåò - ôàðñ. Õçàí (ñà êà ñ äèí õè âå àâàé ñè -âè íàð: ïàá àÿë, äè äå-áó áà).

ìè ðåñ - àðàá èðññàãü èá; ìè ðåñ-âà ðèñ - ìóêü -âà-êüè ëè ÿð.

ìó ìà - áó áà äèí âàõ (âà ãüàêI áó áàä ïà òàí äè -øåãü ëè ÿð). è ãà ôó íèí äó âóë äà íè, ÷è ôè êèð äàë -äè, ìàì ãàô àâà. Áåë êè, ìó ìà ãà ôó íè, äè äå äè -ëàé ãúåé ðè (ÿ àäàë ñà äóü øóüø àòàé ëà), àÿë áó -

áàä ïà òàí äè øåãü ëèé ðè õóüçâàé äè êúà ëóð çà âà.àÿë õà äàé ëà êóü ìåê çà âàé ïà ïàç íè ìó ìà ÷è ëóãü ó -äà.

Ñè âèí - (ëåç ãè ñèâ ãà ôó íè ëàé) 1. âå ëåä;2. õçàí äèê êâàé ãüàð ñà êàñ.

òó õóì àðàá, ñè õèë (ëåç ãè ñà õåë), àð õà (êúà äèìëåç ãè) è âè ðè ãà ôà ðèí ìà íà ñàä ÿ.

Õíóá - (íóãú âàò) óü ìóüðäèí þë äàø. Ýìå (ýìýú) - àðàá äàõ äèí âàõ (âà ÿ áó áàä ïà -

òàé äè øåãü ëè ÿð). Ýìè, èìè (ýìèú) - àðàá äàõ äèí ñòõà (ãüàêIíè

áó áàä ïà òàé èòè ìàð). ×è ôè êèð äàë äè, ýìå, ýìèãà ôà ðèí ýõè ðàð òèð ý (ýú), è (èú) äè øè âè ëèí âàýð êåê âè ëèí ëè øà íàð ÿ.

"ìóêü âà-êüè ëè ÿð" êå ëè ìà äèç ëåç ãè ÷Iàëà ýâå -çàð (ñè íî íè ìàð) ìàä íè àâà, àì ìà ãçàô âàõ òà -ðà ÷àç è ãà ôà ðèí âè ðè äàí ãüàêú èêúè ìà íà -ÿð ÷èç âà÷, âà ÿ ÷íà à ìà íà ÿð àêà äàð çà âà: õàé è -äè, õàéè(-áóð), áàãú ðè (-ÿð) - èâè äèç ìóêü âà -äè(áóð); ìóêü âà äè, ìóêü âà (-ÿð, -áóð) - ñà òó õóì -äàé òèð äè(áóð), ìóêü âà-êüè ëè(ÿð); àêü ðà áà (-ÿð)- (òóüðê) ìè ðåñ-âà ðèñ(àð); ìàé èë (-àð), ìàé èë-ìà òà, ïàðòI(àð) - ìóêü âà-êüè ëè ÿð, ÿðãú àë ìóêü âà -áóð, ñàä-ñà äàõú äè ìóêü âà âàë àâàé áóð (ñà òó õóì -äàé òó øèð áóð íè êâàç), ÿðàð-äó ñ òàð, æó âà âàé äà -ëó àãàë äèç æå äàé êñàð âè ðè; õâà-ñòõà - (àí æàõãçàô âè ëèí êüà äàð äà) ìóêü âà-êüè ëè; àð õà - ðîä;àð õà ÿð - ñà òó õóì äàé òèð áóð; ãåí (è ìà íà äà - àí -æàõ òåê âè ëèí êüà äàð äà), ýñèë(àð) - æó âàí äó âó -ëàð, æóâ ãüè íàé âà ãüè áó ðó êàé ÿòIà - ãüàì; íå ñèë(-àð) - æó âà ëàé ãóüãú óü íèç êúâå äàé àëà äóí-âå ëå -äóí; ýñèë-íå ñèë - ãåí-àð õà, ñè õèë; ýâ ëåä(-àð),ýâ ëåä-áåâ ëåä (àí æàõ òåêâ êüà äàð äà) - (àðàá) æó -âà ëàé ãóüãú óü íèç àëàä äàé àð õà; àëà äóí-âå ëå äóí- 1. êèë ýâ ëåä-áåâ ëåä; 2. ñè õèë àð òóõ õüóí, àðò -ìèø õüóí...

òå ïàé ðèí òIâà ðàð íóãú âà ò ðèí áóð íè àâà: êàú -ïà (äàõ), éàú -áàõ (êüó ðàãü); àç - äè äå (ôè ÿð);õàéà (õàé è äè) - áàõ (àõ öàãü); àëà äàé äè - æóâ àëà -äàé áó áà, äàõ; õàéè, õàé è äè - æóâ õàéè äè äå,áàõ. ×íà âè íè äèõú ëàãü àé âàë, òå ïàé ðèç èëà äàð -íè ëóãü ó äà.

V. ×Iåõè-ãúâå÷Ièäàõú, ýð êåê-äè øè äàõú,êúó íè-êúóí øè äèõú, òà íèø äàõú âà ÿ òà íèøòó øèð äàõú, ÿð-äó ñ òó íèõú ýëêú âå íà ðà õà -äàé òåð ìè íàð

1. àãü èë - 60 éè ñà àâàé èòèì.2. àãü ëè (ýãü ëè) - ÿøàð 50-60 éè ñà àâàé äè -

øåãü ëè.3. àãü à ëè - ñà ÷êà äà óü ìóüðçà âàé êàñ, ÷êà äèí

èí ñàí. àäàõ ëè - êIàíè äè, ëè øàí êó òóí âàé äè, öåëàãü àí âàé äè, òóïIàë àêàë íà âàé äè (ãüàì ãà äà äèç,ãüàì ðó øàç âà ÷ïè ÷ïèç ëóãü ó äà).

4. àìà íå âè - ÷å òèí âàõ òà ðà æó âàç áà êà ðàêúâå äàé, æóâ õóü äàé êàñ.

òåðìèíàð 55

5. àðèô - êà ìà ëå ýã ëè, ìàêü ðàã.6. àø íà - 1. ÷ïèí àðà äà êIàíè âè ëèí, àøêú -

è äèí ðàô òàð àâàé áó ðóç âà àáó ðó ÷ïè ÷ïèçëóãü ó äà; 2. ëàï êüå ðèç: ÷ïèí àðà äà äó ñò âè -ëèí ðàô òàð àâàé áó ðóç âà àáó ðó ÷ïè ÷ïèçëóãü ó äà.

7. àÿë - 7-10 éè ñà ðà àâàé ãà äà, ðóø. 8. Áà áó - ãîñ ïî äèí, æà íà áè. ×Iåõè êà ñ äèç,

ãüóüðìåò ëó êà ñ äèç (èòèì äèç) ëóãü ó äà (áó áàãà ôó íèõú ãà ëàç êà êà äàð ìèð).

9. Áàëà - àÿë, âå ëåä. Äè äå áó áàé ðè ÷ïèí âàÿ ÷à ðà äàí àÿë ðèõú ýëêú âå íà ðà õà äàé ëà èø -ëå ìèø äà. (Áåëàà ïåðñ ãà ôó íèõú ãà ëàç êà êà -äàð ìèð!).

I0. Áà õà - ýãü ëè, êüóü çóü äè øåãü ëè äèâ ðà -õà äàé ëà.

11. Áè êå - æåãü èë äè øåãü ëè äèç ëóãü ó äàéòà ðèô äèí ãàô (êîì ïëè ìåíò) ÿç âà äè øåãü ëè -äèí òIâàðöIèõú àêàë äàé êIóñ ÿç êàð äèê êó òà äà äà.

12. Âàõ - òà íèø âà òà íèø òó øèð æó âàí ÿø äààâàé äè øåãü ëè äèâ ðà õà äàé ëà.

13. Ãà äà - ÿøàð ãüå ëå ÷àãú èí äèâ àãàêü òà âóí -âàé, 7-12 éè ñà âàé ýð êåê.

14. Ãà äà-ðóø - ðó øàí õå ñå òàð êâàé ãà äà.15. Ãúóüë - ïà ïàí èå ñè, èòèì.16. Ãúóü ëåç, ãúóü ëå çàð - ñó ñàç èòèì äèí ïà òàí -

áóð.17. Ãúóü ëóüí ñòõà - ïà ïàç âè ÷èí èòèì äèí ñòõà.18. Äà ëó - ÷å òèí áå ðå äà êóü ìåê äèç êúâå äàé

óìóä êâàé êàñ, áàãú ðè.19. Äàõ - 1. -äàõ êIóñ ÷Iåõè ñòõà äèí òIâà ðó íèõú

àêàë äà; 2. æó âàí äàõ äèí ÿø äà àâàé ìóêü âà êà ñ -äèâ ðà õà äàé ëà êàð äèê êó òà äà äà.

20. Äàø - àõ öàãü äàõ äèí ñòõà (èìè); æó âà ëàéÿø äèç ÷Iåõè äàâ ðà õà äàé ëà.

21. Äè äå, áà äå - êüóü çóü äè øåãü ëè äèâ ðà õà -äàé ëà.

22. Äèø, äè øåê, äè øåãü ëè - äè øè ýãü ëè äèçëóãü ó äà.

23. Äóñò - ïåðñ àí æàõ ëàï õúñàí òà íèø òèð âàÿ æó âàí ÿø äà âà äå ðå æà äà àâàé êà ñ äèç ëóãü óçæå äà.

24. Æà âàí - ÷àãú èí äèç àãàêü íà âàé ýð êåê.25. Æåãü èë - ÿøàð 20-25 éè ñàâ àãàêü íà âàé ãà -

äà, ðóø.26. èå ñè - 1. ñà êàð äèí, ñà çàòIóíèí ñàãü èá -

äèç; 2. ïà ïà âè ÷èí èòèì äèç ëóãü ó äà. 27. èòèì - 1. ýð êåê äè; 2. ãúóüë.28. Êàé âà íè - êIâà ëå âàé ïàá, êIâà ëèí èå ñè äèí

ïàá (õî çÿé êà), èòèì äè âè ÷èí ïà ïàç ëóãü ó äà.29. Êàñ - ýð êåê äàâ ðà õà äàé ëà êàð äèê êó òà äà

(ýõü, ÿ êàñ!).30. Êóüðïå - ìà ìó íèõú ãà ëà ìàé òà çà àÿë.31. Êúà ðè - 1. ÿøàð 70-75-äà ëàé àëàò íà âàé

êüóü çóü äè øåãü ëè; 2. êúó æà äèí ïàá; 3. ñó ñàç âè -÷èí ãúóü ëóüí äè äå.

32. Êúó æà - 1. ÿøàð 70-75-äà ëàé àëàò íà âàéêüóü çóü èòèì; 2. êúà ðè äèí ãúóüë; 3. ñó ñàç âè ÷èíèòèì äèí áó áà, àïàé.

33. Êúóí øè - (êúóüí÷è) êIâà ëå ðèí êúóí øè âè -ëå ëàé ãúåé ðè, ñà êàð äà, ðåêüå-õó ëå ñà íàë ëàé êà -ñ äèç.

34. Êüàêü óí áàé - ñà ÷Iàë íè òå ÷èð, ñà êàð äèíãúà âóð äà íè àâà ÷èð èí ñàí.

35. Êüåâ - ïà ïàí êüè ëåë õêàí âàé ïàá. 36. Êüå ëèòIàð - ãúóü ëóüí ñòõàé ðèí ïà ïàð.37. ÊIàëòIè - 7-15 éè ñà ðà àâàé ýð êåê ãà äà.38. ÊIàíè äè - ðèêIè ÷Ióãóí âàé, ðèêI àöóêü íà âàé,

æó âàç êIàíè êàñ, ÿð.39. ìàêü ðàã - àðèô, ôè ëî ñîô.40. ìó àë ëèì - àðàá 1. æó âàç òàðñ ãàéè êà ñ äèç;

2. ÿø äèç æó âàõú ñàä òèð âà ÿ æó âà ëàé ÷Iåõè òèð,èí òåë ëè ãåíò âè ëèí äå ðå æà äà àâàé êà ñ äèç; ìó àë -ëèì áÿ çè âàõ òà ðà ñà êà ñ äèí ÷èð âè ëå ðèí äå ðå æàêúà ëó ðóí ïà òàë äè âà àäàç æó âàí ïà òàé àâàéãüóüðìåò êúà ëó ðóí ïà òàë äè ÿø äèç ãúâå÷Ièäàç íèëóãü ó äà.

41. Ïàá - 1. äè øåãü ëè; 2. óü ìóüðäèí þë äàø. 42. ðóø - ãúóü ëóüç òå ôåí âàé äè øåê.43. Ñå áè - õó ðóõú ãà ëà ìàé àÿë.44. Ñèð äàø, ñèð äàð - æó âàí ðèêIèí ñèð ãâàé,

ñèð õóüç æå äàé êàñ.45. Ñòõà - æó âàõú ãà ëàç ñà äå ðå æà äà, ñà ÿø äà

àâàé äè.46. òà âàò - ãóü çåë ðó øàç ëóãü ó äàé òà ðèô, êîì -

ïëè ìåíò.47. òõà, äàõ (êúó ðóø äûõ), áà äàõ, àäåò

ÿç, ÷Iåõè ñòõà äèç ëóãü ó äà. àäà ëàé ãúåé ðè, òõàæó âà ëàï ãüóüðìåò çà âàé, æó âà ëàé ÿø äèç ÷Iåõè,ëàï ìóêü âà êà ñ äèç íè ëóãü ó äà. àäåò ÿç, æó âàíãüóüðìåò, æó âàí ìàé èë êúà ëó ðóí ïà òàë äè ÿø äèíòà ôà âàò àâà ÷èç íè êàð äèê êó òà äà.

48. òIåáèá - àðàá, êóüãü íå æå ðÿãü äèç, äóõ òóð -äèç ëóãü ó äà.

49. Õà ëà - ÿø äèç ÷Iåõè äè øåãü ëè äèç.

òåðìèíàð56

50. Õà ëó - ÿø äèç ÷Iåõè èòèì äèç.51. Õà íóì - æåãü èë äè øåãü ëè äèõú ýëêú âå íà

ðà õà äàé ëà êàð äèê êó òà äà (õà íóì äè øåãü ëèé ðèíòIâà ðà ðèõú àêàë äàé êIóñ).

52. Õíóá (õíóïI) - äè øåãü ëè(?)53. Õòóë - ýãü ëè, êüóü çóü êà ñ äè ãúâå÷Ièäàç. 54. Õóü ðóüíâè - ñà õóü ðóüí àãü à ëè. 55. ×àí - ðóüãü, ðèêI, óü ìóüð; áàãüà êà ñ -

äèç ÷àí-ðèêI èé è äàé ëà êàð äèê êó òà äà. 56. ×è ðàâ - çíà òîê, ñâå äó ùèé.57. ×èð-õ÷èð, ÷è äàé äè - ñà íèõú ãà ëàç ÿòIàíè

àâàé ðàô òàð âè ëèí äå ðå æà êúà ëóð äàé ëà.57. ×è ãèò - ÿøàð 10-16 éè ñàâ àãàêü íà âàé ãüå -

ëå òà çà æåãü èë.58. ßäà (éà ãà äà) - àí æàõ æó âàí òàé òèð äàç,

òàíãú àõ äèç ëóãü ó äà; (ãåêú èã íóãú âàò äèí ÿé õ âà). 58. ß ãà äà - òà íèø òó øèð âà æó âà ëàé ÿø äèç

ãúâå÷Iè àÿë äèç, ãà äà äèç ëóãü ó äà.59. Þë äàø (éóë äàø) - òóüðê 1. ðåõú ÷è; æó âàõú

ãà ëàç ñà ðåêüå àâàé äè; ðåêüå âà ÿ ñà êàð äà óð -òàõ äè; 2. èòèì äèç âè ÷èí ïàá, ïà ïàç âè ÷èí ãúóüë.

60. ß ïàá - ñà ÿø äà àâàé âà ÷åá ÷ïèõú ãà ëàçòà íèø òèð äè øåãü ëèé ðè ÷ïè ÷ïèç ëóãü ó äà.

61. ß ðóø - ãúóü ëóüç òó õóí òà âóí âàé ðó øàç(ìå ñå ëà 20 éè ñàë äè) ëóãü óç æå äà.

62. Ýìèí - âà ôà ëó äè, âà ôà ëó äóñò.63. ßð - æó âàí êIàíè äàç ëóãü ó äà. 64. ßð-äóñò, (ÿðàð-äó ñ òàð) - ìóêü âà äóñò, äó ñ -

òàð.

VI. Áÿ çè òåð ìè í ðèí ìà íà ÿð (ñå ìàí òè êà) 1. àÿë - ãüàì ðóø, ãüàì ãà äà 15 éèñ æå äàë äè.2. Áà ëà - àÿë, âå ëåä (ÿøàð ëàé àñ ëó òó øèç).3. ÁèöIåê - áèöIè àÿë 3-5 éè ñàë äè.4. Ãà äà - 1. ýð êåê âå ëåä; 2. 14 éè ñàë äè ÿø

õüàí âàé, ÷ó ðó-ñïåë àêú àò òà âóð äè.5. Äè øåê (øåê) - äè øè äè; (ýð êåê ãà ôó íèç

êúàð øè ãàô).6. Æåãü èë - ÷ó ðó-ñïåë õúèòêü èí íà âàé, ñâàñ

òàãú àí âàé ãà äà.7. Æà âàí - ÷ó ðó-ñïåë àêú àò íà âàé, ñâàñ ãúè äàé

ÿø äà àâàé ãà äà.8. Õòóë - âå ëåä äèí âå ëåä.9. Ïòóë - õòóë äèí âå ëåä.10. Øòóë - ïòóë äèí âå ëåä.11. Êòóë - øòóë äèí âå ëåä.12. ÊóðöIóë - êòóë äèí âå ëåä.13. Ïàá - 1. äè øè äè (ÿø äè ëàé àñ ëó òó øèç);

2. 30 éè ñà ëàé àëàò íà âàé äè øåãü ëè; 3. óü ìóüðäèíþë äàø.

14. ðó õ âà - áè íå äàé: õàí âàé âóæ õüàé èòIàíè: ÿðóø, ÿ õâà (ÿú íè âå ëåä) òèð; ýõè ðèì æè âàõ òà ðàãçàô íè-ãçàô õâà ìà íà äà êüà áóë çà âà.

15. ðóø - 1. ðóø; 2. äè øåãü ëè âå ëåä; 3. 20éè ñàë êúâå äàë äè ðóø; 4. ãúóü ëóüê òàõü àé äè -øåãü ëè.

16. ðó ãóë - àðàá õó ðóõú ãà ëà ìàé àÿë (ýð êåê âå -ëåä).

17. Ñâàñ (øâàø, õüâåõü) - 1. öå ëàãü àí âàé, ëè -øàí êó òóí âàé ðóø; 2. àí æàõ ìåõú åð àâóí âàéæåãü èë ñâàñ; 3. ãúóü ëóüê êâàé æåãü èë äè øåãü ëè(òàõ ìè íàí 30 éè ñàë äè).

18. Ñå áè - àðàá õó ðóõú ãà ëà ìàé àÿë (ðóø âå -ëåä).

19. Ñè õèë (ñà õåë) - àð õà (ðîä).20. Ôàô - àõ öàãü èìèä ñâàñ.21. Öè öè âàõ - àõ öàãü õà ëóä ñâàñ.22. ×àãúà - éèñ òàõü àí âàé òà çà àÿë.23. ×àì - ñâàñ öå ëàãü àí âàé æåãü èë; ìåõú åð

èé èç âàé, âà àí æàõ ìåõú åð àâóí âàé ãà äà.24. Øàãü âå ÷å - ñèô òåãü àí ýð êåê âå ëåä äèç,

õöèç ëóãü ó äà (ëåç ãè Øàðð (ïà ÷àãü) õüàéè Âå ÷å -äèç òå ø ïèãü ãúó íàë äè).

25. Ýð êåê - 1. ýâåë äàé: ãà äà âëåä, èðññàãü èá;2. èòèì, ãà äà (äè øåê ãà ôó íèç êúàð øè ãàô).("Ýðê" âè ÷èí êúóë ëóãú ÷èé ðèõú äè àâàé ïà ÷àãü äèíâà ÿ ìà ñà èå ñè äèí èõ òè ÿð äèç íè, âè ÷èí âå ëå ä -ðèõú äè àâàé áó áà äèí èõ òè ÿð äèç íè ëóãü ó äà).

26. ßðàí äè äå (áó áà, ñòõà, âàõ...) - ÿð äèí äè äå(áó áà, ñòõà, âàõ...).

Ãüàé èô õüè, àëàé äå âèð äà óðóñ ÷Iàëàí çóð áàòàú ñèð ñå áåá ÿç, ÷Iàëàé ìóêü âà-êüè ëè âè ëèí, âàðàô òàð âè ëèí òåð ìè íàð êâàõü çà âà. è ãà ôà ðàë"÷àí õêóí", óü ìóüðäà âà ÿøàé èø äà àáó ðó êàéìåí ôÿò êúà ÷óí, íå ñèë ðàë àáóð àãàêü à ðóí - äè -äåä ÷Iàë êâàõü òà âó íèí âà æèá êðà ðè êàé ñàä ÿ.

Ôåé çó äèí Íàãú è åâ, Ðå íàò Íàãú è åâ

òåðìèíàð 57

Áó çîâ íà äà óü ìóüðçà âàé àñóë äàé Ñ. ÑòIàë -ñêè äèí òIâà ðó íèõú ãà ëàé ðàé îí äèí Ýìè íàí õóü -ðÿé òèð Ñà ëåãü àò áà õà íèç àêóðòIàíè, àì ëåç ãèæåí ÷èð æå äà. Óü ìóüðäèí 56 éèñ Áà êó äà êüèëõóü íóüç êè ëèã òà âó íà àäà ëàé âè ÷èí õàëêü äè ìàõ -ñóñ òèð àäå òàð, àëóêIóíà ðèí êIàëó áàð âà õà ëè ñàíëåç ãè ÷Iàëàí ðà õó íàð õóüç àëàêü íà âà. È êàð äà ñàãàô íè àâà ÷èç òIâàð öèç ðàãü ìåò êüâåç âàé èòèì -øà èð Ìåãü å ìåä çàãü è ðàí òà ñèð íè àâà ÷èç æå÷.Áó çîâ íà äà âàé ëåç ãèé ðèç Ñà ëåãü àò áà õà õàéèõàëêü äèí áà ÿ äàð, ëèð ëè ÿð, ëóãü ó íàð âà ëåç -ãè ÷Iàëàë äè õúñàí êIåëèç- êõüèç ÷è äàé ñà ÁÀ ÄÅõüèç íè ãçàô êIàíè ÿ. Àäàí ñåé ëè âè ëå ðè êàé ñàä÷ðàç âàé öêIàíàð íè àôàð ðèí òIÿì ëó âàë ÿòIà, ìóü -êóü äè õðàç âàé ãóü ëóü òà ðèí íè ìÿ ñåð ðèí(÷è âå -êðèí) èåð âàë ÿ. È ãüà ëàë çåãü ìåò äèâ äè õðà íà

àðà äàë ãúèç âàé ãóü -ëóü òðèí ðàí ãàð àêü âàíãóüãü óüëðèç ÷è ìè áóð ÿõüè, íà ëóãü ó äè ÿðãúèðó øàí (õâà æàì æàì -äèí) ðàí ãà ðèç ñà êèÑà ëåãü àò áà õà äèí âè -ëå ðèí ýêâíè àëà âàõüàí âà. Ãóü ëóü òðààâàé ãè øèð ðè âà ðàí -ãà ðèí ñóüãü óüðäè èí -ñàí äèí ðèêI øà äàð çà âà, ðóüãü äèê ëó âàð êóò âàç âà. Âó ÷èç ëàãü àéòIà, ðàí ãèä ãóü ëóü òàð ÷è õàëêü äèíòóüêIóü ðó íà ðèí êóëü òó ðà äèí òà ðèõ äèí ñóð âè ëèíñà ëè øàí íè ÿ.

"Àëàì" æóð íàë äè ÷è âà òà íåãü ëèé ðèç êIåöIåïà -òàí óüëêåé ðèç ôè äàé ëà òó õóí âà àòàé ìóãü ìà í -ðèç ïåø êåø ãóí ïà òàë äè ëåç ãè ìèë ëè ñó âå íè ðàðÑà ëåãü àò áà õà äè âàé êúà ÷óí ìèñ ëÿò àê âàç âà.

Êîí­òàêò­äèí­òå­ëå­ôîí: 055-838-70-44abir.tagirov@mail.ru

Àáèð ÒÀÃÜ È ÐÎÂ

êúè­çèë­äèí­òóïIàð

ÒIÈËÈ ÒÀËÀÍÒÀÐ58

Ñà­ëåãü­àò

áà­õà­äèí­

Ìÿ­ðå­êàò­äèç­àòàí­âàé­çà­-ðè­äèí­ñå­íÿò­êà­íè­áó­ðó­­ðàé­îí­-äèí­ïðîô­ñî­þç­äèí­­òåø­êè­ëàò­-äèí­ ñå­ä­ðè­äèí­ çà­ìå­ñ­òè­òåëÐóü­ñòå­ìîâ­ ßë­÷û­íà,­ Êúó­ñàð­ -ÊöIàð­ãà­çåò­äèí­êüè­ëèí­ðå­äàê­-òîð­ Âè­äà­äè­ Ñåâ­çè­õà­íî­âà,"Àëàì"­æóð­íàë­äèí­êîë­ëåê­òèâ­-äèí­ òIâà­öå­ëàé­ À.­ Ý÷Iåõ­âè­äèêúå­ëåì­äèí­äó­ñ­òàð-­Ìå­äåò­Àð­-çó­ìà­íî­âà,­Øèõ­æà­ìàë­Øèõ­æà­-ìà­ëî­âà,­ Êà­ì­ðàí­ Êúóð­áà­íà­-ëèé­ðè­íà,­ Àé­âàç­ Ãóü­ëà­ëèé­å­âà,Òåë­ìàí­ Òý­ðà­âå­òà,­ Çà­áèò­ Çà­-êè­å­âà,­ ãüàêIíè­ ìó­àë­ëèì­ êîë­-ëå­ãà­ÿð-­ Çè­ÿä­õàí­ Ìó­ðàä­õà­íî­-âà,­ Êàãü­ðè­ìàí­ Êúå­íè­ìå­òà

þáè­ëÿð­áàð­êà­àâó­íà,­àäàç­÷àí­äèíñàãú­âàë­âà­òóüêIóü­ðóü­íðà­àãàëêü­ó­-íàð­òIàëàá­íà.­Þáè­ëåé­äèí­íÿ­íèõúÕó­äàò­ øåãü­åð­äà­ óü­ìóüðçà­âàéàãú­ñàêú­à­ëàð-­Àãü­ìåä­Ãüà­æè­å­âà­âàÁàãü­ðàì­ Çà­ëî­âà­ Â.­ Ìóü­øêóüðâè­-äèí­àãàëêü­ó­íà­ðè­êàé­ãàô­àõú­àé­íà.Ãçàô­ ÷Iåõè­ äà­ìàõ­äèâ­äè­ êüè­ëå

ôåéè­ íÿí­ ìó­çû­êà­äèí­ ïðî­ãðàì­-äàë­äè­äà­âàì­õüà­íà.­Ëåç­ãè­ìó­çû­êàáèë­áè­ëàð­òèð­ëóãü­ó­ðàð­-­Ìàãü­è­ðåØè­ðè­íî­âà­äè­âà­Ðî­çà­Ãüà­æè­ìó­ðà­-äî­âà­äè­ ëàãü­àé­ ìà­íèé­ðè­ êIâàòIõüàí­âàé­áó­ðóí­ðèêIåð­øà­äàð­íà.

"Àëàì"

ÞÁÈËÅÉ 59

Âàêú­èô­­Ìóü­øêóüðâè­äèí

мярекат

ÑÓÁÚÅÊÒÈÂ ÔÈÊÈÐÀÐ60

Ýé­âàç­Ãóü­ëà­ëèé­ðèí­Çàç ïà ðà ê1àí äàé , ÷è àëè ì ðè, çà -

ðèé ðè è æó çó íà ðèç ÷è ïèí ôè êè ðàðëóãü óí. 1)" Áåñ æó âàí ÷Iàëà õàé è ãà -ôàð àâàç-àâàç,ìà ñà ÷Iàëàé ãüèêIÿòIàíè àòàí âàé ãà ôó íè êàé ìåí ôÿòêúà ÷óí, ãüèêü âàí äóüç êàð ÿ?"-È æó çó -íèç çè æà âàá æóü ðå ÿ.

ß ñòõà ÿð, èìà äóüç òóø.Ñà ìóñÿòIàíè è êàð õüóí âè æå ÿ.ß ñòõà ÿð, ÷àçàâàòIà âó ÷èç ìà ñà ÷Iàëàë õüóé.

Çàç Åòèì Ýìèí àÿë ÷à âà ëàé õó ðà -ëàé ÷èç âàé çà ðè ÿ.Çà ñà êIåë äàé äèõüèç çè ãüèñ ñå ðèç ìóêü âà, çàç äàä,ëå çåò ãóç âàé øè è ðàð õó ðà ëàé ÷èð äà.Äóüç ëàãü àéòIà êüâå ä ðà êIåëàé âàëðèêIåë àëà ìóêü äà.Ýìèí ÷Iåõè çà ðè,÷Iåõè êà ìà ëýãü ëè ÿ.×è äà ìàõ ÿ.×àçãüàð äàç à êà ñ äèí ñà øè èð ÷èç âà÷òIààé èá íè ÿ.Àì ìà àäàí ÷Iàëà Àçåð áàé -æàí ãà ôàð ïà ðà ÿ.È êàð ôàêò ÿ. Èìààäàí äå âèð äèí, êIåë íà âàé ,÷èð âè ëåðêúà ÷óí âàé ñôå ðà äèí òàú ñèð ÿ.Çàç àêàñ áàòIóëàð äàé ôè êèð àâà÷, èé èí íèèé èç âà÷.Êúå ÷àç èêü âàí ÷Iàëàí àëè -ìàð, çóí-çóí ëóãü óç âàé çà ðè ÿð àâàé ,ïðåñ ñà àâàé ÷Iàâóç, ëè òà ðà òó ðà -äèí ÷Iàë ëóãü óç "ÖèöIèá"äèç "æóü æå"ëóãü ó÷ ãüà!!! Çàç Àçåð áàé æàí ÷Iàëïèñ ÷è äà÷. Çà âè ðè ÷Iàëà ðèç õüèçãüóüðìåò íè èé è äà.Àì ìà ,ãüàð ñà êóü -íèç ñà êüà äàð êIàí ÿ. Èêü âàí ÷Iàâàë äèõüà íà, èä ëàé àõ ïà âó ÷èç õüó -ðàé?ßãü!çà âó ÷èç êõüèí, çè ëèò.÷Iàë ÿëóãü óç,÷àç àâàé ãà ôàð, ìà ñà ÷Iàëà -ðàë? Âó ÷èç? Âè ëè êàí áó ðó êõüå íàëóãü óç?Âóâ, ãúà ëàò êâà ÷èð äè ñà Àë -ëàãü ÿòIà, ÷è âè ëè êàí ñè õè ëà ðèç òà òó -ãàé âàë õüóí ìóì êóí òóø íè? Çàç àìààê âàç âàòIà âó ÷èç òè ê ðàð õúèé è äà?

Ýé­âàç­Ãóü­ëà­ëèé­ðèí­Çà âàé êüà áóë òå æåç âàé äè , ýë äèí

ìå öå àâàé ãà ôà ðèí ÷êà äàë ïà -òàí ÷Iàëà ðèí ãà ôàð êõüèí ÿ.

"Àäà ëàé è êàð àëàêü äàé äàõú ÷óíêIåâå ëàé èíàí ìèø ÿ. -Àäà âàé è êàðàëàêü ó íèõú ÷óí êIåâå ëàé ÷Iàëàõú ÿ."

Àâ òî ðäè ãúàí âàé ÷åø íåé ðè êàé ñà -äàç êè ëè ãèí.Çóí ÊöIàðèí,Äàãú ó ñ òàí -äèí ãçàô ëåç ãè õóü ðå ðà õüà íà.Çàç"Èíàí ìèø"-ãàô ñàÿ èí ñà íà ðè âàé âàíõüà íà÷ ,òIèìèë-øè ìèë êIåë íà âàé áó ðóôóð ñè íèâ ðà õà äà ìàç ãüàëò íà.Ãå íå -ðàë Ì.Àáè ëîâ 30-éè ñà ëàé õàéè ÊIóð -äàë õòàé ëà ñà ãàô óðóñ ãàô àêà äàðòà âó íà ðà õà íà.Ãüå ëå ,õè çàí íè óðóñäè øåãü ëè òèð. Çóí íè Êà ì ðàí ñòó -äåíò ÷Iàâóç àäàí êIâà ëèç ôå íàé,àð õè -âäèõú ãà ëàç ãóüð æåç.Öëàë ÷è Ñ.Ñó -ëåé ìà íàí øè êèë àëàé.Àäàí ïà ïà øè -êèë õóüçâàé.Èãè ëà ,ïà òàí ãàô àêà äàð -íà ðà õàí ôóðñ,ïà ðà ÷èç âàé ÷Iàë êúà -ëó ðèí ,ÿðãú à ðà àâàé ÷Iàë ÷è ðóí õüàí -âà.Çà çè õúñàí çà ðè, õúñàí äóñò Àð -áåí Êúàð äà øàí(ñà ìóñ ÿòIàíè) ñàêõüè íà êIåë íàé, è æóü ðå ôåé -èòIà ÷è ÷Iàë 100 éè ñà ëàé àìóêü -äà÷.Êúóð áàíä õüàé è äè àêàõü íà çàç100 éèñ âàõ êóí òà âó ðàé.ÒIàë àìà ÿ, ÷è

àëè ìàð ðà õà äà ìàç ðåãú óü æåç -âà.Ìàãü à÷ êà ëà äèç ôè äà ìàç ßÇÓÕÃóüëãå ðè äàë "÷àé" êõüåí âà, âàä êàìàëà òàé ëà ìà ñà âàöIàë "îçåí" àëà.Ãüà -ëàë õüóé ÷è ïèç.!!!.×è áó ðóç ãüè äàêõüè ìèð ëóãü óç âà? Çóí ñà ä ðà Àõ öå õàØàð âè ëè äèí ñó âà ðèç ôå íàé.Áåë êè è43 éè ñà êàé âàä þãú çà óü ìóüðíàòIà ,ñàä íè à þãú ÿ. Àõ öå õà ãüàõü äà ìàçèðèç êõüåí âàé:--"ÊÓÜÍ ÕÓØ ÊÀË ÄÈÌÓÜÃÜ ÌÀ ÍÀÐ". "êàë äè"-âó÷ ÿ ? Àçåð -áàé æàí ÷Iàëàë "ÃÅË ÄÈ"-àòà íà ëàãü àéãàô ÿ."êàë äè"- ÷è äà÷.Ñà õöè òóðæåí,êüàöI ãóí ãúè ëèç, èêIà êõüåí âàé -äàí. "ÊÓÜÍ ÀÒÓÉ ,ÐÀÃÚ ÀÒÓÉ" êõüåí -âà÷ ëóãü óç.Èáóð ãúâå÷Iè êIâà ëà õàðòóø. Èáóð òIàëàð ÿ, ýõ òå æåç âàé.Èáóðæó âàí áóð ÿ, íåãü òå æåç âàé. Çóí Áè ëà -ëàí ãüàð ñà ôè êèð äèõú ãà ëàç ðà çè ÿ.Ãüàõú ÿ àìà.

Àäàí ãà ôàð çó ðàêIáó ðó âàé ëóãü óçòå æåç âàé ãà ôàð ÿ.Àäà ëóãü óç âàé âàëàâóðòIà ãçàô áó ðó êúå ëåì êüàöIàë òó -íèç ìàæ áóð æå äà.Âó ÷èç ëàãü -àéòIà, ×IÀË ÷èç âà÷ ëóãü óç."ÀËÀÌ"-äèíóü ìóüð ÿðãúè õüó ðàé,êà ñ äèí ìàêú à ëààêú ó äàé.

çà­óð­----­Ñòà òüÿ î÷åíü èñ ÷åð ïû âà þ ùàÿ. Ýòî

àê òó àëü íî.

êà­ì­ðàí­êúóð­áà­íà­ëèé­ðèí­Äóü íÿ äèí âè íåë ñà ìèõüè ÷Iàë íè

àâàé äè òóø ëàãü àéòI çóí ÿãú àë æå÷.Âè ðè ÷Iàëà ðà ÷à ðà ÷Iàëà ðàé àòàí âàéãà ôàð àâàé äè ÿ. Ãüà âè ëÿé ÷è ÷Iàëà -íè. ×à ðà ÷Iàëà ðàé æó âàç àâà ÷èð ãà -ôàð êúà ÷óí çà âàé õüàé èòIà ïèñ êàðòóø. Ïèñ êàð æó âàí ÷Iàëà àâàé ãà ôà -ðèí ÷êà äàë ÷à ðà ÷Iàëà ðèí ãà ôàð ýöè -ãóí ÿ. (àõ òàð ìè øóí - æàãú ó ðóí, àí íà -ìè øóí - êüàòIóí, àñ ìè øóí - êó äóí, áà -ø ëà ìè øóí - êüèë êó òàí, àâà ëóí,ýãå÷Ióí âà ìàä èêI) Ìàä ñà ïèñ êàð ÷à -ðà ÷Iàëà ðàé êúà ÷óí âàé ãà ôàð æó -âàí ÷Iàëàí êúàé äàé ðèê êó òóí òà âóí ÿ.(êîì ìó íè ñ òè ÷å ñ êàÿ ïàð òèÿ - êîì ìó -íè ñ ò ðèí ïàð òèÿ, ïî ëè òè ÷å ñ êèé ãà çåò- ïî ëè òè êà äèí ãà çåò, ñî âåò ñêèé ñî þç- ñî âå ò ðèí ñî þç, èìàí ñóç - èìàí àâà -÷èð, èí ñàô ñóç - èí ñàô àâà ÷èð, ëàé -èõ ëó - ëàé èõ àâàé, èì êàí ëó - èì êàíàâàé, âà ìàä èêI) ×à ðà ÷Iàëà ðàé êúà -÷óí âàé ãüàð ñà ãàô æó âàí ÷Iàëàíêúàé äàé ðèê êó òóðòIà õúñàí æå äà çà -âàé õüàé èòIà. È êàð ÷è æåãü èë àëè ì -ðèí õè âå àâàé âè ðè äà ëàé íè âà æèáêðà ðè êàé ñàä ÿ ëàãü àéòIà çè ïàä õóü -äàé áóð íè æå äà.

ê­êlåëåò­âè­"Àëàì äèí" 2-íó ì ðà ÷àï õüàí âàÀëàé éè ñàí èþí äè ëàé Áà êó äà ÷àï -

äàé àêú à òèç ãàòlóì íà âàé ëåç ãè ìå äå -íè ÿò äèí "Àëàì" æóð íàë äèí êüâåäëàãü àé íó ì ðà äèç íè ýêâ àêóí âà. Ãüàìêlàëóá äèí, ãüàì äè çàéí äèí æèãü åò -äàé íè àÿì äèí òlàëà áó í ðèõú ãà ëàçêüà äàé âàë ÷àï äàé àêú óä çà âàé ðàí ã ëó,

åðè ëó, ölàëölàì ÷à ðà ðèí À4 ôîð ìàò -äèí 64-÷è íè êàé èáà ðàò òèð æóð íàëòà ðè ôó íèç ëàé èõ ëó ÿ ëàãü àéòlà,ëàâãúà èõ òè ëàò æå äà÷. Ëåç ãè ìå äå íè -ÿò âè ëèê òó õó íèí, àäà êàé æó âàíõàëêü äèç ÷èð õüà íà êlàíè ìà ëó ìà òàððà è æó íèí æèãü åò äàé æóð íàë äè òó õóç -âàé òàá ëèãú àò ãçàô âà æèá ëó äè, ãå -ðåê äè ÿ. Íó áàò äèí íó ì ðà äà ëåç ãè,óðóñ âà ñàä-çóð àçåð áàé æàí ÷làëà ðàëêõüåí âàé ìàêú à ëà ÿð ãüàò íà âà.

Òå ìà òè êà äèí ãåãü åíøâè ëè êàé íèêüåòlåí âè ëå ðè êàé ðà õàéòlà, àáóð æóð -íàë äèí æóü ðå áà-æóü ðå ðó á ðè êàé ðèñóá óò çà âà. Ìè ñàë ÿç, 2-íó ì ðà äà"×è ÷làë", "Êó ëè íà ðèÿ", "Êðè òè êà","Ðå öåí çèÿ", "Øàð âè ëè", "×è õóü ðåð"âà ìà ñà ðó á ðè êàé ðèê êâàç áà ñ ìàõüàí âàé ìàêú à ëà ÿð èë ëà êè ìà ðàãú ëóÿ. Ïðî ôåñ ñîð ßðà ëè ßðà ëè åâ, êîì ïî -çè òîð Ìåãü à ìåä Ãüóü ñåé íîâ, ïè ñà -òåëü Ôåé ðóç Áå äå ëàõ òóë, øà èð âàêîì ïî çè òîð Àñåô Ìåãü ìàí, æóð íà -ëèñò Àáèð Òàãü è ðîâ, ïóá ëè öèñò âàøà èð Àçèç Ìèð çà áå êîâ, Ðèç âàí Ðèç -âà íîâ õüòèí ìàøãü óð âà ñåé ëè êñà ðèíêúå ëåì äè êàé õêàò íà âàé ìàêú à ëà -ÿð ÷àï õüó íóõüè, øàê ñóç, æóð íàë êå -ñåð ëó èé èç âà.

"Àçåð áàé æàí ïà òà ëåç ãèé ðèõú èõü -òèí æóð íàë õüó íóõü ÷à ðà ñóç ÿ, - ëóãü -óç âà "Àëàì äèí" æóð íà ëèñò òèð âà òàí -ïå ðåñ Êà ì ðàí Êúóð áà íà ëè å âà. -Êâåç ÷èç âà õüè, è ïà òà ìåê òå á ðà ëåç -ãè ÷làë ôèç âà÷. Ãüà âè ëÿé ãüàð ñà ëåç -ãè êòàá, æóð íàë, ãà çåò - èáóð àêü àëò -çà âàé íå ñèë ðèç ãüàì êóëü òó ðà, ãüàì -íè õàéè ÷làë ÷è ðó íèí ÷åø ìå ÿð ÿ."Àëàì" æóð íàë Äàãú ó ñ òàí äèí ëåç ãèðàé î í ðèâ íè âàõò-âàõ òóí äà àãàêü àð -äàé ðåêü åð æàãú ó ðèç êlàí çà âà ÷àç".

Ýõü, èõü òèí æóð íàë àêú ó äóí ðåãü ÿòêàð òóø. Àì ñà æåð ãå âà òàí ïå ðåñ êñà -ðè êúó âà òàð ñàä àâó íàë äè àðà äèçãúàí âàé æóð íàë ÿ. Êúóé àñèð ðà âè ÷èíðåõú äà âà ìàð äàé æóð íàë õüó ðàé!

Y­M­6. Ãçàô áó ðó ëåç ãè ÷Iàëàí ñëî âàð ðà

âà êõüè í ðà ÷ïèí êúó ðó ëóø äà -ìèøñóô ôèêñ êâàé ãà ôàð íà ðà çè âè ëåë äèêüà áóë çà âà âà àõü òèí ãà ôàð ãüàì ñëî -âàð ðàé, ãüàì íè êõüè í ðàé àêú ó äóíòIàëàá çà âà. Ãàô àòàé ÷êà äàë ëóãü óí:èêàð ãüà è éèêú à ðà Áà êó äà ÷àï äàéàêú à òàé "ÀËÀÌ" æóð íàë äèí êüâåäëàãü àé íó ì ðà äà Áè ëàë Àäè ëî âàíòIâàð àëàé ìàêú à ëà äà êüè ëèç íè àêú -óä íà âà. Àäà âè ÷èí "×Iàëà êàé êüâå ãàô…" ìàêú à ëà äèí ñàä ëàãü àé ïðåä ëî æå -íè äà: "Àëàé àÿì äà ãüÿ ëóí âà æèá òèðìå ñå ëàé ðè êàé ñàä íè õàéè ÷Iàë âè ëèêòó õóí, êIåë êõüè íèí ÷Iàë ìèõüè àâóí ÿëàãü àéòIà, ÷óí ÿãú àë æå÷" êõüèç âà.Äè äåä ÷Iàëàí ìèõü è âè ëèõú ÿë çà âàéàëèì äè ãüà è ãà ôà ðè ëàé ãóüãú ó íèíðó ãóä ãà ôó íè êàé èáà ðàò ïðåä ëî æå íè -äà òåí äåí öèÿ, êîí ñåð âà òîð, ðå ôîð -ìà òîð èø ëå ìèø çà âà.

Èí­òåð­íåò­äèí­ñàé­òà­ðà­

“ÀëÀì”äÈ­êÀé­âó×­êõüÈç­âÀ?

* Àâòîððèí êõüèíàð àâàéâàë (ãúèë ÿãúóí òàâóíà) ãóçâà.

Þã ãà òà íà íà çè ðèêIå,Âè íå ôå ñ äèí ãåë òó íà âà.Äóü íÿ âè ðè âóí õüèç àê âàçÊüóä ïàä çà êàé õúåë òó íà âà.

* * *ßõöIóðàí ìàõ âóí õüà íà çàç,Àìàé âàä þãú, òIàë òàõü ó ðàé.Æó âàí ýêú óüí äå ãèøàðàÂèë àêü ó íà ÷Iàë òàõü ó ðàé.

* * *Çè èõ òè ÿð ãó ìà÷ æó âàâ,Êüâå âè ëèâ ãâà, àëàõü çà âàé.ÐèêI ãàò ôà ðèí æèâ õüà íà âà,Ðàãú òà êó íà àâàõü çà âàé.

* * *Êúàêú àí öà âà ãúåä õúóü ðå íà,Àëà òàé äàç ðåõú êúà ëó ðèç.Ìà ðàë âó íà àãü ÷Ióã âà ìèð,Âàí õüàé è äàí ðèêI õúóõú ó ðèç.

* * *Òåê ñà ñòIàë ÿä êIàí çà ìà,Ãüóüë êüå ðåâ êüâàí àöIóí ïà òàë.Ñà áàãü íà ÿ ãå ðåê òèð äèÂè íà çäè êàé êàòIóí ïà òàë.

* * *Ñåë äè ñó âàé ãúàéè òà ðàðÂàöIó êüå ðåç õêà äàð íà.Âàç ÷è íå áà ëàãü àé ñà ãàôÍà àëåì äèâ àãàêü àð íà.

* * *Ðà õà äà ìåç âåðöIè-âåðöIè,Ïå ðèé ðè êàé, Ñà ÿ ä ðè êàé.Çà åïè íàë õòàð êIâàòIíàËåç ãè ÷Iàëàí áà ÿ ä ðè êàé.

* * *Ñè ìå ðàë çè òIóá ýêú âå íà,ÐèêIå àâàé âàí àêú ó äèç.Ìà ðàë äè ðåõú äè ãè øàð íà,È òàí äà âàé ÷àí àêú ó äèç.

* * *Êå ðå ìà êàé ñòõà êüó íà,Ñà öâå ðåêü äè êà íà ëóãü óç.Ðàãü ìåò ãúà íà Ìåæ íó íàç çà,ÐèêIèêàé ÿä õúâà íà ëóãü óç.

* * *ÒIàë äèí ðèêIåé õúâåð àêú óä íàÊâåç ãóç àâà êIàíè áóð çà.Ìóüãü óü ááàò äèí ñóüãü óüðäà òâàçÀãóä çà âà êúå íè áóð çà.

ÂàöIóí êüå ðåë ÷à ñ ïàð õüà íà,Öà öàð àëàé ñè ìå ðè êàé.Çè ÿð âàöIóí à ïà òàé ÿ.Ëå çåò àìà÷ äå ìå ðè êàé.

* * *Ãúà ëàä ïå ëåë àãü ÷ó ãó íàÊüó ëàí âàöIàë ÷à ñ ïàð àê âàç.Çà Àë ëàãü äèç òåë ðàêú à íàÈ çóë õüòèí ãàò ôàð àê âàç.

* * *Çóí âè ïà òàâ ÷àí êIàíè äè,Òà ìîæ íà äàé ðåêúå ãüàò íà.Àçàá ýõèç è äóü íÿ äèí,×àí äèç ðèêIèí òè êå ãüàò íà.

* * *Ãà òóí öêIèç æèâ êIàí õüà íàÐãàç âàé ðèêI ñå ðè íà ðèç.Òåê ñà áà ÿä áåñ õüà íà çàç,ßð äèí ðà õóí øè ðè íà ðèç.

* * *Êúóü ëóüí êüè ëè öóüê àõú àé íà,Çè øè èð äèí íè êå àâàé.Àë öó ðà ðèí ðåãü ÿò ÿ çóí,Æó âàí ãüà ëàë ðåêúå àâàé.

* * *Öà âóí þêü âàé ðåõú êó òó íà,Êúó øà ðèí ëóæ ôèç àâà ÿð.Çó ëóí ãà ðóí àëà ìàò ÿ,Àòèð ìóêü óâ ãúèç àâà ÿð.

* * *Çóí ôåéè ðåõú öIàëIàì äè òóø,Êàì ýöèã ìèð êà ìà ðàë çè.Àøêú è äè êàé ìà íè ëóãü óçÊüåë àëàõ ìèð õà ìà ðàë çè.

* * *Óü ìóüð ôèç âàé àøêú è ä âàðàð,Øó ìóä ñå ôåð ãà òà íà çà.Âà ëàé ñà êàì ÿðãúà õüóí íèÀøêú âó÷ ÿòlà, êüàòIàíà çà.

* * *Òàâ äèí êüè ëå òà âàò àâàÒà êà áóð ãâàç òIàâóñ êúóø õüèç.Ãàô ëàãü à íà õ÷óç æåçâà÷Òó õó çâà âè÷ øàãü äèí ðóø õüèç.

КIватIайди Эйваз ГУЬËÀËèЕВ я

ÔÎËÜÊËÎÐ 61

ÕÕI Àñèðäèí ËèðËèßð

Õüà­íà­-­õüà­íà÷­­ñà­­õóü­ðå,Ñà­­êà­ìàë­ëó­­÷Iàëàð­áàí.Àéãü­à­ì­ðàë­äè­­ðà­õà­äàé,Êà­ñ­áó­áà­­òèð­­òIâàð­­àäàí.

Êå­ñèá­­êà­ñ­äèõú­­äóü­íü­ÿ­äàÒåê­­ñà­­÷Ióëàâ­­ëàì­­àâàé.Õóð­ðàì­­àê­âàç­­ôàãú­èð­äèíÐèêIå­­çà­ëàí­­ãúàì­­àâàé.

Ãçàô­­êúåêú­âåç­­ñå­ôåð­ðèõúÀ­­êàñ­­õüàí­âàé­­êüâàí­­êúà­íèõ.Ãüà­­è­­÷Ióëàâ­­ëàì­­ãà­ëàé,ÄàòIàíà­­àäàí­­êIàíèê.

Éè­ñà­ëàé­-­ñóç­­ÿâàø­­æåç,Êüóüçü­­õüàí­âàé­­àäàí­­ëàì.Àæóç­­õüà­íà­­àìàé­­êàñ,Êúà­÷óç­­òå­æåç­­ñà­íèõú­­êàì.­­­­­­­­­­­­­­

Ëàï­­ãüàë­äàé­­àâàò­íà­âàé,Êà­ñ­áó­áà­äèí­­÷Ióëàâ­­ëàì.Èå­ñè­äè­­ãüà­âè­ëÿé,×Ióã­âàç­âàé­­êüâàí­­ãçàô­­ãúàì.

Ôè­êè­ðàé­ëà­­àêü­óë­äèâÊüàòIèç­­æå­äàé­­ñà­­êàð­­ÿ:Óëàêü­­ãâà­÷èç­­è­­ðåêú­åðÀë­öó­ìèí­­âè÷­­àçàð­­ÿ.

ßõ­­êúåêú­óü­ðàé­­Êóü­ðå­äà,Áåñ,­ãüèêI­­ôè­äà­­Êúó­áà­äèç?Ñà­­­ãàô­íè­­àâà­÷èç­­óëàêüÃå­ðåê­­òèð­­Êà­ñ­áó­áà­äèç.

Ìÿãü­òåë­­àìàç­­ýõèð­íèÀòà­íà­­êúà­ðàð­äàë­­àì:"×Ióëàê"­ìà­ñà­­ãà­íà­­çà,­Êúà­÷ó­äà­­ñà­­æà­âàí­­ëàì­".

È­­ãà­ôàð­­âàí­­õüàé­è­ëà­­Ïà­ïà­­àäàç­­ëàãü­à­íà:-­Áåñ­ÿ,­­ëàì­­ãâàç­­ýêú­âåé­äè,Ãè­ëà­­áàëêIàí­­êúà­÷ó­­íà.

-­Äóüç­­ÿ,­­áàëêIàí­­õúñàí­­ÿ,Ãüàð­­ñà­­êà­ñ­äèç­êIàí­­ÿ­­àì.Àì­ìà­­÷Iåõè­­ïó­ëà­ðèõú­ÃüèêI­­ìà­ñà­­ãóí­­êüóü­çóü­­ëàì?

Æó­âàí­­êàð­­äóüç­­òàêú­óð­ëà,ÒIâàð­öèê­­òó­ìàð­­àêàò­äà.Àõ­ïà­íè­­èõü­òèí­­èòèì,Ëàï­­õóü­ðóü­êàé­­õêàò­äà.

Øó­ìóä­­þãú­­òèð­­âå­ðå­âèðäÈé­èç­âàé­­Êà­ñ­áó­áà­äè:"Ëàì­­ãà­íà,­­ëàì­­êúàõ­÷ó­íà,Ëóãü­óç­­ýë­äè,­­óáà­äèÇóí­­àáóð­äàé­­àâóä­äà.Ìèõüè­­òIâàð­öèê­­àÿ­ìà,ËàêIàáàð­íè­­ãà­ëóä­äà.Âàú,­ìàä­­çà­­ëàì­­êúà­÷ó­äà÷,ÁàëêIàí­­êIàí­äà­­øèâ­­õüòèí.Âè÷­íè­­æåãü­èë­­ãüàé­âàí­­õüóé,Ðàíã­íè­­ëà­öó­­æèâ­­õüòèí".

Àì­ìà­­ãó­íàë,­­êúà­÷ó­íàëÊà­ñ­áó­áà­­òèð­­íà­øè­äè.ÃüèêI­­ÿòIàíè­­àäàç­­ðåõúÊúà­ëóð­íà­­ñà­­êúóí­øè­äè.

-­Êà­ñ­áó­áà,­­âè­­õà­òóð­­êàíçÇà­­àâàé­­ãàô­­ëóãü­ó­äà.Æó­âà­­ëàãü,­­ãüè­­èòèì­äè,Êüóü­çóü­­ëà­ì­ðàõú­­øèâ­­ãó­äà?Ìà­ñà­­ãà­íà­­æó­âàí­­ëàì,Ñà­­æóüò­­öIåãü­åð­­êúà­÷ó­­íà.Âó÷­çà­âàéä­­ÿ­­è­­ÿø­äàÂó­íà­­óëàêü­­êú÷ó­íà?

-­×èð­­õüóõü,­êúóí­øè,­öIåãü­åð­­âàú,Óëàêü­­ÿ­­çàç­­ãå­ðåê­äè.Êóü­ìåê­­öå­­íà­­æå­äàòIà,ßòIà­­ýãåð­­çè­ðåê­äè.ÖIåãü­ðå­êàé­­óëàêü­­æå­äà÷,Àáóð­­õóüííè­­àçàá­­ÿ.Êúóí­øè,­ëàãü­­ãüè­­÷Iàâà­ëàéÖIåãü­­óëàêü­äàé­­ãüè­ñàá­­ÿ?

ÊÎÍÊÓÐÑ62

"Àêü­óë­äèâ­äè­ôàãü­ó­ìà"III òóð

Á

À

Ë

ÊI

À

Í

ÊÚ

А

Ч

У

ÊÎÍÊÓÐÑ 63

- ÀêI ÿòIà, êúà òèð êúà ÷ó,Êúà òèð íè óëàêü ÿ ìàí?Àëàä ãüè íèç êIàí äàòIà,ßìàí êúàí ÿðàêü ÿ ìàí.

- Êà ñ áó áà äèç òIâàð àâà,Ëàé èõ òóø ìå òèñ ãüàé âàí.ßãú à íà òàð èé è ìèð,Çà âè ÿïà òâà äà âàí.-

Êúóí øè äèí è ãà ôà ðè Êà ñ áó áà äèç õúåë ãúà íàé.Àõ ïà ñå êèí õüàé è ëàÊúóí øè äè ìàä ëàãü à íàé:- Äóüç ÿ, áàëêIàíàð àâà,Ëàï ãóüãü óüëäèç æå äàé õóø.Àì ìà ãçàô áàãüà ÿ,Âàä âè øå ëàé àãú óç òóø.Åêå þáó ÿð àâà,ßø àâàç õüàí âàé àæóç.Àõü òèí áóð êúà ÷óç æå äà,Õúñàí ëà ì ðà ëàé óæóç.

- Ñå ìå ìåñ ëÿ òàð ãó ìèð,Áåñ ÿ, êIâà ëèç õúâà÷ êúóí øè,Æó âàí êIâà ëàõ ÷èç âà çàç,Íà çóí ãüè ñàá ìèð íà øè.

Ãüè êà ñ äè êüè ëÿé êðàð Ôàãü óì äèâ äè òóüêIóüðäà.Àäàí ìó ðàä äèí ýê âåð,ÃúóöIàðè íè êóüêIóüðäà!-Ëàãü à íà Êà ñ áó áà äè.Êúóí øè äè êàé êàò íà.Àõ ïà ëà ì ðàí ýá êüó íà,Áà çàð äèç ðåêúå ãüàò íà.Êóä íà ÷Iåõè ïëà êàò Àäà ëà ì ðàí òóü òóü íàé.Âè íåë íè ìà ñà ãóç âàéÝõèð êüè ìåò êõüå íà.

"È óëàêü ãçàô óæóçÌà ñà ãóç âàé ãüàé âàí ÿ.Àäàí êüè ìåò öIóä ìà íàò,Âàä àáàñ íè ïà ëàí ÿ.

Ìóü êóü áóð íè áàãüà òóø,Çàð ïàíä ÿ çóð ìà íàò äèê,Ìóü æóüä øàãü è äèê ãóç âà,ÀòIëà ñ äè êàé òèð òåð ëèê.

Ëå ýí õüàé ëà êè êå ðèõú,Ñàãú ëàì æå äà ãüàé âà íàð.Ñàä ñà ìà íàò ÿ ëà ì ðàí,Õàñ ãüóüëäåí äèí ëå ý íàð.

È ëå ý í ðèí ãàð ñà äàçÌè õåð ÿãú àí âà ïóä-ïóä.

Ôàãü ó ìàéòIà õúñàí äèç,ÖIèêü âåä æå äà êüó ä ðà ïóä.

Ñàä ëàãü àé ìèõ ïóä øàãüè,Ðó ãó äàõú êüâåä ëàãü àé äè.Ïóä ëàãü àé ìè õèí êüè ìåòÄóüç öIèêü âåä øàãüè æå äè.

Êå ðåò àêü âàí ÷å òèí òóø,Àì ÷è ðó íèõú ãåëêú âåé äàç. Ðó ãó ä ðà êüâåä àâàé âàë Áà ðà áàð ÿ öIèêü âå äàç.

Èõü òèí äè ÿ êúàé äà âè÷: Ãóüãú óü íèí ìèõ ãüè ñàá äà.Àäàí êúè ìåò áàãüà ÿ,Êüâå ä ðà âè ëèê êâàé äà ëàé".

Ñà èòèì äè àòà íà,Ïëà êàò êIåë íà òà ìàì.Ëàãü à íà èå ñè äèç:- Çà êúà ÷óç âà è âè ëàì.

ØàðòIàðàë ðà çè õüà íà,Êõüåí âàé èå ñè äè."×Ióëàê" êúà ÷óð à èòèì Òó øèð êIóñ íè àñè äè.

Ëàãü êâàí êóü íå, Êà ñ áó áàÌó ðàä äèâ àãàêü íàòIà?×Ióëàê ãàéè ïó ëó íèõú,ÁàëêIàí êúà ÷óç õüà íàòIà?

Æ.ÁÀÃÚÈÐÀØÒÓË

ÄîÑÓà 64

1. Ïàð ÷à õðà äàé ñòà íîê. 2. Ñà ìà ðè êàé õðàí âàé ãúâå÷lè êúàá. 3. Äà âà-äàð ìàí èé è äàé êàñ, äóõ òóð.4. Õóü ðóüí ìàé è øàò äà ëåæ áåð äèç ãå ðåê àëàò. 5. Õàëêü äèí ìå öèí ëàï êóü ðóü ýñåð. 6. Ãúóü ðóü êàé ãüà -çóð íà âàé êëåé. 7. Ìà ëàð ýâÿãú äàé ðàêü óí ðåãú. 8. Âà òàí äàé êà òó íèç ìàæ áóð õüóí. 9. ×õðà äèê æå äàéÿðãúè ðèá õüòèí äè. 10. Æåãü èë õâàð. 11. Èí ñàí äèí âè ëå ðè ëàé êüè ëèõú ãà ëàé ÷làðà ðèí ölàð. 12. ×lè÷làâàé ÿöló ïàð ÷à. 13. Ñà ñè õèë äèí èí ñà íàð. 14. Ìóì êèí âàë. 15. Ãè ìè äèí "òóð ìóöl". 16. Õóü ðóüí ìàé -è øàò äà ãå ðåê äåãü ðå õüòèí àëàò. 17. (Øè êèë äàé àê âàç âàé øà èð äèí òlâàð). 18. Ñà êóüí ÿòlàíè êúàéãú -ó äàð âàë àâóí, ãåëêú óüí. 19. "Âó ÷èç çà êàé êúâå äà âàç õóø, êlåëåí ìàêü õüòèí ðóø?" (Ë.Íÿ ìåò). 20. Ðà -ñó-ÿðó ðàí ãó íèí áàëêlàí. 21. "Øà, âóí àêü âàí àâàì... Àìóêü äà êüó ëóõú, ìó ñóð ìàí". (Ñ.Ñó ëåé ìàí). 22.Ñàð ìèõüè èé è äàé àëàò. 23. Êüå ëå÷l ðóõ. 24. Êúå áè ëà, òó õóì. 25. ×è ìè ôî ëî ãè ÿ äà öèí ãúóö. 26."Çè èðèä ñòõà" ïî âåñò äèí àâ òîðäèí òlâàð. 27. "Àÿëäèç... áóáà âèðèäàëàé çóðáàç àêâàäà". (Áóáàéðèíìèñàë). 28. Äà ÿõ, êóü ìåê äàð. 29. Íå äàé çàòlóíèí ñà ãúâå÷lè êlóñ. 30. ×èð âè ëå ðèí æèãü åò äàé àölàé -âàë, òà ìàì âàë.

Òóüêlóü­ðàé­äè Êó­ðóãú­ëè­ÔÅЭÇÀ­ËÈ­Å­ÿ.

Ê ð î ñ ñ â î ð ä

Ñÿùèôÿëÿéèúè âÿ äèçàéíåð:

Ìóðàä

Ùàúûáàáàéåâ

2012-éè ñà ëàé àêú àò çà âà.

Ìàê úà ëàé ðà ãàí âàé äå -

ëèë ðèí äóüçâè ëèí æà -

âàá äàð âàë àâ òîð ðèí õè -

âå àâà.

2012-úè èë äÿí íÿøð îëó íóð.

Ìÿ ãà ëÿ ëÿð äÿ âå ðèë ìèøôàêò ëà ðûí äîü ðó ëóüó íà

ìö ÿë ëèô ëÿð úà âàá äåù äèð.

Èç äà åò ñÿ ñ 2012 ãî äà.

Çà ïðå äîñ òàâ ëåí íûå

ôàê òû îò âåò ñò âåí íîñòü

íå ñóò àâ òî ðû ìà òå ðè à -

ëîâ.

___________________________________________________________

Ðå äàê ñè éà íûí öí âà íû: Àç1073, áà êû øÿ ùÿ ðè, Ìÿò áó àò ïðîñ ïåê òè, 529-úó ìÿ ùÿë ëÿ, “Àçÿð áàé úàí” íÿø ðèé éà òû, 6-úû ìÿð òÿ áÿ.

Àä­ðåñ­ðå­äàê­öèè:­Àç1073, ã.Áà êó, Ìåò áó àò ïðîñ ïå êòè, 529-ûé êâàð òàë,

Èç äà òåëüñòâî “Àçåð áàéäæàí”, ýòàæ 6.

www.alamjurnal.com | E-mail: info@alamjurnal.com

Òåë.: (070) 350-18-11; (050) 433-66-90; (050) 355-96-41.

ùåñàá: 003803010094480621; âÞåí 1002447121; Ìöõáèð ùåñàáû: ÀÇ61íÀáÇ01350100000000006944;áàêû øÿùÿðè, “Ðàáèòÿáàíê” ÀÑÚ; ÊÎä 506399; âÞåí 9900001016

“ÀëÀì” - ëåç ãè êóëüòó ðà äèí æóð íàë

“ÀËÀÌ”

Êàìàë ÀáäóëëÀéåâßøðÿô áÀëÀÌßÒÎâÝþçÿëéà ÑÀÌóÐÑÊÀéÀÊÿëÿíòÿð ÊßëßíÒßÐëèÝöëáÿñ ÀÑëÀíõÀíÎâÀäàðâèí âßëèáßéÎâÚÿ ëàë Úß ëÀ ëÎâ (Ðåäàêòîð)

Ðóñëàí ØåéäÀéåâ (Òÿñèñ÷è)

Àáèð ÒÀ ùè ÐÎâ(Ðÿññàì, ðåäàêòîð ìöàâèíè)

åòèáàð ÑÒóÐâèäöíéàìÿääèí ßÑÝßÐÎâÊàìðàí ÃóÐáÀíßëèéåâÐàèäà ÐÎâØÀíåéâàç Ýöëßëèéåâáèëàë ßäèëÎââàãèô ÌöØÊöÐâèáàúûõàíûì èÑÀéåâÀÀíàð öíöüâèÐóñëàí ùÀÐóíâèÎðõàí ÃóÑÀÐâè

ëÿçãè ìÿäÿíèééÿòè æóðíàëûíûí

Ðåäàêñèéà

ùåéßòè

Ñèôàðèø: 3970///

Òèðàæ: 700Ãèéìÿòè 5 ìàí.

ÏÏ

àà

êê

àà

ìì

àà

íí

àà

êê

òò

ðð

èè

ññ

àà

ÊÊ ââ åå çç

ââ èè ëë èè êê àà éé

êê úú ââ åå çç ââ àà éé

öö II èè éé èè éé èè ññ

ìì óó áá àà ðð àà êê õõ üü óó ðð àà éé !!

2013

Ëßçýè

Ìßäßíèééßòè

æóðíàËû

ËÅÇÃÈ

ÊÓËÜÒÓÐÀÄÈÍ

ÆÓÐÍÀË

Âàí Äåð Ñïóæ

Ðîëåîô Æàùîííåñ

““ËËÿÿççýý èèííêêàà””

ËÅÇÃÈ ×IÀË ÌÎß ÃÎÐ ÄÎÑÒÜ, ÌÎß ÏÅ ×ÀËÜ-

ßðàëè ßðàëèåâ

3

38

¹3Äåêàáðü - 2012

ÊÊÚÚÀÀËËÀÀÆÆÓÓÕÕ (Èñìàèëëû ðàéîí)

îéíàìàüû þéðÿíèì