99

บทท 5

เทคนคและวทยาการจดการเรยนร

เทคนคเปนศลปะหรอกลวธเฉพาะ สวนเทคนคการสอน เปนกลวธตางๆ ทใชเสรม

กระบวนการสอน ขนตอนการสอน หรอการด าเนนทางการสอนใดๆ เพอชวยใหการสอนมคณภาพ

และประสทธภาพมากขน “วทยาการของความรแขนงตางๆ วทยาการจดการเรยนร เปนวธการหรอ

กระบวนการในการจดการเกยวกบการเรยนการสอนแขนงตางๆ ซงมหลายวธการดวยกน ในวชาชพ

คร เทคนคและวทยาการจดการเรยนร จงเปนเครองมอส าคญในการน าไปใชจดการเรยนร เพอพฒนา

คณภาพผเรยน ในบทนจงน าเสนอเกยวกบ แนวคดของวทยาการจดการเรยนร รปแบบการเรยนการ

สอน วธสอน และเทคนคการสอน

แนวคดของวทยาการจดการเรยนร

วทยาการจดการเรยนร (Learning Management Science) หมายถงศาสตรหรอ

วทยาการทเกยวกบการจดการเรยนรและการเรยนรทงหมดทชวยใหผเรยนบรรลเหมายของการ

เรยนร ซงค าวา “ศาสตร” กบ “วทยาการ” มความหมายใกลเคยงกน ภาษาองกฤษ ใชค าวา

“Science” และ “Management Science” สวนค าวา “ศาสตรการสอน” ใชค าวา “Teaching

Science” ปจจบนนยมใชค าวา “การจดการเรยนร” แทนค าวา “การสอน” เพราะเนนทผเรยนให

เกดการเรยนรเปนส าคญ โดยยดผเรยนเปนศนยกลางการเรยนร เนนใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรงดวย

ตนเอง ไดฝกทกษะการคด แลแกปญหาดวยตนเอง การเรยนรจงเกดขนจากการสรางองคความรดวย

ตนเองของผเรยนมากกวาทจะไดรบความรจากผสอนโดยตรง นงคอ เปลยนจาก “Teaching

Science” เปน “Learning Management Science” ซงมความหมายเหมอนกนแตจดเนนตางกน

วทยาการจดการเรยนรจะเกยวของกบการจดการเรยนรหลายในหลายองคประกอบ เชน ทฤษฏการเรยนรและทฤษฎการสอน ระบบการเรยนการสอน การจดการเรยนรแบบตาง ๆ การจดการเรยนรทเนนความแตกตางระหวางบคคล การออกแบบการจดการเรยนร ทกษะการจดการเรยนร การบรหารจดการชนเรยน การใชสอและนวตกรรมการเรยนการสอน และ การวดและ

ประเมนผล (ศรวรรณ วณชวฒนวรชย. 2558 : 99)

100

รปแบบการเรยนการสอน

การจดการเรยนการสอน เปนกระบวนการส าคญทผสอนน าไปใชในการพฒนาผเรยนให

เกดการเรยนร ตามวตถประสงคทก าหนด ซงมความสมพนธกบองคประกอบของการเรยนการสอน

คอหลกสตร วธการจดการเรยนร สอการเรยนร การวดและประเมนผล ทมการวางแผนอยางเปน

ระบบ ดงนนผสอนควรมความรความเขาใจเกยวกบรปแบบการเรยนการสอน ดงน

1. ความหมายของรปแบบการเรยนการสอน

ในศาสตรทางการศกษามค าทเกยวของกบรปแบบ คอ รปแบบการสอน (Teaching Models หรอ Training Models) และ รปแบบการเรยนการสอนหรอรปแบบการจดการเรยนการสอน (Instructional Model หรอ Teaching Learning Model) ค าวา “รปแบบการเรยนการสอน” สามารถใหค าจ ากดความไดในหลายประเดน โดยมขอพจารณาทแตกตางกนออกไป ดงเชนนกวชาการหลายทานกลาวไว ดงน

ทศนา แขมมณ (2550 : 477) ใหความหมายของรปแบบการจดการเรยนการสอนวา หมายถง แบบแผนการด าเนนการสอนทไดรบการจดเปนระบบ อยางสมพนธสอดคลองกบทฤษฎ หลกการเรยนร หรอการสอนทรปแบบนนยดถอและไดรบการพสจน ทดสอบวามประสทธภาพ สามารถชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามจดมงหมายเฉพาะของรปแบบนน ๆ โดยทวไปแบบแผนการด าเนนการสอนดงกลาว มกประกอบดวย ทฤษฎ หลกการ ทรปแบบขนยดถอและกระบวนการสอนทมลกษณะเฉพาะอนจะน าผเรยนไปสจดมงหมายเฉพาะทรปแบบนนก าหนด ซงผสอนสามารถน าไปใชเปนแบบแผนหรอแบบอยางในการจดและด าเนนการสอนอนๆ ทมจดมงหมายเฉพาะเชนเดยวกนได

ศรวรรณ วณชวฒนวรชย (2558 : 101) ไดสรปความหมายของรปแบบการสอนไววา หมายถงสภาพหรอลกษณะของการจดการเรยนการสอนทจดขนอยางเปนระบบ โดยใชวธสอน เทคนคการสอน เขามาชวยใหการเรยนการสอนนนเปนไปตามทฤษฎ หลกการหรอแนวคดทยดถอ ซงรปแบบการเรยนการสอนตองก าหนดรายละเอยดในการเตรยมการสอน การด าเนนการสอนและการประเมนผล เพอใหทราบถงวธการทผเรยนจะบรรลจดหมายทก าหนดไว

Saylor, Alexander and Lewis (1981) ไดกลาววา รปแบบการสอน (teaching model) หมายถง แบบหรอแผน (pattern) ของการสอนทมการจดกระท าพฤตกรรมขนจ านวนหนง ซงมความแตกตางกนเพอจดหมายหรอจดเนนเฉพาะเจาะจงอยางใดอยางหนง

Eggen and Kauchak (1997: 11) ใหค าจ ากดความของ รปแบบการสอน วาเปน การจดท ารายละเอยดเบองตนส าหรบใชเปนกลยทธในการสอนของผสอน ซงจะออกแบบขนเพอเปาหมายในการสอนอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะ โดยทผสอนจะพจารณาวาจะสอนอะไร และม

101

ยทธวธใดทจะไปสเปาหมายของการสอนได กระบวนการทถกออกแบบจะเปนการออกแบบเฉพาะ เพอใหเกดผลสมฤทธเฉพาะในเปาหมายทก าหนดไว และจะถกก าหนดใหเปนกจกรรมสวนใหญของผสอนในการสอน

Joyce, Weil and Calhoun (2004) สรปความหมายของรปแบบการสอนไววา เปนแผนหรอแบบซงสามารถใชเพอการสอนในหองเรยนทางตรงหรอการสอนเปนกลมยอย เพอจดสอการสอนทเหมาะสมกบผเรยน ซงจะใหแนวทางในการออกแบบการสอนทจะชวยใหผเรยนบรรลวตถประสงคแตกตางกน

จากความหมายดงกลาวสรปไดวา รปแบบการเรยนการสอน หมายถง สภาพการด าเนนการทมการจดขนอยางเปนระบบสอดคลองกบทฤษฎการเรยนร หรอแนวคด หรอหลกการทรปแบบนนยดถอเพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามเปาหมายทรปแบบการเรยนการสอนนนยดถอ ผสอนสารถน าไปใชเปนแนวทางในการออกแบบการสอนทจะชวยใหผเรยนบรรลวตถประสงคทแตกตางกน

2. องคประกอบของรปแบบการสอน

รปแบบการสอนมหลากหลายรปแบบขนอยกบผออกแบบไดด าเนนการเพอสนองจดมงหมายของโครงการ ในการศกษาครงนผวจยไดพจารณารปแบบการสอนทนกการศกษาไดเสนอไวเพอน ามาเปนแนวทางในการพฒนารปแบบการจดการเรยนการสอนโดยมสาระทส าคญของรปแบบการสอนทประกอบดวย การก าหนดเปาหมายของการเรยน เนอหา กจกรรมการเรยนการสอน การวดและประเมนผลการเรยน ซงมรายละเอยดดงตอไปน

วารนทร รศมพรหม (2541) ไดกลาวถงองคประกอบทส าคญในการพฒนารปแบบการสอนทควรค านงถงมองคประกอบทส าคญ 5 ประการไดแก

1. หลกการของรปแบบการสอน เปนสวนทกลาวถงความเชอและแนวคด ทฤษฎทเปนพนฐานของรปแบบการสอน หลกการของรปแบบการสอนทจะเปนตวชน า การก าหนดจดประสงค เนอหา กจกรรม และขนตอนการด าเนนงานในรปแบบการสอน

2. จดประสงคการสอน เปนสวนทระบถงความคาดหวงทตองการใหเกดขนจากการใชรปแบบการสอน

3. เนอหา เปนสวนทระบถงเนอหาและกจกรรมตางๆ ทจะใชในการเรยนการสอนเพอใหบรรลจดประสงคของรปแบบการสอน

4. กจกรรมและขนตอนการด าเนนงาน เปนสวนทระบถงวธการปฏบตในขนตอนตางๆ เมอน ารปแบบการสอนไปใช

102

5. การวดและประเมนผลเปนสวนทประเมนถงประสทธผลของรปแบบการสอน Dick and Carey (2004 : 38 อางใน ศรวรรณ วณชวฒนวรชย. 2558 : 102) ได

กลาวถงรปแบบการออกแบบกาเรยนการสอนเชงระบบวามองคประกอบ 10 ประการดงน 1. การระบเปาประสงคของการเรยนการสอน (Identify Instructional Goal) 2. การด าเนนการวเคราะหการเรยนการสอน (Conduct Instructional Analysis) 3. การวเคราะหผเรยนและคณลกษณะของผเรยน (Analyze Learners and

Contexts) 4. การเขยนจดประสงคการปฏบต (Write Performance Objectives) 5. การพฒนาเครองมอวดและประเมนผล (Develop Assessment Instrument) 6. การพฒนากลยทธการเรยนการสอน (Develop Instructional Strategy) 7. การพฒนาและเลอกวสดการเรยนการสอน (Develop and Select

Instructional Materials) 8. การออกแบบและด าเนนการประเมนผลยอยในการจดการเรยนการสอน

(Design and Conduct Formative Evaluation of Instruction) 9. การออกแบบและด าเนนการประเมนผลรวม (Design and Conduct

Summative Evaluation of Instruction) 10. ทบทวนการจดการเรยนการสอน (Revise Instructional) Joyce and Weil (2009 : 281-284) ไดเสนอรปแบบการจดการเรยนการสอน

โดยเรมจากการเสนอภาพเหตการณในหองเรยน (Scenario) เพอน าไปสการจดการเรยนการสอนแตละแบบซงแตละแบบมองคประกอบสสวนดงน

สวนท 1 กลาวถงทมาของรปแบบการจดการเรยนการสอน (Orientation to The model)ประกอบดวยเปาหมายของรปแบบ ขอตกลงเบองตน หลกการ มโนทศนทส าคญทเปนพนฐานของรปแบบการสอน

สวนท 2 รปแบบการจดการเรยนการสอน (The Model of Teaching) ม 4 ตอนประกอบดวย

1. ขนตอนของรปแบบ (Syntax หรอ Phases) เปนการจดเรยงตามล าดบกจกรรมทจะสอนเปนขนๆ ซงแตละรปแบบมจ านวนขนตอนการสอนแตกตางกน

2. รปแบบของสงคม (Social System) เปนการอธบายบทบาทผสอน ผเรยน และความสมพนธซงกนและการในแตละรปแบบ บทบาทของผสอนจะแตกตางกนไป ในแตละรปแบบ การสอน

103

3. หลกการแสดงการโตตอบ (Principle of Reaction) เปนการบอกวธการทผสอนจะตอบสนองตอสงทผเรยนกระท า อาจเปนการใหรางวล พฒนาความคดสรางสรรคการสรางบรรยากาศอสระและไมมการประเมนวาถกหรอผด

4. ระบบการสนบสนน (Support System) เปนการบอกเงอนไขหรอสงจ าเปนในการทจะใชรปแบบการจดการเรยนการสอนใหเกดผล เชน การสอนฝกทกษะ ผเรยนจะตองไดฝกการท างานในสถานทดวยอปกรณทใกลเคยงกบสภาพการท างานจรงๆสวนท 3 การน ารปแบบการจดการเรยนการสอนไปใช (application) เปนการแนะน าและใหขอสงเกตการใชรปแบบการจดการเรยนการสอนนน เชน จะใชกบเนอหาประเภทใดใชกบผเรยนระดบใดจงจะเหมาะสม

สวนท 3 ผลทเกดขนกบผเรยนทางตรงและทางออม เปนการบอกใหรวาแตละรปแบบจะเกดอะไรบางกบผเรยน โดยผลทางตรงมาจากการสอนของผสอนทจดขนตามขนตอน หรอผลทางออมมาจากสภาพแวดลอม ซงถอเปนผลกระทบทเกดขนแฝงไปกบผลการสอนซงสามารถใชเปนขอพจารณาในการเลอกรปแบบการเรยนการสอนไปใชในหองเรยน

จากแนวคดดงกลาวสรปองคประกอบของรปแบบการเรยนการสอน ควรประกอบดวย 4 ประการ คอ 1) ปรชญา หลกการ แนวคดหรอทฤษฎซงเปนพนฐานในการพฒนารปแบบ 2) วตถประสงคของรปแบบ 3) ขนตอนการจดการเรยนรและกจกรรมการเรยนการสอน และ 4) การวดและประเมนผลทเกดจากการใชรปแบบการเรยนการสอน

3. แนวทางการพฒนารปแบบการสอน

การพฒนารปแบบการเรยนการสอนมจดมงหมายเพอน ารปแบบทไดพฒนาขนไปใชพฒนาผเรยนใหเกดการเรยนรตามจดมงหมายทวางไว ในการพฒนารปแบบการสอนจะตองค านงถงหลกเกณฑในการเลอกเพอใหบรรลผลตามทตองการ ดงท Saylor, Alexander, and Lewis (1981) ไดเสนอแนวทางการพฒนารปแบบการเรยนการสอนทพอสรปไดดงน

1. เปาหมายและวตถประสงค ผพฒนารปแบบการสอนตองค านงถงวตถประสงคในการก าหนดจดประสงคของกจกรรมทมอบหมายใหผเรยนปฏบตจะชวยใหบรรลเปาหมายโดยทวไปของการสอนมากทสด ดงนนรปแบบทจะพฒนาขนจะตองสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายโดยทวไป

2. ความมโอกาสสงในการบรรลเปาหมาย ผพฒนารปแบบการเรยนการสอนจะตองค านงถงความเปนไปไดในการทจะบรรลเปาหมาย ระดบความเปนไปไดขนอยกบความสอดคลองระหวางกจกรรมการฝกในรปแบบกบวตถประสงคในการสอน

104

3. แรงจงใจของผเรยน ความมประสทธภาพของรปแบบการเรยนการสอนขนอยกบระดบการมสวนรวมในกจกรรมการเรยนของผเรยน ผพฒนารปแบบจงควรจดใหมกจกรรมทจะสรางแรงจงใจในการเรยนใหกบผเรยน อาจจะท าไดโดยการจดใหมสอใหมๆ ททาทายผเรยนเพอไมใหผเรยนเกดความเบอหนายในการเรยน

4. หลกการเรยนร การพฒนารปแบบการสอนไมควรยดมนกบทฤษฎหรอหลกการเรยนรเพยงอยางเดยว แตควรน าหลกการเรยนรหลายๆ อยางมาปรบใชในทางปฏบตดวย เชนพฒนาการทางดานสตปญญา แรงจงใจ การเสรมแรง พฒนาการดานเจตคตและคานยม ความตองการพนฐานของมนษย

5. สงอ านวยความสะดวก เครองมอและทรพยากร ผพฒนารปแบบการเรยนการสอนจะตองค านงถงความพรอมในดานเครองมอ สงอ านวยความสะดวก และทรพยากรทจ าเปนตอการพฒนารปแบบการสอน

วารนทร รศมพรหม (2541) ไดกลาวถงหลกการพนฐานในการออกแบบและพฒนาระบบการเรยนการสอนเพอพฒนาผเรยนนนมจดมงหมายทส าคญ 4 ประการคอ

1. ปรบปรงการเรยนการสอนโดยวธแกปญหาและมขอมลยอนกลบอยางเปนระบบ 2. ปรบปรงการจดการดานออกแบบและพฒนาคนโดยใชการตรวจตราคนอยางเปน

ระบบ 3. ปรบปรงกระบวนการประเมนโดยประเมนการออกแบบ สวนประกอบและล าดบ

ขนตอนตางๆ รวมทงขอมลยอนกลบและท าการปรบปรงใหเปนไปตามการออกแบบอยางเปนระบบ 4. สรางหรอทดสอบทฤษฎการสอนและทฤษฎการเรยนรทน ามาใชในการออกแบบ

และพฒนาระบบการสอน การออกแบบการสอนทมขอมลยอนกลบเพอการประเมนทกขนตอน (Cybernetic) มา

ใชกบการออกแบบและพฒนาระบบการสอนสามารถแสดงเปนขนตอนไดจากท 5.1

105

ภาพท 5.1 การออกแบบและพฒนาระบบการสอน

จากการศกษาเกยวกบแนวคดการพฒนารปแบบการสอนจากนกการศกษา พอสรปเปนขนตอนส าคญในการพฒนารปแบบการสอนไดดงน

1. การศกษาขอมลพนฐาน เปนการศกษาแนวคด ทฤษฎ และขอคนพบจากการวจยตลอดจนการศกษาขอมลเกยวกบสภาพปจจบน หรอปญหาจากเอกสาร ผลการวจยหรอจากการสงเกตสอบถามผทเกยวของ

2. ก าหนดหลกการเปาหมาย และองคประกอบอนๆ ของรปแบบการสอนใหสอดคลองกบขอมลพนฐาน และสมพนธกนอยางเปนระบบระเบยบ การก าหนดเปาหมายของรปแบบการสอน จะชวยใหผสอนสามารถเลอกรปแบบการสอนไปใชใหตรงกบจดมงหมายของการสอนเพอใหการสอนบรรลผลสงสด

3. การก าหนดแนวทางในการน ารปแบบการสอนไปใช ประกอบดวย รายละเอยดเกยวกบวธการและเงอนไขตางๆ เชน ใชกบผเรยนในกลมใหญ หรอกลมยอย ผสอนจะตองเตรยมงานหรอจดสภาพการเรยนการสอนอยางไร เพอใหการใชรปแบบการสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ

4. การประเมนรปแบบการสอนเปนการทดสอบความมประสทธภาพของรปแบบทสรางขน โดยทวไปจะใชวธการดงน 4.1 ประเมนความเปนไปไดในเชงทฤษฎโดยคณะผ เชยวชาญ ซงจะประเมนความสอดคลองภายในระหวางองคประกอบตางๆ

4.2 ประเมนความเปนไปไดในทางปฏบต โดยการน ารปแบบการสอนทพฒนาขนไปทดลองใชในสถานการณจรงในลกษณะของการวจยเชงทดลองหรอกงทดลอง

5. การปรบปรงรปแบบการสอน ม 2 ระยะประกอบดวย 5.1 ระยะกอนน ารปแบบไปทดลองใช การปรบปรงรปแบบการสอนในระยะนใชผลจาก

การประเมนความเปนไปไดเชงทฤษฎเปนขอมลในการปรบปรง

วตถประสงค

(Objective)

ทดสอบกอน

เรยน

ทดสอบหลง

เรยน

พฒนาระบบ

การสอน

ประเมนผล

(Evaluation)

106

5.2 ระยะหลงการน ารปแบบการสอนไปทดลองใช การปรบปรงการสอนในระยะน อาศยขอมลจากการทดลองเปนตวชน าในการปรบปรง และอาจมการน ารปแบบการสอนไปทดลองใชและปรบปรงซ าจนกวาจะไดผลเปนทนาพอใจ

จากแนวคดของนกการศกษาเกยวกบการพฒนารปแบบการเรยนการสอนพอสรปไดวา แนวทางการพฒนาการเรยนการสอนนนจะตองมการศกษาขอมลพนฐาน พฒนาและปรบปรงรปแบบการเรยนการสอน การทดลองใช และการประเมนประสทธภาพของรปแบบการเรยนการสอน

4. การจดกลมรปแบบการเรยนการสอน

มนกการศกษาไดจดกลมรปแบบการเรยนการสอนไวแตกตางกน ดงน ทศนา แขมมณ (2556 : 6-7) ไดจดรปแบบการเรยนการสอนตามลกษณะวตถประสงค

เฉพาะหรอตามเจตนารมณของรปแบบได 5 กลม คอ

1. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาพทธพสย (Cognitive Domain) เชน รปแบบการเรยนการสอนแบบมโนทศนลวงหนา รปแบบการเรยนการสอนของ Gagne รปแบบการเรยนการสอนโดยการน าเสนอมโนทศนลวงหนา รปแบบการเรยนการสอนทเนนความจ า รปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟก เปนตน

2. รปแบบการเรยนการสอนทเนนจตพสย (Affective Domain) เชน รปแบบการเรยน การสอนเพอพฒนาจตพสยของ Bloom รปแบบการเรยนการสอนแบบซกคาน รปแบบการเรยนการสอนโดยใชบทบาทสมมต รปแบบการเรยนการสอนโดยวธท าความกระจางคานยม เปนตน

3. รปแบบการเรยนการสอนทเนนทกษะพสย (Psychomotor Domain) เชน รปแบบ

การเรยนการสอนตามแนวคดการพฒนาทกษะการปฏบตของ Simpson รปแบบการเรยนการสอนทเนนทกษะการปฏบตของ Harrow รปแบบการเรยนการสอนทเนนทกษะการปฏบตของ Davis เปนตน

4. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาทกษะกระบวนการ (Process Skill) เชน

รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการสบสอบและแสวงหาความรเปนกลม รปแบบการเรยนการสอกระบวนการคดอปนย รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดสรางสรรค รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการแกปญหาอนาคตตามแนวคดของ Torrance เปนตน

5. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการบรณาการ (Integration) เชน รปแบบการเรยน

การสอนทางตรง รปแบบการเรยนการสอนโดยการสรางเรอง (Story Line) รปแบบการเรยนการสอนตามวฎจกรการเรยนร (4MAT) รปแบบการเรยนการสอนทแบบรวมมอเรยนร เปนตน

นอกจากน Joyce and Weil (Joyce and Weil. 2009 : 68) จดประเภทของรปแบบการเรยนการสอนทเปนสากล ม 80 วธ จดเปน 4 กลมคอ

107

1. กลมเนนปฏสมพนธทางสงคม (The Social Family) รปแบบการเรยนการสอนทเนน

ปฏสมพนธทางสงคม เปนรปแบบทเนนใหผเรยนใชทกษะทางสงคม ฏสม พนธระหวางตนเองและเพอน เพอการเรยนรทงดานเนอหาวชาและพฤตกรรมของคนในสงคมเพอเตรยมผเรยนสสงคมภายนอก การเรยนรทเนนปฏสมพนธทางสงคมจะท าใหผเรยนมสวนรวมในกจกรรมกบเพอนรวมชนมากขน การสอนทจดอยในกลมน คอ การสอนแบบซกคาน (Jurisprudential Inquiry) การจดการเรยนรแบบ IG (Group Investigation) วธสอนแบบบทบาทสมมต (Role Playing)

2. กลมเนนการประมวลผลขอมล (The Information Processing Family) รปแบบ การเรยนการสอนทเนนการประมวลผลขอมล เปนรปแบบทเนนการคนหาและการประมวลผลขอมล โดยการคนควาหาปญหาและแนวทางแกไข ใหผเรยนไดฝกฝนและพฒนาทกษะการคดและการสรางมโนทศน ตวอยางการสอน เชน การสอนแบบสบสอบทางวทยาศาสตร (Scientific Inquiry) การสอนแบบเนนความจ า (Memory Model) รปแบบการสอนมโนทศน (Concept Attainment)

3. กลมเนนอตบคคล (The Personal Family) รปแบบการเรยนการสอนทเนน อตบคคลเปนรปแบบการเรยนการสอนทเนนตวบคคลใหมทศนคต คานยมทดงามเพอใหบคคลมความเขาใจในตนเองดขน มความรบผดชอบตอการกระท าของตนเอง มความคดสรางสรรคในการยกระดบคณภาพชวตทดขน เชน รปแบบการสอนแบบสงการ (Non Directive Teaching Model) เปนตน

4. กลมเนนพฤตกรรม (The Behavioral Systems Family) รปแบบการเรยนการสอน ทเนนพฤตกรรมเปนรปแบบทมงเนนการพฒนาพฤตกรรมของผเรยนและทกษะการปฏบต ทฤษฎพนฐานทรองรบรปแบบการสอนในกลมนคอ ทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Learning Theory) ตวอยางรปแบบการสอนตามรปแบบนคอ รปแบบการฝกความกลาแสดงออก (Assertive Training Model) รปแบบการเรยนรแบบวางเงอนไข (Contingency Management Model) เปนตน

จากรแบบการเรยนการสอนทกลาวมา จะเหนไดวาแตละรปแบบมลกษณะทเนนบทบาท

ของผเรยนเปนหลก แตมลกษะทเปาหมายของการจดการเรยนรทแตกตางกนไปตามจดเนนของรปแบบการเรยนการสอนแตละรปแบบนนเอง

108

วธสอน มค ากลาววา “ไมมวธสอนทดทสด” เพราะการเรยนการสอนตองขนอยกบองคประกอบหลายประการ ดงนน ยงเปนหนาทของผสอนทจะตดสนใจเลอกวธสอนตามความเหมาะสมของจดประสงคและเนอหา ตลอดจนบรบททเปนอยเพอใหผเรยนเกดการเรยนร

1. ความหมายของวธสอน

วธสอนนนมนกการศกษาไดกลาวถงความหมายของวธสอนไวดงน กาญจนา เกยรตประวต (2534 : 134) ใหความหมายไววาวธสอน หมายถง วธการ

ทครจดกจกรรมการเรยนการสอนรวมทงการใชเทคนคการสอน เนอหาวชา และสอการสอนเพอใหบรรลวตถประสงคของการสอน

อาภรณ ใจเทยง (2553 : 139) สรปไววา วธสอน หมายถงกระบวนการตาง ๆ ท ผสอนใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอน เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามจดประสงคทก าหนดไว

ทศนา แขมมณ (2550 : 477) ไดกลาวถง วธสอนไววา วธสอน คอ ขนตอนท ผสอนด าเนนการใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคดวยวธการตาง ๆ ทแตกตางกนไปตามองคประกอบและขนตอนส าคญอนเปนลกษณะเดนหรอเปนลกษณะเฉพาะทขาดไมไดของวธการ นน ๆ เชน วธสอน โยการบรรยายกคอขนตอนทผสอนด าเนนการใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคโดยใชวธการบรรยาย ซงประกอบดวยองคประกอบส าคญของการบรรยายและขนตอนส าคญทขาดไมไดของการบรรยาย

จากทกลาวมาสรปไดวา วธสอน หมายถง กระบวนการตาง ๆ ทผสอนใชในการจด กจกรรมการเรยนการสอน เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนดไว ดงนน วธสอนจงเปนวธการจดกระบวนการเรยนร นนเอง ซงวธสอนหรอวธการทผสอนสามารถเลอกใชในการจดกระบวนการเรยนรหลากหลายวธ

2. หลกการเลอกวธสอน

วธสอนมหลากหลายวธ การเลอกวธสอนขนอยกบวตถประสงคของการสอน และตองค านงถงผเรยน ชวงระยะเวลาเรยน สาระทจะสอน การเลอกวธสอนจงเปนยทธศาสตรส าคญของการสอน การเลอกวธสอนผสอนควรค านงถงสงตอไปน (ศรวรรณ วณชวฒนวรชย. 2558 : 106)

1. วธสอนนนควรเหมาะกบความสามารถ ความรในเนอหาวชา และความ สนใจของผเรยน

109

2. วธสอนควรเหมาะสมกบผเรยนทงในดานความแตกตางของสตปญญา ความ สามารถ การแสดงออก วยและความสนใจของผเรยน 3. วธสอนตองสอดคลองเหมาะสมกบจดประสงคการเรยนร ตองการใหผเรยนไดรบความรหรอประสบการณใด 4. เลอกใชวธสอนทเหมาะสมกบวสด อปกรณทมอยในทองถนหาไดงาย 5. วธสอนนนกอใหเกดแนวทางในการน าความร ทกษะและเจตคตทไดรบการฝกฝนไปประยกตใชในชวตประจ าวนได เมอพจารณาหลกการเลอกเนอหาแลวผสอนยอมสามารถทจะน าวธสอนไปใชในการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพ บรรลตามเปาหมายทก าหนดไว

3. ประเภทของวธการสอน

วธสอนมหลากหลายวธดงทกลาวมาขางตน แตละวธมลกษณะทแตกตางกนไปแตเมอไดพจารณาดานบทบาทของผสอนและผเรยนแลว สามารถแบงได 2 ประเภท คอ (อาภรณ ใจเทยง. 2553 : 140)

2.1 วธสอนทเนนครเปนศนยกลาง (Teacher – center Method) เปนวธสอน ทผสอนมบทบาทส าคญโดยเปนผจดและด าเนนกจกรรมการเรยนการสอนเปนสวนใหญ เชน เปนผวางแผน ด าเนนการ และปฏบตกจกรรมตาง ๆ ผเรยนมบทบาทคอนขางนอยในการรวมกจกรรมการเรยนร การเรยนการสอนจงมลกษณะเปนการสอสารทางเดยว โดยมผสอนเปนศนยกลางของการเรยนการสอน ตวอยางของวธการสอนแบบน ไดแก วธสอน แบบบรรยาย แบบสาธต แบบใชค าถาม แบบใชหนงสอเรยน เปนตน

2.2 วธสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ (Student – center Method) เปนวธสอนท เนนบทบาทของผเรยนโดยใหผเรยนเปนผปฏบตกจกรรมการเรยนร ด าเนนการคนควา หาความรใหตนเอง โดยมผสอนเปนผประสานงาน ใหค าแนะน า ขอเสนอแนะ สงเสรมใหก าลงใจ และชวยเหลอเมอมปญหา วธสอนแบบนชวยใหผเรยนเกดการเรยนรดวยตนเอง เพราะเปนการเรยนจากการกระท าดวยตนเอง (Learning by Doing) และยงเปนการสงเสรมพฒนาการทกดานของผเรยนอกดวย เชน วธสอนแบบแบงกลมท ากจกรรม แบบบทบาทสมมต แบบวทยาศาสตร แบบทดลอง เปนตน

จากประเภทของวธสอนผเขยนไดศกษาประเภทของวธการสอนแบบตาง ๆ และน ามาจดกลมหาตามวตถประสงคหลกและลกษณะส าคญของวธการสอนไดเปน

110

4. ลกษณะของวธสอนแบบตาง ๆ

วธสอนแตละแบบมวตถประสงค ลกษณะขนตอนการสอน ขอด ขอจ ากดและวธการน าไปใชแตกตางกน ในทนจะเสนอวธการสอนแบบตาง ๆ ทไดกลาวมาขางตน จ านวน 11 วธสอน ดงน

4.1 วธสอนแบบบรรยาย วธสอนแบบบรรยาย หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทผสอนพด บอก

เลาอธบายเนอหาหรอเรองราวตาง ๆ แกผเรยน โดยทผสอนเปนฝายเตรยมการศกษาคนควาเนอเรอง มาแลวเปนอยางด ผเรยนเปนฝายมารบการศกษาคนควานน โดยทวไปมกจะเปนการสอความหมายทางเดยว คอ จากผสอนไปสผเรยน โดยผเรยนจะมสวนรวมในการท ากจกรรมการเรยนการสอนคอนขางนอย เพยงแตฟง จดบนทก หรอซกถามเปนบางครง วธสอนแบบน จะยดบทบาทของผสอนเปนหลกส าคญ

ความมงหมาย 1. เพอใหความรหรอประสบการณใหมแกผเรยนเปนความรทผเรยน

คนควาแสวงหาไดคอนขางยาก หรอ เปนประสบการณเฉพาะของผสอนเอง 2. เพอชวยน าทางในการอานหนงสอของผเรยนและชวยสรปประเดน

ส าคญในกรณทผสอนมอบหมายใหไปอานหนงสอมาลวงหนาแลว 3. เพอมงถายทอดความรใหแกผเรยนในเวลาอนจ ากด

การน าวธการสอนแบบบรรยายไปใช การใชวธการสอนแบบบรรยายใหมประสทธภาพ ควรค านงถงขอตอไปน

1. ใชการสอนแบบบรรยายรวมกบวธการสอนอนได เชนใชการบรรยายค กบการอภปรายการบรรยายกบการทดลอง เปนตน

2. ใชทกษะการสอนหลาย ๆ ลกษณะเพอเพมการบรรยายใหมคณคา และนาสนใจ เชน การใชกรยาทาทาง การเลาเรองหรอการอธบายเรอง การใชกระดานด า การใชค าถาม การเสรมก าลงใจ เปนตน

3. ควรมเอกสารสงพมพเพมเตมเพอขยายความรใหกวางขวางกวาทผสอน บรรยายหรออาจเปนหวขอสรปประเดนส าคญ

4. ควรใหผเรยนเกดความพรอมในการฟงเสยกอน และควรใชเทคนคการ จงใจ เราความสนใจใหเหมาะสม

5. ควรใชวธสอนแบบบรรยายในสภาพการณตอไปน 5.1 เมอตองการเสนอขอมลทเปนทยอมรบของคนทวไป หรอขอมลท

111

ไมตองการพสจนอะไรมากมายนก เชน โลกเรานมอย 8 ทวป คอ เอเชย อเมรกาใต อเมรกาเหนอ แอฟรกา ยโรป ออสเตรเลย อารกตก และแอนตารกตกา เปนตน

5.2 เมอตองการดงความสนใจของผเรยน เชน เมอเรมบทเรยนใหม จ าเปนตองใหผเรยนไดรบขอมลใหม หรอขอมลพนฐานบางประการ

5.3 เมอตองการใหผเรยนไดรเนอหาสาระของบทเรยน ตามขนตอน ของหลกสตรแตมเวลาจ ากด

5.4 เมอตองการใหผเรยนมความรหรอมโนมตเบองตน กอนทจะแยก ยายไปประกอบกจกรรมการเรยนการสอนอน ๆ

5.5 เมอตองการใหผเรยนไดรบความรพนฐานทผเรยนยงไมเคยได เรยนหรอเคยรบรมากอน

5.6 เมอขอมลหรอความรนน ๆ ยงมขอโตแยงหรอสบสนอยกควรใช วธการบรรยายมากกวาการเรยนการสอนดวยวธอน

5.7 เมอมเวลาในการเรยนจ ากด แตขอมลหรอความรทสอนนนมมาก และกระจดกระจาย

5.8 เมอตองการสรปบทเรยนหรอสงทไดรบการศกษาคนความาแลว ซงเปนการใหมโนมตขนสดทาย

5.9 เมอตองการจะทบทวนบทเรยนทไดเรยนไปแลวใหแกผเรยน

4.2 วธสอนแบบสาธต วธสอนแบบสาธต หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทผสอนหรอบคคล

ใดบคคลหนงทผสอนเชญมาเปนวทยากร แสดงใหผเรยนไดประสบการณตรงในเชงรปธรรม ผเรยนจะเกดการเรยนรจากการสงเกตกระบวนการขนตอนของการสาธตนน ๆ

วธสอนแบบสาธตจงเปนการสอนทยดผสอนเปนศนยกลาง เพราะผสอน เปนผวางแผนด าเนนการละลงมอปฏบต ผเรยนอาจมสวนรวมบางแตกเพยงเลกนอย วธสอนแบบนเหมาะส าหรบการสอนทมจดประสงคเพอใหผเรยนเหนขนตอนการปฏบต เชน กจกรรมการเรยนรในรายวชาพลศกษา ศลปศกษา อตสาหกรรมศลป นาฏศลป วชาในกล มการงานอาชพและเทคโนโลยเปนตน

ความมงหมาย เพอใหผเรยนไดเหนขนตอนการปฏบตตาง ๆ ซงจะชวย ใหผเรยนเกดความเขาใจไดอยางชดเจนและสามารถปฏบตตามได

การน าเสนอสอนแบบสาธตและน าไปใช การสอนสาธตจะมคณคามาก นอยเพยงใดขนอยกบวธสอนอยางถกวธ แนวทางการใชวธสอนแบบสาธตใหมประสทธภาพ มดงน

1. ในระหวางทท าการสาธตผสอนตองเอาใจใสตอผเรยนทกคนโดยมนใจ

112

ผเรยนทกคนก าลงใจสนใจการสาธตอย 2. ในกรณทผสอนแสดงการสาธตเอง ควรเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวม

ในกจกรรมบาง เชน ถาเวลามากพออาจใหผเรยนออกมาแสดงบางเพอเปนการประเมนผลวา ผเรยนเขาใจบทเรยนนนมากนอยเพยงใด

3. ในระหวางทท าการสาธต ควรเปดโอกาสใหผเรยนไดซกถามเพราะ อาจมบางจดหรอบางตอนทผเรยนไดด

4. ผสอนควรมนใจวา การสาธตนนมประโยชนตอผเรยนความมนใจ ดงกลาวอาจใชวธการสงเกตในโอกาสตาง ๆ ไป เชน เมอมการสาธตเรองมารยาทในการรบประทานอาหารแลว ผเรยนน าไปใชหรอเปลา ผสอนอาจสงเกตไดจากการรบประทานอาหารกลางวน ของผเรยนวามการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปมากนอยเพยงใด ถาพฤตกรรมยงคงเดมหรอไมคอยมมารยาทในการรบประทานอาหารแลว ผสอนอาจใชวธกระตนหรอตกเตอน ใหนกเรยนไดน าสงทไดเรยนรจากการสาธตมาใชกจะเปนประโยชนอยางแทจรง

5. ในระหวางการเรยนการสอนดวยวธการสาธต ผสอนไมควรอธบาย มากจนเกนไปเพราะจะท าใหการสาธตขาดความตนเตนเราใจไป ดงนน ผสอนควรพจารณาวาตอนใด ควรเสรมดวยการอธบายตอนใดไมควรอธบาย เปนตน

6. ผสอนไมควรเรงการสาธตเกนไปควรสาธตใหผเรยนไดดล าดบขนตอน ไมควรคดวาบางอยางผเรยนเขาใจแลวและขามผานไป การเรงการสอนจนผเรยนไมเขาใจจะเปนการท าใหการสาธตนนขาดคณคาไป

4.3 วธสอนแบบอภปรายกลม วธสอนแบบอภปรายกลม หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทผสอนจด กจกรรมใหผเรยนไดมโอกาสสนทนาแลกเปลยนความคดเหนหรอพจารณาหวขอทกลมมความสนใจรวมกนโดยมจดหมายเพอหาค าตอบแนวทางหรอเพอแกปญหาใดปญหาหนงรวมกน วธสอนแบบอภปรายจงเปนวธสอนแบบทผเรยนมสวนรวมในการเรยน คอ ไดคด ไดท าไดแกปญหา และไดฝกการท างานรวมกนแบบประชาธปไตยผเรยนจงเปนศนยกลาง ของการเรยน มลกษณะการเรยนรแบบกระตอรอรนเปนการพฒนาผเรยนทงดานความร ดานเจตคต และดานทกษะการเรยนร เชน ทกษะการคด การพด การรบฟง การแสดงความคดเหน การท างานรวมกบกลม เปนตน ความมงหมาย

1. เพอเปดโอกาสใหผเรยนไดแสดงความคดเหนรวมกน เปนการพฒนา ทกษะการพดและการคด

2. เพอฝกการท างานรวมกนเปนกลม ฝกการเปนผน า ผตาม การรบฟง ความคดเหนของผอน และการเปนสมาชกทดของกลม

113

3. เพอฝกคนควาหาความรเพออภปรายใหผอนรบทราบ การน าวธสอนแบบอภปรายกลมไปใช ผสอนควรค านงถงขอตอไปน

1. ผสอนควรเปดโอกาสแสดงความคดเหนใหมาก และเปนผกระตนให ค าแนะน ามากกวาทจะเปนผพดเอง

2. ผสอนควรเปนผมใจกวาง มน าใจเปนประชาธปไตย ยอมรบความ คดเหนทไดจากการอภปรายกลม

3. ผสอนควรใหผเรยนไดมความพรอมกอนการอภปราย โดยทผเรยนตอง เตรยมตวคนควาหาขอมลเพอการอภปรายมาลวงหนา

4. ผสอนก าหนดหวขอหรอประเดนการอภปรายใหชดเจน ใหเขาใจตรงกน เปนหวขอทยวยใหมการคด อภปรายไดอยางกวางขวาง และเรองทจะอภปราย ควรสงเสรมวชาทเรยนจดประสงคทสอนและกอใหเกดการเรยนรในตวผเรยน

5. ขณะทผเรยนอภปราย ผสอนควรไดเกบความคดและขอคดเหนของ สมาชกผอภปรายไวใหมากทสด เพอไวใชในการสรปบทเรยน โดยสรปเปนแนวคดหลกกอน แลวขยายดวย แนวคดยอยทงเหนดวยและไมเหนดวยพรอมทงขยายประเดนส าหรบการคดและการขยายครงตอไป

4.4 วธสอนแบบแบงกลมท ากจกรรม วธสอนแบบแบงกลมท ากจกรรม หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทผสอนมอบหมายใหผเรยนท างานรวมกนเปนกลม ชวยกนคนควาหรอท ากจกรรมทไดรบมอบหมายใหส าเรจ เพอชวยใหเกดความเขาใจในบทเรยนยงขน ผเรยนจะเกดการเรยนรไดด เพราะไดลงมอปฏบตดวยตวเอง วตถประสงค

1. เพอฝกทกษะการคนควาหาความรจากแหลงวทยาการตาง ๆ 2. เพอฝกการท างานรวมกบผอนจนเกดทกษะกระบวนการกลม

สามารถน าไปใชเปนประโยชนในชวตได 3. เพอฝกคณลกษณะนสยผเรยน เชน ความรบผดชอบในการท างาน

ความมระเบยบวนย ความตรงตอเวลา ความซอสตย ความมน าใจ 4. เพอฝกทกษะการพด การคด การเขยนรายงาน การวเคราะห การ

สรป เพอฝกความกลาในการแสดงออก

114

การน าวธสอนแบบแบงกลมท ากจกรรมไปใช ผสอนควรค านงถงขอตอไปน 1. ผสอนตองเตรยมการสอนและมอบหมายงานกลมใหผเรยนอยางเหมาะสมกบวย ความสามารถ และระยะเวลาในการเรยน 2. งานทมอบหมายควรอยในขอบเขตของหลกสตร และเสรมความรความเขาใจในบทเรยนอยางแทจรง 3. ในกรณทมอบหมายงานทไมเหมอนกนใหแตละกลม ผสอนตองก าหนดปรมาณงานและความยากงายของงานใหอยในระดบทใกลเคยงกน 4. ขณะทผเรยนท างานเปนกลม ผสอนตองดแลใหผเรยนมสวนรบผดชอบการท างานกลมทวทกคน บางครงอาจตองกระตนผเรยนบางคนทไมสนใจท างานกลม 5. ผสอนตองเอาใจใส ดแล ใหค าปรกษา ชวยเหลอ แนะน า และย าระเบยบวนยในการท างานกลมถาเกดความวนวายขณะท างานในกลม 6. ผสอนควรไดสรปความร ความคด ประเดนส าคญของงานทผเรยนท าใหผเรยนไดรบตรงกนหลงจากทผเรยนเสนอผลงานของกลมแลว 7. ผสอนควรใชกจกรรมกลมหลาย ๆ ลกษณะ เพอใหผเรยนเกดการเรยนรมากทสดโดยอาจจะแบงกลมใหผเรยนเลนเกม ท าการทดลอง แสดงบทบาทสมมต ฝกทกษะแขงขนตอบปญหา ศกษาจากชดการสอน แกปญหาจากกรณตวอยาง หรอสถานการณจ าลอง เปนตน 8. การจดกลม จะมสมาชกมากนอยเพยงใดขนอยกบจดมงหมาย ระยะ เวลาเรยน ลกษณะเนอหา และกจกรรมทจด ขนาดของกลมยอยทมจ านวนสมาชกประมาณ 4-5 คน จะเหมาะสมเพราะทกคนในกลมจะรวมกนคดแกปญหา หรอท างานทไดรบมอบหมายโดยทวถงกน ทกคนจะใหความรวมมอตอทกคนเปนอยางด

4.5 วธสอนแบบนรนย วธสอนแบบนรนย หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทเรมจาก ทฤษฎ กฎ หรอหลกการตาง ๆ แลวใหผเรยนหาหลกฐานหรอเหตผลมาพสจน ยนยนวธสอนแบบนชวยฝกใหผเรยนเปนคนมเหตผล ไมเชออะไรงาย ๆ จนกวาจะพสจนใหเหนขอเทจจรงเสยกอน วตถประสงค เพอใหผเรยนรจกใชทฤษฎ กฎ สตร นยาม และหลกการตาง ๆ มาชวยในการแกปญหาไมตดสนใจในการท างานอยางงาย ๆ จนกวาจะผานการพสจนขอเทจจรงเสยกอน การน าวธสอนแบบนรนยไปใช การใชวธการสอนแบบนรนยใหมประสทธภาพ ผสอนควรค านงถงขอตอไปน

115

1. การเตรยมการ ผสอนตองท าความเขาใจในทฤษฎ หลกการ กฎ นยาม หรอขอสรปทตองการสอนอยางชดเจน และตองเตรยมตวอยางสถานการณ การแกปญหาทผเรยนสามารถน าทฤษฎ หลกการ กฎ นยามหรอขอสรป ไปใชใหเกดผลส าเรจ ตวอยางควรเปนสถนการณทมความหลากหลาย เพอชวยใหผเรยนเกดความคดรวบยอดและความเขาใจทชดเจน 2. เปนการน าเสนอสถานการณใหมใหผเรยนฝกใชความร เมอเหนวาผเรยนเกดความเขาใจในทฤษฎ กฎ นยามหรอขอสรปพอสมควรแลว ผสอนควรฝกใหผเรยนเกดการน าความรไปประยกตใชในสถานการณใหม ๆ ทมลกษณะตรงตามสภาพจรงในชวตของผเรยน และควรมความหลากหลายพอสมควร เพอชวยใหผเรยนเกดความเขาใจทลกซงขน

4.6 วธสอนแบบอปนย วธสอนแบบอปนย หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทเรมจากการศกษารายละเอยดปลกยอยไปหากฎเกณฑ หรอสวนรวม เปนการสอนจากตวอยางไปหากฎเกณฑหลกการ ขอเทจจรงหรอขอสรป โดยใหผเรยนท าการศกษา สงเกต ทดลอง เปรยบเทยบแลวพจารณาคนหาองคประกอบทเหมอนกนหรอคลายคลงกนจากตวอยางตาง ๆ เพอน าไปสขอสรป วตถประสงค เพอใหผเรยนไดฝกทกษะการคดวเคราะห เพอน าไปสการคนพบกฎเกณฑหรอความจรงทส าคญ ๆ ดวยตวเอง สงเสรมใหผเรยนสรางความเขาใจอยางมความหมายและสรางความสมพนธของความคดตาง ๆ อยางชดเจน ตลอดจนรจกกระตนใหผเรยนรจกท าการศกษา คนควาหาความรดวยตนเอง การน าวธสอนแบบอปนยไปใช การใชวธการสอนแบบอปนยใหมประสทธภาพ ผสอนควรค านงถงขอตอไปน

1. การเตรยมตวอยาง ผสอนจ าเปนตองเตรยมตวอยางของขอมล สถานการณ เหตการณ ปรากฏการณ ความคด ทมหลกการของแนวคด ทตองการใหผเรยนเกดการเรยนรแฝงอย โดยตวอยางทใหควรประกอบดวยลกษณะหรอคณสมบตยอย ๆ ทครอบคลม หลกการของแนวคดนน เชน ถาตองการใหผเรยนเรยนรวา “ดอกสมบรณคออะไร” ตวอยางทใหกควรครอบคลมคณสมบตยอยของดอกสมบรณ ผสอนอาจจ าเปนตองสอนมโนทศนและหลกการตาง ๆ ทจะชวยใหผเรยนไดใชความคดในการท าความเขาใจกบตวอยางทผสอนเตรยมให นอกจากนน ตวอยางทใหควรจะเปนตวอยาทนาสนใจและทาทายความคด ความสามารถของผเรยนดวย

2. ผสอนควรใหผเรยนไดรวมกนคดรวมกนวเคราะหเปนกลมยอย เพอจะ ไดแลกเปลยนความคดของกนและกน อนจะน าไปสความคดทรอบคอบขนและถกตองมากขน อยางไรกตาม การรวมกนคดเปนกลมนกมขอเสยตรงทวา ผเรยนทเรยนรไดชา มกจะถกครอบง าหรอถกขมโดยผเรยนทเรยนรไดเรวกวา ดงนนผสอนจงควรจดใหผเรยนไดมเวลาในการคดเปน

116

รายบคคลดวยกอนทจะอภปรายกลมยอย และควรใหเทคนควธการตาง ๆ ทจะชวยให ผเรยนทกคนมสวนรวมในการอภปรายกลมยอยอยางทวถง และเทาเทยมกนพอสมควร

3. ผสอนควรจะเตรยมตวอยางสถานการณใหม ๆ ทหลากหลายมาให ผเรยน มโอกาสน าขอมลสรปไปใช ผสอนควรใหผเรยนยกตวอยางจากประสบการณกได การสงเสรมใหผเรยนน าความรทไดรบน าไปใช นอกจากจะเปนการใหความรเกดประโยชนอยางชวตอยางแทจรงแลว ยงสามารถชวยใหผเรยนเกดความเขาใจทชดเจน ลกซงขน และยงเปนการเปดโอกาสใหผเรยนเกดการเรยนรใหม ๆ เพมเตมดวย

4.7 วธสอนแบบแกปญหาหรอวธสอนแบบวทยาศาสตร วธสอนแบบแกปญหา หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทผเรยนไดท ากจกรรมคดแกปญหาโดยใชวธการทางวทยาศาสตร ซงเปนวธการแกปญหาทมขนตอน มเหตผล มการรวบรวมขอมล มการทดลอง วเคราะห ขอมล และสรปผล ดงนน จงเรยกวธสอนแบบนวา วธสอนแบบวทยาศาสตร วตถประสงค

1. มงฝกทกษะการสงเกต การเกบขอมล วเคราะหขอมล ตความ บทสรป 2. มงฝกทกษะการคดแกปญหาแบบวทยาศาสตร ซงเปนวธทมเหตผลจะ

เปนประโยชนตอผเรยนในกานพวธการไปใชแกปญหาทพบในชวตประจ าวนได 3. มงฝกทกษะการคดวเคราะหพจารณาหาเหตผล และความคดรเรม

สรางสรรค 4. มงฝกความเชอมนในตนเอง มความคดอสระ และการท างานรวมกบ

เพอน การน าวธสอนแบบแกไขปญหาไปใช ผสอนควรค านงถงขอตอไปน

1. ปญหาทน ามาใหผเรยนศกษาควรเปนปญหาทนาสนใจ เหมาะสมกบวย ประสบการณของผเรยน และเปนประโยชนตอผเรยน เชน ปญหาความไมสะอาดของหองเรยน ปญหาสงแวดลอมเปนพษ ปญหาการเรยน ปญหาอบตเหต เปนตน

2. ถาผเรยนยงไมเหนปญหาผสอนควรใชเทคนคชน าใหผเรยนคดและมองเหนปญหา เชน เทคนคการถามค าถาม การเลาเรอง การยกตวอยาง เปนตน

3. ผสอนควรเตรยมเนอหา แหลงคนควาหาความร ตลอดจนวสดอปกรณทจ าเปน ตองใชในการวเคราะหขอมลไวลวงหนา

4. ในการสอนตองใหเวลาและใหอสระแกผเรยนในการศกษาคนควา การวเคราะหและการสรปผลขอมล

117

5. ผสอนควรควบคมใหการแกปญหาของกลมหรอรายบคคลด าเนนไปไดดวยดและสงเสรมใหผเรยนมก าลงใจในการแกปญหา

4.8 วธสอนแบบสบสวนสอบสวน

วธสอนแบบสบสวนสอบสวน หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทผสอนฝกใหผเรยนรจกคนควาหาความร โดยใชกระบวนการทางความคด หาเหตผล ผเรยนจะคนพบความร หรอแนวทางการแกปญหาทถกตองดวยตนเอง โดยผสอนตงค าถามประเภทกระตนใหผเรยนใชความคดหาวธการแกปญหาทถกตองดวยตนเอง โดยผสอนตงค าถามประเภทกระตนใหผเรยนใชความคดหาวธการแกปญหาไดเองและสามารถน าการแกปญหานนมาปรบใชในชวตประจ าวนไดตอไป วตถประสงค เพอกระตนใหผเรยนท าการสบคนความรดวยตนเอง ฝกใหผเรยนคดอยางมเหตผล และฝกใหผเรยนคดหาวธการแกปญหาดวยตวเอง การน าวธสอนแบบสบสวนสอบสวนไปใช

การน าวธสอนแบบสบสวนสอบสวนไปใชใหเกดประสทธภาพนนผสอนควร ตระหนกถงบทบาทการเปนผแนะแนวทาง คอยชวยเหลอและสรางสถานการณเพอใหเกดการเรยนร โดยมบทบาทหลก 3 ประการคอ

1. เปนผปอนค าถามผเรยนเพอน าไปสการคนควา ผสอนจะตองรวการปอนค าถามและจะตองรลกษณะการถาม วาถามอยางไรผเรยนจงจะเกดความคด

2. เมอไดตวปญหาแลวใหผเรยนทงชนอภปราย วางแผนแกปญหาและก าหนดวการแกปญหาเอง

3. ถาปญหาใดยากเกนไป ผเรยนไมสามารถวางแผนแกปญหาได ผสอนกบผเรยนอาจรวมกนหาทางแกปญหาได

4.9 วธสอนแบบทดลอง วธสอนแบบทดลอง หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทผสอนใหผเรยนไดลงมอปฏบตศกษาคนควาดวยการทดลองเพอพสจนหลกการทฤษฎทผอนไดคนพบไว วธสอนแบบนมกใชในวทยาศาสตร เชน การเพาะพชดวยเมลด ทดลองการสะทอนของแสง ทดลองวาแสงเดนทางเปนเสนตรง เปนตน วตถประสงค

1. เพอใหผเรยนไดรบประสบการณตรงจากการทดลอง ผานการคนควา

118

ดวยตนเอง 2. เพอใหผเรยนเกดทกษะในการใชเครองมอ อปกรณการทดลองตาง ๆ

สามารถใชไดอยางถกตอง เปนแนวทางในการประดษฐคดคนสงใหมตอไป 3. เพอฝกการปฏบตทดลองคนควาหาขอเทจจรงอยางมระบบขนตอนและ

รอบคอบ 4. เพอฝกการสงเกต คดวเคราะห สรปผลและน าเสนอผลตามความเปน

จรงทคนพบ การน าวธแบบทดลองไปใช ผสอนควรค านงถงขอตอไปน

1. วธสอนแบบทดลองใชไดเหมาะสมกบเนอหาวชาวทยาศาสตร 2. ถาเปนวธการทยงยากซบซอน ตองใชสารเคมทอนตราย หรอการ

ทดลองทมปฏกรยาการระเบด ควรใชการสาธตแทนการทดลอง 3. ผสอนตองวางแผนการสอนใหละเอยดชดเจนใหแนใจวาแตละขนตอน

จะท าอะไรบาง ท าอะไรกอนหลง และผสอนตองเตรยมวสดอปกรณตาง ๆ ไว ใหพรอมเปนส าคญ

4. ผสอนตองเตรยมค าชแจงและวธการไวอยางละเอยดใหผเรยนสามารถปฏบตได อาจเขยนไวบนกระดานด าหรอจดท าเปนเอกสารใหผเรยนไดศกษาท าความเขาใจกอนลงมอทดลอง

5. การพจารณาเลอกใชวธสอนแบบทดลอง ใหค านงถงจดประสงคการสอน เนอหาวชาทจะสอน ควรพรอมในดานวสดอปกรณ และเวลาทม

4.10 วธสอนโดยใชบทบาทสมมต วธสอนโดยใชบทบาทสมมต หมายถง วธจดกระบวนการเรยนรทมการสรางสถานการณและบทบาทสมมตทเกดขนจากความเปนจรงมาใหผเรยนไดแสดงออก ตามทผเรยนคดวาควรจะเปน ผสอนจะใชการแสดงออกทงทางดานความรความคด และพฤตกรรม ของผแสดงมาเปนพนฐานในการใหความรและสรางความเขาใจแกผเรยน จะท าใหผเรยน เขาใจเนอหาสาระของบทเรยนไดอยางลกซง รจกปรบหรอเปลยนพฤตกรรม และสามารถแกไขปญหาตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม

119

วตถประสงค

1. เพอใหผเรยนเกดความเขาใจในพฤตกรรมและความรสกของผอน 2. เพอใหผเรยนไดปรบหรอเปลยนพฤตกรรมไปในทางทเหมาะสม 3. เพอใหผเรยนไดใชความรความคดในการแกปญหา และการตดสนใจ 4. เพอใหผเรยนไดมโอกาสแสดงออก ไดเรยนดวยความเพลดเพลน 5. เพอใหการเรยนการสอนมความใกลเคยงกบสภาพความเปนจรงมาก

ยงขน ลกษณะของบทบาทสมมต บทบาทสมมตทผเรยนแสดงออกแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ 1) การแสดงบทบาทสมมตแบบละคร เปนการแสดงบทบาทตามเรองราวทมอยแลวผแสดงไดรบทราบเรองราวทงหมด แตไมไดรบบททก าหนดใหแสดงตามอยางละเอยดผแสดงตองแสดงออกเองตามความคดของตน และด าเนนเรองไปตามทองเรองทไดก าหนดไวแลวซงมลกษณะเหมอนละคร และ 2) การแสดงบทบาทสมมตแบบแกปญหา เปนการแสดงบทบาทสมมตทผเรยนไดรบทราบสถานการณ หรอเรองราวแตเพยงเลกนอยเทาทจ าเปน ซงมกเปนสถานการณทเปนปญหาหรอมความขดแยงแฝงอย ผแสดงบทบาทจะใชความคดเหนของตนในการแสดงออกและการแกปญหาตาง ๆ อยางเสร การน าวธสอนโดยการแสดงบทบาทสมมตไปใช ควรค านงถงขอตอไปน

1. จดประสงคการสอนเปนการสอนทมงพฒนาผเรยนในดานเจตคต เชน การเหนใจผอน การมความเมตตากรณา เปนตน บทเรยนทเกยวของเปนบทเรยนทเกยวกบการพฒนาสงคมพฤตกรรมของมนษยในสงคม ดงนนผสอนจงตองวเคราะหจดประสงคและเนอหา ถาเขาเกณฑนการสอนโดยใหแสดงบทบาทสมมตจะมความหมายตอผเรยนมาก

2. ผสอนตองเขาใจใหกระจางกบขนตอนการสอน เพอใหการสอนมคณคาตอผเรยน เชนการเลอกปญหาหรอ เหตการณมาศกษา การเตรยมสถานการณ การเขยนบทบาทสมมตจะมความหมายตอผเรยนมาก

3. การสอนแบบนตองใชเวลามาก ผสอนตองวงแผนโดยอาจใหผเรยนศกษา เนอหามากอนจากบานจะชวยลดเวลาไดบาง

4. วธทเหมาะกบการสอนแบบน ไดแก วชาภาษาไทย ภาษาองกฤษ สงคมศกษาหรอวชาทตองการพฒนาเจตคตใหแกผเรยน โดยผสอนอาจเลอกบางบทเรยนทเหมาะสมกบการใชวธการน

5. วธสอนแบบนใชกบผเรยนไดทกระดบชน

120

4.11 วธสอนโดยใชสถานการณจ าลอง วธสอนโดยใชสถานการณจ าลอง หมายถง การจดกระบวนการเรยนรทผสอนใหผเรยนลงไปท ากจกรรมในสถานการณทมบทบาท ขอมล และกตกา ทสะทอนความเปนจรงและมปฏสมพนธกบสงตาง ๆ ทอยในสถานการณนน โดยใชขอมลทมสภาพคลายกบขอมลทมในความเปนจรง ในการตดสนใจและแกปญหาตาง ๆ ซงการตดสนใจนนจะสงผลถงผเรยนในลกษณะเดยวกนกบทเกดขนในสถานการณจรง วตถประสงค วธสอนใชโดยสถานการณจ าลอง เปนวธการทมงชวยใหผเรยน ไดเรยนรสภาพ ความเปนจรงและเกดความเขาใจในสถานการณการเรยนรทมตวแปรจ านวนมากและมความสมพนธกนอยางซบซอน การน าวธสอนโดยใชสถานการณจ าลองไปใช ใหเกดประสทธภาพมดงน

1. การเตรยมการ ผสอนเตรยมสถานการณจ าลองทจะใชสอน โดย อาจสรางขนเอง เพอใหสอดคลองกบวตถประสงคโดยตรง ซงถาจะสรางเอง ผสรางจะตองเปนผมความรความเขาใจในการสรางรวมทงมประสบการณมนสถานการณนนในความเปนจรง หรอผสอนอาจเลอกสถานการณจ าลองทมผสรางไวแลว หากตรงกบวตถประสงคทตองการ สถานการณจ าลองโดยทวไปม 2 ลกษณะ คอ เปนสถานการณจ าลองแท จะเปนสถานการณเลนทใหผเรยนไดเลนเพอเรยนรความจรง เชน ผสอนอาจจะจ าลองสถานการณในประวตศาสตรใหผเรยนไดเลน โดยผเรยนจะตองใหขอมลทเปนจรงของสถานการณนนในการตดสนใจในเหตการณตาง ๆ สวนเกมจ าลองสถานการณนม 2 ประเภท คอ เปนเกมสถานการณจ าลองแบบไมมการแขงขน เชน เกมจ าลองสถานการณ การเลอกตง เกมสถานการณการเลอกอาชพ และเกมสถานการณแบบมการแขงขน เชน เกมสถานการณมลภาวะเปนพษ เกมจ าลองสถานการณการคาขาย เปนตน

2. การน าเสนอสถานการณจ าลอง บทบาท และกตกา เนองจาก สถานการณจ าลองสวนใหญจะมความซบซอน ผสอนควรน าเสนออยางเปนไปตามล าดบขนตอน ไมสบสน และควรจดขอมลทกอยางไวใหพรอม ในการน าเสนอ ผสอนควรเรมดวยการบอกเหตผลและวตถประสงคกวาง ๆ แกผเรยนวา การท ากจกรรมในการท าสถานการณจ าลองนจะใหอะไรและเหตผลใดจงมาเลนกนตอไปจงใหภาพรวมของสถานการณจ าลองทงหมด แลวจงใหรายละเอยดทจ าเปน เชน กตกา บทบาท เมอทกคนเขาใจแลว จงใหเลนได

3. การเลอกบทบาท เมอผเรยนเขาใจภาพรวม และกตกาแลว ผเรยนทกคนควรไดรบบทบาทในการเลน ซงผเรยนอาจเปนผเลอกเอง หรอในบางกรณ ผสอนอาจก าหนดบทบาท ใหผเรยนบางคนรบบทบาทบางบทบาทซงจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทตรงกบ ความตองการหรอความจ าเปนของผเรยนคนนน

121

4. การท ากจกรรมในสถานการณจ าลอง ผสอนควรตดตามอยาง ใกลชด เพอสงเกตพฤตกรรมของผเรยน และจดบนทกขอมลทจะเปนประโยชนตอการเรยนรของผเรยนไว เพอใหค าปรกษาตามความจ าเปน รวมทงชวยแกปญหาตาง ๆ ทอาจเกดขน

5. การอภปรายเนองจากการสอน โดยใชสถานการณจ าลองเปน การสอน ทมงชวยผเรยนใหมมความเขาใจเกยวกบความเปนจรงทสถานการณนนจ าลองขนมา ดงนนการอภปรายจงควรมงประเดนไปทการเรยนรความเปนจรงวา ในความเปนจรง สถานการณเปนอยางไร และอะไรเปนปจจยทมอทธลพตอสถานการณนน ๆ เมอได เรยนรความเปนจรงแลว การอภปรายอาจขยายตอไปวา เราควรจะใชสถานการณนนคงอย หรอเปลยนแปลงอยางไร และจะท าอยางไรจงจะท าใหเกดการเปลยนแปลงขนได

4.12 วธสอนโดยใชการไปทศนศกษา วธสอนโดยการใชการไปทศนศกษา หมายถง การจดกระบวนการเรยนรโดยผสอนและผเรยนรวมกนวางแผนและเดนทางไปศกษาเรยนร ณ สถานทอนเปนแหลงเรยนรในเรองนนซงอยนอกสถานททท าการเรยนการสอนปกต โดยมการศกษาสงตาง ๆ ในสถานทนนตามกระบวนการหรอวธการทไดวางแผนไวและมการอภปรายสรปการเรยนรจาก ขอมลทไดศกษามาเพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามวตถประสงคทก าหนด วตถประสงค วธสอนโดยการใชการไปทศนศกษาเปนวธการทชวยใหผเรยนไดรบประสบการณตรงใน เรองทเรยน ไดเรยนรจากสภาพการณจรงไดใชแหลงเรยนรในชมชนใหเปนประโยชนตอการเรยนรท าใหเกดความเขาใจ และเกดเจตคตทดตอการเรยนรและตอแหลงเรยนรนน การน าวธสอนโดยใชการทศนศกษาไปใช การน าวธสอนโดยใชการทศนศกษาไปใชใหเกดประสทธภาพนน มดงน 1. การวางแผน ผสอนและผเรยนจ าเปนตองมการวางแผนรวมกนกอนจะเดนทางไปทศนศกษาสงทผเรยนควรท าความเขาใจกบผเรยนใหชดเจนคอ วตถประสงคของการไปศกษาซงหากวตถประสงคชดเจนแลวผเรยนอาจมสวนรวมในการเลอกสถานททจะไปดวย ในกรณทผสอนไมเจาะจง หากผสอนและผเรยนบางคนมโอกาสไปส ารวจสถานทนนกอน จะชวยใหไดขอมลทดในการวางแผนขนตอไป เรองส าคญทตองตกลงกนใหชดเจนมหลายประการ ไดแก 1) การเดนทางใชพาหนะอะไร ไปอยางไร 2) เรองทจะศกษามอะไรบาง 3) วธการทจะศกษา จะใชวธการอะไร เชน ใชการสงเกต จดบนทก อดเทป ถายภาพ ถายวดทศน สมภาษณ เขารวมกจกรรม ลงมอปฏบต ทดลอง เปนตน ซงถาวธการทจะใชดงกลาวจ าเปนทตองใชเครองมอหรวสดอปกรณอะไรกตองมการจดเตรยมใหเรยนรอย เชน จดท าแบบสงเกต แบบสมภาษณ เตรยมเครอง

122

เลนเทป กลอง เปนตน 4) ก าหนดการ ไดแก โปรแกรมการเดนทางทมก าหนดการเดนทางทแนนอน 5) คาใชจาย จ านวนคาใชจายในแตละเรองรวมแลวเปนเทาใด และ 6) หนาทความรบผดชอบใครจะตองชวยสวนไหนอยางไร ควรก าหนดใหชดเจนและจดท าเปนเอกสารแจกใหทกคนไดรบรตรงกน ผสอนไมควรทจะลมตดตอยนยนตอเจาของสถานทอยางเปนทางการ และขออนญาตใหผบงคบบญชาและผปกครองนกเรยน 2. การเดนทางไปทศนศกษา ผสอนควรดแลเอาใจใสในเรองความปลอดภย สงเกตพฤตกรรมของผเรยน และใหค าปรกษาแนะน าตามความเหมาะสม 3. การศกษาในสถานทเปาหมาย เมอไปถงสถานทเปาหมายแลว ผสอนควรปรชมผเรยนทงหมดกอนปลอยผเรยนไปศกษาตามความสนใจของตนโดยย าถง 1) วตถประสงคของการมาศกษา 2)การเคารพตอสถานท 3)ความปลอดภย 4) การศกษาดวยวธการทเตรยมมา และ 5) การนดหมายและการตรงตอเวลา เมอท าความเขาใจแลว จงปลอยใหผเรยนไปศกษาดวยตวเอง โดยผสอนสงเกตการณทว ๆ ไป 4. การเดนทางกลบ และสรปบทเรยน โดยทวไป หลงจากทชมหรอศกษาสถานทแลวผสอนและผเรยนมกไมมเวลาทจะสรปการเรยนรในทนท เพราะตองรบเดนทางกลบ แตหกไมรบเดนทางกลบ และสามารถจดสรรเวลาได การสรปและประเมนผลการเรยนร ท าได หลายวธ เชน การใหผเรยนแตละคนไดน าเสนอประสบการณและขอมลทตนไดจากการศกษาและอภปรายรวมกน สรปเปนประเดนการเรยนรทไดรบและอาจประเมนดวา การเรยนรทไดรบเปนไปตามวตถประสงคทก าหนดไวมานอยเพยงใด หรอผสอนอาจใหผเรยนเขยนเปนรายงาน จดเปนนทรรศการ หรอถายทอความรและประสบการณทไดรบแกผอน ผสอนควรดแลใหมการสรปประเดนทง 3 ดาน คอ 1) ดานความร 2) ดานเจตคต 3) ดานกระบวนการตาง ๆ เชน กระบวนการแสวงหาความร กระบวนการคด กระบวนการท างานรวมกบผอน เปนตน สรปไดวาวธสอน เปนกระบวนการตาง ๆ ทผสอนใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามจดประสงคทก าหนดไว ดงนน วธสอนจงเปนวธการจดกระบวนการเรยนร ซงสามารถแบงวธสอนไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ วธสอนทเนนครเปนศนยกลาง ไดแก วธสอนแบบบรรยาย วธสอนแบบสาธต และวธสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลางของการจดการะบวนการเรยนร ไดแก วธสอนแบบอภปรายกลม วธสอนแบบแบงกลมท ากจกรรม วธสอนแบบบทบาทสมมต วธสอนแบบทดลอง วธสอนแบบแกปญหา วธสอนแบบสบสวนสอบสวน เปนตน วธสอนแตละวธมวตถประสงค ขนตอนการสอน ขอดและขอจ ากดทแตกตางกน ผสอนจงควรพจารณา เลอกใชวธสอนแบบตาง ๆ ใหเหมาะสมกบธรรมชาตของเนอหาหรอสาระการเรยนรทจะสอน ลกษณะของผเรยน และจดมงหมายทตงไวของการสอน เพอใหการสอนนนบรรลตามวตถประสงคของหลกสตร

123

เทคนคการสอน

การจดการเรยนการสอนใหมประสทธภาพ โดยการใชรปแบบการเรยนการสอน และ/หรอวธสอน เพอใหผเรยนบรรลตามวตถประสงคทก าหนดแลวนน ศลปะอยางหนงส าหรบผสอนคอ การใชเทคนคการสอน ซงมรายละเอยดดงน

1. ความหมายของเทคนคการสอน

เทคนค คอกลวธตางๆ ทใชเสรมกระบวนการ ขนตอน วธการหรอการกระท าใด ๆ

เพอชวยใหกระบวนการ ขนตอน วธการหรอการกระท านน ๆ มคณภาพและประสทธภาพมากขน

เทคนคการสอน จงหมายถง กลวธตาง ๆ ทใชเสรมกระบวนการสอน ขนตอนการ

สอน วธการสอน หรอการด าเนนการทางการสอนใด ๆ เพอชวยใหการสอนมคณภาพ และ

ประสทธภาพมากขน เชน ในการบรรยาย ผสอนอาจใชเทคนคตาง ๆ ทชวยใหการบรรยายมคณภาพ

และประสทธภาพมากขน เชน การยกตวอยาง การใชสอ การใชค าถาม เปนตน (ทศนา แขมมณ.

2550 : 478)

2. เทคนคการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ

นวลจตต เชาวกรตพงศ และคณะ (2545 : 20-25 อางใน ศรวรรณ วณชวฒนวรชย. 2558 : 158-160) น าเสนอเทคนคการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญไว 3 ประเดน คอ

2.1 เทคนคการจดกจกรรมทสงเสรมใหผเรยนสรางความรดวยตนเอง

ผเรยนสามารถสรางความรดวยตนเองโดยการเชอมโยงประสบการณใหม กบ

โครงสรางเดมทมอย ท าใหโครงสรางนนแตกแขนงเพมขน ครจงมหนาทจดประสบการณเพอใหขอมล

ใหม และใชค าถามหรอค าสงใหผเรยนคดหรอลงมอปฏบตเพอชวยใหเกดการเชอมโยงขอมลในสมอง

นอกจากนครยงควรมบทบาทในการชวยใหผเรยนจดระเบยบขอมลเพอจ าไดงายและน ามาใชงานได

อยางรวดเรว ดงนนเทคนคการเรยนรควรเปนดงน

2.1.1 เทคนคการจดประสบการณเพอน าเสนอขอมลใหม ตองเปนสงทนาสนใจ

ทาทายใหคด ตองไมยากหรองายเกนไป ครควรมขอมลเกยวกบความรเดมของผเรยน เพอจด

ประสบการณใหมไดอยางเหมาะสม ควรใหค าถาม หรอค าสงใหผเรยนหาค าตอบหรอปฏบตเพอให

ผเรยนไดคนพบค าตอบ ขอควรระวงคอ ครควรคดหาวธการทหลากหลายในการน าเสนอประสบการณ

เพอไมใหผเรยนเบอหนาย

124

2.1.2 เทคนคการใชค าถาม หรอค าสงใหผเรยนคดหรอลงมอปฏบต เพอเชอมโยง

ความรหรอประสบการณ ครควรศกษาและฝกฝนทกษะการใชค าถามเพอกระตนความคดของผเรยน

และใชเทคนคการตงค าถาม เชน การถามซ าเพอใหผเรยนหลายคนมสวนรวมในการตอบค าถาม

เดยวกน ดงนน ค าถามจงควรมค าตอบทหลากหลาย การใหเวลาผเรยนไดคดหรอเรยบเรยงค าตอบ

ในขณะทผเรยนตอบครไมควรขดจงหวะ และเมอผเรยนตอบค าถามเสรจครควรใหการเสรมแรงดวย

วธการทเหมาะสม หรอใหขอมลยอนกลบใหผเรยนรผลค าตอบของตนเองทนท ครควรใชค าถามเปน

ระยะ ๆ เพอชวยผเรยนเชอมโยงความคด ในสวนของการใหค าถามครสามารถใชค าสงกระตนเพอให

เกดกระบวนการคดเพอน าทางใหผเรยนสรางความรได ครควรศกษาถงพฤตกรรมยอยของทกษะการ

คดแบบตาง ๆ เพอใชสรางค าสงน าทางเชน ครตองฝกทกษะการสงเกต ครตองเขาใจกอนวาการ

สงเกตคอการท าอะไร ตองใหผเรยนท าพฤตกรรมใดจงจะสงเกตได เมอพบวาการสงเกตคอพฤตกรรม

การใชประสาทสมผสทงหาเพอรบรขอมล ครตองการใหผเรยนฝกทกษะการสงเกต กตองสงใหผเรยน

ใชประสาทสมผสทงหาในการรบขอมลและบอกขอมลนนออกมา การออกค าสงใหผ เรยนฝกทกษะ

การคดแบบตางๆ จะชวยใหผเรยนคดไดเรวขน และสามารถสรางความรไดเรวขนดวย

2.1.3 เทคนคการจดระบบขอมลความร ในกจกรรมการสรางความรเมอผเรยน

ไดรบประสบการณใหมจะพยายามน าขอมลทเปนความรใหมไปเชอมโยงกบโครงสรางความรเดมใน

กระบวนการทางสมอง ถาครมโอกาสตรวจสอบความถกตองของการเชอมโยงน จะสามารถใหขอมล

ยอนกลบกบผเรยนไดอยางเหมาะสม แตไมสามารถท าไดเพราะมองไมเหน ดงนนจงเกดแนวคด

เกยวกบการใชแผนผงความคด โดยใหผเรยนเขยนขอมลทรและเขาใจเปนแผนผง แสดงใหเหนการ

เชอมโยงสมพนธตาง ๆ และอธบายถงความสมพนธเหลานนตามความเขาใจ การเขยนแผนผง

ความคดจงเปนเทคนคทส าคญทควรน ามาใช

2.2 เทคนคการจดกจกรรมทสงเสรมใหผเรยนท างานรวมกบผอน

การจดใหผเรยนท างานรวมกน ครตองก ากบดแลใหสมาชกในกลมทกคนม

บทบาทท างานรวมกน ซงรปแบบการจดการเรยนการสอนประเภทหนงทครควรศกษาเปนแนวทาง

น าไปใชเปนเทคนคในการจดกจกรรม คอรปแบบการจดการเรยนการสอน โดยใหผเรยนเรยนรรวมกน

(Cooperative Learning) เปนการจดการเรยนรโดยใหผเรยนไดมโอกาสท างานรวมกนเพอประโยชน

และเกดความส าเรจรวมกนของกลม ซงการเรยนแบบรวมมอมใชเปนเพยงจดใหผเรยนท างานเปน

กลมเทานน แตผสอนตองพยายามใชกลยทธใหผเรยนไดใชกระบวนการประมวลสงทมาจากการท า

กจกรรมตาง ๆ จดระบบความร สรปเปนองคความรดวยตนเองเปนหลกการส าคญ

125

2.3 เทคนคการจดกจกรรมทสงเสรมใหผ เรยนน าความร ไปประยกตใชใน

ชวตประจ าวน

ตามความหมายของการเรยนรทแทจรงคอ ผเรยนตองมโอกาสน าความรท

เรยนมาไปใชในการด าเนนชวตประจ าวน สงทเรยนรกบชวตจรงจงตองเปนเรองเดยวกน ครตองจด

กจกรรมการเรยนรใหผเรยนไดประยกตใชความรได โดยการสรางสถานการณใหผเรยนตองแกปญหา

หรอใหผเรยนไดแสดงความรนนออกมาในลกษณะของการวาดภาพ แสดงรายละเอยดทเรยนรจาก

การอานบทประพนธในวชาวรรณคด เมอครไดสอนใหเขาใจการตความและแปลความแลว ครควรให

ผเรยนไดฝกปฏบตซ าเพอใหเกดความช านาญ ในการจดกจกรรมทสงเสรมใหผเรยนน าความรไป

ประยกตใชน ครควรจดกจกรรมใหผเรยนไดแสดงความสามารถในลกษณะตางๆ และเปดโอกาสใหม

ความหลากหลายเพอตอบสนองความสามารถเฉพาะทผเรยนแตละคนมความแตกตางกน ตามหลก

ทฤษฎพหปญญา เปนตน

สรป รปแบบการสอน วธสอน และเทคนคการสอน เปนปจจยส าคญทท าใหผเรยนเกดการ

เรยนรตามเปาหมายทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ ดงนนหากผสอนมความร ความเขาใจใน

ความหมาย ความแตกตาง และหลกการในการน าไปใช ใหเหมาะสมกบผเรยนแลว ยอมสงผลตอ

คณภาพของผเรยน นอกจากนการเลอกรปแบบการสอน วธสอนและเทคนคการสอนทเหมาะสมยง

ชวยสงเสรมใหบทเรยนมความนาสนใจและสามารถจงใจใหผเรยนสนใจเรยนรเพมขนดวย ผสอนควร

ค านงถงวทยาการทางการเรยนร ซงมความเกยวของกบปจจยส าคญทสงเสรมการเรยนรหลาย

ประการ ทประกอบดวย ผเรยน ผสอน บทเรยน สภาพแวดลอมทางการเรยนร และวธการเรยนร โดย

ทปจจยเหลานจะสงผลตอคณภาพการเรยนรและคณภาพผเรยนดวย