7. profesionalna izloženost hemijskim štetnostima - uvod u profesionalnu.pdf

7/25/2019 7. Profesionalna izloenost hemijskim tetnostima - uvod u profesionalnu.pdf

1/46

Profesionalna izloenosthemijskim tetnostima uvod u

profesionalnu toksikologiju,

toksikologija gasova i organskihrastvaraa

Prof. dr Petar BulatMedicinski fakultet u Beogradu


2/46

Sadraj

Toksikologija

Izvori izloenosti hemijskim tetnostima Profesionalna izloenost

Neprofesionalna izloenost

Podela

Toksikologija gasova

Toksikologija organskih rastvaraa ipesticida


3/46

Toksikologija

Nauka o otrovima.


4/46

Otrov

Dosis sola facit venenum-TheophrastusPhilippusAureolus Bombastus von Hohenheim (Paracelsus XVI vek)


5/46

Otrov

Otrov je bilo koja supstanca koja uneta uorganizam u odreenoj koliini i pododreenim uslovima izaziva strukturne ili

funkcionalne poremeaje organizma ieventualno smrt.DOZA EFEKAT


6/46

Doza

Agens Eksperimentalna

ivotinja

Put unosa LD50

(mg/kg)

Etanol Mi Per os 10 000

Natrijum hlorid Mi Intraperitonealno 4 000

Morfin sulfat Pacov Per os 900

Fenobarbiton Pacov Per os 150

DDT Pacov Per os 100

Strihnin sulfat Pacov Intraperitonealno 2

Nikotin Pacov Intravenozno 1

Tetrodotoksin Pacov Intravenozno 0,1Dioksin Zamorac Intravenozno 0,001

Botulinus toksin Pacov Intravenozno 0,00001


7/46

Izvori izloenosti hemijskimtetnostima

Profesionalna izloenost Gotovo da nema grane delatnosti u kojoj se

ne koriste hemikalije

Neprofesionalna izloenost ivotna sredina (SO2, NOx, a, Pb)

Domainstvo (sredstva za odravanjehigijene, aditivi, lekovi, CO, progukti

sagorevanja)


8/46

Specifinosti profesionalnetoksikologije

Dominiraju hronina trovanja Inhalacija dominantni put ulaska toksine

materije

esto meovita ekspozicija este subklinike manifestacije

Dugotrajni efekti-teratogeni, mutageni,kancerogeni


9/46

Profesionalna toksikologija-podela

Gasovi

Metali i metaloidi

Nemetali Organski rastvarai

Pesticidi


10/46

Toksikologija gasova

Prof. dr Petar Bulat

Medicinski fakultet u Beogradu


11/46

Profesionalna trovanjagasovima

Nadraljivci Nadraljivci gornjih disajnih puteva (Cl, SO2,

NH3)

Nadraljivci donjih disajnih puteva (NOx,COCl2)

Zaguljivci Prosti zaguljivci (N

2

, H2

, CO2

, CH4

)

Hemijski zaguljivci (CO, HCN, H2S)


12/46

Nadraljivci

Nadraljivci su gasovi koji primarno deluju narespiratornu sluzokougornjih i/ili donjih disajnih puteva,u zavisnosti od rastvorljivosti u vodi.

Nadraljivci gornjih disajnih puteva (Cl, SO2,NH3)

Nadraljivci donjih disajnih puteva (NOx,COCl2)


13/46

Hlor

Gas ukasto-zelene boje, otrog mirisa, tei odvazduha, hemijski vrlo aktivan (vrlo lako reaguje sa

vodonikom).

Izvori trovanja: Proizvodnja hlora elektrolizom kuhinjske soli

Proizvodnja i upotreba njegovih jedinjenja

Upotreba u vodovodima

Nepravilna upotreba sredstava za odravanjehigijene prostora

Dekolorisanje u tekstilnoj i industriji papira

Proizvodnja PVC


14/46

Patogeneza

Pri kontaktu hlora sa sluzokoama (oka, gornjih i donjihdisajnih puteva) dolazi do reakcije sa vodom (Cl2+H2O=

2HCl+0) i nastanaka hlorovodoninekiseline i nascentnog

kiseonika koji dovode do hemijskih opekotina sluzokoa.

Nadraaj gornjih i donjih disajnih puteva dovodi dopeckanja, bola i u teim sluajevima refleksnog spazma

glotisa. Sve ovo prouzrokuje probleme pri disanju kodizloenihosoba.

Usled oeenja sluzokoe moe dovesti i do edemaplua.


15/46

Klinika slika

Kliniki oblici trovanja u zavisnosti su odkoncentracije hlora u atmosferi i duineekspozicije:

1. Najtei oblik, fudrojantni (perakutni), nastaje

pri veoma visokim koncentracijama hlora priakcidentima. U obliku smrt nastupa veoma

brzo.


16/46

Klinika slika2. Akutni oblik, pri visokim koncentracijama:

U inicijalnoj fazi se javljaju simptomi iritacije: peenjeuoima, nosu, drelu, bol u drelu i iza grudne kosti,osjeaj guenja, opta slabost, spazmotian kaalj,povraanje.

U pojedinim sluajevima znaci trovanja se smiruju inastupa latentni period koji moeda potraje od 6 do 24asa.

U sluajevima visoke izloenosti hloru kod kojih jeveoma brzo dolo do prividnog oporavka postojiopasnost da se bez vidljivog povoda ili usled miinognapora, rashlaenjatela, razvije klinikaslika akutnogedema pluasa moguimfatalnim ishodom.

U sluajevima sa povoljnom prognozom klinikisimptomi mogu da potraju 2 nedelje pa i due.


17/46

Klinika slika

3. Laki oblik - svi nabrojani simptomi su blai, alipostoji mogunost razvoja akutnog plunogedema.

4. Hronini oblik trovanja je posledica dugotrajneprofesionalne ekspozicije manjimkoncentracijama.


18/46

Leenje i prevencija:

Otrovanu osobu hitno evakuisati iz kontaminiraneatmosfere i uz apsolutno mirovanje, osloboditi je odijela i

utopliti.

Obavezna je hospitalizacija uz oksigeno-kortikosteroidnu

terapiju, antibiotsku terapiju i eventualnu upotrebudiuretika.

Kontraindikovana je upotreba opijata (morfina) zbognjihovog delovanja na ventilaciju. Takoe, kod pojave

edema plua kontraindikovano je primenjivati oksigeno-terapiju.


19/46

Ugljen monoksid

COgas bez boje, ukusa i mirisa, nastaje prisvakom nepotpunom sagorevanju...

SILENT KILLER

Prvi otrov sa kojim se ovek sreo Najtoksinijasupstanca sa kojom se

svakodnevno susreemo! Uzronik sluajnih, samoubilakih,

zloinakih, profesionalnih trovanja


20/46

Izvori profesionalne ekspozicije

Procesi sinteze Redukcija metalnih oksida ugljem ili

koksom u metalurgiji

Mehaniarski radovi u autoservisima igaraama

...


21/46

Izvori ekspozicije

Puenje duvana Pei na vrsta goriva

...


22/46

Toksinost

Mesta vezivanja CO: hemoglobin,mioglobin, citohrom oksidaza tk ivna

i elijska hipoksija...

210 puta vei afinitet CO za vezivanje saHb u krvi od O2

COograniava prenos O2, uplie se uproces stvaranja energije u elijama,ubija elije, izaziva oteenje tkiva iorgana, dovodi do smrti...


23/46

Sadraj CO u vazduhu i HbCO u krvi

0,01ppm normalan sadraj CO u vazduhu; 600 -800ppm (0,06-0,08%) opasno po zdravlje; 1000-2000ppm (0,1-0,2%) ozbiljna akutna

trovanja

Kontinuirana ekspozicija sa 30 ppm izaziva 5%HbCO (0,5% HbCO normalan sadraj)

20 ppm CO 3,7% HbCO;

10 ppm 2% HbCO (ravnotea za 8 sati); Puenje: 1-2 pakle cigareta 1,93 % HbCO Oko 100ppm CO u podzemnim garaama (3-5 puta

vie nego zone stanovanja)


24/46

Ako se udie vazduh s velikim koncentracijama CO,smrt moe nastupiti za 1-2 minuta. Pri konc. HbCO50-70% dolazi do smrti usled ishemije miokarda i

CNS.

Pri niim koncentracijama CO (HbCO 30-50%) javljase zujanje u uima, glavobolja, poremeaji vida,konfuzno ponaanje, razdraljivost i slabost miia.

Gubitak svijesti pojavljuje se pri koncentracijikarboksihemoglobina od oko 50%.

Klinika slika


25/46

Posledice akutnog otrovanja

Poremeaji pamenja

Slabljenje vida

Slabljenje sluha

Poremeaji govora

Poremeaji sranog ritma

...


26/46

Terpija

ist O2disocijacija HbCO i eliminacija CO(HbCO + O2HbO2+ CO)

Za sadraj HbCO u krvi koji je manji od 15% sve vazduh

Kod sadraja HbCO od 40 % hiperbarini O2

Simptomatska terapija cerebralne i srane

ishemije


27/46

Trovanje organskimrastvaraima i

pesticidimaProf. dr Petar Bulat

Medicinski fakultet u Beogradu

T j ki


28/46

Trovanje organskimrastvaraima i pesticidima

Definicije; Podela organskih rastvaraa;

Izvori ekspozicije;

Toksokinetika; Toksodinamika;

Klinike manifestacije;

Trovanja pesticidima-najvaniji detalji


29/46

Organski rastvarai

Heterogena grupa organskih materija sazajednikom osobinom da rastvarajudruge organske materije.

P d l kih t


30/46

Podela organskih rastvaraa(Simonin)

Alifatini ugljovodonici; Aromatini ugljovodonici;

Amino i nitro derivati ugljovodonika;

Halogeni derivati ugljovodonika; Alkoholi, aldehidi, ketoni, etri i estri;

Ostali.

I i k i ij ki


31/46

Izvori ekspozicije organskimrastvaraima

Hemijska industrija; Farmacija; Proizvodnja plastike; Gumarska industrija;

Industrija boja i lakova; Proizvodnja nametaja; Industrija obue; Zavrna obrada metalnih predmeta;

Medicina; ...

T k ki tik kih


32/46

Toksokinetika organskihrastvaraa

Apsorpcija Inhalacija

Perkutano

Digestivni sistem Transport

Proteini plazme (naroito albumini i globulini)

Nevezani

T k ki tik kih


33/46


Distribucija zavisi od: Fiziko-hemijskih osobina (stepen rastvorljivosti uvodi i mastima);

Puta ulaska u organizam; vezivanja za proteine plazme; protoka krvi kroz organe.

Depozicija Nervni sistem;

Miino tkivo; Masno tkivo; Parenhimatozni organi.

T k ki tik kih


34/46


Metabolizam Oksidacija; Redukcija; Hidroliza;

Konjugacija. Eliminacija Urinom Stolicom

Izdahnutim vazduhom ...


35/46

Toksodinamika organskihrastvaraa

Poremeaj funkcija elijske membrane(jonski transport);

Poremeaj metabolizma;

Peroksidacija lipida.

Klinike manifestacije


36/46

Klinike manifestacijeorganskih rastvaraa-CNS

Tip I - simptomatski stadijum (umor, problemi sasnom, pamenjem i koncentracijom);

Tip IIa - stadijum izmenjene linosti (promene ustrukturi linosti i izmenjena afektivnost);

Tip IIb - stadijum poremeaja; intelektualnihfunkcija (tekoe u koncentraciji, memoriji i,naroito, u uenju);

Tip III - stadijum demencije (pad intelektualnih imemorijskih kapaciteta).


37/46

organskih rastvaraa-ostali

sistemi PNS-Polineuropatija; Jetra-Steatoza, Ciroza;

Hematopoeza-oteenje jedne ili vie loza;

Bubrezi-Proteinuria, Enzimurija; Koa-kontaktni dermatitis;

Maligniteti.


38/46

Pesticidi

Supstance ili smee supstanci namenjeneza prevenciju i unitavanje, suzbijanje ilismanjenje koliine tetoina (insekata,glodara, nematoda, gljiva, korova i drugih

biolokih formi koje ive na zemlji ili u vodiizuzev mikroorganizama koji ive na ili uoveku ili ivotinjama) koje je sluba zazatitu ivotne sredine (EnvironmentalProtection Agency-EPA) proglasilapesticidima.


39/46

Podela pesticida prema nameni

Akaricidi-za unitavanje grinja; Insekticidi-za unitavanje insekata; Fungicidi-za unitavanje gljiva; Nematocidi-za unitavanje nematoda;

Herbicide-za unitavanje korova; Arboricidi-za unitavanje drvenastih biljaka; Moluscidi-za unitavanje tetnih pueva;

Rodenticidi-za suzbijanje glodara; Fumiganti-gasovi koji se koriste za sterilizaciju.

Podela pesticida prema


40/46

Podela pesticida premahemijskom sastavu

Neorganska i metaloorganska jedinjenja (arsentrioksid,bakarsulfat, olovni arsenat, cinkfosfid, metiliva i dr.);

Alkaloidi (nikotin, piretrin, strihnin i dr.); Halogeni derivati ugljovodonika (ddt, aldrin,

lindan,hlordan i dr.);

Homolozi i derivati benzena (nitrofenol, nitrokrezol,ksilen); Organofosfati (malation, paration, bromofos, hlorofos i

dr.);

Karbamati (karbaril, cineb, ciram i dr.);

Triazini (atrazin, aziprotin i dr.); Dipiridili (parakvat i dikvat); Ostala jedinjenja (kumarin, varfarin i dr.).

Podela pesticida prema


41/46

Podela pesticida prematoksinosti

Ia = ekstremno opasni; Ib = visoko opasni;

II = umereno opasni;

III = malo opasni.


42/46

Izvori ekspozicije pesticidima

Sinteza; Formulacija;

Magacini i poljoprivredne apoteke;

Aplikacija (poljoprivreda...); Stanovnitvo.

Trovanje organofosfornim


43/46

Trovanje organofosfornimpesticidima

Estri fosforne kiseline; Insekticidi, fungicidi, korvicidi i nematocidi;

Inhibiraju acetilholinesterazu (AChE)

reakcijom estarskog mesta AChE sfosfatnom grupom organofosfata;

Inhibicija ireverzibilna;

Za potpunu reaktivaciju potrebno 100dana.

Trovanje organofosfornim


44/46

Trovanje organofosfornimpesticidima

Nadraj muskarinskih receptora (mioza,hipersalivacija, bronhoreja, rinoreja, suzenje,pojaano znojenje, dijareja, bronhokonstrikcija,abdominalne kolike, povraanje, bradikardija);

Nadraaj nikotinskih receptora (porastarterijskog pritiska, tahikardija, fascikulacije i

fibrilacija poprenoprugaste muskulature,tonino-klonini grevi i paraliza).

Teina trovanje


45/46

Teina trovanjeorganofosfornim pesticidima

Aktivnost AChE Blago trovanje AChE =>50%

Srednje teko AChE=30-40%

Teko AChE=10-20% Infaustno AChE


46/46

Terapija trovanjaorganofosfornim pesticidima

Atropin Dijagnostika doza (1 mg intravenski)

Terapijska doza (2-4 mg intravenski na svakih15-20 minuta)

Pralidoksim (1-2 grama u prva 24h a moei do 36h)

7. profesionalna izloženost hemijskim štetnostima - uvod u profesionalnu.pdf

Documents