80 ปี อคิน รพีพัฒน์

๘๐ ป อคน รพพฒน: จาก เจาชาวบาน ถงคนธรรมดา: ๘ ทศวรรษแหงการตามหาความยตธรรมในสงคมไทย

ชาตตระกลอนสงสง ใครหนอลงสดน คนนนคอ อคน... เดนบนดนตลอดกาล…

๘๐ ป อคน รพพฒน

บรรณาธการ ปรดา คงแปน

กองบรรณาธการ มณฑา อจฉรยะกล

ศรนพร พมมณ

มณฑล เนอทอง

ศรนนต สวรรณโมล

จรวรรณ ชช�านาญ

สภาภรณ จรญรตตกล

พชต ไพศาลโอภาส

บทกวใตภาพ บ�ารง บญปญญา นกพฒนาอาวโส

องคกรรวมจด: ๑) มลนธชมชนไท ๒) กองทน ๖๐ ป ม.ร.ว.อคน

รพพฒน สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ๓) สถาบนไทย

คดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ๔) มลนธองคกรชาวบานเพอการ

พฒนาภาคอสาน ๕) ส�านกงานสขภาวะและพฒนาสงคม ๖) สถาบน

พฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ๗) คณะกรรมการสมชชาปฏรป ๘)

สถาบนอาศรมศลป มลนธรงอรณ ๙) ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการ

มหาชน) ๑๐) สถาบนธรรมรฐเพอการพฒนาสงคมและสงแวดลอม ๑๑)

ศนยศกษากฎหมายเยอรมน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

๘๐ ป อคน รพพฒน: จาก เจาชาวบาน ถงคนธรรมดา: ๘ ทศวรรษแหงการตามหาความยตธรรมในสงคมไทย


๘๐ ป อคน

รพพฒน

ค�ำน�ำ ในโอกาสครบรอบอาย ๘๐ ป ของอาจารยอคน รพพฒน กลยาณมตรทเคยท�างานรวมกบอาจารยอคน มการปรกษาหารอ และรวมกนจดเวทวชาการเพอแลกเปลยนความรความคดเหนในประเดนทเกยวของทงเรองกระบวนการยตธรรมของคนจน งานศกษาวจยตางๆและขอเสนอแนะของอาจารยอคนทมคณปการตอสงคมไทยเปนอยางยง อกทงเพอเปนการรวมกนแสดงมทตาจตแดอาจารยอคน จงรวมกนระดมทนจดตง “กองทนยตธรรม๘๐ปอคนรพพฒน” เพอชวยเหลอผทเขาไมถงกระบวนการยตธรรมหรอไมไดรบความเปนธรรม ตามเจตนารมยของอาจารยอคน ทประสงคจะลดความเหลอมล�า และสรางความเปนธรรมในสงคมไทย การจดท�าหนงสอเลมน ส�าเรจลลวงไดเปนอยางดทามกลางการสนบสนนเนอหา บทความ ชวยกนตรวจทาน และคนหารปของอาจารย ตองขอขอบคณเปนพเศษ ทงอาจารยธนจกร เยนบ�ารง ภาสกร จ�าลองราชบทกวจากอาจารยเนาวรตน พงษไพบลย จ�านงค จตรนรตน สวฒน คงแปน และบทสมภาษณอาจารยอคนของเพญลกษณ ภกดเจรญ บทความจากกรงเทพธรกจออนไลน รวมทงบทสมภาษณของคณกฤษกร วงศกรวฒ จากหนงสอนตยสาร ฅ.คน และภาพหนาปกทนองๆ สอมวลชนเคยใหไวทมลนชมชนไท แตตองขออภยเปนอยางยงทจ�าชอผใหไมได ในโอกาสน ขอขอบพระคณทกทานทมสวนรวมแสดงมทตาจตแดอาจารยอคน ผเปนทรก และเคารพของพวกเราทกคน หวงวาหนงสอเลมนจะเปนประโยชนตอสงคมไดบาง

ดวยความเคารพ

ปรดาคงแปน

มลนธชมชนไท


บทกว อำจำรยเนำวรตน พงษ ไพบลย



รพพฒน

สำรบญกองทนยตธรรม 80 ป อคน รพพฒน 680 ป อคน รพพฒน 9 : จากคนธรรมดา ถงเจาชาวบาน : ธนะจกร เยนบ�ารง บทเรยนจาก.. อคน 18 : บทกว จ�านงค จตรนรตนกระบวนการยตธรรม 19 ทพงส�าคญของประชาชน : มณฑล เนอทอง อาจารยอคนกบความหวงใย 23 กลมชาตพนธชาวเล ชาวเล : ชมชนดงเดม มสทธตามรฐธรรมนญ 34 : ผศ.ดร.กตตศกด ปรกต คณะนตศาสตร ม.ธรรมศาสตรอาจารยอคน 44 : ก�าลงใจส�าคญของคนไทยพลดถน คนไรสญชาต อคน รพพฒน.. 46 เจาทท�าตวเปนไพร : เพญลกษณ ภกดเจรญ ขอชแนะจากผอาวโส : ภาสกร จ�าลองราช 56 “ม.ร.ว.อคน รพพฒน” รวมกนหาทางออกในหวงวกฤต อาจารยอคน รพพฒน 63 กบคดคนจนอาจารยอคน รพพฒน 65 ใหก�าลงใจเครอขายสลมสภาค และเปดศนยศลปทดนรถไฟคกก.ปฏรปฯ จรฐเดนหนา ราง พ.ร.บ.ทดน 3 ฉบบ 66 : กรงเทพธรกจออนไลนม.ร.ว.อคน รพพฒน 73 ปญหาทดน และการปฏรปประเทศไทย : กฤษกร วงศกรวฒ นตยสาร ฅ.คนแด...อาจารยอคน รพพฒน 112 : บทกว สวฒน คงแปน

๘๐ ป อคน รพพฒน6

ปญหาความขดแยงเรองทดน และทรพยากรอยในระดบวกฤต

ซงเปนความรนแรงเชงโครงสราง เนองจากไมจ�ากดการถอครองทดน

และมการทจรตคอรปชนซงกอใหเกด ความเหลอมล�าความไมเปน

ธรรมในสงคม การททดนสวนใหญรอยละ ๙๐ กระจกตวอยในมอ

คนเพยงรอยละ ๑๐ ของประเทศ และปลอยทดนรกรางรอเกงก�าไร

ถง ๔๘ ลานไร รวมทงทดนสวนหนงครอบครองโดยตางชาต ในขณะ

ทเกษตรกรกลบไมมทดนท�ากนหรอมไมเพยงพอ ขอมลป ๒๕๔๗ พบ

วา การขนทะเบยนคนจนปญหาทดนมถง ๔.๘ ลานครวเรอน ปญหา

ทดนรฐทบซอนกบชมชน ๑.๒ ลานครวเรอนในพนท ๒๑ ลานไร ทดน

เกษตรกร ๓๙ ลานไรเขาสกระบวนการฟองรองเพอขายทอดตลาด

ถกฟองรองไลท รอถอนสงปลกสราง ถกจ�าคกและช�าระคาเสยหาย

ถกคมขงอยในคกแลว ๘๓๖ ราย (ธนวาคม ๒๕๕๓) และงานศกษา

วจยของนกวชาการเรองขอพพาทและความขดแยงปญหาทดนระบม

จ�านวนไมนอยกวา ๗๔๐ คดใน ๖๘ จงหวด (๒๕๔๙) โดยมขอสงเกต

วาสวนใหญเมอเปนคดความ ดงกลาว ชาวบาน หรอเกษตรกรมกเปน

ฝายแพคด

เมอชาวบาน เกษตรกร ถกฟองรองหรอด�าเนนคดมกพบวาจะม

ความยากล�าบากในการเขาถงกระบวนการยตธรรม โดยเฉพาะคนจน

และมความรนอย ถงแมวารฐบาลจะไดจดตงกองทนยตธรรมแลว แต

“กองทนยตธรรม๘๐ ป อคน รพพฒน”

๘๐ ป อคน รพพฒน ๘๐ ป อคน รพพฒน 7


รพพฒน

กองทนยงมขอจ�ากดในการชวยเหลอ เนองจากระเบยบวธปฏบตทยง

ไมคลองตว ท�าใหชาวบานซงสวนใหญเปนผดอยโอกาสและคนจนไม

สามารถเขาถงกองทนได อาจารยอคน รพพฒน ซงเคยด�ารงต�าแหนง

ประธานอนกรรมการปฏรปทดน ทรพยากร และน�า ในคณะกรรมการ

ปฏรป จงมด�ารจดตงกองทนยตธรรมภาคประชาชนขน เพอสนบสนน

ผทไมไดรบความเปนธรรมจากกรณทดนและทรพยากรทอยนอก

เหนอเงอนไขการชวยเหลอจากภาครฐและสนบสนนกระบวนการให

ผทไดรบผลกระทบเขาถงกระบวนการยตธรรม โดยมหลกการเบอง

ตนคอ

1)จดตงคณะกรรมการกองทน ประกอบดวย ผทรงคณวฒ

นกวชาการ องคกรพฒนาเอกชน และผแทนองคกรชาวบาน ฯลฯ เพอ

ด�าเนนการยกรางบทบาทหนาท กจรรม และบรหารจดการกองทน

ตามวตถประสงคทตงไว

2) ด�าเนนการระดมทนเปนระยะๆ โดยเรมระดมทนจาก

งานเวทวชาการและแสดงมทตาจต ดร.ม.ร.ว.อคน รพพฒน เนองใน

โอกาสครบรอบอาย ๘๐ ป เปนปฐมฤกษ

3)บญช“กองทนยตธรรม๘๐ปอคนรพพฒน” ธนาคาร

กรงไทย สาขาศรนครนทร บญชเลขท ๐๖๑-๐-๒๒๗๘๖-๖

๘๐ ป อคน รพพฒน๘



รพพฒน

ธนะจกร เยนบ�ารง

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน

ในชวงกวา ๕ ทศวรรษทผานมา เปนชวงทประเทศไทยไดรบ

อทธพลการพฒนาตามแนวทางการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

ตามรอยประเทศมหาอ�านาจทนนยมตะวนตกอยางเขมขน โดยผานแผน

พฒนาเศรษฐกจฉบบแรกทประกาศใชเมอปพทธศกราช ๒๕๐๔ อนเปน

ปทเชอพระวงศทานหนงในฐานะพระนดดาในพระเจาบรมวงศเธอ กรม

หลวงราชบรดเรกฤทธ หรอพระบรมวงศเธอพระองคเจารพพฒนศกด

เพงส�าเรจการศกษาวชากฎหมาย จากมหาวทยาลย Oxford ประเทศ

องกฤษ และราชนกลทานนไดกลายมาเปนนกมานษยวทยาทมผลงาน

ทโดดเดนทสดดานประวตศาสตรสงคม รวมทงการพฒนาชมชนเมอง

และชนบททานหนงของประเทศไทยในชวงกงศตวรรษทผานมา

หมอมราชวงศอคน รพพฒน บตรชายคนโตของ หมอมเจาเพลง

นภดล รพพฒน กบ หมอมเจาทรงอบษร (สกลเดม กตยากร) เกดเมอ

วนท ๒๒ มกราคม พทธศกราช ๒๔๗๖

ชวตในวยเยาวของอาจารยอคน ไมแตกตางจากเดกทวไปในยคนน

ทานเขาเรยนในโรงเรยนหลายแหงในประเทศ จนจบชนมธยมทโรงเรยน

อ�านวยศลป กอนไปศกษาตอโรงเรยนประจ�าชอ Wellingborough

๘๐ ป อคน รพพฒน : จากคนธรรมดา ถง เจาชาวบาน: ๘ ทศวรรษแหงการตามหาความยตธรรมในสงคมไทย

๘๐ ป อคน รพพฒน1๐

ในแควน Nothampton ประเทศองกฤษ จากนนเขาศกษาตอในส�านก

Christchurch ของมหาวทยาลย Oxford จนส�าเรจปรญญาตร ดาน

กฎหมาย จงเดนทางกลบประเทศไทยในป ๒๕๐๓ หลงใชชวตอยใน

ประเทศองกฤษเกอบสบป

อาจารยอคน กลบมารบราชการต�ารวจประมาณ ๒ ป ไดรบ

พระราชทานยศ “รอยต�ารวจเอก” กอนทจะโอนยายมาท�างานวชาการ

ครงแรก ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ในปพทธศกราช ๒๕๐๕ ใน

ต�าแหนงเลขานการคณะศลปศาสตร พรอมกบสอนวชาภาษาองกฤษ

และหลกกฎหมายเบองตน จนถงปพทธศกราช ๒๕๐๗ ทานกไดรบทน

จากมลนธรอกก เฟลเลอร ไปศกษาตอวชามานษยวทยา ณ มหาวทยาลย

Cornell สหรฐอเมรกา

กลาวกนวา แรงบนดาลใจทอาจารยอคน ไดหนเหชวต จากการ

เปนนกกฎหมายทสบเชอสายมาจาก “ทานป” กรมหลวงราชบรดเรก

ฤทธ มาสนกมานษยวทยา กคอ การทไดมโอกาสเรยนรวฒนธรรมการ

ศกษาแบบองกฤษ น�ามาสความสนใจปรชญา วรรณกรรม ศลปะ กว

นพนธ แมแตการวาดภาพซงกลายมาเปนงานอดเรกททานรก กไดเกด

จากแรงบนดาลใจในการไดมโอกาสเขาชมพพธภณฑศลปะหลายแหงใน

องกฤษนนเอง

และเมอกลบมาท�างานเปนต�ารวจทเมองไทย อาจารยอคน ตอง

พบกบระบบการท�างานในวถของต�ารวจทท�าใหทานไมเขาใจระบบความ

ยตธรรมของสงคมไทย โดยเฉพาะอยางยงการเลอกปฏบตในการใช

กฎหมายตอคนยากคนจน แมคา กรรมการ สามลอ ชาวสลม ท�าใหทาน

ใครทจะท�าความเขาใจวถชวต และปรากฏการณเหลานอยางกระจาง

และลมลกมากขน เพอจะชวยใหผคนดอยโอกาสไดรบความเปนธรรม



รพพฒน

ซงคนกลมนเอง ไดกลายมาเปนกลมคนททานศกษาและท�างานในระยะ

ตอมา

ผลงานทางการศกษาระดบปรญญาเอก สาขามานษยวทยา จาก

มหาวทยาลย Cornell ของอาจารยอคน อนประกอบดวย วทยานพนธ

เรอง Bangkok Slum: Aspect of Social Organization บทความเรอง

สตรไทยในสลม และบทความเรอง “The Rise and Fall of a Bangkok

Slum” หรอ “ชวต และจดจบของสลมแหงหนงในกรงเทพฯ” ลวนเปน

เรองราวทมเนอหาสะทอนวถชวต ความสมพนธของชาวชมชนตรอกใต

วดญวน สะพานขาว ทสามารถวเคราะหใหเหนถงวถชวต บทบาท ความ

สมพนธของผคนในสงคมไทยภายใตระบบอปถมภ จนงานวชาการชน

นไดรบการยกยองวาเปนงานทสะทอนใหเหนถงชวตคนจนไดอยางลก

ซงดวยกระบวนการวจยเชงคณภาพทเปนแบบอยาง และแนวทางของ

การศกษาชมชนในเชงมานษยวทยาทงในประเทศและระดบนานาชาต

มาจนถงปจจบน

ทามกลางกระแสการพฒนาประเทศ ตามแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ทเนนการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและ

การพฒนาโครงสรางพนฐานในเมอง โดยหวงวาเมอเศรษฐกจระดบเมอง

เตบโต กจะกระจายความเตบโตนนไปถงชนบท และระดบทองถน ท�าให

การพฒนาสความทนสมยของไทยตองประสบปญหา เมอพบวาผลพวง

ของความเตบโตลวนไปสรางความร�ารวยแกกลมคนจ�านวนนอย แต

กลบสรางปญหาความเลอมล�าและความยากจนแกคนกลมใหญของ

ประเทศ โดยพวกเขาเหลานนไมมสวนรวมตอโครงการตางๆ ทรฐและ

ชนชนน�าก�าหนดขน ซ�ายงพบวาเกดการท�าลายทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมใหเสอมโทรมเปนอนมาก ผคนในชนบทลวนไดรบผลกระทบ

จาการพฒนาดงกลาวโดยถวนทว



รพพฒนอ.อคน และอ.ระพ พบปะกนในวนงานเปดบานใหมมลนธชมชนไท

ป พ.ศ.2552


ดงนนในป ๒๕๑๗ ศาสตราจารยดร.ปวยองภากรณอดตอธการบด

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดรเรมโครงการพฒนาชนบททมรปแบบ

ผสมผสาน เพอหารปแบบแนวทางการพฒนาชนบททสอดคลองกบ

ความตองการและเกดประโยชนตอการพฒนาคณภาพชวตของชาวบาน

อยางยงยน โดยเนนใหนกวชาการทมความร ความช�านาญสาขาตางๆ

จากมหาวทยาลยธรรมศาสตร เกษตรศาสตร และมหดล รวมท�างาน

พฒนากบชาวบาน... เปนงานวจยทท�าควบคกบงานพฒนา ซงอาจารย

อคนรพพฒนท�าหนาทเปนผชวยผอ�านวยการโครงการและรบผด

ชอบงานดานสงคมของโครงการ

บทเรยนจาก “โครงการพฒนาชนบทลมน�าแมกลอง” ทอาจารย

อคน มสวนรวมอยางส�าคญ ไดถกน�ามาถายทอดประสบการณการ

ท�างานผานบทความ หนงสอหลายรายการ โดยเฉพาะกระบวนการ

ท�างานแบบสหวทยาการของนกวจย และวธการศกษาภาคสนาม

ของนกมานษยวทยาเพอใหเขาใจบรบทของชมชนโดยรวม รวมทง

บทบาทของการพฒนาทนาจะอยในฐานะผเรยนรจากชาวบาน ภายใต

การเคารพศกดศรเชอมนในภมปญญาและใชศกยภาพของชาวบาน

แกไขปญหาของตนเอง...

ในบทบาทของนกวชาการและผ บรหารองคกรในรวแมโดม

อาจารยอคน เคยด�ารงต�าแหนงผอ�านวยการโครงการประกาศนยบตร

ชนสงบณฑตอาสาสมคร หวหนาแผนกอสระสงคมวทยา และ

มานษยวทยา ตงแตปพทธศกราช ๒๕๑๙ ถง ๒๕๒๔ ทานด�ารงต�าแหนง

ผอ�านวยการสถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร โดยมผล

งานรเรมโครงการประวตศาสตรหมบาน และการศกษาเรองชนบท การ

เปลยนแปลงทางสงคม และน�ากระบวนการศกษาทใชการศกษาภาค

สนามมาใชอยางกวางขวาง



รพพฒน

ตอมาในปพทธศกราช ๒๕๒๕ อาจารยอคน กพลกผนชวต

นกวชาการในเมองสนกวชาการชนบทอยางเตมตว ดวยการบกเบก

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน หรอ RDI ใหเปน

สถาบนทมทงนกวชาการทงในมหาวทยาลยขอนแกนและสถาบน

อดมศกษาตางๆ ในภมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นกพฒนาภาครฐและ

องคกรพฒนาเอกชน รวมถงผน�าชาวบาน เขามามบทบาทในการรวม

กนก�าหนดพนธกจและสรางเครอขายการท�างานวจยและพฒนา...เปน

ครงแรกทสถาบนการศกษาแตงตงผน�าชาวบานหลายทานเปนกรรมการ

ประจ�าสถาบน โดยเนนให “การวจยตองรบใชชมชน” ซงตลอดกวา

๗ ป ททานด�ารงต�าแหนงผอ�านวยการสถาบนแหงน อาจารยไดสราง

คณปการตอการพฒนาชนบทอสานและท�างานรวมกบกลยาณมตร

ในการสงเสรมการพฒนาทองถนจากฐานราก รวมทงการอบรมความร

เกยวกบวธการวจยภาคสนามทเรยกวา “การวจยเชงคณภาพ” ใหเปน

เครองมอการท�างานกบชมชนไดอยางประสบความส�าเรจ

ในชวงเวลาดงกลาว อาจารยอคน ไดเขาไปรวมท�างานโครงการ

ตางๆ กบภาคเครอขายอยางใกลชด และลงสนามไปใชชวตกบชาวบาน

ในหลายพนท ไมแตกตางกบสมยททานท�างานในชมชนเมอง ดวยวถ

ปฏบตและบคลกทออนนอมถอมตนแบบตดดน ท�าใหกลยาณมตรทาง

วชาการ ลกศษยลกหาผใกลชด ผน�าชาวบาน นยามทานวาเปน“คน

ธรรมดา” บาง “เจาชาวบาน” บาง ซงนยามดงกลาวไดตดตวทาน

มาโดยตลอด แมอาจารยอคน จะกลบมาท�างานวชาการในเมองกรง

อกครงทสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยหรอทดอารไอ ใน

ปพทธศกราช ๒๕๓๓ กอนทจะรบต�าแหนงผอ�านวยการสถาบนวจย

ชมชนเมองและทปรกษาดานชมชนส�านกงานทรพยสนสวนพระมหา


กษตรยรวมทงทปรกษาองคกรวชาการ และสงคมอนๆ อกมากมายใน

ชวง ๒ ทศวรรษทผานมา

ดวยประสบการณการเปนนกมานษยวทยา ทท�างานดานชมชน

เมองและชนบทมาอยางตอเนอง อาจารยอคน รพพฒน ไดรบการแตง

ตงใหด�ารงต�าแหนงประธานอนกรรมการปฏรปทดน ทรพยากรและน�า

ในคณะกรรมการปฏรป ในป ๒๕๕๐ และไดพยายามท�างานขบเคลอน

เรองการลดความเหลอมล�าในสงคมไทย โดยเฉพาะในมตทเกยวของกบ

สทธชมชนและชาวบานทไดรบผลกระทบจากการพฒนาของรฐจาก

ปญหาทดนท�ากนและทรพยากรตางๆ รวมถงการมบทบาท และความ

พยายามทจะท�าใหชาวบานเกษตรกรเขาถงกระบวนการยตธรรมใน

สงคมอยางเทาเทยมกบคนกลมอนๆ ในสงคม และทานไดท�าการศกษา

วจยเรอง “กระบวนการยตธรรมปญหาและแนวทางแกไข”กรณคด

ความเรองทดน รวมกบสถาบนรพพฒนศกด ส�านกงานปฏรป มลนธ

ส�านกงานทรพยสวนพระมหากษตรย และมลนธชมชนไท เพอศกษา

เหตปจจย เงอนไข ขอจ�ากดทกอใหเกดความไมเปนธรรม อนจะน�าไป

สกระบวนการเรยนรเพอปฏรปกระบวนการยตธรรม

บทบาทในชวง ๕ ปหลงของอาจารยจงเปนผแสวงหาความเปน

ธรรมแกผดอยโอกาสในสงคมผานงานวจย บทความ และบทสมภาษณ

ผานสอตางๆ และทานปรารถเสมอวา “ศาลเปนทพงสดทายของ

ประชาชนผมเปนหวงศาลอยากชวยศาลเพราะหากประชาชนเหน

วาศาลไมยตธรรมแลวบานเมองจะวนวาย” โดยหวงวาจะเกดการ

เปลยนแปลงทดในดานการใชกฎหมายเพอใหความยตธรรมอยางแทจรง

ควบคไปกบการใชชวตทเรยบงาย พอเพยง กบการศกษาวจยวถชวตชาว

บาน ชมชนทองถน การถายทอดความร ประสบการณแกกลยาณมตร



รพพฒน

ลกศษยลกหา รวมทงการวาดภาพ ซงเปนงานททานรกและมผลงาน

ภาพวาดหลายรอยชน ทงมอบเปนของก�านลแกญาตมตร ผรกใคร ไป

จนถงการจดแสดงนทรรศการภาพวาดในสถานทตางๆ เปนระยะเสมอ

มา...อาทเชน ภาพลายเสนพรอมบทกวทลกซง “รฐควรก�าจดความจน

ไมใชคนจน”....เปนตน

แมกระทงวนน วนททานอาจารยอคน รพพฒน มอายครบ ๘๐ ป

ความพยายามในฐานะประธานมลนธชมชนไท และ “คนธรรมดา” คน

หนงในสงคม เพอตามหาความยตธรรมยงคงด�าเนนไปอยางไมลดละ โดย

หวงวา สกวนหนงคนดอยโอกาสในสงคมจะไดรบการปฏบตอยางเปน

ธรรมและเทาเทยมกนโดยไมค�านงถงความแตกตางทางสถานภาพทาง

เศรษฐกจ สงคม ชาตพนธ หรอวฒนธรรม เพอลดความขดแยง สราง

ความเขาใจในการอยรวมกนอยางสนตสขในสงคมไทยตอไป....

สวนหนงเรยบเรยงจาก :

• ชวต ความคด และงานของ ม.ร.ว.อคน รพพฒน โดย

ดร.ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล ใน “เจาชาวบาน”.

ไชยนต รชชกล บรรณาธการ

• อาจารยอคน รพพฒน : คนธรรมดา ทคนธรรมดาควร

รจก โดย ธนะจกร เยนบ�ารง และจารภรณ เภาธะทต ใน

“คนธรรมดา”. นธ เอยวศรวงศ บรรณาธการ

๘๐ ป อคน รพพฒน1๘

บทเรยนจำก... อคน

ใหขามพน

เพราะมความเปนธรรม ในหวใจ จงเหนผยากไร ทกแหงหน

เพอศกดศรเปนมนษย ของผคน จงไมมชองชนชน ใหหางไกล

อคน..แมเกดใน อกชนชน กลบขามพน มายาจรตได

แลวกาวสความจรง สงคมไทย ทความจนกลนกราย เตมแผนดน

ใหท�า

เขยนชมชนเมองหนง ทหายไป เขยนวจยคนอยได กบทองถน

ศาลขงคนไรทอย ทท�ากน อคน..วเคราะหแก กระบวนธรรม

เรยกรองสทธชาวเล ไทยพลดถน ปฏรปทดน ลดเหลอมล�า

ฟนวถชาวบานๆ อนงดงาม ฟนวฒนธรรม สทธชมชน...ฯลฯ

ใหสต

80 ป ในวย เหมอนใกลฝง แตเหมอนฝง อยไกลใจของทาน

สงขารทรวงโรย ไปตามกาล ไมอาจตาน พลงใจอดมการณ

ยคสมย...ประเทศไทย กลยค สงคมสขแบบเกา นนพนผาน

อยอยางไรในบานเมอง ทราวราน ศกษางานอาจารย.. อคน..เปนบทเรยน

ใหพลงใจ

80 ป คนชายขอบ ม... ดนตรให เปนเสยงสายพลวไหว จากพนถน

ทงขลย ป ซอ รองแงง แคนพณ คอพลงใจทไมสน เพราะความจน

จ�านงคจตรนรตน1๐ม.ค.56

หวยวงนองอบลราชธาน



รพพฒน

“...สมยทด�ารงต�าแหนงกรรมการปฏรป ไดรบมอบหมายใหดแล

เรองปญหาทดน กรณทประชาชนถกเอารดเอาเปรยบ และไมไดรบ

ความเปนธรรม พบวามคดความทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม

คอนขางมาก ประชาชนสวนใหญทมฐานะยากจนตองตดคก สญเสย

ทดน ครอบครวไดรบความยากล�าบาก จงมแนวคดวา ในงานปฏรปจะ

ชวยใหคนเหลานมความเปนอยทดขน ไดรบความเปนธรรมมากขนได

อยางไร

ความสามคคของคนในชาต และความมนคงของสถาบนตางๆ

จะเกดขนเมอทกคนไดรบความเปนธรรม แตหากประชาชนถกขมเหง

หรอรสกวาไมไดรบความเปนธรรมจนเกดความรสกไมพอใจตอสถาบนท

เกยวของกบกระบวนการยตธรรมซงนบวาเปนทพงส�าคญของประชาชน

แลวนนอาจกอใหเกดผลกระทบตอกระบวนการยตธรรมได

ประชำชนสวนใหญทมฐำนะยำกจนตองตดคก สญเสยทดน ครอบครวไดรบควำมยำกล�ำบำก

กระบวนกำรยตธรรม ทพงส�าคญของประชาชน

ดร.ม.ร.ว.อคน รพพฒน :

การประชมทางวชาการ “เรยนรสการปฏรป

กระบวนการยตธรรม”

เรยบเรยง..มณฑล เนอทอง


จงตองมการระดมความคดเหนหาทางแกไขปญหารวมกนอยาง

สรางสรรค ในฐานะททกคนเปนหนสวนในการบ�ารงรกษาประเทศชาต

ใหสงบสข...”

“...ชาวบานเหมอนคนทไมมหนทางใดจะตอส มความเสยเปรยบ

มาก ทางทจะชวยชาวบานใหไดรบความเปนธรรมได ทกคนจะตองเขาไป

ชวยใหความรใหชาวบานมความเสมอภาคมากขน โดยเฉพาะนกศกษา

และนกกฎหมาย ควรชวยใหความรชาวบานในเรองกฎหมาย นอกจาก

นชาวบานยงตองประสบปญหาแบกรบภาระในการพสจนขอมลเอกสาร

หลกฐาน ไมมทนทรพยในการรวบรวมเอกสาร จะขอหลกฐานจากหนวย

งานราชการกไมกลา ล�าบากในการตอสในระบบกลาวหา ทกคนไมวา

จะเปนหนวยงานราชการ ศาล อยการ ทนายความ ฯลฯ ตองพยายาม

เขาใจชาวบานใหมากขน แมคนจนจะมทงด และเลวปะปน แตตองค�านง

ถงสภาพปญหาเชงโครงสรางของสงคมไทยดวย”

“...ชาวบานรสกมความทกขจากการท�างานของกระบวนการ

ยตธรรม และรสกวาไมไดรบความเปนธรรม ทงนการตอวากนไมได

ท�าใหเกดผลดอะไร ดงนนผเกยวของทงหมดในกระบวนการยตธรรม

ทงต�ารวจอยการผพพากษาทกฝายลวนหวงดตอประเทศชาตควร

รวมกนคดหาทางออก เพราะหากมคนไทยรสกวาไมไดรบความยตธรรม

มากๆ จะสรางสถานะทนากลวขนในสงคมไทย และเปนโอกาสใหคนท

ทะเยอทะยาน และตองการมอ�านาจเขาไปเกลยกลอมประชาชนทรสก

มความทกข ท�าใหเกดความแตกราวในประเทศชาตได หากทกฝายทง

ผพพากษา อยการ โจทก จ�าเลย รวมพดคย และชวยกนแกไข จะน�ามา

ซงความเปนธรรมในสงคม...”



รพพฒน

“...ปจจบนในประเทศไทยมความแปลกแยกของชนชนปกครอง

กบชาวบานหรอชนเผาทไมสามารถเขาใจเขาได ท�าใหเกดปญหามากมาย

และมผพพากษาจ�านวนนอยมากทมองเหน การศกษาดานกฎหมาย

ของไทยยงขาดความเหนอกเหนใจความเขาใจมนษยหรอความทกข

ยากซงเปนพลงทจะชวยใหเขาชวยเหลอคนได...”

“...ครงนเปนเวททไดเรยนรอยางยง ไดเหนความพยายามของทก

คนทจะชวยกนแกไขปญหา บานเมองมปญหามากขน ดงนนตองอาศย

หลายสง สงแรกคอความเขาใจซงกนและกน เนองจากคนแตละระดบ

แตละกลมเขาใจตางกน นอกจากนชมชนมการเกดและตาย อกทงปญหา

ระบบทนนยมไดเขามาท�าใหชมชนมการขดแยงแตกแยกเพราะคนมง

หวงผลประโยชนและพรรคพวกตนเอง ดงนนจงไมใชมเพยงเฉพาะขอ

กฎหมายแตตองมขอสงคมทเกดขนดวย ซงงานวจยจะมความส�าคญใน

การหาทางออกในการแกปญหาสงคมไทยไดอกหลายประการ...”

“...คณะผวจยมความตองการชวยหาวธหรอหนทางออกจาก

ปญหาทเกดขน ซงกรณทเกดขนลกษณะนมอกมากมาย ลวนเปนปญหา

ทรฐเขาไปเรยกรองเอาทดนทมผครอบครองอยกอนแลวโดยการขด

เสนทบ อกทงกระแสอนรกษปาไมทมองหาคนผดทท�าใหปาหายไป

มองวาชาวบานบกรกปาซงอาจเปนความเขาใจทคลาดเคลอนและ

ไมไดหาสาเหตทชดเจนปจจบนทดนวางเปลามมากมายคนไรทดน

กมมากมาย คนเกบสะสมทดนไวขายกมมากมาย จนเปนทดนวางเปลา

ซงเปนการสญเสยคณคาทางทดนอยางมหาศาล แนวคดเรองกรรมสทธ

มาพรอมกบระบบทนนยม ท�าใหเกดการสะสมเพอผลประโยชนในการ

แขงขนท�ามาหากน สวนหนงปญหาทเกดขนนนเกดจากรฐทมลกษณะ

รวมศนย สามารถแยงชงทรพยากรของชาวบานไดมาก สงส�าคญคอ ถา


คนไมมทดนจ�านวนมากแลวรองเรยนเรองความไมเปนธรรม จะมปญหา

มากมายตามมา เนองจากเมอชาวบานรสกไมไดรบความยตธรรมมากๆ

จะท�าใหนกการเมองทตองการมอ�านาจเขาไปเกลยกลอมชาวบานให

ท�าลายสถาบนตางๆ โดยเฉพาะสถาบนในกระบวนการยตธรรม ดงนน

ผเกยวของตองหาวธการรวมกนในการรกษาสถาบนตางๆ ของชาตไว...”

“...เปรยบราชการเหมอนมาทถกบงดานขาง มองเหนเฉพาะ

ขางหนาซงราชการตองปรบตวใหเขากบสถานการณทเปลยนแปลง

ไปไมเพยงเฉพาะท�างานของตนใหเสรจสนไปโดยลมมองรอบขาง ซงจะ

กอใหเกดปญหาตางๆ ตามมา และหวงวา แนวทางทรวมเสนอกนในครง

นจะชวยจดประกายใหทกฝายเปดตามองรอบดานมากขน

..คนสวนใหญมกไมรสกวำ...ควำมไมเทำเทยมในโครงสรำง

ทบบคนกลมหนงใหตองทนทกขทรมำนเปนสงส�ำคญมำก

ในสวนของศาลตองเปดตามองมากขนเชนกน เราไมอาจมอง

ไดวาโจทกและจ�าเลยนนเทากน เนองจากมความแตกตาง และความ

เหลอมล�าในสงคมมาก แมคนจนมทงด และเลว แตตองไมลมวาม

โครงสรางสงคมบบเขาอย คนสวนใหญมกไมรสกวาความไมเทาเทยม

ในโครงสรางทบบคนกลมหนงใหตองทนทกขทรมานเปนสงส�าคญ

มาก หากเราไมคด ไมมอง ไมเหนใจ หรอพยายามเขาใจคนอกกลมหนง

ทไมเหมอนเรา เราจะท�างานล�าบากมาก ววฒนาการของประเทศทกแหง

ก�าลงมปญหาเพราะไดรบกระแสเรองสทธทจะท�าใหเกดความเทาเทยม

กนมากขน ในระยะยาว ทงนการทประเทศมทรพยากรมากขน ถาเรา

แยงชงกนมากขนตอไปคนไทยจะตอสกนเอง มหาอ�านาจกจะน�าอาวธ

มาใหแตละฝายสกน นนคอจดจบประเทศไทย เพราะฉะนนทกฝายตอง

ชวยกนประเทศไทยจงจะอยรอดได...”



รพพฒน

อำจำรยอคนกบควำมหวงใยกลมชาตพนธชาวเล

อ.อคน อ.ศรศกร อ.นฤมล เยยมชมชนชาวเลภเกต หลงประสบภยสนาม


ถายภาพเรอจ�าลองของชาวเล : มอแกน



รพพฒนสองผอาวโส เยยมชมชนชาวเล


หลงเปนคณะกรรมการปฎรป ป 2554 อาจารยอคน

ลงเยยมชาวเล ในชมชนหาดราไวย จงหวดภเกต ซงมปญหาเรองทดน

ถกฟองขบไล ทงทอาศยมานานประมาณ 300 ป

อ.อคน อ.ศรศกร และคณะ

ประชมรบฟงปญหาชาวเลในฐานะคณะกรรมการปฎรป



รพพฒน

รวมกจกรรม“ตามหาหลมฝงศพชาวเล”กบสอมวลชน

ม.ร.ว.อคนรพพฒนนางเตอนใจ ดเทศน คณะกรรมการสมชชา

ปฏรป พลเอกสรนทร พกลทอง ประธานคณะกรรมการสถาบนพฒนา

องคกรชมชน และอาจารยกตตศกด ปรกต คณะนตศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร ลงเยยมชมชนชาวเล บานราไวย จงหวดภเกต เมอ ๒๘

กรกฎาคม ๕๕ รวมกบทมสอมวลชนในกจกรรม “ชวนสอมวลชนตาม

หาหลมฝงศพชาวเล”

ซงเปนชนเผาพนเมองดงเดมทอาศยมานานกวา ๓๐๐ ป แตม

เอกชนออกเอกสารสทธทบท และอางสทธเหนอทดนชมชนชาวเล ซง

ปจจบนมผอยอาศยจ�านวน ๒๒๔ ครอบครว กวา ๒,๐๓๖ คน อยใน

สภาพแออด มปญหาคณภาพชวต ไมมสทธทจะไดน�าไดไฟ ตองตอ

พวงจากคนอน และจายในราคาทแพง ขาดโอกาสในการรบการพฒนา

ถนนหนทางในชมชน ไมมสทธในการปรบปรงตอเตมบาน มกวา ๑๐

ครอบครวทก�าลงถกฟองขบไล และคาดวาผอางสทธจะทยอยฟองทง

ชมชน

ลงหงม ประธานชมชนชาวเลราไวย เลาใหฟงวา ตงแตดงเดมมาม

อาชพท�าประมง สามารถไปไดทกเกาะแกง แตปจจบนพนทท�ามาหากน

เรมแคบลง การสงเสรมการทองเทยวทเกดขนจะดส�าหรบกลมทมเงนทน

แตส�าหรบชาวเลทดอยโอกาสไมมผลอะไร แลวยงท�าใหการท�ามาหากน

ตองล�าบากมากขน เราไมมความร ไมมโอกาสทจะไปตอสกบคนอนได

ม.ร.ว.อคนรพพฒน:

เราไดอยอาศยทนมานานแลว แลวถกคนอนออกเอกสารสทธทบท

ในทของพวกเรา เราจะตองส เพราะเขาใชกฎหมาย ใชตวอกษร มาบบ

พวกเรา การสของเรามอย ๒ อยาง คอ


ศาลปกครอง พอมทางสได เพราะกฎหมายรฐธรรมนญในปจจบน

มคมครองอยวา ชมชนทเปนชมชนดงเดมมสทธในทดนของตวเอง ใน

ทรพยากรของตวเอง คอการสของเราตองไปสทศาลปกครองใหเพกถอน

โฉนดทดน และการทเราสามารถขอเพกถอนได ถงแมวาเขามเอกสาร

สทธกตาม เราจะตองแสดงใหศาลเหนถงประวตของเราใหไดวาเรามทอย

อาศยทนมากอน แลวเขามาอางสทธทหลง มาออกโฉนดทบทของเรา ท

เราอยอาศยมานานแลว เพราะฉะนนประวตของชมชน และขอมลตางๆ

ตองแสดงใหชด ทงเรองสสาน การท�าผงสาแหรกตระกล มความส�าคญ

มากๆ ทงหมด เราท�าขอมลเพอทจะชแจงวาพวกเราไดอาศยอยทนมา

กอน

ในการทเราจะตอสทงหมดน เขาใจวาเรองชมชนศาลกมความ

อดอดมากอยเหมอนกน และมความระมดระวงมาก เพราะไมรจกชมชน

และธรรมดาผพพากษาจะตความตามลายลกษณอกษร เพราะฉะนนจะ

ท�าอยางไรจงจะใหผพพากษามแนวโนมทจะคดวาพพากษาตามความ

เปนธรรมมากกวาทจะพพากษาตามลายลกษณอกษร และเราตองให

สอมวลชนชวยพวกเรา เพอทจะสรางกระแสท�าใหเกดความเปนธรรม

ใหศาลรสกไปดานนดวย และการตดสนจะตองมความเปนธรรม มความ

เมตตากรณาดวย แตถาศาลชวยไมไดจรงๆ คดวากระทรวงวฒนธรรม

เขานาจะชวยได ในเรองพนทวฒนธรรม แตจะชวยไดแคไหนนนตองด

กนตอไป

ผมมความหวงวาทพวกเราไดรวมกนตอสจะประสบผลส�าเรจ ให

ความเปนธรรมเกดขนใหได พวกเราจะชวยใหไดเทาทจะท�าได เราจะ

ตองจบมอกนไปดวยกน สรางความเขาใจใหศาลไดเขาใจและใหความ

เปนธรรม และตองใหสอชวยดวย เพราะสอนนมความส�าคญมากๆ



รพพฒน

ขอใหพวกเราเขมแขงไว และมความสามคคกน เพราะถาเราขาด

ความสามคคจะท�าใหอกฝายหนงสามารถรงแกพวกเราไดงาย และขอให

พวกเราทกคนรวมมอกนจรงๆ อยาทอ และขอใหพวกเราประสบความ

ส�าเรจสามารถท�าใหเกดความยตธรรมขนมาได และมความส�าเรจอยได

อยางมความสข มไฟฟา น�าประปา มทอยอาศยทมนคง ใหไดตามความ

ปรารถนาทกอยาง

พลเอกสรนทรพกลทอง:

ผมเหนวาสสานจะเปนหลกฐานทส�าคญ เชน ทเกาะทรายด�า

ชมชนบานทงหวา สวนในชมชนราไวยขอมลแผนท ขอมลสสาน และ

สาแหรกตระกลทท�าไดตอนน กตองท�าตอไปใหครบถวน และตองหารป

มาใสดวย และถาสามารถโยงตอไปวาคนกลมนไดท�ามาหากนทเกาะไหน

บาง โดยท�าแผนทแสดงประกอบกจะชดเจนยงขน เพอทจะเอาขอมล

เหลานเปนหลกฐานส�าคญใหได และการทจะเปนหลกฐานส�าคญไดตอง

มผทรบรองขอมลเหลานเปนจรง เชอถอได โดยการหาขอมลจากเอกสาร

วจย จากนกประวตศาสตร ตองหาวามใครบางทไดท�าเรองนไว แลวมา

รวมกลมกน แตชาวเลท�าเองตามล�าพงไมได ตองมสอมวลชน มองคกร

ตางๆ มาชวยเพอมารบรองขอมลทท�านวาเปนขอมลจรง


การทเราจะรบรองขอมลนวาเปนจรงได เราตองจบมอกบฝาย

ปกครองดวย ตงแตนายอ�าเภอ ผวาราชการจงหวด และหาพนธมตร

โดยเฉพาะศาล พดคยกบศาล และขออยาเพงพพากษา ขอชะลอเพอ

จดท�าขอมลเหลานกอน โดยการขอศาลนนตองมภาคประชาสงคม ภาค

สอมวลชนไปชวยดวย

ขอมลหลกฐานทเราหามาได แลวท�าใหเปนทนาเชอถอไดวาขอมล

หลกฐานนเปนจรง แลวสามารถทจะไปยนศาลไดจะตองท�าอยางไร

เพราะฉะนนหลายๆ ฝายตองเขามารวมกนทงชมชน องคกรตางๆ

สอมวลชน และทส�าคญมากทสดในขณะน คอ ฝายปกครอง โดยทเรา

จะท�าอยางไรใหเหนวานคอชมชนหนงของประเทศไทย

ในคราวทมาครงทแลว ไดพดกบฝายปกครองวาใหจดการใหถก

ตอง และเหนวาชมชนชาวเลนนเปนชมชนหนงในพนทน และมศกดและ

สทธทจะอยได

สงทยากทสดคอฝายโจทยไมใชรฐ แตเปนเอกชน เราตองคยกบ

เอกชนเหมอนกนโดยมองคกรทชวยเหลอเรองนท�าหนาทประสานใหม

การจบเขาคยกน สรางความเขาใจรวมกน

เรองแผนท การท�าขอมลสบประวต โดยเขยนเปนโครงการ ท�า

เปนแผนงานขนมาแลวเสนอ พอช.ขอสนบสนนงบประมาณได และขอ

ใหท�าเรงดวนกอนทจะหมดวาระ สวนการบานของชมชนคอเราตองม

ความสามคค เรองใดทผดกฎหมายอยาท�า ท�าใหเหนวาชมชนเราเปน

ชมชนทสะอาดทงใจ ทงกาย มความออนนอมถอมตน

ม.ร.ว.อคนรพพฒน:

ผงตระกลตองเชอมโยงกบสถานทดวยวาตระกลไหน อยทไหน ม

อาชพอะไร เอามาเชอมกบทชมชนราไวย และสสานตองรวาเกาขนาด

ไหน เรมตงแตเมอไหร ตองเอามาเชอมกบผงตระกลดวย



รพพฒน

คณเตอนใจดเทศน:

มตคณะรฐมนตรฟนฟวถชวตชาวเล เปนเครองมอทเราจะตอง

ท�าใหเปนจรง เพราะเปนมตทเกดขนตงแต พ.ศ.๒๕๕๐ เพราะปญหา

หลกของพวกเรา คอทอยอาศย ทท�ากนและพนททางวฒนธรรม

การฟองศาลปกครอง ตอนนเรามเพอนทเปนนกวชาการทาง

ดานมานษยวทยาแลว และเพอนทเราตองหาคอนกวชาการดาน

ประวตศาสตร นกวชาการดานกฎหมายทจะสามารถชวยใหพวกเราชนะ

คดหรอประนประนอมกบเอกชน

พนททอยอาศยนไดเกยวของกบกระทรวงวฒนธรรม กรมทดน

กระทรวงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ทเกยวกบกรมทรพยากร

ทางทะเล และชายฝงของกรมประมง

เรองเฉพาะหนาทยงไมไดแกไขคอคณภาพชวตของพวกเรา

๑) เรอง ไฟฟา น�าประปา หองสวม ปญหาตอนนคอ ชมชนเปน

พนททยงไมมเอกสารสทธ ท�าใหการประปา ไฟฟา ไมสามารถเขามาตอ

น�า ตอไฟ ใหได

๒) เรองการศกษา เพราะสวนใหญเดกๆ จะเรยนจบแค ป.๖ แลว

ไมไดเรยนตอ ท�าใหไมมอาวธทางปญญาทจะตองสกบนายทนเรองการ

ฟองรองคด เพราะฉะนนชมชนของเราตองมารวมกนคดวาลกหลานของ

เราตองมการศกษาทดขน

๓) เรองอาชพ ทจะตองมรายไดใหพอด พอกน ทจะท�าใหม

คณภาพชวตทด ซงสวนใหญในชมชนผหญงจะมอาชพตอยหอย สวน

ผชายจะออกเรอประมง สวนคนทไมมเรอกจะไปหาปลาโดยไปกบเรอ

ประมงของเพอนบาน

ผทจะสามารถมาชวยเราไดในเรองคด คอฝายตลาการ หรอศาล

ปกครอง และฝายนตบญญต ส.ส., ส.ว. เราตองสงตวแทนไปหาเขา เพอ


ใหเขาเขามาสนใจ และชวยเหลอเรา เพราะวาเขาสามารถตงกระทถาม

รฐบาลในเรองปญหาของพวกเราได เปนตน และองคกรอสระ เชน คณะ

กรรมการสทธมนษยชน ทไดเคยรองเรยนรฐบาลไปแลวนน เราตอง

ตดตามความคบหนาดวย และการสรางกระแสสงคมเพอใหสงคมเขาใจ

โดยผานทางสอมวลชน โดยเราตองใชหลายๆ ชองทางเพอใหเกดความ

ส�าเรจทละนอย

ขอใหเรามก�าลงใจ เขมแขง ใชปญญา ใชความร ตอสดวยความร

ดวยกฎหมายใหมากขน และใหมเพอนมาชวยพวกเราใหมากขน



รพพฒน๘๐ ป

อคนรพพฒน

ป ๒๕๐๒ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดเสดจมาเยยม

ชาวเลชมชนราไวย และไดประทบยน ณ จดน ซงประวตศาสตร

ครงนน พนองเหนวาเปนความส�าคญ และจดจ�าไมเคยลม

นบจากนนมา ๕๓ ปทไดเคยเสดจประพาสชมชนราไวย วนน

พวกเราชาวเลชมชนราไวยไดแสดงความจงรกภกดและส�านกในพระ

มหากรณาธคณยง โดยตงชอถนนสายนวา “ถนนในหลวงเสดจ”

เพอร�าลกถงพระองคทาน และเปนทยนยนวาพวกเราคอกลมคนท

อาศยในดนผนนมายาวนาน

ผน�ำชำวเล อำนค�ำประกำศประวตศำสตรชมชนชำวเลรำไวย

จงหวดภเกต และท�ำพธเปดปำย “ถนนในหลวงเสดจ”


ชำวเล : ชมชนดงเดม มสทธตำมรฐธรรมนญ: ผศ.ดร.กตตศกด ปรกตคณะนตศาสตร ม.ธรรมศาสตร

ทางออกในการชวยเหลอชาวเล:

หลงจากทไดไปทสสานบนเกาะเฮ แลวท�าใหเชอไดวา ชาวบาน

ชมชนราไวยไดเคยอาศยอยทนมาเปนรอยปแลว ทสสาน เปนททมไว

เพอประโยชนสาธารณะ ถาเราตงสสาน เหตผลส�าคญ คอวาเราไดให

สาธารณะชนเอามาใชส�าหรบเปนกศลสถานกบผทตายไปแลว สสาน

จงมลกษณะเปนทสาธารณะประโยชน และทสาธารณะประโยชนนน

เอกชนถอกรรมสทธไมได และถามการออกเอกสารสทธ เชน มการออก

โฉนดทบทสสาน ผทใชสสานหรอสาธารณะชนทวไปซงเปนผใชสสาน ก

ไปพสจนวาทตรงนเปนทสสาน การออกโฉนดจงเปนการออกโฉนดทบท

สาธารณะ การออกโฉนดทบทสาธารณะประชาชนซงมสทธทจะใชท

สาธารณะนนกไปขอรอง ยนค�ารองกบกรมทดนขอใหไปเพกถอนโฉนด

ได ไมวาโฉนดนนจะออกมานานแคไหนแลวกตาม กสามารถเพกถอนได



รพพฒน

ควรใชเอกสารหลกฐานอะไรทบอกไดวาทตรงนนเปนทสาธารณะ?

ในกรณสสาน หลกฐานคอตวของสสาน สามารถพสจนตวเองได

กรณชาวเลควรจะเรมตนอยางไรในการพสจนสทธตรงทสสาน:

อยางแรกสดถาหากวาเปนทสสาน กใหไปยนค�ารองขอตอศาล

ใหศาลแสดงสทธวาทตรงนเปนทสาธารณะ แตกอนจะยนไปทศาล

สามารถยนไปทกรมทดนกอนกได โดยขอใหกรมทดนไปแสดงสทธวาท

ตรงนเปนทสาธารณะ เปนททประชาชนใชประโยชนรวมกน แลวกรม

ทดนไดออกโฉนดไปผดพลาด ผดหลง แตถากรมทดนไมยอมในกรณน

เรากไปขอใหศาลปกครองเขาพจารณาเพอทจะสงใหกรมทดนด�าเนน

การ

แตวธทโดยทวไปทจะเกดขน คอวาประชาชนจะเขาไปใชท

สาธารณะนน เอกชนทเขาเปนเจาของหรออางตววาเปนเจาของเขาจะ

ไมยอมใหใช ในกรณอยางนประชาชนกฟองวาเขามสทธใช หรอมฉะนน

กจะถกฟองจากเจาของทดนวาเขามาโดยไมไดรบอนญาตแลวกตอสคด

กนในศาลวาทตรงนเปนทสาธารณะหรอไม

หลกฐาน คอ ๑.ตวทดน ๒.พยานบคคลซงรเหนอยวาทตรงนเปน

ทสาธารณะหรอเปนทสสานเกา แตตองพสจนใหไดวาเปนทสสานจรง

ในหมบานชมชนชาวเลราไวยทอยปจจบนมกรณคอเปนชมชนดงเดม

ทชาวบานเชอวาไดสบทอดมานานหลายรอยปอยๆ มเอกชนมาออก

เอกสารสทธมการฟองรองกบชาวเล1๐รายและชาวเลแพคดไป

2รายปญหาคอชาวเลมปญหาในเรองกฎหมาย

ผมไดอานค�าพพากษาแลว ศาลไดตอวาชมชนวานอกจากเจาตว

กบภรรยาทอางวาทตรงนเปนสาธารณะแลว ไมมคนอนมาใหการเลย


ไมมคนในชมชนมายนยนวาทตรงนเปนทสาธารณะ หรอยนยนวาตรง

นเปนททเขาสรางบานมาแตเกากอน ศาลบอกวามแตจ�าเลยกบภรรยา

ของจ�าเลยมาอางวาตรงนเปนททตวเองอยมาเกา สวนอกฝายหนงเขาม

หนงสอทางราชการ มโฉนดทดน แลวจะใหศาลเชอใครละครบ?

เพราะฉะนนชมชนตองรวมตวกนใหเหนยวแนน ตองชวยเหลอ

กน ถาใครเปนคดตองไปใหความจรงกบศาล ถาชมชนไมชวยกนไปเปน

พยานในศาลท�าใหน�าหนกของฝายจ�าเลยนอย

กรณพพาทเกดขนระหวางชาวเลทถกนายทนออกเอกสารสทธทบ

พนทในฝงอนดามนมมากมาย

ตวชมชนมสทธเขาไปรวมแสดงหลกฐานหรอชมชนขอใหศาล

แสดงสทธ หรอวาไปชวยกนใหการวาทตรงนเปนททชมชนเคยใชกน

มา วธทดทสดหลกฐานทใชพสจนไดวาเคยเปนชมชนมาตงแตกอน พ.ศ.

๒๔๘๔ ซงเปนปทประกาศใชพระราชบญญตปาไม

กอนป พ.ศ.๒๔๘๔ นน ใครมาอยในทดนได ๙-๑๐ ขนไป ตาม

กฎหมายตรา ๓ ดวง หรอกฎหมายเกาสมยโบราณ เคาถอวาคนนนม

สทธ

เทาทฟงมา ชาวเลอย ในหลายชมชนกมหลกฐานวาเคยเขา

โรงเรยนมาแลวตงแตหลง พ.ศ.๒๔๗๕ เพราะฉะนนหลกฐานวาเคยเรยน

ในโรงเรยน กแสดงวามหลกฐานวาเคยเปนแหลงชมชน เพราะโรงเรยน

ยอมไมตงอยในปา สวนเอกสารสทธจะมกนกตองหลงจากประกาศใช

ประมวลกฎหมายทดนแลวใน พ.ศ.๒๔๙๗

ถาหากวาเคาอางสทธทบททเปนทของชมชนมาแตกอน แลว

ชมชนนนใชทในฐานะทเปนทสาธารณะ (เพราะสมยกอนการตงชมชน



รพพฒน

ไมใชการเอาทดนนนเปนเจาของ) เปนการตงชมชนหมายความวาอาง

สทธทจะอยรวมกนเปนทอยอาศย ใชท�ากน สทธนนกยงคงด�ารงอยจน

กระทงปจจบนน และรฐธรรมนญตงป พ.ศ.๒๕๔๐ กยงรบรองอกชน

หนง และในรฐธรรมนญ พ.ศ.๒๕๕๐ ไดรบรองไวในมาตรา ๖๖ วา

“ชมชนโดยเฉพาะอยางยงชมชนทองถนดงเดม มสทธใชสอย และ

ไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงทอยอาศย

ใชท�ากนดวยฯ”

แนะน�าวา (๑) ควรท�าความรเหลานใหเปนทเขาใจกนของพนอง

ประชาชน (๒) นกกฎหมายทเกยวของในการเปนทปรกษาหรอวาท�าคด

ใหกบพนองชาวเล กตองอางสทธอนน แตเทาทไดดในคดทผานมามกจะ

อางวาชาวเลไดกรรมสทธวาทดนแปลงนน แปลงน เปนของครอบครว

นน ครอบครวน พอไปอางอยางนน คนอนเขาไมเอาดวย เพอนบานคน

อนๆ เขาบอกเขาไมร ไมเหน แตถาหากวาเราจะตอสอางสทธเรากตอง

อางสทธวาเปนทอยทพวกเราใชอาศยอยกนมาตงแตดงเดม อยางนกม

คนสนบสนน

สมยกอนคนทมาอยในทของชาวเล เขาไมไดคดวาจะเอาไวเปน

กรรมสทธ คออยอาศยไวพกแดด พกลม ในระหวางการท�ามาหากน

แลวเมอถงเวลาพนหนาลมแลวเคากโยกยายไปอยถนอน แตทนเหนได

ชดวาไดอยอยางตอเนองมาตลอดกอน พ.ศ.๒๔๘๒ เรากตองไปอางกน

ใหชดเจนในศาล


อาจารยมองอยางไรวาทผานมาคดของคนจนเกยวกบเรองทดนทอย

อาศยมานานแลวถกเอกสารสทธไมวาจะเปนสทธของเอกชนหรอ

ราชการเขาไปทบทชาวบานสวนใหญชาวบานจะเปนฝายแพมขอ

สงเกตพจารณาอยางไรวาคนอยเกากอนท�าไมถงไมไดรบความเปน

ธรรม

ปญหาขอท ๑ เรองการพสจนความจรงวาขอเทจจรงเปนอยางไร

ถาชาวบานไมสนใจเรองความเปนจรง หรอไมพยายามน�าหลกฐานไป

พสจนความจรง ผลกคอศาลจะรบฟงหลกฐานของทางราชการ ซงโดย

ทวไปคอคนทอางตววาเปนเจาของทดนกมกจะอางเอกสารสทธทดน

ซงเปนเอกสารทางราชการ ศาลกตองรบฟงอยแลว แตวาเอกสารทาง

ราชการนนจะรบฟงไดกตอเมอ เปนเอกสารทไดมาโดยถกตอง เอกสาร

บางกรณไดมาไมถกตองเพราะวาเปนการออกโฉนดทบท ซงมผอนอย

กอน และผอยกอนถาเขาอางไดวาเขาอยบนทสาธารณะ คอทดนทม

ไวส�าหรบพลเมองใชรวมกนหรอมไวเพอประโยชนสาธารณะแลวเขา

ไปใชประโยชนอย มคนมาออกโฉนดทบทลงไป โฉนดนนกไมชอบดวย

กฎหมาย เมอโฉนดนนไมชอบดวยกฎหมายกขอใหเพกถอนโฉนดได

ปญหาคอตวชาวบานเองไมรวธการพจารณาอะไรสกอยางคอศาลก

พจารณาไปตามตวอกษร

จงจ�าเปนตองมทนาย และทนายตามปกตกมคนทจะใหบรการ

น เชน สภาทนายความ กรมอยการ ซงมฝายชวยเหลอประชาชนทาง

กฎหมาย หรอกระทรวงยตธรรมกมการชวยเหลอ แตทส�าคญทสดคอ

สภาทนายความ รวมทงทนายความทงหลายทเปนนกกฎหมายทจะไป

วาคดแทนประชาชน กตองเอาความจรงมาวากน



รพพฒน

การพสจนความจรงโดยทศาลคนกลางเปนคนฟงโดยใหทง2ฝาย

ซงตวชาวบานหรอตวคนฟองเองกวากนไปตามค�าถามททนายของ

อกคนหนงถาม ซงชาวบานกไมรวาจะพดอะไรดใหมน�าหนก และ

ศาลกไมมกระบวนการในการไตสวนทลงลกไปถงความยตธรรมนน

มปญหาหรอไมวาศาลสามารถมเครองมอทจะไปพสจนตรงจดนนได

ศาลมเครองมอครบ ตามกฎหมายวธพจารณาความแพง ศาล

ซกไซได แตมปญหาวาจะมประเดนทศาลควรซกไซหรอไม ซงกรณน

ตองโตแยงกนกอน การโตแยงกนประชาชนทไปขนศาล ถาหากวาเหน

วามขออะไรทตวเองจะขอกลาวกขออนญาตศาล แบบเปนเรองธรรมดา

เหมอนกบทเราพดกน เพยงแตเราไปกลวศาลไมกลาพดในศาลเอง เวลา

ทเราจะขอพดความจรงเรากขออนญาตศาลวา “ใตเทาขอรบ หรอศาล

ทเคารพขอรบผมมเรองทอยากจะแถลงตอศาลฯ” กขอเขาแถลงได แต

โดยทวไปประชาชนคดวาท�าไมได เราตองคดวาศาล คอผใหบรการ

ใหความเปนธรรม ความเปนธรรมกอยบนความเปนจรง ถาเราพดเพอ

แสวงหาความเปนธรรม เอาความจรงมาตแผ ศาลกอนญาต

โดยความเปนจรงแลวทกวนนการใหความเปนธรรมกบประชาชน

ทมปญหาเรองทดน ทท�ากน กลายเปนปญหามากมายทวประเทศ

อาจารยคดวาไดเกดอะไรขน

๑. ปญหาเกดจากนกกฎหมายจ�านวนหนงกดหรอวาโจทยกด มก

จะไปกลอมจ�าเลยบอกไมตองไปศาล บอกวาทฟองไปนนไมไดตองการ

อะไร แตฟองเพอเปนหลกฐานถงเวลาคณไมตองไปศาล ผลลพทกคอ

“จ�าเลยทงความ” ภาษากฎหมายเรยกวา “จ�าเลยขาดนด” คอไมไปตอส

คด เมอไมไปตอสคด ศาลกตดสนฝายเดยว แลวเอาพยานหลกฐานของ


ฝายโจทยทกลาวอางขนมาแลวตดสนไปตามนน ถาไมมขอสงสยเพราะ

วาจ�าเลยไมมาใหการ อนนเปนขอเสยเปรยบของฝายจ�าเลยทไววางใจ

โจทย เปนขอเสยเปรยบของคนจนทไมเขาใจในสทธของตวเอง ทนเมอ

ไปถงทศาล ศาลกจะใหพดเฉพาะเทาทศาลถาม แตความจรงแลวศาล

ทดเขาจะซก โดยซกวาคณเขาใจค�าถามหรอเปลา และเขาใจวาอยางไร

และทนายความ อยการ กตองถามใหม ใหประชาชนทไปเปนจ�าเลย

หรอไปเปนพยานไดเขาใจและตอบไดถก แตถาเราไมเขาใจค�าถามเราก

ถามเลยวาค�าถามหมายความวาอยางไร เราตองเหนศาลวาเปนผใหญ

คนหนงทมาตดสนความ ถาเรากลวจนพดไมออก คดไมออก กจะลงไป

ตามชองทางทโจทยก�าหนดไว กมโอกาสทแพคดมากขน

๒. ประชาชนไมไปศาล หรอไปศาลแลวไมตอส เพราะคดวาเสย

คาใชจายแพง ไมมเงนทจะไปส ถาไมโกรธกนจรงๆ กยอมไปกอน พอ

ยอมแลวถกเขาเกลยกลอมวาสารภาพดกวา ถาสารภาพแลวคณเสยนอย

ทสด พอสารภาพแลวความจรงจะเสยมากกวาทเขาบอก

มคนจ�านวนมากถกฟองขอหาบกรก ความจรงไมไดบกรก แตถก

กลอมวาคณสารภาพซ ถาสารภาพแลวจะเสย ๒-๓ พนบาท ไมตองตด

คก ไมตองประกนตว อยางนบางทประชาชนทไมผดอะไรเลยกไมสยอม

สารภาพไปวาบกรกจากทถกเขากลอม อยางมกเปนปญหาในเรองการ

ศกษา

การสอสารมวลชนของเราเรองสทธยงมนอยอย วาใครมสทธ

อยางไร เปนเรองทตองท�าใหเกดความเขาใจในสงคมของเรา เพราะเราจะ

อยกน ตองอยดวยความจรง และความถกตอง ศาล อยการ ทนายความ

ประชาชน กมหนาทแบบเดยวกน



รพพฒน

ในสวนของศาลเอง มาตรฐานของศาล ยงเปนเรองทตวคนจนยง

สามารถไววางใจ

ตองไววางใจศาลครบ เพราะเขาเปนคนกลางในการตดสน แตเรา

ตองใหความจรงกบเขาใหมากทสด แตถากลว กบอกศาลเลยวาตอนนผม

กลวพดอะไรไมออก เพอใหเขารวาตอนนประชาชนตกตนใจไมสามารถ

จะพดกลาวตามความรสกนกคดของตวเองได และศาลกจะมวธทจะ

ท�าใหไมกลว เพราะศาลมหนาทจะตองหาความจรง แตถาไมบอกศาล

กจะไมร เพราะเขาใจวาทกคนทเขามาทศาลกรเรองดอยแลว

ในกรณของชาวเล แมแตการทเขาจะสอสารกบคนภายนอกกยงม

ปญหาเลยเพราะภาษามความแตกตางชาวบานมสทธขอใชลาม

ในสวนของศาล และกระบวนการยตธรรม เขาเอาเรองวถชวต

ประเพณ ของชาตพนธหรอคนกลมนอยเขาไปพจารณาดวยหรอไม

ศาลตองพจารณาเรองราวตางๆ ตามความเปนจรง รวมทงสภาพทาง

ภมศาสตร สภาพทางจารตประเพณ สภาพทางจตวทยา ของผทเกยวของ

ทงหมด เราซงไปเปนคดในศาล เรากตองใหความจรงกบศาล และศาล

กตดสนเรองราวตางๆ ใหความเปนธรรมโดยพจารณาจากความเปนจรง

เราอยาไปคดวาศาลรเรองราวทงหมดได แตศาลตดสนเรองราวตางๆ

โดยดวาขอเทจจรงเปนอยางไร รวบรวมขอเทจจรง และพจารณาขอเทจ

จรงตามส�านวน วามความสมพนธเชงเหตเชงผลกนอยางไร แลวตดสน

ไปตามเหตผลทอยในขอเทจจรง เพราะฉะนนถาขอเทจจรงไมพอ ศาล

อาจจะตดสนพลาดได เพราะฉะนนหนาทของผทเกยวของกบคดในศาล

คอท�าใหความจรงปรากฏกบศาลมากทสด และสงไหนทเราเหนวาเปน

ความจรงทส�าคญ ทงเรองจารตประเพณ วฒนธรรม ความรสกนกคด

เรากกลาวกบศาลได


ขอใหอาจารยแนะน�ากบคนทก�าลงตอสอย มวธการอะไรทจะเปน

ความหวงวาตวเองจะสามารถชนะคดได

๑. ตองแสวงหาขอเทจจรง ตองรวาคดเปนอยางไร ตองคยกบนก

กฎหมาย กบทนายความของเราวาคดนนเปนอยางไร ทางสเปนอยางไร

เพอทเขาจะไดหาขอเทจจรงได ในสวนของนกกฎหมายกตองใหขอเทจ

จรง ใหความคดเหน ใหแนวการด�าเนนคดกบเขา

๒. ในสวนของชมชน ตองเชอในความเปนจรง เอาความเปนจรง

มาตแผ และกฎหมายกไดคมครองสทธชมชน ถอวาชมชนมสทธทจะ

ใช ไดประโยชน และมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม และเรากตองรวมกนตอส รวมกนชแจงท�าใหคนเขาใจ แลว

ท�าใหเปนจรงตามทกฎหมายไดวาไว

ของจรงทงหลายหามไม

กลายเปนหนไปหมดแลว

รวมทงสตวและมนษย

อคน รพพฒน



รพพฒน


อำจำรยอคน : ก�าลงใจส�าคญของ คนไทยพลดถน : คนไรสญชาต

อาจารยอคน รพพฒน และอกหลายทาน เยยมใหก�าลงใจ เครอ

ขายคนไทยพลดถน : คนไรสญชาต ณ หนารฐสภาฯ ในขณะมารวมกน

ผลกดนกฎหมายสญชาต... วาดวยการคนสญชาตไทยใหคนไทยพลด

ถน... ซงปจจบนกฎหมายดงกลาวผานสภาฯ แลว และมการจดตงคณะ

กรรมการรบรองความเปนคนไทยพลดถนทมสวนรวมจากหลายฝาย

ตามเจตนารมณของกฎหมายทใชเวลาในการผลกดนยาวนานถง ๑๐ ป



รพพฒน

สส. สว. กรรมการสทธ และผอาวโสลอมวงหารอเรอง

การผลกดนกฎหมายคนไทยพลดถน


อคน รพพฒน.. เจาทท�าตวเปนไพร

โดย เพญลกษณ ภกดเจรญ

กรงเทพธรกจ ๒๙ เมษายน ๒๕๕๓

ค�าวา ชนชนในสงคมไดกลายเปนเครองมออยางหนงทางการ

เมอง เรองนนกมานษยวทยารนบกเบกทเปนเจา แตชอบท�าตวเปน

ไพร...มมมชวนคด

แมจะผานชวงวย ๗๗ ปมาไมนาน แตนกมานษยวทยาคนน

ยงหวงใยสงคม และท�างานเพอชมชนอยางตอเนอง ดร.ม.ร.ว.อคน

รพพฒน เปนทรจกในเครอขายชมชนและนกวชาการเปนอยางด

ทานเปนโอรสในหมอมเจาเพลงนภดล รพพฒน (พระโอรสใน

พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจารพพฒนศกด กรมหลวงราชบรดเรก

ฤทธ และหมอมออน) กบ หมอมเจาหญงทรงอปสรกตยากรทานม

ฐานนดรศกดเปนเจา แตชอบท�าตวเปนไพร



รพพฒน

ปจจบนทานเปนประธานมลนธชมชนไท และทปรกษาดานชมชน

ส�านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย เปนนกวชาการรนแรกๆ ทท�า

วจยเชงคณภาพ เคยท�างานองคการพฒนาเอกชนเกยวกบชมชนและ

เอดส มผลงานเขยนมากมาย โดยเฉพาะเรอง “สงคมไทยในสมยตน

รตนโกสนทร ๒๓๒๕-๒๔๑๖” หนงสอหนงในรอยเลมทคนไทยควรอาน

ในชวงททานอายมากขน จงท�างานชมชนนอยลง แตยงคงท�างาน

กบคนยากจนอยางตอเนอง ศ.นพ.วจารณ พานช บอกวา ทานเปนนก

เลานทาน เลาเรองสลมตรอกใต นางเลง ดวยการตความตามความเปน

จรง และไมชอบพดภาษาวชาการทฟงดยากๆ

หากอยากรวา ท�าไมเปนเจาแลวชอบท�าตวเปนไพร อาจารย

บอกวา ลองไปอานทผมเขยนในหนงสอ ‘มองสงคมผานชวตในชมชน’

แลวจะเขาใจผม

หากมคนพดถงนกวชาการทเปนเจา แตอยากเปนไพร นนหมายถง

อาจารยใชไหมคะ

ในยคหนงกลมชนชนสงกมองวาผมเปนแกะด�า เวลาผมอยกบ

ชนชนระดบเดยวกน ผมจะรสกวางตวไมคอยถก ผมจะคยกบคนในสลม

ไดดกวานายทนหรอนกธรกจ สมยหนงผมท�างานกบอาจารยปวย องภา

กรณ ท�าใหผมเขาใจคนยากคนจนสมยเรยนทองกฤษ ผมเรยนวทยาลย

ทมชอเสยงมาก ตอนนนเสดจปผมกเรยนทนน มทงพวกผดองกฤษ และ

นกเรยนทน ถาผมเดนมากบเพอนนกเรยนทน กลมเพอนทเปนผดจะไม

ทกผม เพราะในองกฤษมความตางทางชนชนสงมาก


เปนนกวชาการทเขาใจคนระดบรากหญาเปนอยางด?

ตอนเดกๆ ชวงทพอผมเปนผพพากษา ผมตองมาคอยพอทศาล

เพอกลบบานกบพอ ผมชอบเดนไปคยกบนกโทษทถกคมขง ผมสนใจ

ชวตคนทมปญหา การทผมเปนนกมนษยวทยา ผมตองท�าการคนควาท

ลกซง โดยใหสนใจชวตคนยากไร ตอนผมท�าวจยปรญญาเอกผมท�าเรอง

ชมชน ผมยงจ�าไดวา ตอนเขาไปท�างานสลมแถวนางเลงสองป ตอนนน

บานผมอยแถวนน พอดกๆ คนในสลมกเดนมาสงผม พวกเขามน�าใจมาก

แตคนในสลมกกลวคนขางนอก

แลวอาจารยมองเรองชนชนในสงคมอยางไรคะ

เรองชนชนพดยากครบ แลวคณหมายความชนชนวายงไง ตอน

นมการเอาเรองชนชนมาเปนเครองมอ แตชาวบานคดอกแบบ เพราะ

มการบดทางวาทกรรม ผมคดวาค�าวา อ�ามาตย ชาวบานไมรจกหรอก

ครบ จรงๆ แลวชาวบานไมชอบขาราชการ อยากใหมการเปลยนแปลง

ระบบ แตมคนมาเปลยนใชค�าวา อ�ามาตย เพราะมงประเดนทสงกวานน

แมกระทงนกวชาการกใหความหมายชนชนไมเหมอนกน จรงๆ แลวชาว

บานไมไดคดเรองชนชน แตมคนจบเรองชนชนขนมา เพราะคนร�ารวย

เปนทพงไมได มกจะเอาเปรยบคนจน

แมกระทงค�าวาชนชนในสงคมกยงตความตางกน?

คอเรามนกวชาการหรอนกการเมองทฉลาดพยายามปนแตงค�า

เพอประโยชนตวเอง ความขดแยงจรงๆ ในระบบชาวบาน ไมใชอ�ามาตย

กบชาวบาน ชาวบานขดกบคนสองพวกคอ ขาราชการกบนายทน เวลา

มปญหา ขาราชการมกไปชวยนายทน ชนชนทเกดขนจรงๆ ผมวาเปน

ชนชนนายทนกบชาวบาน



รพพฒน

ในทศนะของอาจารยชนชนเปนปญหาหรอไม เพราะมการถกเถยง

ในสงคมมากในเรองน

สมยรตนโกสนทรมไพร มเจานาย สมยนนมการแบงแยกระหวาง

ขนนางกบพระเจาแผนดน โดยระบบสถาบนพระมหากษตรยเขาไปคาน

อ�านาจเพอไมใหขนนางทมอ�านาจกดขขดรดไพร ซงเปนเหตผลหนงท

ท�าใหสถาบนกษตรยเปนทเคารพของประชาชน เพราะพระมหากษตรย

ไมไดเขาขางขนนาง

แตพอมาถงสมยรชกาลท ๕ มการเปลยนแปลงบาง แตพวกเจา

นายกยงคมขนนางอย จนมาถงสมยรชกาลท ๗ ขนนางเรมมอ�านาจมาก

และระบบสถาบนกษตรยจะคานอ�านาจพวกอ�ามาตยหรอขาราชการ

เหมอนสมยโบราณไมไดแลว ไมวาจะเปลยนแปลงการปกครองอยางไร

ระบบอปถมภกยงคงอยในสงคม

ค�าวาชนชนในสงคมไทยกลายเปนเครองมอทางการเมอง?

ถาชนชนหมายถงคนทมฐานะไลเลยกน มความเปนอยคลายๆ กน

มความคดเหนรวมกนวาเปนพวกเดยวกน สวนระบบอปถมภ มผอปถมภ

ผเปนนาย และผรบการอปถมภ รปแบบนเรยกวาความสมพนธแนวตง

แตความสมพนธชนชนเปนความสมพนธแนวราบ

ถาเราเปนสงคมแบบอปถมภจรงๆ กจะไมมชนชน ถาความ

สมพนธแนวราบมมาก และความสมพนธแนวตงมนอย ถงจะมชนชน

เมองไทยอยระหวางการเปลยนผานจากสงคมทเปนระบบอปถมภมา

สสงคมอกแบบ เราพบวา คนทมความสมพนธทเปนระดบเดยวกนจะ

มารวมตวกนมากขนและตอตานคนอกชน ระบบทนนยมท�าใหเกดการ

แบงแยกแบบนมากขน ทงๆ ทสมยกอนสงคมไทยไมมชนชน เพราะเปน

สงคมแนวตงมากกวา แตตอนนเปนชวงเปลยนผาน


เปนชวงทสงคมก�าลงเปลยนแปลง?

ในกรงเทพฯ มชนชนกลางและพวกทนนยมจ�านวนมาก คน

กรงเทพฯ มระบบอปถมภนอยกวา พวกเขาเลอกผแทนเพอเปนตวแทน

แตคนตางจงหวดบางแหง ไมไดเลอกผแทน แตเลอกผอปถมภ

จะเรยกวา สงคมไทยมการจดล�าดบชนชนดวยอ�านาจและเงนจะได

ไหม?

เมอกอนไมไดเปนอยางน ผมจะเลานทานใหฟงเรองหนง จะไดไม

พดเชงนามธรรมอยางเดยว เมอหลายสบปทแลว ผมท�างานทกองคดศาล

แขวง มเศรษฐคนหนงมาหาหวหนากอง เขาเดนเขามาในหองทมต�ารวจ

ต�ารวจพวกหนงยกมอไหวอยางนอบนอม อกพวกถอยหลงมา แลวบอก

วา “จะไหวมนดไหม เพราะมนรวยมหาศาล แตเลวระย�า” สมยกอนเรา

ยงจดล�าดบคนดวยคณธรรม แตปจจบนสงคมเปลยน คนเหนเงนส�าคญ

มากขน



รพพฒน

ระบบอปถมภในยคปจจบนเปลยนไปอยางไรคะ

ระบบอปถมภสมยโบราณยงใชได คนร�ารวยมฐานะไมรจะเอาเงน

ไปใชท�าอะไร กแจกจายแบงปนใหคนอน และค�าจนพทธศาสนา สมย

กอนเราวดคนคณภาพดวยความด และธรรมะ เวลาเลอกคนมาเปน

ผใหญบาน ตองเลอกคนทมคณธรรม เคยบวชเปนพระ แตตอนหลงเลอก

คนมเงน จากฐานทเคยยดวาตองเปนคนทมคณความดเปลยนมาเปนคน

มเงน เพราะสมยนระบบทนนยมเขามาครอบง�า สะสมเพอตวเอง ใชเงน

ซออปกรณเพอความสขทกอยาง

หลายคนคดวาเราก�าลงสกบชนชนทไมเปนธรรมในสงคม?

ผมไมรวา พวกทออกจากปาคดยงไง มหลายคนเคยดแคนสถาบน

คดวา สถาบนมสวนเกยวของ มความแคนอยในใจ มความคดจะตอส

ผมคดวา ถาเมองไทยไมมสถาบนกษตรยจะล�าบากมาก คนไทยจะฆา

กนมากขน เมอกอนสยามประเทศจะมหลายเผาพนธ แตมาอยรวมกน

เพราะสวามภกดตอสถาบนเดยวกน

จ�าไดวา หลงสมยจอมพลสฤษด ธนะรชต พวกอเมรกนพยายาม

มากในการดงใหคนไทยไปเรยนตอตางประเทศ ผมอยตางประเทศนาน

จนมองเหนความบกพรองของสงคมตะวนตก ถาคณไปเรยนเมองนอก

นานๆ สบหรอยสบป เมอคณกลบมาอยเมองไทย คณจะเรยนรสงคม

ไทยมากขน แตถาไปแบบทอเมรกนพยายามท�า คอไปเรยน ๒-๓ ป ก

เหมอนถกลางสมอง จะเหนอเมรกาวเศษ จะไมพยายามเขาใจคนไทย



รพพฒน


แลวสงคมไทยมจดรวมตรงไหนคะ

สมยกอนจดรวมของคนไทยคอ สถาบนพระมหากษตรย แตตอนน

มคนน�าเรองสถาบนกษตรยมาเลน ซงในประวตศาสตรไมเคยปรากฏ สบ

เนองมาจากความคดระบบสงคมนยมหรออทธพลความคดจากตะวนตก

แตผมใหขอสงเกตวา สถาบนกษตรยของไทยไมเหมอนตางชาต ซงเรอง

พวกน ผมคดวาไมไดอยในความคดของคนรากหญา แตเปนเรองชนชน

กลาง

ถาไมมสถาบนพระมหากษตรย เมองไทยกไมตางฟลปปนส

อนโดนเซย แถบนนคนฆากนตายเยอะ ฟลปปนสไดรบอทธพลจาก

อเมรกา ลกๆ แลวคนไทยตองการความสงบและเลอมใสพทธศาสนา

แตองคกรพทธศาสนากตกอยในบวงทนนยม

จะเรยกวาผดพลาดตงแตการเลอกผแทนของประชาชนไดไหมคะ

คนไทยคดแตจะเลอกคนมาเปนทพง ผมเคยไปศกษากล ม

เกษตรกรทปากชองเจดกลม ผมเคยออกแบบสอบ แลวถามวา การเลอก

ประธานกรรมการตองเปนคนแบบไหน ทกคนตอบวา เลอกคนซอสตย

ไมทจรต ผมกไปศกษาประวตคนทพวกเขาเลอกมาปรากฏวา ไมมคน

ซอสตยเลย มแตคนรวย มเสน มสาย

เรองนผมมค�าอธบายคอ ผมไมไดเรยกคนเหลานนวา คนโกหก

พวกเขาตอบแบบสอบถามตามแบบอดมคต ไมไดตอบตามความจรง

ผมกลบไปถามพวกเขา พวกเขาหวเราะแลวบอกวา ตองเลอกคนทเรา

พงได คนรวยๆ นแหละ แตในทางตรงกนขาม ชาวบานเลอกคนพวกน

กตองมานงยองๆ ยกมอไหว



รพพฒน

แลวจะแกไขอยางไรคะ

ตองท�าใหชาวบานพงพาตวเองใหได ในความคดของผม ถกหรอ

ผดผมไมทราบ ประชาชนในภาคเหนอ อสานและภาคใตไมเหมอนกน

คนภาคใตเปนนกส เวลาขาราชการกดขขมเหง พวกเขาจะสเลย แตคน

ภาคอสานจะเปนคนสภาพ ซอสตย กตญญ ความคดในการพงคนอนม

มากกวา จะเคารพคนมสงศกด และเคารพขาราชการมาก พวกเขาจง

เสยใจมากทถกดถกวา โง จน เจบ ท�าใหรสกผดหวงกบระบบ

กลมเครอขายทมลนธชมชนไทท�างานดวยมทางออกกบปญหาใหคน

รากหญาอยางไรคะ

เราจะรวมกลมคนท�างานเพอชมชน และไดพบกบนายกรฐมนตร

แลว โดยมนกวชาการอาวโส นกธรกจเพอสงคม ผแทนเครอขายชมชน

นกพฒนา เพราะนกการเมองมงทจะตอสกนเอง เพออ�านาจและกลมตว

เอง นาจะมามงเพอปฏรปสงคมและการเมอง อยากใหนายกรฐมนตร

ปฏรปประเทศไทยจรงจง เราจะจดใหมการพดคยกบชาวบานวาปญหา

คออะไร ชาวบานจะเปนฝายไหนผมไมร แตพวกเขาเดอดรอน เราตอง

ดงจากปญหาการเมองมาสการแกปญหาสงคม พวกชมชนหรอเครอขาย

กจะคยกนเรองการสรางสงคมใหมทนาอย ชาวบานหลายแหงกคยกน

เรองน อยากใหเรองนเปนเรองหลก

แตพอมาเถยงกนวายบสภาหรอไมยบสภา ผมวาเรองนไมมทาง

จบ เพราะแตละฝายไมมเหตผล ตองแกปญหาใหชาวบาน แลวใครละ

จะแกปญหาน ผมอยากใหนายกรฐมนตรตงคณะกรรมการเพอแกไข

ปญหาบานเมอง คนกลมนตองมพลง ..


โดย ภาสกร จ�าลองราช

ขอชแนะจำกผอำวโส “ม.ร.ว.อคน รพพฒน” รวมกนหาทางออกในหวงวกฤต

ในขอเสนอปรองดองแหงชาตทนายกฯอภสทธ เวชชาชวะ

ประกาศนน ไดใหน�าหนกในขอ ๒ เกยวกบการปฏรปประเทศมากพอ

สมควร โดยเขาพดถงการแกไขปญหาความไมเปนธรรม และการดแล

สวสดการในสงคม

แนนอนวาเรองนมใชจๆ จะผดขนมาบนแปลงนกการเมองหรอ

ขาราชการได แตเปนขอเสนอทภาคประชาสงคมรวมกนผลกดนใหเกด

ขน



รพพฒน

วกฤต ของความขดแยง และการเผชญหนากนระหวางกลมคนเสอ

แดงและรฐบาลในชวง กวา ๑ เดอนทผานมา เครอขายภาคประชาชน

หลายกลม หลายองคกรทพยายามดดตวเองใหพนกรอบของคขดแยง ได

เคลอนไหวหาทางออกของประเทศกนอยางคกคก แมตางคนตางด�าเนน

การในรปแบบของตวเอง แตขอสรปของเปาหมายตรงกนคอ การผลก

ดนแนวทางสทธชมชน (หรอจะเรยกวาอะไรกตาม) ใหเปนวาระของบาน

เมอง

แนวทางดงกลาวเปนการเปลยนวกฤตใหเปน โอกาส เพราะ

นอกจากเปนการประนประนอมกนโดยมความเดอดรอนของชาวบาน

เปนโจทย แลว ยงครอบคลมไปถงการปรบโครงสรางของสงคมไทยดวย

ในชวงกวา ๑ เดอนทผานมา ม.ร.ว.อคน รพพฒน หรออาจารย

อคน ประธานมลนธชมชนไท และผอาวโสแหงวงการนกพฒนา รวมกบ

ผอาวโสของบานเมองอกหลายทาน อาท อาจารยระพ สาครก อาจารย

บณฑร ออนด�า อาจารยศรศกร วลลโภดม รวมทงกลมนกวชาการ นก

พฒนาและเครอขายชาวบานหลายสบองคกร ไดตงวงปรกษาหารอ

กนเพอผลกดนแนวทางของภาคประชาสงคมใหเปนวาระ ส�าคญของ

ประเทศ

“จรงๆ แลวแนวทางทเราคยกนนตองใหภาคประชาชนและเครอ

ขายเปนหลกจรงๆ เพยงแตรฐบาลเปนผฟงแลวสนบสนนหรอท�าตามขอ

เสนอ เพราะหลายเรองรฐบาลกท�าเองไมไดและไมเขาใจ” แมจะเหนดวย

ในแนวทางทนายกฯประกาศโดยเฉพาะในขอ ๒ แตอาจารยอคนไมเหน

ดวย หากรฐบาลจะเปนเจาภาพหรอเปนหวโตะในการท�าเรองนเสยเอง

“อยาง การปฏรปต�ารวจ หรอปฏรประบบราชการ ผมเหนท�ากน

มาหลายรอบ แตกท�าไมไดสกท หากใหภาคประชาชนด�าเนนการกจะม

พลงมากกวานเยอะ”


ประธาน มลนธชมชนไทมองวาทกวนนสงคมไทยมความเหลอม

ล�าเยอะมาก นบตงแตป ๒๕๑๙ เราไดเหนความเหลอมล�า และชองวาง

ระหวางคนรวยกบคนจนเพมสงขนทกท จงจ�าเปนตองแกไข และตอง

เปนการแกไขทงระบบ จะแกดานการเมองอยางเดยวไมได สงทส�าคญคอ

ตองฟงเสยงประชาชนทไดรบความทกขยาก และถกเอารดเอา เปรยบ

เพอหาทางออกทเปนไปได แลวเสนอหรอกดดนใหทกรฐบาลแกไข

ประสบการณ วเคราะหวจยสงคมกวา ๔๐ ป ท�าใหผอาวโสเชอ

วา รากเหงาของปญหาทงหมดเรมตนเมอมการเปลยนแปลงเอาทนนยม

เขาส ประเทศไทย ยงปจจบนมธรกจขามชาตเขามามาก จงท�าใหผล

ประโยชนขดแยงกนทนทระหวางชาวบานและนายทน โดยชาวบาน

พยายามปกปองชมชน และสงแวดลอมของตวเอง ในขณะททนใหญก

จองแตแสวงหาทรพยากรทองถน แตสดทายนายทนมกเปนผชนะเพราะ

เขาถงราชการไดมากกวา

“เวลา นความไมยตธรรมในสงคมมสง และหวใจของความขดแยง

จรงๆ คอเรองความเหลอมล�า และความไมเปนธรรม ซงนกการเมองเอง

กฉวยโอกาสเอาปญหาเหลานเขาไปเปนประเดนเพอเสรม ก�าลงใหตวเอง

มอ�านาจ ผมคดวาการชมนมของคนเสอแดงครงนท�าใหปญหานเดนชด

ขนมาก”

ประเดนหนงทมการวพากษวจารณใน เวทเหลานกพฒนากนอยาง

กวางขวางคอระบบประชาธปไตยทเลอกตวแทน ประชาชนเขาไปใช

อ�านาจตางๆ ลมเหลวมาโดยตลอด เพราะสดทายแลว นกการเมองตาง

กปกปองผลประโยชนของตวเอง และพรรคพวก ทส�าคญคอทามกลาง

สถานการณอนรอนระอของบานเมอง กลไกทางการเมองเหลานกลบไม

เปนทพงของสงคมเลยในทางตรงกนขามกลบยงเพมอณหภมยงขนไปอก



รพพฒน

“ปญหาคอ ประชาธปไตยระบบตวแทนของเรา ยงท�าหนาท

ไมคอยได ประชาธปไตยแบบนท�าหนาทไดดในประเทศอตสาหกรรม

หรอประเทศตะวนตก พอเราไปรบเอาของเขามากท�าไมได จรงๆ แลว

ประชาธปไตยของสงคมไทยมมานานแลว เพยงแตไมใชจากการเลอกตง

เรามระบบคณธรรมในการคดผน�าหมบาน แตเมอน�าระบบเลอกตงแบบ

ลงคะแนนเขามา ซงเปนการท�าตามพธกรรมของแนวตะวนตก ท�าให

เกดความแตกแยก” อาจารยอคนกลาว กอนจะหวเราะ เมอยกตวอยาง

ประเทศพมาซงมระบบปกครองแบบเผดจการทหาร แตยงถกประเทศ

ตะวนตกบงคบใหเลอกตงแบบลงคะแนนเพอความเปนประชาธปไตย

ในแบบตะวนตก

“ประชาธปไตยแบบน หากไมมความเชอมนในกตกาเดยวกน

กอนกท�าไมส�าเรจ ซงประเทศไทยไมเชอมนในกตกาเดยวกนอยแลว พอ

เลอกตงทกชหนาดากน ไมวาจะเขยนรฐธรรมนญอกกฉบบกไมมใครเชอ

เพราะสงทเขยนนนไมไดเขากบสงคมไทย แตลอกเลยนแบบมาจากฝรง”

ผอาวโสวเคราะหความลมเหลวระบบประชาธปไตยแบบไทยๆ

“สงคม ไทยเปนสงคมอปถมภ และเรองนเปนทศนคตของคนไทย

พอมการลงคะแนนเสยงกมกจะเลอกเอาผทอปถมภเขาไปตวแทน ผม

เคยลงพนทหลายแหงเพอท�าวจย พอสอบถามชาวบานวาท�าไมถงเลอก

คนนนคนน เขาไปเปนตวแทนในกรรมการชดตางๆ ตอนแรกเขากตอบ

วาเลอกคนดทซอสตย แตพอไปถามลกๆ เขา เขาเลอกคนรวยและคนท

อปถมภกนไดเพราะเขาจะไดมเสนสายคอยชวยเหลอ”

ตลอดชวชวตการท�างานอาจารยอคน ไดมงหนาสชาวบาน และ

ชาวเมอง เพราะตองการท�าใหชมชนเขมแขง และสามารถพงพาตวเอง

ได โดยผอาวโสเหนวาสภาพสงคมชนบทวนนแตกตางจากเมอหลายสบ

ปกอนมาก เพราะชาวบานกลาพดกลาแสดงความคดโตแยงราชการ



รพพฒน


อาจารยอคนเหนดวย หากการปฏรปประเทศครงนจะมการตง

สมชชาประชาชน หรอสภาประชาชน หรอจะเรยกวาอะไรกตาม ให

ท�างานควบคไปกบสภาผแทน โดยใหชาวบานและเครอขายภาคประชา

สงคมเขามารวมกนคด และแกไขปญหาความ เดอดรอนของประชาชน

แลวสงใหรฐบาลด�าเนนการ ไมวาใครเขามาเปนรฐบาลกตองฟงเสยงตรง

นมเชนนนตองถกกดดน

“สถานการณ ขณะนท�าใหเปลยนแปลงวกฤตใหเปนโอกาสอยาง

ดยง เราตองแกไขปญหาความขดแยงในระดบตางๆ โดยเฉพาะเรองผล

ประโยชนระหวางนายทนสมยใหมกบคนทองถน เราควรมระบบตอรอง

ทยตธรรม” ม.ร.ว.อคน ใหความเหน และมองวาสภาพปจจบนจ�าเปน

ตองปฏรปองคกรหลกของประเทศจ�านวนมาก

“เพอใหเกดความปรองดองได ทกฝายตองเขาถงความยตธรรม

ผมเขาใจถงการแสวงหาผลประโยชนของฝายนนฝายน แตการแสวงหา

ผลประโยชนเหลานน ตองมคณธรรม ศลธรรมและจรยธรรมคอยก�ากบ

ควบคม เพอใหเกดความสมดลภายใตระบบธรรมาภบาล”

วกฤตการณของบานเมอง ในครงน เหลาผอาวโสของชาตหลาย

คน ตางมความเหนไปในทศทางเดยวกบอาจารยอคน เพราะตองการ

ปฏรปประเทศใหเปนไปในทศทางใหมและอยบนพนฐานของสงคม ไทย

อยางแทจรง

แมเปาหมายของเหลาผอาวโสเหลานจะอธบายได ไมยาก แตก

ไมงายในการท�าความเขาใจเพอผลกดนเปนวาระส�าคญของชาตเพราะ

แมแตผบรหารในรฐบาลเองกใชวาจะลกซงในยทธศาสตรนสกเทาไหร

แสงเรองรองของทางออกประเทศสายนดบแนหากสงคมไมชวย

กนตะกย และแผวถาง



รพพฒน

อำจำรยอคน รพพฒน กบคดคนจนรอรบชาวบานทถกจ�าคก กรณปญหาทดนล�าพน ในวนทไดรบการปลอยตวจากเรอนจ�าจงหวดล�าพน


อาจารยอคน รพพฒน รวมเวท “การสรางความยตธรรมใหกบผทไมไดรบ

ความเปนธรรมจากกระบวนการยตธรรม” วนท 23 มถนายน 2554

อาจารยอคน รพพฒน รวมเวท “คนจนกบความไมเปนธรรม

ในกระบวนการยตธรรม” วนท 19 กรกฎาคม 2553



รพพฒน

อำจำรยอคน รพพฒน ใหก�าลงใจเครอขายสลมสภาค และเปดศนยศลปทดนรถไฟ

ประธานบอรดรถไฟ อ.อคน ประธานเคลอขายสลมสภาค

และสถาปนกชมชนคนรนใหม


คกก.ปฏรปฯ จรฐเดนหนำรำง พ.ร.บ.ทดน 3 ฉบบ

กรงเทพธรกจออนไลน

๒๗ กนยายน ๒๕๕๕

คณะกรรมการปฏรปฯจ“ยงลกษณ”เดนหนานโยบายธนาคาร

ทดน-ก.ม.ภาษทดน ช 1ปยงไรผลงานเกษตรกรหวนนายทน ฮบ

ทดนภาคเกษตร

สมชชาปฏรประดบชาต ไดจดเวทระดมความคดเหนตอการราง

พระราชบญญต (พ.ร.บ.)ทเกยวของเรองทดน ไดแก ราง พ.ร.บ.ธนาคาร

ทดน ราง พ.ร.บ.โฉนดชมชน และราง พ.ร.บ.การจดเกบภาษทดน โดยม

เครอขายภาคประชาสงคมและเครอขายประชาชนภาคเกษตรกรรมกวา

๘๐ คนมารวมระดมความคดเหน หลงจากทคณะกรรมการรวมเอกชน



รพพฒน

๓ สถาบน (กกร.) ทมมตไมเหนดวยกบมตของสมชชาในการเดนหนา

จ�ากดการถอครองทดนใหเออประโยชนกบเกษตรกรรมภายใตการขบ

เคลอน ราง พ.ร.บ.ทเกยวกบทดนทง ๓ ฉบบ

ม.ร.ว.อคน รพพฒน ประธานคณะกรรมการปฏรปทดน ทรพยากร

และน�า ในคณะกรรมการปฏรปประเทศไทย กลาววาหลงจากทสมชชา

ปฏรประดบชาต ครงท ๒ การปฏรปโครงสรางและกฎหมายดานทดน ม

มตในการบรหารจดการทดนใหมการคมครองทดนของเกษตรกร โดยให

มการจ�ากดการถอครองทดนไดไมเกน ๕๐ ไร โดยสามารถใหซอขายทดน

ไดเฉพาะกลมสหกรณการเกษตร และกองทนจดการทดนของเกษตรกร

ในรปแบบของโฉนดชมชน เพอไมใหมการเปลยนมอผถอครองเปนกลม

นายทนทาง กกร. และทางรฐบาลเองไมเหนดวย เพราะเปนการจ�ากด

การถอครองทดนทไมเปนผลดกบระบบการเกษตรอตสาหกรรมของ

ประเทศ ซงทงฝายคอนขางตอตานสง ดงนน มองวาสมชชาเครอขาย

ภาคประชาชนจะตองมาระดมความเหนกนตอวาจะเดนหนาอยางไร

เพราะหากยงเปนเหมอนเดมระบบทนนยม เชนใหภาคอตสาหกรรมก

จะเขามาใชประโยชนจากพนทเกษตรกรรม จนเกดความไมเปนธรรม

และความเหลอมล�าในสงคมไทย ซงขอสรปจากเวทกจะน�าเสนอ กกร.

อกครง

“จะเหนวาการถอครองทดนในปจจบนสวนใหญ ๙๐% อยใน

มอของคนรวยเพยง ๑๐% คน สวนทดนทเหลออก ๑๐% คน ๙๐%

ตองแยงกนใชทดน ในขณะททดนวางเปลาทคนรวยหรอกล มคน

๑๐% ทซอสะสมไวตงแตเรมมแผนพฒนาเศรษฐกจกลบไมไดถกใช

ประโยชน เพราะรอขายเกงก�าไรมมากกวา ๔๐% ของทดนทถอครอง

โดยประชาชน สภาพปญหาคอนายทน กลมอตสาหกรรมอยากไดทดนก


ซอหากรรมสทธในการถอครอง ขณะทชาวบานตาด�าๆ ไมมสทธปกปอง

พนทในชมชนของตวเอง และไมมสทธเขาไปใชประโยชนในพนทของ

ชมชน จงเปนทมาของการเรยกรองกฎหมายโฉนดชมชน เพอรบประกน

ความมนคงของทดนวายงเปนของคนในชมชนและชมชนสามารถเขาใช

ประโยชนได” มรว.อคน กลาว

ชโฉนดชมชนสวนทางระบบทนนยม

เขาบอกอกวา แมทผานมา คณะกรรมการปฏรปกฎหมายทดน

ไดมการเสนอใหรฐบาลพจารณาแกปญหา และใหมการปฏรปทดนให

เออประโยชนกบเกษตรกร แตขอเสนอไมเปนทยอมรบเพราะ ขดกบ

ระบบทนนยมททกรฐบาลพยายามจะสรางใหประเทศไทยเปนประเทศท

ร�ารวย จากการพฒนาอตสาหกรรม ซงสนบสนนใหตางชาตเขามาลงทน

แลวจางแรงงานราคาถก ท�าใหภาคการเกษตรไมพฒนา และตองสญเสย

ทดนไป ชมชนไมสามารถปกปองทรพยากรทอยในพนทของตวเองได จง

เสนอวาโฉนดชมชนจะเปนสวนทชวยรกษาทดนใหยงอยกบชมชน และ

ใหองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทในการเขาไปก�ากบดแลจดสรร

พนทอยางเขมแขง เพราะทผานมารฐบาลมกใชชมชนเปนฐานการผลต

ใหกบอตสาหกรรมตางๆ

จนายกฯท�าตามนโยบายปฏรปก.ม.ทดน

ดานนายโสภณ ชมชาญ นกวชาการอสระ กลาววาการจดตง

ธนาคารทดนเปนเรองทคดกนมากวา ๓๐ ปแลว และไดมการทดลอง

ครงหนงเมอป ๒๕๓๔ โดยมการเสนอเขาทประชมคณะรฐมนตร (ครม.)

และครม.มมตเหนชอบใหแกกฎหมายและใหมการตงกองทนทดนขน



รพพฒน

ซงมการด�าเนนการตามแบบจ�าลองของธนาคารทดน แตหลงจากนน

กองทนดงกลาวกถกยกเลกไป ซงปจจบนทประชมสมชชาปฏรประดบ

ชาต ครงท ๑ ไดมมตเหนชอบมการจดตงธนาคารทดน กลบมาอก โดย

ขอใหรฐบาลเรงรดพระราชกฤษฎกา จดตงสถาบนบรหารจดการทดน

(องคการมหาชน พ.ศ. ....) เสนอโดยส�านกปลกส�านกนายกรฐมนตรให

มผลบงคบภายใน ๑ ป จากนนวนท ๑๐ พ.ศ.๒๕๕๔ มการประกาศพระ

ราชกฤษฎการดงกลาวในราชกจจานเบกษาแลว แตยงไมทนไดใชกมการ

ประกาศยบสภาใหมการเลอกตงรฐบาลใหม เมอไดรฐบาล น.ส.ยงลกษณ

ชนวตร นายกรฐมนตร มาบรหารประเทศตอไดมการแถลงนโยบาย

ของรฐบาล โดยจะผลกดนใหเกดธนาคารทดนซงก�าหนดชดเจนวาเปน

นโยบายของรฐบาล แตผานมา ๑ ปแลวนโยบายดงกลาวยงเดนหนาไป

ไมได

จากนนมการประชมสมชชาชาตครงท ๒ เมอเดอน เม.ย. ๒๕๕๕ ก

มมตใหจดตงธนาคารทดน โดยยกระดบพระราชกฤษฎกาสถาบนบรหาร

จดการทดนเดมเปน พ.ร.บ. ธนาคารทดน โดยกอนหนานทางจฬาลงกรณ

มหาวทยาลยกไดท�าราง พ.ร.บ.ธนาคารทดนอกฉบบหนงมาใชควบคกน

โดยตนเสนอวาสมชชาปฏรปควรจะมราง พ.ร.บ. ธนาคารทดนเปนของ

ตวเอง โดยเรามราง พระราชกฤษฎกา และราง พ.ร.บ. ทจฬาฯ ไดท�าขน

อยแลว มาระดมความเหนวาจะมการปรบแกไข หรออยางไร เพอเสนอ

ใหรฐบาลพจารณาอกครง


ดนแกก.ม.ทดนสอดรบโฉนดชมชน

นายอทธพล ศรเสาวลกษณ อาจารยคณะนตศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย กลาววา การแกไขปญหาทดนในชมชนควรก�าหนดเงอนไข

อยางใดอยางหนงเพอใหชมชนมสทธในการถอครองทดน ทสวนใหญชาว

บานเขาไปใชประโยชนในทของรฐ โดยใหชมชนบรหารจดการตวเองให

สอดคลองกบวถชวตของชมชนนนๆ ซงไมจ�าเปนวาทกชมชนตองเหมอน

กน ดงนนโฉนดชมชน จงเปนเครองรบรองวาชาวบานสามารถถอครอง

ทดนของชมชนไดอยางถกตอง และมสทธเขาไปใชประโยชนรวมกนได

ดงนนเพอใหชมชนมสทธในการปกปองรกษาพนท ตองมกฎหมายรองรบ

พวกเขา โดยตองมการแกกฎหมายทดนหลายฉบบ เพอใหรองรบกบ

สทธของชมชนในการจดการทดนมากขน และตองสอดคลองไปกบการ

ด�าเนนการจดตงธนาคารทดนทสนบสนนซงกน และกนดวย

จรฐใชกลไกภาษทดน

ผศ.ดร.ดวงมณ เลาวกล คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร กลาววาทผานมาประเทศไทยไมมการจดเกบภาษจาก

มลคาของทดน และสงปลกสรางทประชาชนครอบครองเปนเจาของ สง

ผลใหไมมการใชประโยชนในทดน และสงปลกสรางอยางมประสทธภาพ

เนองจากผเปนเจาของไมมตนทนทางดานภาษในการถอครอง นอกจาก

นยงสงผลใหเกดการกระจายการถอครองทดนทไมเปนธรรมในประเทศ

ดวย



รพพฒน

ดงนน ราง พ.ร.บ. ภาษทดน และสงปลกสราง พ.ศ... จงเปนมต

ใหมทท�าใหประเทศไทยมระบบการจดเกบภาษจากฐานทรพยสนอยาง

แทจรง และเปนการเพมรายไดใหแกองคกรปกครองสวนทองถนมากขน

นอกจากน ยงเปนการสนบสนนใหมการใชประโยชนจากทดน และสง

ปลกสรางมากขน สามารถกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมมาก

ขน แตปจจบนในภาคการเมองไมมใครเหนดวยกบราง พ.ร.บ.น เพราะ

ผพจารณารางกฎหมาย หรอผผลกดนกฎหมายสวนใหญลวนเปนผถอ

ครองทดนจ�านวนมาก ซงหากใชกลไกของราง พ.ร.บ.ดงกลาว เพราะ

จะตองเสยภาษตามจรง โดยค�านวณภาษจากความมนคงทแทจรง คน

ทมทดนมาก และมมลคาของทดนสง จงไมอยากเสยภาษแพง

“ภาษทดนจะเปนกลไกทท�าใหเกดการบรหารจดการทดนอยาง

เปนธรรม ซงตอบโจทยทรฐบาลพยายามจะแกปญหาทดน แมวาท

ผานมาจะมการเสนอรางพ.ร.บ.ภาษทดนเขาทประชมสภาฯแตเรอง

ดงกลาวกยงถกพบไวดงนนในเมอเรองนกเปนหนงในนโยบายของ

รฐบาลทประกาศในรฐสภาควรจะผลกดนใหเกดขนไดแลว” ผศ.ดร.

ดวงมณ กลาว



รพพฒน

ม.ร.ว.อคน รพพฒนปญหาทดน และการปฏรปประเทศไทยสมภาษณพเศษ

เรอง : กฤษกร วงศกรวฒ ภาพ : สเมธา เพชรจนทร

นตยสาร ฅ.คน ฉบบท ๕๘ สงหาคม ๒๕๕๓

เปนหลานใหญของเสดจในกรมพระเจาบรมวงศเธอพระองค

เจารพพฒนศกดกรมหลวงราชบรดเรกฤทธพระบดาแหงกฎหมาย

ไทยจงเปนดงทคาดหวงวาจะเตบโตขนมาเพอเจรญรอยตาม“ทาน

พอ”หมอมเจาเพลงนภดลรพพฒนและเสดจปฯ

ส�าเรจการศกษาระดบปรญญาตร สาขากฎหมายจากมหาวทยาลย

ออกซฟอรด ปรญญาโท และปรญญาเอกสาขา มานษยวทยา จากมหา

วทยาลยคอรเนลล ใชชวตในองกฤษนาน ๑๐ ป และสหรฐอเมรกาอก

๕ ป ม.ร.ว.อคน รพพฒน กลบเลอกท�าวทยานพนธปรญญาเอกดวยการ

ลงไปคลกคลอยกบสลม

เคยใหสมภาษณ ประหนงค�าสารภาพวา เปนแกะด�าในหมชนชน

สง เวลาผมอยกบชนชนระดบเดยวกน ผมวางตวไมคอยถก ผมจะคยกบ

คนในสลมไดดกวานายทนหรอนกธรกจ และทเลอกเรยนกฎหมายกดวย

เหตผลเดยว คอตามใจพอ

เคยท�างานกบ ดร.ปวย องภากรณ เปนอาจารยมหาวทยาลย

เคยเปนผอ�านวยการโครงการสรางสรรคและพฒนาชมชน ส�านกงาน

ทรพยสนสวนพระมหากษตรย และตลอดระยะเวลาทผานมา กเลอกใช

ชวตเรยบงาย ทมเพอคนเลกคนนอย ตงแตชาวบานในชนบท ไปจนถง

คนดอยโอกาสในชมชนแออด


หยบยกปญหาทดนมาเปนเรองเอกแหงการปฏรปประเทศไทย

ดวยเหนวา ตลอดระยะเวลาทผานมาความไมเปนธรรม อนเปนเหตแหง

ความแตกแยกนน ไปปรากฏชดอยบนปญหาการใชทดนเพอการผลต

ทเหลอมล�าอยางทสด และนอาจเปนปมเงอนทนาหวาดหวน ในฐานะ

ประเทศผสงออกสนคาเกษตรรายใหญ ไดปลอยใหปญหาทดนสงสมเสย

จนความเจบแคนสะสม เปนเหตหนงทโยงไปไดถงการจลาจลเผาเมอง

...เมอหลายสบปทแลว ผมท�างานทกองคดศาลแขวง มเศรษฐ

คนหนงมาหาหวหนากอง เขาเดนมาในหอง ต�ารวจพวกหนงยกมอไหว

อยางนอบนอม อกพวกถอยหลงมา แลวบอกวา “จะไหวมนดไหม มน

รวยมหาศาล แตเลวระย�า”

สมยกอนเรายงจดล�าดบคนดวยคณธรรม แตปจจบนสงคมเปลยน

คนเหนเงนส�าคญมากขน...

เรองทเลาไวในการใหสมภาษณกบ เพญลกษณ ภกดเจรญ ใน

กรงเทพธรกจ อาจไมใชเพยงนทานของคณปใจด แตเปนการขมวดปม

เงอนส�าคญทน�าพาสงคมไทยมาถงวนน

วนทเราก�าลงปฏรปประเทศ โดยทไมมใครเชอวาจะปฏรปไดท�าไม

ปญหาทดนจงเปนปญหาส�าคญอนดบแรกๆทถกน�ามาพดถงในการ

ปฏรปประเทศไทย

เพราะวาทดนนเปนเรองของปจจย ปจจยทส�าคญในการด�ารงชวต

เปนทงเครองมอในการท�ามาหากน แลวเรองทดนเปนเรองทมปญหา

มากทสดในเวลาน คนทมปญหาในเรองทดนนตกอยประมาณลานคน

ทวประเทศ มปญหามากๆ ในหลายๆ ดาน ผมเองกดจากปญหาทชาว

บานไดรบอยในปจจบนน เรองทดนนเปนเรองหลก เปนเรองใหญ อยาก

ไดทดน ตองการทดน



รพพฒน

ลานคนทพดถงนหมายถงเกษตรกรทงหมด

เกษตรกรครบ แตปญหากรวมไปถงเรองทอยอาศยดวย แลวม

พวกชมชนชาวบาน ทเคยอยอาศยอยางชาวเลอยางไรน พอเกดสนาม

กมคนออกโฉนดมาทบทดนทเขาเคยอย เรองนเกดกบชาวเล เรองนเกด

กบชาวเลทภเกต ทราไวย หลายแหงเหมอนกนทภเกต พงงา

โดยภาพรวมของปญหาทดนทเราก�าลงพดถงน เรองหลกคอการท

คนจนเขาไมถงโอกาส

ประการแรก... ทใหญทสดคอ การทอทยานแหงชาตไปทบทเขา

อยอาศย เมอมการประกาศเขตอทยานแหงชาตแลว กขบไลเขา มการ

จบกมท�าใหเขาเดอดรอน นเปนเรองใหญมากอทยานแหงชาตทไปทบท

ท�ามาหากนนเยอะมาก ปญหามมาตงแตเปนกรมปาไม จนเปนกรม

อทยานแหงชาตแลวในปจจบน

การประกาศเขตอทยานแหงชาตเปนความพยายามทจะก�าหนดพนท

อนรกษเพอประโยชนของสวนรวมไมใชหรอ

แตเขาตองส�ารวจกอนวาในทองทนนมชาวบานอยบางหรอเปลา

ถาในบรเวณนนมคนท�ามาหากน เขากตองพจารณา ตองอนญาตเปน

พเศษใหอยบาง แตนเวลาประกาศเขานงโตะในหองแอร แลวกขดเอา

ดอๆ เลย... กอยางทในหลวงทรงมพระราชด�ารสวา ไปขดทบทท�ามา

หากนเขา จ�าไดไหมขดเอาดอๆ ทนกมปญหา ไปอางวา ไมมคนอยทงๆ

ทเขาอยมาตงนานกไลเขาออก เมอไมมทท�ามาหากนกเดอดรอนกนมาก


สงเกตวาประเทศไทยระดมประกาศพนทอนรกษกนมากในชวง2๐

ปหลงนเองยงท�าใหปญหารนแรงมากขน?

ประกาศออกมาเยอะแยะมาก และตอนนทเปนเรองนะ คอ การ

ประกาศพนทจ�านวนมากๆ แลวไมใช กไปใหเอกชนรายใหญเชาท�าเสย

ดวย ใหปลกยคาบาง ท�ารสอรท อะไรอยางน มนกเปนการไมยตธรรม

เรองเหลาน แมจะตองอนมตโดย ครม. แต ครม. กไมรวาคออะไร จะ

สรางความเดอดรอนใหประชาชนขนาดไหน

มองวาเปนปญหาของหลกเกณฑและมาตรการในการด�าเนนการ

คอเวลานทเราเรยกรองกนมากกคอ อยากใหส�ารวจพนทใหชดเจน

เสยกอน กนพนทใหรวาพนทไหนทคนเขาอย พนทไหนทคนไมอยแลว

จดใหมนร แตนมนไมไดส�ารวจอะไรใหชดเจนเลย ประกาศออกมาดวย

การขดเสนเอาดอๆ ตรงนนควรจะเปน ตรงนควรจะเปน พระเจาอยหว

ทรงมพระราชด�ารสไวถงเรองนโดยตรงเลย

“เรำมกจะท�ำอะไรโดยอำงนโยบำยแลวมำบอกวำเปนเรองสวนรวม ไม ไดค�ำนงถงผลกระทบทจะมกบชำวบำนในทองถน”

สรปวาปญหาคอการด�าเนนการของรฐภายใตมาตรการทไมสามารถ

อ�านวยความเปนธรรมได

ถกตองฮะ คอ ไมไดค�านงถงชาวบาน ไมใชความละเอยดหรอวา

ไมใชความพยายาม และนเปนปญหาหลกของขาราชการ เรามกจะท�า

อะไรโดยอางนโยบายแลวมาบอกวาเปนเรองสวนรวม ไมไดค�านงถงผล

กระทบทจะมกบชาวบานในทองถน อนนเปนปญหาหลก... เรองเขอนก



รพพฒน

เหมอนกน เรองน�านผมจ�าได เมอตอนไปเขอนทเรารจกกนดอยางเขอน

สรนธร อยท อ.โขงเจยม จ.อบลราชธาน ผมเคยไปทนคมชาวบานทถก

อพยพมา เขาเอาชาวบานมาจดสรรทใหตอนสรางเขอนแลวน�ามนทวม

กเอาชาวบานขนไปอยขางบนเขา ผลกระทบทเกดขนคอ มนท�ากนไมได

ดนมนเตมไปดวยหน อฐ กรวดหมดเลย คนท�าเพาะปลกไมได มองลงมา

กเหนสทดนจมน�าอยขางลาง เมอกอนเขาอยกนรมแมน�ากอดมสมบรณ

ใชไหม

ในฐานะนกวชาการทท�างานดานพฒนาเมองเปนเรองสมเหตสมผล

หรอไมกบการทรฐอางใหเสยสละเพอสวนรวม

การอางเนยไมชอบธรรม ของทจะชอบธรรมคอ คณอาจจะท�าได

ของหลายอยางทคณท�ามา คณอาจจะท�าไดโดยการทวาคณเตรยมอยาง

อนใหเขา เหมอนกบการเวนคนทดนนะ ท�าไมคณไมแปลกใจหรอวาท�าไม

ในตางประเทศ ในองกฤษ ในอเมรกา เขายนดจะใหเวนคน เขาอยากให

เวนคนเลยนะ เพราะเขาไดประโยชนจากเวนคนนเยอะเลย แตเราเลน

เวนคนเขาเปลาๆ (หวเราะ)

มดมอชก

ไปมดมอชกเขากล�าบากส ในประเทศอยางองกฤษ อเมรกานน

ชาวบานจะไดคาตอบแทนทคมคาเปนทางเลอกทดกวา คนกยอมคนก

ดใจ ถาหากวาคณจะยายเขาจากทหนงเพอสรางเขอน คณหาทดนดๆ

ทเขาอยไดสบายเหมอนอยางทเขาเคยอยไดไหมและใหคาทดแทนเขา

ใหสงอ�านวยความสะดวกพนฐานอยางน�าไฟ เขากคงจะสบายขน เขาก

อยากจะไป ทนไปแลวมนแยเขากไมไหว


แลวเรองท�านองนเกดขนซ�าๆดวย

ใช เหมอนกบยายคนจากสลมในกรงเทพฯเหมอนกน เราจะรอ

ลางสลมเนย ไลเขาออกไป เรากยายเขาไปอยโนน เขาตองไปอยรงสต

หมายถงสมยโนนนะ รงสตนอกเมองออกไปไกลเลยเขากไมรจะท�ามา

หากนอะไร คนเรามนอยทใดทหนงมนหากนกบทนนมา เขาเคยอยใกล

ตลาดกหากนไดใกลบาน กไปจบยายไปโดยไมค�านงถงชวตทยากล�าบาก

ของเขาเลย

แลวสมยกอนรฐกบอกเขา บอกชาวบานใหเสยสละเพอสวนรวม...

แตเดยวนคนเขารมากขนแลวตนตวมากขนวา เอะ! เสยสละใหใครละ พอ

สรางเขอนมไฟฟามาแลว ใครไดประโยชนจากอนนน เขาไมไดนะ ทได

ประโยชนกคออตสาหกรรม

แทจรงเปนเรองของผลประโยชนของคนไมกคน ไมใชเพอผล

ประโยชนของคนสวนใหญ

ใช มนไมไดประโยชนกบคนสวนใหญ มนไปไดกบคนสวนนอย มน

กเปนสวนหนงทท�าใหเกดความเหลอมล�าเหนไหม... ปญหาคอ เราพดวา

สงทเราพยายามท�ากคอ การสรางความเปนธรรมเพอลดความเหลอม

ล�าในสงคมใชไหม เราสรางความเปนธรรม เพราะวาความไมเปนธรรม

น มนท�าใหเกดความเหลอมล�า มนถงท�าใหคนรวยในประเทศ ซงเปน

กระจกอยนดเดยวรวยกวาคนทอยขางลางถง ๒๑ เทา เกอบจะเรยกวา

เปนความเหลอมล�าระหวางคนจนกบคนรวยทสงทสดรองจากบราซล

เทานน บราซลมนรายมาก ประเทศเราก�าลงจะเปนอยางนน ไมเปนอยาง

ประเทศสวเดนหรอแมแตญปนซงความเหลอมล�าไมมาก



รพพฒน

ตวเลขทางเศรษฐกจจะพจารณาแตจดพ รายไดตอหวอยางเดยวไม

ไดตองมองถงชองวางรายไดระหวางคนจนกบคนรวย?

แกปยงมากกอนตรายมาก สวนหนงของแกปมนกวางมาก เพราะ

มนเกดจากความไมเปนธรรมหลายๆ อยาง นอกจากนนเรองทดนยงม

ปญหาการกระจายการใชทดน นอกจากเรองอทยานแหงชาตโครงการ

สาธารณะแลวกยงมพวกทมนไปออกโฉนดทบทของชาวบานทเขาอยมา

กอน ทภเกตกมเยอะเลยอยางกรณของชาวเล หรอชาวบานจรงๆ ทเปน

คนไทย กมผมอทธพลไปออกโฉนดทบทคนอนเขาท�ากนอยแลว มเยอะ

นะครบ

หมายถงวาคนทท�ามาหากนอยเดมไมไดมโฉนดไมมเอกสารสทธ

ทมนไมมโฉนด ใช! แตเขาท�ากนมานานแลว เวลาจะออกโฉนดน

คณจะตองตรวจดกอนวา มคนท�ากนอยหรอเปลา ปญหานกมการพด

ถง... ความจรงคอเวลาเขาจะออกโฉนดออก นส.๓ คอ เอกสารสทธทดน

น บางทกเปน นส.๓ บางทกเปนโฉนด แตเวลาเขาจะออกใหเปนโฉนด

เขาตองตดประกาศใหเหน กฎหมายก�าหนดไวใหประกาศกเอาไปตดไวท

อ�าเภอ คอคนมนไมร ไปตดในททคนไมไดไปเหน เมอไมมคนทวงกออก

โฉนดไป ปญหาเรองนมนเกยวของกบการคอรรปชนเยอะมากโดยเฉพาะ

ในกรมทดน การคอรรปชนสงมาก มขาราชการจ�านวนหนงทรวยมากๆ

จากการท�าแบบน มคนเคยบอกผมวา ออกโฉนดให ๒ ท กลาออกจาก

ราชการไปอยไดสบายเลย

คณมอ�านาจน คณมอทธพลมเงนคณกเอาไปใหเขา แลวขอใหเขา

ออกโฉนดให เขากออกใหแลวมนกไปทบททคนเขาเคยอยมากอน อยาง

กรณทอบลราชธานเมอเรวๆ น ซงตอนนก�าลงมปญหาอย ชาวบานเขา

๘๐ ป อคน รพพฒน๘๐

ท�ามาหากนอยมากอนนานเกอบรอยป ปยาตายายสบทอดกนมา วนด

คนดกเกดมโฉนดออกมาเปนของนกการเมองดวยนะเปนของคนมฐานะ

แลวชาวบานเขากลบไปท�าเกษตรทนนอก ปรากฏวาถกจบ ถกฟองวา

ไปบกรกโดนจบเขาคก

เวลาขนศาลคดเหลานกมปญหา เพราะระบบของเราน เวลาออก

โฉนดมา กไมไดดอยางทวา ออกกนมาชยๆ อยางน ออกกนมาแบบทจรต

บาง คอรรปชนกน เมอออกมาแลวเวลามปญหาเกดขน เกดการฟอง

บกรกตอศาล ศาลของเราถอเอาแบบฝรงคอ กระบวนการยตธรรมของ

เรานจะถอเอาแบบฝรงคอยดเอกสารเปนหลกไมสบอะไรเลย เอาเอกสาร

มากเชอ พพากษาไปตามเอกสาร ถอวาเอกสารนนเปนหลกฐานส�าคญ

ถกตอง เอกสารทางราชการเปนหลกฐานทใชก�าหนดเลย แตอยา

ลมวาเรากบฝรงไมเหมอนกน ฝรงเวลามนออกเอกสาร มนออกกนอยาง

บรสทธไง แตของเราเวลาออกมาแลวมนมความนาเคลอบแคลงในบาง

พนท

ปญหานกมคนเสนอขนมาในสองแนวทาง อยางหนงกคอ ใหกรณ

ของเรองทดน ไมใหเขามาในหลกเกณฑ การพจารณาแบบธรรมดา แต

ใหเปนระบบการไตสวนแทน เหนไหม ถาเกดการพจารณาธรรมดาๆ

ศาลจะตองยดเอกสารหลกฐานเปนหลก แตถาหากวาเปนการไตสวน

ศาลกสามารถทจะถามลงไปไดถงวามนเปนมาอยางไร และกมขอเสนอ

ใหเขาไปในระบบอนญาโตตลาการแทนทจะไปขนศาลธรรมดา เหนไหม

ถงแมมคณะกรรมการสองฝายนพจารณาตกลงกน อนนนเขากจะสบไป

ไดวา ความเปนมามนเปนอยางไร ปญหาทดนของเรานนเยอะมากจรงๆ

๘๐ ป อคน รพพฒน ๘๐ ป อคน รพพฒน ๘1


รพพฒน

แนวทางนถาน�ามาใชคดวาจะยอมรบไดไหม

ยอมรบได อนแรกจะมปญหามากในแงทวา ตองใหศาลเขาเปลยน

กอาจจะตองตงศาลขนมาเปนการเฉพาะส�าหรบเรองทดน มคนทเขา

เสนอทผมไดยนกคอ ตงศาลเฉพาะพเศษขนมาเลยส�าหรบพจารณา

เรองทดนและเรองสงแวดลอม โดยใหใชวธการไตสวนแทนทจะเปนการ

พพากษาแบบธรรมดา อนนนผมคดวา คงจะท�าได แตอยางนอยทสด

เรองทชาวบานอยางทเกดขนท จ.ล�าพน เรองทดนของชาวบานโฉนด

ทดนไปทบททชาวบานทเขาเคยท�ากนกนมาเกากอน แลวชาวบานเขาไป

ท�ามาหากนอยางเดมกโดนจบหาวาบกรก ของอยางนมนอาจจะตองออก

ระเบยบมากอนวา อยาจบ เวลาเกดเรองอยาจบใหรอพสจนใหไดกอนวา

มนเปนทดนอะไร ของใคร อยางไรแน

แมฝายโจทกจะอางโฉนดแลวกจะตองพสจนทมาเสยกอน?

ถก เพราะโฉนดมนออกมาอยางไร คณกรมการแจงออกโฉนดตง

เยอะ แตพอตอนหลงเกดกรณฟองรองกนแลว กโดนเพกถอนไป เพราะ

มนออกมาผดปกต

เทาทอาจารยไดศกษาเรองชมชนคนไทยเราใหความส�าคญกบโฉนด

กนมากนอยเพยงใดในสมยโบราณ

สมยโบราณจรงๆ นะ วธการโบราณจรงๆ ประเทศไทยนทดนไม

ไดเปนของใคร ไมมกรรมสทธทดนทงหมดเปนของหลวง ทใดกตามทคน

ไปท�าการเพาะปลกท�าประโยชน เขากไดสทธไปใชประใยชนบนทดนนน

แลวเมอเขาตายลงลกเขากได แตถาหากทงไปไมใชประโยชนในนน มน

กจะตกเปนของคนอนทเขามาใชนน ในสมยกอนมนขนอยกบการใช

๘๐ ป อคน รพพฒน๘2

“เรำสรำงควำมเปนธรรม เพรำะวำควำมไมเปนธรรมน มนท�ำใหเกดควำมเหลอมล�ำ มนถงท�ำใหคนรวยในประเทศ

ซงเปนกระจกอยนดเดยวรวยกวำคนทอยขำงลำงถง 21 เทำ”

ประโยชน ตราบใดทยงใชอยกถอวาเปนเจาของ แตถาไมใชคนอกนกเอา

ไปใชได คอจะเปนวาทดนนจะเปนของใครกตอเมอคนนนใช

ตอมาเราเอาเรองกรรมสทธเขามา เมอกอนไมมกรรมสทธ มแต

สทธ ทจะใหประโยชนจากทดนนน แตวาตอนหลงมาเอากรรมสทธ

เขามา เอาความคดของตางประเทศมาใชแลวกมปญหาเยอะมาก แลว

ปญหากขยายตวออกไปเปนเรองการออกโฉนด การออกโฉนดของ

เราในปจจบนนมนยงไมทวถง มนออกนอยมากนะ ทดนทมโฉนดใน

ประเทศไทยในปจจบนน ออกไดนอยมาก

งานผมทท�าเคยศกษาในชมชน อยางชมชนทขางวดญวน สะพาน

ขาว ในกรงเทพฯ นเอง ซงเดยวนเปนทดนของส�านกทรพยสนฯ เมอ

กอนผมไปสบประวต สมยกอนมคนญวนอยทนนเยอะเขากปลกบาน

ใหเชาบาง ใหเชาทดนนนบาง แตวาตอนทจะออกโฉนด เขากบอกวา

ใครกตามทถอครองทดนอยใหไปแจงเพอไปเอาโฉนด แตปรากฏวาคน

ญวนทเปนเจาของทดนในครงนนไมใหไปขอท�าโฉนดเลย อาจจะเปน

เพราะเขาไมรหรอเปนเพราะอะไรกตาม แตทนรฐบาลถอวาถาหากไมม

ใครมาอางวา ตวเองใชทดนนนอย อนนในกรงเทพฯ นะ กจะยกใหเปน

ทของกรมธนารกษ หรอส�านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยเพราะ

ฉะนนจะเหนวา กรมธนารกษหรอส�านกงานทรพยสนฯ มทดนเยอะแยะ



รพพฒน

เมอกอนไมสนใจเพราะไมไดคดวาจะเอาทดนไปขายท�าก�าไร?

กรณแบบนเดยวนมนมเยอะ อยางทภเกตนทดนบรเวณนนมนม

มลคาสงขนมากๆ คนกจะแยงนกการเมอง เศรษฐ มเยอะมากทไปออก

โฉนดทบบรเวณทคนเขาเคยอยมากอน

เคยไดยนชาวบานปากมลเลาวาทโขงเจยมทางอ�าเภอ

เขาไมเคยมโฉนดเขาท�าประมงเปนหลก หนาฝนกท�านาบางไมม

ใครสนใจจบจองทดน พอรบเขาไปไมนาน วนดคนดกออกโฉนดจนเตม

พนท ปรากฏวาชาวบานไมมทจะท�ากน ไมมแมแตทจะซกหวนอนมนก

เปนแบบนนนะ ใชฮะ

ถาเปนแบบน แสดงวานาจะมปญหาบางอยางในสงคมเราทไม

สอดคลองระหวางวถเกากบวถใหมและไมมวธทจะชวยคนในวถเกา

ไมใหสญเสยโอกาส

มนเปนแบบนไปเกอบทกแหง เทาทไดดเทาทไดทราบมา เรอง

ทดนนมนปรากฏเยอะในหลายเรองหลายระดบ ตงแตเมอ ๓๐-๔๐ ป

กอนทผมไปท อ.บางเลน จ.นครปฐม กเหนทดนทงรกรางวางเปลาอย

ตงเยอะแยะ แตพอไปถามเขาบอกวาเปนของคนกรงเทพฯ มนมทดน

ทคนในเมองไปซอทงไวไมท�าอะไรเลยนะ ซอเพอหวงวาวนดคนดราคา

มนขน กขายไป

เปนคานยมของคนในเมองถอวาเปนการออมอยางหนง

ส�าหรบตวเขา ใช แตส�าหรบคนทไมทดนท�ากนมเยอะแยะมาก

จะใหท�ายงไงกน


ประเดนของอาจารยคอแทนทจะถกทงรางทดนควรจะปลอยใหเปน

ปจจยในการผลต

คอคนมสทธทจะซอมาครอบครองไดไมจ�ากด แตกมคนอนอกมาก

ทขาดปจจย กเลยท�าใหเกดความคดหนงขนมาในเรองภาษทดน เกบภาษ

ใหแรงเลยส�าหรบทดนจ�านวนมาก รสกรฐบาลจะพยายามท�าอยในการ

เกบภาษใหหนกๆ ส�าหรบคนทมทดนเยอะๆ กกตนไมไดใชประโยชน

ดวยความคดวาตอไปราคาสงขนจะไดขายตอ แบบนตองเกบภาษให

หนกๆ อนนคอการบบทางออมไมใหคนไปกกตนทดนมากเกนไปจะได

เกตการกระจายตวทดนอกอยางหนง ในสมยจอมพลแปลก (จอมพล

ป.พบลยสงคราม) เคยมก�าหนดไววา คนๆ หนงใหมทดนไดไมเกน ๕๐

ไร ตอมาไดยกเลกไปสมยจอมพลสฤษด กคงคดเรองอตสาหกรรม เมอ

การท�าอตสาหกรรมขยายตวอาจตองใชทดนมากมาย ทนมนกมความ

คดเหมอนกนวาอยางญปนน เขาแบงเขตบรเวณนเปนเขตอตสาหกรรม

ตรงนเปนเกษตรกรรม และกจ�ากดขนาด จ�านวน ในการถอครอง ในเขต

อตสาหกรรมจ�ากดไวอยางหนงเปนจ�านวนเทาไหร คนแตละคนในแตละ

บรษท มทดนไดเทาไร มากกวานไมได มนควรจะมการก�าหนดการถอ

ครองในแตละเขตทก�าหนดไวเพอกระจายการครอบครองทดนในการ

ใชประโยชน

คอการโซนนง

ใช ก�าหนดบรเวณทใชประโยชน การเกบภาษนนเปนมาตรการท

เขาท�าแนๆ การขนภาษทดนททงไววางเปลา กกตนไว เขาขนแนๆ อน

นเปนมาตรการแรกเลยทตองท�า มาบรการทสองคอ การขดเสนพนท

อตสาหกรรมหรอการประกาศวาในแตละโซนมทดนครอบครองไดกไร



รพพฒน

อกเรองหนงทส�าคญกคอยท�าอยางไรใหสามารถกระจายการครอบครอง

ทดน เพราะคนทไรทดนคนยากจนไมมทดนมเยอะมาก

ปญหาททะเลาะกนมากในเมองไทยกคอเรองทดนเรยกวาฆากน

ตายไดเลย ปญหาระหวางชาวบานกบรฐออกมาเดนขบวนกนกเรอง

ทดนนเอง ใชไหม มคนตองตดตารางเพราะเรองนกมเยอะมาก ครงหลง

ทเกตขนนชาวบานเขาเคยท�ากนอยแลว ทนทของเขามนเกดมโฉนดขน

มาพอชาวบานกลบไปท�า อยางสวนปาลมอะไรพวกนกโดนจบนเปน

ปญหาใหญ ซงเกดจากการออกโฉนดมนเกยวพนกน ปญหาทมนตอง

แกคอปญหาเรองการออกโฉนด วธการออกโฉนดท�าอยางไรไมใหเกด

การออกโฉนดทบทคนเขา ทบทคนเขาอยอาศยแลวยดถอใบโฉนดเปน

ส�าคญ ถอเปนเอกสารส�าคญเอาไปฟองจบกมคน มนตองพจารณากน

ใหม ซงอนนนมนกมหนทางแกปญหา กรณการพจารณาของศาลดงท

ไดพดถงไปอยางหนง หรอไมอยางนนกตองแกไขทการออกโฉนด อาจ

จะก�าหนดวธการอกแบบหนงทรดกมขน มคนพดถงการออกโฉนด ท

เดมกฎหมายก�าหนดใหคนมาขอท�าเปนโฉนดเอาไปตดประกาศไววาใคร

เปนเจาของ ทใคร ใครท�าอะไรในทตนนใหมาแจงทอ�าเภอ แตทนคนไม

เหนประกาศ กไมรเรองกใหเปลยนเปนใหทางอ�าเภอแจงไปยงคนทอย

รอบขางพนทหรอ ใหชมชนเขามาจดการ

กมองกนไปไกลถงขนวาเรองทดนทงหมดนน ใหอ�านาจชมชน

จดการแทนทจะใหกรมทดนเปนผไปจดการวาจะจดสรรทดนกนอยางไร

ปณหาเรองนมนยงยากซบซอนแตการคดถงการจะแกปญหา เรากควร

จะแกจากของทมนท�าไดงาย และตองเปนปญหาทส�าคญมากๆ ไปกอน

ใชไหม สมมตวาปญหาทเดอดรอนมากทสดกคอ การขบไลเขา จบกม

เขาในขอหาบกรกโดยทยงไมมความ แนนอนวา สทธการครองเปนของ


ใครกนแน อาศยแคโฉนดเปนหลกในการขบไล เพอแกปญหาขอพพาท

กไมใหมการจบกมกนกอน แตใหรอพสจนใหแนชดเสยกอนไมใชเอาไป

ขนศาลแลว หรอรออนญาโตตลาการมาพจารณา

การแกหลกเกณฑของศาลมนยาก การตงศาลขนมาใหมมน

ยากเปนกระบวนการทชา แตมนมปญหาเรองความยตธรรมทรอไมได

ฉะนนเรองนผมคดวา ตองมทงมาตรการระยะสนกบมาตรการระยะยาว

มาตรการระยะสนกคอ ไมจบ ตองหยดยงการจบ และไมใชเอาเรองไป

ขนศาลแตจะตองมการพสจนเสยกอน ใหใชหลกการประณประนอมใช

หลกอนญาโตตลาการ พดกนแลวกสบ ตองมการพสจนใหชดเจน ซงอน

นชมชนควรจะกฟองเปนผพสจนวา ชาวบานอยตรงนนมากอนหรอเปลา

แทนทจะเปนกรมทดนเขามาท�า

คอแทนทจะใหใครไมรเขามาพสจนกควรเปนเรองของชมชน

ใช กทเขาท�าการ reshape พนทอนรกษ การ reshape กคอการ

พสจนวาคนอยในปาหรอเปลา ในอทยานทประกาศออกไปกตองใชคน

ใหชมชนมารวมดวย เพราะการ reshape ไปใชเทคโนโลยอยางเดยว

มนกอปญหามาตลอดวา มคนอยในอทยานทประกาศไป หรอเปลา ม

หมบานหรอเปลา ใชดาวเทยมอยางเดยวบางทมนมองไมเหน ไมเหนก

บอกวาไมมกประกาศตมออกไปแลวกเลยตองไปไลคนออก

ปญหาทดนถาเราจะใหชมชนเขามารวมคลคลายปญหากคอ ชมชน

ของเรานนเขมแขงพอหรอไม

นนละทมปญหา ถาจะท�าขนมากตองสรางความเขมแขง



รพพฒน

“กเหนทดนทงรกรำงวำงเปลำตงอยเยอะแยะ แตพอไปถำมเขำบอกวำเปนของคนกรงเทพฯ

มนมทดนทคนในเมองไปซอทงไว ไมท�ำอะไรเยอะเลยนะ ซอเพอหวงวำวนดคนด รำคำมนขน กขำยไป”

เรองทดนเกยวของกบผลประโยชนไมนอย

เรองนมนควรจะตองมล�าดบกอนหลงอนนนเปนระยะยาวทเรา

จะตองท�า... ความจรงเรองการเมอง เรองอะไรทงหมด เรองการสราง

ชมชนใหเขมแขงเปนสงทส�าคญมากๆ และโดยมากตองท�ากนในระยะ

ยาวทงนนกนเวลายาวนานตองมชนชนทเขมแขงและเครอขายชมชน

เขมแขงทตองขยายออกไปอกไมใชนอยแตมนยงนอยอยในตอนน

นอกจากเรองโฉนดเรองเวนคนตอนนชาวบานยงถกรฐฟองรองดวย

วาเปนตวการท�าโลกรอนจากการรกปา

เออ นตลกมนมากเลย เหนไหมวานแหละคอความอยตธรรม มน

เปนการแปลความหมายผด แปลเจตนาของกฎหมายผด ปญหาในเรอง

กระบวนการยตธรรมมนมจรงๆ และโดยมากคนจนทจะตองรบปญหาน

คอไปเอาผดกบบรษทใหญๆไมไดกมาจบชาวบานแทน

...กจะมาเอาผดกบคนเลกคนนอย ค�าวาโลกรอนนมนตลกมาก

จรงๆ ซงงานทมลนธชมชนไทก�าลงท�ากคอ พยายามทจะ organize

ชมชน เราท�าอยหลายอนในชมชนในเมองนาอยกท�าเยอะหลายโครงการ

ในปกษใตกเยอะมาก มลนธชมชนไทท�างานกบชาวเล และผประสบภย

สนาม ปญหาทดน คนไทยพลดถน ท�าไวเยอะมากคอ สรางชมชน และ

กสรางเครอขายชมชนนนคอสงทเราท�า

๘๐ ป อคน รพพฒน๘๘

ชาวบานเองกอยากจะขายไดเงนมากๆ ตกเปนจ�าเลยสงคมของการ

รกปาเพอขายแลวบกเบกใหมมาตลอด

คอปญหาทมนเกดขน ชาวบานนนเมอไดทมากมกจะขายเพราะ

เกบไวมนกไมไดอะไรมาก ความจรงกมความพยายามแกไขเรองนอย

นะ แตกมปญหาเยอะคอ มความพยายามออกโฉนดทขายไมไดใชสทธ

สปก. ทดนในบรเวณเขายายเทยง นนกใช ใหสทธแลวขายไมไดแตวา

ชาวบานกขาย มนมอกทางขนมากคอ โฉนดชมชนทยงตดคางอย ผม

เองกเหนดวยนะวาดแตส�าคญทสดอกอยางคอ หลก ซงตองพจารณา

จรงๆ กคอเรองอตสาหกรรมกบเรองกสกรรม เกษตรกรรม ประเทศ

เราจะเอาอะไร ถาเราจะรกษาเกษตรกรรมไว เราจะตองมมาตรฐาน

ในการชวยเหลอเกษตรกรอยางมาก และดกวาทเปนอย ประเทศ

อตสาหกรรมหลายประเทศเมอไดเปนอตสาหกรรมเตมตวแลว กหน

มาสนใจเกษตรกรรมมากๆ เพราะเปนหวงวาตอไปจะไมมอะไรกนคอ

คดถงความมนคงในเรองอาหารตวอยางอเมรกา มเงนชวยเหลอภาค

เกษตรกรรมเยอะมากเพราะเขาเปนหวงเรองอาหาร ประเทศเราเองม

อาหารเยอะ มมากพอทจะสงออกไปตางประเทศได ผมคอนขางคดวา

ประเทศไทยนาจะสนบสนนดานการเกษตรใหมากกวาอตสาหกรรม การ

เปนประเทศอตสาหกรรมมนมความเสยงมากกวา โดยเฉพาะเวลาคณท�า

อตสาหกรรมเพอการสงออก ถาเกดวาเขาไมซอขนมา หรอวาไมมเงน

ซอ เราตายเลยนะ แตถาตราบใดเรายงมอาหารพอกนอย..มเหลอเฟอ

ทจะกนไดเตมท เราปลอดภย ผมวา ประเทศอตสาหกรรมกคดอยางน

เหมอนกนเขาถงพยายามสนบสนนเกษตรกรรมกนมาก



รพพฒน

ทงๆทอตสาหกรรมเองท�าเงนเขาประเทศมหาศาล

มนท�าเงนมหาศาลแตความเสยงมนสงมาก ยงปจจบนความเสยง

ยงสงขน และยงส�าหรบประเทศเราแลวความเสยงยงสงมากเพราะวา

เราเปนประเทศทแปลกกวาเขา เราไมมอะไรเปนของตวเองเลย บรษท

ตางๆ ลวนเปนบรษทฝรงเขามาท�า ใชไหม เราเปนแรงงานถกๆ ใหเขา..

แตตอไปนะ เวยตนาม จน ทเขามแรงงานทถกกวาเรา ถาเราไมสามารถ

พฒนาสรางงานทเปนของเราเอง ผลตอะไรทเปนของเราเอง และกสราง

คนทมประสทธภาพ เกง มความช�านาญ ท�าอะไรเกามากๆ ขนมาใหได

เราจะล�าบากมากเลย

เราควรเปลยนกลบมาเปนประเทศเกษตรกรรมเตมตวเลยหรอไม

ไมถงกบเตมตวครบแตกในสดสวนทมาก อตสาหกรรมเราก

พยายามรกษาไว ตองพยายามพฒนาอตสาหกรรมของเราเองขนมาให

ได แลวสรางคนทมความช�านาญขนมา แตการสรางคนขนมามนจะม

จ�านวนนอย และเราจะมความสามารถในการสรางแคไหนกไมร มนไป

ขนอยกบระบบการศกษาของเราเองดวยวาจะท�าไดแคไหน

ปญหามนเยอะนะ ตรงโนน ตรงนกเจอหมดเลย แตทงหมดเรอง

ทดนมนเปนเรองทส�าคญทจะเรมตน คอเปนพนฐานของทกสง ถาเรา

ยงปลอยใหทดนมนอยเปลาๆ อยางน ถายงปลอยใหมการเอาทดนไป

กกตน มนเปนสงทไมยตธรรม แลวจะท�าใหเกดความเหลอมล�าสงมาก

ในสงคมมนจะเปนอนตรายตอประเทศชาต


ถายงคงใชนโยบายจ�ากดการถอครองคนละ 5๐ ไร ของจอมพล

ป.พบลสงครามจนถงปจจบนจะเปนผลดไหม

มนเปนอยางนนะ มนดระดบหนง แตว าเรามานกถงเรอง

อตสาหกรรมทมนใชทดนขนาดใหญ อนนมปญหา มนคงจะตองแบง

แยกวา ทไหนจะท�าอตสาหกรรม ท�ากนอยางไร แบงแลวก�าหนดมา

วาแตละโซนเปนอยางไร ผมวามนตองการโซนนง ผมกไมรเหมอนกน

วาอตสาหกรรม ตองการทดนขนาดไหน หรอวาพวกทท�ารสอรท ท�า

โรงแรมท�าสนามกอลฟ มนใชทดนขนาดไหนตองก�าหนดไววาทไหนท�า

ไมไดไมงนจะเปรอะหมด เหมอนอยางศนยการคาจะตองก�าหนดวาจะ

อยทไหนไดบาง เราปลอยใหมนเลอะ เยอะไปหมด จนรานโชหวยของ

เรากเจงหมด ปลอยแบบนไมไดมนตองมก�าหนด



รพพฒน

“จบกมเขำในขอหำบกรก โดยทยงไมมควำมแนนอนวำสทธกำรครองเปนของใครกนแน

อำศยแคโฉนดเปนหลกในกำรขบไล”

ส�าหรบการเกษตร5๐ไรพอไหม

การเกษตรเชงอตสาหกรรม ผมคดวาพอ ๕๐ ไร พอ... ท�าได

เยอะมนไมควรจะเกนไปจากน คนกจะมทพอ คอเวลานคนกคดวาใน

โรงงานมาชวย absorb คนเขาไป ดงคนเขาไปท�างานคอหางานใหคน

ท�า การเกษตรมนกผพงไป การเกษตรกพงไปเพราะวามนโดนหลาย

อยาง อยางการปลกขาวนเมอกอนมเหมอนกบภาษขาวสงออก จะตอง

เสย แตตอนหลงเขาเลกไปแลว อนนนมนเทากบเปนภาษของการผลต

ขาวเกบจากผสงออกซงท�าลายการคาขาวหลายๆ อยาง ความจรงมน

นาเกลยดนะ อยางเชน เวลาสรางเขอน เขาบอกวาเขอนท�าประโยชน

ใหทงน�าใหทงไฟ ใหพลงงาน แตความจรงเมอท�าแลวลองสงเกตด กวา

จะมระบบชลประทานตามมารองรบกแทบแย กวาจะมคลองยอยชกน�า

เขาไป เมอไมมระบบชลประทานรองรบประโยชนทไดมนไดเฉพาะไฟฟา

มาใชกบอตสาหกรรมเสย สวนมากลกๆ นมนไปถงขนาดนวา เราอยาก

จะใหประเทศชาตร�ารวย อยากใหประเทศมเงนเยอะๆ ม GDP สงๆ รวย

นะอยากใหประเทศรงเรองเจรญ หรอวาคณอยากใหคนในประเทศชาต

ทงหมดอยดวยความสขสบาย มความเทาเทยมกนมากขน คณตองเลอก

เอาเพราะเทาทปรากฏน เราพฒนามาตงแตสมย พ.ศ.๒๕๐๐ เปนตนมา

ทระบบทนนยมเขามาเตมท ตงแตสมยจอมพลสฤษด ป พ.ศ.๒๕๐๓ ไล

มาจนถงปจจบน ชองวางระหวางคนจนกบคนรวยมนสงขนทกทและมน

กไปปรากฏในปญหาทดน เทาทตดตามดมาหลายแหงแมแตทชมชน


เกาเสง จ.สงขลา ทเขาจะเอาทดนไปสรางรสอรท แตชาวบานกประทวง

ทะเลาะกนอยนาน และทนนเปนททชาวบานเขาชนะ เขาเขมแขง เขาอย

ไดและมแบบนอกหลายแหง

ประเทศเราเปดเรองการทองเทยวดวยเหตนจงแทบจะเปดเสรรสอรท

สนามกอลฟจะสรางทไหนกไดถาซอทไดและสวนใหญกไปสรางอยใน

พนทแหลงตนน�าอาจารยมความเหนอยางไร

ผมคดวาเราจะตองม Limit นะ อยางสนามกอลฟมนกตองเปน

เหมอนเรองศนยการคาตองจ�ากดวาควรอยทไหนบาง ไมควรอยทไหน

บาง มนกนทเยอะและกมปญหาตามมาอกเยอะแยะ อยางรสอรททาง

ภาคเหนอทไปสรางเขอน เอาน�าไปใชเองแลวกไปแยงน�าทชาวบานเขา

เองกตองใช ผมวาของพวกนมนตองม Limitation ตองก�ากบใหดแลว

กก�าหนดใหชดเจนวา ทองเทยวทไหน อยางไร ถาเราปลอยใหเปรอะไป

หมดอยางน มนกท�าลายตวเองไปในทสด เฉพาะกรณขยะทมาจากทอง

เทยวอยางเดยวกแยอยแลว มนไปท�าลายธรรมชาตหรอการทไปเรยก

รองใหนกทองเทยวมาเทยวกนตงเยอะแยะมนกเกนไปเหมอนกนผมวา

มนอยทความสมดลความพอด คนเรานะเวลามนโลภมาก... ถามนโลภ

มากในทสดมกจะพง

อาจารยคดวาเรองการกวานซอทของนายทนตางชาตผานนอมน

คนไทยเปนปญหาหรอไมเพยงใด

เรองนมนเปนเรองใหญมาก ในเวลานเรากมเยอะอยนะคอคน

ไทยเปนนอมนใหตางชาด โดยเฉพาะในเรองทดน คอเรองนเรายงไมได

คดวาจะด�าเนนการอยางไร คนไทยเราเนย... ผมขอโทษทตองวาคนไทย



รพพฒน

นะ คนไทยทเปนพวกอลท หรอนกการเมองเนย ท�างานเปนนายหนาให

บรษทฝรงหรอบรษทตางชาตนเยอะมาก เชอไหมฮะ คน ไทยไมรกชาด

เราหากน... คอความจรงเรา... คอถาคนไทยเขารจกทจะคดถงสวนรวม

มากกวาสวนตวกจะด แตคนไทยนคดถงสวนตวมากกวาสวนรวมกน

เยอะมาก เปนเรองใหญมากทวาตองปลกฝงใหอยในระบบการศกษา

ดวย และความเปนอยในชมชนดวย

ถาเผอการสรางชมชนท�าได มนเปนการชวยใหคดถงประโยชน

ของสวนรวมมากกวาสวนตวและเปนเรองใหญนะทวาตองปลกฝงในเรอง

ระบบการศกษาดวยนะและความเปนอยในชมชนดวย คนไทยเราไมคอย

รสกวาสวนรวมกบสวนตวนมนเกยวของกนมาก ถาสามารถรกษาสวน

รวมไวใหดไดสวนตวเรากจะสบายดวย เราไปคดวาเราสบายอยางเดยว

สวนรวมมนพงกชางไมตองไปยงซงไมมใครคดถงความจรงทวาทงสอง

สวนนมนผกพนกนมากๆ เลย

สภาพการณทเกดขนในบานเราขณะน ภาคเกษตรถกครอบง�าดวย

บรษทขนาดใหญความเหลอมล�ากเพมขนทกทแนวโนมทจะเกดกบ

เราในอนาคตเปนอยางไร

อนนท�าลายไดยากมนมอยสองอยาง ในดานหนงบรษทใหญๆ จะ

เขามาในประเทศไทยมากขน การลงทนจะเขามาๆ ในเวลาเดยวกนเรา

กเรมตนมชมชนทแขงขนแลวกตอตานไดมากขน อนนคอของทส�าคญ

ส�าหรบคณะกรรมการปฎรปตองท�า คอการสรางใหชมชนหรอวาชาว

บานมพลงมากขน ใหประชาชนมพลงมากขนพอทจะตอรองและตอ

ตานพวกบรษทใหญๆ หนาทของเรากคอสรางพลง สงเสรมใหเกดพลง

ในระดบลางใหมากขนเพอทจะตอตานพวกบรษทใหญๆ หรอวารฐทจะ

เอาเปรยบชาวบาน


พลงจะมาจากไหน

พลงกจะมาจากคนทรวมกนแลวแสดงความคดออกมาวาตองการ

อะไรในสงทดงาม แลวกไดรบการสนบสนนโดยเฉพาะจากสอ สอนส�าคญ

นะ เหนไหม พอสอมนแรงคณไมกลาท�าอะไร คนรวมตวกนมากๆ อยาง

ทท�ามาแลวเดนขบวนมาหลายแหงแมแตเกาเสงกเถด ทเขารวมตวกนอย

มากๆ แลวมคนขางนอกเขาไปชวยกสามารถยบยงนายทนใหญได

คณจะเหนวาบางแหงเขาท�าเรองแบบน มใชไหมทบอกวาสามารถ

ตอตานเทสโกโลตสได ทเขารวมตวกนตอตานแมคโคร บางแหงบางต�าบล

เขากท�าได ทนถาหากวาเราใหพลงของคนพวกนทเคยกระจดกระจายมา

รวมตวกนมากขน มนคอชองทางใหเขาสามารถทจะแสดงความคดเหน

หรอผลกดนในสงทเขาตองการ โอกาสมนกมคอเรามองในแงดกมองได

นะ วกฤตทมนเกดขนกบเรา การจลาจลอะไรตางๆ นานา เสอแดงเสอ

เหลองนนในดานหนงมนท�าใหรฐหรอคนหลายพวกซงมอ�านาจ รสกถง

พลงของประชาชนทเมอกอนอาจไมเคยรสกมากอนเลย

มนเปนพลงของประชาชนไมวาแดงวาเหลอง ทมนเหมอนกนก

คอเปนพลงทแสดงออกมาวามนมเยอะมาก แลวประชาชนเขาเรมตน

ตวมาก ผมเหนนะคณไปดในเกาหลในญปนนไมคอยมนะอยางเทสโก

โลตสนไมมนะ ในญปนในเกาหล คนทนนเขาตอตานของพวกน ผมเหนท

เขาตอตาน เขาเกงนะบรษทซนยอง เมอตอนทเศรษฐกจมนทรด บรษท

รถยนตซนยองของเกาหลใตทมนหยดไมเขามาในประเทศไทยนานหลาย

เดอน เพราะวาเจาของบรษทนไปขายบรษทใหจน แลวจะเอาพวกผ

บรหารระดบสงระบบแอดมนสเตเตอรแบบจนเขามาใชในบรษท คนงาน

บรษทไมยอมท�างาน สไตรกคอกมคนบอกนะพวกนกวชาการสมยใหมก

บอกวาไอความรกชาตนนะเปนของเลว แตเขาไมเขาใจวา ความรกชาต

มนมไดทงดทงเลว คณบอกวาคณรกชาตแตคณไปเทยวตหวเขา อยางต



รพพฒน

หวคนจนอะไรอยางน สมยกอนใชไหม อนนนคอความเลวคอความเสอม

แตคณรกชาตอยางคนญปนละ คนญปนไมซอของของคนตางชาตชอ

แตของตวเองทผลตในประเทศ เหนไหม เรารกชาตเราซอของทผลตใน

ประเทศของเรา ใชไหม เราชวยสนบสนนพวกเรากนเองใชไหม อยางนน

มนเปนความรกชาตในดานทด คอความรกชาตมนเปนของดนะ แตมน

ตองในดานทสรางสรรคไมใชดานท�าลาย

คอเอาความรกชาตมาใชในแงของการสรางจดรวมผมมองเหนวา

ประเทศทกาวหนาทกประเทศคนของเขากรกชาตกนมากนะ ไมวาญปน

เกาหลใตเขารกชาตมาก แตเขาไมไดรกชาตไปในทางทเลวคอไปรงแกคน

อน เขารกชาตไปในทางทด

แลวคนไทยเรารกชาตกนแบบไหน

ผมพดจรงๆ นะ คนไทยรกชาตนอย ความจรงเรากมสวนทดอย

คอเราเปนขอดทชอบตอนรบแขก เราเปนชาตทออนนอม ความจรงคน

ไทยเราไมไดคดวาตวเองวเศษและสงนทชวยใหเรารอดมาไดหลายครง

เมอกอนสมยโบราณอาณาจกรจนเขายงใหญ เรากเคารพจนนะเรายง

สงบรรณาการไปเมองจนเลย ตอไปพอเราเหนฝรงมนแขงแรงเรากยอม

เราเจรจากบเขากยอมเขา ไมเหมอนพมานะ ถงไดตกเปนเมองขน แตเรา

คนไทย เพราะวาความนอบนอม เรารจกทจะผอนปรน หยวนๆ แบงให

บาง อะไรบาง ชวยใหเราอยได เรากอยรอดไดเพราะเหตนนแตวาบางทก

เกนไป เพราะวาเราหลงใหลมากกวาฝรงนมน มอ�านาจมาก มนท�าอะไร

เกงกาจ เรากไปหงอเขาเกนไป เพราะเราไปหากนกบเขาดวยเรยกไมได

คดถงพวกเรากนเองคดถงตวเราเองมากกวาทจะคดถงสวนรวม แลวก

ไปเปนนายหนาใหเขาบาง อะไรบาง มากดขพวกเรากนเอง


“คนไทยนคดถงสวนตวมำกกวำสวนรวมกนเยอะมำกเปนเรองใหญมำกทวำตองปลกฝง

ใหอยในระบบกำรศกษำดวย”

อาจารยพดถงเรองการสรางพลงตอรองท�าใหนกถงปญหาไขแพงวา

มสาเหตสวนหนงมาจากบรษทขนาดใหญครอบง�าตลาดเพราะมแมไก

มากกวาครงของตลาดทงประเทศ สงสยวามจดออนอะไรในสงคมท

ปลอยใหเรองอยางนเกดขนได

ทจรงกแบบเดยวกบปญหาทดน ใชไหม มนไมมอะไรทจะไปกดกน

อนนมนไปท�าใหเกดความไมยตธรรมขน เราคงตองหามาตรการทจะไป

คมกนระงบยบยงพวกคนมเงน... เราพดถงเรองทดน ปญหาทดนกเปน

อนดบแรกเลยวา ทดนตองกระจายตวใหดจะไปกระจกอยแหงเดยวไม

ได

ตอจากทดนกยงมอะไรอกหลายอยาง กถงไดบอกวาเราจะตองม

การเกบภาษ ตองเปลยนระบบภาษใหม ระบบภาษ ตองแกเลย ความ

จรงอนนคนกรสกกนเยอะนะ มนตองเปนระบบภาษซงท�าใหการกระ

จายรายไดดขนไมใชเงนไปกระจกอยทใดทนนง เวลานมนกระจกมาก

มนจะเปนไปไดเพยงใดในเมอทงเงนและทดนทไปกระจกอยกกลมทน

ขนาดใหญคอกลมทใหเงนสนบสนน

พรรคการเมองกใช กไมรวาจะท�าไดแคไหน แตทนกเขาใจวาถา

หากเรามพลงประชาชนมากๆ บบเขามาคนพวกนกจะตองยอม



รพพฒน

คณะกรรมการปฏรปประเทศไทยชดทอาจารยเปนกรรมการอยจะเขา

มามบทบาทไดมากนอยเพยงใดมนเปนหนาทของเราทเดยว

มนเปนหนาทของคณะกรรมการชดนทจะสรางทจะสงเสรมและ

สรางพลงใหประชาชนเขามา เรากจะตองท�าใหเกดการกระจายทรพยสน

กระจายอ�านาจ เราจงไดพดวาจะสรางความเปนธรรมเพอลด ความ

เหลอมล�า

บรรยากาศในการประชมคณะกรรมการฯเปนอยางไร

กรรมการชดนเปนกรรมการทนาสนใจ คอมคนทมความเหนแตก

ตางกนเยอะมาก แตวาผมมความมนใจอยอยางหนงวาประธานกรรมการ

คณอานนทเปนคนทมความสามารถในการทจะ conduct ทประชมได

เกงมากๆ เกงทสด ผมไมเคยเหนใครทเกงเทานในการ conduct การ

ประชม ในการทจะใหทกคนสามารถแสดงความเหนตางๆ นานาแลว

ปรบเขามาหากนและกสรปได เพราะฉะนนกคดวา ถาหากวากรรมการ

ชดนท�างานไดดกจะตองเปนความสามารถของประธานนเยอะเหมอน

กน สวนจะท�าไดแคไหนมคนหลายๆ คนไมมทางทความคดจะตรงกน

ได อยางนธ (นธ เอยวศรวงศ นกวชาการอสระ) กบชยอนนต (ชยอนนต

สมทรวณช อดตตลาการศาลรฐธรรมนญ) อยางน คนละอยางกนเลยใช

ไหม... ผมวา อาจารยนธแกเปนคนท... แก critical เปนคนลกนะ ความ

คดกเหนอไปอกแบบ คนทความคดไปอกอยางหนงเลกมเยอะนะ แตคน

ทคบกนอยางสนทไดอยางอาจารยศรศกร (ศรศกร วลลโภดม กรรมการ

ผทรงคณวฒศนยมานษยวทยาสรนธร) กบอาจารยนธ กเปนเพอนสนท

กนนะ แตเปนคนละอยางกนเลยนะ เขาจะสงทางความคดมการเชอมตอ

กนอย อาจารยบณฑร (บณฑร ออนด�า ทปรกษาสถาบนพฒนาองคกร


ชมชน) ทงอาจารยศรศกร ผม อ.นธ คณสมสข (สมสข บญญะบญชา

อดตผอ�านวยการสถาบนพฒนาองคกรชมชน) กคอนขางมาทางน

กลมนเปนขวหนงเลยไหม

มนคลายๆ กบมาเปนขวหนง แตถงแมในขวนกไมไดเหมอนกน

เลยทเดยวนะ กมความแตกตางกนอยเยอะเหมอนกน

การประชมทผานไปแลว 2 ครง (สมภาษณในชวงกลางเดอน

กรกฎาคม2553)มวาระอะไรทไดพดกนบาง

ในตอนเรมตนประธานใหทกคนแสดงความเหนกนออกมาตอ

สถานการณในบานมองวาอะไรเปนอยางไร ทกคนคดเหนอยางไร ทาน

บางและทานกคอยๆ รวบรวมถอยค�า และตอไปทานจะเสนอเปนแผน

เขาใจวาเปนคราวหนา ทานจะดงอนนออกมาและกจบมาใหเราพจารณา

วา เราจะจดกรอบของการท�างานเปนอยางไร แลวก... หลงจากนนกจะ

ท�าเปนแผน

มทานใดทแสดงความเหนแลวอาจารยมองวาโดดเดนแหลมคม

กมหลายคนทเดยว ถงแมทางดานโนน ผมไมคอยรจก แตกยงเปน

ทนาสนใจ

ดานโนนนหมายถงอยางไร

กทมาจากกระทรวงมหาดไทย กเกง เออ! คณพงษโพยม (พงษ

โพยม วาศภด อดตปลดกระทรวงมหาดไทย) กแปลกด นาสนใจ พงษ

โพยม เขามาจากขาราชการกระทรวงมหาดไทย ใช เปนอดตปลด

กระทรวงมหาดไทย



รพพฒน

มมมองของขาราชการจรงๆตอเหตการณในบานเมองเปนอยางไร

ทแปลกกคอ เขาคดวา... เขาเหนปญหาคอมองปญหาในกระทรวง

ในกรมของเขาเอง อยางปญหาของกรมทดนเขากชดเจน เขารนะเขาร

ปญหา

หมายถงวามการพดถงเรองปญหาในหนวยงานของกระทรวงขนมา

กพดกนหลายเรองหลายอยาง เขารๆ แตวธการแกเนยมนอาจจะ

ไมคอยเหมอนกน แตเขาใจวามนเปนในแนวทางเดยวกนนะในการทผม

พดวา การสรางพลงใหกบประชาชนและการสรางความเปนธรรมเพอ

ลดความเหลอมล�า ผมวาเปนไปในแนวเดยวกนทกคน อนนนาสนใจวา

ไปในแนวเดยวกน แตบางคนทไมคอยพดกม

อาจารยนธ ทานเกง ทานกแยงทานกใหเหตผลด คณสมสขกม

แนวความคดของตวเองทชดเจนมาก อาจารยชยอนนต ยงไมคอยพด

มากเทาไร อาจจะยงงงๆ อยเหมอนกน อาจารยณรงค เพชรประเสรฐ

กด

ออ อาจารยเสกสรรค กแปลกด... นาดเหมอนกนด ผมเหนดวย

กบอาจารยเสกสรรคเยอะ ททานพดมาในทประชมผมเหนดวยเยอะก

นงอยขางๆ ผมกคยกนเขาใจกน

บรรยากาศการประชมไมไดเครงเครยดอะไรใชไหม

ครบไมเครงเครยดเลย คณอานนทรกษาบรรยากาศเกงมากคอได

เนอหาสาระในเวลาเดยวกนไมเครงเครยด ทานมลกเลนทจะใหคนรสก

ด มความรสกทดคอคนทมความเหนตรงกนขามกนกสามารถทคยกนได

อยางด

๘๐ ป อคน รพพฒน1๐๐

“ผมวำคนธรรมดำไมวำใครเมอไดมโอกำสไปใกลชดกบชำวบำนจะตองรสกอยำงเดยวกน ทกคนวำมนมอะไร

หลำยอยำงทเรำจะตองท�ำเพอชวยเหลอเขำ...”

คนทมความเหนตรงกนนงตรงขามกนไหม

(หวเราะ) บางคนกนงตรงกนขามบางคนกไมตรงขาม (หวเราะ)

คราวหนาเขาจะเปลยนหองประชมไปอกหองหนง คออนนมนมโตะยาว

หองมนแคบโตะมนยาวมองกนไมถนด เขาจะเปลยนเปนอกหองหนงท

เปนหองสเหลยมมากขนและตงทประชมเปนคลายๆ ตวย ตอนนเขาใช

หองดานขวาของตกบานพษณโลก ทานหามไวนะไมใหอางชอใคร ใคร

พดอะไรในทประชมทานประธานขอรองไว จะสมภาษณอะไรกไดแต

อยางอางวาใครพดอะไร อนนตองขอ...

อาจารยมบทบาทในมลนธชมชนไททท�างานกบชาวบานในชมชนดวย

ใชครบ ผมเปนประธานกรรมการ ผมท�ามาตงแตคณสมสขตง

มลนธชมชนไทขนมาใหมๆ ท�ามานานแลวกอนหนาตงคณะกรรมการ

ปฏรปประเทศกมแถลงการณออกมาในเรองทดน ปญหาเรองทดนระยะ

หลงมนมขอพพาทเกดขนเยอะมาก ระหวางชาวบานกบนกธรกจ ชาว

บานกบนกการเมองเยอะมาก ทวไปเลย กคดวาถาปลอยไวมนจะเปน

ปญหาทรนแรง เวลานมนกรนแรงมากอยแลว การทชาวบานเขาไปเอา

ทดนคน ทของเกาเคยเปนของดวเองใชไหม แลวมาโดนออกโฉนดทบท

หรอโดนอทยานประกาศทบทของตวเองเขาไปท�ากนไมได

๘๐ ป อคน รพพฒน ๘๐ ป อคน รพพฒน 1๐1


รพพฒน

ถกจบขอหาบกรกในทดนของตวเอง

ใชครบ มนเปนเรองทรายแรงนะครบ รายแรงเปนเรองทเกดขน

เยอะมาก แตคนในเมองไมคอยจะรเรอง คอความโกรธแคนของคนเปน

ความรสกทรนแรงมาก เปนความรสกทวาไมไดรบความยตธรรมกเลย

เปนสงทรนแรง

เรองพวกนเชอมโยงมาถงการชมนมของพวกเสอแดง

ในกรงเทพฯ ดวยหรอไมไมร แตผมสงสยวามแตกไมแนใจ ผมคด

วามนใชคอ... ไอความไมพอใจของคนนนนะมนสะสมมานานมากทนพอ

เกดมฟเมนดอยางเสอแดงขนกดงคนเขามา คนทไมพอใจเรองอะไรตางๆ

เยอะแยะ ดงเขามาคนกไมไดเขาใจอะไรมาก แตกไปดงเขามา เขากยงไง

กไดขอใหมการเปลยนแปลงกพอ

อาจารยเสกสรรคเรยกวาการเปดตลาดนดคนทกข

ใช ตลาดนดคนทกข เออ ใชๆ อาจารยเสกสรรค เรยกอยางนน

เหรอ ใช คอคนมทกขอยแลว อนนพอโดนจงเขาไป แตมนกเปนโอกาส

เหมอนกนวา คนจงมนจะจงไปทางไหนมนกจงไปได

สถานการณแบบทวา ดเหมอนนาจะอนตรายเพราะคนถกชกจงไป

ไดงาย

เพราะฉะนนหนาทของเรากคอพยายามทจะปลดลอคของท

อนตราย หนาทของเราสวนหนงกคอเราตองสรางชองทางทควรจะ

สามารถระบายออกได แกความทกขของเขาไดเราจะตองสรางกลไก

อะไรบางอยาง บางสงทจะใหชาวบานสามารถแสดงออกแลวกแทนท

๘๐ ป อคน รพพฒน1๐2

จะตองเขาไปประทวง กใหมนมทางใหเขาเขามาผลกดนใหรฐบาลท�าใน

สงทตองการได แดอนนนกของทเราจะตองพยายามท�ามากกวาน สราง

ชองทาง กคอ... เปนการใหอ�านาจ สรางพลง ชมชน

ตองเปนชองทางทมการรบรองตามกฎหมายไหม

อนนนคอทเราจะตองท�า ซงมนกควรจะไดรบการรบรองตาม

กฎหมาย หรอวาเราจะท�าเปนชองทางของเราซงถาเผอราษฎรทกคน

ยนดจะใหมชองทางนเกดขน ในทสดมนตองเปนกฎหมายไป มคนพด

ถงวามนอาจจะตองเขาไปก�าหนดไวในรฐธรรมนญกมคนคดอย นก

กฎหมายกคดอยวาจะตองไปอยในรฐธรรมนญ

ฐานะอยางอาจารยท�าไมจงหนมาสนใจปญหาของชาวบานหมายถง

อยในตระกลสงมการศกษาดมโอกาสในชวตมาก

ผมสนใจมานานแลว ตอนทท�าวทยานพนธปรญญาเอก ผมกท�า

ในสลมมนกใกลชดมาตลอด แลวกมาท�างานกบอาจารยปวย ผมมา

ท�างานโครงการลมน�าแมกลองของอาจารยปวย เปนผชวยอาจารยปวย

นะ กไดออกไปพบปะกบชาวบานอยเรอยๆ ความจรงการทเราไดออก

ไปพบชาวบาน เราเรมตนเหนวา ชาวบานไมวาในสลมในชมชนแออด

หรอวาในหมบานชนบทนนมปญหาอะไรบาง กจะเขาใจมนจะอดไมได

หรอก ผมวาคนธรรมดาไมวา ใครเมอไดมโอกาสไปใกลชดกบชาวบาน

จะตองรสกอยางเดยวกนทกคนวามนมอะไรหลายอยางทเราจะตองท�า

เพอชวยเหลอเขา... ชาวบานกมดบาง เลวบาง มนกมทงนนไมใชวาชาว

บานจะดเทานน มนกมหลายอยาง



รพพฒน

เราไมไดพดถงวาดหรอเลวแตเปนเรองการเขาถงโอกาส

ออ ใช ชาวบานบางคนแมแตชาวบานในสลมเองทเอาเปรยบคน

อน เอาเปรยบคนในสลมดวยกนเองกมเยอะมทงนน

ท�าไมอาจารยจงไปท�าวจยเรองในสลม

ผมไดเลาความในใจไวในหนงสอของผมแลว หนงสอชอ มองสงคม

ผานชวตในชมชน พมพโดยศนยมานษยวทยาสรนธร เปนงานวจยแตก

เปนหนงสอทอานงาย...เพราะผมไดไปสมครเรยนตอวชามานษยวทยา

สงคมและพบวาวชานไดเปดโลกใหมให ตอบสนองความปรารถนาท

อยากรจก และเขาใจมนษยในหลากหลายแหงและแงมมโลกใหมของ

ผมคอโลกทปราศจากความกลว หรออยางนอยกลดลงไปมาก คนเรา

กลวผเพราะไมรจก และไมเขาใจผ เมอรจกและเขาใจกจะหายกลว คน

ไทยทกชนชน ทกวงการเคยเปนเสมอนผปศาจส�าหรบผม ท�าใหไมกลา

ท�าอะไรเพราะกลวจะผดไปเสยหมด แตกเพราะกลวจงท�าผดอยเสมอ

วชามานษยวทยาสรางความหาญกลาใหเขาไปใกล พยายามเรยนรและ

เขาใจ แทนทจะถอยหางและถกครอบง�าดวยความกลว ผมจงเลอกเขาไป

ศกษาในสลมและสนทสนมกบผอยอาศยในสลม แลวจงพบสงทผมเสาะ

แสวงหามาแตเยาววย สงทผมพบนนไมใชสงทผมนกวา ผมประสงคท

จะแสวงหาคอวธการทจะเขากบคนในสงคมทกประเภทไดด เพราะผม

ยงรสกอยากทจะปรบตวใหถกตองตามขนบประเพณในทกกาละเทศะ

แตสงทชวตคนในชมชนสลมไดสอนใหผมเขาใจนน คออะไรทผมอยาก

เรยกวา ความเปนมนษย...


“มนตองมควำมเปนธรรมเสยกอนถงจะลดควำมเหลอมล�ำได”

เทาทไดสมผส ในชมชนแออดจะมลกษณะรวมอยางหนงคลายกบ

สงคมชนบทคนจะรจกเกอกลกนเชนเดยวกบเรองนนทากมาก

ใชๆ คนมนจะรจกกน ในชมชนแออดมนจะรจกกนหมด ไมเหมอน

ในสงคมแบบเมองแบบบานจดสรร หรอคอนโดมเนยม คอนโดเเหงหนง

ทผมไป คณเชอไหมมผชายผหญงคหนงเปนนกศกษานะ ไปเชาอยเสรจ

แลวเขาเกดยงกนตาย ไมรเขายงตวตายหรอเขายงกนตายทงสองคน พอ

แมเขากไมรออกเทยวตามหา เดกทตายกไมมใครรไมมใครสนใจเลยนะ

จนกระทงกลนมนออกมาจากหองถงไดรผานไปสามวนเจดวนแลว พอ

แมเขามาตามหารจากคนทวา ไดกลน ถงไดรวา “อาว! ลกเขามาตาย

อยางนนเอง



รพพฒน

มนสะทอนอะไร?ชวตโดดเดยวในเมอง?

แยกวาโดดเดยวมาก ชวตมนแย ชวตคนเราในคอนโด มนแย

เปรยบกบชวตในสงคมสลมถงคนจะจน ไมคอยมหวงมากแตมนอบอน

นะถาจะมเหตยงตวตาย เขากรกนตงแตกระสนลนแลว แตนกระสน

ลนแลวไอขางหองมน ยงไมรเรองเลย หรอรแลวไมสนใจ ล�าบากนะ แต

บานเมองจะเปนอยางนน เปนปจเจกขนเรอยๆ ถาเกดเราไปเอาระบบ

ทนนยมเขามามากๆ เขามนกเปนปจเจกไปเรอย แตวามนกมกระแสอย

อยในเวลาน

ถาบอกวา เราอยในทนนยมท�าใหมความเปนปจเจกมากขน ท�าไม

คนในสลมในเมองใหญไมเปนอาจารยวเคราะหอยางไร

คนสลมไมไดอยในระบบทนนยมแทจรง เขาเองกพยายามแตก

เขาไมถงทน สลมในสมยนนทผมท�าวจย มนกเหมอนก�าแพงทเขาลอม

อย จะท�ามาหากนกยงตองพงพาอาศยกนเยอะ เขายงตองพงพาอาศย

กนในการท�ามาหากน เพอใหอยรอดได จงหวะทผมเขาไปศกษาอยนน

ในสลมมพวกชางตางๆ เยอะมาก เขาตองชวยเหลอซงกนและกนชวยกน

หางานใหท�า การเปนเพอนส�าคญ ชวตในชมชนนนคณไปท�าอะไรกตาม

เพอนส�าคญ อยางผมเขาไปวนไหนนะเขาไปไมไดบอกใคร ผมแคจอดรถ

เอาไวแลวเดนเขาไป พอถงกลางชมชน ผน�าชมชน เขากบอกเลยวา กลว

รถอาจารยจะโดนงด กเลยใหคนไปเฝาใหแลว คอเขารกนหมดแลววาเรา

มาตงแตจอดรถแลว


เรองในสลมมแกนทนาสนใจทพอจะเอามาประยกตใชใหกบคนใน

เมองใหญไดบางไหม

ผมคดวาเขาตองพงพากนเพอท�ามาหากน อกอยางหนงคอ ตงแต

เขาอพยพเขามาในชมชนแออด สวนใหญแลวเขากรจกกนมากอนบาง

แตสมยทผมเขาไปท�า เขากพงพากนหลายเรองนะบานมนกชดตดกน

ถงยงไงมนเหนกนอยแลว สงเกตไหม ในชมชนแออดนของไมคอยหาย

หรอมนไมคอยมของใหขโมย

บางทมนกมนะ ในชมชนแออดทผมเขาไป บางบานทมโทรทศน

เขาไมเหนจะหายเลย จาน ชาม เขาวางไว แตวามนแปลกอยอยางนะ

ไอบานทอยรอบๆ นจะหายเสอผาหายประจ�าเลย และเขากบอกผม...

ชางตดผมทผมเคยไปตดผม ตรงตลาดนางเลง เขาบอกวาบานเขาตดกบ

ชมชนแออดทผมไปศกษา เข าบอกวา โอย! มนเหลอเกน เสอผาเขาฝาก

ไวทราวนหายไปหมดเลยโดนสอยไปหมด ตากไมไดเลย แตในชมชนเอง

ตลอดทงคนเขาวางขาว วางของ วางอะไรตออะไรไว โทรทศนกยงมเลย

ทเฉลยงหนาบานไมหาย แตเขามบางอยางนะ พอเวลามคนขางนอกเขา

มา เขาจะมเดกวยรนกลมหนงคอยดแลรกษาเขากลวเหมอนกน เขากลว

เวลาคนขางนอกเขามาและอกอยางเขากลวมาก นาสนใจมากคนทอยใน

สลมทผมไปศกษาวจยเขามสตางคนะ ถามสรอยคอคอเวลาเขาจะออก

ไปตลาดนางเลง เขาจะถอดสรอยคอเขาใสไวใหเมย เขาไมใสสรอยคอ

ออกไปนอกชมชน แลวเวลาทผมคนกบเขามากๆ ผมกลบออกมาตอน

ดกๆ เขากจะเดนมาสงผม กลววาผมจะโดนจกลางทาง แลวบานทเมอ

กอนผมอยหางจากชมชนแคไมถงกโลเมตรเขากเดนออกมาสงผมคอ คน

ขางในเขาไมกลว เขากลวคนขางนอก



รพพฒน

หนวยงานของหลวงทมทดนมากๆ เชนกรมธนารกษ ส�านกงาน

ทรพยสนสวนพระมหากษตรยมทดนจ�านวนมาก ตองมวธบรหาร

จดการทดพอหรอไม

กเหมอนกบรถไฟ ทดนพวกนจะมคนเขามาอยเยอะ พดวา บกรก

ความจรงไมใชบกรกหรอก คนทเขามา จะเปนคนทมาซอคอ มคนมา

ปลกกระตอบปลกอะไรไวกอนแลวพวกนกมาซอ บางทราคาเปนหมน

คอซอบานทจะอยน แตมนไมมสทธตามกฎหมายหรอก กมคนในหนวย

งานนนๆ เองทชกจงใหคนเขามาซอไปแนะน�าใหคนขางนอกเขามาอย

โดยไปเกบสตางค พดงายๆ วาหากนกนนะ สวนมากองคกรใหญๆ ไม

สามารถปกครองคนไดดทงหมดหรอก

สถานการณบานเมองขณะน เรองใดส�าคญทสดในการทจะปฏรป

ของเราขนใหม

สงส�าคญทสดในชวงเวลาวกฤตนนผมคดวากคอการสรางความ

เปนธรรมดาเพอลดความเหลอมล�าในสงคม นวาไปตามแนวทางของ

คณะกรรมการปฏรปประเทศ แตทแรกนนอาจารยประเวศทานพดวา

ตองลดความเหลอมล�าเพอสรางความเปนธรรม แตผมกขอบอกวามน

ตรงกนขาม มนคอการสรางความเปนธรรมเพอลดความเหลอมล�า มน

ตองมความเปนธรรมเสยกอน ถงจะลดความเหลอมล�าได

๘๐ ป อคน รพพฒน1๐๘



รพพฒนทอดผาปา ท�าบญครบรอบ 79 ป ณ วดใหมประชมพล นครหลวง จ.อยธยา

พรอมศษย และกลยาณมตร


ทมมลนธชมชนไท รดน�ำขอพร จำก อ.อคน วนสงกรำนต



รพพฒน

แด...อาจารยอคน รพพฒน

สวฒน คงแปน

คนคมคาควรค คนไทย

ลงต�าเพอคดไกล สฟา

แปดสบปลวงไป ใจยง คงมน

หวงใหคนจนไซร หมดทกข ทวกน

80 ปี อคิน รพีพัฒน์

Documents