ป ญหาการคุ...

ปญหาการคมครองบคลกลกษณะตวละครในงานวรรณกรรมภายใต

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

The Problems Protection Fictional Character

Under The Copyright Act B.D. 2537

ปญหาการคมครองบคลกลกษณะตวละครในงานวรรณกรรมภายใต


The Problems Protection Fictional Character Under

The Copyright Act B.D. 2537

อรนตย พราหมณคง

การคนควาอสระเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

นตศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยกรงเทพ

ปการศกษา 2556

©2557


สงวนลขสทธ

อรนตย พราหมณคง. ปรญญานตศาสตรมหาบณฑต, กนยายน 2557, บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยกรงเทพ.

ปญหาการคมครองบคลกลกษณะตวละครในงานวรรณกรรมภายใตพระราชบญญตลขสทธ

พ.ศ. 2537 (103 หนา)

อาจารยทปรกษา: รองศาสตราจารยอดมศกด สนธพงษ

บทคดยอ

สารนพนธฉบบนมวตถประสงคหลกเพอศกษาปญหาการคมครองบคลกลกษณะของตวละคร

ในงานวรรณกรรมภายใตพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 โดยศกษากฎหมายระหวางประเทศทม

ความเกยวของในการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร คอ อนสญญากรงเบอร (Berne

Convention for the Protection of Literary and Artistic works) และความตกลงทรปส

(Agreement on Treade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) และศกษา

กฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษและประเทศสหรฐอเมรกา ดวยเหตผลทวา ทงสองประเทศเปน

ประเทศทมการรเรมการใหความคมครองลขสทธและมการพฒนาดานนมาเปนเวลานานกวาของ

ประเทศไทย อกทงมงานวรรณกรรมประเภทบนเทงคดทมชอเสยงหลายเรอง โดยเฉพาะประเทศ

สหรฐอเมรกานน มการพฒนาอตสาหกรรมดานบนเทงจนมชอเสยงแหงหนงของโลก มกรณฟองรอง

ใหมการคมครองลขสทธของตวละครในงานวรรณกรรมเกดขนอนเปนกรณใหผวจยไดทาการศกษา

เพอเปรยบเทยบกบของประเทศไทย รวมทงศกษาสทธของผประพนธในฐานะทเปนผสรางสรรคตว

ละครและงานวรรณกรรมวามสทธอยางไรบางในการหวงกนหรอปกปองงานของตนเองจากบคคล

ผนาไปใชแสวงหาประโยชนโดยไมไดรบอนญาตอนกอใหเกดความเสยหายตอชอเสยงของตน หรอตอ

งานของตน

จากการศกษากฎหมายระหวางประเทศทเกยวของ และกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ

ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศไทยไมปรากฏวามบทบญญตแหงกฎหมายใดทใหความคมครอง

บคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมไวเปนการเฉพาะเจาะจง อยางไรกตาม แมกฎหมาย

ลขสทธจะมใหการคมครองตวละครไว แตศาลของประเทศองกฤษไดวางหลกเกณฑทจะใหความ

คมครองบคลกลกษณะของตวละครได คอ ตวละคร หรอ บคลกลกษณะของตวละคร นนจะตองม

ชอเสยง มมลคาในทางเศรษฐกจ และเปนตวละครทมความสาคญ หรออาจไดรบความคมครองใน

ฐานะเครองหมายการคาอนเปนทรพยสนทมคณคาในเชงพาณชย สาหรบประเทศสหรฐอเมรกานน

มองวาตวละครอาจไดรบความคมครองลขสทธโดยแยกออกจากมางานวรรณกรรมได ถาบคลก

ลกษณะของตวละครไดมการแสดงออกมา (Expression of Idea) มใชเปนเพยงความคด (Idea) และ

บคลกลกษณะของตวละครนนตองไดรบการพฒนาอยางเพยงพอจนถอไดวามเอกลกษณทสามารถ

แสดงออกถงการสรางสรรคอนซบซอนของผประพนธจงจะสมควรไดรบการคมครองลขสทธ

สาหรบประเทศไทย พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มไดบญญตใหความคมครอง

บคลกลกษณะของตวละครในฐานะงานอนมลขสทธเชนกน ทงยงไมมคาจากดความเกยวกบบคลก

ลกษณะของตวละคร คงมเพยงมาตรา 18 ซงบญญตรบรองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights)

งานเทานน แตกไมครอบคลมเพยงพอทจะคมครองปองกนมใหบคคลผไมเกยวของกบการสรางสรรค

บคลกลกษณะของตวละครจาการการกระทาละเมดได

จากการรวบรวมขอมลและศกษาวเคราะหเปรยบเทยบระหวางกฎหมายลขสทธของประเทศ

ไทย กบกฎหมายลขสทธประเทศอน รวมทงกฎหมายระหวางประเทศทเกยวของแลว ผวจยไดเสนอ

แนวทางในการทจะนามาปรบใชใหความคมครอง โดยใหขอสรปวา ควรมการบญญตนยามของคาวา

“ตวละคร” หรอ “บคลกลกษณะของตวละคร” ไวเพมเตมในกฎหมายลขสทธฉบบปจจบน และ

แนวทางทศาลจะปรบใชในการเยยวยาความเสยหายในกรณทจะเกดการฟองรองเกยวกบการละเมด

ลขสทธในบคลกลกษณะของตวละครอนอาจเกดขนในอนาคตไวดวย

คาสาคญ: บคลกลกษณะของตวละคร, ตวละคร, งานวรรณกรรม, ผประพนธ

Pramkong, O. LL.M., September 2014, Graduate School, Bangkok University.

The Problems Protection Fictional Character Under The Copyright Act B.D. 2537

(103 pp.)

Advisor: Assoc.Prof.Udomsak Sintipong

ABSTRACT

The objectives of this study are to study on the problems about copyright

protection for fictional characters in literary and artistic works under the Copyright

Act B.E.2537 (1994) through the international laws related to the protection of the

traits of fictional characters, which are the Berne Convention for the Protection of

Literary and Artistic Works and the Agreement on Trade-Related Aspects of

Intellectual Property Rights. Also, the copyright laws of both English and the United

States of America because these two countries are the first two countries that initiate

copyright protection activities and had continuous development on this protection

for longer time than Thailand. In addition, there are many famous literatures, fictions

and entertainment media that are produced in these two countries. This is especially

true for the United States of America the entertainment industry of which has been

developed and evolved until it becomes globally famous. In these two countries,

there have been many lawsuits filed in order to receive the grant of copyright

protection for fictional characters in literary works. These cases can be studied on

and compared with the cases that emerge in Thailand. Furthermore, the rights that

the authors, as the creators of the characters or literatures, possess are explored in

order to attain the understanding what these authors can do in order to protect their

works from the unauthorized utilizations which might compromise their reputations

or works.

The study on the relevant international laws and copyright laws of England,

the United States of America and Thailand lead to the discovery that there is not any

article in any law that gives protection for the traits of a fictional character in a

fictional work in the specific fashion. However, even though the studied copyright

laws do not cover the protection for a character, the courts in England has sets

standards that can be adhered to in order to protect the traits of the character.

These standards prescribe that a character or traits of a character can enjoy the

protection only when the character is famous, economically valuable and important.

Such a character can be protected as a trademark, which is an asset that has

commercial values. A character can be separated from the work if the traits of that

character are expressed or shown, not only the unseen concepts or ideas, and are

sufficiently developed until such traits become the identities of the character, which

reflect the sophisticated creativity of the authors. In such cases, the character or its

traits can enjoy copyright protection.

In the case of Thailand, the Copyright Act B.E. 2537 (1994) does not prescribe

any protection for the traits of a character as a copyrighted work nor does it provide

any clear definition on the traits of a fictional character. There is only Article 18 that

confirms the Moral Rights of the author of a work. However, this article cannot

protect the copyrighted work from the infringement caused by a person not

legitimately related to the work.

From all the gleaned information and the results from the comparative

analysis on the copyright law of Thailand and that of the studied foreign countries

and the relevant international laws, some suggestions can be provided. These

suggestions provide ways to amend the related laws in order to give more protection

to copyrighted works. In conclusion, it is suggested that the definition for the

“Character” term or the “Fictional of a Character” term should be provided in the

currently implemented copyright law. Also, the suggestions provide ways that

Thailand’s courts can implement as guidelines for the grant of the relief for damage

or loss in case where a lawsuit about the infringement of the traits of a fictional

character is filed in the future.

Kewords: Fictional of Character, Character, Literary, Author

ซ

กตตกรรมประกาศ

สารนพนธฉบบนไมอาจเกดขนและประสบความสาเรจเปนรปเลมได หากปราศจาก

ผมพระคณแกผวจย ดงตอไปน

ผเขยนขอกราบขอบพระคณทานรองศาสตราจารยอดมศกด สนธพงษ และ ทาน ดร.จมพล

ภญโญสนวตน ทใหความกรณารบเปนอาจารยทปรกษา สละเวลา ใหคาปรกษาแนะนาความร

ทางดานทรพยสนทางปญญา ขนตอน กระบวนการทางานวจย รวมทงใหกาลงใจแกผวจยในการจด

ทาสารนพนธ และขอพระขอบคณทานอาจารยสจนต เจนพาณชยพงศ ทเปนทานผเชยวชาญในการ

สอบ พรอมทงใหคาแนะนา แกไขเพมเตมเพอความสมบรณของงานสารนพนธฉบบน

ขอกราบขอบพระคณสมาชกในครอบครวทใหโอกาส ใหการสนบสนนทางการศกษาและให

กาลงใจในการเรยนแกผวจยตลอดมา

ขอกราบขอบพระคณ ทานผบรหาร ธนาคาร กรงเทพ จากด (มหาชน) ทใหการสนบสนน ให

โอกาส ใหเวลาผวจยในการศกษาและเวลาในการจดทาสารนพนธฉบบน โดยเฉพาะหวหนาสายงาน

และเพอนรวมงานทใหการสนบสนนและใหกาลงใจแกผวจยตลอดมา

ขอขอบคณเจาหนาทหองสมด มหาวทยาลยกรงเทพ เจาหนาทสานกหอสมดปรดย พนมยงค

มหาวทยาลยธรรมศาสตร เจาหนาทหองสมดคณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง ในการใหคา

แนะนาการคนควาหาขอมลเพอทาสารนพนธ และเจาหนาทบณฑตวทยาลย เจาหนาทคณะนตศาสตร

มหาวทยาลยกรงเทพ ในการใหคาแนะนา ประสานงานในดานตาง ๆ เปนอยางด

ทายทสด หากสารนพนธฉบบนจะพงมประโยชนในทางวชาการประการใด แกผใด ผวจยขอ

มอบพระคณใหแกบดามารดา ตลอดจนอาจารยทกทานผประสทธประศาสตรวชาความรใหแกผวจย

และหากการจดทาสารนพนธฉบบนมขอบกพรองหรอผดพลาดประการใด ผวจยขอนอมรบไวแตเพยง

ผเดยว


ฎ

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ฉ

กตตกรรมประกาศ ซ

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1

1.1.1 วตถประสงคการวจย 3

1.1.2 สมมตฐาน 3

1.1.3 ขอบเขตการศกษา 4

1.1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย 4

1.1.5 วธการดาเนนการวจย 4

บทท 2 แนวความคดการใหความคมครองตามหลกกฎหมายลขสทธ 5

2.1 ความเปนมาของกฎหมายลขสทธในประเทศไทย 5

2.2 ความหมายของลขสทธ 6

2.3 ความหมายและองคประกอบการใหความคมครองวรรณกรรม 10

2.3.1 ความหมายของงานวรรณกรรม 10

2.3.2 ประเภทของงานวรรณกรรม 11

2.3.3 องคประกอบของงานวรรณกรรม 12

2.4 ตวละครและการสรางตวละคร 15

2.4.1 ความหมายของตวละคร 15

2.4.2 ประเภทของตวละคร 15

2.4.3 การสรางลกษณะของตวละคร 17

2.4.4 ตวละครในแงของสญลกษณ 18

2.5 ความหมายและการใหความคมครองสทธของผประพนธตาม

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537 20

2.5.1 ความหมายของผประพนธ 20

2.5.2 สทธของผประพนธ 21

2.5.3 การใหความคมครองงานลขสทธ 22

2.5.4 การละเมดลขสทธ 23

ฎ

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 2 (ตอ) แนวความคดการใหความคมครองตามหลกกฎหมายลขสทธ

2.5.5 ขอยกเวนการละเมดลขสทธ 25

2.5.6 อายแหงการคมครองลขสทธ 25

บทท 3 ความตกลงระหวางประเทศและกฎหมายตางประเทศทเกยวของกบการใหความคมครอง

บคลกลกษณะของตวละคร 28

3.1 แนวคดเกยวกบการใหความคมครองทรพยสนทางปญญาระหวางประเทศ 28

3.2 ความตกลงระหวางประเทศในการใหความคมครองอนเกยวเนองกบการคมครอง

บคลกลกษณะของตวละคร 29

3.3 กฎหมายของตางประเทศทใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงาน

วรรณกรรม 38

3.3.1 กฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษในการใหความคมครองบคลก

ลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม 40

3.3.2 กฎหมายลขสทธของประเทศสหรฐอเมรกาในการใหความคมครองบคลก

ลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม 55

3.3.3 กฎหมายลขสทธของประเทศไทยในการใหความคมครองบคลกลกษณะ

ของตวละครในงานวรรณกรรม 62

บทท 4 วเคราะหปญหาการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร 73

4.1 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในประเทศองกฤษ 74

4.2 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในประเทศสหรฐอเมรกา 77

4.3 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในประเทศไทย 88

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 93

บรรณานกรม 99

ประวตผเขยน 101

เอกสารขอตกลงวาดวยการอนญาตใหใชสทธในรายงานการคนควาอสระ

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ดวยทรพยสนทางปญญาเปนผลงานอนเกดจากภมปญญา เกดจากความคดสรางสรรคของ

มนษยจากการสะสม พฒนา และการใชจากความร อนกอใหเกดความคดสรางสรรคใหมผลตภณฑ

หรอกระบวนการพฒนาใหม งานทรพยสนทางปญญาสามารถสรางผลประโยชนอยางมหาศาลใหแกผ

สรางสรรคงานและนาไปสการพฒนาทางเศรษฐกจของแตละประเทศ เมอผลประโยชนทางเศรษฐกจ

เขามามบทบาทตอมนษยและการพฒนาสงคม แตละประเทศจงไดกาหนดกฎหมายภายในของตนเปน

หลกเกณฑในการใหความคมครองดานทรพยสนทางปญญารวมทงองคกรระหวางประเทศหลาย

องคกรไดกาหนดหลกเกณฑขนพนฐานในการใหความคมครองทรพยสนทางปญญาในหลาย ๆ ดาน

วรรณกรรมเปนงานสรางสรรคประเภทหนงทไดรบความคมครองตามหลกกฎหมายลขสทธ

นอกไปจากงานสรางสรรคประเภทอน โดยเฉพาะงานวรรณกรรมประเภทบนเทงคด เปนงานท

สามารถสรางรายไดใหแกผประพนธไดอยางมหาศาล ดงเชน ในประเทศองกฤษ มวรรณกรรมทมชอ

เสยงโดงดงหลายเรอง เชน อมตนวนยาย เรอง เชอรลอค โฮลมส ทประพนธโดย เซอร อารเธอร

โคนน ดอยล หรองานวรรณกรรมทมชอเสยงในปจจบน เรองแฮร พอรตเตอร ซงประพนธโดยเจ. เค.

โรวลง ซงไดรบความนยมและมการแปลเปนภาษาอนอกหลายภาษา หรออยางนวนยายทมชอเสยงใน

ประเทศไทย เชน คกรรม บทประพนธของคณวมล ศรไพบลย ซงเปนทรจกกนดในนามปากกา

“ทมยนต” ถายทอดเรองราวผานตวละครสาคญของเรอง คอ โกโบร-องศมาลน แตเดมลกษณะบคลก

ของตวละครถกถายทอดผานเนอเรองในงานวรรณกรรมเทานน เมอเวลาและสภาพสงคมการดาเนน

ชวตของมนษยเปลยนแปลงไป มการพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย การเผยแพรงาน

สรางสรรคตาง ๆ สามารถกระทาไดโดยใชวทยาการเทคโนโลย จงมผนางานวรรณกรรมทมชอเสยง

หลายเรองไปจดทาและนาเสนอในรปแบบตาง ๆ เชน ในรปแบบงานละคร หรองานภาพยนตร เพอให

ผอานหรอผชมไดรบอรรถรสในงานนน ๆ มากยงขน ยอมเพมโอกาสแกผประพนธหรอผทรงลขสทธใน

งานวรรณกรรมมอานาจในการตอรองเรองคาตอบแทนทเหมาะสมในการแสวงหาผลประโยชนจาก

งานอนมลขสทธดงกลาวเพอเปนฐานในการสรางและพฒนาผประพนธรนใหมในอนาคตใหมคณภาพ

ชวตทดขน

หากตวละครใดมชอเสยงหรอไดรบความนยมชอมชอบจากสาธารณชน ทาใหมผประกอบ

การบางรายนาเอาตวละคร หรอบคลกลกษณะเฉพาะของตวละครนน ๆ ไปแสวงหาประโยชนเชง

พาณชย ดวยการนาสงทแสดงความเปนตวละครนน ๆ เชน ชอ, รปลกษณหรอลกษณะทางกายภาพ,

บคลกหรออปนสยไปใชเพอประโยชนทางธรกจของตน ดงเชนความโดงดงของตวละคร เชอรลอค

2

โฮลมส นอกจากจะมชอเสยงและไดรบความนยมจากบรรดานกอานมาหลายยคหลายสมยและไดรบ

การบนทกจากกนเนสสบควาเปน "ตวละครทมผแสดงมากทสด" บคลกของเชอรลอค โฮลมส เปน

นกสบชาวลอนดอน รปรางผอมสง สวมเสอคลม มอถอแวนขยายและใสหมวกลากวาง โฮมสเปน

สญลกษณของนกสบผมความสามารถในการไขปรศนาอาชญากรรม มความฉลาด ปราดเปรอง

มชอเสยงโดงดงดานทกษะประมวลเหตและผลโดยอาศยหลกฐานการสงเกตอนคาดไมถงเพอคลคลาย

คดตาง ๆ และพทกษความยตธรรม เชอรลอค โฮลมส เปนสญลกษณของนกสบทมอทธพลตองาน

วรรณกรรมและการแสดงในประเภทรหสคดจานวนมาก และในป ค.ศ. 2010 แบรนดเสอผาแบรนด

ดงอยาง Hermes ไดรบแรงบนดาลใจจากเชอรลอค โฮลมส จงไดผลตสนคา Hermes Fall 2010

collection สรางนยามใหมของเชอรลอค โฮลมส ในรปแบบของเสอผาทดมความทนสมยปนกบกลน

อายในยคของเชอรลอค โฮลมส โดยนาเอาเอกลกษณการแตงกายของเชอรลอค โฮลมสในชวงป ค.ศ.

1887 ลกษณะการแตงกาย จะไมเนนสสนทสดใส ฉดฉาด แตจะเลอกใชสเรยบ ๆ เชน ขาว ดา เทา

นาตาล และลกษณะสาคญ คอ ความลกลบในแบบฉบบของเชอรลอค โฮลมส ทมบทบาทนกสบ เสอ

ผาจงดมดชด ลกลบ นาคนหา ซงเขากบ Hermes ในเรองของการใชเสอผาทมโทนสไมฉดฉาดเลอกใช

หนงเปนหลกในการผลต ใชตวแบบเปนผหญง ซงสรางภาพลกษณทแตกตางจาก เชอรลอค โฮลมส

ในฉบบเดมทเปนผชาย และสรางความโฉบเฉยว เทห ใหกบผหญงยคใหมในปจจบน การนาเอาบคลก

ลกษณะของตวละครมาใชหาประโยชนทางธรกจมทงกรณททาสญญาอนญาตใหใชสทธจากเจาของ

งานอนมลขสทธนน หรอกรณนาไปใชประโยชนทางธรกจโดยไมขออนญาต สงผลใหเจาของสทธในตว

ละครเหลานนไดรบความเสยหายและอาจทาใหตวละครนนเสอมเสยชอเสยงหรอเสยคณคา

เมอบคลกลกษณะเดนของตวละครสงผลใหตวละครนน มชอเสยงโดงดงเปนทจดจาของ

สาธารณชน ผวจยมความเหนวาการสรางสรรคชอเพอสอถงตวละครและวรรณกรรมเรองนน ๆ เปน

สงสาคญไมแพกน ชอของตวละครหรอชอของงานวรรณกรรมอาจแสดงใหเหนถงความสามารถทกษะ

ความคดสรางสรรคของผประพนธทตองการสอถงบคลกลกษณะของตวละครของตนผประพนธตองม

การลาดบความคดทงหมดจากเนอหาสาระของงานวรรณกรรม ประกอบกบอาจจะตองมนยแฝงทตอง

ใชทงศลปะทางภาษาและเทคนคของตนททาใหผอาน ผบรโภคเกดความประทบใจเมอไดยนชอของ

งานวรรณกรรม หรอตวละครตวนน จนกลายเปนถอยคาทไดรบความนยมในสงคมได จงอาจเกด

ประเดนปญหาทวา การสรางสรรคชอนนเปนการสรางสรรคโดยใชความวรยะอตสาหะในระดบ

เพยงพออนควรจะไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธหรอไม

ตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 วรรคแรก บญญตวา งานอนมลขสทธตาม

พระราชบญญตน ไดแก งานสรางสรรคประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม

โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ หรองานอนใดในแผนกวรรณคด

แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะของผสรางสรรคไมวางานดงกลาวจะแสดงออกโดยวธหรอรป

3

แบบอยางใด1 เมอพจารณาตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 กฎหมายลขสทธให

ความคมครองแกงานวรรณกรรม แตมไดใหความคมครองโดยเฉพาะเจาะจงตอตวละคร สทธของ

ผประพนธในตวละครทมชอเสยง หรอใหความคมครองชอเพอสอถงตวละครและวรรณกรรมเรอง

นน ๆ เมอยงไมมการใหความคมครองทางกฎหมายในประเดนเหลาน สารนพนธเลมนมงเนนศกษา

การใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร สทธของผประพนธในตวละครทมชอเสยง และการ

ใหความคมครองชอเพอสอถงตวละครในงานวรรณกรรม โดยทาการศกษาวจยการใหความคมครอง

ภายใตพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 หลกกฎหมายระหวางประเทศทเกยวของและหลก

กฎหมายของตางประเทศเพอหาแนวทางทเหมาะสมในการแกไขปญหาและเพอพฒนาการใหความ

คมครองภายใตกฎหมายลขสทธตอไป

1.2 วตถประสงคของการศกษาวจย

1.2.1 ศกษาปญหาการนาบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมอนมลขสทธไปใชโดย

ไมไดรบอนญาตจากเจาของงานวรรณกรรม

1.2.2 ศกษาแนวคดและหลกการในการคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงาน

วรรณกรรม รวมทงสทธของผประพนธภายใตพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 โดยเปรยบเทยบกบ

การใหคมครองตามกฎหมายตางประเทศ

1.2.3 ศกษาเปรยบเทยบแนวคด หลกกฎหมาย และคาพพากษาของตางประเทศทใชในการ

คมครองบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม สทธของผประพนธ เพอนามาปรบใชในการ

คมครองบคลกลกษณะของตวละครของประเทศไทยไดอยางเหมาะสม

1.3 สมมตฐานการศกษา

เมอบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมเปนสงทมมลคาสบเนองเพมเตมจากตวงาน

วรรณกรรม สามารถสรางรายไดเพมเตมใหแกผประพนธอนเปนผสรางสรรคงานวรรณกรรม เนองจาก

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ฉบบปจจบนยงไมมบทบญญตทใหการรบรองและใหการคมครอง

บคลกลกษณะของตวละครเปนการเฉพาะ ทาใหมบคคลผไมไดขออนญาตจากผประพนธนาบคลก

ลกษณะของตวละคร ชอเสยงของตวละครไปแสวงหาประโยชนทางธรกจ จงควรศกษาวาบคลก

1 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 บญญตวา

“งานอนมลขสทธตามพระราชบญญตน ไดแก งานสรางสรรคประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม

ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ หรองานอนใดในแผนกวรรณคด แผนก

วทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ ของผสรางสรรคไมวางานดงกลาวจะแสดงออกโดยวธหรอรปแบบอยางใด…”.

4

ลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมและชอทสอถงตวละคร สมควรไดรบความคมครองภายใต

กฎหมายลขสทธหรอไม อยางไร

1.4 ขอบเขตการศกษา

ศกษาวเคราะหปญหาการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม

ภายใตพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 วาตวละครในงานวรรณกรรมอนมลขสทธวามความสาคญ

เพยงพออนควรไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธหรอไม และศกษาถงความสอดคลองของ

ขอตกลงระหวางประเทศทเกยวของตลอดจนศกษากฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษและกฎหมาย

ลขสทธประเทศสหรฐอเมรกา เพอนามาเปรยบเทยบการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร

ภายใตหลกกฎหมายลขสทธ

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.5.1 ทราบถงปญหาการนาบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมอนมลขสทธไปใช

โดยไมขออนญาตจากเจาของงานวรรณกรรมอนมลขสทธ

1.5.2 ทราบถงสทธของผประพนธในฐานะเปนผสรางสรรคบคลกลกษณะตวละคร สทธของ

ผประพนธในตวละครทมชอเสยง พรอมแนวคดและแนวทางทสมควรจะไดรบความคมครองภาย

ใตหลกกฎหมายลขสทธ

1.5.3 ทาใหทราบถงแนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร และชอของตว

ละครนนภายใตหลกกฎหมายระหวางประเทศ หลกกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษและประเทศ

สหรฐอเมรกาทใหความคมครอง

1.5.4 เปรยบเทยบแนวความคดตามกฎหมายและตามคาพพากษาของประเทศไทยกบตาง

ประเทศ เพอใหการคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมมความชดเจนและ

เหมาะสม

1.6 วธการดาเนนการวจย

การศกษาครงนเปนการใชวธการศกษาจากเอกสาร (Documentary Research) ดวยการ

คนควาและรวบรวมขอมลเอกสารทงหมดทเกยวของ โดยศกษาวเคราะหขอมลจากตวบทกฎหมาย

ตารา คาพพากษาฎกา บทความทางวชาการทเกยวของและขอมลทางอนเตอรเนต ซงจะรวบรวม

คนควานาเอาขอมลเหลานนมาศกษา วเคราะห และหาขอสรป

บทท 2

แนวความคดการใหความคมครองตามหลกกฎหมายลขสทธ

ลขสทธเปนสทธประเภทหนงของทรพยสนทางปญญาและเปนสทธทางทรพยสนประเภทหนง

แนวคดและเจตนารมณของกฎหมายในการใหความคมครองลขสทธ มความมงหมายเพอใหความ

คมครองสทธและผลประโยชนทางเศรษฐกจของของผสรางสรรคงานเพอใหคมคากบการทผสราง

สรรคไดใชสตปญญา ความร ความสามารถ ความวรยะอตสาหะในการสรางสรรคผลงาน ดงนน ผ

สรางสรรคสมควรจะเปนเจาของงานโดยมสทธแตเพยงผเดยว (Exclusive Rights) ในการกาหนด

รปแบบ เงอนไข ตลอดจนมสทธในการกาหนดระยะเวลาในการอนญาตใหอนนางานของตนไปใช

ประโยชนโดยมคาตอบแทน การคมครองผลประโยชนนจะเปนทาใหเกดความเปนธรรม และหลก

ประกนแกผสรางสรรค ทงเปนแรงจงใจใหบคคลทวไปเกดความคดสรางสรรคทจะสรางงานใหมออกส

สงคมอนจะเปนประโยชนตอการพฒนาประเทศ พฒนาเศรษฐกจและสงคม

2.1 ความเปนมาของกฎหมายลขสทธในประเทศไทย

ตนกาเนดของกฎหมายลขสทธในประเทศไทย คอ ประกาศหอสมดวชรญาณ ร.ศ. 111 (พ.ศ.

2435) มเนอหาหามมใหผอนนาเรองราวหรอบทความหรอขอความทพมพในหนงสอวชรญาณวเศษไป

พมพโดยมไดรบอนญาตจากกรมสมปาทกสภากอน ถากระทาไปถอวาเปนการขดพระบรมราชโองการ

มความผดถกลงโทษ ซงประกาศฉบบนยงไมเปนพระราชบญญต1

ตอมาไดมพระราชบญญตหรอกฎหมายลขสทธตราขนเปนฉบบแรก คอ พระราชบญญต

กรรมสทธผแตงหนงสอ ร.ศ. 120 (พ.ศ. 2444) มวตถประสงคเพอคมครองผแตงหนงสอดวย

สตปญญาของตนเองใหไดรบความคมครองเหมอนในตางประเทศ ซงขณะตรากฎหมายฉบบนใชคาวา

“กรรมสทธ” แปลมาจากภาษาองกฤษ คอ “Ownership” ยงไมมการใชคาวา “ลขสทธ” ทแปลจาก

ภาษาองกฤษวา “Copyright” โดยผทจะไดรบความคมครองตองพมพและจาหนายหนงสอนนเปน

ครงแรกในพระราชอาณาจกรไทย และใหเกบหนงสอทไดรบความคมครองไวทหอหลวงฉบบหนง

หอสมดวชรญาณฉบบหนง และหอพทธศาสตรสงคหะอกฉบบหนง กรรมสทธของผแตงหนงสอมอาย

ตลอดไปหรอตลอดชพจนถง 7 ป นบแตวนทผแตงหนงสอตาย หรอถาตายกอนอาย 42 ป กใหความ

คมครองตอไปจนครบ 42 ป ผละเมดกรรมสทธตองชดใชคาเสยหายและคาทาขวญ แตไมมโทษอาญา

จากนนไดมการแกไขโดยตราเปนพระราชบญญตแกไขพระราชบญญตกรรมสทธผแตงหนงสอ พ.ศ.

1 สมหมาย จนทรเรอง, “ลขสทธ” ใน ตารากฎหมายทรพยสนทางปญญา เนตบณฑตยสภา ในพระ

บรมราชปถมภ, (กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ, 2555), 58.

6

2447 เพอใหมความกะทดรดและชดเจนยงขน จนกระทงประเทศไทยไดเขาเปนภาคอนสญญากรง

เบอรน (Bern Convention for the Protection of Literary and Artistic Works, 1886) ในป

พ.ศ. 2551 มผลผกพนใหไทยตองบญญตกฎหมายภายในใหสอดคลองในการรองรบสทธของประเทศ

อน ๆ ทเปนภาคอนสญญากรงเบอรนดวย โดยตราเปน “พระราชบญญตคมครองวรรณกรรมและ

ศลปกรรม พ.ศ. 2474” มวตถประสงคคมครองลขสทธภายในประเทศเกยวกบงานวรรณกรรมและ

ศลปกรรมทโฆษณาในประเทศไทยเปนครงแรก หากยงมไดโฆษณาผประพนธตองเปนคนในบงคบ

สยามหรอมถนทอยในประเทศไทย อายการคมครองมตลอดชวตของผประพนธและตอไปอก 30 ป

นบแตวนโฆษณา การละเมดลขสทธตามกฎหมายฉบบนมโทษทงทางแพงและทางอาญา (โทษปรบ)2

กฎหมายลขสทธฉบบทเรมมความทนสมย เนองจากไดยกเลกกฎหมายเกาทงหมด และจดทา

ขนใหมทงฉบบ คอ “พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2521” ซงใหการคมครองแกผสรางสรรคผลงาน

กวางขวางมากขนกวากฎหมายฉบบกอน กลาวคอ คานยามของ “ลขสทธ” หมายถง สทธแตผเดยว

(Exclusive Rights) ทจะกระทาการใด ๆ เกยวกบงานผสรางสรรคไดทาขน และ “ผสราง

สรรค” หมายถง ผทาหรอกอใหเกดงานโดยความคดรเรมของตนเอง และ “งาน” หมายถง งานสราง

สรรค ประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร งานแพรเสยง

แพรภาพ หรองานอนใด อนเปนงานในแผนกวรรณคด แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ

นอกจากน “ผทรงสทธ” ยงไดสทธโดยอตโนมตเมอสรางงานขนโดยไมตองนาไปจดทะเบยน3

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ฉบบทใชในปจจบนไดบญญตขนเพอใหเกดความสอด

คลองกบสถานการณทงภายในและภายนอกประเทศทเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะการพฒนา การ

ขยายตวทางเศรษฐกจ ระบบการคา และระบบอตสาหกรรม จงจาเปนตองบญญตกฎหมายเพอให

สอดคลองกบความเปลยนแปลงและสงเสรมใหมการสรางสรรคงานใหม ๆ ใหมากยงขน

2.1.1 ความหมายของลขสทธ

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 44 ใหคานยามคาวา “ลขสทธ” วา สทธแตผ

เดยวทจะกระทาการใด ๆ ตามพระราชบญญตนเกยวกบงานทผสรางสรรคไดทาขน

กลาวไดวา ลขสทธ คอ สทธแตเพยงผเดยวทจะกระทาการใด ๆ เกยวกบงานทผสราง

2 เรองเดยวกน, 59-60. 3 เรองเดยวกน. 4 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 4 บญญตวา ในพระราชบญญตน

“ลขสทธ” หมายความวา สทธแตเพยงผเดยวทจะกระทาการใด ๆ ตามพระราชบญญตนเกยวกบงานทผ

สรางสรรคไดทาขน.

7

สรรคไดทาขนโดยการใชสตปญญาความร ความสามารถ และความวรยะอตสาหะของตนเองในการ

สรางสรรคงาน โดยไมลอกเลยนความคดของผอนและงานอนมลขสทธจะไดรบความความคมครอง

ตามกฎหมายลขสทธทนทโดยไมตองมการจดทะเบยน

1) หลกเกณฑของงานอนไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธ

หลกเกณฑของงานสรางสรรคทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธอนเปน

หลกสากลทกฎหมายลขสทธของแตละประเทศกาหนดไว จาตองพจารณาจากองคประกอบทง 4 ขอ

ดงตอไปน

1.1) เปนการสรางสรรคงานดวยตนเอง (Originality)

การสรางสรรคดวยตนเอง (Originality) น เปนองคประกอบพนฐานทจะนามา

พจารณาวางานของผสรางสรรคจะเปนงานทไดรบความคมครองในฐานะงานอนมลขสทธหรอไม ซง

ตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 45 บญญตความหมายของคาวา “ผสรางสรรค”

หมายความวา ผทาหรอผกอใหเกดงานสรางสรรคอยางใดอยางหนงทเปนงานอนมลขสทธตาม

พระราชบญญตนเกยวกบงานทผสรางสรรคไดทาขน หากพจารณาตามคานยามคาวาผสรางสรรค

ดงกลาว ผวจยเหนวาถอยคาในตวบทกฎหมายนนยงไมชดเจนเพยงพอทจะทาใหเขาใจความหมาย

ของคาวาผสรางสรรค ซงการสรางสรรคดวยตนเอง (Originality) หมายถง การทผสรางสรรคเปนผทา

หรอเปนผกอใหเกดงานสรางสรรคดวยความร ความคด ความชานาญและความวรยะอตสาหะ (Skill

and Labour) ของตนเองในการสรางสรรคผลงานนน โดยไมไดทาซาหรอดดแปลงมาจากงานของ

ผอนโดยไมไดรบอนญาตและตองมใชผลงานทเกดโดยความบงเอญ การกาหนดวางานใดเปนงานทม

ความคดรเรมสรางสรรคเพยงพอหรอไม อาจพจารณาไดจาก (1) ทกษะ การตดสนใจในการสราง

สรรค และแรงงาน หรอ (2) การเลอกสรร การตดสนใจ และประสบการณ หรอ (3) แรงงาน ทกษะ

และเงนทนซงไดใชไปโดยผสรางสรรคในการสรางสรรคงานนน6

สาระสาคญอน ๆ ของหลกการสรางสรรคดวยตนเอง (Originality) น ไดแก

(1) การสรางสรรคงานลขสทธจากงานอนตกเปนของสาธารณะ

งานลขสทธทหมดอายการคมครองไปแลว ยอมตกเปนงานอนเปนสาธารณะ

(Work in Public Domain) ซงบคคลทวไปสามารถใชงานนนได โดยไมมผใดเปนผทมสทธในงานนน

แตเพยงผเดยวอกตอไป ดงนน หากผใดเพยงทาซาซงงานทตกเปนของสาธารณะไปแลว ผลการทาซา


“ผสรางสรรค” หมายความวา ผทาหรอผกอใหเกดงานสรางสรรคอยางใดอยางหนงทเปนงานอนม

ลขสทธตามพระราชบญญตน. 6 ไชยยศ เหมะรชตะ, ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา (พนฐานความรทวไป), พมพครงท 8

(กรงเทพฯ: นตธรรม, 2553), 56.

8

นนยอมไมเปนงานลขสทธ แตหากมไดนางานอนเปนสาธารณะนนมาใชทงหมด โดยสรางสวนงานของ

งานนนขนมาประกอบดวยในลกษณะทเรยกไดวามสวนของการสรางสรรคโดยตนเอง (Originality)

แลว ผนนกยอมไดลขสทธในงานสวนทตนสรางขนและไมมสทธครอบคลมไปถงงานอนเปนสาธารณะ

นนดวย ในทางกลบกน หากงานอนเปนสาธารณะไดรบการดดแปลงเพยงเลกนอยแลว งานในสวนนน

ยอมไมม Originality และไมอาจมลขสทธได7

(2) คณภาพ (Quality) ของงานไมใชสาระสาคญของการมลขสทธ

หลกเกณฑขอนเปนทยอมรบกนโดยสากลวา งานทจะมลขสทธไมจาเปนตอง

เปนงานทมคณภาพทางศลปะ (Artistic Value) หรอสนทรยภาพ (Aesthetic Merit) อนเปนทนยม

ของคนทวไป กฎหมายใหความคมครองแกงานสรางสรรคโดยไมคานงถงคณภาพและคณคาของงาน

ดวยเหตผลทวาคานยมของมนษยหรอมมมองของมนษยแตละคนทมตอคณคาของงานแตละชนดยอม

แตกตางกนออกไป8

(3) ความใหม (Novelty) ของงานไมใชสาระสาคญของการมลขสทธ

แมความใหมเปนองคประกอบขอหนงในการไดมาซงลขสทธ แตมใชสาระสาคญของการไดมาซง

ลขสทธ แมงานสรางสรรคนนจะไมมความใหมอยในตวกสามารถไดรบลขสทธได ดงนนการจด

ทะเบยน (Registration) จงไมใชสงจาเปนในการไดมาซงลขสทธเชนกน

1.2) เปนการแสดงออกทางความคด (Expression of Idea)

กฎหมายลขสทธมงใหความคมครองการแสดงออกทางความคด (Expression

of Idea) แตไมใหความคมครองสงทเปนเพยงความคด (Idea) หรอแนวคด (Concept) ทยงไมมการ

แสดงออกมา หากบคคลใดมความคดจะสรางสรรคสงใด แตมไดนาความคดของตนมาสรางสรรค

ยอมไมมผลงานปรากฏเปนรปรางอนจะไดรบความคมครองลขสทธ เชน หากบคคลใดมความคดใน

การเขยนนวนยายเรองหนง แตบคคลนนยงไมลงมอเขยน เชนนยอมเปนเพยงความคด หากบคคลนน

ลงมอเขยนนวนยายดงกลาวไมวาโดยวธใด เมอปรากฏผลงานออกมาเชนนจงเปนการแสดงออกทาง

ความคด ซงพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 วรรคทาย ไดบญญตรองรบหลกเกณฑ

ดงกลาวนวา “การคมครองลขสทธไมคลมถงความคด หรอขนตอน กรรมวธหรอระบบ หรอวธใชหรอ

ทางาน หรอแนวความคด หลกการ การคนพบ หรอทฤษฎทางวทยาศาสตร หรอคณตศาสตร”9 อน

7 ชมพนช สถตยเสมากล, ปญหาการคมครองลกษณะทาทางของพธกรตามพระราชบญญต พ.ศ. 2537

(นตศาสตรมหาบณฑต สาขานตศาสตร มหาวทยาลยอญสมชญ, 2554), 23. 8 เรองเดยวกน. 9 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 วรรคทาย บญญตวา

การคมครองลขสทธไมคลมถงความคด หรอขนตอน กรรมวธหรอระบบ หรอวธใชหรอทางาน หรอแนว

ความคด หลกการ การคนพบ หรอทฤษฎทางวทยาศาสตร หรอคณตศาสตร.

9

ตรงกบหลกการในกฎหมายลขสทธของอเมรกา ค.ศ. 1976 มาตรา 102 (B) ทบญญตวา “ในการ

คมครองลขสทธไมครอบคลมสาหรบงานพนฐานขยายไปถงความคดใด ๆ ขนตอนกระบวนการของ

ระบบวธการดาเนนการ แนวคด หลกการหรอการคนพบ โดยไมคานงถงรปแบบทจะอธบาย อธบาย

ตวอยาง หรอการรวบรวมงาน”10 ขอทมกเปนปญหาโตแยงเกยวกบการใชหลกเกณฑน คอ ปญหาวา

การกระทาขนาดใดทเปนเพยงการใชความคดของผอนซงไมเปนการละเมดลขสทธ และการกระทา

ขนาดใดเกนเลยไปจากการใชความคดของผอนถงขนาดทเปนการลอกเลยนเนอหาของงาน กรณนจง

ควรวนจฉยเปรยบเทยบงานดวา มสวนทเปนสาระสาคญใดทพองกนหรอไม และสวนทพองกนนน

นาจะเปนผลมาจากการลอกเลยนมาจากงานในสวนสาระสาคญหรอไม หากเปนเชนนนตองถอวาเปน

การละเมดลขสทธ แตหากสวนทพองกนนน เปนผลมาจากการสรางสรรคงานภายใตแนวคดเดยวกน

ซงโดยสภาพยอมทาใหเกดเนอหาของงานทเหมอนหรอคลายกนไดบางสวน กรณเชนนอาจจะไมถอวา

เปนการละเมดลขสทธ11

1.3) เปนการแสดงออกโดยชนดของงานทกฎหมายกาหนด (Type of Work)

หลกเกณฑทสาคญอกประการหนงทนามาประกอบการพจารณาวางานใดทจะ

ไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธนน คอ ตองเปนงานทกฎหมายลขสทธบญญตรบรองใหการ

คมครอง ซงกฎหมายลขสทธภายในแตละประเทศไดบญญตประเภทของงานทไดรบความคมครอง

ดงเชนในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 วรรคแรก บญญตวา งานอนมลขสทธตาม

พระราชบญญตน ไดแก งานสรางสรรคประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม

โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ หรองานอนใดในแผนกวรรณคด

แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะของผสรางสรรคไมวางานกลาวจะแสดงออกโดยวธหรอรป

แบบอยางใด12

10 The Copyright Act 1976.

Article 102 (B) In no case does copyright protection for an original work of authorship

extend to any idea, procedure, process, system, method of operation, concept, principle, or

discovery, regardless of the form in which it is described, explained, illustrated, or embodied in

such work. 11 ชมพนช สถตยเสมากล, ปญหาการคมครองลกษณะทาทางของพธกรตามพระราชบญญต พ.ศ.

2537, 26. 12 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 วรรคแรก บญญตวา

งานอนมลขสทธตามพระราชบญญตน ไดแก งานสรางสรรคประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม

ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ หรองานอนใดในแผนกวรรณคด แผนก

วทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ ของผสรางสรรคไมวางานกลาวจะแสดงออกโดยวธหรอรปแบบอยางใด.

10

1.4) เปนงานทไมขดตอกฎหมาย (Non-Illegal Work)

งานทไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธตองเปนงานทไมขดตอกฎหมาย

ความสงบเรยบรอย และศลธรรมอนดของประชาชนอนเปนหลกการขนพนฐาน กลาวโดยสรป หาก

งานทผสรางสรรคไดสรางสรรคขนนนเขาหลกองคประกอบทง 4 ขอดงกลาวขางตน ผลงานนนยอมท

จะไดรบการรบรองและคมครองตามกฎหมายลขสทธทนท

2.1.2 งานทไดรบความคมครองตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

ดงทไดกลาวในเบองตนแลววาพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6 ไดบญญต

ประเภทของงานอนมลขสทธตามพระราชบญญตน ไดแก งานสรางสรรคประเภทวรรณกรรม

นาฏกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ

หรองานอนใดในแผนกวรรณคด แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ ของผสรางสรรคไมวางานกลาว

จะแสดงออกโดยวธหรอรปแบบอยางใด โดยในงานวจยฉบบนจะขอกลาวถงเฉพาะประเดนททาการ

ศกษา คอ งานวรรณกรรม

2.2 ความหมายและองคประกอบการใหความคมครองงานวรรณกรรม

2.2.1 ความหมายของงานวรรณกรรม

คาวา “วรรณกรรม” มปรากฏเปนหลกฐานครงแรกในพระราชบญญตคมครองศลปะและ

วรรณกรรม พ.ศ. 2475 คานใกลเคยงกบวรรณคด เพราะแปลมาจากคาวา “Literature” ใน

ภาษาองกฤษ

เบองตน หากพจารณาความหมายของคาวา น. งานวรรณกรรม ตามพจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายวา งานหนงสอ, งานประพนธ, บทประพนธทกชนด ทง

ทเปนรอยแกวและรอยกรอง เชน วรรณกรรมสมยรตนโกสนทร วรรณกรรมของเสฐยรโกเศศ

วรรณกรรมฝรงเศส วรรณกรรมประเภทสอสารมวลชน; (กฎ) งานนพนธททาขนทกชนด เชน หนงสอ

จลสาร สงเขยน สงพมพ ปาฐกถา เทศนา คาปราศรยสนทรพจน และความหมายรวมถงโปรแกรม

คอมพวเตอรดวย13

วรรณคด น. วรรณกรรมทไดรบยกยองวาแตงดมคณคาเชงวรรณศลปถงขนาด เชน พระราช

พธสบสองเดอน มทนะพาธา สามกก เสภาเรองขนชางขนแผน14

13 พจนานกรม ฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. 2542 [Online], พฤษภาคม 2557. แหลงทมา

http://rirs3.go.th/new-search/meaning-search-37.asp. 14 เรองเดยวกน.

11

จากความหมายขางตน คาวา “วรรณกรรม” จงมความหมายรวมถงวรรณคดและงานเขยน

ทวไปดวย ดงนน ผวจยจงขอเลอกใชคาวา “งานวรรณกรรม” ในงานวจยชนนซงหมาย

ความรวมถงงานวรรณคดดวยนนเอง

เมอพจารณาความหมายของคาวา งานวรรณกรรม ในแงมมของทรพยสนทางปญญา

องคการทรพยสนทางปญญา (WIPO) ใหนยามของคาวา “งานวรรณกรรม” ไววา งานนวนยาย, บท

กว, ละคร, งานอางองหนงสอพมพ และโปรแกรมคอมพวเตอรฐานขอมล15

ในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 416 ไดใหคานยาม “งานวรรณกรรม”

หมายความวา งานนพนธททาขนทกชนด เชน หนงสอ จลสาร สงเขยน สงพมพ ปาฐกถา เทศนา คา

ปราศรย สนทรพจน และใหหมายความรวมถงโปรแกรมคอมพวเตอรดวย

จะเหนไดวาคาวา “งานวรรณกรรม” ตามความหมายของพจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ตามคานยามของ WIPO และตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

มความหมายลกษณะเดยวกน ทงใหหมายความรวมถงโปรแกรมคอมพวเตอรดวย

2.2.2 ประเภทของงานวรรณกรรม

การแบงประเภทของงานวรรณกรรมนน มไดมการแบงไวอยางชดเจนเพราะการแบงประเภท

ของงานวรรณกรรมนน ขนอยกบวตถประสงคในการแบง พอสรปไดดงน

1) แบงตามลกษณะการประพนธม 2 ประเภท

1.1) วรรณกรรมรอยแกว คอ วรรณกรรมทไมกาหนดบงคบคา หรอฉนทลกษณเปน

ความเรยงทวไป การเขยนในลกษณะน แบงออกเปน

1.1.1) บนเทงคด (Fiction) คอ วรรณกรรมทมงใหความเพลดเพลนแกผอานเปน

ประการสาคญ และใหขอคด คตนยม หรอสอนใจแกผอาน โดยสามารถแยกยอยไดเปน นวนยาย

(Novel) เรองสน (Short Story) บทละคร (Drama)17

1.1.2) สารคด (Non-Fiction) คอ วรรณกรรมทมงใหความร ความคดทเปน

คณประโยชนเปนสาคญ อาจเขยนเชงอธบาย เชงวจารณ เชงพรรณนาสงสอน โดยอธบายเรองใดเรอง

หนงอยางมระบบ มศลปะในการถายทอดความร เพอมงตอบสนองความอยากรอยากเหนของผอาน

15 What is copyright? [Online], May 2014. Available from http://www.wipo.int/copyright/en/. 16 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 4 บญญตวา

“วรรณกรรม” หมายความวา งานนพนธททาขนทกชนด เชน หนงสอ จลสาร สงเขยน สงพมพ

ปาฐกถา เทศนา คาปราศรย. 17 ประเภทวรรณกรรม [Online], เมษายน 2557. แหลงทมา http://blog.eduzones.com/winny/

3620.

12

และกอใหเกดคณคาทางปญญาแกผอาน โดยสามารถแยกยอยไดเปน บทความ (Article) สารคด

ทองเทยว (Travelogue) สารคดชวประวต (Biography) อนทน (Diary) จดหมายเหต (Archive)18

1.2) วรรณกรรมรอยรอง คอ วรรณกรรมทการเขยนมการบงคบรปแบบดวย

ฉนทลกษณตาง ๆ เชน บงคบคณะ บงคบคา และแบบแผนการสงสมผสตาง ๆ บางครง เรยกงาน

เขยนประเภทนวา กวนพนธ หรอ คาประพนธ เชน โคลง ฉนท กาพย กลอน ราย ลลต เปนตน

นอกจากนวรรณกรรมรอยกรอง19 ยงแบงเปน

1.2.1) วรรณกรรมประเภทบรรยาย (Narrative) คอวรรณกรรมรอยกรองทมโครง

เรอง ตวละคร และเหตการณตาง ๆ ผกเปนเรองราวตอเนองกนไป20

1.2.2) วรรณกรรมประเภทพรรณนา หรอราพงราพน (Descriptive or Lyrical)

มกเปนบทรอยกรองทผแตงมงแสดงอารมณสวนตวอยางใดอยางหนง ไมมโครงเรอง เชน นราศ และ

เพลงยาว เปนตน21

1.2.3) วรรณกรรมประเภทบทละคร (Dramatic) เปนบทรอยกรองสาหรบการอาน

และใชเปนบทสาหรบการแสดงดวย เชน บทพากยโขน บทละครรอง บทละครรา เปนตน22

เนองดวยงานวจยฉบบนมงหมายศกษากรณปญหาการคมครองบคลกลกษณะของตวละคร

ภายใตพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ในทนจงจะขอกลาวถงงานวรรณกรรมประเภทบนเทงคด

เพราะงานประเภทนแตงขนโดยอาศยจนตนาการของผประพนธหรอผแตงในการสรางสรรคงาน

สรางสรรคตวละครสมมตขนมาเพอความสมบรณของงานทจะสอจนตนาการของตนไปถงผอานได

และตวละครบางตวมบคลกลกษณะเฉพาะทอยในความจดจาของผอานและสาธรณชนตลอดมา ดวย

เหตนจงควรพจารณาถงองคประกอบของงานวรรณกรรม

2.2.3 องคประกอบของงานวรรณกรรม

จดมงหมายสาคญประการหนงของงานวรรณกรรม คอ การทาใหผอานเกดความเพลด

เพลนเมอไดอานและเกดความประทบใจเมออานจบ งานวรรณกรรมจงถอเปนเครองมอททาใหผอาน

ไดรบความรนรมยในขณะทอาน อาจเรยกไดวา วรรณกรรมตองมอรรถรส คาวา “อรรถ” คอ เนอหา

สาระทมประโยชน และคาวา “รส” คอ ความงาม23

18 เรองเดยวกน. 19 เรองเดยวกน. 20 เรองเดยวกน. 21 เรองเดยวกน. 22 เรองเดยวกน. 23 ประคอง เจรญจตรกรรม, หลกการเขยนวจารณวรรณกรรม, (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

2551), 4.

13

เมองานวรรณกรรมประเภทบนเทงคดเปนแหลงทมาของเรองราว ตวละคร เพอใหทราบถง

ความสาคญของตวละครจงตองทราบถงองคประกอบตาง ๆ อนเปนองคประกอบพนฐาน ม

รายละเอยดดงตอไปน

2.1) แกนเรอง หรอสารตถะของเรอง (Theme) คอ จดสาคญทผเขยนตองการจะสอสาร

ถงผอาน เชน คานยม อารมณตาง ๆ สภาพหรอเหตการณ เปนตน แกนเรองจะเชอมโยงเรองทง

หมดใหเขากน ผานพฤตกรรมของตวละครออกมาเปนนสยของตวละครในเรอง24

2.2) โครงเรอง (Plot) คอ การลาดบเรองของเหตการณทผประพนธผกขนมา แตละ

เหตการณจะตองมความเกยวเนองเชอมโยงกนอยางเปนเหตเปนผล นนคอ เหตการณหนงจะตอง

สงผลกระทบใหเกดอกเหตการณหนงตามมาและกระทบตอเนองกนไป แตโครงเรองไมใชเนอเรอง

โดยปกตแลวโครงเรองตองมความขดแยง (Conflict) เปนปมปญหาหรอความขดแยงทจะทาใหเรอง

ราวนาสนใจ และนาไปสการไดตวละครทสาคญ (Protagonist) ความขดแยงนตองเกดขนกบตวเอก

ของเรองเพอใหบรรลจดมงหมายบางประการ25 ลกษณะของปญหาหรอความขดแยงน แบงออกได

เปน 3 ลกษณะ คอ

2.2.1) ความขดแยงระหวางมนษยกบมนษย (Man Against Man) เปนความขดแยงกบ

ตวเอกของเรองกบตวละครอน ๆ ทอยกนคนละฝาย อาจเปนความขดแยงทางพฤตกรรม ความไมลง

รอยกนทางความคด หรออาจจะมความปรารถนาทแตกตางกน เปนตน26 เชน ความขดแยงระหวาง

ตวละครเอกแฮร พอตเตอร กบ ลอรดโวลเดอรมอร ในเรองแฮร พอตเตอร เปนความขดแยงของทง

สองฝายทไมมทสนสด หรอความขดแยงระหวางขนชางกบขนแผนเรองความรกทมตอนางวนทอง

เปนตน

2.2.2) ความขดแยงระหวางมนษยกบสภาพแวดลอม (Man Against Environment)

เปนความขดแยงระหวางตวเอกของเรองกบสงแวดลอมหรออานาจตาง ๆ จากภายนอก ไมวาจะเปน

สภาพทางธรรมชาต จากดนฟาอากาศ สภาพสงคม หรอแมแตโชคชะตาทกาหนดวถชวตของตวเอก

ของเรองเอง27

2.2.3) ความขดแยงของมนษยกบตวเอง (Man Against Himself) เปนความขดแยง

ระหวางตวเอกของเรองกบตวของเขาเองอาจเปนความขดแยงทางดานกายภาพ หรอบคลกกบความ

24 ยวพาส (ประทปะเสน) ชยศลปวฒนา, ความรเบองตนเกยวกบวรรณคด, พมพครงท 4 (กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556), 111. 25 ประคอง เจรญจตรกรรม, หลกการเขยนวจารณวรรณกรรม, 48. 26 ยวพาส (ประทปะเสน) ชยศลปวฒนา, ความรเบองตนเกยวกบวรรณคด, 112. 27 เรองเดยวกน, 112-113.

14

รสกนกคด อารมณ หรอวามรสกผดชอบชวด ในความขดแยงนตวเอกของเรองตองตอสกบตวเองไม

เกยวของกบตวละครตวอน ๆ ตวอยางเชนในเรอง The Fly ของแมนสฟลด ตวเอกของเรอง คอ

“Boss” ตองตอสกบความเศราโศกเสยใจในจตใจของตนเองทลกชายตายจากไป เขาไมสามารถเผชญ

กบความจรงหรอยอมรบไดวาลกชายของเขาไดตายไปแลว28

โครงเรองทด นอกจากจะมปญหาหรอความขดแยงแลวยงตองมสวนประกอบ

อน ๆ ทจะทาใหโครงเรองนนมเอกภาพและมความสมบรณเขมขนภายในตวของมนเอง องคประกอบ

หรอโครงสรางของโครงเรอง สามารถจาแนกไดเปน 5 ขนตอน คอ

(1) บทเปดเรอง (Exposition) คอ บทนาเรองทผแตงจะปพนฐานใหขอมล

เกยวกบตวละคร เหตการณ เวลา และสถานท จงเปนชวงทแนะนาตวละครในเรอง เพอเตรยมให

ผอานรวาอะไรไดเกดขนกอนทเรองจะดาเนนตอไป29

(2) การผกปม (Complication) และ การขมวดปม (Rising Action) คอ

เรองราวทเกดขนหลงบทเปดเรองเปนชวงความยงยากททาใหเรองพฒนาและดาเนนตอไปได ปญหา

และความขดแยงของโครงเรองจะคอย ๆ ปรากฏออกมาใหเหนอยางเดนชด และทวความเขมขนขน

เรอย ๆ จนกระทงถงจดหกเหของเรอง30

(3) จดวกฤต (Crisis) หรอจดหกเหของเรอง จดวกฤตนเปนสวนหนงของการ

ขมวดปม ความตงเครยดของเรองสามารถเกดขนไดหลายครง ฉะนนจดวกฤตในโครงเรองสามารถ

เกดขนไดหลายครงเชนกน เมอเรองดาเนนมาถงความตงเครยดทสดของเรองจนทาใหเรองนนเกดการ

หกเหเปนครงสดทายกอนเรองจะคลคลายความยงยากและจบลง มกนยมเรยกจดหกเหนวาจดสด

ยอด (Climax) ซงนบเปนจดสงสดของเรอง และเปนจดสดทายของชวงการขมวดปม31

(4) การแกปม (Falling Action) คอ ตอนทเรองคอย ๆ ลดความตงเครยดลง

ซงนาไปสการคลคลายของปมปญหาและความขดแยงตาง ๆ ในทสด32

(5) การคลคลายเรอง (Resolution หรอ Denouement) คอ การคลคลาย

ปญหาและความขดแยงเปนตอนจบหรอตอนสดทายของเรอง33

2.3) ตวละคร (Character) คอ บคคลผประกอบพฤตกรรมตามเหตการณในเรอง หรอผท

ไดรบผลจากเหตการณทเกดขนตามโครงเรอง ตวละครไมจาเปนจะตองเปนคนเทานน อาจจะเปน

28 เรองเดยวกน, 113 29 เรองเดยวกน. 30 เรองเดยวกน, 114. 31 เรองเดยวกน. 32 เรองเดยวกน. 33 เรองเดยวกน.

15

สตว ตนไม หรอสงไมมชวตทผประพนธไดสรางขนมาดจสงเหลานนมชวตจตใจ34 เชน ม.ร.ว.คกฤทธ

ปราโมช กาหนดให “สนข” เปนตวละครเอกในเรอง “มอม” เปนตน

2.4) ฉาก (Setting) คอ เวลาและสถานทของเหตการณทเกดขนในเรอง ซงรวมถงสภาพ

แวดลอมตาง ๆ ทเกยวของ โดยภาพรวมแลวฉากจะประกอบดวย ภมประเทศ สภาพทองท ทวทศน

อาชพ เวลา ทเกดของเหตการณในเรอง สภาพแวดลอมโดยทวไปของตวละคร

2.5) บทสนทนา (Dialogue) หมายถง ถอยคาในการสนทนาระหวางตวละครในเรองซงอาจ

ใชเปนตวแสดงบคลกลกษณะของตวละคร บทสนทนานบเปนองคประกอบสาคญประการหนงทจะทา

ใหเหนลาดบเหตการณในอนาคต เหนอปนสยและการเปลยนแปลงหรอพฒนาการของตวละคร บท

สนทนาทดตองงายและเหมาะสมกบบคลกลกษณะนสยของตวละครเพอใหเกดความสมจรง35

2.3 ตวละคร และ การสรางตวละคร (Character and Characterization)

2.3.1 ความหมายของตวละคร

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของคาวา “ตว

ละคร” ไววาผมบทบาทในวรรณกรรมประเภทละคร นวนยาย เรองสน และเรองแตงประเภท

ตาง ๆ36

2.3.2 ประเภทของตวละคร

ตวละคร (Character) นอกจากจะหมายถงตวละครทมบทบาทอยในเรองแลว ยง

หมายถงนสยใจคอของตวละครดวย ในความหมายของตวละคร สามารถจาแนกตวละครออกเปน 2

ประเภทใหญ ๆ คอ

1) ตวละครมตเดยว หรอ ตวละครไมซบซอน (Flat or Simple Character) คอ ท

ผประพนธเสนอใหผอานรบรเพยงดานเดยว เปนตวละครทไมมความสลบซบซอนและไมมพฒนาการ

เรองนสยใจคอ ตวละครประเภทนจะคงลกษณะของตวเองเอาไวไมเปลยนแปลงไปตามเหตการณหรอ

สถานการณ37 โดยตวละครทจดเปนตวละครมตเดยวกน ไดแก

1.1) ตวละครพมพเดยว (Stereotype) คอ ลกษณะของตวละครทลอกแบบมา

จากประเภทของคนทมพฤตกรรมและอปนสยอนสบเนองมาจากอาชพ สถานะทางสงคม หรอเชอชาต

34 เรองเดยวกน, 120. 35 ประคอง เจรญจตรกรรม, หลกการเขยนวจารณวรรณกรรม, 60. 36 พจนานกรม ฉบบราชบณฑตสถาน [Online], พฤษภาคม 2557. แหลงทมา http://rirs3.

royin.go.th/new-search/ word-19-search.asp. 37 ยวพาส (ประทปะเสน) ชยศลปวฒนา, ความรเบองตนเกยวกบวรรณคด, 121.

16

ทสอใหเหนแบบฉบบเปนพมพเดยวกน38 เชน ตวละครนางเอกทแสนดในนทานทไมวาใครจะทาไมด

ดวยอยางไร นางเอกจะอดทนสดวยความด ไมโกรธแคน ตวละครแมคาจะตองมฝปากกลาชอบพดจา

เสยงดง ตวละครประเภทแมผวลกสะใภทตองทะเลาะเบาะแวงและกนแหนงแคลงใจกน เปนตน

1.2) ตวละครเขาแบบ (Stock Character) คอ ลกษณะของตวละครทถกใช

อยางซาซากในงานวรรณกรรมจนกลายเปนเอกลกษณของตวละครตวนน และผประพนธตางรบ

รปแบบใชกนตอมาจนถอเปนธรรมเนยมนยม เชน นางเอกทงามทงกายและใจ พระเอกทรปหลอและ

กลาหาญ แมเลยงทใจรายกบลกเลยง เปนตน39

2) ละครหลายมตหรอตวละครซบซอน (Round or Complex Character) คอ ตว

ละครทผประพนธเสนอใหผอานรบรเกยวกบลกษณะนสยหลาย ๆ ดาน เปนตวละครทมความลกและ

พฒนาการทางดานพฤตกรรม อปนสย ตลอดจนมการเปลยนแปลงทางดานความคดและทศนคต40

ตวละครดมชวตชวา ความคด อารมณ และความรสกเหมอนกบมนษยจรง ๆ ตวละครประเภทนจะม

ชวตชวามากกวาตวละครประเภทมตเดยว สรางยากกวา และซบซอนกวา ผชมไมสามารถคาดเดาได

วา หากตวละครอยในสถานการณแตละสถานการณจะมพฤตกรรมเชนใด หรอเรยกอกอยางหนงวา

“ตวละครพลวต” (Dynamic Character) การสรางตวละครลกษณะน ผประพนธตองใชระยะเวลา

พฒนาในการพฒนาตวละคร ดวยเหตนตวละครประเภทนมกปรากฏอยในงานวรรณกรรมขนาดยาว

มากกวาปรากฏในเรองสน41 เชน ตวละคร “แมพลอย” จากเรอง “สแผนดน” ของ ม.ร.ว. คกฤทธ

ปราโมช บคลกลกษณะของแมพลอยมความงามดานรปรางหนาตากรยามารยาทและจตใจ มความด

พรอมสมบรณทงในบทบาทของแม ภรรยา คนรก และในบทบาทของลกสาว มอานาจทแฝงอยในการ

บรหารจดการภายในบานทาใหคนในครอบครวไดรบความสขโดยถวนหนาภายใตบรบทแหวฒนธรรม

ประเพณทสบตอกนมาทผประพนธไดถายทอดแนวคดนผานตวละคร

นอกจากนยงมการแบงตวละครตามบทบาททรากฎในเรอง

ตวละครเอกหรอตวละครสาคญ (Protagonist or Central or Main Character)

คอ ตวละครทมบทบาทสาคญตอเรองและมความสมพนธกบโครงเรองมากทสด ดงนน จงไมจาเปนวา

จะตองเปนพระเอกหรอนางเอกเทานน เชน ผรายอาจจดเปนตวละครเอกได หากมบทบาทสาคญใน

การดาเนนเรอง การพจารณาจงอยทบทบาทมใชลกษณะนสยหรอบคลกภาพและพฤตกรรมวาดหรอ

38 เรองเดยวกน, 122. 39 เรองเดยวกน. 40 เรองเดยวกน, 121. 41 ประคอง เจรญจตรกรรม, หลกการเขยนวจารณวรรณกรรม, 53.

17

ไมด นอกจากน ไพโรจน บญประกอบ42 ไดกลาวไวในหนงสอเรองการเขยนสรางสรรค: นวนยายของ

เขาวา ตวละครสามารถจาแนกออกเปนประเภทยอย ๆ ไดอก ดงน

(1) ตวเอกตามแบบฉบบ (Tradition Hero) คอ ตวละครเอกทเปนคนดพรอม

เกงกลาสามารถ รปรางงดงาม มความเพยบพรอมในทกดาน

(2) ตวเอกประเภทขบขน (Comic Hero) คอ ตวละครทแฝงความซอมองเผน ๆ จะ

คลายเซอ เชย เปน หรอมบคลกลกษณะนสยแปลก ๆ ทกอใหเกดความขบขนแกตวละครอน ๆ

(3) ตวเอกประเภทโศกนาฏกรรม (Tragic Hero) เปนตวละครทมคณสมบตโดดเดน

นาจะประสบความสาเรจในชวตแตกลบลมเหลวเพราะนสยเลก ๆ นอย ๆ บางอยางทบกพรองหรอถก

เหตการณบบคนจนตองอยอยางทกขทรมานหรอสนชวตไป

(4) ตวละครประกอบ (Minor Character or Foil) คอ ตวละครทมบทบาทไมมาก

นก เปนตวละครททาใหเรองราวหรอเหตการณตาง ๆ ทเกยวของกบตวละครเอกเคลอนไหวไปส

จดหมายปลายทาง โดยอาจมบทบาทไปในทางใดทางหนงของเรอง เชน ชวยในการดาเนนเรองเสรม

ตวละครใหเดนออกมา หรอชวยสรางอารมณขนไมใหเรองนาเบอ เปนตน

(5) ผรายหรอฝายปรปกษ (Villain or Antagonist) คอ ตวละครฝายตรงขามกบตว

เอกจะตองคลคลายจะเกดจากการกระทาของตวละครประเภทน ซงไมจาเปนตองเปนบคคลเสมอไป

อาจจะเปนธรรมชาต สตว สงของ หรอสงเหนอธรรมชาตกได

2.3.3 การสรางลกษณะของตวละคร (Characterization)

ตวละครมความสาคญตอผอานเชนเดยวกบผประพนธ สงทนาแปลก คอ ตวละครไม

มชวต แตตวละครสามารถมชอเสยง ไดรบความนยม มความเปนอมตะ ตวละครดง ๆ หลายตว เชน

ตวละครครกอยางโกโบร องศมาลน ในเรองคกรรม บทประพนธโดย ทมยนต ประพนธขนในป 2508

ตวละครทงสองไมมในชวตจรง เรองนเกดขนมาจากแรงบนดาลใจของผประพนธ มการนาไปสรางเปน

ภาพยนตรและละครหลายครง เรอยมาถงปจจบน อาจกลาวไดวา บคลกลกษณะของตวละครเปนสง

สาคญสงหนงททาใหงานวรรณกรรมเปนทจดจา หากตวละครใดมบคลกลกษณะเดนชดตวละครนน

ยอมตรงอยในใจของสาธารณชน

การสรางสรรคตวละครใหมลกษณะเฉพาะ ลกษณะเดนของตวเอง ผประพนธยอม

ตองใชความคด ใชจนตนาการ ความคดสรางสรรค ใหตวละครมลกษณะเสมอนจรงมากทสด เพอให

ผอานเชอวาตวละครเหลานนมอยจรง มตวตน มชวตจตใจ มความรสก ยกตวอยาง เชน โฮมส นกสบ

ในเรองเชอรลอก โฮมส มการพรรณนารปรางหนาตาวา เชอรลอก โฮมส มรปรางสง ผอม จมกโดง

42 ไพโรจน บญประกอบ, การเขยนสรางสรรค: เรองสน-นวนยาย, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2539), 184-

185.

18

เปนสนเหมอนเหยยว ในแงพรรณนาดานอน ๆ คอ เปนชายหนมทมความรรอบตวในหลาย ๆ ดาน

ทงดานเคม ฟสกส และความรเกยวกบพชมพษตระกลตาง ๆ และมความสามารถในการเลนไวโอลน

ในเรองของการสรางลกษณะของตวละครนน ดร.ยวพาส (ประทปะเสน) ชยศลปวฒนา ไดกลาวไวใน

หนงสอความรเบองตนเกยวกบวรรณคด43 วาสามารถสรางไดโดยทางตรงและทางออมดวยวธการ

ตาง ๆ ดงน

1) ผประพนธบรรยายอปนสยของตวละครโดยตรง คอ บรรยายบอกลกษณะ

รปราง หนาตา ผวพรรณ ความสง นาหนก การศกษา อาชพ สถานภาพทางสงคมและเศรษฐกจ ฯลฯ

หรอรายละเอยดปลกยอยอน ๆ เกยวกบตวละครใหผอานรบรอยางชดเจน

2) ผประพนธใหตวละครอน ๆ พดถงตวละครอกตวหนง คาพด คาวจารณของตว

ละครอน ๆ สามารถเปดเผยใหผอานไดรบรลกษณะนสยของตวละครไดในหลายแงมม

3) ผประพนธบอกนสยใจคอของตวละครผานพฤตกรรม คาพด และทศนคตของ

ตวละคร การกระทา คาพด และทศนคตของตวละครสามารถสะทอนอปนสยทแทจรงของตวละครให

ผอานไดรบร

4) ผประพนธบอกอปนสยของตวละครผานความรสกนกคดของตวละครเอง

ความรสกนกคดและความในใจอนเปนโลกสวนตวของตวละครสามารถบอกใหผอานไดรบรถงสภาพ

จตใจของตวละครนน ๆ เชน ความตองการ ความหวง ความฝน ความกลว หรอความเกลยดชงของ

ตวละคร และรจกตวละครไดอยางใกลชดทสด

5) ผประพนธบอกอปนสยของตวละครจากสมพนธภาพของตวละครนนกบตว

ละครอน ๆ ความสมพนธและปฏกรยาระหวางตวละครอน ๆ ในแตละเหตการณหรอสถานการณ

สะทอนใหเหนอารมณ นสย ความคด ความฉลาด ความมไหวพรบ ความสขมรอบคอบ ความเอาตว

รอด และรจกแกไขสถานการณของตวละครไดเปนอยางด

2.3.4 ตวละครในแงสญลกษณ (Symbol)

ตามทผวจยไดกลาวไวในเนอหาขางตนวา ตวละครไมจาเปนตองเปนคนเทานน อา

จะเปนสงมชวตอยางอน หรอสงไมมชวต ในหวขอนจงขอกลาวถงสงทเปน “สญลกษณ” ในงาน

วรรณกรรมประเภทบนเทงคด เพอทจะไดทราบบทนยามของสงทเรยกวาเปน “สญลกษณ” ในงาน

นวนยาย สญลกษณแบงออกเปนกประเภท และทสาคญตวละครจะมความสาคญในแงของการใชเปน

สญลกษณของงานนวนยายไดอยางไร

43 ยวพาส (ประทปะเสน) ชยศลปวฒนา, ความรเบองตนเกยวกบวรรณคด, 124-127.

19

สญลกษณ (Symbol) คอ อะไรกตามทมความหมายในตวเองและมความหมาย

ถงสงอน ๆ ดวยในเวลาเดยวกน สญลกษณอาจเปนสงของ คน พฤตกรรม เหตการณ สถานการณ

หรออะไรกสามารถเหนได การใชสญลกษณมประโยชนและความสาคญในงานเขยนเรองสนและ

นวนยาย เพราะทาใหเกดความกระชบ ความกะทดรด เตมไปดวยความหมายหลายมต44

สญลกษณแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1) สญลกษณแบบคตนยม (Traditional Symbol)

สญลกษณแบบคตนยม คอ สญลกษณทมความหมายสากล หรอเปนทรจกกนด

โดยทวไปในหมคนทมภาษาวฒนธรรมประเพณเดยวกน ความหมายดงกลาวมกมทมาเกยวของกบ

สงคม ความเชอ ความเขาใจ ประเพณนยม และการยอมรบของคนสวนใหญ ตวอยางเชน ฤดกาลทงส

ฤดใบไมผล เปนสญลกษณของชวตทเรมตน วยเดก วยหนมสาว ฤดรอนเปนสญลกษณของความ

สข ความสนกสนาน ความเจรญเตบโตเตมท วยกลางคน ฤดใบไมรวง เปนสญลกษณของความเปน

ผใหญ การบรรลผลสาเรจ วยสงอาย และฤดหนาว เปนสญลกษณของวยชรา และความตาย เปน

ตน45

2) สญลกษณเฉพาะตว (Private Symbol)

สญลกษณเฉพาะตว คอ สญลกษณทไดความหมายมาจากเหตการณ และเนอเรอง

ภายในเรองของงานเขยนนน ๆ และผแตงเปนผสรางความหมายของสญลกษณขนโดยมความหมาย

เกยวของกบเนอเรองหรออะไรบางอยางในเรอง สญลกษณประเภทนจงเปนสญลกษณเฉพาะเรอง

เพราะสญลกษณเดยวกนนจะไมมความหมายใด ๆ เมออยนอกบรบทของมน ตวอยางเชน ในเรอง

Moby Dick ของเฮอรแมน เมลวลล (Herman Melville) ผแตงใชปลาวาฬเปนสญลกษณของ

มนษยชาต หรอใน A Farewell to Arms เฮมงเวย ใชฝนเปนสญลกษณของความตาย เปนตน46

นอกจากจะใชสญลกษณโดด ๆ ในความหมายของตวมนเองแลว ผประพนธมกนยม

ใชกบองคประกอบอน ๆ ใหมความหมายในแงสญลกษณไดอกดวย เชน ใชกบตวละคร พฤตกรรมของ

ตวละคร และฉาก เปนตน ดงน

ตวละครทมความหมายในแงสญลกษณ (Symbolic Character)

โดยทวไปผแตงนยมใชตวละครทไมมการพฒนาการทางดานความคดและจตใจเตมท

ในแงของสญลกษณ ตวละครทมความหมายในแงสญลกษณมกมความเดนเมอปรากฏตวขนในเรอง

และมกเปนตวละครทมบคลกลกษณะลกลบ บางครงผแตงอาจใชเฉพาะชอของตวละคร หรอแค

44 เรองเดยวกน, 147. 45 เรองเดยวกน. 46 เรองเดยวกน, 148.

20

บางสวนของรางกายเพอสอความหมายในแงสญลกษณกได เชน ในเรอง The Fly ของแมนสฟลด ตว

เอกของเรองไมมชอ แตทกคนเรยกเขาวา “Boss” ชอตาแหนงทใชเรยกบงบอกใหเหนถงความยงใหญ

และอานาจทสามารถกาหนดชะตาชวตของผอนได หรอในเรอง Miss Brill ทแมนสฟลดใชชอตวเอก

ของเรองในแงสญลกษณ บงบอกใหเหนถงการขาดวสยทศน เพราะ Brill เปนชอปลาชนดหนงทเหน

สงตาง ๆ ไมชด47

พฤตกรรมของตวละครทมความหมายในแงสญลกษณ (Symbolic Act)

อากปกรยา และการกระทาของตวละคร มความหมายนอกเหนอไปจากเหต

การณทปรากฏ เชน ในเรอง The Fly ของแมนสฟลด พฤตกรรมท “Boss” จมนาหมกหยดบนตว

แมลงวน 2-3 ครง แลวเฝาดแมลงวนคอย ๆ เชดขาและปกของมนเพอเอาชวตรอด ใหความหมายใน

แงสญลกษณ การกระทาดงกลาวเปรยบเสมอน “Boss” เปนตวแทนของพระผเปนเจาทสามารถ

กาหนดชะตากรรมของแมลงวน และในทานองเดยวกนแมลงวน คอ ตวแทนของมนษยและทกสรรพ

สงในจกรวาลทตกเปนเหยอของโชคชะตาทลขตโดยพระผเปนเจา พฤตกรรมระหวาง “Boss” กบ

แมลงวน สะทอนสมพนธภาพระหวางพระเจาหรอผมอานาจกบมนษยหรอผทตกเปนเหยอของอานาจ

นน เพราะในชวตของ “Boss” เขาตองประสบชะตาเดยวกบแมลงวนทตองรกษาใจตวเองจากการ

สญเสยลกชายคนเดยวไป48

ตามขอมลดงกลาวเหนไดวาตวละครเกดขนมาจากจนตนาการของผประพนธ ดงนน

การสรางบคลกลกษณะของตวละครจงมความสาคญเปนอยางมาก หากผประพนธสรางบคลกลกษณะ

ของตวละครไดดและนาสนใจ ยอมทาใหผอานจดจาตวละครและงานวรรณคดนนไดตลอดไป

2.4 ความหมายและการใหความคมครองสทธของผประพนธตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.

2537

2.4.1 ความหมายของผประพนธ

นกเขยน หมายถง ผแตงหรอผประพนธงานเขยนประเภทตาง ๆ ทงรอยแกวและ

รอยกรอง เชน นวนยาย เรองสน สารคด ตารา บทความ ความเรยง กวนพนธ ฯลฯ49

47 เรองเดยวกน, 149. 48 เรองเดยวกน, 147. 49 คณะกรรมการสงเสรมและพฒนาการคมครองลขสทธวรรณกรรมและงานทเกยวของ, คมอลขสทธ

สาหรบนกเขยน [Online], พฤษภาคม 2557. แหลงทมา http://www.ipthailand.go.th/ipthailand/index.

php?option=com_content&task=view&id=668&Itemid=399.

21

2.4.2 สทธของผประพนธ

ในขอน ผวจยมความเหนวา หากถอไดวาผประพนธเปนผสรางสรรคตวบคลก

ลกษณะตวละครในงานวรรณกรรม ดงนน สทธของผประพนธกคอ สทธของเจาของลขสทธ นนเอง

โดยทวไปผเปนเจาของงานลขสทธมสทธเดดขาด หรอสทธแตเพยงผเดยว (Exclusive Rights) ในอน

ทจะกระทาการใด ๆ เกยวกบงานสรางสรรคของตน รวมถงการหวงกนมใหผอนทาการลอกเลยนงาน

ของตน ซงสทธของเจาของลขสทธน พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 1550 บญญตวา

ภายใตบงคบมาตรา 9 มาตรา 10 และมาตรา 14 เจาของลขสทธยอมมสทธแตเพยง

ผเดยว ดงตอไปน

(1) ทาซาหรอดดแปลง

(2) เผยแพรตอสาธารณชน

(3) ใหเชาตนฉบบหรอสาเนางานโปรแกรมคอมพวเตอร โสตทศนวสด ภาพยนตร

และสงบนทกเสยง

(4) ใหประโยชนอนเกดจากลขสทธแกผอน

(5) อนญาตใหผอนใชสทธตาม (1) (2) หรอ (3) โดยจะกาหนดเงอนไขอยางใด

หรอไมกได แตเงอนไขดงกลาวจะกาหนดในลกษณะทเปนการจากดการแขงขนโดยไมเปนธรรมไมได

การพจารณาวาเงอนไขตามวรรคหนง (5) จะเปนการจากดการแขงขนโดยไมเปน

ธรรมหรอไม ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง

สทธของเจาของลขสทธ ตามมาตรา 15 ดงกลาวขางตน สามารถแยกไดเปน 2

ประการ กลาวคอ

1) สทธในการกระทาตองานโดยตรง ไดแก สทธทบญญตไวในมาตรา 15 วรรคหนง

(1) (2) และ (3) โดยกฎหมายไดกาหนดใหเจาของลขสทธมสทธแตผเดยวในอนทจะทาซา หรอ


ภายใตบงคบมาตรา 9 มาตรา 10 และมาตรา 14 เจาของลขสทธยอมมสทธแตผเดยว ดงตอไปน



(3) ใหเชาตนฉบบหรอสาเนางานโปรแกรมคอมพวเตอร โสตทศนวสด ภาพยนตร และสงบนทกเสยง

(4) ใหประโยชนอนเกดจากลขสทธแกผอน

(5) อนญาตใหผอนใชสทธตาม (1) (2) หรอ (3) โดยจะกาหนดเงอนไขอยางใดหรอไมกได แตเงอนไข

ดงกลาวจะกาหนดในลกษณะทเปนการจากดการแขงขนโดยไมเปนธรรมไมได

การพจารณาวาเงอนไขตามวรรคหนง (5) จะเปนการจากดการแขงขนโดยไมเปนธรรมหรอไม ให

เปนไปตามหลกเกณฑวธการและเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง.

22

ดดแปลง การเผยแพรตอสาธารณชน และใหเชาตนฉบบหรอสาเนางานโปรแกรมคอมพวเตอร

โสตทศนวสด ภาพยนตร และสงบนทกเสยง อนจะทาใหเจาของลขสทธไดรบความเสยหายจากการ

แสวงหาประโยชนในงานอนมลขสทธนน หากบคคลใดกระทาการดงทกลาวมาโดยไมไดรบอนญาต

จากเจาของงานอนมลขสทธยอมเปนการละเมด51

2) สทธอนเกยวกบประโยชนจากงานอนมลขสทธ สทธในขอนเปนสทธแตเพยงผ

เดยวของเจาของงานอนมลขสทธเกยวกบประโยชนจากงานอนมลขสทธ ตามมาตรา 15 วรรคแรก (4)

และ (5) กาหนดใหเจาของลขสทธมสทธใหประโยชนอนเกดจากลขสทธแกผอน ในการอนญาตให

ผอนใชสทธ (License) เจาของลขสทธจะไดรบผลประโยชนตอบแทน (Royalty) และ อนญาตใหผอน

ใชสทธตาม (1) (2) หรอ (3) โดยจะกาหนดเงอนไขอยางใดหรอไมกได แตเงอนไขดงกลาวจะกาหนด

ในลกษณะทเปนการจากดการแขงขนโดยไมเปนธรรมไมได มฉะนนอาจทาใหสญญาอนญาตใหใชสทธ

นนตกเปนโมฆะตามมาตรา 150 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย52

2.4.3 การใหความคมครองงานลขสทธ

ผประพนธจะไดรบความคมครองโดยอตโนมตตามกฎหมายลขสทธทนททสรางสรรค

ผลงานโดยไมตองไปจดทะเบยนหรอจดแจงตอหนวยงานใด แมผประพนธจะไดรบการคมครองสทธใน

ผลงานโดยทนท แตผประพนธตองการใหมหลกฐานสามารถนาผลงาน (ไมวาผลงานจะแสดงออกมา

ในรปแบบใด เชน หนงสอ หรอแผนซด) มาแจงขอมลลขสทธทกรมทรพยสนทางปญญา และกรม

ทรพยสนทางปญญาจะออกหนงสอรบรองการแจงขอมลลขสทธ ซงสามารถใชเปนหลกฐานเบองตน

ในการแสดงสทธความเปนเจาของได53 และขอมลทผประพนธไดจดแจงไวกบกรมทรพยสนทางปญญา

นน จะมการเผยแพรทางอนเทอรเนต ทาใหผทตองการใชงานอนมลขสทธสามารถทราบรายละเอยด

และสถานทตดตอผประพนธเพอขออนญาตใชลขสทธในงานดงกลาวได54

นอกจากน ผประพนธอาจแสดงความเปนเจาของลขสทธในผลงานของตนโดยแสดง

ขอความ เชน “สงวนลขสทธตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537 โดย……” หรอ แสดงสญลกษณ

Copyright55

51 ไชยยศ เหมะรชตะ, ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา (พนฐานความรทวไป), 87. 52 เรองเดยวกน, 88. 53 เรองเดยวกน. 54 สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต, การบรหารจดการสทธประโยชนดานลขสทธของศลปน

แหงชาต สาขาวรรณศลป, (ม.ป.ท.: ม.ป.พ., ม.ป.ป.), 8. 55เรองเดยวกน, 12.

23

2.4.4 การละเมดลขสทธ

การละเมดลขสทธ คอ การกระทาโดยบคคลอนนอกจากเจาของลขสทธตองานอนม

ลขสทธโดยไมไดรบอนญาตจากเจาของลขสทธ

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 สวนท 5 ไดมการบญญตเกยวกบการละเมด

ลขสทธไวในมาตรา 27 ถง มาตรา 31 วาการกระทาในลกษณะใดบางทถอเปนการกระทาอนละเมด

ตองานอนมลขสทธ ดงนน หากบคคลใดกระทาการเหลานนโดยมไดรบอนญาตจากเจาของลขสทธ

ยอมเปนการละเมดลขสทธ (Copyright Infringement) เจาของลขสทธมสทธหามมใหกระการการ

อนเปนการละเมดและมสทธเรยกรองคาเสยหาย การกระทาอนเปนการละเมดลขสทธแบงออกไดเปน

2 กรณ ดงน

1) การละเมดสทธโดยตรง ตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 2756

บญญตวา การกระทาอยางใดอยางหนงแกงานอนมลขสทธตามพระราชบญญตน โดยไมไดรบอนญาต

ตามมาตรา 15 (5) ใหถอเปนการละเมดลขสทธ ถาไดกระทาดงตอไปน



ซงมาตรา 4 พระราชบญญตลขสทธ ไดใหนยามคาวา “ทาซา”57 หมายความรวมถง

คดลอกไมวาโดยวธใด ๆ เลยนแบบ ทาสาเนา ทาแมพมพ บนทกเสยง บนทกภาพ หรอบนทกเสยง

และภาพ จากตนฉบบ จากสาเนา หรอจากการโฆษณาในสวนอนเปนสาระสาคญ ทงน ไมวาทงหมด

หรอบางสวน สาหรบในสวนทเกยวกบโปรแกรมคอมพวเตอรใหหมายความรวมถงคดลอกหรอทา

สาเนาโปรแกรมคอมพวเตอรจากสอบนทกใด ไมวาดวยวธใด ๆ ในสวนอนเปนสาระสาคญ โดยไมม

ลกษณะเปนการจดทางานขนใหม ทงน ไมวาทงหมดหรอบางสวน


การกระทาอยางใดอยางหนงแกงานอนมลขสทธตามพระราชบญญตน โดยไมไดรบอนญาตตามมาตรา

15 (5) ใหถอวาเปนการละเมดลขสทธ ถาไดกระทาดงตอไปน


(2) เผยแพรตอสาธารณชน. 57 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 4 บญญตวา

“ทาซา” หมายความรวมถง คดลอกไมวาโดยวธใด ๆ เลยนแบบ ทาสาเนา ทาแมพมพ บนทกเสยง

บนทกภาพ หรอบนทกเสยงและภาพ จากตนฉบบ จากสาเนา หรอจากการโฆษณาในสวนอนเปนสาระสาคญ ทงน

ไมวาทงหมด หรอบางสวน สาหรบในสวนทเกยวกบโปรแกรมคอมพวเตอรใหหมายความรวมถงคดลอกหรอทา

สาเนาโปรแกรมคอมพวเตอรจากสอบนทกใด ไมวาดวยวธใด ๆ ในสวนอนเปนสาระสาคญ โดยไมมลกษณะเปนการ

จดทางานขนใหม ทงน ไมวาทงหมดหรอบางสวน.

24

คาวา “ดดแปลง”58 หมายความวา ทาซาโดยเปลยนรปใหมปรบปรงแกไขเพมเตม

หรอจาลองงานตนฉบบใหมในสวนอนเปนสาระสาคญ โดยไมมลกษณะเปนการจดทางานขนใหม ทงน

ไมวาทงหมดหรอบางสวน

(1) ในสวนทเกยวกบวรรณกรรม ใหหมายความรวมถง แปลวรรณกรรม เปลยนรป

วรรณกรรม หรอรวบรวมวรรณกรรมโดยคดเลอกและจดลาดบใหม

และคาวา “เผยแพรตอสาธารณชน”59 หมายความวา ทาใหปรากฎตอสาธารณชน

โดยการแสดง การบรรยาย การสวด การบรรเลง การทาใหปรากฏดวยเสยงและหรอภาพ การ

กอสราง การจาหนาย หรอโดยวธอนใดซงงานทไดจดทาขน

จะเหนไดวาสาระสาคญของการกระทาอนเปนการละเมดตามมาตราน มงสกดกน

การเปดเผยงานอนมลขสทธตอสาธารณชน เพราะการทาซา ดดแปลง และการเผยแพรตอ

สาธารณชนเปนการกระทาอนกระทบตอสทธของเจาของลขสทธ

2) การละเมดลขสทธโดยออม ตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 3160

บญญตวา ผใดรอยแลวหรอมเหตอนควรรวางานใดไดทาขนโดยละเมดลขสทธของผอน กระทาอยาง

ใดอยางหนงแกงานนนเพอหากาไร ใหถอวาผนนกระทาการละเมดลขสทธ ถาไดกระทาดงตอไปน

(1) ขาย มไวเพอขาย เสนอขาย ใหเชา เสนอใหเชา ใหเชาซอ หรอเสนอใหเชา

ซอ


(3) แจกจายในลกษณะทอาจกอใหเกดความเสยหายแกเจาของลขสทธ


“ดดแปลง” หมายความวา ทาซาโดยเปลยนรปใหมปรบปรงแกไขเพมเตม หรอจาลองงานตนฉบบใหม

ในสวนอนเปนสาระสาคญ โดยไมมลกษณะเปนการจดทางานขนใหม ทงน ไมวาทงหมดหรอบางสวน. 59 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 4 บญญตวา

“เผยแพรตอสาธารณชน” หมายความวา ทาใหปรากฎตอสาธารณชน โดยการแสดง การบรรยาย การ

สวด การบรรเลง การทาใหปรากฏดวยเสยงและหรอภาพ การกอสราง การจาหนาย หรอโดยวธอนใดซงงานทได

จดทาขน. 60 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 31 บญญตวา

ผใดรอยแลวหรอมเหตอนควรรวางานใดไดทาขนโดยละเมดลขสทธของผอน กระทาอยางใดอยางหนง

แกงานนนเพอหากาไร ใหถอวาผนนกระทาการละเมดลขสทธ ถาไดกระทาดงตอไปน.

(1) ขาย มไวเพอขาย เสนอขาย ใหเชา เสนอใหเชา ใหเชาซอ หรอเสนอใหเชาซอ


(3) แจกจายในลกษณะทอาจกอใหเกดความเสยหายแกเจาของลขสทธ

(4) นาหรอสงเขามาในราชอาณาจกร

25

(4) นาหรอสงเขามาในราชอาณาจกร

การละเมดลขสทธโดยออมน เปนการกระทาในลกษณะอยางใดอยางหนงในส

ประการตามมาตรา 31 วรรคแรก (1) ถงมาตรา (4) แกงานทไดมการกระทาละเมดลขสทธโดยบคคล

อนอยกอนแลว เจตนารมณทกฎหมายกาหนดใหการกระทาในลกษณะดงกลาวเปนการละเมดลขสทธ

เพอลงโทษบคคลผกระทาการอนเปนการสงเสรมหรอกอใหเกดแรงจงใจใหมการละเมดลขสทธ

โดยตรง

2.5 ขอยกเวนการละเมดลขสทธ

กฎหมายลขสทธไดใหความคมครองสทธแกผสรางสรรคโดยมเจตนารมณในการตอบแทน

ผสรางสรรคงานประเภทตาง ๆ โดยกฎหมายใหสทธแตผเดยวแกเจาของลขสทธอนไดแกผสราง

สรรคและบคคลทไดรบลขสทธไมวาในทางใดในการกระทาซาหรอดดแปลง เผยแพรตอสาธารณชน

ใหเชาตนฉบบหรอสาเนางานบางประเภท ใหประโยชนอนเกดจากลขสทธแกผอน และอนญาตใหผอน

ใชสทธตาง ๆ อนเกยวกบการหามมใหบคคลใดกระทาการโดยไมไดรบอนญาตจากเจาของลขสทธ

ผลของการใหสทธแตผเดยวแกเจาของลขสทธยอมกอใหเกดการผกขาดในการใชงาน

สรางสรรค (Exclusive Rights) ซงการมสทธผกขาดอาจกอใหเกดผลเสยหายตอสาธารณประโยชนได

เพอใหเกดความสมดลระหวางผลประโยชนของเจาของงานอนมลขสทธและสาธารณประโยชน ไดม

การกาหนดหลกเกณฑใหถอวาการกระทาบางประการไมถอวาเปนการละเมดลขสทธ หรอทกฎหมาย

ลขสทธเรยกวา “ขอยกเวนการละเมดลขสทธ” อนเปนหลกการพนฐานวาดวยขอจากดและการ

ยกเวน ตามทความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคา (TRIPs) ไดกาหนดไวใน

ขอ 13 ทวา “บรรดาสมาชกจะกาหนดขอจากด หรอขอยกเวนสทธแตเพยงผเดยวไดเฉพาะแตกรณ

พเศษบางกรณเทานน ซงไมขดแยงกบการแสวงหาผลประโยชนโดยปกตของงานและไมทาใหเสอม

เสยโดยไมมเหตผลตอประโยชนอนชอบธรรมของผทรงสทธ”61 โดยพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.

2537 ไดกาหนดขอยกเวนการละเมดลขสทธไวเพอใหสอดคลองกบความตกลงวาดวยสทธในทรพยสน

ทางปญญาทเกยวกบการคา (TRIPs) ไวในมาตรา 32 ถง มาตรา 43

2.5.1 อายแหงการคมครองลขสทธ

กฎหมายลขสทธไดกาหนดอายแหงการคมครองลขสทธไวเพอใหผสรางสรรคและ

งานอนมลขสทธไดรบความคมครองในการแสวงหาประโยชนแตผเดยวในชวงระยะเวลาหนง เมอครบ

ระยะเวลาคมครองตามทกฎหมายกาหนดไว ใหงานอนมลขสทธนนตกเปนสาธารณสมบต (Public

Domain) ทประชาชนทวไปสามารถนางานอนมลขสทธนนนาไปใชประโยชนไดโดยไมถอเปนการ

61 ไชยยศ เหมะรชตะ, ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา (พนฐานความรทวไป), 105.

26

ละเมดลขสทธแตอยางใด และในความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคา

(TRIPs) ไดกาหนดไวในขอ 12 ทวา “ นอกเหนอจากงานถายภาพ หรองานศลปประยกต เมอใดท

คานวณอายการคมครองบนพนฐานอน นอกเหนอจากชวตของบคคลธรรมดา อายของการคมครอง

ดงกลาว จะไมนอยกวา 50 ป นบจากวนสนสดของปปฏทนของการจดพมพทไดรบอนญาต หรอหาก

ไมมการจดพมพโดยไดรบอนญาตดงกลาวภายใน 50 ป จากการสรางสรรคงานนน กใหนบ 50 ปจาก

วนสนสดของปปฏทนทสรางงานนน ”62

อายของการคมครองตามความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาเกยวกบ

การคา (TRIPs) ขอ 12 ดงกลาวขางตนเปนเพยงหลกเกณฑพนฐานในการใหความคมครองงานอนม

ลขสทธ แตอยางไรกตามกฎหมายลขสทธภายในของแตละประเทศไดกาหนดอายแหงการคมครอง

ลขสทธไวแตกตางกนไดตามความเหมาะสมตามประเภทของงานสรางสรรค เชน ในประเทศสหรฐ

อเมรกาใหความคมครองลขสทธตลอดชวตของผสรางสรรค และใหความคมครองตอไปอกเปนระยะ

เวลา 90 ป นบแตผสรางสรรคถงแกความตาย เรองอายแหงการคมครองลขสทธน พระราชบญญต

ลขสทธ พ.ศ. 2537

มาตรา 1963 ไดบญญตวา ภายใตบงคบมารา 21 และมาตรา 22 ลขสทธตาม

พระราชบญญตนใหมอยตลอดอายของผสรางสรรค และมอยตอไปอกเปนเวลาหาสบปนบแตผ

สรางสรรคถงแกความตาย

ในกรณทมผสรางสรรครวม ลขสทธในงานดงกลาวใหมอยตลอดอายของผสราง

สรรครวม และมอยตอไปอกเปนเวลาหาสบปนบแตผสรางสรรครวมคนสดทายถงแกความตาย

ถาผสรางสรรคหรอผสรางสรรครวมทกคนถงแกความตายกอนทไดมการโฆษณางาน

นน ใหลขสทธดงกลาวมอายหาสบปนบแตไดมการโฆษณาเปนครงแรก

62 เรองเดยวกน, 70. 63 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 19 บญญตวา

ภายใตบงคบมารา 21 และมาตรา 22 ลขสทธตามพระราชบญญตนใหมอยตลอดอายของผสรางสรรค

และมอยตอไปอกเปนเวลาหาสบปนบแตผสรางสรรคถงแกความตาย

ในกรณทมผสรางสรรครวม ลขสทธในงานดงกลาวใหมอยตลอดอายของผสรางสรรครวม และมอยตอไป

อกเปนเวลาหาสบปนบแตผสรางสรรครวมคนสดทายถงแกความตาย

ถาผสรางสรรคหรอผสรางสรรครวมทกคนถงแกความตายกอนทไดมการโฆษณางานนน ใหลขสทธดง

กลาวมอายหาสบปนบแตไดมการโฆษณาเปนครงแรก.

ในกรณทผสรางสรรคเปนนตบคคล ใหลขสทธมอายหาสบปนบแตผสรางสรรคไดสรางสรรคขน แตถาได

มการโฆษณางานนนในระหวางระยะเวลาดงกลาว ใหลขสทธมอายหาสบปนบแตไดมการโฆษณาเปนครงแรก.

27

ในกรณทผสรางสรรคเปนนตบคคล ใหลขสทธมอายหาสบปนบแตผสรางสรรคได

สรางสรรคขน แตถาไดมการโฆษณางานนนในระหวางระยะเวลาดงกลาว ใหลขสทธมอายหาสบปนบ

แตไดมการโฆษณาเปนครงแรก

มาตรา 19 วรรคแรก ไดกาหนดอายแหงการคมครองลขสทธแกงานประเภท

วรรณกรรม นาฏกรรม ดนตรกรรม และศลปกรรม ใหอายแหงการคมครองลขสทธมอยตลอดอายของ

ผสรางสรรค และมอยตอไปอกเปนเวลาหาสบปนบแตผสรางสรรคถงแกความตายซงงานศลปกรรม

นนตองมใชงานภาพถายและมใชศลปประยกต อนมกาหนดอายแหงการคมครองไวเปนการเฉพาะใน

มาตรา 21 และมาตรา 2264

ในกรณผสรางสรรครวม มาตรา 19 วรรคสอง ไดกาหนดอายแหงการคมครอง

ลขสทธไววา ใหมลขสทธอยตลอดอายของผสรางสรรครวม และมอยตอไปอกเปนเวลาหาสบปนบแตผ

สรางสรรครวมคนสดทายถงแกความตาย นอกากนมาตรา 19 วรรคสาม ไดกาหนดวา ถาผสรางสรรค

หรอผสรางสรรครวมทกคนถงแกความตายกอนทไดมการโฆษณางานนน ใหลขสทธดงกลาวมอายหา

สบปนบแตไดมการโฆษณาเปนครงแรก

ในกรณผสรางสรรคเปนนตบคคล มาตรา 19 วรรคส ไดกาหนดอายแหงการ

คมครองลขสทธไววา ใหลขสทธมอายหาสบปนบแตผสรางสรรคไดสรางสรรคขน แตถาไดมการ

โฆษณางานนนในระหวางระยะเวลาดงกลาว ใหลขสทธมอายหาสบปนบแตไดมการโฆษณาเปนครง

แรก

อกกรณหนง คอ กรณผสรางสรรคใชนามแฝงหรอไมปรากฏตวผสรางสรรค พระราช

บญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 2065 บญญตวา งานอนมลขสทธตามพระราชบญญตนทไดสราง

สรรคขนโดยผสรางสรรคใชนามแฝงหรอไมปรากฏชอผสรางสรรคใหลขสทธมอายหาสบปนบแตได

สรางสรรคงานนนขน แตถาไดมการโฆษณางานนน ในระหวางระยะเวลาดงกลาว ใหลขสทธมอายหา

สบปนบแตไดมการโฆษณาครงแรก

64 ไชยยศ เหมะรชตะ, ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา (พนฐานความรทวไป), 71. 65 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 20 บญญตวา

งานอนมลขสทธตามพระราชบญญตนทไดสรางสรรคขนโดยผสรางสรรคใชนามแฝงหรอไมปรากฏชอผ

สรางสรรคใหลขสทธมอายหาสบปนบแตไดสรางสรรคงานนนขน แตถาไดมการโฆษณางานนน ในระหวางระยะเวลา

ดงกลาว ใหลขสทธมอายหาสบปนบแตไดมการโฆษณาครงแรก.

บทท 3

ความตกลงระหวางประเทศและกฎหมายตางประเทศทเกยวของกบการคมครอง

บคลกลกษณะของตวละคร

ในบทนจะกลาวถงการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครภายใตหลกกฎหมาย

ระหวางประเทศ กฎหมายตางประเทศทผวจยจะทาการศกษา คอ กฎหมายลขสทธของประเทศ

องกฤษและประเทศอเมรกา และของประเทศไทยกคอ พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ซง

บคลกลกษณะของตวละครอาจไดรบความคมครองภายใตหลกเกณฑทแตกตางกนขนอยกบขอ

เทจจรงแตละกรณ

3.1 แนวคดเกยวกบการใหความคมครองทรพยสนทางปญญาระหวางประเทศ

ทรพยสนทางปญญาเปนผลของความคดสรางสรรคอนเกดจากภมปญญาของมนษยกอใหเกด

การพฒนาตอยอดจนเกดความเปลยนแปลงในหลายดาน เมอโลกมการพฒนาจนถอไดวาสทธใน

ทรพยสนทางปญญาเปนรปแบบของทรพยสนประเภทหนงทสามารถใชดาเนนการใด ๆ ในการแสวง

หาประโยชนทางเศรษฐกจไดเชนเดยวกบทรพยสนประเภทอน เจาของลขสทธจงมสทธแตผเดยว

(Exclusive Rights) ทจะผลต ทาซา ดดแปลง หรอนางานออกเผยแพรตอสาธารณชน ดงเชน สทธ

ของผประพนธทจะหวงกนมใหบคคลใดนางานของตนทสรางสรรคขนออกจาหนายโดยมไดรบอนญาต

ซงสทธในทรพยสนทางปญญานอาจมการโอนหรออนญาตใหใชสทธ ตลอดจนสทธตาง ๆ ได และดวย

การตดตอสอสารในยคปจจบนทสามารถตดตอสอสารกนไดอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงระบบ

อนเตอรเนตทสามารถตดตอกนไดทวโลกเพยงปลายนวสมผส ในหลายประเทศทวโลกโดยเฉพาะกลม

ประเทศพฒนาแลวไดเลงเหนถงความสาคญของการใหความคมครองทรพยสนทางปญญา จงเกดแนว

ความคดทวาแตละประเทศควรใหความเคารพในความคดสรางสรรคคนควาของกนและกน ตลอดจน

ควรมการแลกเปลยนทางวทยาการโดยไมกระทบถงประโยชนของเจาของงานทรพยสนทางปญญา ซง

การทจะทาใหการใหความคมครองระหวางประเทศไดผลนนควรมบรรทดฐานของกฎหมายทใหความ

คมครองในขอบเขตทใกลเคยงกน จงเปนผลใหมสนธสญญาระหวางประเทศเกยวทรพยสนทางปญญา

ขนหลายฉบบ ซงในบทนผวจยจะขอกลาวถงกฎหมายทรพยสนทางปญญาระหวางประเทศทเกยวของ

ในการศกษาเรองการใหความคมครองลกษณะบคลกของตวละคร ดงน

29 3.2 ความตกลงระหวางประเทศในการใหความคมครองอนเกยวเนองกบการคมครอง

บคลกลกษณะของตวละคร

3.2.1 อนสญญากรงเบอรนวาดวยการคมครองงานวรรณกรรมและศลปกรรม ค.ศ. 1971

(Berne Convention for the Protection of Literacy and Artistic Works 1971)

อนสญญากรงเบอรนไดจดทาขนเมอป ค.ศ. 1886 ทกรงเบอรน ประเทศสวสเซอรแลนด และ

มผลบงคบเรอยมาจนถงปจจบน มการแกไขเพมเตมทงหมด 7 ครง ประเทศไทยไดเขารวมเปนภาค

อนสญญากรงเบอรนเมอป ค.ศ. 1931 โดยยอมรบผกพนตนตามอนสญญากรงเบอรนฉบบกรงปารส

ค.ศ. 1971 (Paris Act 1971) อนเปนฉบบทมการแกไขเพมเตมครงลาสด อนสญญากรงเบอรนได

กอตงสหภาพเบอรน (Bern Union) และกาหนดมาตรฐานการคมครองลขสทธเพอเปนบรรทดฐาน

สาหรบประเทศสมาชกในการบญญตเปนกฎหมายภายใน

วตถประสงคของการจดทาอนสญญากรงเบอรนเพอเปนหลกประกนการใหความคมครอง

ลขสทธในกลมประเทศภาคทงหลาย ถอไดวาอนสญญากรงเบอรนเปนขอตกลงพหภาคทเกยวกบ

ลขสทธทเกาแกทสด โดยไดกาหนดมาตรฐานการคมครองลขสทธเพอเปนบรรทดฐานสาหรบรฐภาคท

จะรบไปปฏบตไวในกฎหมายภายใน มาตรฐานการคมครองนรวมถงหลกการพนฐานของการคมครอง

ลขสทธระหวางประเทศ อนไดแก หลกดนแดนของการคมครอง หลกการปฏบตเยยงคนชาต ขอบเขต

ของสทธทเจาของลขสทธมตามกฎหมาย ประเภทของงานอนมลขสทธ การไดมาซงลขสทธ การ

กาหนดสทธขนตา อายการคมครอง ฯลฯ1

อนสญญากรงเบอรนฉบบ Paris Act 1971 อาจจะมจดออนทมหลกเกณฑบางประการไม

สอดคลองกบการเปลยนแปลง เนองจากไมมการแกไขอนสญญานใหสอดคลองกบเศรษฐกจโลกและ

เทคโนโลยในปจจบน2

1) หลกพนฐานของอนสญญากรงเบอรน

1.1) หลกปฏบตอยางคนชาต (National Treatment) “สาระสาคญของหลกน คอ

ประเทศสมาชกตองใหสทธแกผสรางสรรคทเปนคนชาตของรฐภาคอนเชนเดยวกบทไดใหสทธแกคน

ชาตของตนเอง”3 เปนหลกการใหความคมครองซงกนและกน

1 ชมพนช สถตยเสมากล, ปญหาการคมครองลกษณะทาทางของพธกรตามพระราชบญญต พ.ศ. 2537

(นตศาสตรมหาบณฑต สาขานตศาสตร มหาวทยาลยอญสมชญ, 2554), 92. 2 เรองเดยวกน, 93. 3 พบรตน อวคณประเสรฐ, ปญหากฎหมายการคมครองงานวรรณกรรมในยคดจตอล ศกษากรณ

หนงสออเลกทรอนกส (E-Book) (การศกษาอสระ นตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง,

2553), 57.

30 1.2) หลกการคมครองโดยอตโนมตและปราศจากแบบพธ (Principle of Automatic

Protection and Absence of Formalities) สาระสาคญของหลกน คอ การใหความคมครองเกยว

กบงานทางวรรณกรรมและศลปกรรมจะตองถอวาไดรบความคมครองโดยอตโนมตโดยปราศจากแบบ

พธ4 ซงผสรางสรรคจะไดรบความคมครองในทนททสรางสรรคงานเสรจ

1.3) หลกสทธขนตา (Principle of Minimum Rights) กฎหมายภายในของประเทศภาค

จะตองใหความคมครองลขสทธไมนอยกวามาตรฐานทอนสญญากรงเบอรนกาหนดไว ซงอาจใหความ

คมครองทสงกวาไดและอกทงการใหความคมครองแกคนชาตทเปนภาคสมาชกอนสญญากรงเบอรนก

ตองปฏบตเชนเดยวกน5

1.4) หลกการคมครองโดยอสระ (Principle of Independence of Protection) คอ

ประเทศภาคหนงพงใหความคมครองลขสทธของประเทศภาคอนโดยมพกตองพจารณาวางานลขสทธ

นนไดรบการคมครองโดยประเทศทเกดแหงงานโดยสมบรณหรอไม ฉะนน ผทขอรบความคมครองจง

ไมตองพสจนวางานของตนสอดคลองกบหลกเกณฑเงอนไขใด ๆ ของประเทศทเกดแหงงานดวย6

2) มาตรฐานการใหความคมครองงานสรางสรรค

อนสญญากรงเบอรนกาหนดมาตรฐานขนตาในการใหความคมครองงานสรางสรรค ดงน

2.1) งานอนมลขสทธทไดรบความคมครองภายใตอนสญญากรงเบอรนฯ คอ งาน

วรรณกรรมและศลปกรรม ดงทเหนไดจาก มาตรา 2(1) ทวา การแสดงออกทาง “งานวรรณกรรมและ

งานศลปกรรม” ใหหมายความรวมถงการผลตงานวรรณกรรม วทยาศาสตร และงานศลปะ อยางไรก

ตามอาจจะรวมถงการแสดงออก เชน แผนพบ งานเขยนอน ๆ ; การบนทก ทอย เทศนา และรวมถง

งานอน ๆ ในลกษณะเดยวกน งานละคร หรอ งานละครเพลง งานออกแบบทาเตน และความบนเทง

การแสดงใบ ใชดนตรประกอบโดยมคาหรอไมมคา ภาพยนตรหรองานในลกษณะอนใดทมกระบวน

การคลายกบภาพยนตร งานวาดภาพ ศลปกรรม ประตมากรรม แกะสลก ผลงานการถายภาพ

กระบวนการอนใดทคลายงานถายภาพ งานศลปะทนามาใช ภาพประกอบ, แผนท, แผน, ภาพวาด

และผลงานสามมตทเกยวของกบภมศาสตร ภมประเทศ สถาปตยกรรมหรอวทยาศาสตร7

4 ชมพนช สถตยเสมากล, ปญหาการคมครองลกษณะทาทางของพธกรตามพระราชบญญต พ.ศ.

2537, 94. 5 เรองเดยวกน.

6 เรองเดยวกน.

7 Bern Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (Paris Act, 24 July

1971).

Article 2 (1): The expression "literary and artistic works" shall include every production

in the literary, scientific and artistic domain, whatever may be the mode or form of its expression,

31 2.2) การคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) “สทธของผสรางสรรค”

อนสญญากรงเบอรนไดบญญตเกยวกบสทธของผสรางสรรคไวในมาตรา 6 ทว8 มรายละเอยด ดงน

(1) นอกเหนอไปจากสทธในทางเศรษฐกจ (Economic Rights) ของผสรางสรรค

และแมวาผสรางสรรคจะไดโอนสทธดงกลาวไปแลว ผสรางสรรคยงคงไวซงสทธทจะอางความเปน

ผสรางสรรคในงาน และสทธทจะคดคานการบดเบอน ตดทอน ดดแปลง หรอการกระทาอนเปนท

เสอมเสยแกงานของตนโดยประการอน ซงอาจกอใหเกดความเสยหายตอเกยรตคณหรอชอเสยงของ

ตน

(2) สทธของผสรางสรรคตามความในวรรคกอนนน ยอมคงอยแมภายหลงจากทผ

สรางสรรคไดเสยชวตแลว เปนระยะเวลาอยางนอยเทากบอายแหงสทธในทางเศรษฐกจของผ

สรางสรรค สทธดงกลาวตกอาจตกเปนของบคคลหรอสถาบนซงกาหนดโดยกฎหมายของประเทศทม

such as books, pamphlets and other writings; lectures, addresses, serm; dyoons and other works

of the same nature; dramatic or dramatico-musical works; choreographic works and

entertainments in dumb show; musical compositions with or without words; cinematographic

works to which are assimilated works expressed by a process analogous to cinematography;

works of drawing, painting, architecture, sculpture, engraving and lithography; photographic works

to which are assimilated works expressed by a process analogous to photography; works of

applied art; illustrations, maps, plans, sketches and three-dimensional works relative to

geography, topography, architecture or science. 8 Bern Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (Paris Act, 24 July

1971). Article 6 bis:

(1) Independently of the author's economic rights, and even after the transfer of the

said rights, the author shall have the right to claim authorship of the work and to object to any

distortion, mutilation or other modification of, or other derogatory action in relation to, the said

work, which would be prejudicial to his honor or reputation.

(2) The rights granted to the author in accordance with the preceding paragraph shall,

after his death, be maintained, at least until the expiry of the economic rights, and shall be

exercisable by the persons or institutions authorized by the legislation of the country where

protection is claimed. However, those countries whose legislation, at the moment of their

ratification of or accession to this Act, does not provide for the protection after the death of the

author of all the rights set out in the preceding paragraph may provide that some of these rights

may, after his death, cease to be maintained.

(3) The means of redress for safeguarding the rights granted by this Article shall be

governed by the legislation of the country where protection is claimed.

32 การขอความคมครองตามสทธ อยางไรกตาม หากประเทศใดกตามขณะทใหสตยาบน (Ratification)

หรอภาคยานวต (Accession) ตอบทแกไขเพมเตมน ณ กรงปารสนมไดกาหนดใหมการคมครองสทธ

ของผสรางสรรคทก ๆ สทธดงทไดบญญตไวในวรรคกอน ภายหลงจากผสรางสรรคไดเสยชวตแลว

ประเทศเหลานนอาจกาหนดใหสทธดงกลาวสนไปพรอมกบความตายของผสรางสรรคได

(3) มาตรการการแกไขเพอใหความคมครองแกสทธตามทบญญตไวในมาตรานให

กาหนดโดยกฎหมายของประเทศทมการขอความคมครองตามสทธ

หลกเกณฑสาคญในการใหความคมครองสทธของผสรางสรรคตามอนสญญากรง

เบอรนฯ มาตรา 6 ทว กลาวโดยสรป คอ

สทธในการอางความเปนผสรางสรรคในงาน

(1) สทธในการปฏเสธความเปนผสรางสรรค สทธดงกลาวมอยควบคไปกบสทธของ

ผเสยหายในการฟองเปนคดละเมดอนเปนทเสยหายแกชอเสยงเกยรตคณของตน และละเมดลวงขาย

โดยทาใหผซอหลงผดในแหลงทมาของสนคา (Passing off) เชน ในคด Sykes v. Fairfax ของรฐนว

เซาทเวลส ประเทศออสเตรเลยทมวา นกหนงสอพมพผเขยนบทความประจาซงเปนลกจางของ

หนงสอพมพ และใชนามปากกา (nom de plume) เปนประจาจนเปนทรจกแพรหลาย เมอ

นกหนงสอพมพผนนออกจากสานกหนงสอพมพดงกลาวแลว ทางสานกงานจะใหบคคลอนมาใชนาม

ปากกาเดยวกนไมได เพราะการกระทาดงกลาวเปนการลวงใหผอานหลงผดในแหลงทมาของบทความ

นน ๆ อนถอเปนการละเมดดวยการลวงขายโดยทาใหผซอหลงผดในแหลงทมาของสนคา9

(2) สทธในอนทจะหามมใหบคคลอนทาการเปลยนแปลง แกไขงานสรางสรรคอน

อาจนาความเสอมเสยมาสเกยรตคณชอเสยงของผสรางสรรค หรอทเรยกอกอยางหนงวา สทธของ

ผสรางสรรคในอนทจะรกษาไวซงศกดศรแหงงานสรางสรรคของตน เปนสทธทจะปกปองมใหงาน

สรางสรรคของตนถกบดเบอนหรอแกไขเปลยนแปลงไปจากเดมในลกษณะเดยวกบทสทธในการอาง

ความเปนผสรางสรรคดงกลาว10 และมาตรา 6 ทว ยงกาหนดใหสทธของผสรางสรรคดงกลาวมอยแม

ภายหลงผสรางสรรคไดเสยชวตแลวเปนระยะเวลาอยางนอยเทากบอายแหงสทธทางเศรษฐกจของผ

สรางสรรค

(3) สทธในการเผยแพรงาน ตามหลกกฎหมายสทธของผสรางสรรค ผสรางสรรคม

สทธในอนทจะวนจฉยวางานชนใดของตนเปนงานทสรางสรรคเสรจสมบรณแลวหรอไม สทธดงกลาว

จงรวมถงผสรางสรรคมสทธแตเพยงผเดยวทจะตดสนวางานของตนสมควรนาออกเผยแพรหรอไม เชน

9 ภทรพร จกรางกร และคณะ, กฎหมายลขสทธ: ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายลขสทธประเทศไทยกบ

ประเทศออสเตรเลย [Online], 2554. แหลงทมา http://elib.coj.go.th/Article/cpt2011_ 3_4.pdf. 10 เรองเดยวกน.

33 ผสรางสรรคงานภาพเขยนยงคงมสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) อยเสมอทจะหามมใหผใดนา

ภาพของตนไปเพอประโยชนใด ๆ อนตนมไดใหความยนยอมดวย11

(4) ขอยกเวนการละเมดลขสทธ อนสญญากรงเบอรนฯ ค.ศ. 1971 มบญญต

ขอจากดและขอยกเวนการละเมดลขสทธไวในมาตรา 1012 เชน เพอการวจย เพอการศกษา เพอ

สวนตว หรอเพอประโยชนในการเรยนการสอน การตชม วจารณ และการเสนอรายงานขาว ทงนตอง

เปนไปตามเงอนไขการไดรบรถงความเปนเจาของงานอนมลขสทธดวย

ดงนน เมอประเทศไทยเขาเปนภาคอนสญญากรงเบอรน ค.ศ. 1971 ซงมบทบญญต

ใหความคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ไว จงเรมมการบญญตไวในพระราชบญญต

ลขสทธ พ.ศ. 2521 ในมาตรา 15 และเมอมการแกไขเพมเตมพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ไดม

การบญญตรองรบสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ไวในมาตรา 18 ดงจะไดกลาวโดยละเอยดใน

หวขอกฎหมายของประเทศไทยในการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม

ตอไป

3.2.2 ความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบลขสทธและ

การคา (Agreements on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights:

TRIPs)

ความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบลขสทธและการคา

(Agreements on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPs) เปนความ

11 เรองเดยวกน. 12 Bern Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (Paris Act, 24 July

1971) Article 10:

(1) It shall be permissible to make quotations from a work which has already been

lawfully made available to the public, provided that their making is compatible with fair practice,

and their extent does not exceed that justified by the purpose, including quotations from

newspaper articles and periodicals in the form of press summaries.

(2) It shall be a matter for legislation in the countries of the Union, and for special

agreements existing or to be concluded between them, to permit the utilization, to the extent

justified by the purpose, of literary or artistic works by way of illustration in publications,

broadcasts or sound or visual recordings for teaching, provided such utilization is compatible with

fair practice.

Where use is made of works in accordance with the preceding paragraphs of this

Article, mention shall be made of the source, and of the name of the author, if it appears

thereon.

34 ตกลงทสรปผลในรอบอรกวยถอเปนขอตกลงหนงซงอยภายใตขอตกลงขององคการการคาโลก

(World Trade Organization: WTO) มวตถประสงคเพอกาหนดกฎเกณฑระหวางประเทศเกยวกบ

ทรพยสนทางปญญา โดยกาหนดระดบการใหความคมครองพนฐาน ซงประเทศสมาชกขององคการ

การคาโลก (WTO) จะตองกาหนดใหความคมครองตอทรพยสนทางปญญา โดยคานงถงความสมดล

ระหวางผลประโยชนของสงคมทงในระยะสนและระยะยาว13

ประเภทของทรพยสนทางปญญาทอยภายใตความตกลงทรปส ไดแก ลขสทธและ

สทธทเกยวเนอง (Copyright and Relate Rights) เครองหมายการคา (Trademarks, Including

Service Marks) สงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indication) แบบอตสาหกรรม (Industrial

Designs) สทธบตร (Patents) การออกแบบวงจรรวม (Layout-Designs (Topographies) of

Integrated Circuits) และขอมลทไมไดถกเปดเผยรวมถงความลบทางการคา (Undisclosed

Information, Including Trade Secrets)14

1) บทบญญตทวไปและหลกการพนฐาน (General Provision and Basic

Principles)

เมอบรรดาประเทศตาง ๆ ไดเขาเปนภาคสมาชกขององคการคาโลกแลว ยอมม

พนธกรณทจะตองปฏบตตามความตกลงทรปสทกาหนดใหประเทศภาคสมาชกมการอนวตรการตาม

บทบญญตของความตกลงตามมาตรา 41 ขอ 1. วา

“บรรดารฐภาคจะดาเนนการใหบทบญญตของความตกลงนมผลใชบงคบ แมบรรดา

รฐภาคจะไมผกพนตามความตกลงนทจะใหความคมครองมากกวาทกาหนดไวแตอาจจะอนวตรการใน

กฎหมายของตนทจะใหความคมครองมากกวาทกาหนดไว ทงน โดยมเงอนไขวาการคมครองดงกลาว

ไมขดตอบทบญญตของความตกลงน บรรดารฐภาคจะมอสระในการกาหนดวธทเหมาะสมในการ

ปฏบตตามบทบญญตของความตกลงน ภายในระบบและแนวปฏบตทางกฎหมายของตน”15

โดยประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคสมาชกขององคการการคาโลก (WTO) เมอวนท

1 มกราคม ค.ศ. 1988 (พ.ศ. 2531) โดยเปนสมาชกลาดบท 5916

13 สานกยทธศาสตรการเจรจาการคา กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ, สาระสาคญความตกลงวาดวย

สทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคา [Online], มกราคม 2555. แหลงทมา http://www.thailandaec.

com/images/stories/document/wto/trip.pdf. 14 เฉลมชย กกเกยรตกล, [Online], มถนายน 2557. แหลงทมา http://chalermchai- blogspot.com

/2013 /06/1_7395.html. 15 พลลภ สรพาณชยกล, ปญหากฎหมายบางประการในการใหความคมครองธรรมสทธ, 70. 16 เรองเดยวกน.

35 ในบทนาของความตกลงทรปสไดกลาวถงวตถประสงคทตองสนบสนนใหมการ

คมครองสทธในทรพยสนทางปญญาอยางเพยงพอและอยางมประสทธภาพเพอลดการบดเบอนและ

อปสรรคทเกดกบการคาระหวางประเทศทเกดจากการขาดการคมครองทรพยสนทางปญญาทงความ

ตกลงทรปสมวตถประสงคของขอตกลงวา การใหความคมครองและการบงคบใชสทธในทรพยสนทาง

ปญญาควรเกอหนนวตถประสงคของนโยบายสาธารณะ เชน การสงเสรมนวตกรรมทางเทคโนโลย

การถายทอดเทคโนโลย ความรทางเทคโนโลยในลกษณะทอานวยผลตอสวสดภาพทงทางสงคมและ

เศรษฐกจ รวมทงการสรางความสมดลของสทธและพนธกรณภายใตความตกลงทรปส17

2) การบงคบใชสทธในทรพยสนทางปญญา (Enforcement of Intellectual

Property Rights)

ความตกลงทรปสไดวางหลกเกณฑพนฐานใหแกประเทศสมาชกทจะตองปฏบตตาม

เพอใหการคมครองทรพยสนทางปญญามประสทธภาพอยางแทจรงและเปนธรรม ซงประเทศสมาชก

ตองอนวตรกฎหมายภายในใหสอดคลองกบความตกลงทรปส เชน กระบวนการพจารณาความทงทาง

แพง ทางอาญาใหมประสทธภาพ รวดเรว และเปนธรรม ทงนในมาตรา 41 ขอ 1. และขอ 2.18

บญญตวา

2.1) สมาชกตองใหความมนใจวาการบงคบใชกฎหมายตามทระบไวในสวน

นทมอยภายใตกฎหมายเพอทจะอนญาตใหมประสทธภาพในการละเมดสทธในทรพยสนทางปญญา

ภายใตความตกลงน

17 เฉลมชย กกเกยรตกล, [online], มถนายน 2557 แหลงทมา http://chalermchai-nbtc.blogspot.

com/2013/06/1_7395. Html. 18 Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPs Part III-

Enforcement of Intellectual Property Rights Article 41:

1. Members shall ensure that enforcement procedures as specified in this Part are

available under their law so as to permit effective action against any act of infringement of

intellectual property rights covered by this Agreement, including expeditious remedies to prevent

infringements and remedies which constitute a deterrent to further infringements. These

procedures shall be applied in such a manner as to avoid the creation of barriers to legitimate

trade and to provide for safeguards against their abuse.

2. Procedures concerning the enforcement of intellectual property rights shall be fair

and equitable. They shall not be unnecessarily complicated or costly, or entail unreasonable

time-limits or unwarranted delays.

36

2.2) ขนตอนทเกยวของกบการบงคบใชสทธในทรพยสนทางปญญาใหเปน

ธรรมและเทาเทยมกน พวกเราจะไมมความซบซอนเกนความจาเปนหรอนามาซงการจากดเวลาหรอ

ความลาชาโดยไมจาเปน

3) การไดมาและการคงไวซงสทธในทรพยสนทางปญญาและกระบวนการท

เกยวของ (Acquisition and Maintenance of Intellectual Property and Related

Inter-Partes)

ความตกลงทรปสไดกาหนดใหประเทศสมาชกกาหนดเงอนไขหรอหลกเกณฑ

บางอยาง เชน ขนตอน กระบวนการขอรบความคมครอง หรอรปแบบการขอรบความคมครองใหผท

ขอรบความคมครองหรอผทรงสทธในทรพยสนทางปญญาตองปฏบตตาม ทงนเงอนไขหรอขนตอน

ของการไดมาและการคงไวซงสทธในทรพยสนทางปญญาจะตองสมเหตสมผลและสอดคลองกบความ

ตกลงทรปส นอกจากน คาสงตาง ๆ เกยวกบการเพกถอน ยกเลกหรอกระทบตอสทธในทรพยสนทาง

ปญญา ประเทศสมาชกตองเปดโอกาสใหผมสวนไดเสยสามารถรองขอใหมการทบทวนคาสงหรอคา

ตดสนนนไดโดยศาลหรอหนวยงานทเปนอสระ19

ความตกลงทรปสไดกาหนดหลกเกณฑเกยวกบงานอนมลขสทธไวในมาตรา 920 วา

(1) สมาชกจะปฏบตตามขอ 1 ถงขอท 21 ของอนสญญากรงเบอรน (ค.ศ. 1971)

และภาคผนวกแทบทาย อยางไรกตาม สมาชกจะไมมสทธ หรอขอผกพนภายใตความตกลงในเรอง

เกยวกบสทธทใหภายใตขอ 6 ทว ของอนสญญานน หรอเกยวเนองกบสทธทเกดจากอนสญญานน

(2) การคมครองลขสทธจะคลมถงการแสดงออกแตไมรวมถงความคด กรรมวธ วธ

ปฏบต หรอแนวความคดทางคณตศาสตร

19 เฉลมชย กกเกยรตกล. [Online], มถนายน 2557. แหลงทมา http://chalermchai-nbtc.blogspot.

com/2013/06/1_7395. Html. 20 The Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPs PART II-

Standards Concerning The Availability, Scope and Use of Intellectual Property Article 9:

(1) Members shall comply with Articles 1 through 21 of the Berne Convention (1971)

and the Appendix thereto. However, Members shall not have rights or obligations under this

Agreement in respect of the rights conferred under Article 6bis of that Convention or of the rights

derived therefrom.

Enforcement of Intellectual Property Rights.

Copyright protection shall extend to expressions and not to ideas, procedures, methods

of operation or mathematical concepts as such.

37 จากบทบญญตดงกลาวแสดงใหเหนวางานทจะไดรบความคมครองลขสทธตองเปน

งานทอยในขนการแสดงออกทางความคด (Expression of Idea) มใชอยในขนของความคด (Idea)

เทานน ซงหลกการนเปนหลกเกณฑพนฐานทนาไปใชกบการใหความคมครองงานลขสทธทกประเภท

และมาตรา 10 (1)21 ไดกาหนดวา “ใหโปรแกรมคอมพวเตอรเปนงานอนมลขสทธในฐานะงาน

วรรณกรรมภายใตอนสญญากรงเบอรน (1971) ดวย”

ในเรองขอยกเวนและขอจากด ความตกลงทรปสกาหนดวา ประเทศสมาชกตอง

กาหนดขอยกเวนของสทธของเจาของลขสทธ การกระทาทไดรบการยกเวนนนตองไมขดตอการ

แสวงหาประโยชนจากงานอนมลขสทธตามปกตของเจาของงานอนมลขสทธและไมกระทบกระเทอน

ถงสทธอนชอบดวยกฎหมายของเจาของลขสทธเกนสมควร บทยกเวนน คอ หลก “Fair Dealing”

หรอ “Fair Use” หรอทเรยกวา “การใชอยางเปนธรรม” บทยกเวนน ประเทศไทยไดนามาบญญตไว

ในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 32 วรรคแรก22วา การกระทาแกงานอนมลขสทธของ

บคคลอนตามพระราชบญญตน หากไมขดตอการแสวงหาประโยชนจากงานอนมลขสทธตามปกตของ

เจาของลขสทธเกนสมควร มใหถอวาเปนการละเมดลขสทธ

ความตกลงทรปสกาหนดมาตรฐานขนตาของการคมครองทรพยสนทางปญญา

สาหรบงานอนมลขสทธทกประเภทไวในมาตรา 1223 วา เมอใดกตามทระยะเวลาในการคมครองงาน,

งานอนใดนอกจากงานถายภาพหรองานศลปประยกต, ระยะเวลาคมครองตลอดชวตของผสรางสรรค,

21 The Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPs PART II-


“Computer programs, whether in source or object code, shall be protected as literary

works under the Berne Convention (1971)”. 22 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537 มาตรา 32 วรรคแรก บญญตวา.

การกระทาแกงานอนมลขสทธของบคคลอนตามพระราชบญญตน หากไมขดตอการแสวงหาประโยชน

จากงานอนมลขสทธตามปกตของเจาของลขสทธและไมกระทบกระเทอนถงสทธอนชอบดวยกฎหมายของเจาของ

ลขสทธเกนสมควร มใหถอวาเปนการละเมดลขสทธ. 23 The Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPs PART II-


Whenever the term of protection of a work, other than a photographic work or a work

of applied art, is calculated on a basis other than the life of a natural person, such term shall be

no less than 50 years from the end of the calendar year of authorized publication, or, failing such

authorized publication within 50 years from the making of the work, 50 years from the end of the

calendar year of making.

38 เปนเวลาไมนอยกวา 50 ป นบแตวนสนสดปปฏทนของปซงไดมการเผยแพรงานโดยไดรบอนญาต

หากไมมการเผยแพรงานใหมอายการคมครอง 50 ป นบจากวนสนสดปปฏทนของปทไดมการสราง

สรรคงานนน ซงประเทศไทยไดปรบปรงกฎหมายใหสอดคลองกบมาตรฐานของความตกลงทรปส

เชนกน

ตามทไดศกษามาจะเหนวา ความตกลงทรปสมไดมการบญญตหลกเกณฑเพอ

คมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ดงเชนทอนสญญากรงเบอรนฯ ไดบญญตไวในมาตรา

6 ทว และในสวนของการคมครองบคลกลกษณะของตวละครนน ทงความตกลงทรปสและอนสญญา

กรงเบอรนฯ มไดมการบญญตหลกเกณฑใหความคมครองไวแตอยางใด มเพยงบทบญญตใหความ

คมครองลขสทธในงานวรรณกรรม และคมครองสทธของผสรางสรรคงานลขสทธไวเทานน จงจาเปนท

จะตองศกษากฎหมายตางประเทศและศกษาคาตดสนของศาลในคดทเกดขนวามหลกเกณฑอยางไร

ในการตดสน เมอมการละเมดสทธของผสรางสรรคโดยทมบคคลใดนาบคลกลกษณะของตวละครไป

ใชโดยไมไดรบอนญาตตอไป

3.3 กฎหมายของตางประเทศทใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม

จากการศกษากฎหมายระหวางประเทศ คอ อนสญญากรงเบอรนวาดวยการคมครองงาน

วรรณกรรมและศลปกรรม ค.ศ. 1971 (Berne Convention for the Protection of Literacy and

Artistic Works 1971) และความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบลขสทธและการ

คา (The Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights,

Including Trade in Counterfeit Goods TRIPs) กฎหมายระหวางประเทศทงสองฉบบไมม

บทบญญตทกลาวถงการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมอนมลขสทธไว

เลย และแมวาในประเทศไทยยงไมมกรณปญหาเกยวกบการใหความคมครองบคลกลกษณะของ

ตวละครเกดขน แตในอนาคตอาจมกรณปญหาลกษณะนเกดขนได ซงในตางประเทศไดมคดการ

ละเมดนาเอาตวละครทมลกษณะโดดเดนไปใชโดยไมไดรบอนญาตจากผประพนธ ดงในประเทศ

สหรฐอเมรกาไดมคด Warner Bros Pictures v. Columbia Broadcasting System24 คดนศาล

อทธรณ (United States Court of Appeals Ninth Circuit) ไดตดสนเมอวนท 9 พฤศจกายน ค.ศ.

1954 ขอเทจจรงในคด คอ Dashiell Hammett ผเปนนกเขยนนวนยายแนวนกสบเรอง “The

Maltese Falcon” มตวละครตวเอกเปนนกสบชอวา Sam Spade ไดมการตพมพงานในนตยสาร

ระหวางป ค.ศ. 1929-1930 งานอนมลขสทธไดจดพมพโดย Pro-Distributors Corporation ในป

24 Warner Bros Pictures v. Columbia Broadcasting System 216 F.2D 945, 104 U.S.P.Q. 103

(9th Cir. 1954).

39 ค.ศ. 1930 และไดรบการจดทะเบยนลขสทธโดย Alfred A. Knopf, Inc., ซง Hammett และ

Knopf รวมกนเปนเจาของลขสทธไดทาสญญาโอนสทธใหแกโจทก สทธนไดครอบคลมไปถงเนอหาท

มลขสทธรวมทงสทธในภาพเคลอนไหวและวทย สทธแตเพยงผเดยวในการตพมพผลงานและการ

เตรยมการใด ๆ ในอนาคตและการแกไขปรบปรงของพวกเขาและสทธแตเพยงผเดยว (Exclusive

Rights) ในการใชชอเรอง (Title) หรอชอของงาน (Titles of works) มลขสทธในภาพเคลอนไหว

สญญาใหสทธแกผรบโอนสทธทจะ “ดดแปลง, ใช, ทาเปนละคร, ปรบแตงใหตางจากตนฉบบเดม,

เปลยนแปลง, ปรบเปลยน, ทาเวอรชนดนตร ,เพมเขาไป, สอดแทรก และลบจากงานเขยน หลงจาก

โอนสทธใหแกโจทกแลว Hammett ยงไดโอนสทธในตวละครทอยในเรอง “The Maltese Falcon”

และตวละครนกสบ Sam Spade ใหกบจาเลยอกดวย โดยจาเลยไดผลตรายการละครวทยประจา

สปดาหชอ “The Adventures of Sam Spade” ตวละครหลกใชชอและมลกษณะเหมอนกบนกสบ

Sam Spade โจทกจงนาคดมาฟองตอศาลวาตนมสทธแตเพยงผเดยวในตวละคร Sam Spade การท

จาเลยใชตวละคร Sam Spade ในรายการวทย การกระทาของจาเลยดงกลาวยอมละเมดสทธแต

เพยงผเดยวของโจทกและเปนการแขงขนทไมเปนธรรม

ศาล Ninth Circuit ไดอางถงเจตนารมณของกฎหมายลขสทธ คอ เพอสงเสรมการสราง

สรรคงาน ศาลกลาววา ตวละครนนตองมความเปนไปไดทจะเปนตวสรางเรองราว แตถาตวละครเปน

เพยงหมากรกตวหนงทเดนในการเลาเรองแลว ตวละครนนกไมอยในขอบเขตการคมครองลขสทธ โดย

คาตดสนมวา

1) แม Hammett จะโอนสทธแตเพยงผเดยวในนวนยายเรอง “The Maltese Falcon”

ใหแกโจทก แตการโอนสทธดงกลาวมเปนการยบยง Hammett ในการใชตวละครในนวนยายเรอง

ดงกลาว ตวละครเหลานนถอเปนตวขบเคลอนในการเลาเรอง ซงมไดตกตดไปกบการขายบทประพนธ

นน เมอไมพบวาตวละคร Sam Spade เปนตวละครเอกของเรอง ตวละครนยอมไมมลขสทธ ดงนน

การใชตวละคร Sam Spade ของจาเลยทไดรบโอนสทธมาจาก Hammett จงไมเปนการละเมดสทธ

แตเพยงผเดยวของโจทก

2) การทจาเลยใชชอและลกษณะเฉพาะของตวละครในนวนยายของโจทกเปนการใชและเปน

การแขงขนทไมเปนธรรม ศาลตดสนในประเดนนวา ตวละครในนวนยายอนมลขสทธของโจทกไมควร

ถกนามาใชเปนตวละครในเรองแนวสบสวนสอบสวนอนเปนการลดคณคาทางการคาของงานอนม

ลขสทธอนทาใหตวละครเสอมถอยหรอมคานอยลงอนสงผลใหสาธารณชนไมสนใจงานอนมลขสทธ

ของโจทก

เมอในตางประเทศมคดความเกดขนจรง จงจาเปนตองทาการศกษาและพจารณากฎหมาย

ลขสทธภายในของแตละประเทศวา หากกรณมการละเมดมผนาลกษณะบคลกของตวละครไปใชโดย

มไดรบอนญาตจะมบทกฎหมายใดทรองรบหรอสามารถนามาปรบใชไดอยางเหมาะสม โดยงานวจย

40 ฉบบนจะทาการศกษากฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ (Copyright, Designs and Patents Act

1988) กฎหมายลขสทธของประเทศสหรฐอเมรกา (The Copyright Act 1976) และคดทเกดขนรวม

ทงคาพพากษาวา ศาลตางประเทศไดวางหลกในการพจารณาไวอยางไรบาง เพอเปนแนวทางศกษา

หากเกดกรณละเมดบคลกลกษณะของตวละครขนในประเทศไทย

3.3.1 กฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษในการใหความคมครองบคลกลกษณะของตว

ละครในงานวรรณกรรม

เหตทผวจยมความสนใจทาการศกษากฎหมายของประเทศองกฤษ เนองจากประเทศองกฤษ

เปนประเทศทมนวนยายทมชอเสยงเกดขนมากมาย ซงนวนยายทมชอเสยงบางเรองไดรบความนยม

จากบรรดาผอานนวนยายมาจนถงปจจบน จนไดชอวาเปนนวนยายทมความคลาสสก และไดมการนา

ออกเผยแพรในรปแบบตาง ๆ เชน ในรปแบบละคร ภาพยนตร ฯลฯ ซงไมวาจะนาออกเผยแพรใน

รปแบบใดกสามารถสรางมลคาใหแกเจาของงานอนมลขสทธและผผลตไดอยางมหาศาลทงสน ในทน

จงจะทาการศกษากฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ คอ Copyright, Designs and Patents Act

1988

ในแงของประวตความเปนมาการใหความคมครองลขสทธของประเทศองกฤษนน จมพล

ภญโญสนวฒน ไดกลาวไวในวารสารบณฑตศกษานตศาสตร ของมหาวทยาลยธรรมศาสตรวา25

การศกษาววฒนาการของการคมครองสทธในทรพยสนทางปญญาของประเทศองกฤษทาใหเหนการ

กาเนดและการพฒนาของสทธผกขาดดวยสทธบตรและลขสทธซงเรมตงแตชวงปลายศตวรรษท 15

ในยคผปกครองในประเทศองกฤษเรมมอบสทธพเศษใหกบกลมวชาชพเฉพาะเพอผกขาดการจาหนาย

สนคาเฉพาะอยางคลายกบสทธบตรในปจจบน ในลกษณะคลายกน กลมผดาเนนการธรกจการพมพก

ไดรบสทธผกขาดเพอควบคมธรกจการพมพงานวรรณกรรมและไดพฒนาสนทธผกขาดจนเปนสงท

เรยกวา “Stationer’s Copyright”

การตอสเพอสทธผกขาดเหลานมการพฒนาอยางตอเนองจนนาไปสเหตการณหลาย

เหตการณ คอ การตอสเพออางสทธผกขาดในการผลตและจาหนายไพในประเทศองกฤษซงนาไปส

การวนจฉยคด Darcy v. Allin ใน ค.ศ. 1603 และการออกฎหมาย Statute of Monopolies ใน

ค.ศ. 1623 การตอสเพออางสทธผกขาดในงานวรรณกรรมตงแตชวงศตวรรษท 16 เปนตนมา

จนกระทงมการบญญตกฎหมาย Statute of Anne ใน ค.ศ. 1709 ซงไดบญญตสทธผกขาดทเรยกวา

“Statutory copyright”26 กฎหมายฉบบนถอวาเปนกฎหมายลขสทธฉบบแรกของประเทศองกฤษ

25 จมพล ภญโญสนวฒน, วารสารบณฑตศกษานตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร [Online],

กรกฎาคม 2557. แหลงทมา http://www.grad.law.tu.ac.th/files/journal/5308_Year4_01.pdf. 26 เรองเดยวกน.

41 และถอไดวาเปนกฎหมายลขสทธฉบบแรกของโลกเพอใหมการคมครองลขสทธโดยรฐบาลองกฤษ

กฎหมายฉบบนยอมรบสทธของผสรางสรรคและวางหลกเกณฑเรองลขสทธเปนครงแรก27 ตอมา

กฎหมายฉบบนไดแพรหลายไปยงประเทศตาง ๆ ในเครอจกรภพองกฤษและประเทศในสหภาพยโรป

จนเกดเปนระบบ Droit d’ Auteur หรอ Conditinental European System ซงระบบนใหความ

คมครองแนวคดดาน “สทธของผประพนธ” (Author Right or Droit d’ auteur) เปนระบบทเนน

ความสาคญสวนบคคลทไดคดสรางสรรคงานขนมาจากความรสกนกคดของตนเองและการแสดงออก

ซงความคดถายทอดออกมาเปนวตถทจบตองได สทธดงกลาวเปนสทธเฉพาะตนของผสรางสรรค สทธ

นจงควรอยกบผสรางสรรคตลอดชวต การคมครองลขสทธถอไดวาเปนสทธตามธรรมชาต เจาของงาน

อนมลขสทธไมควรไดรบการจากดสทธและไมอาจโอนความเปนผสรางสรรคใหแกผอนรวมทงมอานาจ

เดดขาดทจะหวงกนมใหผใดมาบดเบอนหรอใชงานของผสรางสรรคเปนไปในลกษณะทผด28 สทธใน

ระบบน เรยกวา “สทธของผสรางสรรค” (Moral Rights)

นอกจากน Statute of Anne 1709 ยงเปนทมาของระบบแองโกลแซกซอนหรอระบบ

ลขสทธ (The Anglo-Saxson) เปนระบบสทธในการทาสาเนา (Copyright) เปนแนวคดในการ

ปองกนการคดลอกสาเนางานของผสรางสรรคซงปรากฏการแสดงออกซงความคดออกมาเปนรปราง

ในลกษณะนเสธ (Negative Right) เปนการหามมใหผใดมายงเกยวกบงานสรางสรรคของผสรางสรรค

ซงแนวความคดในระบบนเปนการเนนทวตถหรอรปรางของแนวคดทผลของขนสดทายทไดสรางสรรค

ขนมา ซงระบบนใชกนอยางแพรหลายในประเทศเครอจกภพองกฤษและในประเทศสหรฐอเมรกา

ในแงมมของกฎหมายลขสทธมประวตมาอยางยาวนาน กฎหมายลขสทธในอดตไมไดมความ

หมายอยางกฎหมายลขสทธในปจจบน กฎหมายใหสทธแกงานวรรณกรรมและงานศลปะ จน กระทง

ความเจรญกาวหนาในป ค.ศ. 1911 พระราชบญญตลขสทธ ใชเหตผลในการตดสนและไดมการจด

หมวดหมเปนแบบอยางสมยใหม ขอสรป และการวางมาตรการทางกฎหมาย พระราชบญญตลขสทธ

ค.ศ. 1911 มความสาคญในการบงคบใชเหมอนเปนการลมเลกกฎหมายระบบคอมมอนลอว

พระราชบญญตลขสทธดงกลาวไดจดตงรหสเดยวใหการคมครองลขสทธขนอยกบจานวนของผลงาน

(ไมวาจะมการเผยแพรหรอไมและรวมทงผลงานกอนหนานหลายอยาง เชน การงานสถาปตยกรรม

การบนทกเสยง และภาพยนตร) ในขณะเดยวกนนน พระราชบญญตลขสทธ ค.ศ. 1911 ละทงทก

ความตองการเกยวกบพธการ (โดยเฉพาะอยางยงความจาเปนในการลงทะเบยนกบ Stationers'

27 นาสรา แจมใส, กฎหมายลขสทธ [Online], กรกฎาคม 2557. แหลงทมา http://www.Gotoknow.

org/posts/348983. 28 ณฎฐอณณ ปาวสานต, ปญหาการอนญาตใหใชสทธในลขสทธงานดนตรกรรม : ศกษากรณการจด

เกบคาตอบแทนซาซอนจากผใชงานลขสทธ (วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายธรกจ บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศรปทม, 2550), 10-11.

42 Company การละเมดยงขยายไปถงการแปลและการดดแปลงเชนเดยวกบการทาสาเนาในรปแบบ

วสด29

เมอมการตรวจสอบโดยคณะกรรมการ Gregory ในป ค.ศ. 1952 พระราชบญญตลขสทธ

ค.ศ. 1911 ถกแทนทโดยพระราชบญญตลขสทธ ค.ศ. 1956 ขยายขอบเขตลขสทธไปถงเสยงและการ

ออกอากาศทางโทรทศนและรปแบบของการพมพ พรอมกบการบนทกเสยงและภาพยนตร (ซงไดรบ

การยอมรบวาลขสทธเปนสทธในตวเอง) สทธใหมเหลานถกกลาวไวในสวนทสองของพระราชบญญต

ลขสทธ ค.ศ. 1956 ซงพระราชบญญตลขสทธฉบบนไดมการแกไขเพมเตมหลายครงสวนใหญจะคานง

ถงเทคโนโลยใหม ๆ เชน เคเบลทวและโปรแกรมคอมพวเตอร นอกจากนมการทบทวนเปนระยะโดย

คณะกรรมการ Whitford ในป ค.ศ. 1977 ทนาเสนอแกไขบททวไปของพระราชบญญตลขสทธ ค.ศ.

1956 หลงจากการเจรจาและการปรบขอเสนอเหลานนาไปสพระราชบญญตลขสทธ การออกแบบ

และสทธบตร ค.ศ. 1988 (Copyright, Designs and Patents Act 1988)30

พระราชบญญตลขสทธ ค.ศ. 1988 ถอเปนการปฏรประบบกฎหมายเปนอยางมาก

โดยเฉพาะอยางยงความแตกตางระหวาง “สวนท 1 การทางาน และ สวนท 2 สาระสาคญ” นคอ

ความสาเรจโดยการรกษาภาพยนตร การบนทกเสยง และการออกอากาศ (พรอมกบงานของ

ผประพนธ) ภายในหมวดหมทวไปของงานอนมลขสทธ การเปลยนแปลงเหลานไมไดมเจตนาทจะ

แกไขกฎหมายสารบญญต อยางไรกตาม สทธทใหกบเจาของลขสทธกาลงขยายอยางมนยสาคญ (โดย

เฉพาะอยางยงโดยการรเรมสทธในการจาหนายและสทธในการเชา) ในเวลาเดยวกนนน ศาลลขสทธ

จดตงขนเพอรองรบสทธของเจาของลขสทธ “สทธของผสรางสรรค” (Moral Rights) สาหรบผประ

พนธ สทธนกแสดงซงไดกระทาอยเดมภายใตพระราชบญญตพเศษกรวมอยภายใตพระราชบญญต

ลขสทธฉบบนดวย31

แมวาพระราชบญญตลขสทธ ค.ศ. 1988 เปนพนฐานของกฎหมายลขสทธรวมสมยแตไดรบ

การแกไขเพมเตมหลายครงตงแตมผลบงคบใชในเดอนสงหาคม ค.ศ. 1989 ในกรณสวนใหญการแกไข

เหลานไดสรางขนมาเพอใหมผลตอพนธกรณทกาหนดโดยประชาคมยโรป32

1) การคมครองลขสทธในงานวรรณกรรม หรองานประพนธ (Literary Works)

พระราชบญญตลขสทธการออกแบบผลตภณฑและสทธบตร ค.ศ. 1988 (The Copyright

Designs and Patents 1988) บญญตรายละเอยดไวอยางครบถวนเกยวกบประเภทของงานทไดรบ

29 Bently., L. & Sherman, B., INTELLECTUAL PROPERTY LAW, 3 rd ed. (United States:

Oxford University, 2009), 33. 30 Ibid, 34. 31 Ibid. 32 Ibid.

43 ความคมครองตามกฎหมายลขสทธ โดยตองเปนงานทงแปดประเภทดงตอไปน (1) งานวรรณกรรม,

(2) งานละคร, (3) งานดนตร, (4) งานศลปะ, (5) ภาพยนตร, (6) งานบนทกเสยง, (7) การแพรเสยง

แพรภาพ, (8) การเผยแพรตอสาธารณชน (หรอเกยวกบงานพมพ)33

ในประเทศองกฤษงานวรรณกรรมไดการคมครองจากการทาซาโดยไมไดรบอนญาตตงแตป

ค.ศ. 1710 จงไดมการนยามคาวา “วรรณกรรม” ไวในมาตรา 3(1) พระราชบญญตลขสทธ ค.ศ.

1988 (The Copyright, Designs and Patents Act 1988) ใหหมายความวา “งานใด ๆ นอกจาก

การแสดงละครหรองานดนตร ซงเปนงานเขยน การพด หรอรองเพลง และรวมถง (a) ตารางหรอการ

รวบรวม (หรอฐานขอมลอน ๆ), (b) โปรแกรมคอมพวเตอร, (c) แบบผลตภณฑเบองตนอนเปนวสด

ของโปรแกรมคอมพวเตอร และ (d) ฐานขอมล’34

บนทกทสาคญเกยวกบงานวรรณกรรมตองไมจากดเฉพาะงานวรรณกรรมแตรวมถงงาน

ทงหมดทแสดงโดยการพมพหรอการเขยน (อน ๆ นอกเหนอไปจากงานแสดงละครหรองานเพลง)

รวมถงสงตาง ๆ เชน สญลกษณและตวเลข ขอบเขตของการคมครองงานวรรณกรรมจะถกปรบปรง

ตามขอเทจจรงทวา งานจะไดรบความคมครองโดยไมคานงถงคณคาหรอรปแบบของการสรางสรรค

ประเภทของสงทจะไดรบความคมครอง เชน งานวรรณกรรมรวมถงงานนวนยายโดย Salman

Rushdie, บทกวโดย Ted Hughes, เนอเพลงโดย Courtney Love, อยางไรกด การโฆษณา

คาโฆษณา ตารางการเดนรถ และขอสอบ ขอเทจจรงของงานวรรณกรรมหมายความรวมถงงานพด

การสนทนาทเปนธรรมชาต, การสมภาษณชอบทจะไดรบความคมครองเชนเดยวกน35

2) การใหความคมครองลขสทธในชอ และชอเรอง (NAMES, TRADE MARKS AND

TITLES)

ขอพพาทและขอเทจจรงเกยวกบชอ (Names) และชอเรอง (Titles) ทแสดงออกในการเขยน

หรอการพมพ (และมกจะมการซอขายเปนเงนจานวนมาก) สหราชอาณาจกร (The UK) ปฏเสธทจะ

33 Ibid. 34 Copyright, Designs and Patents Act 1988 PART 1 COPYRIGHT CHEAPTER 1 Article 3: In

this part.

“Literary work” means any work, other than a dramatic or musical work, which is

written, spoken or sung, and accordingly includes.

(a) a table or compilation (other than a database).

(b) a computer program; (…).

(c) preparatory design material for a computer program; (and).

(d) a database; 35 Bently., L. & Sherman, B., INTELLECTUAL PROPERTY LAW, 61.

44 ปกปองวาเปนงานวรรณกรรม อยางเชนคาทมการคดคนขน เชน คาวา “EXXON” (ซงไดรบการ

คดคนโดยเอสโซ ปโตรเลยมอนเปนชอทางการคา) ชอของเกมสโชว เชน “Opportunity Knoks”

หรอ ชอเพลง เชน “The Man Who Broke The Bankat Monte Carlo” ไมไดรบความคมครอง

โดยกฎมายลขสทธวาเปนงานวรรณกรรม36

บางครงมการกลาววา แมวาจะไมมการวจารณงานวรรณกรรมทเปนเชนนเพราะวาชอ

(Names) และชอเรอง (Titles) ทอยในงานเขยนพวกเขาไมไดจดใหม “ขอมล (Information) การ

สอน หรอความพอใจจาพวกงานวรรณกรรม” เชน ในคด Exxon Corporation v. Exxon

Insurance Consultants International Ltd,.37 ทมขอโตแยงในประเดนการใชคาวา “EXXON”

ในป ค.ศ. 1982 บรษท Exxon Corporation โจทกซงเปนบรษทผลตนามนเชอเพลงไดจดทะเบยน

เครองหมายการคา คาวา “EXXON” และไดใชคาน ตอมา บรษท Exxon Corporation ไดยนฟอง

บรษท Exxon Insurance Consultants International ในขอหาละเมดลขสทธและในขอหาการ

ลวงขายโดยใชคาวา “EXXON” ของตน โดยอางวา คาวา “EXXON” เกดขนจากความคดสรางสรรค

และแรงงานของโจทก เปนคาทไมมอยกอนทจะมการใชภาษาองกฤษทอาจบงชไดวามนเปนงาน

วรรณกรรมดงเดมตามพระราชบญญตลขสทธ

ผพพากษา Graham ศาลอทธรณ (Court of Appeal) ปฏเสธขอโตแยงของโจทกทวา คาวา

“EXXON” เปนงานวรรณกรรม แมวาจะเปนคาดงเดมแตเปนคาทไมมความหมายในตวของมนเอง

ศาลไมยอมรบวาเปนงานดงเดมและไมไดเปนคาทมาจากความพยายามและทกษะของผสรางสรรค

ศาลใชคด Hollinrake v. Truswell เปนหลกในการพจารณาท Lord justice Davey ไดตดสนไววา

งานวรรณกรรมตองสามารถใชเปนขอมล และสามารถใชในการเรยนการสอน หรอการทผอานไดรบ

ความสขจากงานวรรณกรรมนนเอง ซง Lord justice Stephens กลาววา คาวา“EXXON” ไมถอวา

เปนงานวรรณกรรมทสามารถใหขอมลใด ๆ หรอสามารถใชในการเรยนการสอน หรอเปนงาน

วรรณกรรมทใหความบนเทงในตวเอง ดงนน จงไมเปนงานวรรณกรรมภายใตพระราชบญญตลขสทธ

ค.ศ. 1956 การใชคาวา “EXXON” ของจาเลยจงไมเปนการละเมดลขสทธโจทก

จากคดนกลาวไดวา มความชดเจนทศาลไมใหการคมครองชอ (Names) หรอชอเรอง

(Titles) เพราะ ชอเรอง (Titles) ถอไมไดวาเปนผลงานทมาจากการใชแรงงาน (Labour) ทกษะ

(Skill) ความสามารถของผสรางสรรคอยางเพยงพอทจะไดรบความคมครองลขสทธโดยตวของมนเอง

36 Ibid. 37 Exxon Corporation Ltd,. v. Exxon Insurance Consultants International Ltd,. [1982], Ch

119.

45 ผวจยเหนวา จะมความเหมาะสมมากกวาหากใหความคมครองชอ (Names) หรอชอเรอง (Titles) ใน

ฐานะของเครองหมายการคา

จากการศกษานยามของงานวรรณกรรมตามกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษจะเหนไดวา

งานวรรณกรรม (Literary Work) หมายความวา งานใด ๆ อนนอกเหนอจากงานแสดงละครหรองาน

ดนตร ซงหมายความรวมถงการพด การรองเพลง รวมถงตาราง งานรวบรวม โปรแกรมคอมพวเตอร

และฐานขอมล โดยการใหความคมครองงานวรรณกรรมน ไมคานงถงคณคาของงานหรอแบบในการ

สรางสรรค ซงแมแตการโฆษณา คาโฆษณาชอบทจะไดรบความคมครองเชนเดยวกน สาหรบชอ

(Names), เครองหมายการคา (Trade Marks), และชอเรอง (Titles) นน ไมถอวาเปนงานวรรณกรรม

อนจะไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธแตอาจไดรบความคมครองตามกฎหมายการคา

อยางไรกตาม การใหความคมครองลขสทธในชอนกมทงฝายทเหนดวยและฝายทไมเหนดวย จากการ

ทผวจยไดรวบรวมขอมล พอสรปในประเดนการใหความคมครองลขสทธในชอ (Names) และชอเรอง

(Titles) ของประเทศองกฤษ ไดดงน

การคมครองลขสทธในชอทเปนคดพพาทขนสศาลของประเทศองกฤษ ดงกรณการใชชอ

“Trial and Triumph” ในคด “Weldon v. Dick” ในคดนศาลวนจฉยไมใหความคมครองดวย

เหตผลทวา ชอเปนการนาคาไมกคามารวมกนจงไมไดเปนการใชความวรยะอตสาหะอยางเพยงพออน

จะทาใหไดรบความคมครองลขสทธ ในทานองเดยวกบชอ “Exxon” ในคด Exxon Cooperation

Ltd., v. Exxon Insurance Ltd.,38 ดงทไดกลาวไวขางตน นอกจากนนในคด Fancis Day & Hunter

Ltd., v. Twentieth Century Fox Film Crop Ltd., เปนกรณพพาททมการนาชอเพลงไปใชเปนชอ

ภาพยนตรโดยไมไดรบอนญาต ซงศาลไดวนจฉยวา ชอเพลงดงกลาวเปนเพยงการนาคาเพยงสองสาม

คามารวมกนเปนชอเทานน จงไมไดใชความวรยะอตสาหะอยางเพยงพออนทจะไดรบความคมครอง

ซงจากคาวนจฉยดงทกลาวมาแสดงใหเหนวา หากชอนนมความยาวพอสมควร ชอนนอาจไดรบความ

คมครองตามกฎหมายลขสทธได และศาลไดแยกแยะระหวางชอทถอเปนสาระสาคญของงาน

(Substantial Part) อนปรากฏอยในงานอนมลขสทธและเปนชอทเปนเอกเทศ โดยชอทเปนสาระ

สาคญทปรากฏอยในงานอนมลขสทธนน มแนวโนมทจะไดรบความคมครองลขสทธ เนองจากถอวา

เปนสวนหนงของงานทไดรบความคมครองตามกฎหมาย เชน กรณชอทเปนสวนหนงของบทกว

(Poem) กจะไดรบความคมครอง แมวาชอนนเปนเพยงการใชคาจานวนไมกคา39

38 เอกรนทร วรโย, การใหความคมครองลขสทธในชอของงานกาวใหมและความทาทายในกฎหมาย

ลขสทธ (Copyright Protection in the Title of Works New Step and Challenge in Copyright

Laws) [Online], กรกฎาคม 2557 แหลงทมา http://www.lawreform.go.th/lawreform/index.php. 39 เรองเดยวกน.

46

ประเดนเรองการใหความคมครองลขสทธในชอน ในประเทศไทยยงไมมคดขนสศาลแตอยาง

ใด ตามความเหนของผวจยในการพจารณาวาชอเรองหรอชอตวละครจะสามารถไดรบความคมครอง

ลขสทธไดหรอไมนน เบองตนหากพจารณาจากบทบญญตในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 นน

ไมมบทบญญตรบรองใหความคมครองในชอ (Names) และชอเรอง (Titles) ถาหากผสรางสรรค

ตองการใหมความคมครองลขสทธในชอ (Names) และชอเรอง (Titles) ของตนจรง ๆ ศาลอาจ

พจารณาตามหลกการใหความคมครองลขสทธทวไปวาสมควรจะไดรบความคมครองหรอไม

3) การคมครองสทธของผสรางสรรคตามระบบสทธในการทาสาเนา (Copyright)

เมอพระราชบญญตลขสทธ ค.ศ. 1988 (Copyright, Designs and Patents Act 1988)

บญญตใหความคมครองงานวรรณกรรมในฐานะงานอนมลขสทธประเภทหนง โดยมไดใหความ

คมครองไปถงบคลกลกษณะของตวละคร ประเดนตอมาทผวจยมความสนใจศกษา คอ การใหความ

คมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) วาจะสามารถทาใหผสรางสรรคมสทธทจะปกปอง

บคลกลกษณะของตวละครของตนจากบคคลใดทนาเอาบคลกลกษณะของตวละครไปใชโดยไมไดรบ

อนญาตไดหรอไม อยางไร

ประเทศองกฤษไดใหการรบรองและคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ดวยการ

กาหนดหลกเกณฑไวอยางชดเจนในกฎหมายลขสทธ อนมทมาจากการใหความคมครองสทธของ

ผสรางสรรค (Moral Rights) ตามระบบแองโกลแซกซอน (Anglo-Saxon) หรอระบบสทธในการทา

สาเนาทใชในระบบกฎหมายคอมมอนลอว โดยผวจยจะขอกลาวถงการคมครองสทธของผสรางสรรค

ในประเทศทใชระบบน โดยแยกเปน 2 ชวง คอ การคมครองของสทธผสรางสรรคตามกฎหมายเดม

และการคมครองสทธของผสรางสรรคตามหลกกฎหมายปจจบน

1) การคมครองสทธของผสรางสรรคตามกฎหมายเดม

เดมบรรดาประเทศทใชระบบนไมมบทบญญตใหความคมครองแกสทธของผ

สรางสรรคโดยตรง แตใหความคมครองโดยอาศยกฎหมายอน เชน

1.1) หลกกฎหมายเรองการแขงขนทไมเปนธรรม (Unfair Competition)

ประเทศในระบบคอมมอนลอวนาหลกกฎหมายเรองการแขงขนโดยไมเปนธรรมมาใชเพอใหความ

คมครองลขสทธในเรองของชองาน ขาว ลกษณะของงานและความสมบรณของงาน มใหมการ

หลอกลวง แอบอางเอาชอของผสรางสรรคไปใช ซงหลกการแขงขนอนไมเปนธรรมนเปนการแขงขน

ทางการคาทมการลอกเลยน หรอเลยนแบบสนคา ปลอมแปลงสนคาของบคคลอนเพอแอบอางวาเปน

สนคาของตนเอง อนเปนการแขงขนโดยไมสจรตและไมเปนธรรมทางการคา40

40 กมลณฐ นอยไกรไพร, ปญหาการคมครองและการเยยวยาความเสยหายกรณละเมดธรรมสทธตาม

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537, 54.

47

1.2) หลกกฎหมายเรองการลวงขาย (Passing off) หลกกฎหมายเรองการ

แขงขนทไมเปนธรรม (Unfair Competition) นน ยงขยายความคมครองไปถงกรณทมการลวงขายวา

สนคานนเปนสนคาของบคคลอนดวย แตหลกกฎหมายเรองการลวงขายใหความคมครองแกชอเสยง

ทางการคามากกวาการกระทาโดยไมเปนธรรมทางการคา41

1.3) หลกกฎหมายเรองละเมดสทธสวนบคคล (Rights of Privacy) สทธสวน

บคคล คอ สทธทจะหามมใหบคคลใดมาใชชอของตน หรอชอในทางการคา หรอรบกวนการดารงชพ

โดยปกตสข เกยวกบลขสทธ สทธสวนบคคลถกนามาใชเมอมการแกไขเปลยนแปลงงานโดยบคคลผไม

มสทธ หรอปราศจากความยนยอม หรอไมมสญญาใหกระทาได ตอผลงานของผสรางสรรค อนทาให

ผสรางสรรคเสอมเสยชอเสยง และเกดความเสยหายทางดานจตใจหรอสทธของบคคลทจะไดรบชดใช

คาสนไหมทดแทน42

1.4) หลกกฎหมายเรองหมนประมาท (Defamation) หลกกฎหมายเรองหมน

ประมาทนามาคมครองสทธในบรณภาพของงานเมอสรางสรรคถกบดเบอน ตดทอน ดดแปลง หรอทา

โดยประการอนใดจนเปนทเสยหายและทาใหบคคลอนเขาใจผดวา งานทถกบดเบอนฯ นนเปนงานทผ

สรางสรรคไดทาขนอนทาใหผสรางสรรคเสยชอเสยง43

1.5) หลกกฎหมายเรองการผดสญญา (Breach of Contract) หลกเรอง

สญญานามาใชเพอการคมครองสทธในการแสดงตน สทธในการเผยแพรงาน สทธในการถอนคนงาน

สทธในบรณภาพของงานตามทกาหนดไวในสญญาระหวางผสรางสรรคและผรบโอนลขสทธหรอผรบ

อนญาตใหใชงานลขสทธหากไมปฏบตตามสญญายอมเรยกคาสนไหมทดแทนได แตการคมครองสทธ

ของผสรางสรรคในกรณเชนนใชบงคบระหวางคสญญาเทานน44

2) การคมครองสทธของผสรางสรรคตามหลกกฎหมายปจจบน

เมอไดเขารวมเปนสมาชกและลงนามใหสตยาบนในอนสญญากรงเบอรนฯ กลม

ประเทศทใชระบบสทธในการทาสาเนาจงบญญตกฎหมายใหความคมครองสทธของผสรางสรรค

(Moral Rights) ไวโดยตรง ดงน

2.1) สทธในการแสดงตนวาเปนผสรางสรรคงาน (Right of Paternity) เปน

สทธของผสรางสรรคทอยบนหลกพนฐานของความจรงทวา ผสรางสรรคมความสมพนธกบงานสราง

41 เรองเดยวกน, 55. 42 เรองเดยวกน, 54. 43 เรองเดยวกน. 44 เรองเดยวกน, 56.

48 สรรคอยางลกซง ผสรางสรรคไดถายทอดบคลกภาพ และสตปญญาลงในงานสรางสรรคดงกลาว

สมควรทผสรางสรรคจะไดรบการคมครอง

2.2) สทธในอนทจะหามมใหบคคลอนกระทาการเปลยนแปลงแกไขงาน

สรางสรรคอนอาจนาความเสอมเสยมาสเกยรตคณ ชอเสยงของผสรางสรรค (Right of Integrity)

หรอสทธในการคงไวซงบรณภาพของงาน (The Right to Integrity of Work) กลาวคอ เปนสทธของ

ผสรางสรรคทจะรกษาศกดศรแหงงานสรางสรรคของตนมใหถกบคคลใดกระทาการแกไข บดเบอน

เปลยน แปลงงานจากเดมในลกษณะทจะนาความเสอมเสยมาสเกยรตคณ ชอเสยงของผสรางสรรค45

2.3) สทธในการเผยแพรงาน (Right of Divulgation) นน อาจเรยกไดหลาย

อยางวา สทธทจะตดสนใจเลอกงานเมอเหนวางานใดสมควรนาออกเผยแพรสสาธารณะ (The Right

to Decide on Disclosure of the Work) หรอสทธทจะโฆษณางาน (Right of Publication) เปน

การใหสทธแกผสรางสรรคในการทจะตดสนใจวางานสรางสรรคของตนนนสาเรจบรบรณอนสมควรนา

ออกเผยแพรตอสาธารณชนหรอไม อยางไร46

2.4) สทธทจะเรยกงานสรางสรรคคนเนองจากผสรางสรรคมความคดเหน

เปลยนแปลงไป (Right or Recall Because of a Chance Opinion) คอ หากผสรางสรรคได

พจารณาแลวเหนวางานทไดนาออกเผยแพรตอสาธารณชนนนไมสมควรทจะมการโฆษณาเผยแพร

งานอกตอไป อนมผลมาจากการทผสรางสรรคไดมความคดทเปลยนแปลงไปจากเดม และการโฆษณา

เผยแพรงานตอไป อาจมผลทาใหตนเสอมเสยทางดานชอเสยง เกยรตคณและเสยหายตอสทธทาง

เศรษฐกจ ผสรางสรรคมสทธทจะเรยกคนงานสรางสรรคนนจากบคคลทไดรบโอนใหใชประโยชนได47

อยางไรกตาม การเรยกคนงานสรางสรรคตามขอน มลกษณะเปนขอยกเวนของหลก

กฎหมายเรองสญญาทวา “สญญาตองเปนสญญา” (Pcta Sunt Servanda) หากผสรางสรรคจะเรยก

คนงานสรางสรรค ผสรางสรรคตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลผทไดรบความเสยหายจากการ

เรยกงานสรางสรรคคน48

4) สทธของผสรางสรรคตามกฎมายลขสทธ ค.ศ. 1988 (Copyrights, Patents and

Designs Act 1988)

ดงทไดกลาวไวขางตนวา เดมประเทศองกฤษใหความคมครองสทธในทางเศรษฐกจทเรยกวา

สทธในการทาสาเนา (Copyright) ตอมาไดใหความคมครองสทธทางศลธรรมของผสรางสรรค ท

45 พลลภ สรพาณชยกล, ปญหากฎหมายบางประการในการใหความคมครองธรรมสทธ, 32. 46 เรองเดยวกน. 47 เรองเดยวกน, 39. 48 เรองเดยวกน, 40.

49 เรยกวา “Moral Rights” หรอสทธของผสรางสรรค อนมแนวคดวาสทธทงสอง คอ สทธในการทา

สาเนา (Copyright) และสทธทางศลธรรมของผสรางสรรคเปนสทธทไมอาจแยกจากกนไดในกฎหมาย

ลขสทธ ค.ศ. 1988 (The Copyright, Designs and Patents Act 1988) ไดบญญตสทธของผสราง

สรรค (Moral Rights) ไวใน Chapter IV ตงแตมาตรา 77 ถง มาตรา 89 กลาวโดยสรปไดดงน

1) สทธทจะแสดงความเปนเจาของงานสรางสรรค (มาตรา 77)

มาตรา 7749 สทธทจะไดรบการระบวาเปนผสรางสรรคงานหรอผกากบ

(1) ลขสทธในงานวรรณกรรมของผประพนธ, งานละคร, งานดนตร

กรรม หรองานศลปกรรม และผกากบภาพยนตรอนมลขสทธ มสทธทจะไดรบการระบวาเปน

ผประพนธหรอผกากบภาพยนตรของงานตามพฤตการณทกลาวในสวนน แตสทธนนตองไมเปนการ

ละเมดตามทกลาวไวในมาตรา 78

49 Copyrights, Designs and Patents Act 1988 CHEAPTER IV Moral Rights Section 77:

Right to be identified as author or director.

(1) The author of a copyright literary, dramatic, musical or artistic work, and the

director of a copyright film, has the right to be identified as the author or director of the work in

the circumstances mentioned in this section; but the right is not infringed unless it has been

asserted in accordance with section 78.

(2) The author of a literary work (other than words intended to be sung or spoken

with music) or a dramatic work has the right to be identified whenever.

(a) the work is published commercially, performed in public [or communicated to

the public]; or

(b) copies of a film or sound recording including the work are issued to the public;

and that right includes the right to be identified whenever any of those events occur in relation

to an adaptation of the work as the author of the work from which the adaptation was made.

(3) The author of a musical work, or a literary work consisting of words intended to be

sung or spoken with music, has the right to be identified whenever.

(a) the work is published commercially;

(b) copies of a sound recording of the work are issued to the public; or

(c) a film of which the sound-track includes the work is shown in public or copies

of such a film are issued to the public;

and that right includes the right to be identified whenever any of those events

occur in relation to an adaptation of the work as the author of the work from which the

adaptation was made.

50

(2) ผประพนธงานวรรณกรรม (นอกเหนอจากคาทตงใจจะรองเพลงหรอ

พดกบเพลง) หรองานละคร มสทธทจะ

(a) การทางานทมการเผยแพรในเชงพาณชย การดาเนนการในท

สาธารณะ หรอ

(b) การทาสาเนาของภาพยนตร หรอการบนทกเสยง รวมถงการ

ทางานออกมาสประชาชนและสทธนรวมถงสทธทจะระบวาเมอใดกตาม เหตการณใด ๆ ทเกดขนใน

ความสมพนธกบการดดแปลงงานในฐานะเปนผเขยนงานจากงานดดแปลง

(3) ผประพนธงานดนตรหรองานวรรณกรรมซงประกอบไปดวยถอยคาทม

จดมงหมายเพอเพลงหรอคาพดกบเพลงมสทธทจะระบเมอใดกตามท

(a) งานทมการเผยแพรในเชงพาณชย

(b) สาเนาการบนทกเสยงของงานทจะแสดงตอสาธารณะ หรอ

(c) เสยงของภาพยนตรรวมถงงานทแสดงตอสาธารณะหรอสาเนา

ของภาพยนตรทจะแจกจายตอสาธารณะ

2) สทธในการคงไวซงบรณภาพของงาน (มาตรา 80)

มาตรา 80 (1)50 ผสรางสรรคงานอนมลขสทธ งานวรรณกรรม งานแสดง งานดนตร

กรรมหรองานศลปะ และผกากบภาพยนตร มสทธทจะรกษารายละเอยดในงานของตนมใหเสยหาย

ถาการเพมเตม การตดออก การแกไข หรอการดดแปลงงาน การบดเบอน หรอทาใหเสยโฉม หรอเปน

ทเสยหายตอเกยรตยศหรอชอเสยงของผสรางสรรคถอวาเปนความเสยหายและเปนการละเมดสทธน

และในมาตรา 80 (7)51 ยงบญญตวา สทธตามมาตรานยงขยายไปถงบรณภาพแหง

สวนของงานซงเปนผลจากการปรบปรงแกไขโดยผสรางสรรคหรอผกากบภาพยนตรกอนนนดวย ถา

สวนเหลานนแสดงไดวางานนนเปนงานทถกสรางขนโดยผสรางสรรคหรอผกากบภาพยนตร


Right to object to derogatory treatment of work.

(1) The author of a copyright literary, dramatic, musical or artistic work, and the

director of a copyright film, has the right in the circumstances mentioned in this section not to

have his work subjected to derogatory treatment.

(2) For the purposes of this section.

(a) “treatment” of a work means any addition to, deletion from or alteration to

or adaptation of the work, other than.

(i) a translation of a literary or dramatic work, or.

51

มขอยกเวน คอ สทธนไมใชกบโปรแกรมคอมพวเตอรหรองานอน ๆ ทเกยวกบ

คอมพวเตอร หรองานทมจดประสงคในการทาเพอรายงานเหตการณปจจบน การพมพหนงสอพมพ

นตยสาร หนงสอรายปกษ หรอสารานกรรม พจนานกรม หนงสอรายป หรอรวบรวมเอกสารอางอง

ของวรรณคด การแสดงดนตร หรองานศลปะซงทาโดยมจดมงหมายเพอการพมพททาขนภายใต

วตถประสงคของการพมพหรอจดทาขนดวยความยนยอมของผสรางสรรคตามวตถประสงคทได

ประกาศ หรอการกระทาตองานซงไดรบอนญาตหรอสนอายลขสทธแลวตามมาตรา 57 หรอ 66A52

สทธทจะปฏเสธความเปนผสรางสรรคงานทถกแปลงไปจากตนฉบบเดม (มาตรา

84)

ผสรางสรรคมสทธทจะปฏเสธความเปนผสรางสรรคงานวรรณกรรม การแสดงดนตร

กรรม หรองานศลปะทมคณลกษณะผดไปจากทไดทาไวในฐานะผสรางสรรคงาน หรอปฏเสธความ

เปนผกากบ (Director) ฟลมภาพยนตรซงมคณลกษณะผดไปจากทตนไดทาไว ไมวาจะเปนขอความ

ถอยคาหรอการแสดงนยทแสดงวาบคคลนนเปนผสรางสรรคหรอผกากบ และสทธนจะถกละเมดเมอม

การแจกจายสาเนาหรอมการแสดงงาน ไมวาจะเปนการแสดงงานศลปะ หรอสาเนางานศลปะ หรอ

งานอน ๆ ซงมคณลกษณะไมถกตอง (False Attribution of Work) นนตอสาธารณะ แพรเสยงแพร

ภาพ รวมทงการสงสญญาณเคเบล หรอแสดงเนอหาสาระทมคณลกษณะไมถกตองตอสาธารณะ โดยร

หรอมเหตอนควรเชอวาเปนงานมคณลกษณะไมถกตอง และใหรวมถงการซอขาย ใหเชา การเสนอ

หรอนาแสดงออกตอสาธารณะหรอการแจกจายดวย53

5) ระยะเวลาการคมครองสทธของผสรางสรรค

กฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษบญญตระยะเวลาของสทธของผสรางสรรคไวในมาตรา

8654 วาสทธทไดรบตามมาตรา 77 สทธทจะไดรบการระบชอวาเปนผสรางสรรค หรอสทธตามมาตรา

51 Copyrights, Designs and Patents Act 1988 CHEAPTER IV Moral Rights Section 80: Right to

object to derogatory treatment of work.

(7) The right conferred by this section extends to the treatment of parts of a work

resulting from a previous treatment by a person other than the author or director, if those parts

are attributed to, or are likely to be regarded as the work of, the author or director. 52 กมลณฐ นอยไกรไพร, ปญหาการคมครองและการเยยวยาความเสยหายกรณละเมดธรรมสทธตาม

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537, 82. 53 เรองเดยวกน. 54 The Copyrights, Designs and Patents Act 1988 CHEAPTER IV Moral Rights Section 86:

Duration of rights.

52 80 ซงเปนสทธในการคงไวซงบรณภาพของงาน และสทธมาตรา 85 สทธสวนบคคลในงานภาพถาย

และภาพยนตร สทธในงานดงทกลาวมานจะมระยะเวลาในการคมครองใหความคมครองเทากบ

ระยะเวลาในการใหความคมครองงานอนมลขสทธ คอ มระยะเวลาใหความคมรองตลอดชวตของผ

สรางสรรค และมอยตอไปอก 70 ป55

6) การโอนสทธและการสละสทธของผสรางสรรค

มาตรา 9456 บญญตวา สทธของผสรางสรรคไมสามารถโอนได (Moral Rights Not

Assignable)

สทธตามทไดรบตามสวนท 4 (สทธของผสรางสรรค) ไมสามารถโอนแกกนได แตผสรางสรรค

ยงคงสามารถทจะใหความยนยอมอนมผลเปนการยกเวนสทธดงกลาวได ซงยอมสงผลใหการกระทา

ตาง ๆ ทอยภายใตความยนยอมดงกลาวไมเปนการละเมดสทธของผสรางสรรค โดยไดมการวางหลก

เกณฑไวใหสามารถกระทาการยกเวนสทธของผสรางสรรคไดโดยมเงอนไขการทาเปนลายลกษณ

อกษร และลงนามโดยผนน57

มาตรา 9558 การสบทอดสทธหรอการโอนสทธของผสรางสรรคเมอผสรางสรรคถงแกความ

ตาย (Transmission of Moral Rights on Death)

(1) The rights conferred by section 77 (right to be identified as author or director),

section 80 (right to object to derogatory treatment of work) and section 85 (right to privacy of

certain photographs and films) continue to subsist so long as copyright subsists in the work.

(2) The right conferred by section 84 (false attribution) continues to subsist until 20

years after a person’s death. 55 พลลภ สรพาณชยกล, ปญหากฎหมายบางประการในการใหความคมครองธรรมสทธ, 77. 56 Copyrights, Designs and Patents Act 1988 CHEAPTER IV Moral Rights Section 94:

Moral rights not assignable.

The rights conferred by Chapter IV (moral rights) are not assignable. 57 พลลภ สรพาณชยกล, ปญหากฎหมายบางประการในการใหความคมครองธรรมสทธ, 79. 58 Copyrights, Designs and Patents Act 1988 CHEAPTER IV Moral Rights Section 95:

Transmission of moral rights on death.

(1) On the death of a person entitled to the right conferred by section 77 (right to

identification of author or director), section 80 (right to object to derogatory treatment of work) or

section 85 (right to privacy of certain photographs and films).

(a) the right passes to such person as he may by testamentary disposition

specifically direct,

53

(1) การตายของบคคลผมสทธตามมาตรา 77 (สทธทจะระบตวตนของผสรางสรรค

หรอผกากบ), มาตรา 80 (สทธทจะรกษาความเสอมเสยของงาน) หรอมาตรา 85 (สทธสวนบคคลใน

งานภาพถายและภาพยนตร)

(a) สทธสงผลใหบคคลดงกลาวอาจทาพนยกรรมโดยโอนการครอบครอง

โดยเฉพาะเจาะจงโดยตรง

(b) if there is no such direction but the copyright in the work in question forms

part of his estate, the right passes to the person to whom the copyright passes, and

(c) if or to the extent that the right does not pass under paragraph (a) or (b) it is

exercisable by his personal representatives.

(2) Where copyright forming part of a person’s estate passes in part to one person

and in part to another, as for example where a bequest is limited so as to apply.

(a) to one or more, but not all, of the things the copyright owner has the exclusive

right to do or authorise, or

(b) to part, but not the whole, of the period for which the copyright is to subsist,

any right which passes with the copyright by virtue of subsection (1) is correspondingly divided.

(3) Where by virtue of subsection (1)(a) or (b) a right becomes exercisable by more

than one person.

(a) it may, in the case of the right conferred by section 77 (right to identification of

author or director), be asserted by any of them;

(b) it is, in the case of the right conferred by section 80 (right to object to

derogatory treatment of work) or section 85 (right to privacy of certain photographs and films), a

right exercisable by each of them and is satisfied in relation to any of them if he consents to the

treatment or act in question; and

(c) any waiver of the right in accordance with section 87 by one of them does not

affect the rights of the others.

(4) A consent or waiver previously given or made binds any person to whom a right

passes by virtue of subsection (1).

(5) Any infringement after a person’s death of the right conferred by section 84 (false

attribution) is actionable by his personal representatives.

(6) Any damages recovered by personal representatives by virtue of this section in

respect of an infringement after a person’s death shall devolve as part of his estate as if the right

of action had subsisted and been vested in him immediately before his death.

54

(b) ถาไมมการสงการดงกลาวโดยตรง แตลขสทธในงานเปนสวนหนงของมรดก

ของเขาสงไปถงบคคลผมลขสทธและสงไปถง

(c) ถาหรอเทาทสทธไมผานภายใตขอ (a) หรอ (b) เปนสทธสวนบคคลโดยผาน

ตวแทนของเขา

(2) ลขสทธอนเปนสวนหนงของมรดกตกทอดของบคคลหนงสงตอไปยงบคคลหนง

และในการทาพนยกรรมยกมรดกจะถกจากดในการนาไปใช

(a) ถงหนงหรอมากกวานนแตไมทงหมดของสงทเจาของลขสทธมสทธแต

เพยงผเดยวทจะทาหรออนญาต

(b) เปนสวนหนงแตไมทงหมดของเวลาทลขสทธยงมอย หลายสทธทไปกบ

ลขสทธโดยอาศยอานาจตามอนมาตรา (1) คอ ถกแบงเหมอนกน

(3) โดยอาศยอานาจตามอนมาตรา (1) (a) หรอ (b) สทธทจะใชนนไดมากกวาหนง

คน

(a) ในกรณสทธทไดรบตามมาตรา 77 (สทธทจะระบตวตนของผสรางสรรค)

(b) สรางสรรคหรอผกากบ) จะอางสทธใด ๆ ไดโดยพวกเขา

(c) กรณของสทธทไดรบตามมาตรา 80 (สทธทจะรกษาความเสอมเสยของ

งาน) หรอมาตรา 85 (สทธสวนบคคลในงานภาพถายและภาพยนตร) สทธทไดใชโดยพวกเขาและเปน

การชดใชทเกยวของกบการใด ๆ ของพวกเขา ถาเขายนยอมตอการรกษา และ

(d) การสละสทธในความตกลงตามมาตรา 87 โดยสวนหนงสวนใดโดยไม

กระทบตอสทธของผอน

(4) ความยนยอมหรอการสละสทธกอนหนานหรอคมครองสทธของบคคลใดโดย

อาศยอานาจตามอนมาตรา (1)

(5) การละเมดใด ๆ หลงจากการตายของบคคลผมสทธตามมาตรา 84 (ลกษณะท

เปนเทจ) ซงฟองรองไดโดยตวแทนของเขา

(6) ความเสยหายใด ๆ ทไดคนโดยตวแทนสวนบคคลโดยอาศยอานาจตามความใน

มาตรานในสวนทเกยวกบการละเมดหลงจากการตายของบคคลทจะตกเปนสวนหนงของมรดกราวกบ

วาสทธของเขาไดรบการดาเนนการขณะมชวตและตกเปนของเขากอนทเขาจะถงแกความตาย

7) การเยยวยาความเสยหายกรณละเมดสทธของผสรางสรรค

การกระทาละเมดตามหมวดท 4 (Chapter IV) เปนการฝาฝนหนาทตามกฎหมายทสามารถ

ฟองคดไดโดยบคคลผมสทธ

การละเมดตามมาตรา 80 (สทธในการคงไวซงบรณภาพของงาน) ศาลจะพจารณาใหการ

เยยวยาความเสยหายตามมาตรา 103

55 มาตรา 10359 การเยยวยาสาหรบการละเมดสทธของผสรางสรรค (Remedies for

Infringement of Moral Rights)

(1) การละเมดสทธทไดรบตามหมวด 4 (สทธของผสรางสรรค) ไดละเมดการปฏบตหนาท

ตามกฎหมายเปนหนทมตอผมสทธตามกฎหมาย

(2) ในการดาเนนการสาหรบการละเมดสทธตามมาตรา 80 ศาลอาจจะเยยวยาใหตาม

พฤตการณแวดลอมทเหมาะสม ศาลอาจมคาสงหามกระทาการใด ๆ ตามพระราช

บญญตน ในชวงเวลาทศาลเหนสมควรและวธการตามทศาลกาหนด หรอขบออกจากกลมหรอสมาคม

ทเกยวกบงานนน ในฐานะเปนผสรางสรรคหรอผกากบ

ดงทไดศกษาจะเหนไดวา กฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ (Copyrights, Designs and

Patents Act 1988) ไมปรากฏวามการบญญตกฎหมายใหความคมครองบคลก

ลกษณะของตวละครไวเปนการเฉพาะเจาะจง มการบญญตใหความคมครองสทธของผสรางสรรค

(Moral Rights) จงตองนามาพจารณาวาการคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ดงกลาว

จะใหความคมครองครอบคลมไปถงงานของผสรางสรรคมากนอยเพยงใด ดงททราบวาประเทศ

องกฤษเปนประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) ดงนนเมอไมมกฎหมาย

บญญตเปนลายลกษณอกษรในการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร จงจาเปนตองศกษา

จากคดทเกดขนและคาพพากษาของศาล ซงในสวนของคดและคาพพากษาผวจยจะไดศกษา ทาการ

วเคราะห และกลาวถงในบทท 4 ตอไป

3.3.2 กฎหมายลขสทธของประเทศสหรฐอเมรกาในการใหความคมครองบคลกลกษณะของ

ตวละครในงานวรรณกรรม

ประเทศสหรฐอเมรกาเปนอกประเทศหนงทผวจยมความสนใจจะทาการศกษาเพมเตม ดวย

เหตทประเทศสหรฐอเมรกามความโดงดงในดานอตสาหกรรมดานบนเทง จงยอมมหลกกฎหมาย หรอ


Remedies for infringement of moral rights.

(1) An infringement of a right conferred by Chapter IV (moral rights) is actionable as a

breach of statutory duty owed to the person entitled to the right.

(2) In proceedings for infringement of the right conferred by section 80 (right to object

to derogatory treatment of work) the court may, if it thinks it is an adequate remedy in the

circumstances, grant an injunction on terms prohibiting the doing of any act unless a disclaimer is

made, in such terms and in such manner as may be approved by the court, dissociating the

author or director from the treatment of the work.

56 คาพพากษาอนเกดจากการฟองคดเกยวกบการนาบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมไปใช

โดยไมไดรบอนญาต โดยจะทาการศกษากฎหมายลขสทธฉบบทใชอยในปจจบน คอ กฎหมายลขสทธ

ค.ศ. 1976 (The Copyright Act of 1976)

1) การคมครองลขสทธในงานวรรณกรรม

กฎหมายพนฐานในการคมครองทรพยสนทางปญญาของประเทศสหรฐอเมรกา ไดแก

รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกา (U.S. Const. Art. I, § 8, cl. 3) ซงใหอานาจรฐสภา (Congress)

สงเสรมความกาวหนาทางวทยาศาสตรและศลปะทเปนประโยชน (Useful Arts) โดยใหสทธแตผเดยว

(Exclusive Rights) ในงานเขยน (Writing) และการคนพบ (Discoveries) แกผประพนธ (Authors)

และผประดษฐ (Inventors) ภายในเวลาอนจากด60

กฎหมายลขสทธของสหรฐอเมรกาฉบบแรก เกดขนในป ค.ศ. 1970 ผทมบทบาทสาคญใน

การชกจงใหสมาชกคองเกรสผานกฎหมายลขสทธ คอ โนอาร เวบสเตอร (Noah Webster) ผแตง

หนงสอ The American Dictionary of the English Language เขาไดรบการขนานนามวา เปน

บดาของกฎหมายลขสทธอเมรกน61 และตอมาไดมการแกไขเพมเตมกฎหมายลขสทธในป ค.ศ. 1831,

1870, 1909 ตามลาดบ ในป ค.ศ. 1976 ไดมการแกไขครงสาคญของกฎหมายลขสทธ62 และไดมการ

แกไขอกครงเพอรองรบการเขาเปนภาคอนสญญากรงเบอรนวาดวยการคมครองงานวรรณกรรมและ

ศลปกรรม ค.ศ. 1971 (Berne Convention for the Protection of Literacy and Artistic works

1971) ซงประเทศอเมรกาไดเขารวมเปนภาค เมอวนท 1 มนาคม ค.ศ. 1989

กฎหมายลขสทธคมครองงานสรางสรรคโดยตนเอง ซงมการแสดงออกทางความคดออกมา

เปนรปธรรมโดยการสรางสรรคงาน ซงงานสรางสรรคทไดรบความคมครอง ไดแก งานวรรณกรรม

(Literary works) งานดนตรกรรม (Musical Works) งานแสดงโดยวธใบ (Pantomimes) งานภาพ

งานกราฟฟก และงานประตมากรรม (Pictorial, Graphic and Sculptural Works) งานภาพยนตร

และงานโสตทศนวสดอน ๆ (Motion Pictures and Other Audiovisual Works) งานสง

60 สรพล คงลาภ, การคมครองทรพยสนทางปญญาในสหรฐอเมรกา” [Online], กรกฎาคม 2557.

แหลงทมา http://elib.coj.go.th/Article/intellectual4.pdf. 61 เรองเดยวกน, 2. 62 Dorothy J. Howell, INTELLECTUAL PROPERTIES AND THE PROTECTION OF

FICTIONAL CHARACTERS (Copyright, Trademark or Unfair Competition?) [Online], 1990

แหลงทมา http://www.google.co.th/books?hl=th&lr=&id=vTSYgJpKlrgC&oi=fnd&pg=PR7&dq=Howell,

+D+J+Intellectual+property&ots=e2ik2BwoHH&sig=WsPES3WNG7tQF8hyxps_w8WMHTQ&redir_esc

=y#v=onepage&q&f=false.

57 บนทกเสยง (Sound Recordings) งานสถาปตยกรรม (Architectural Works) ไมวางานนนจะได

โฆษณาแลวหรอไม

2) งานอนมลขสทธ

กฎหมายลขสทธของประเทศสหรฐอเมรกา (Copyright Act of 1976) ระบประเภทของงาน

ทกฎหมายบญญตรบรองวาเปนงานอนมลขสทธ มทงหมด 8 ประเภท ดงทบญญตไวในมาตรา 102

(a) ดงน (1) งานวรรณกรรม (2) งานดนตรกรรม รวมถงงานประเภทเดยวกน (3) งานละคร รวมถง

งานประเภทเดยวกน (4) งานแสดงโดยวธใบ และงานออกแบบทาเตน (5) งานเกยวกบภาพ กราฟฟก

และงานประตมากรรม (6) ภาพเคลอนไหว และโสตทศนวสดอน (7) การบนทกเสยง และ (8) งาน

สถาปตยกรรม63

จากบทบญญตดงกลาว หากผสรางสรรคไดสรางสรรคงานใดอนเปนงานตามมาตรา 102 (a)

(1) ถง (8) งานนนยอมไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธ และผสรางสรรคยอมมสทธแตเพยงผ

เดยวในการทจะกระทาการใด ๆ หรออนญาตใหบคคลใดมสทธใชงานอนมลขสทธของตน และมสทธ

ฟองรองบคคลผกระทาการละเมดตองานอนมลขสทธของตนได

และเมอพจารณาในมาตรา 102 (a) ทบญญตวา “…การไดรบความคมครองภายใตกฎหมาย

ลขสทธ งานนนตองเปนงานซงมการสรางสรรคขนดวยตวผสรางสรรคเอง และตองการบนทกลงในสอ

ใด ๆ กตามทจะสามารถนาเสนองานนนออกมาใหปรากฏได…” จากบทบญญตนไดมการกาหนด

หลกเกณฑ 2 ประการ คอ

(1) ตองเปนงานซงมการสรางสรรคขนดวยตวผสรางสรรคเอง (Originality) ซงในหลก

Originality น ดงทผวจยไดกลาวไวแลวในบทท 2 วา หมายถง การทผสรางสรรคเปนผทาหรอเปน

ผกอใหเกดงานสรางสรรคดวยความร ความคด ความชานาญและความวรยะอตสาหะของตนเองใน

การสรางสรรคผลงาน หากพจารณาลกษณะสรางสรรคตามบรบทของกฎหมายลขสทธใหด จะเหนวา

63 Copyright Law of the United States § 102 ·Subject matter of copyright: In general 2.

(a) Copyright protection subsists, in accordance with this title, in original works of

authorship fixed in any tangible medium of expression, now known or later developed, from

which they can be perceived, reproduced, or otherwise communicated, either directly or

with the aid of a machine or device. Works of authorship include the following categories: (1)

literary works; (2) musical works, including any accompanying words; (3) dramatic works, including

any accompanying music; (4) pantomimes and choreographic works; (5) pictorial, graphic, and

sculptural works; (6) motion pictures and other audiovisual works; (7) sound recordings; and (8)

architectural works.

58 การสรางสรรคงานอนทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธนน ไมจาเปนตองเปนงานทม

คณคา หรอมความเปนเอกลกษณพเศษ หรอมความแปลกใหมของงาน

หลกการสาคญประการหนงของกฎหมายลขสทธสหรฐอเมรกา คอ การคมครองการแสดง

ออกซงความคด (Expression of Idea) ไมไดคมครองสงทเปนความคด (Idea) กระบวนการ กรรมวธ

ระบบ วธการทางาน แนวคด หลกการ หรอการคนพบ64 ดงทมาตรา 102 (b)65 ไดกาหนดไววา “…

การคมครองลขสทธไมครอบคลมถงความคด ขนตอน กรรมวธ ระบบ วธใชหรอทางาน แนวความคด

หลกการ และการคนพบ โดยไมคานงถงรปแบบซงไดถกบรรยาย อธบาย หรอแสดงใหเหน หรอเปน

สวนประกอบในงานนน…” (ซงหลกการขอนมบญญตไวในมาตรา 6 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.

2537 เชนเดยวกน)

(2) ตองเปนงานทมการบนทกลงในสอซงสามารถนาเสนอผลงานใหปรากฏออกมาได

(Fixation) คอ งานนนตองถกบนทกลงในสอทสามารถจบตองได เชน การเขยนนวนยายลงใน

กระดาษ หรอบนทกลงในสอออนไลนอน ๆ ซงงานทไมมการบนทกยอมไมไดรบความคมครองลขสทธ

เชน การปราศรย หรอการแสดงดนตรสดทไมไดมการบนทกเสยงหรอบนทกวดโอไว

3) สทธของเจาของลขสทธ

พระราชบญญตลขสทธของสหรฐอเมรกา ค.ศ. 1976 มาตรา 10666 บญญตวา เจาของ

ลขสทธแตเพยงผเดยวทจะกระทา หรอใหผอนกระทาการ ดงน

64 สรพล คงลาภ, การคมครองทรพยสนทางปญญาในสหรฐอเมรกา. 65 Copyright Law of the United States § 102 · Subject matter of copyright: In general 2.

In no case does copyright protection for an original work of authorship extend to any

idea, procedure, process, system, method of operation, concept, principle, or discovery,

regardless of the form in which it.

(b) is described, explained, illustrated, or embodied in such work. 66 Copyright Law of the United States § 106 · Exclusive rights in copyrighted works.

(1) to reproduce the copyrighted work in copies or phonorecords;

(2) to prepare derivative works based upon the copyrighted work;

(3) to distribute copies or phonorecords of the copyrighted work to the public by sale

or other transfer of ownership, or by rental, lease, or lending;

(4) in the case of literary, musical, dramatic, and choreographic works, pantomimes,

and motion pictures and other audiovisual works, to perform the copyrighted work publicly;

(5) in the case of literary, musical, dramatic, and the choreographic works,

pantomimes, and pictorial graphic, or sculptural works, including the individual images of a

motion picture or other audiovisual work, to display the copyrighted work publicly; and

59

(1) ทาซาในรปของสาเนา หรอโสตทศนวสด

(2) ตระเตรยมงานสบเนองบนพนฐานจากงานทมอยเดม

(3) แจกจายสาเนา หรอโสตทศนวสดตอสาธารณชนดวยการขาย หรอการโอน ความเปน

เจาของโดยวธอน หรอโดยการใหเชาหรอใหยม

(4) กระทาการแสดงงานในทสาธารณะ ในกรณของงานวรรณกรรม งานดนตรกรรม งาน

นาฏกรรม งานรา งานแสดงโดยวธใบ งานภาพยนตร และงานโสตทศนวสด

(5) แสดงงานในทสาธารณสถาน ในกรณของงานวรรณกรรม งานดนตรกรรม งานนาฏกรรม

งานรา งานแสดงโดยวธใบ งานภาพ งานกราฟฟก งานประตมากรรม รวมทงภาพถายของงาน

ภาพยนตร หรองานโสตทศนวสดอน ๆ

(6) กระทาการแสดงงานอนมลขสทธในทสาธารณะ ในกรณของสงบนทกเสยง โดยใชการสง

สญญาณเสยงระบบดจตอล

จากมาตรา 106 เจาลขสทธมสทธกระทาการตองานอนมลขสทธ อนไดแก ทาซา ดดแปลง

และเผยแพรตอสาธารณชน เจาของลขสทธจะใชสทธดงกลาวดวยตนเองหรออนญาตใหบคคลอนใช

สทธแทนตนกได

4) การใหความคมครองสทธของผสรางสรรคตามกฎมายลขสทธของประเทศ

สหรฐอเมรกา

ในอดตประเทศสหรฐอเมรกาไมปรากฏวามกฎหมายบญญตในเรองสทธของผสรางสรรค

(Moral Rights) ไวเปนการเฉพาะ เมอประเทศสหรฐอเมรกาไดลงนามเขารวมเปนภาคในอนสญญา

กรงเบอรนวาดวยการคมครองงานวรรณกรรมและศลปกรรม ค.ศ. 1971 (Berne Convention for

the Protection of Literacy and Artistic Works 1971) ซงมบทบญญตเรองสทธของผสรางสรรค

ไว ประเทศสหรฐอเมรกาจงบญญตกฎหมายภายในใหความคมครองสทธของผสรางสรรค นนคอ The

Visual Artiats Rights Act 1990 (VARA) ซงงานทไดรบความคมครองนนตองเปนงานประเภท

ทศนศลป ซงกฎหมายดงกลาวใหคาจากดความไว ไดแก งานวาดภาพ (Paintings) งานเขยนภาพ

(Drawings) งานพมพ (Prints) งานประตมากรรม (Sculptures) งานถายภาพ (Photographs) แต

งานจาพวกแผนโปสเตอร (Posters) แผนท (Maps) แผนทโลก (Globes) ภาพเคลอนไหว (Motion

Pictures) ภาพทตพมพแบบอเลกทรอนกส (Electronic Publications) และศลปะประยกต

(Applited Art) ไมจดอยในงานทไดรบความคมครอง67

(6) in the case of sound recordings; to perform the copyrighted work publicly by

means of a digital audio transmission. 67 พลลภ สรพาณชยกล, ปญหากฎหมายบางประการในการใหความคมครองธรรมสทธ (วทยานพนธ

60 การใหความคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ตาม The Visual Artiats Rights

Act 1990 (VARA) มดงน68

1) สทธทจะเรยกรองความเปนผสรางสรรคงาน (To Claim Authorship of That Work)

2) สทธทจะปองกนการใชชอบนงานทศนศลปทตนไมไดเปนผสรางสรรค (To prevent

the use of his or her name as the author of any work of visual art which he or she

did not create)

3) สทธทจะปองกนการใชชอบนงานทศนศลปทถกบดเบอน หรอทาใหเสยหาย หรอทาดวย

ประการอนใดใหเปลยนแปลงไป (The right to the prevent the use of his or her name as

the author of the work of visual art in the event of a distortion, mutilation, or other

modification of the work)

4) สทธทจะปองกนการการบดเบอน หรอทาใหเสยหาย หรอทาดวยประการอนใดให

เปลยนแปลงไป (To prevent any international distortion, mutilation, or other

modification of that work)

5) ขอบเขตและการใชสทธของผสรางสรรค (The Visual Artiats Rights Act 1990)

ผสรางสรรคงานทศนศลป (visual art) เทานน มสทธตามทกลาวในงานนน ไมวาผสราง

สรรคจะเปนเจาของลขสทธหรอไมกตาม และผสรางสรรครวมในงานทศนศลป (visual art) เปน

เจาของรวมในสทธดงกลาวในงานนน69

6) ระยะเวลาการคมครองสทธของผสรางสรรค

ตามกฎหมายลขสทธของประเทศสหรฐอเมรกา สทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ม

ระยะเวลาการคมครองตลอดชวตของผสรางสรรค หากเปนกรณทมผสรางสรรคหลายคนจะมระยะ

เวลาในการใหความคมครองตลอดอายของผสรางสรรคคนสดทายทมชวตอย โดยจะยงคงมผลบงคบ

อยจนกระทงถงวนสนปปฏทนของปทระยะเวลาในการใหความคมครองไดสนสดลง และเมอ

ผสรางสรรคถงแกความตายยอมไมอาจมการใหความคมครองไดอกตอไป กฎหมายลขสทธไมปรากฏ

วามมาตราทบญญตใหความคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ภายหลงผสรางสรรคถงแก

ความตายไว70

นตศาสตรมหาบณฑต สาขานตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยกรงเทพ, 2554), 84-85.

68 เรองเดยวกน, 87. 69 กมลณฐ นอยไกรไพร, ปญหาการคมครองและการเยยวยาความเสยหายกรณละเมดธรรมสทธตาม

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537, 85. 70 พลลภ สรพาณชยกล, ปญหากฎหมายบางประการในการใหความคมครองธรรมสทธ, 87-88.

61

7) การโอนสทธและการสละสทธของผสรางสรรค

สทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ไมอาจโอนใหแกกนได แตอาจมการสละบรรดาสทธ

เหลานน โดยผสรางสรรคตกลงอยางชดแจงทจะสละสทธโดยกระทาเปนลายลกษณอกษร และลง

ลายมอชอผสรางสรรค ซงหนงสอดงกลาวตองระบโดยเฉพาะเจาะจงวาสละสทธในงานทศนศลป และ

การใชประโยชนจากงานนน การสละสทธพงใชกบงานและการใชประโยชนทระบไวเทานน ในกรณมผ

สรางสรรครวมคนใดคนหนงมผลเทากบการสละสทธโดยผสรางสรรครวมทกคน71

กรรมสทธในบรรดาสทธทระบไวในมาตรา 106 A ทเกยวของกบงานทศนศลปแตกตางจาก

กรรมสทธในสาเนาของงานนน และแตกตางจากกรรมสทธในลขสทธหรอสทธแตผเดยวในลขสทธของ

งานนน การโอนกรรมสทธในสาเนาใด ๆ ของงานทศนศลป หรอสาเนางานลขสทธหรอสทธแตผเดยว

ใด ๆ จะตองไมกอใหเกดการสละสทธตามมาตรา 106 A เวนแตจะตกลงกนไวเปนอยางอนเปนลาย

ลกษณอกษรและลงลายมอชอผสรางสรรค การสละสทธตามมาตรา 106 A จะตองไมเปนการโอน

กรรมสทธในสาเนาของงานนนหรอไมเปนการโอนกรรมสทธในลขสทธหรอสทธแตเพยงผเดยวแหง

ลขสทธของงานทศนศลปนน ๆ72

ตวอยางคาพพากษาของศาลสหรฐอเมรกาทตดสนคดละเมดสทธของผสรางสรรค

คด Granz v. Harris.73 ศาลไดวนจฉยวา ไมวาโดยสญญาหรอละเมด โจทกหามการพมพ

เผยแพรพมพโฆษณางานซงถกบดเบอนได เพราะเปนการใชชอเสยงของผประพนธ หลอกลวงผซอให

หลงเขาใจผดคดวาไดซองานทแทจรงของผประพนธ โดยศาลยงยอมออกคาสงมาตรการชวคราวเพอ

คมครองคความดวย ในคดน โจทกขายงานใหจาเลย ตอมาจาเลยไดแกไขในขอสาระสาคญและเสนอ

งานทแกไขนนตอสาธารณะในฐานะเปนงานของโจทก ไมวาโจทกจะไดโอนลขสทธใหจาเลยหรอไม

และแมในสญญาจะยอมใหมตนฉบบยอมทาไมได เพราะเปนการแขงขนทไมเปนธรรมหรอเปนการ

ลวงขาย

ทกลาวมาเหนไดวา The Visual Artiats Rights Act 1990 (VARA) ไดบญญตรองรบสทธ

ของของผสรางสรรคไวเฉพาะในงานทศนศลป (Visual Art) ซงผวจยมความเหนวา ในประเทศ

สหรฐอเมรกายงไมไดยอมรบในเรองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ในกรณของผประพนธไว

อยางชดเจน อยางไรกตาม หากศกษาในคาพพากษาและคาตดสนของศาลอนจะไดศกษาและ


พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537, 86. 72 เรองเดยวกน, 86. 73 Granz v. Harris 198 F2d 585 (2d Cir.1952).

62 วเคราะหในบทตอไป อาจทาใหไดหลกการเพมเตมวาศาลไดใชหลกเกณฑใดบางในการใหความ

คมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights)

3.3.3 กฎหมายของประเทศไทยในการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครใน

งานวรรณกรรม

ในหวขอนผวจยจะขอกลาวถงสทธของผสรางสรรคตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

รวมทงการเยยวยาความเสยหายเมอมการละเมดสทธของผสรางสรรค สาหรบความหมายของคาวา

“ผสรางสรรค” และความหมายของคาวา “วรรณกรรม” นน ผวจยไดกลาวไวแลวในบทท 2

1) สทธของผสรางสรรคและการใหความคมครองสทธของผสรางสรรคตามพระราช

บญญตลขสทธ พ.ศ.2537

ดงทไดกลาวไวแลว ในหวขอของอนสญญากรงเบอรนวาดวยการคมครองงานวรรณกรรมและ

ศลปกรรม ค.ศ. 1971 (Berne Convention for the Protection of Literacy and Artistic

Works 1971) วา เมอประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคอนสญญากรงเบอรน ค.ศ. 1971 ประเทศไทย

จงมพนธกรณทจะตองบญญตกฎหมายภายในใหมความสอดคลองกน โดยเรมบญญตใหความคมครอง

สทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ไวเปนครงแรกในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2521 มาตรา

1574 ซงบญญตวา

ลขสทธนนยอมโอนใหแกกนได

การโอนลขสทธใหแกบคคลอนเจาของลขสทธจะโอนใหทงหมดหรอแตบางสวน และจะโอน

ใหโดยมกาหนดเวลาหรอตลอดอายแหงการคมครองสทธกได

การโอนลขสทธโดยทางอนนอกจากทางมรดกตองทาเปนหนงสอ

ในกรณทไดมการโอนลขสทธไปแลวในวรรคสองผสรางสรรคยงมสทธโดยเฉพาะตวทจะหามม

ใหผรบโอนบดเบอน ตดทอน ดดแปลงหรอโดยประการอนใดแกงานนนจนเกดความเสยหายแก

ชอเสยงหรอเกยรตคณของผสรางสรรค

74 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2521 มาตรา 15 บญญตวา

ลขสทธนนยอมโอนใหแกกนได

การโอนลขสทธใหแกบคคลอนเจาของลขสทธจะโอนใหทงหมดหรอแตบางสวน และจะโอนใหโดยม

กาหนดเวลาหรอตลอดอายแหงการคมครองสทธกได

การโอนลขสทธโดยทางอนนอกจากทางมรดกตองทาเปนหนงสอ

ในกรณทไดมการโอนลขสทธไปแลวในวรรคสองผสรางสรรคยงมสทธโดยเฉพาะตวทจะหามมใหผรบ

โอนบดเบอน ตดทอน ดดแปลงหรอโดยประการอนใดแกงานนนจนเกดความเสยหายแกชอเสยงหรอเกยรตคณของผ

สรางสรรค.

63 ตามหลกกฎหมายดงกลาวบคคลผเปนเจาของสทธตองเปนผสรางสรรคเทานน แมจะมใช

เจาของลขสทธดวยกตาม เชน ในกรณทผสรางสรรคไดโอนลขสทธไปแลวผสรางสรรคจงมใชเจาของ

ลขสทธอกตอไป แตผสรางสรรคยงมสทธตามมาตรา 15 วรรคสน75

ตอมา เมอมการแกไขเพมเตมพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ไดมการบญญตถงสทธของ

ผสรางสรรค (Moral Rights) ไวใน

มาตรา 1876 บญญตวา ผสรางสรรคงานอนมลขสทธตามพระราชบญญตนมสทธทจะแสดงวา

ตนเปนผสรางสรรคงานดงกลาว และมสทธทจะหามมใหผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใดบดเบอน

ดดแปลงหรอทาโดยประการอนใดแกงานนนจนเกดความเสยหายตอชอเสยง หรอเกยรตคณของ

ผสรางสรรค และเมอผสรางสรรคถงแกความตายทายาทของผสรางสรรคมสทธทจะฟองรองบงคบ

ตามสทธดงกลาวไดตลอดอายแหงการคมครองลขสทธ ทงน เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอนเปน

ลายลกษณอกษร

ตามหลกกฎหมายในมาตรา 18 ดงกลาว ไดขยายความคมครองเพมเตมจากพระราชบญญต

ลขสทธ พ.ศ. 2521 มาตรา 15 คอ สทธในการคงไวซงบรณภาพของงาน โดยใหความคมครองในสทธ

สองประการขนตาในสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ตามอนสญญากรงเบอรนฯ มาตรา 6 ทว

คอ 1) สทธในการแสดงวาตนเปนผสรางสรรคงาน และ 2) สทธในการหามการกระทาแกงาน

สรางสรรคอนจะเปนทเสยหายแกชอเสยงเกยรตคณของผสรางสรรคหรอสทธในการคงไวซงบรณภาพ

ของงาน

สทธของผสรางสรรคตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 18 มสาระสาคญ ดงน

(1) สทธในการแสดงวาตนเปนผสรางสรรคงาน (The Right of Paternity) ถอเปนสทธขน

พนฐานทแสดงใหผอน หรอสาธารณชนรบรถงความสามารถของผสรางสรรค เพราะบางครงความ

ภาคภมใจในความสาเรจของงานมคามากกวาผลตอบแทนทผสรางสรรคจะไดรบ77

(2) สทธในการหามการกระทาแกงานสรางสรรคอนจะเปนทเสยหายแกชอเสยงเกยรตคณ


พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537, 115. 76 พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 18 บญญตวา

ผสรางสรรคงานอนมลขสทธตามพระราชบญญตนมสทธทจะแสดงวาตนเปนผสรางสรรคงานดงกลาว

และมสทธทจะหามมใหผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใดบดเบอน ดดแปลงหรอทาโดยประการอนใดแกงานนนจน

เกดความเสยหายตอชอเสยง หรอเกยรตคณของผสรางสรรค และเมอผสรางสรรคถงแกความตายทายาทของผ

สรางสรรคมสทธทจะฟองรองบงคบตามสทธดงกลาวไดตลอดอายแหงการคมครองลขสทธ ทงน เวนแตจะไดตกลง

กนไวเปนอยางอนเปนลายลกษณอกษร. 77 ไชยยศ เหมะรชตะ, ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา(พนฐานความรทวไป), 85.

64 ของผสรางสรรคหรอสทธในการคงไวซงบรณภาพของงาน (The Right of Integrity) อนมหลกการ

ทวา ในทนททสรางสรรคงานสาเรจบรบรณ งานนนยอมมบรณภาพในตวของงานนนเอง และแมงาน

สรางสรรคนนจะไดโอนไปซงตวงานหรอลขสทธในงานไปใหบคคลอนแลวกตาม ผสรางสรรคยงคงม

สทธในการหามมใหบคคลอน แมแตเจาของลขสทธทาการแกไขเปลยนแปลงงานสรางสรรค อนจะ

นาไปสความเสอมเสยในชอเสยงหรอเกยรตคณของผสรางสรรคนน78

สทธของผสรางสรรคทงสองประการดงกลาวมไดจากดใหใชบงคบเฉพาะตอผรบโอนเทานน

ดงเชนกฎหมายลขสทธเดม แตใชบงคบกบบคคลทวไป และตดขอความในพระราชบญญตลขสทธ

พ.ศ. 2521 เดมทวา “ผสรางสรรคยงมสทธโดยเฉพาะตว” ออก และบญญตใหสทธดงกลาวตกทอด

แกทายาทได เนองจากพระราชบญญตลขสทธเดมบญญตใหสทธตามมาตรานเปนสทธเฉพาะตว จงม

อยเพยงตลอดชวตของผสรางสรรคอนไมสอดคลองกบอนสญญากรงเบอรนฯ ฉบบแกไข ณ กรงปารส

พ.ศ. 2514 (ค.ศ. 1971) มาตรา 6 ทว (2) ทวา “…สทธของผสรางสรรคตามความในวรรคกอนใหคง

อยแมภายหลงจากทผสรางสรรคไดเสยชวตแลว เปนระยะเวลาอยางนอยเทากบอายแหงสทธทาง

เศรษฐกจของผสรางสรรค…” ตามกฎหมายลขสทธเดม อายความคมครองสทธของผสรางสรรคมอาย

ความคมครองสนกวาสทธในทางเศรษฐกจ เพราะอายความคมครองลขสทธทวไปนนมอยตลอดอาย

ของผสรางสรรค และเมอผสรางสรรคถงแกความตายอายความคมครองลขสทธยงมตอไปอก 50 ปนบ

แตผสรางสรรคถงแกความตาย สวนสทธของผสรางสรรคนนสนสดลงทนทเมอผสรางสรรคถงแกความ

ตายเพราะเปนสทธเฉพาะตว79 ดงนน เพอเปนการขยายความคมครองสทธของผสรางสรรคใหสอด

คลองกบอนสญญากรงเบอรนฯ ฉบบแกไข ณ กรงปารส ค.ศ. 1971 มาตรา 6 ทว พระราชบญญต

ลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 18 จงบญญตวา “…เมอผสรางสรรคถงแกความตายทายาทของผสราง

สรรคมสทธทจะฟองรองบงคบตามสทธดงกลาวไดตลอดอายแหงการคมครองลขสทธ…” ดงนน สทธ

ของผสรางสรรคจงมอยตอไปหลงจากผสรางสรรคถงแกความตายไปอก 50 ป โดยใหทายาทเปนผม

สทธดงกลาว

แมผสรางสรรคมสทธทจะแสดงตนวาเปนผสรางสรรคงาน แตในตอนทายของมาตรา 18

บญญตวา “…ทงน เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอนเปนลายลกษณอกษร…” ตามวรรคทายน

กรณมประเดนวา หากผสรางสรรคจะทานตกรรมสละสทธของผสรางสรรคไดหรอไม ผวจยมความ

78 เรองเดยวกน, 86. 79 กมลณฐ นอยไกรไพร, ปญหาการคมครองและการเยยวยาความเสยหายกรณละเมดธรรมสทธตาม

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537, 118-119.

65 เหนวา ผสรางสรรคทานตกรรมสละสทธของผสรางสรรคของตนได แตตองกระทาเปนลายลกษณ

อกษร จะสละสทธโดยวาจามได และขอสญญาสละสทธของผสรางสรรคนมผลบงคบเฉพาะคสญญา

เทานน หากบคคลภายนอกซงมใชคสญญากระทาการอนเปนการละเมดสทธของผสรางสรรค

ผสรางสรรคยงคงมสทธทจะหามการกระทาดงกลาว และเมอผสรางสรรคถงแกความตายทายาทของ

ผสรางสรรคมสทธทจะฟองรองบงคบตามสทธดงกลาวไดตลอดอายแหงการคมครองลขสทธ

เมอดตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มไดมบทบญญตในการเยยวยาความเสยหาย

กรณละเมดสทธของผสรางสรรคไวแตอยางใด จงตองพจารณากนตอไปวา หากกรณมบคคลใดละเมด

สทธของผสรางสรรคจะสามารถเยยวยาความเสยหายไดตามบทกฎหมายใด หรอนาบทกฎหมายใดมา

ใชบงคบโดยอนโลมไดบาง

2) พจารณาการเยยวยาความเสยหายตามกฎหมายแพง

ในกรณผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใดไมแสดงชอของผสรางสรรคใหปรากฏในงาน

สรางสรรค ตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 18 ผสรางสรรคมเพยงสทธเรยกรองให

แสดงชอของตนเทานน และในกรณทผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใดกระทาการบดเบอน ตดทอน

ดดแปลง หรอกระทาโดยประการอนใดแกงานอนมลขสทธจนเกดความเสยหายตอชอเสยงหรอเกยรต

คณของผสรางสรรค ผสรางสรรคมสทธทจะหามมใหกระทาการดงกลาวไดเทานน แตไมมบทบญญต

ใหผสรางสรรคเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพอชดเชยความเสยหายทไดรบจากการกระทาของผรบโอน

ลขสทธหรอบคคลอนนนได

ตามความเหนของผวจย การทบคคลใดกระทาการลวงสทธ หรองดเวนไมกระทาการตาม

หนาทตามกฎหมายทพงตองกระทาอนกอใหเกดความเสยหายแกสทธอยางใดอยางหนงของ

ผสรางสรรค จงควรทจะตองนาหลกกฎหมายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะละเมดมา

เปนสวนชวยในการพจารณาวาจะสามารถเยยวยาความเสยหายไดเพยงใด

ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 42080 บญญตวา ผใดจงใจหรอประมาท

เลนเลอ ทาตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกดอนามยกด เสรภาพ

กด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนทาละเมดจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการ

นน

80 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 บญญตวา

ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอ ทาตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายก

ดอนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนทาละเมดจาตองใชคาสนไหมทดแทน

เพอการนน.

66 ตามหลกกฎหมายลกษณะละเมดนน การใดจะเปนละเมดไดตองเขาหลกเกณฑ ดงตอไปน

1) ผใด

2) กระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ

3) กระทาตอบคคลอนโดยผดกฎหมาย

4) บคคลอนไดรบความเสยหายแกชวต แกรางกาย แกอนามย แกเสรภาพ แกทรพยสน

หรอสทธอยางหนงอยางใด

5) มความสมพนธระหวางการกระทาและผล

สาหรบความเสยหายแกสทธอยางหนงอยางใดนน คาวา “สทธ” หมายถง ประโยชนหรอ

อานาจทกฎหมายรบรอง คมครอง และบงคบให เมอสทธตามกฎหมายลขสทธตามมาตรา 18 เปน

สทธซงกฎหมายรบรอง การกระทาโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอทาใหเจาของสทธ คอ ผสรางสรรค

อนเปนผทรงสทธตามาตรา 18 ไดรบความเสยหายตอสทธนน โดยบคคลผกระทาใหเกดความเสยหาย

กระทาโดยไมมอานาจตามกฎหมายทจะทาได ผนนจงเปนผกระทาละเมดตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย มาตรา 420 อนจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน

3) การเยยวยาความเสยหายตามกฎหมายอาญา

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 หมวด 8 เปนบทกาหนดโทษผกระทาการละเมดลขสทธ

หากพจารณาตามตวบทเปนบทกาหนดโทษกรณ “การกระทาละเมดลขสทธ” ซงผวจยมความเหนวา

คาวา “ลขสทธ” น หมายถง การกระทาละเมดลขสทธตามมาตรา 15 โดยมไดหมายความรวมถงกรณ

ละเมดสทธของผสรางสรรคดวยไม แมกฎหมายลขสทธไดบญญตรบรองสทธของผสรางสรรคไวใน

มาตรา 18 แตมไดมบทบญญตวาการกระทาเชนใดเปนความผดและมไดกาหนดโทษไว ดงนน

ผกระทาละเมดสทธของผสรางสรรคจงไมมความรบผดทางอาญา ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา

2 วรรคแรก ทบญญตวา “บคคลจกตองรบโทษในทางอาญาตอเมอไดกระทาการอนกฎหมายทใช

ในขณะกระทานนบญญตเปนความผดและกาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระทาความผดนน

ตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมาย”81 เวนแตการผกระทาละเมดสทธของผสรางสรรคนนจะเขา

ลกษณะองคประกอบความผดตามกฎหมายอาญา

81 ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 วรรคแรก บญญตวา

บคคลจกตองรบโทษในทางอาญาตอเมอไดกระทาการอนกฎหมายทใชในขณะกระทานนบญญตเปน

ความผดและกาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระทาความผดนน ตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมาย.

67

4) การเยยวยาความเสยหายโดยวธอน

การเยยวยาความเสยหายโดยวธอน นอกจากการเยยวยาความเสยหายในทางแพงและทาง

อาญาตามกฎหมายไทย คอ การเยยวยาความเสยหายโดยการปองกน และการเยยวยาความเสยหาย

โดยการยบยงความเสยหายซงกาลงเกดหรอกาลงจะเกดขนตอไป ซงแยกพจารณาไดดงน

1) การเยยวยาความเสยหายในกรณทยงไมมการยนฟองคดละเมดสทธของผสรางสรรค

ในกรณทยงไมมการกระทาอนเปนการละเมดสทธของผสรางสรรคยอมมอาจมการยน

ฟองคดเพอหามการกระทาดงกลาวได แตหากมหลกฐานแนชดวาบคคลใดกาลงจะกระทาการอยางใด

อยางหนงหรอไดกระทาการอยางใดอยางหนงอนเปนการละเมดสทธของผสรางสรรคแลว แต

ผสรางสรรคยงมไดยนฟองคดละเมดสทธของผสรางสรรค เชน มการตระเตรยมการในการตอเตม ตด

ทอน ดดแปลงงานสรางสรรคนนเปนทเรยบรอยแลว แตยงมไดลงมอกระทา หรอไดลงมอกระทาแลว

โดยมไดรบอนญาต ผสรางสรรคอาจขอใหศาลมคาสงใหบคคลดงกลาวระงบหรอละเวนการกระทา

ดงกลาวไดตามขอกาหนดคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ.ศ. 2540 ขอ 12 ถง

ขอ 19 และพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 6582 บญญตวา

“ในกรณทมหลกฐานโดยชดแจงวาบคคลใดกระทาการหรอกาลงจะกระทาการอยางใดอยาง

หนงอนเปนการละเมดลขสทธหรอสทธของนกแสดง เจาของลขสทธหรอสทธนกแสดงอาจขอใหศาลม

คาสงใหบคคลดงกลาวระงบหรอละเวนการกระทาดงกลาวนนได

คาสงของศาลตามวรรคหนงไมตดสทธของเจาของลขสทธหรอสทธของนกแสดงในการ

เรยกรองคาเสยหายตามมาตรา 64”

1) การเยยวยาความเสยหายในกรณทผสรางสรรคไดยนฟองคดละเมดสทธของผสรางสรรค

แลว แตยงไมมคาพพากษา ในกรณนผสรางสรรคอาจขอการคมครองเยยวยาความเสยหายกอน

พพากษาโดยวธยบยงความเสยหายซงกาลงเกดขนหรอกาลงจะเกดตอไป โดยอาศยประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพง ภาคส มาตรา 254 ถง มาตรา 264 หรอในกรณมเหตฉกเฉนตามมาตรา 266

ถง มาตรา 270 เมอโจทกยนคาขอตามมาตรา 254 จะยนคารองรวมไปดวยเพอใหศาลมคาสงหรอ

ออกหมายตามทขอโดยไมชกชากได


ในกรณทมหลกฐานโดยชดแจงวาบคคลใดกระทาการหรอกาลงจะกระทาการอยางใดอยางหนงอนเปน

การละเมดลขสทธหรอสทธของนกแสดง เจาของลขสทธหรอสทธของนกแสดงอาจขอใหศาลมคาสงใหบคคลดงกลาว

ระงบหรอละเวนการกระทาดงกลาวนนได.

คาสงของศาลตามวรรคหนงไมตดสทธของเจาของลขสทธหรอสทธของนกแสดงในการเรยกรอง

คาเสยหายตามมาตรา 64.

68 ตามทผวจยไดทาการศกษาหลกกฎหมายระหวางประเทศ คอ อนสญญากรงเบอรนวาดวย

การคมครองงานวรรณกรรมและศลปกรรม ค.ศ. 1971 (Berne Convention for the Protection

of Literacy and Artistic Works 1971), ความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบ

ลขสทธและการคา (Agreements on Trade-Related Aspects of Intellectual Property

Rights: TRIPs), กฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ, ประเทศสหรฐอเมรกา, และของประเทศไทย

เอง ตางไมมบทบญญตใหความคมครองแกบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม มเพยงการ

ใหความคมครองงานวรรณกรรมในฐานะงานอนมลขสทธประเภทหนงเทานน ซงในประเทศไทยไดม

คาพพากษาศาลฎกาเกยวกบการความคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ในงาน

วรรณกรรม ดงน

คาพพากษาฎกาท 2572/254883

จาเลยท 1 ไดรบอนญาตจากโจทกตามสญญาใหใชลขสทธ ใหนางานวรรณกรรมอนมลขสทธ

ของโจทกเรอง “ผเสอและดอกไม” ไปสรางเปนภาพยนตรภายใน 5 ป นบแตวนทาสญญาดงกลาว

และจาเลยท 1 ไดนางานวรรณกรรมนนไปสรางเปนภาพยนตรเรอง “ผเสอและดอกไม” เมอป พ.ศ.

2528 ซงเปนการสรางภาพยนตรภายใน 5 ป นบแตวนทาสญญาดงกลาวในป พ.ศ. 2527 แสดงวา

จาเลยท 1 ไดปฏบตถกตองตามสญญาอนญาตใหใชลขสทธทไดทาไวกบโจทกผเปนเจาของลขสทธใน

งานวรรณกรรมนนแลว

จาเลยท 1 นางานวรรณกรรมของโจทกมาสรางเปนภาพยนตร เปนการดดแปลงงานอนม

ลขสทธโดยไดรบอนญาตจากโจทกผเปนเจาของลขสทธ จาเลยท 1 จงมลขสทธในงานภาพยนตร เรอง

“ผเสอและดอกไม” ทไดดดแปลงขน จาเลยท 1 ยอมมสทธแตผเดยวทจะทาซา หรอดดแปลง หรอนา

ออกโฆษณาซงงานภาพยนตร หรอเผยแพรตอสาธารณชนซงงานภาพยนตรนน ใหประโยชนอนเกด

จากลขสทธในงานภาพยนตรนนแกผอน และอนญาตใหผอนใชสทธในการทาซาหรอดดแปลงหรอนา

ออกโฆษณาหรอเผยแพรตอสาธารณชนซงงานภาพยนตรนนตามมาตรา 13 แหง พระราชบญญต

ลขสทธ พ.ศ. 2521 ทนททสรางสรรคงานภาพยนตรนนเสรจ และมสทธแตผเดยวในการใหเชา

ตนฉบบหรอสาเนางานภาพยนตรนนเพมขนอกตามมาตรา 15 (3) และมาตรา 78 วรรคหนง แหง

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ในวนท 22 มนาคม 2538 อนเปนวนทพระราชบญญตลขสทธ

พ.ศ. 2537 ใชบงคบ โดยมอายแหงการคมครองลขสทธในงานภาพยนตรเปนเวลา 50 ป นบแตป

2528 อนเปนปทจาเลยท 1 ไดสรางสรรคงานภาพยนตรนนขนตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.

2521 มาตรา 18 ประกอบมาตรา 16 วรรคทาย

83 คาพพากษาฎกาท 2572/2548.

69

อยางไรกตาม สทธทจาเลยท 1 ม นน ตองไมกระทบกระเทอนสทธของโจทกผเปนเจาของ

ลขสทธทมอยในงานวรรณกรรมเรอง “ผเสอและดอกไม” เดมทถกดดแปลงนน ตามมาตรา 9 แหง

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2521 ซงเปนกฎหมายทใชบงคบอยในขณะทจาเลยท 1 ดดแปลง

วรรณกรรมอนมลขสทธของโจทก และสทธแตผเดยวของโจทกในงานวรรณกรรมคงมอยตลอดอาย

แหงการคมครองลขสทธในงานวรรณกรรมของโจทกซงมอยตลอดชวตของโจทกผสรางสรรคและมอย

ตอไปอก 30 ปนบแตโจทกถงแกความตาย ตาม พระราชบญญตคมครองวรรณกรรมและศลปกรรม

พ.ศ. 2474 มาตรา 5 (ข) และมาตรา 14 วรรคหนง ซงเปนกฎหมายทใชบงคบอยในขณะทโจทก

สรางสรรคงานวรรณกรรมเรอง “ผเสอและดอกไม” โดยโจทกไมมลขสทธในงานภาพยนตร เพราะ

เปนงานอนเปนลขสทธของจาเลยท 1 ซงเปนผดดแปลงงานวรรณกรรมอนมลขสทธของโจทกโดย

ไดรบอนญาตจากโจทก ดงนน จาเลยท 1 จงมสทธแตผเดยวในการทาซาหรอดดแปลงงานภาพยนตร

มลขสทธเรอง “ผเสอและดอกไม” เปนงานในรปแบบใดกได อนเปนสทธทจาเลยท 1 ไดมาโดยผล

ของกฎหมาย แมในสญญาอนญาตใหใชลขสทธระหวางโจทกกบจาเลยท 1 จะระบใหจาเลยท 1

สามารถนาภาพยนตรทสรางไวออกทาซาและเผยแพรในรปแบบตาง ๆ ได โดยไมไดระบถงการทาใน

รปแบบวดโอซด กไมทาใหสทธแตผเดยวของจาเลยท 1 ในการทาซาหรอดดแปลงภาพยนตรดงกลาว

อนเปนงานอนมลขสทธของตนทไดรบความคมครองตามกฎหมายและไดมาโดยผลของกฎหมายนน

เสยไป เพราะโจทกมสทธทจะกาหนดเงอนไขในสญญาอนญาตใหใชลขสทธของตนไดเฉพาะในสวนท

เกยวกบงานวรรณกรรมอนมลขสทธของตนเทานน ดงนนการทจาเลยท 1 อนญาตใหบรษทจาเลยท 7

นาภาพยนตรเรอง “ผเสอและดอกไม” อนมลขสทธของจาเลยท 1 ไปทาซาและนาออกจาหนายใน

วสดรปแบบวดโอซดจงไมใชการกระทาอยางใดอยางหนงแกงานวรรณกรรมเรองผเสอและดอกไมซง

โจทกมลขสทธ จงไมเปนความผดฐานละเมดลขสทธในงานวรรณกรรมของโจทกตาม พ.ร.บ.ลขสทธ

พ.ศ. 2537 มาตรา 69 วรรคสอง ประกอบมาตรา 27 (1) และมาตรา 70 วรรคสอง ประกอบมาตรา

31 (1)

ตามคาพพากษาของศาลฎกาดงกลาว โจทกผเปนเจาของงานวรรณกรรมไมมลขสทธในงาน

ภาพยนตรของจาเลยท 1 ทดดแปลงมาจากงานของโจทก มประเดนทนาพจารณาตอมาวา หากมการ

นาเอาเฉพาะตวละครในงานวรรณกรรมไปดดแปลงในรปแบบงานอนใด จะสามารถทาไดหรอไมนน

ผวจยมความเหนวา ยอมสามารถทาได แตจะไดรบความคมครองในฐานะของงานดดแปลงอนม

ลขสทธหรอไมนน ตองพจารณาในเบองตนวา ตวละครนนไดรบความคมครองในฐานะงานอนม

ลขสทธหรอไม เมอขอเทจจรงปรากฏแลววา บคลกลกษณะของตวละครไมไดรบความคมครอง

ลขสทธ ดงนนการทมบคคลใดนาเอาเฉพาะตวละครในงานวรรณกรรมไปดดแปลงในรปแบบงานอนใด

ยอมไมเปนการละเมดลขสทธของผประพนธ และไมถอเปนการดดแปลงงานอนมลขสทธ

70

คาพพากษาฎกา 5469/2552 เปนอกคดหนงทมประเดนในการใหความคมครองสทธของผ

สรางสรรค (Moral Rights) ตามมาตรา 18 แหง พ.ร.บ.ลขสทธ พ.ศ.2537 โดยขอเทจจรงในคด ม

ดงน

คาพพากษาศาลฎกา 5469/255284

โจทกฟองวา การกระทาของจาเลยทงสองเปนการละเมดลขสทธทานองเพลงของโจทกรวม

ทงเปนการละเมดตอชอเสยงเกยรตคณและทางทามาหาไดของโจทก ทาใหโจทกไดรบความเสยหาย

ขอใหบงคบจาเลยทงสองรวมกนหรอแทนกนชาระเงนจานวน 1,000,000 บาท พรอมดอกเบยใน

อตรารอยละ 7.5 ตอปของตนเงนดงกลาว นบแตวนถดจากวนฟองจนกวาจะชาระเสรจแกโจทก ให

จาเลยทงสองรวมกนหรอแทนกนยตการจาหนายและเผยแพรตอสาธารณชน ใหดาเนนการเกบแผน

วซดและดวดของภาพยนตรเรอง “จ” ออกจากตลาด ใหจาเลยทงสองรวมกนหรอแทนกนลงประกาศ

ในหนงสอพมพไทยรฐ มตชน และเดลนวส เพอชแจงขอเทจจรงและขอโทษโจทก รวมทงยอมรบวา

โจทกเปนเจาของลขสทธในทานองเพลง “สายชล” เปนเวลา 3 วน ตดตอกน

จาเลยทงสองใหการในทานองเดยวกนวา จาเลยทงสองเขาใจโดยสจรตมาตลอดวาคารอง

และทานองเพลง “สายชล” เปนของบคคลอนไมใชของโจทก จาเลยทงสองจงไมไดกระทาละเมดตอ

โจทก คาเสยหายทโจทกเรยกมาตามฟองนนสงเกนสมควร ขอใหยกฟอง

ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลางพพากษายกฟอง

โจทกอทธรณตอศาลฎกา ซงวนจฉยวา คดนศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวาง

ประเทศกลางไดวนจฉยแลววา จาเลยทงสองไดกระทาแกงานอนมลขสทธทานองเพลง “สายชล”

ของโจทกดวยการทาซาและดดแปลง โดยจาเลยทงสองไมไดโตแยงคดคาน จงรบฟงเปนยตตาม

คาวนจฉยดงกลาว และในสวนของทานองเพลง “สายชล” ตามทปรากฏในภาพยนตรนนแมจะเปน

เพยง 2 ประโยคแรกของเพลงโดยไมมดนตรประกอบ แตการพจารณาวาทานองเพลง “สายชล” ทถก

นาไปใชนนเปนสวนสาระสาคญของเพลงหรอไม ยอมตองพจารณาจากคณภาพ (Quality) ของงานท

ถกละเมดดวย นอกเหนอจากการพจารณาปรมาณ (Quantity) ของงานทถกละเมด แมทานองเพลง

“สายชล” จะถกนาไปใชเพยง 2 ประโยค แตจาเลยทงสองไมไดนาสบเลยวา เพลง 2 ประโยคดงกลาว

ไมใชเปนสวนสาระสาคญของเพลงหรอมลาดบดนตรเปนทานองสามญหรอคลายกบเพลงทว ๆ ไป

หรอเมอสาธารณชนรบฟงแลวกไมอาจทราบไดวาเปนทานองเพลงอะไร ในทางกลบกนทอนแรกของ

เพลงทวไปมกจะเปนสวนสาคญของเพลงทสาธารณชนสามารถจดจาได ทงเพลงนมชอเพลงปรากฏอย

ในทอนทสองของเพลงดวย ถอวาเปนการนาสวนทเปนสาระสาคญ (Substantial Part) ของเพลง

“สายชล” ไปใชในภาพยนตรดงกลาวแลวซงหากจะมการนาไปใชเพอแสวงหาประโยชนในทางการคา

84 คาพพากษาศาลฎกาท 5469/2552.

71 เชนน ยอมจะตองดาเนนการขออนญาตจากเจาของลขสทธตามกฎหมาย การนาเพลง “สายชล” ไป

ใชในภาพยนตรเพอเผยแพรตอสาธารณชนโดยมจดประสงคในการหากาไรและมการจดทา

โสตทศนวสดในรปแบบวซดและดวดเพอจาหนายในเวลาตอมา นบเปนการแสวงหาประโยชนทาง

การคาของจาเลยทงสองแลว จงไมเขาขายทจะไดรบการยกเวนตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.

2537 มาตรา 32 แตอยางใด ขอโตแยงของจาเลยทงสองทานองวาเพลง “สายชล” ทปรากฏใน

ภาพยนตรไมใชสวนทเปนสาระสาคญของภาพยนตรกด ไมมการนาเพลงประกอบภาพยนตรไปรวม

บนทกเพอจาหนายตางหากกด ไมอาจรบฟงไดเพราะไมทาใหการกระทาของจาเลยทงสองตามทได

วนจฉยมากลายเปนการกระทาทจะไดรบการยกเวนตามกฎหมายไปได ทศาลทรพยสนทางปญญา

และการคาระหวางประเทศกลางวนจฉยมานน ศาลฎกาแผนกคดทรพยสนทางปญญาและการคา

ระหวางประเทศไมเหนพองดวย

นอกจากน พ.ร.บ. ลขสทธฯ มาตรา 18 กาหนดวา ผสรางสรรคงานอนมลขสทธตาม

พระราชบญญตนมสทธทจะแสดงวาตนเปนผสรางสรรคงานดงกลาว เมอขอเทจจรงเปนอนยตวา

โจทกเปนผประพนธทานองเพลง “สายชล” โจทกยอมมสทธทจะแสดงวาโจทกเปนผสรางสรรค

ทานองเพลง “สายชล” ดงกลาว

สวนคาขออนของโจทกทใหจาเลยทงสองยตการจาหนายและเผยแพรตอสาธารณชน การเกบ

แผนวซดและดวดออกจากตลาดรวมทงการลงประกาศในหนงสอพมพนน เหนวา แมงานดนตรกรรม

ของโจทกในสวนทเปนสาระสาคญจะถกนาไปใช แตกเปนเพยงสวนหนงของภาพยนตร ทงการทาให

ปรากฏขอความวานางสาว จ. เปนผประพนธคารองและทานองเพลง “สายชล” ยงไมถอวาจาเลยทง

สองมเจตนาละเมดสทธของโจทก เมอพจารณาเปรยบเทยบความเสยหายของโจทกกบความเสยหาย

ทจะเกดขนจากการดาเนนการดงกลาว ตลอดจนคาเสยหายทไดกาหนดใหแกโจทกแลว จงเหนควรไม

กาหนดใหจาเลยทงสองตองดาเนนการตาง ๆ อก

กลาวโดยสรปวา เมอทงกฎหมายระหวางประเทศ และกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ

ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศไทย ตางไมมบทบญญตใหความคมครองบคลกลกษณะของ

ตวละคร มเพยงการใหความคมครองงานวรรณกรรมในฐานะงานอนมลขสทธประเภทหนง และให

ความคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) แตในทางกลบกนแมไมมกฎหมายลขสทธให

ความรบรองหรอคมครองบคลกลกษณะของตวละคร ในประเทศองกฤษ และประเทศสหรฐอเมรกาได

มการฟองรองเกยวกบการนาบคลกลกษณะของตวละครไปใชโดยไมไดรบอนญาตจากเจาของงาน

อนมลขสทธ ดงททราบแลววา ศาลของทงสองประเทศนใชกฎหมายระบบคอมมอนลอวอนถอคา

พพากษาของศาลเปนบรรทดฐานในการตดสนคดและเปนหลกทมาของการบญญตกฎหมายดงนนใน

บทตอไปผวจยจะไดกลาวถงคาพพากษาของศาลในคดทเกยวกบบคลกลกษณะของตวละคร พรอม

วเคราะหคาพพากษาวา ศาลของทงสองประเทศใชหลกเกณฑใดบางในการตดสนใหความคมครอง

72 หรอไมใหความคมครองลขสทธในบคลกลกษณะของตวละคร และจะสามารถนาหลกเกณฑดงกลาว

มาปรบใชหากเกดคดในประเทศไทยไดมากนอยหรอไม อยางไร

บทท 4

วเคราะหปญหาการใหคมครองบคลกลกษณะตวละคร

ดงททราบแลววา บคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมสามารถสรางผลตอบแทน

ทางธรกจไดอยางมหาศาลแกผประพนธ จะเหนไดจากงานนวนยายของตางประเทศทมชอเสยง เชน

แฮรร พอตเตอร ตวละครเอกของเรองมไดโลดแลนอยในงานนวนยายเทานน สงผลใหมการทาสญญา

อนญาตใหใชสทธในตวละครตาง ๆ เพอนาไปสรางเปนภาพยนตร ผลตภณฑ และบรการตาง ๆ เปน

เหตใหผวจยมความสนใจในประเดนปญหาและการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงาน

วรรณกรรม และไดทาการศกษากฎหมายระหวางประเทศทเกยวของ กฎหมายลขสทธของประเทศ

องกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา รวมทงกฎหมายลขสทธของประเทศไทยวามบทบญญตใดบางทมความ

เกยวของหรอใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร จากผลการศกษาปรากฏวายงไมมกฎหมาย

ใดทใหความคมครองในเรองนโดยเฉพาะเจาะจง มเพยงการใหความคมครองงานวรรณกรรม

(Literary) ในฐานะงานอนมลขสทธประเภทหนงเทานน และในกรณการคมครองสทธของผประพนธ

นน ผวจยมความเหนวาผประพนธซงเปนผสรางสรรคตวละครอาจใชหลกเรองสทธของผสรางสรรค

(Moral Rights) ในการทจะปกปองงานสรางสรรคของตนมใหบคคลใดนาเอาตวละครทตนไดสราง

สรรคขนไปใชโดยไมไดรบอนญาต ซงในตางประเทศปญหาเรอง “บคลกลกษณะตวละคร” หรอ “ตว

ละคร” นน มคดพพาทขนสศาลในประเดนทวา ผใดเปนผมลขสทธในตวละครดกวากน หรอใน

ประเดนทวาตวละคร หรอแมแตชอของตวละครนนสมควรไดรบการคมครองในฐานะงานอนมลขสทธ

หรอไม ดงตวอยางคดทผวจยไดกลาวถงไวเปนคดตวอยางในบทท 3 ในบทนผวจยจะนาคดพพาทท

เกดขนในตางประเทศมาวเคราะหหาหลกเกณฑและเหตผลในการทศาลตดสนใหตวละครสามารถ

ไดรบความคมครองลขสทธ

แมกฎหมายลขสทธจะใหความคมครองงานวรรณกรรมในฐานะงานอนมลขสทธ สงทมความ

จาเปนสงหนงทจะชวยใหงานวรรณกรรมประเภทบนเทงคดไดรบการตอบรบเปนอยางดจาก

สาธารณชนนอกจากจะอาศยความมชอเสยงของผประพนธแลว “บคลกลกษณะของตวละคร หรอ

ตวละคร” (Character) ถอเปนองคประกอบสาคญของงานวรรณกรรมประเภทน ไมวาจะเปน

นวนยาย เรองสน หากตวละครอนถอเปนองคประกอบสาคญไมไดรบความคมครองเสยแลว ยอมทา

ใหบคคลอนสามารถนาตวละครนนไปใชโดยมไดขออนญาตจากผประพนธ ซงการกระทาดงกลาวยอม

กอใหเกดความไมเปนธรรม และกอใหเกดความเสยหายตอชอเสยงของผประพนธเปนอยางมาก

74

4.1 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะตวละครของประเทศองกฤษ

ตามทไดศกษากฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ (Copyrights, Patents and Designs

Act 1998) ในบทท 3 ไมพบวามบทบญญตรบรองหรอใหความคมครองแกบคลกลกษณะของตวละคร

ในงานวรรณกรรมเลย ในหวขอนผวจยจะไดศกษาคาพพากษาของศาลในคดพพาทเกยวกบตวละคร

วา การทตวละครจะไดรบหรอไมไดรบความคมครองภายใตกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษนน

ศาลไดวางหลกเกณฑไวอยางไรบาง

ในประเทศองกฤษนน เรองการทาซาและดดแปลงงานจากตวละคร จากนวนยาย หรอโครง

เรองละคร (Dramatic Plots) ถอเปนสทธสบเนอง (Sequel Rights) เปนสงทมมลคามทมาจาก

วรรณกรรม การใชประโยชนจากสทธสบเนองกเชนการเพมคาความนยมในตวละครเดมหรอโครงเรอง

อนมผลกระทบตอชอเสยงของผประพนธ ดงนน บรรดาผสรางสรรค ผประพนธ และผทรงสทธมความ

ตองการทจะปกปองตวละคร โครงเรอง (Plot) และแกนเรอง (Theme) จากการแสวงหา

ผลประโยชนโดยไมไดรบอนญาต

ตามกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ (Copyrights, Patents and Designs Act 1998)

มาตรา 1 บญญตใหลขสทธมอยในงานดงเดมรวมถงงานทง 8 ประเภท ดงตอไปน (1) งานวรรณกรรม

, (2) งานละคร, (3) งานดนตร, (4) งานศลปะ, (5) ภาพยนตร, (6) งานบนทกเสยง, (7) การแพรเสยง

แพรภาพ, (8) การเผยแพรตอสาธารณชน (หรอเกยวกบงานพมพ) และประเดนทจะกาหนดวาอยางไร

เปนการละเมดงานอนมลขสทธโดยการทาซา โจทกจะตองแสดงใหเหนวา งานอนมลขสทธทไดรบการ

ทาซา หรอคดลอกนนเปนสวนอนเปนสาระสาคญของงาน (Substantial Part) ซงคาวา “สวนอนเปน

สาระสาคญของงาน” ไมมกฎหมายใหคานยามไว จงเปนประเดนขอเทจจรงทตองตดสนตาม

พฤตการณแวดลอมในแตละกรณ ทงมการตดสนเกยวกบคณภาพของสงทไดรบการคดลอกมากกวา

ปรมาณของงานทถกคดลอก ซงศาลมองวาการละเมดลขสทธในสวนน ไมจาเปนวาคาพดของบท

สนทนา สถานการณ และเหตการณจะตองเหมอนกน หากแตกรณมการละเมดเกยวกบบคลกลกษณะ

ของตวละคร ศาลจะพจารณาถงคณคาและความสาคญของตวละครทถกละเมดเปนสาคญ1

หลกพนฐานของกฎหมายลขสทธมงคมครองการแสดงออกซงความคด (Expression of

Idea) ซงจะไมสามารถปองกนในการคดลอกความคดทว ๆ ไปได แตความคดทไดรบการพฒนาอยาง

เพยงพอเปนเรองราว หรอมแกนเรอง ถอไดวาเปนการแสดงออกถงรายละเอยดของงานอนนาไปส

1 Turner, C., & Lewis A., Equel Rights: Are Fictional Characters, Plots and Themes

Protectable? [Online], 11 March 2009. Available from http://www.inhouselawyer.co.uk/

index.php/media-entertainment-a-sport/5437-sequel-rights-are-fictional-characters-plots-and-

themes-protectable.

75

การคมครองในฐานะงานอนมลขสทธได บคลกลกษณะของตวละครทมชอเสยงมกจะเปนทจดจาได

ทนทจากการทตวละครนนมลกษณะเดนบางอยาง เชน ชอ ลกษณะทางกายภาพ ทศนคต หรอ

ลกษณะนสย และเปนตวละครทมบทบาทสาคญในงานนวนยาย ละคร หรอภาพยนตร

เมอไมนานมาน ในคด Michael Baigent & Anor v. The Random House Group Ltd.,

(2007)2 Baigent และ Leign สองผประพนธนวนยายเรอง The Holy Blood and the Holy Grail

โจทก กลาวหาวาเรอง Da Vinci Code ทประพนธโดย Dan Brown จาเลย ละเมดงานของโจทกซง

เปนนวนยายเกยวกบการคาดเดาประวตศาสตร ซงอยบนพนฐานของขอเทจจรง ในนวนยายของโจทก

ทนาเสนอเรอง พระโลหตศกดสทธและจอกศกดสทธ ทเกยวของกบตานานจอกศกดสทธของ

ครสเตยน โดยใหเหตผลวา ครสตจกรโรมนอนศกดสทธและทายาทไดพยายามปราบสายเลอดของ

พระเยซครสต แตมนกายททรงพลงชอ “Priorg of Sion” ทถกสรางขนมาเพอปกปอง “จอก

ศกดสทธ” สวนจาเลย ไดเขยนนวนยายเรอง Da Vinci Code อนเปนนวนยายแนวฆาตกรรม ลกลบ

เปดเรองเกยวกบความตายในพพทธภณฑลฟรปารส-แกรนดมาสเตอรของ Priorg of Sion โดยมตว

ละคร Jacques Sauniere เปนผทกาลงมองหาวธการแกปญหาการฆาตกรรม เปนวรบรษของเรองท

ทาหนาทสบเสาะหาจอกศกดสทธเพอแกไขปรศนาของ “Priorg of Sion” และความลบทอยเบอง

หลงของสายเลอดพระเยซครสต โจทกกลาววาจาเลยคดลอกวธการลาดบเรองและการเชอมตอ

ขอเทจจรงของโจทก เนองจากมการคดลอกขอความขอมลพระโลหตและจอกศกดสทธ ซงแมความ

คดของพวกเขาจะไมไดรบความคมครองลขสทธ แตเนอหาทประกอบไปดวยแกนเรอง (Central

Theme) ประกอบไปดวยจดสาคญ 15 จด และโครงเรอง (Plot) ควรไดรบความคมครองตาม

กฎหมายลขสทธจากการทมบคคลอนทาการคดลอกโดยไมไดรบอนญาต

ความขดแยงทมอยในความสมพนธของงานขนอยกบขอเทจจรงทางประวตศาสตร ศาล

พจารณาวาในฐานะทหลกฐานเหนไดชดวา จาเลยใชขอมลพระโลหตศกดสทธและจอกศกดสทธไมได

หมายความวา จาเลยละเมดลขสทธงานของโจทก ศาลมองวาจาเลยไดใชขอมลพระโลหตศกดสทธ

และจอกศกดสทธทหนงสอนวนยายแนวเดยวกนนไดใชเปนฉากทวไปในการดาเนนเรอง แมโครงเรอง

จะเลาเรองจากมมมองทตางกน ซงจาเลยไดยมมาจากฉากทมชอเสยงของงานดงเดม มการใชตวละคร

เดมถง 15 ตว และมบางสวนทใชภาษาของตนฉบบดงเดม การตดสนคดนผพพากษาเนนจดสาคญท

“คณคาของละครทมมลคาและมความสาคญ” (Dramatic Value and Important)3

2 Michael Baigent & Anor v. The Random House Group Ltd., (2007). 3 Turner, C., & Lewis A., Equel Rights: Are Fictional Characters, Plots and Themes

Protectable?.

76

ในคด King Features Syndicate Inc. v. O and M Kleeman4 คดน โจทกผเปนเจาของ

ลขสทธในภาพวาดตวการตน “ปอปอาย กะลาสเรอ” ยนฟองจาเลยผนาเขาตกตา “ปอปอาย” และ

ผผลตสนคาของเลนอน ๆ การทจาเลยผลตเขมกลดคลายตวการตน “ปอปอาย” ซงเปนตวการตนเอก

ในการตนเรองปอปอาย ผพพากษามความเหนวาเปนการทาซาในสนคาทนาเอาตวละครไปใชโดย

ไมไดรบอนญาต เปนการละเมดลขสทธประเภทภาพวาด ในคดนผวจยเหนวาคาตดสนของศาลไมได

แกไขโดยตรงในประเดนทวา ตวละครสมควรไดรบความคมครองในฐานะงานอนมลขสทธประเภท

หนงหรอไม ยอมแสดงใหเหนวาศาลองกฤษรบรถงการมลขสทธของตวละครในฐานะงานศลปะ หาก

เปนกรณของตวละคร หรอบคลกลกษณะของตวละครในรปแบบงานวรรณกรรมทมเพยงการบรรยาย

บคลกลกษณะของตวละครผานตวอกษรทขนอยกบจนตนาการ และความรบรของผอานแตละคนนน

ผวจยเหนวายอมเปนการยากทศาลองกฤษจะตดสนใหความคมครองลขสทธในบคลกลกษณะของตว

ละครนน

ในประเทศองกฤษมวธการปองกนมใหบคคลอนใดนาบคลกลกษณะของตวละครของ

ผประพนธไปใชโดยมไดรบอนญาต คอ ผประพนธหรอผทรงสทธอาจนาตวละครนนไปจดทะเบยนใน

ฐานะเปนเครองหมายทางการคาซงเปนการทาใหตวละครนน เปนสนทรพยทมคณคาในเชงพาณชยท

ไมไดมผลประโยชนในทางพาณชยเพยงอยางเดยว ในขณะเดยวกนอาจเปนการยบยงการละเมดทอาจ

เกดขน หากมบคคลผไมไดรบอนญาตนาตวละคร ชอของตวละคร หรอรปภาพตวละครทไดรบจด

ทะเบยนเครองหมายการคาไปใช ผประพนธหรอผทรงสทธในตวละครนน อาจเรยกรองในประเดน

การละเมดการลวงขายเครองหมายการคาไดอกดวย ซงผททาการลวงขายตองแสดงหลกฐานการเปน

เจาของเครองหมายการคา และพสจนวาการละเมดนนกอใหเกดหรอมแนวโนมทจะทาใหเกดความ

สบสน มผลหรอมแนวโนมทจะสงผลใหเกดความเสยหายตอผประพนธหรอผทรงสทธในตวละครนน

และอกวธหนงทจะทาใหการคมครองบคลกลกษณะของตวละครมความชดเจนมากทสด คอ “การทา

สญญา” เมอใดกตามทผประพนธหรอผสรางสรรคจะอนญาตใหสทธแกบคคลใด ในสญญาควรจะระบ

อยางชดแจงในรายละเอยดของสทธทผรบโอนสทธจะไดรบและสทธทเปนลกษณะเฉพาะของลขสทธ

ควรมรายละเอยดขอบเขตของสทธดงกลาวรวมถงสทธใด ๆ ทอาจเกดขนในอนาคต การใชประโยชน

ของตวละครจากบคคลทเกยวของ ผประพนธหรอผสรางสรรคจะตองพจารณาอยางรอบคอบในการ

ทาสญญาดงกลาวเพอใหแนใจวาคสญญาทกฝายจะมความสามารถในการใชสทธนนไดตามสมควร

ดงเชน อาจระบวาผผลตทไดรบอนญาตหรอไดรบมอบหมายจากผประพนธหรอผสรางสรรค ควรม

4 King Features Syndicate Inc. v. O and M Kleeman; HL [1941].

77

ขอตกลงหรอคาสงหามชดเจนหามผเขยนบทละครหรอภาพยนตรเขยนบทเพมเตมเกยวกบตวละครท

มอยในงานตนฉบบ5

กลาวโดยสรปวา ในประเทศองกฤษ งานสรางสรรคทจะไดรบความคมครองลขสทธ และการ

ทศาลจะพจารณาตดสนใหความคมครองลขสทธนน ตองเปนงานทมบทบญญตรองรบไวกฎหมาย

ลขสทธ ค.ศ. 1988 (Copyrights, Patents and Designs Act 1998) และการกระทาทถอวาเปนการ

ละเมดงานอนมลขสทธ ตองเปนการกระทาละเมดตอสวนทถอเปนสาระสาคญของงาน ซงอยางไรท

จะถอวาเปนสาระสาคญของงานนน ศาลตองพจารณาและตดสนตามพฤตการณของแตละคด

4.2 แนวทางการคมครองบคลกลกษณะตวละครของประเทศสหรฐอเมรกา

จากการศกษากฎหมายลขสทธของประเทศสหรฐอเมรกาในบทท 3 ไมพบวากฎหมายลขสทธ

ของประเทศสหรฐอเมรกามบทบญญตรบรองหรอใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงาน

วรรณกรรม ในหวขอนผวจยจะไดศกษาคาพพากษาของศาลในสหรฐอเมรกาทมคดพพาทเกยวกบตว

ละครวา การทตวละครจะไดรบความคมครองภายใตกฎหมายลขสทธนน ศาลไดวางหลกเกณฑในการ

ใหความคมครองไวอยางไรบาง

ในประเทศสหรฐอเมรกานน เมอเกดกรณฟองรองการละเมดลขสทธในบคลกลกษณะของ

ตวละคร ศาลไดพยายามหาคาตอบใหกบปญหานตลอดมา แมจะไมมคาตอบอยางชดเจน แตหลกคา

พพากษาในหลายคดแสดงใหเหนวาตวละครสามารถไดรบความคมครองลขสทธได

ประเดนการใหความคมครองชอ (Names) และชอเรอง (Titles) ศาลสหรฐอเมรกาไดวนจฉย

ไมใหความคมครองในชอ (Names) และชอเรอง (Titles) เนองจากเปนการใชคาไมกคามารวมกน

ไมไดแสดงใหเหนถงความวรยะอตสาหะในระดบทเพยงพอ เชน ในคด Southco, Inc. v.

Kaenbridge Coperation, 390 F.3d 276 (3d Cir. 2004) ศาลไดยกบทบญญตเรองทรพยสนทาง

ปญญาในรฐธรรมนญของประเทศสหรฐอเมรกามาเปนเหตในการใหเหตผลในการไมคมครอง โดย

รฐธรรมนญไดกาหนดเรองทรพยสนทางปญญาไววา “to promote the progress of science and

the useful arts” ซงศาลมองวาการคมครองทรพยสนทางปญญาดงกลาว มวตถประสงคเพอกระตน

ใหมความคดสรางสรรคงานใหม ๆ ขนอนเปนไปเพอความกาวหนาทางวทยาศาสตรและศลปะทเปน

ประโยชน ลาพงเพยงการสรางสรรคชอจากคาไมกคายงไมถอวาเปนการสรางสรรคงานใหม6

5 Turner, C., & Lewis, A., Equel Rights: Are Fictional Characters, Plots and Themes

Protectable?. 6 Humphreys, N. D., Nine Digits is Not Creative Enough for Copyright Protection

[Online], Spring/Summer 2006. Available from http://www.connellfoley.com/

sites/default/files/NDH_Nine_Digits.pdf.

78

กรณการใหความคมครองในชอของตวละครนน มคดทเกดขน คอ คด Universal City

Studios, Inc. v. Kamar Industries, Inc.7 มประเดนพพาทเกยวกบชอ “E.T.” ซงเปนชอของ

ตวละครในภาพยนตร โดยโจทกเปนเจาของลขสทธผผลต และจาหนายภาพยนตรและรายการ

โทรทศนชอ "E.T. The Extra-Terrestrial" เปนเรองราวการผจญภยของ เอลเลยทท เดกชาย

ผพยายามชวยเหลอให “E.T.” เพอนตางดาวแสนชาญฉลาดและมนาใจพลดหลงมาอยในโลกใหกลบ

ดาวบานเกดได โจทกไดเผยแพรงานดงกลาวตอประชาชนทวโลก การเปดตวของภาพยนตรประสบ

ความสาเรจเปนอยางมาก ตวละคร E.T. ไดรบความนยม และเปนทรจกกนอยางกวางขวางของ

ประชาชนทวไป ผลงานเรอง "E.T. The Extra-Terrestrial" นโจทกไดใชแรงงานและทกษะในการ

สรางสรรคงานเปนอยางมาก และโจทกไดผลตสนคาทเกยวกบ “E.T.” มาวางขายหลายรายการ ทง

ของเลน เกมส เสอผา แกวนาดม และอนญาตให MAC เปนตวแทนในการขายสนคาดวย สวนจาเลย

เปนผผลตและขายสนคาอปโภคบรโภค ซงในเดอนสงหาคม ค.ศ. 1982 จาเลยไดผลตแกวนาดมและ

ดนสออนมลกษณะเดน คอ ใชคาวา “E.T.” โดยไมไดรบอนญาตจากโจทกหรอ MAC ตวแทนในการ

ขายสนคาของโจทก ในประเดนทเกยวกบตวละคร ศาลพจารณาวาตวละคร “E.T.” ถอเปน

องคประกอบหลกของภาพยนตรทมเอกลกษณและมความเดนชด ศาลกลาววาตวละคร E.T. เปน

มากกวาตวขบเคลอนสาหรบการเลาเรองแตเปนตวสรางใหเกดเรองราว (…the E.T. was more

than a vehicle for telling the story, and actually constituted the story being told…)

นอกจากนน ชอ “E.T.” นน มความเดนชดเปนสงทบงบอกถงบคลกลกษณะของตวละคร และยงเปน

ชอเดยวกบภาพยนตร ดงนน ตวละคร “E.T.” จงไดรบความคมครองลขสทธ

จากคด Universal City Studios, Inc. v. Kamar Industries, Inc. จะเหนไดวา คกรณม

ความพยายามทจะเรยกรองใหมความคมครองตวละครในงานวรรณกรรมโดยอาศยกฎหมายลขสทธ

ซงศาลสหรฐอเมรกามองวาตวละคร อาจไดรบความคมครองลขสทธแยกออกจากงานวรรณกรรมได

และหากชอ (Names) และชอเรอง (Titles) ทถอเปนสาระสาคญอนปรากฏอยในงานอนมลขสทธ

สามารถไดรบความคมครองไดเชนเดยวกบงานอนมลขสทธ

ผวจยเชอวา ยงในยคปจจบนตวละครในนวนยายนนไดมการพฒนาอยางหลากหลายจาก

จนตนาการของผประพนธ ซงบางเรองเกดจากจนตนาการอนลาเลศของผประพนธ เมออานแลวไมนา

เชอวาจะมตวละคร หรอนวนยายเชนนนได ดงนน ตวละคร หรอบคลกลกษณะของตวละครสมควร

ไดรบความคมครองเพอใหเกดความเปนธรรมตอผประพนธ

7 Universal City Studios, Inc. v. Kamar Industries, Inc. 217 U.S.P.Q. 1162, 1982 Copr.L.Dec.

P 25,452.

79

ในเรองบคลกลกษณะของตวละครน บทความของ ANDREW J. THOMAS AND J.D.

WEISS8 ไดกลาวไววา การทผอานจะตดตามอานนวนยาย หรอผชมจะชมภาพยนตรนน ผอานหรอ

ผชมเหลานนยอมตดตามอานหรอชม เพราะ ตวละครหลกของเรอง อยางเชน เรอง ทารซาน ซปเปอร

แมน เชอรลอค โฮลม หรอ เจมส บอนด เปนทแนนอนวามใชเพยงเนอหาสาระของเรองเทานน แตยง

เปนเพราะตวละครเอกของนวนยายหรอภาพยนตรเหลานนดวย บทความนยงไดกลาวอกวาประเดน

ปญหาทเกดขนเมอมกรณพพาทขนสศาล คอ (1) การวเคราะหวาตวละครไดมการพฒนาใหมลกษณะ

เดนทจะไดรบการคมครองลขสทธหรอไม (2) การพจารณาวาตวละครทสรางขนจะไดรบการปกปอง

คมครองลขสทธหรอไมอยางไร ซงจะไดทาการศกษาตอไป

4.2.1 หลกการบรรยายออกมาใหเหนเดนชด (Distinct Delineation)

หลกน ศาลมองวาตวละครมลขสทธแยกออกมาจากงานวรรณกรรม ตวละครทมการบรรยาย

ออกมาใหเหนลกษณะเดนชด (Distinctly Delineation) ตวละครจะตองไดรบการพฒนาอยาง

เพยงพอ (Sufficiently Developed) ดงในคดของ Nichols v. Universel Pictures Corporation

et al.9 ขอเทจจรงมอยวาโจทกเปนผประพนธและเปนเจาของลขสทธบทละครเรอง “Abie’s Irish

Rose” ซงเปนเรองราวของหนมชาวยวและหญงสาวชาวไอรสทนบถอศาสนาตางกนมาแตงงานกน

จนทาใหบดาของทงคโกรธและไดตดขาดความเปนพอลก เนองจากไมตองการใหลกของตนแตงงาน

กบคนทมเชอชาตและศาสนาทตางกน แตสดทายเรองจบลงดวยการทหนมสาวใหกาเนดบตร ทาให

บดาของทงคยอมใหอภย โจทกไดอางวาภาพยนตรเรอง “The Cohens and The Kellys” ของ

จาเลยมเนอเรองเกยวกบการแตงงานระหวางหนมสาวตางเชอชาตโดยทบดาของทงคไมทราบและเมอ

ทราบความจรงกไดมการตดความเปนพอลก ตอนจบลงเอยดวยการทสองครองตางเปนมตรทดตอกน

ในคดโจทกไดฟองวาภาพยนตรของจาเลยละเมดลขสทธของตน ซงศาลอทธรณไดพพากษายกฟอง

โดยใหเหตผลวา โจทกไมสามารถพฒนาหรอสรางตวละครใหมความโดเดนเพยงพอ สงทคลายคลงกน

ระหวางเรองทงสอง คอ การพพาทระหวางบดาของทงสองฝาย การแตงงาน และการจบลงดวยการ

คนดกนศาลมองวาสงเหลานเปนสงทเปนนามธรรมทวไป เปนในสวนของความคดซงไมไดรบความ

คมครองลขสทธ

ในสวนของตวละคร ผพพากษา Learned Hand ศาลอทธรณ อธบายวา ปญหาในการ

วนจฉยคดน เนองจากงานทงสองชนมความเหมอนกนในเชงนามธรรมจนทาใหงานทควรไดรบการ

8 Thomas, A. J., & Weiss, J. D., Evolving Standards in Copyright Protection for Dynamic

Fictional Characters [Online], February 2013. Available from http://jenner.com/system/ assets/

publications/11788/original/AJ_thomas_characters.pdf?1365188869. 9 Nichols v. Universel Pictures Corporation et al. 45 F.2d 119 (2d Cir. 1930).

80

ปกปองคมครองกลายเปนงานทไมสามารถไดรบความคมครองได หากพจารณาในประเดนทวามการ

ลอกเลยนแบบบคลกลกษณะของตวละครหรอไมนน ศาลเหนวา ตวละครชาวยวและชาวไอรสเปนตว

ละครทเปนแบบฉบบ (Prototypes Characters) มานานแลว ในเรองนมบคลกลกษณะของตวละคร

เหมอนกนอย 4 ตว คอ ครก 2 ค และพอ 2 คน ตวละครครกนนมบทบาทเพยงแตตวประดบฉาก

บทบาทของครก คอ การแสดงความรกตอกนและใหกาเนดบตร มไดมการอธบายลกษณะเดนของ

ครกอยางชดเจน สวนตวละครทเปนพอนน แมจะมบคลกทแตกตางกน แตกเปนบคลกทพบเหนไดใน

ตวละครทว ๆ ไป ดงนน ตวละครในเรอง “Abie’s Irish Rose” ของโจทกจงเปนเพยงความคดท

ใคร ๆ กสามารถคดขนและนาไปใชได อยางไรกตาม ผพพากษา Learned Hand ไดกลาวอกวา ตว

ละครอาจไดรบการคมครองลขสทธแยกออกมาจากโครงเรอง (Plot) ได แตถาตวละครมการพฒนา

นอยเทาใดความเปนไปไดทจะไดรบความคมครองลขสทธยอมนอยลงไปดวย ซงถอเปนบทลงโทษแก

ผประพนธทตองพงระวงในการสรางตวละครทไมมความชดเจน (…the less developed the

character, the less they can be copyrighted; and that this is the penalty an author

must bear for making the characters too indistinctly…) เมอตวละครในเรอง “Abie’s Irish

Rose” ไมไดถกบรรยายลกษณะออกมาอยางเดนชด เปนเพยงความคดทไมสมควรไดรบความ

คมครองในฐานะงานอนมลขสทธ คดนจงถอไดวาเปนจดเรมตนของหลกการบรรยายบคลกลกษณะ

ของตวละครออกมาใหเหนเดนชดทศาลนามาใชพจารณาในการใหความคมครองลขสทธแกตวละคร

จากคาพพากษาคดนกลาวไดวา ตวละครในงานวรรณกรรมอาจไดรบความคมครองลขสทธ

แยกออกจากงานวรรณกรรม หากปรากฎวาบคลกลกษณะของตวละครนนไดถกบรรยายลกษณะ

ออกมาใหเหนเดนชด กลาวคอ ตวละครไดรบการพฒนาและมการใหรายละเอยดในตวละครอยาง

เพยงพอทจะทาใหตวละครนนมความแตกตางจากตวละครทวไป โดยผวจยขอแยกเปนประเดน ดงน

1) จะตองพจารณาวาตวละครตองถกบรรยายหรอไดรบการพฒนาอยางเพยงพอจนมการ

แสดงความเปนเอกลกษณของตวละครออกมาแตศาลกมไดอธบายใหชดเจนวาอยางไรจงจะถอวาเปน

การพฒนาอยางเพยงพอ

2) เมอไดมการบรรยายลกษณะบคลกลกษณะของตวละครออกมาใหเหนเดนชดหรอ

บคลกลกษณะของตวละครไดรบการพฒนาอยางเพยงพอแลว ขอทตองพจารณาตอไปตามหลก

ลขสทธทวไป คอ ตวละครในงานทถกกลาวหาวาละเมดนน มความคลายคลงกนในสวนทเปนสาระ

สาคญกบตวละครในงานดงเดมหรอไม จาเลยไดลอกเลยนงานของโจทกในสวนทเปนสาระสาคญ

หรอไม หากเปนการลอกเลยนในสวนอนเปนสาระสาคญของงาน อาจถอไดวางานของจาเลยละเมด

งานของโจทก

81

จากหลกการบรรยายตวละครและการพฒนาอยางเพยงพอของตวละครอนจะทาใหไดรบ

ความคมครองลขสทธนน จะเหนไดจากคด Burroughs v. Metro-Godwyn-Mayer, Inc.10 ซงศาล

ไดพยายามทจะใหความชดเจนเกยวกบประเดนทวาเหตใดและเมอใดทจะถอวาตวละครไดถกบรรยาย

ออกมาใหเหนเดนชด

ขอเทจจรงในคดมวา Edgar Rice Burroughs เปนผประพนธนวนยายเรอง “Tarzan of

the Apes” ในป ค.ศ. 1923 Burroughs ไดโอนสทธทงหมดรวมถงลขสทธของเขาใหกบ Edgar Rice

Burroughs, Inc. ตอมาในป ค.ศ. 1931 จาเลยไดเขาทาสญญากบโจทกอนญาตใหจาเลยสามารถใช

ตวละครทารซานและตวละครอน ๆ ทมอยในงานของผประพนธในการสรางเปนภาพยนตรในป ค.ศ.

1932 จาเลยไดเปดตวภาพยนตรเรองทารซานเปนครงแรก และในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1977 John

Coleman Burroughs และ Hulbert Burroughs ทายาทของ Burroughs, Inc. ไดประกาศยกเลก

สญญาตออายทอนญาตใหจาเลยใชสทธในงานอนมลขสทธเรองทารซานภายใตขอตกลง 1923

ประกาศนถกสงภายใตมาตรา 304 (c) พระราชบญญตลขสทธฉบบใหม 17 U.S.C. § 304 (c) จาเลย

มไดตระหนกถงการยกเลกสญญาดงกลาว จาเลยยงคงใชตวละครตวละครทารซานและตวละครอน ๆ

ตอไป โจทกจงนาคดมาฟองตอศาล

ศาลไดตดสนวา ลขสทธในงานวรรณกรรมเรอง “Tarzan of the Apes” ครอบคลมถงงาน

ทงหมด มใชเฉพาะโครงเรอง (Plot) เพยงอยางเดยว หากถอวาลขสทธคมครองเฉพาะโครงเรองและ

ปลอยใหตวละครถกบคคลอนนาไปใชประโยชนไดอยางเสรยอมไมถกตองนก เพราะตวละครและ

ลาดบเหตการณถอเปนสาระสาคญ (“…the character and sequence of incident are the

substance…”) ศาลไดปรบโดยใชหลกการบรรยายลกษณะตวละครออกมาใหเหนเดนชดจากคด

Nichols โดยกลาววา ตวละครทไดรบการพฒนาอยางดเทานนทจะไดรบความคมครองลขสทธ ศาล

ไดบรรยายลกษณะของตวละครทารซานวา “ทารซานเปนมนษยลงทมความกลมกลนกบสภาพ

แวดลอมในปา สามารถสอสารกบสตวตาง ๆ มความรสกแบบมนษย รางกายกายา มความไรเดยงสา

ออนโยน และแขงแรง ถอวาเปนตวละครทผประพนธไดบรรยายออกมาใหเหนลกษณะเดนชดเพยง

พอทจะไดรบความคมครองลขสทธ”

ประเดนตอมา เรองความคลายคลงกนในสวนทเปนสาระสาคญของตวละคร ดงในคดของ

Detective Comics, Inc., v. Bruns Publications, Inc., et al.11 คดนพพาทกนในประเดนทวา ตว

ละครซปเปอรแมนถกละเมดโดยตวละครวนเดอรแมน โจทกซงเปนเจาของวารสาร “Action

10 Burroughs v. Metro-Goldwyn-Mayer, Inc.519 F.Supp.388 (1981). 11 Detective Comics, Inc., v. Bruns Publications, Inc., et al. 111 F.2d 432 (2d Cir., April 29,

1940).

82

Comics” ไดฟองคดตอศาล ผพพากษา Woolsey พบวา ลขสทธของโจทกถกละเมดโดยนตยสาร

ของ Bruns Publications Inc., (ซงตอไปนเรยกวา Bruns) และรจกกนในชอของ “วนเดอรแมน”

ผพพากษาพบวา มการละเมดลขสทธโดย Bruns, Kable News และ Interborough News Co., ซง

เปนตวแทนจาหนายของ Bruns โดยจาเลยทงสามสามารถเขาถงงานของโจทกทวางขายอยอยาง

กวางขวาง ศาลไดเปรยบเทยบขอกลาวหาการละเมดของนตยาสาร Bruns กบประเดน "Action

Comics" และความมนใจในการหาประเดนการทาซารปภาพของ Bruns ตอวารสารของโจทกในสวน

ทเปนสาระสาคญ การพรรณนาถงผชายทมพละกาลงแขงแรงและมความรวดเรวทเรยกวา “ซปเปอร

แมน” ใน Action Comics และ “วนเดอรแมน” ในนตยาสารของ Bruns คณสมบตของตวละครทง

สองตวมความคลายคลงกนอยางใกลชด ปกปดความแขงแกรงของเขาภายใตเสอผาธรรมดา แตหลง

จากถอดชดคลมออกเปดเผยในชดเกราะเตมรปแบบในเครองแตงกายรดรป แตกตางกนเพยงเครอง

แตงกาย โดยซปเปอรแมนสวมชดสฟา และวนเดอรแมนสวมชดสแดง ตวละครทงสองตวมพละกาลง

และรวดเรว และปกปองมนษยจากความชวรายและความ อยตธรรม (Strength and Speed and

Defened the Downtrodden Against Eviland Injustice) สงทแตกตางเพยงประการเดยว คอ ส

ของชด

จาเลยไดพยายามหลกเลยงประเดนลขสทธโดยโตแยงเรองของคณลกษณะของซปเปอรแมน

วาเปนตวละครทว ๆ ไปทมลกษณะการพบไดทวไปจากตวละครในเทวตานาน เชน เฮอรควลส ศาล

ปฏเสธขอโตแยงของจาเลยทวา ซปเปอรแมนวาเปนตวละครทพบเหนไดทวไป โดยศาลอธบายวา

“คณลกษณะสาคญของซปเปอรแมน ไดแก ความสามารถในการหยดกระสนปน ความสามารถบน

และกระโดดสงเหนอตกสง ผสมผสานกบเสอผาและภาพลกษณทสอออกมาทาใหซปเปอรแมนเปนตว

ละครทแสดงออกถงความโดดเดนของผประพนธทเปนมากกวาการสรางละครจากเฮอรควลส”12

กลาวโดยสรปวา ศาลของประเทศสหรฐอเมรกาไดวางหลกไววา บคลกลกษณะของตวละคร

หรอตวละครอาจไดรบความคมครองลขสทธแยกออกมาตางหากจากงานวรรณกรรม หากผประพนธ

ไดบรรยายบคลกลกษณะของตวละครออกมาใหเหนเดนชด และบคลกลกษณะของตวละครนนไดรบ

การพฒนาอยางเพยงพอจนมความเปนเอกลกษณโดดเดนตางจากตวละครทว ๆ ไป

1) หลกการสรางเรองราว (Story Being Told)

หลกการสรางเรองราวน ในคด Warner Bros Pictures v. Columbia Broadcasting

System ทกลาวไวในบทท 3 เรองของตวละครทชอ “Sam Spade” ของผประพนธ Dashiell

12 Thomas, A. J., & Weiss, J. D., Evolving Standards in Copyright Protection for

Dynamic Fictional Characters.

83

Hammett กรณทวาตวละครจะไดรบความคมครองลขสทธหรอไมนน ศาล Ninth Circuit ไดให

เหตผลวา

(1) จากแนวทางปกตทวไปของผประพนธมกนาตวละครของตนไปใชในนวนยายเรอง

ตอ ๆ มา ถาสภาคองเกรสตงใจทจะหามมใหผประพนธนาตวละครของตนกลบมาใชในนวนยายเรอง

ตอ ๆ มา สภาคองเกรสนาจะกลาวหามไวอยางชดเจนในกฎหมาย

(2) พจารณาวตถประสงคของการคมครองลขสทธ คอ เพอสงเสรมความกาวหนา เพอ

ปองกนมใหผประพนธทขายบทประพนธของตนไปแลว นาตวละครทอยในบทประพนธเดมมาใช

สรางสรรคงานประพนธอน ๆ ตอไป

อยางไรกตาม ศาล Ninth Circuit ไดกลาววา ศาลเหนวาตวละครมสวนสาคญททาให

เรองราวทเลาครบสมบรณ แตถาตวละครเปนเพยงตวละครไมสาคญในการทาใหเรองราวสมบรณตว

ละครดงกลาวยอมไมไดรบความคมครองลขสทธ

Mark Bartholomew Professor ของ Buffalo Law School ไดกลาวเกยวกบหลกการ

สรางเรองราวไววา เปนหลกทมมาตรฐานสงเกนไปสาหรบการนามาใชเพอใหความคมครองลขสทธ

ของตวละคร และไดกลาวอกวาคดทศาลตดสนโดยใชหลกการสรางเรองราวสวนมากจะมใชคดเกยว

กบการใชตวละครในงานวรรณกรรม แตเปนคดทมการใชตวละครทปรากฎอยในงานดดแปลง

(Derivatives Work) เชน ตวละคร E.T. ตวละคร James Bond ทปรากฎในงานภาพยนตร โดย

Mark Bartholomew สรปไดเปน 3 แนวทาง ดงน13

1) ตวละครจะไดรบความคมครองลขสทธตามหลกการสรางเรองราว หากชอของ

ตวละครนนไดมการกลาวถงในชอเรอง ดงเชนคด Universal City Studios, Inc. v Kamar

Industries, Inc.เกยวกบตวละคร “E.T.” ทผวจยไดกลาวไวแลวในบทท 3

2) ตวละครจะไดรบความคมครองลขสทธตามหลกการสรางเรองราว หากตวละครอย

ในงานทใหความสาคญกบการพฒนาตวละคร และงานนนมการดาเนนเรองทไมซบซอน

3) ตวละครจะไดรบความคมครองลขสทธตามหลกการสรางเรองราว หากบคลกของ

ตวละครนนถกถายทอดออกมาใหเหนไดโดยไมจากดในเรองของนกแสดงวา ตองเปนนกแสดงคนใด

เชน ในคด Metro-Goldwyn-Mayer v. American Honda Motor Co.14 ขอเทจจรงในคด โจทก

ฟองวาจาเลยละเมดลขสทธในภาพยนตรเรอง เจมส บอนด และละเมดสทธแตเพยงผเดยวของโจทก

13 Bartholomew, M., Protecting the Performers: Setting a new Standard for character

copyrightability [Online], n.d. Available from http://digitalcommons.

law.scu.edu/lawreview/vol41/iss2/2/. 14 Metro-Goldwyn-Mayer v. American Honda Motor Co.900 F. Supp. 1287 (C.D. Cal. 1995).

84

ในตวละคร เจมส บอนด จาเลยไดผลตงานโฆษณาชด Escape โดยพยายามหาผแสดงทมลกษณะ

เหมอน เจมส บอนด มาแสดง และการแสดงโฆษณาของจาเลยมฉากทไลลาดวยเฮลคอปเตอร มฉาก

หนมสาวในลกษณะภมฐานนงในรถ Honda Del Sol ทถกผรายตามลาดวยเฮลคอปเตอรและ

กระโดดลงมาบนหลงรถยนต แตชายผขบรถยนต Honda Del Sol ทาใหหลงคารถแยกออกจากตว

รถยนต ทาใหผรายลอยไปในอากาศและหนมสาวคนขบรถหนการตามลาได คดนศาลไดตดสนในสวน

ทเกยวกบตวละครวา เจมส บอนด ในภาพยนตรไดรบความคมครองลขสทธภายใตหลกการสราง

เรองราวและหลกการบรรยายลกษณะออกมาใหเหนเดนชด ตวละคร เจมส บอนด เปนตวละครทม

บคลกลกษณะชดเจนซงไดรบการพฒนามาอยางตอเนองผานภาพยนตรถง 16 เรอง มบคลกเปนผม

ความเลอดเยน ชอบเพศตรงขามอยางเปดเผย ชอบดมเหลามารตน เปนนกแมนปน มความสามารถ

ในการสงหารและความสามารถในการใชปน มลกษณะทางกายภาพทแขงแรง การทจาเลยอางวาตว

ละครเจมส บอนด ไมใชตวละครททาใหเกดเรองราวเพราะตวละครไดมการเปลยนแปลงจาก

ภาพยนตรเรองหนงไปสภาพยนตรอกเรองหนง และจากนกแสดงคนหนงไปยงนกแสดงอกคนหนง

ศาลเหนวาเปนขอกลาวอางทไมถกตองนก ในขอนศาลใหเหตผลวา ไมวานกแสดงคนใดกสามารถทจะ

แสดงเปนตวละคร เจมส บอนด ได เนองจากตวละคร เจมส บอนด เปนตวละครทมเอกลกษณ บคลก

มความคงทไมเปลยนแปลงแมจะมการเปลยนตวผแสดงกตาม ทงผชมไมไดชมภาพยนตร เจมส บอนด

เพราะเนอเรอง แตชมเพราะภาพยนตรมตวละครหลก เจมส บอนด ซงหากไมมตวละคร เจมส บอนด

กจะไมใชภาพยนตรเรอง เจมส บอนด

ในความเหนสวนตวของผวจยเหนวา บคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมนนยอมม

ปญหาในการใหความคมครองลขสทธ เนองจากตวละครในงานวรรณกรรมเปนการบรรยายบคลก

ลกษณะของตวละครผานทางตวอกษรของผประพนธ ความมตวตนของตวละครยอมขนอยกบ

จนตนาการของผอาน ผอานไมสามารถมองเหนตวละครไดดวยทางสายตาดงเชนตวละครใน

ภาพยนตร ทาใหตวละครเหลานยากตอการใหความคมครองลขสทธ อยางไรกตาม ศาลของประเทศ

สหรฐอเมรกาไดพยายามสรางหลกทนามาปรบใชแกเรองน อนไดแกหลกการบรรยายออกมาใหเหน

เดนชด (Distinct Delineation) และหลกการสรางเรองราว (Story Being Told) นน อาจถอเปน

ทางเลอกหนงทสามารถนามาปรบใชเปนแนวทางในการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร

ในงานวรรณกรรมได แตการปรบใชหลกทงสองยงไมมความแนนอนขนอยกบขอเทจจรงในแตละคด

เมอไมนานมาน ศาลสงของสหรฐอเมรกาไดตดสนคดเกยวกบการนาเอาบคลกลกษณะของ

ตวละครไปใช ซงเปนอกคดหนงทนาสนใจ คอ คด Conan Doyle Estate, LTD., Petitioner V.

85

Leslie S. Klinger, Respondent15 ศาลสงไดมคาพพากษา เมอวนท 16 มถนายน ค.ศ. 2014

ขอเทจจรงในคดมวา ในป ค.ศ. 2011 Leslie Klinger ไดรวบรวมงานเขยนรวมสมยขนมาโดยใช

ตวละคร Holmes, Dr. Watson และสวนประกอบอน ๆ จากนวนยายเรอง Shelock Holmes ของ

ผประพนธ Conan Doyle โดยกองทรพยสนของดอยล ไดแจงให Klinger ทราบเกยวกบการขอ

อนญาตใชสทธในตวละครเรอง Shelock Holmes และ Klinger ไมเหนดวยกบสานกพมพในการตก

ลงทาสญญาอนญาตสาหรบหนงสอของเขาทใชชอวา “A Study in Shelock” Klinger ยอมรบวา

แมหนงสอของเขามทมาจากงานอนมลขสทธทง 10 เรอง แตกไมจาเปนตองขออนญาตจากกอง

ทรพยสนของดอยล

ตอมา กองทรพยสนของดอยลมจดหมายถง Klinger และสานกพมพของเขาอกครง อธบาย

ถงการขออนญาตใชสทธในตวละครในเรอง Shelock Holmes เพอเตอนให Klinger และสานกพมพ

ของเขาทราบวา กองทรพยสนของดอยลไดตรวจดเปนประจาเกยวกบการขายหนงสอใหแกรานขาย

ปลกเกยวกบการตพมพเรอง Shelock Holmes ทไมไดรบอนญาต Klinger ไดยนฟองกองทรพยสน

ของดอยล เพอใหศาลเปนผตดสนวาหนงสอเลมใหมของตนไมเปนการละเมดงานอนมลขสทธของกอง

ทรพยสนของดอยล

จาเลยไดใหการตอศาลวา บคลกลกษณะของตวละคร Shelock Holmes และ Dr. Watson

ถกสรางขนในเรองสนและนวนยายกอนหนาน เปนผลงานทมนยสาคญ ตวละครไดมการพฒนาในงาน

เรองสนทง 10 เรอง ในเบองตน ศาลแขวงยอมรบวาบคลกลกษณะของตวละครนนเปนนามธรรม การ

กระทาของโจทกจงไมเปนการละเมดงานอนมลขสทธของจาเลย เพราะฉะนน โจทกจงไมจาเปนตองม

การขออนญาตจากจาเลย

จาเลยไดยนอทธรณตอสใน 2 ประเดน คอ

1) ศาลแขวงไมมอานาจพจารณาตดสนคด เพราะ ไมมคดเกดขนจรงจากความขดแยง

ระหวางคความทงสองฝาย

2) ตวละคร Sherlock Holmes และ Dr. Watson ยงเปนตวละครทมลขสทธเพราะเปนตว

ละครทมความซบซอน มการพฒนาในแตละชวงของเรองราว ดงนน Sherlock Holmes และ Dr.

Watson จงยงคงไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธของสหรฐอเมรกา

ในประเดนแรก ศาล Seventh Circuit ความเหนโดย ผพพากษา Richard Posner ศาล

ยอมรบวาตาม มาตรา 3 เรองเขตอานาจศาลทมอานาจพจารณาวา ตองเปนคด, กรณ หรอมขอ

โตแยงทเกดขนจรง โจทกตองการใหศาลพจารณาตดสนในประเดนทวางานทจะเปนการละเมด

ลขสทธนน งานนนตองเปนทเสรจสมบรณแลวหรอไม

15 Conan Doyle Estate, LTD., Petitioner v. Leslie S. Klinger, Respondent.

86

ประเดนน ศาล Seventh Circuit วนจฉยวา โจทกมไดแสดงผลงานใหมของโจทกทเสรจ

สมบรณเพอขอรบรองการไมละเมดลขสทธเพอใหไดรบการทบทวนโดยศาล กรณนจงเปนสถานการณ

ทแปลกเปนอยางยงในบรบทของการรองเรยนวา “การขดแยงเกดขนจรง” คอ การทโจทก

บรรณาธการรวม และผไดรบอนญาตใหตพมพเผยแพรนน ละเมดลขสทธของจาเลยหรอไม ใน

พระราชบญญตลขสทธกลาวถงเพยงการกระทาทถอวาเปนการละเมดลขสทธ กลาวคอ แมวาโดย

ปกตแลวตองมการยนยนลขสทธเพอพจารณาวาการกระทาใดทเปนการละเมดลขสทธ พระราช

บญญตลขสทธไมมวรรคใดทกาหนดวาตองมการลมลางลขสทธ

แมวา โจทก (Klinger) จะฟองคดตอศาลอทธรณอน ๆ กไมสามารถดาเนนการตดสนใน

ผลงานหนงสอใหมได ในความเปนจรงแมโจทกจะพมพเผยแพรงานอนมลขสทธของจาเลย (Conan

Doyle Estate) ศาลจะกาหนดวาการฟองคดจะไดรบการพจารณาตอเมอโจทกแสดงใหเหนวางาน

ใหมไดมการเตรยมพรอมและพมพเผยแพรไดทนท ดงนน หนงสอของโจทกจงขาดความเปนปจจบน

ทนดวนและความเปนจรงอยางเพยงพอ แตศาล Seventh Circuit ไมทาตามบทบญญตดงทศาลอน

ๆ ทา โดยศาล Seventh Circuit ยอมพจารณาตดสนคดน โดยวนจฉยวา ความขดแยงระหวางคกรณ

ในคดนยงไมสามารถหาขอสรปได ดงทโจทกไดรองวา “หนงสอของโจทกทจะตพมพเผยแพรละเมด

ลขสทธของจาเลยหรอไม” ศาล Seventh Circuit ไมไดวนจฉยในประเดนนแตศาลกลาววาตองมการ

ดาเนนการฟองในประเดนอนเพอใหสามารถวนจฉยไดวามขอสรปอยางไรในประเดนน

ศาล Seventh Circuit กลาววา ความไมลงรอยทางกฎหมายระหวางคกรณเรองขอบเขต

ลขสทธของกองทรพยสนของดอยลอาจพจารณาวาเปนนามธรรมไดโดยไมตองตดสนวาหนงสอของ

โจทกทพมพเผยแพรในอนาคตจะละเมดสทธของกองทรพยสนของดอยลหรอไม

ประเดนทสอง ตวละครทมการพฒนาอยางไมหยดยงตลอดเวลาจะไดรบการคมครองลขสทธ

ในผลงานลาสดทมการเผยแพรหรอไม

ประเดนน ศาล Seventh Circuit กลาววาสาธารณชนสามารถสรางผลงานเสรมจากงาน

ลขสทธทมการเผยแพรในทสาธารณะและสามารถเปลยนแปลงงานดงกลาวไดตราบเทาทผลงานเสรม

นนไมละเมดงานอนมลขสทธ ปญหาทสาคญ คอ ตวละครทมพฒนาการ มการเปลยนแปลง สมควร

ไดรบความคมครองลขสทธหรอไม ศาลไดวเคราะหวา การพฒนาการครงลาสดของตวละครเปน

“ผลงานเสรมทไมสามารถขยายขอบเขตการคมครองลขสทธของตวละครดงเดม”

ศาล Seventh Circuit ไดปฏเสธขอโตแยงของจาเลยทงสองประเดน โดยใหเหตผลวา การ

ขมขในการยบยงการขายหนงสอของโจทกเปนการคกคามโดยออมอนเปนทมาของการฟองคดน เปน

กรณทเกดขนจรง และประเดนของตวละคร Sherlock Holmes และ Dr. Watson ศาลกลาววา การ

กระทาของโจทกไมเปนการละเมดลขสทธของจาเลย เพราะเรองราวทรวบรวมมานเปนเรองทตกเปน

87

ของสาธารณะแลว เมอหมดระยะเวลาการคมครองลขสทธ ตวละครนจงเปนประโยชนแกนกเขยนคน

อน ๆ

นอกจากน ศาลในประเทศสหรฐอเมรกามไดนาเอาเพยงหลกกฎหมายลขสทธมาเปนแนวทาง

ในการวเคราะหการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครเพยงอยางเดยว แมบคลกลกษณะ

ของตวละครจะมไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธ แตศาลยงมองถงผลประโยชนของ

ผประพนธโดยอาจใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครตามกฎหมายอนได ดงน

1. การใหความคมครองตามหลกกฎหมายการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคา

(Unfair Competition)

แมตวละครทผประพนธไมสามารถบรรยายลกษณะออกมาใหเหนเดนชด หรอไมไดเปนตว

ละครทเปนตวเอกเดนเรองราวอนทาใหไมไดรบความคมครองลขสทธอนจะทาใหผประพนธมสทธ

ฟองรองคดโดยอาศยกฎหมายลขสทธไดกตาม แตกมไดหมายความวาบคคลใดจะสามารถนาตวละคร

นนไปใชอยางเสรได ในประเทศสหรฐอเมรกาบางกรณการนาบคลกลกษณะของตวละครของ

ผประพนธไปใชหรอนาไปลอกเลยนโดยมไดรบอนญาตนน จดเปนการกระทาทเขาลกษณะของการ

แขงขนอนไมเปนธรรมทางการคาได

กฎหมายการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคา (Unfair Competition) เปนอกกฎหมายหนง

ทถกนามาใชเปนแนวทางในการพจารณาคด วตถประสงคของการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคา

เปนกฎหมายทมวตถประสงคปองกนการกระทาทกอใหเกดความเสยหายแกผทดาเนนธรกจโดยสจรต

คอ ไมใหผประกอบธรกจใชวธใด ๆ ในการเอาเปรยบผประกอบธรกจรายอนซงการกระทาอนเปนการ

แขงขนมหลากหลายรปแบบ ในทนผวจยขอแบงออกเปน 2 สวนใหญ ๆ อนมความเกยวของกบการ

ใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร

1.1) การกอใหเกดความสบสนหลงผด (Causing Confusion)

ประเทศสหรฐอเมรกามมาตรการในการปองกนการกอใหเกดความสบสนหลงผดโดย

อาศยหลกคอมมอนลอว พจารณาควบคไปกบกฎหมายเครองหมายทางการคา ในเรองการลวงขาย

(Passing-Off) ซงหมายถง ลกษณะการกระทาหรอการแสดงซงขอความอนเปนเทจอนกอใหเกดความ

สบสน หลงผด หรอลวงสาธารณชนวาเปนสนคาหรอบรการจากผแขงขนทางธรกจอนมชอเสยง16 แม

ในเรองการกอใหเกดความสบสนหลงผดจะไมมบทบญญตทเกยวกบการคมครองบคลกลกษณะของ

16 นลนทร ชาตศร, การกระทาอนเปนการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคาและสภาพบงคบทาง

กฎหมาย: ศกษาเฉพาะกรณทรพยสนทางอตสาหกรรม (วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539), 6.

88

ตวละคร แตในบางคดศาลไดนาหลกเรองการกอใหเกดความสบสนหลงผดมาเทยบเคยงเพอใชในการ

ตดสนคด

ตวอยางเชน คด Patten v. Superior Talking Pictures Inc.17ขอเทจจรงในคดมอยวา

โจทกเปนผประพนธนวนยายเรอง “Frank Merriwell” จานวน 1,236 เรอง นวนยายเรองนเปนเรอง

เกยวกบการผจญภยในวยเรยนจนจบการศกษาของตวละครชอ “Frank Merriwell” เปนตวละคร

วยรนทเปนทชนชอบของสาธารณชน จาเลยเปนบรษทจาหนายภาพยนตร ไดโฆษณาภาพยนตรโดย

ใชชอเรองวา “Frank Merriwell” และมตวละครชอ “Frank Merriwell” เปนตวละครเอกของเรอง

คดนศาลตดสนวา แมความเปนเจาของลขสทธในนวนยายของโจทกจะไมครอบคลมถงชอเรองและชอ

ตวละครเอกในนวนยาย แตชอดงกลาวเปนสงททาใหสาธารณชนรบรไดถงความเกยวพนกนระหวาง

ชอของตวละครกบความเปนเจาของงานของโจทก และแมจาเลยจะอางวา ภาพยนตรของจาเลยไม

สามารถจะแขงขนกบนวนยายของโจทกได แตกฎหมายการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคาไม

จาเปนตองอยบนพนฐานของขอเทจจรงในการแขงขนอนเดยวกน ศาลใหเหตผลวา เมอเจาของ

ลขสทธมสทธแตผเดยวในการทาซา หรอดดแปลง นวนยายในรปของงานภาพยนตร โจทกจงควร

ไดรบความคมครองจากการใชชอของตวละคร “Frank Merriwell” ศาลจงสงหามมใหจาเลยใชชอตว

ละคร “Frank Merriwell” โดยอาศยหลกกฎหมายการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคา

1.2) การแสวงหาประโยชนโดยมชอบ (Misappropriation)

จากการศกษาคาพพากษาในบางคด ศาลไดนาหลกการแสวงหาประโยชนโดยมชอบนมา

เปนเหตผลหนงในการพจารณาใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร กรณทบคลกลกษณะของ

ตวละครเปนสงทมคณคาในทางการคา เชน การแสวงหาประโยชนโดยมชอบเปนการทาใหคณคาใน

บคลกลกษณะของตวละครดอยคาหรอเสอมคาลง ดงในคดของ Warner Bros Pictures v.

Columbia Broadcasting System.

ดงนน แมในประเทศสหรฐอเมรกาบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมจะไมม

การบญญตใหการคมครองไวในกฎหมายลขสทธหรอกฎหมายอนใด แตเมอมคดเกดขน ศาลได

พยายามสรางหลกตาง ๆ ขนมาเพอเปนบรรทดฐานในการตดสนคดเกยวกบบคลกลกษณะของตว

ละครทเกดขนในเวลาตอมา

4.3 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะตวละครในประเทศไทย

จากการศกษาคนควาขอมลเกยวกบบคลกลกษณะของตวละคร บทบญญตในพระราชบญญต

ลขสทธ พ.ศ. 2537 ไมมบทบญญตใดทใหความคมครองลขสทธแกบคลกลกษณะของตวละครในงาน

17 Patten v. Superior Talking Picture Inc., 8 F.Supp. 196 (1934).

89

วรรณกรรม และไมมคาพพากษาทเกยวกบการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงาน

วรรณกรรมเลย ซงหากพจารณาใหดจะเหนวา เมอบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมไมถอ

วาเปนงานอนมลขสทธ ดงนน ผประพนธจงมใชเจาของงานอนมลขสทธทจะมสทธแตเพยงผเดยว

(Exclusive Rights) ในบคลกลกษณะของตวละครเชนกน

ประเดนปญหาทสาคญ คอ เมอไมมกฎหมายบญญตใหความรบรองและคมครองบคลก

ลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรม หากในอนาคตมการฟองรองใหคมครองสทธของตวละครขนส

ศาล จะมแนวทางใดในการนามาเปนหลกในการพจารณาตดสนคด ผประพนธจะสามารถนาหลกใน

การใหความคมครองสทธของผสรางสรรค (Moral Rights) ทแสดงวาตนเปนผสรางสรรคงานและสทธ

ทจะหามมใหบคคลใดบดเบอน ตดทอน ดดแปลง หรอกระทาในประการอนใดแกงานของตนจนทาให

เกดความเสยหายตอชอเสยงหรอเกยรตคณมาใชเพอประโยชนแกงานลขสทธของตนไดหรอไมอยางไร

ประเดนทนาพจารณาตอมา คอ กรณทนกแสดงไดสวมบทบาทตามลกษณะของตวละคร

นกแสดงสามารถไดรบความคมครองตามกฎหมายลขสทธในฐานะสทธขางเคยง แตเหตใดจงไมม

บทบญญตของกฎหมายทใหความรบรองและคมครองบคลกลกษณะของตวละคร

เมอไมมคดทเกยวของกบกรณศกษาการใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครเกดขน

โดยตรง ผวจยจงขอยกคาพพากษาฎกาทถอเปนการเทยบเคยงกรณศกษาการใหความคมครอง

บคลกลกษณะของตวละคร คอ คาพพากษาฎกาท 3332/2555 เปนคดระหวาง นางสาวเมทน

กงโพยม กบพวก โจทก กบ บรษทแดพเพอรเจนเนอรล อะแพเรล จากด กบพวก จาเลย ดงน

คาพพากษาฎกาท 3332/255518

ขอเทจจรงในคดมวาโจทกทงสองประกอบอาชพเปนนางแบบ นกแสดง และผนาเสนอสนคา

รบจางบรษท โปรดกชนสตอร จากด เดนแบบแฟชน โดยโจทกทงสองเดนแบบเสอผาหลายยหอ

รวมทงของจาเลยท 1 ดวย ซงการทจาเลยทงสองแสดงการเดนแบบเสอผาตามคาฟองทาใหโจทกทง

สองมสทธของนกแสดงหรอไมนน

ตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 บญญตคมครองสทธของนกแสดงไวในมาตรา 44 วา

“นกแสดงยอมมสทธแตผเดยวในการกระทาอนเกยวกบการแสดงของตน ดงตอไปน (1) แพรเสยง

แพรภาพ หรอเผยแพรตอสาธารณชนซงการแสดง เวนแตจะเปนการแพรภาพ หรอเผยแพรตอ

สาธารณชนจากสงบนทกการแสดงทมการบนทกไวแลว (2) บนทกการแสดงทยงไมมการบนทกไวแลว

(3) ทาซาซงสงบนทกการแสดงทมผบนทกไวโดยไมไดรบอนญาตจากนกแสดงหรอสงบนทกการแสดง

ทไดรบอนญาตเพอวตถประสงคอนหรอสงบนทกการแสดงทเขาขอยกเวนการละเมดลขสทธของ

นกแสดงตามมาตรา 53” และตามาตรา 4 บทบญญตนยามคาวา “นกแสดง” หมายความวา ผแสดง

18 คาพพากษาฎกาท 3332/2555.

90

นกดนตร นกรอง นกเตน นกรา และผซงแสดงทาทางรอง กลาว พากย แสดงตามบทหรอในลกษณะ

อนใด จากบทบญญตของทงสองมาตรา ดงกลาวน เหนไดวา กฎหมายบญญตไวโดยชดเจนวา บคคล

เชนใดบางทถอวาเปน “นกแสดง” และบญญตคมครองในสทธของนกแสดง แตมไดบญญตใหชดเจน

วาสงทแสดงและไดรบความคมครองคออะไรบาง อยางไรกตามในเรองการกระทาอนเกยวกบการ

แสดงของนกแสดงนยอมถอเปนสาระสาคญแหงสทธของนกแสดงและเปนไปไมไดทจะแปลความเปน

วา ไมวานกแสดงจะทาอะไรกไดสทธนกแสดงในสวนทเกยวกบการกระทานนโดยไรขอบเขต จงตอง

ตความถงลกษณะของการกระทาอนเกยวกบการแสดงของนกแสดงนใหตองตามเจตนารมณของ

กฎหมายในการใหความคมครองสทธของนกแสดงและการบงคบใชกฎหมายฉบบน ซงสามารถ

พจารณาไดจากบทกฎหมายและเหตผลตาง ๆ ทเกยวของ ในเบองตนเมอพจารณาบทกฎหมาย

คมครองลขสทธเดมทเคยมมาไมไดบญญตใหการคมครองแกสทธของนกแสดง เพงมการนามาบญญต

ใหการคมครองครงแรกภายใตพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537 ในปจจบน แสดงใหเหนวา

พระราชบญญตฉบบนมเจตนารมณทจะใหการคมครองสทธของนกแสดงในลกษณะทเกยวเนองกบ

ลขสทธ

ศาลพจารณาวา หากปรากฏวานกแสดงเปนผสรางสรรคหรอเจาของงานอนมลขสทธ เชน

งานดนตรกรรม งานนาฏกรรม หรองานวรรณกรรมบทละครเอง ยอมไดรบความคมครองลขสทธใน

ฐานะทตนเปนผสรางสรรคหรอเจาของลขสทธ แตหากนกแสดงมใชผสรางสรรคงานหรอเจาของ

ลขสทธ เปนเพยงผนางานอนมลขสทธมาแสดง เชน การเลนดนตรหรอรองเพลงทเปนงานดนตรกรรม

หรอเตนหรอราจากทาเตน ยอมเปนผนาเสนองานดงกลาวใหปรากฏตอผอนอาจถอไดวาเปนผนา

คณคาของงานดงกลาวมาแสดงใหบคคลอนไดชนชมนบไดวาเปนบคคลททาหนาทอนสาคญเพอ

ประโยชนในการแสดงออกซงงานลขสทธ จงมเหตผลอนควรใหการคมครองแกนกแสดงเชนวาน

ตอเนองเพมขนจากการคมครองผสรางสรรคหรอเจาของงานอนมลขสทธ เมอพจารณาบทมาตราใน

การใหความคมครองสทธของนกแสดงตามมาตรา 44 โดยเฉพาะใน (3) สทธการทาซาสงบนทกการ

แสดงทเขาขอยกเวนการละเมดสทธของนกแสดงตามมาตรา 53 นน เมอพจารณามาตรา 53 จะเหน

ไดวา เปนบทบญญตใหนาเหตยกเวนการละเมดลขสทธตามมาตรา 32 มาตรา 33 มาตรา 34 มาตรา

36 มาตรา 42 และมาตรา 43 มาใชบงคบแกสทธของนกแสดงโดยอนโลม เปนบทบญญตทแสดงให

เหนถงความเชอมโยงเกยวของสมพนธกนระหวางสทธของนกแสดงกบงานอนมลขสทธ

พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 69 วรรคหนง ยงบญญตใหการกระทาทเปนการ

ละเมดลขสทธของนกแสดงตามมาตรา 52 เปนความผดและมโทษทางอาญาทตองระวางโทษปรบตง

แตสองหมนบาทถงสองแสนบาท และหากเปนกรณตามวรรคสอง เมอเปนการกระทาเพอการคาตอง

ระวางโทษจาคกตงแตหกเดอนถงสปหรอปรบตงแตหนงแสนบาทหรอทงจาทงปรบ จงจาเปนตอง

ตความการมสทธของนกแสดงโดยตองคานงถงสทธทควรเปนเรองสาคญอนมเหตผลทจะใหการ

91

คมครองโดยมาตรการทางอาญาดงกลาว และตองตความโดยเครงครด ดงนยอมไมมเหตผลทจะ

ตความวานกแสดงแสดงสงใดกไดสทธอยางไมมขอจากด และยอมเปนไปไมไดทกฎหมายจะไมบญญต

ถงลกษณะของการกระทาอนเกยวกบการแสดงของนกแสดงอนเปนองคประกอบสาคญอยางหนงท

กฎหมายใหความคมครองไวตามาตรา 44 เวนแตจะถอวาเปนกรณทมบทบญญตอนบญญตไวแลว ซง

แสดงใหเหนไดวา การทพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537 ไมไดบญญตลกษณะการกระทาอนเกยว

กบนกแสดงของนกแสดงตามมาตรา 44 ไวใหชดเจนโดยเฉพาะกเปนเพราะพระราชบญญตฉบบนม

เจตนารมณทถอวาการกระทาอนเกยวกบการแสดงของนกแสดงนนตองเปนการกระทาทเปนการ

แสดงงานอนมลขสทธ โดยเฉพาะงานดนตรกรรม งานนาฏกรรม และงานวรรณกรรม ทมลกษณะ

ทานองเปนบทพากย บทละคร หรอบททใชแสดงอนใดอนอาจนามาใหบคคลทถอเปนนกแสดงตาม

บทนยามมาตรา 4 เปนผแสดง เพราะลกษณะหรอหลกเกณฑตาง ๆ เกยวกบงานเหลานลวนมบญญต

ไวในสวนทเกยวของกบงานอนมลขสทธแลวทงสน จงไมจาตองบญญตซาสาหรบกรณสทธของ

นกแสดงอก

โจทกทงสองมไดบรรยายฟองแสดงใหเหนเปนประเดนใหวนจฉยวา การแสดงเดนแบบเสอผา

ตามฟองมการทาทาทประกอบขนเปนเรองราวในลกษณะงานอนมลขสทธประเภทนาฏกรรมได

อยางไร จงไมอาจพจารณาวนจฉยและฟงวาการแสดงการเดนแบบเปนงานอนมลขสทธประเภทงาน

นาฏกรรมโดยตวเองหรอเปนการแสดงงานอนมลขสทธประเภทนาฏกรรมดงนแมโจทกทงสองเปน

นกแสดงหรอผแสดงทาทางในการเดนแบบกยงไมอาจฟงไดวาจาเลยท 1 ละเมดสทธนกแสดงของ

โจทกทงสอง

จากคาพพากษาดงกลาวน เหนไดวาการทนกแสดงจะไดรบความคมครองเรองสทธของ

นกแสดงนน มเงอนไขดงน

1) เปนนกแสดงตามบทนยาม มาตรา 4 แหงพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

2) การแสดงตามบทหรอลกษณะอนใดนน ตองกระทาภายใตเปนงานอนมลขสทธทบญญต

ไวในมาตรา 6 อนไดแก งานประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม โสตทศนวสด

ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง แพรภาพ หรองานอนใดในแผนกวรรณคด แผนก

วทยาศาสตร หรอศลปะ

เมอทาการวเคราะหตามคาพพากษาศาลฎกาดงกลาวจะเหนวา นกแสดงไมไดรบความ

คมครองในการแสดงโดยตรง แตสทธของนกแสดงถอเปนสทธขางเคยง (Neighboring) อยางหนงของ

ลขสทธ เชนเดยวกนกบบคลกลกษณะตวละครทไมอาจไดรบความคมครองในฐานะงานอนมลขสทธ

ภายใตพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 เพราะไมมบทนยามใหการรบรองหรอใหความคมครอง

โดยตรง ทงไมมการใหความคมครองในฐานะสทธขางเคยง (Neighboring) ของงานลขสทธเหมอน

สทธนกแสดง หากเกดคดความฟองรองขอใหมการคมครองในบคลกลกษณะของตวละคร ผวจยม

92

ความเหนวา ศาลอาจตองพจารณาตามหลกทวไปของการใหความคมครอง “สทธ” ของผประพนธ

โดยอาศยหลกกฎหมายแพงและพาณชยมาเปนหลกในการพจารณาวา ผประพนธถอเปนเจาของสทธ

ในบคลกลกษณะของตวละคร หรอตวละครนนๆ หรอไม และหากถอวาผประพนธเปนผมสทธใน

บคลกลกษณะของตวละครหรอตวละคร ผประพนธจะไดรบความคมครองหรอมสทธเรยกรองจาก

บคคลผกระทาการละเมดไดอยางไรบาง ซงผวจยจะไดทาการสรปพรอมกบแสดงความคดเหน

ขอเสนอแนะในบทตอไป

บทท 5

บทสรปและขอเสนอแนะ

งานวรรณกรรมประเภทบนเทงคด ไมวาจะเปนนวนยาย เรองสน หรอบทละคร ผประพนธ

ยอมมความประสงคใหผอานไดรบความสนกสนานเพลดเพลนรวมถงไดแงคดตาง ๆ ซงงาน

วรรณกรรมแตละเรองนนกวาจะสาเรจเสรจสนผประพนธยอมตองใชความวรยะอตสาหะในการ

สรางสรรค (Originality) และถายทอดความคดนนออกมาในรปแบบของงานวรรณกรรมอนประกอบ

ไปดวยแกนเรอง (Theme), โครงเรอง (Plot) โดยใชตวละครเปนผดาเนนเรอง จงอาจกลาวไดวา

ตวละครเปนสงทสาคญไมยงหยอนไปกวาแกนเรอง (Theme) และโครงเรอง (Plot) การทตวละคร

ตวหนง ๆ จะเปนทสนใจและจดจาของผอาน ผประพนธยอมตองสรางบคลกลกษณะของตวละคร

(Character) ใหมลกษณะเดนเฉพาะ ซงกวาจะสรางตวละครขนมาหนงตวนนมใชเรองงาย ตองใชทง

จนตนาการผสานความคดวเคราะหเพอใหไดมาซงรปรางหนาตา นสยใจคอ รวมถงลกษณะเดน หรอ

เอกลกษณเฉพาะตวของตวละครนน ๆ ตลอดจนความสมพนธเชอมโยงระหวางตวละครแตละตว

เพอใหเกดความลงตวอนนาไปสงานนวนยายทผอานสมผสและเขาถงอรรถรสของนวนยายไดดยงขน

ในปจจบนจะเหนไดวาบรรดาผประพนธ ผผลตภาพยนตร หรอผเกยวของอน ๆ ไดพยายามสราง

ตวละครอนมบคลกทเปนเอกลกษณเฉพาะของตวละคร เพอใหเปนทจดจาของผอาน หรอผชม

ภาพยนตรทาใหบคคลเหลานนสามารถรบรและสมผสไดถงความมอยของตวละครไดอยางเปน

รปธรรมมากยงขน ซงตางกบในอดตทเปนเพยงนามธรรมอนขนอยกบจนตนาการของผอาน

ดวยเหตทผประพนธเปนบคคลผใหกาเนดตวละครและบคลกลกษณะของตวละคร อนตองใช

สตปญญาสอดประสานทกษะความรความสามารถเปนระยะเวลามใชนอย ทงยงตองอทศใจกายเพอ

สรางสรรคบคลกลกษณะตวละครขนมา สงเหลานลวนแลวแตมคณคาอนมอาจประเมนเปนตวเงนได

ซงหากปลอยใหมบคคลอนซงไมมสวนรวมใด ๆ ในการสรางสรรคงานของผประพนธ นาบคลก

ลกษณะของตวละครไปใชประโยชนในเชงพาณชย หรอแสวงหาผลประโยชนในแงอนโดยปราศจาก

ความสจรตเสยแลว ยอมไมเปนธรรมตอผประพนธ อนเปนการบนทอนกาลงใจของผประพนธในการ

คดสรางสรรคบคลกลกษณะของตวละครใหม ๆ ออกมา ซงอาจนาไปสความถดถอยของวงการงาน

วรรณกรรมประเภทบนเทงคดในอนาคตกอาจเปนได จงมความจาเปนอยางยงทจะตองมการรองรบ

สทธดงกลาวของผสรางสรรค ควรใหกฎหมายรบรองคมครองบคลกลกษณะของตวละครในงาน

วรรณกรรม โดยใหสทธแตผเดยวแกผประพนธในการแสวงหาผลประโยชนตอบแทนจากตวละครทตน

สรางสรรค ใหมบคลกลกษณะเฉพาะ แยกออกมาเปนอกสทธหนงนอกเหนอจากการคมครอง

ในลกษณะของงานวรรณกรรม

94

จากการศกษากฎหมายระหวางประเทศ อนไดแก อนสญญากรงเบอรน (Bern Convention

for the Protection of Literary and Artistic works), ความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทาง

ปญญาเกยวกบการคา (Agreement on Tread – Related Aspects of Intellectual Property

Rights: TRIPs) กฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ (Copyright, Designs and Patents Act

1988), กฎหมายลขสทธของประเทศสหรฐอเมรกา (The Copyright Act of 1976) และของประเทศ

ไทย คอ พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ.2537 ตางมหลกเกณฑไปในทศทางเดยวกน คอ ใหความ

คมครองงานวรรณกรรมในฐานะงานอนมลขสทธประเภทหนง เปนการคมครองงานโดยรวม ไมเพยง

พอทจะคมครองบคลกลกษณะของตวละครและสทธของผประพนธในฐานะเปนเจาของบคลกลกษณะ

ของตวละครดวยแตอยางใด การทบคคลอนใดนาบคลกลกษณะของตวละครไปใชเพยงอยางเดยวโดย

มไดนาเนอเรองในงานวรรณกรรมไปใชดวย จงไมถอวาเปนการกระทาอนเปนการละเมดลขสทธใน

งานวรรณกรรมไมวาจะในแงของชนงานวรรณกรรมนนเอง หรอในแงของบคลกลกษณะของตวละคร

ทไดนาไปใชซงจากการศกษากฎหมายลขสทธของตางประเทศ อาจสรปไดดงน

5.1 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะตวละครของประเทศองกฤษ

ตามหลกกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษ ไมมบทบญญตใดใหความคมครองบคลก

ลกษณะของตวละครในฐานะงานอนมลขสทธ และตามคาพพากษาของศาลแสดงใหเหนวา ศาล

ประเทศองกฤษจะตดสนใหตวละครไดรบความคมครองในฐานะงานอนมลขสทธกตอเมอ

1) มบทบญญตของกฎมายลขสทธใหนยามของคาวา “ตวละคร” หรอ “บคลกลกษณะของ

ตวละคร” ไว

2) หากศาลจะพจารณาใหความคมครอง “ตวละคร” หรอ “บคลกลกษณะของตวละคร”

นน ตองเปนบคลกลกษณะของตวละครมความสาคญ มชอเสยง และมมลคาในทางเศรษฐกจ

เมอตวละคร หรอบคลกลกษณะของตวละครไมอาจไดรบความคมครองลขสทธ จงมทางออก

ในการใหความคมครองตวละคร หรอบคลกลกษณะของตวละครในฐานะเครองหมายการคา ซงทาให

กลายเปนทรพยสนทมคณคาในเชงพาณชยทมผลเปนการยบยงการละเมดเครองหมายการคา หากม

บคคลใดละเมดสทธผประพนธ หรอผทรงสทธในเครองหมายการคายอมฟองรองฐานละเมด

เครองหมายการคา หรอฐานการลวงขายสนคาไดอกทางหนง แตแนวทางปองกนเบองตนทชดเจน

ทสด คอ การทาสญญาอนญาตใหใชสทธในบคลกลกษณะของตวละคร หรอตวละคร โดยระบให

ชดเจนทงสทธ ขอบเขต และกาหนดหนาทของผใหอนญาตและผไดรบอนญาตใหใชสทธในตวละคร

นน ๆ เพอใหเกดประโยชนและความเปนธรรมอยางสงสดแกคสญญาทกฝาย

95

5.2 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะตวละครประเทศสหรฐอเมรกา

ตามทศกษากฎหมายลขสทธ (The Copyright Act 1976) ของประเทศสหรฐอเมรกา

กาหนดงานอนมลขสทธไว 8 ประเภท อนไดแก งานวรรณกรรม, งานดนตรกรรม รวมถงงานประเภท

เดยวกน, งานแสดงโดยวธใบ และงานออกแบบทาเตน, งานเกยวกบภาพ, กราฟฟก และงาน

ประตมากรรม, ภาพเคลอนไหว และโสตทศนวสดอน, การบนทกเสยง และงานสถาปตยกรรม ซงมได

มบทนยามรองรบถงบคลกลกษณะของตวละครเอาไวดวย เมอมคดพพาทเกดขน ศาลจงมภาระท

จะตองวางหลกเกณฑในการตดสนวาจะใหความคมครองหรอไม

เนองจากประเทศสหรฐอเมรกาเปนประเทศทใชระบบกฎหมายแบบคอมมอน ลอว

(Common Law) ศาลจงสามารถสรางหลกกฎหมายใหเกดขนไดจากแนวคาพพากษา จากการศกษา

ในหลาย ๆ คด ศาลสหรฐอเมรกามความเหนวา บคลกลกษณะของตวละครหรอตวละครในงาน

วรรณกรรมนนสามารถมลขสทธแยกออกมาจากตวงานวรรณกรรมได โดยสงทศาลนามาพจารณา คอ

เมอผประพนธเปนผสรางสรรคงานวรรณกรรมอนเปนงานทมลขสทธประเภทหนง ซงไดรบความ

คมครองตามกฎหมายลขสทธอยแลว ผประพนธจงควรม “สทธ” ในบคลกลกษณะของตวละครหรอ

ตวละครในงานวรรณกรรมของตน หากมบคคลใดนาไปใชโดยไมไดรบอนญาตยอมเปนการไมสมควร

แตมใชวาตวละครทกตวจะไดรบความคมครองลขสทธเสมอไป ศาลไดวางหลกเกณฑเพอเปนหลกใน

การพจารณาใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละครไววาควรมคณสมบต ดงน

1) บคลกลกษณะของตวละครนน จะตองไมเปนเพยงความคด (Idea) ทปรากฏอยทวไป

อนบคคลใด ๆ สามารถมความคดในบคลกลกษณะเชนนนได

2) ผประพนธตองมการแสดงออกซงความคด (Expression of Idea) ผานตวละคร คอ ตอง

บรรยายลกษณะรปลกษณภายนอก, ลกษณะนสยใจคอ, พฤตกรรม ทศนคต ตลอดจนปฏกรยาตาง ๆ

ของตวละครอนเปนสงทมการพฒนาโดยผประพนธออกมาใหเหนเดนชด ยงตวละครมความเดนชด

หรอพฒนาการมากเทาใด ยงจะทาใหตวละครนนมโอกาสไดรบความคมครองลขสทธไดมากขน ซง

ศาลของประเทศสหรฐอเมรกาไดวางหลกเกณฑเพมเตมไวอก 2 ขอ คอ หลกการบรรยายออกมาให

เหนเดนชด (Distinct Delineation) และหลกการสรางเรองราว (Story Being Told) ซงหากบคลก

ลกษณะของตวละครเขาหลกเกณฑทง 2 ดงกลาว ยอมอาจไดรบความคมครองในฐานะงานอนม

ลขสทธ สงผลใหผประพนธอนเปนเจาของตวละครหรอผทรงสทธในตวละครนนสามารถฟองรอง

บคคลทลอกเลยนหรอนาบคลกลกษณะของตวละครในงานวรรณกรรมไปใชโดยมไดรบอนญาตได

3) แมบคลกลกษณะของตวละครจะมไดรบความคมครองลขสทธ แตเพอความยตธรรมและ

เพอประโยชนในทางการคา ศาลของประเทศสหรฐอเมรกาไดนาหลกกฎหมายเรองการละเมดในเรอง

การลวงขาย (Passing-off) มาปรบใชควบคกนโดยถอวาการนาบคลกลกษณะของตวละครไปใชโดย

96

ไมไดรบอนญาตในบางรปแบบถอเปนการกระทาในลกษณะของการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคา

(Unfair Competition)

จากการศกษากฎหมายของทงสองประเทศ ผวจยสรปไดดงน

ในประเทศองกฤษนน ศาลมไดใหความสาคญในการใหคมครองลขสทธแกบคลกลกษณะของ

ตวละคร หรอตวละครในงานวรรณกรรมมากนก ดวยเหตผลทวา

ประเดนแรก บคลกลกษณะของตวละคร หรอตวละคร ไมอยในประเภทงานตามทกฎหมาย

ลขสทธบญญตใหความคมครองเอาไว

ประเดนทสอง บคลกลกษณะของตวละคร หรอตวละครในงานวรรณกรรม ไมมความเปน

รปธรรมทเหนไดชดเจน การทบคลกลกษณะของตวละคร หรอตวละครจะมความสาคญมากนอย

หรอไม เพยงใด ยอมขนอยกบการรบรหรอจนตภาพของผอานแตละคน จงเปนการยากทจะกาหนด

หลกเกณฑเพอใหความคมครอง

ประเดนทสาม หากศาลจะพจารณาใหความคมครองบคลกลกษณะของตวละคร หรอ

ตวละครนน จะตองมความสาคญ มชอเสยง และมมลคาในทางเศรษฐกจ และใหความคมครองใน

ฐานะงานทสบเนองจากงานวรรณกรรมอนมลขสทธ

สาหรบในประเทศสหรฐอเมรกา แมมคดฟองรองเรองบคลกลกษณะของตวละครในหลาย ๆ

ประเดน และศาลมแนวคดทวาบคลกลกษณะของตวละคร หรอตวละครอาจมลขสทธแยกออกมา

ตางหากจากงานวรรณกรรมได แตมใชวาบคลกลกษณะของตวละคร หรอตวละครทกตวจะไดรบ

ความคมครองลขสทธเสมอไป การทจะไดรบความคมครองนน สบเนองมาจากบคลกลกษณะของ

ตวละคร หรอตวละครในงานวรรณกรรมอนมลขสทธนน มความสาคญ เปนตวเอกของเรอง ซงผวจย

มความเหนดวยตามหลกของศาลประเทศสหรฐอเมรกาในขอทวา ตวละครทผประพนธไดบรรยาย

บคลกลกษณะออกมาใหเหนเดนชดมผลทาใหสาธารณชนผอานงานวรรณกรรมสามารถสมผสและ

จดจาไดถงตวละครนน และอาจทาใหผอานคาดเดาไดถงบคลกลกษณะของตวละครวาเมออยใน

สถานการณใหม ๆ ตวละครตวนนจะมบคลกอยางไร เปนตวละครทไดรบการพฒนา (Developed

Character) มาเปนอยางดอนมใชตวละครเขาแบบ (Stock Character) หรอตวละครทมลกษณะ

ทว ๆ ไป ผประพนธตองมการแสดงออกถงการสรางสรรคตวละครทซบซอนจนกระทงมความโดดเดน

หรอมเอกลกษณเฉพาะจงจะมคณคาอนสมควรทจะไดรบความคมครองลขสทธ

5.3 แนวทางการใหความคมครองบคลกลกษณะตวละครของประเทศไทย

ดงทไดกลาวมาเบองตนแลววา พระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ไมมบทบญญตใดนยามให

ความคมครองบคลกลกษณะของตวละครเชนเดยวกบกฎหมายลขสทธของประเทศองกฤษและ

ประเทศสหรฐอเมรกา มเพยงการใหความคมครองงานวรรณกรรมในฐานะงานอนมลขสทธเทานน

97

แมวาในประเทศไทยยงไมมคดความฟองรองเกยวกบการใหความคมครองลขสทธในบคลก

ลกษณะของตวละครเกดขน อยางไรกตามไมอาจปฏเสธไดวาบคลกลกษณะของตวละครนนอาจเปน

สงทเพมมลคาใหแกงานวรรณกรรมประเภทบนเทงคด (นวนยาย) ทงยงเปนสงทเพมมลคาใหแก

ผลตภณฑสนคาในรปแบบตาง ๆ โดยผวจยมความเหนดงน

5.3.1 ในเรองของการใหคาจากดความ ตามบทบญญตในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

มาตรา 6 ไดระบประเภทของงานลขสทธไวทงหมด 9 ประเภท ไดแก งานสรางสรรคประเภท

วรรณกรรม นาฏกรรม ศลปกรรม โสตทศนวสด ภาพยนตร สงบนทกเสยง งานแพรเสยง งานแพร

ภาพ หรองานอนใดในแผนกวรรณคด แผนกวทยาศาสตร หรอแผนกศลปะ ซงงานอนมลขสทธ

เหลานนมไดระบรวมถงบคลกลกษณะของตวละครเอาไวดวย และการทประเทศไทยใชระบกฎหมาย

แบบซวลล ลอว (Civil Law) ซงยดบทบญญตของกฎหมายเปนหลกในการพจารณาคด เมอพระราช

บญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ไมมบทบญญตรองรบใหความคมครอง “บคลกลกษณะของตวละคร”

หรอ “ตวละคร” ในฐานะงานอนมลขสทธ ศาลยอมไมอาจจะกาหนดหลกเกณฑในการใหความ

คมครองเพอใชเปนหลกกฎหมายดงเชนประเทศในระบบคอมมอน ลอว (Common Law) ดงนน การ

ไมมบทบญญตนยามคาวา “บคลกลกษณะของตวละคร” หรอ “ตวละคร” จงมแนวโนมทศาลอาจ

ตดสนไมใหความคมครองได ดวยเหตนหากตองการใหบคลกลกษณะของตวละครไดรบความคมครอง

ตามกฎหมายลขสทธ ในเบองตนจงมความจาเปนอยางยงทจะตองบญญตบทนยามของคาวา “ตว

ละคร” รองรบไวในกฎหมายลขสทธเชนเดยวกบการทไดนยามคาวา “นกแสดง” ไวในมาตรา 4 แหง


หากจะนยามคาวา “บคลกลกษณะของตวละคร” ผวจยขอเสนอคานยามไววาบคลกลกษณะ

ของตวละคร คอ ตวละครผประกอบพฤตกรรมตามเหตการณในเนอเรอง หรอผทไดรบผลจาก

เหตการณในเนอเรอง

5.3.2 ในเรองการใหความคมครองสทธของผสรางสรรคหรอผประพนธ (Moral Rights) นน

ผวจยมความเหนวา หากเกดกรณฟองรองเกยวกบลขสทธในตวละคร ผสรางสรรคหรอผประพนธยอม

ใชสทธของตนตามทมอยในพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 มาตรา 18 ทบญญตวา “ผสรางสรรค

งานอนมลขสทธตามพระราชบญญตน มสทธทจะแสดงวาตนเปนผสรางสรรคงานดงกลาว และมสทธ

ทจะหามมใหผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใดบดเบอน ตดทอน ดดแปลงหรอทาโดยประการอนใดแก

งานนนจนเกดความเสยหายตอชอเสยง หรอเกยรตคณของผสรางสรรค…” กลาวคอ ผสรางสรรคหรอ

ผประพนธสามารถฟองรองบคคลผนาตวละครของตนไปใชในลกษณะทอาจกอใหเกดความเสยหาย

ตอชอเสยงหรอเกยรตคณของตนได อยางไรกด ผวจยมความเหนวาการทผสรางสรรคหรอผประพนธ

จะอาศยสทธของผสรางสรรคตามทบญญตไวในมาตรา 18 น มจดบกพรองบางประการ คอ

98

5.3.3 การทมบคคลใดนาบคลกลกษณะของตวละครไปหาประโยชนโดยไมไดรบอนญาตใน

เชงพาณชย แตหากการกระทานนไมไดกอใหเกดความเสยหายตอชอเสยงหรอเกยรตคณของ

ผสรางสรรค ยอมไมอาจนาหลกสทธของผสรางสรรคตามมาตรา 18 มาปรบใชได เนองจากแมตาม

มาตรา 18 จะมการคมครองสทธของผสรางสรรค แตกมสทธเพยงแสดงวาตนเปนผสรางสรรคงาน

ดงกลาว และมสทธทจะหามมใหผรบโอนลขสทธ หรอบคคลอนใดบดเบอน ตดทอน ดดแปลงหรอทา

โดยประการอนใดแกงานนนจนเกดความเสยหายตอชอเสยง หรอเกยรตคณของผสรางสรรคเทานน

มไดใหความคมครองไปถงการลอกเลยน หรอการดดแปลง “บคลกลกษณะของตวละคร” หรอ “ตว

ละคร” แมแตนอย ดงนน ผสรางสรรคหรอผประพนธควรไดรบการคมครองในสวนของ “บคลก

ลกษณะของตวละคร” หรอ “ตวละคร” เปนการเฉพาะนอกเหนอจากความคมครองในงานอนม

ลขสทธประเภทวรรณกรรม เนองจาก “บคลกลกษณะของตวละคร” หรอ “ตวละคร” เปนสวน

สาคญอกประการหนงทผสรางสรรคตองใชความวรยะอตสาหะในการสรางสรรค

5.3.4 ผประพนธไมสามารถอาศยบทบญญตมาตรา 18 ในการฟองเรยกคาสนไหมทดแทน

จากการนาบคลกลกษณะของตวละครไปใชโดยไมไดรบอนญาตได เพราะบทบญญตมาตรา 18 มผล

เพยงใหสทธผสรางสรรคในอนทจะหามมใหผรบโอนลขสทธหรอบคคลอนใดบดเบอน ตดทอน

ดดแปลงหรอทาโดยประการอนใดแกงานนนจนเกดความเสยหายตอชอเสยง หรอเกยรตคณของ

ผสรางสรรค แตกฎหมายมไดบญญตในเรองการเรยกรองใหรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนในกรณนไว

ดวย

เมอพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 ไมมบญญตเรองการเรยกคาสนไหมทดแทนในกรณท

มการละเมดสทธของผสรางสรรคในสวนของตวละครหรอบคลกลกษณะของตวละคร ผวจยจงเหนวา

ควรเยยวยาความเสยหายโดยการปรบใชกฎหมายทมการบงคบใชอยในปจจบน อนไดแก กฎหมายวา

ดวยละเมด ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 420 โดยผประพนธสามารถฟองเรยกคา

สนไหมทดแทนจากบคคลผกระทาละเมดในสวนของตวละครทตนสรางสรรคขน แตอยางไรกตามการ

กระทานนจะตองครบองคประกอบอนเปนการละเมดดวย คอ 1) ผใด 2) จงใจหรอประมาทเลนเลอ

3) กระทาตอบคคลอน 4) โดยผดกฎหมาย 5) ใหไดรบความเสยหายแกสทธอยางหนงอยางใดกด

ผนนกระทาละเมดจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน ซงหากพจารณาในเรองกฎหมายลกษณะ

ละเมดน จะเหนวาตวละครในงานวรรณกรรมเปนสทธอยางหนงของผประพนธ เนองจากผประพนธ

ไดสรางสรรคขน ยอมเปนสงอนชอบธรรมทผสรางสรรคจะพงมในการทไดสรางสรรคงานของตน

รวมถงการหวงกนมใหบคคลใดนาสงทตนไดสรางสรรคขนไปแสวงหาประโยชนโดยปราศจากความ

สจรต ดงนน หากมบคคลใดละเมดสทธของผสรางสรรคในสวนของตวละคร หรอบคลกลกษณะของ

ตวละครผสรางสรรคยอมอาศยบทบญญตดงกลาวในการเรยกคาสนไหมทดแทนจากบคคลผทาการ

ละเมดได

99

บรรณานกรม กมลณฐ นอยไกรไพร. (2545). ปญหาการคมครองและการเยยวยาความเสยหายกรณละเมดธรรม

สทธตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลย รามคาแหง.

คณะกรรมการสงเสรมและพฒนาการคมครองลขสทธวรรณกรรมและงานทเกยวของ. (ม.ป.ป.). คมอ ลขสทธสาหรบนกเขยน. สบคนจาก http://www.ipthailand.go.th/ipthailand/ index.php?option=com_content&task=view&id=668&Itemid=399.

จมพล ภญโญสนวฒน. (ม.ป.ป.). วารสารบณฑตศกษานตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สบคนจาก http://www.grad.law.tu.ac.th/files/journal/5308_Year4_01.pdf.

เฉลมชย กกเกยรตกล. (2546). สบคนจาก http://chalermchai-nbtc.blogspot.com/ 2013/06/1_7395.html.

ชมพนช สถตยเสมากล. (2554). ปญหาการคมครองลกษณะทาทางของพธกรตามพระราชบญญต พ.ศ. 2537. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยอญสมชญ.

ไชยยศ เหมะรชตะ. (2553). ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา (พนฐานความรทวไป) (พมพครงท 8). กรงเทพฯ: นตธรรม.

ณฎฐอณณ ปาวสานต. (2550). ปญหาการอนญาตใหใชสทธในลขสทธงานดนตรกรรม: ศกษากรณ การจดเกบคาตอบแทนซาซอนจากผใชงานลขสทธ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยศรปทม.

นลนทร ชาตศร. (2539). การกระทาอนเปนการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคาและสภาพบงคบ ทางกฎหมาย: ศกษาเฉพาะกรณทรพยสนทางอตสาหกรรม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นาสรา แจมใส. (ม.ป.ป.). กฎหมายลขสทธ. สบคนจาก http://www.gotoknow.org/posts/348983. เนตบณฑตยสภา ในพระบรมราชปถมภ. (2555). “ลขสทธ” ใน ตารากฎหมายทรพยสนทางปญญา.

กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ. ประคอง เจรญจตรกรรม. (2551). หลกการเขยนวจารณวรรณกรรม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร. พลลภ สรพาณชยกล. (2554). ปญหากฎหมายบางประการในการใหความคมครองธรรมสทธ.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยกรงเทพ.

100

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตสถาน. (ม.ป.ป.). สบคนจาก http://rirs3.royin.go.th/new-search/meaning-search-37.asp.

พบรตน อวคณประเสรฐ. (2553). ปญหากฎหมายการคมครองงานวรรณกรรมในยคดจตอล ศกษา กรณหนงสออเลกทรอนกส (e-book). วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลย รามคาแหง.

ไพโรจน บญประกอบ. (2539). การเขยนสรางสรรค: เรองสน-นวนยาย. กรงเทพฯ: ดอกหญา. ภทรพร จกรางกรและคณะ. (2554). กฎหมายลขสทธ: ศกษาเปรยบเทยบกฎหมายลขสทธประเทศ

ไทยกบประเทศออสเตรเลย. สบคนจาก http://elib.coj.go.th/Article/cpt2011_3_4.pdf. ยวพาส (ประทปะเสน) ชยศลปวฒนา. (ม.ป.ป.). ความรเบองตนเกยวกบวรรณคด (พมพครงท 4).

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สรพล คงลาภ. (ม.ป.ป.). การคมครองทรพยสนทางปญญาในสหรฐอเมรกา. สบคนจาก

http://elib.coj.go.th/Article/intellectual4.pdf. สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (ม.ป.ป.). การบรหารจดการสทธประโยชนดานลขสทธ

ของศลปนแหงชาต สาขาวรรณศลป. กรงเทพฯ: ผแตง. สานกยทธศาสตรการเจรจาการคา กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ. (2555). สาระสาคญความ

ตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคา. สบคนจากhttp://www.thailandaec.com/images/stories/document/wto/trip.pdf.

เอกรนทร วรโย. (2549). การใหความคมครองลขสทธในชอของงานกาวใหมและความทาทายใน กฎหมายลขสทธ Copyright Protection in the Title of Works New Step and Challenge in Copyright Laws. สบคนจาก http://www.lawreform.go.th/ lawreform/index.php.

Bartholomew, M. (n.d.). Protecting the Performers: Setting a new Standard for character copyrightability. Retrieved from http://digitalcommons.law. scu.edu/lawreview/vol41/iss2/2/.

Bently, L., & Sherman, B. (2009). Intellectual Property Law (3rd ed.). United States: Oxford University.

Humphreys, N. (2006). Nine Digits is Not Creative Enough for Copyright Protection. Bright Ideas Newletter, Spring/ Summer, 15(1). Retrieved from http://www.connellfoley.com/sites/default/files/NDH_Nine_Digits.pdf.

101

Howell, D. (1990). Intellecual Property and The Protection of Fictional Characters Copyright, Trademark or Unfair Competition?. Retrieved from http://www.google.co.th/books?hl=th&lr=&id=vTSYgJpKlrgC&oi=fnd&pg=PR7&dq=Howell,+D+J+Intellectual+property&ots=e2ik2BwoHH&sig=WsPES3WNG7tQF8hyxps_w8WMHTQ&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

Thomas, A., & Weiss, J. (2013). Evolving Standards in Copyright Protection for Dynamic Fictional Characters. Retrieved from http://jenner.com/system/ assets/publications/11788/original/AJ_thomas_characters.pdf?1365188869.

Turner, C., & Lewis, A. (2009). EquelRights : Are Fictional Characters, Plots and Themes Protectable?. Retrieved from http://www.inhouselawyer. co.uk/ index.php/media-entertainment-a-sport/5437-sequel-rights-are-fictional-characters-plots-and-themes-protectable.

101

ประวตผเขยน ชอ-สกล: นางสาวอรนตย พราหมณคง อเมล: [email protected] ประวตการศกษา: ป พ.ศ. 2545 มธยมศกษา จากโรงเรยนสราษฎรพทยา ป พ.ศ. 2550 นตศาสตรบณฑตมหาวทยาลยรามคาแหง รนท 34 ป พ.ศ. 2555 เข าศกษาในระดบปรญญานตศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยกรงเทพ สาขา กฎหมายทรพยสนทางปญญาและเทคโนโลยสารสนเทศ

ประสบการณการทางาน: ป พ.ศ. 2551 – 2553 บรษท โพรเกรสคอลเลคชน จากด ป พ.ศ. 2553 – ปจจบน ธนาคาร กรงเทพ จากด (มหาชน)

ป ญหาการคุ...

Documents