a paisaxe lingüística de silleda bases para normalización do entorno
DESCRIPTION
Estudo da paisaxe lingüística de Silleda realizada por alumnos de 4ºA do IES Pintor Colmeiro. Curso 2012-2013. Trátase de coñecer algúns aspectos da realidade lingüística do entorno para establecer bases e vías de normalización do entorno.TRANSCRIPT
Equipo de Normalización do IES Pintor Colmeiro
A paisaxe lingüística de Silleda Bases para a normalización do entorno
Que é a paisaxe lingüística?
Agustín Fernández Paz comenzaba así un artigo na Revista Galega de Educación do ano 1986:
“Imaxinemos por un momento que un habitante doutro planeta, unha especie de antropólogo das estrelas, chega a Galicia coa mis
sobre a situación lingüística do noso país”.
Continuemos a estela de Fernández Paz e consideremos que o extraterrestre
podería concluir finalmente que está en Galicia? Sería quen de adiviñar que
O estudo da paisaxe lingüística consiste en facer o mesmo que ese suposto extraterrestre: investiga
públicos.
Aquí temos dúas imaxes correspondentes aos dous grupo
segundo a un comercio.
Agustín Fernández Paz comenzaba así un artigo na Revista Galega de Educación do ano 1986:
“Imaxinemos por un momento que un habitante doutro planeta, unha especie de antropólogo das estrelas, chega a Galicia coa mis
Continuemos a estela de Fernández Paz e consideremos que o extraterrestre chega a Silleda e pasea polas súas rúas. Vería moitos sinais e carteis, pero
podería concluir finalmente que está en Galicia? Sería quen de adiviñar que a gran maioría dos habitantes do concello son galego
O estudo da paisaxe lingüística consiste en facer o mesmo que ese suposto extraterrestre: investigar a presenza escrita das distintas linguas nos espazos
orrespondentes aos dous grupos principais de sinais recollidos. O da esquerda correspóndese cun sinal dun organismo oficial,
2
“Imaxinemos por un momento que un habitante doutro planeta, unha especie de antropólogo das estrelas, chega a Galicia coa misión de facer un estudo
chega a Silleda e pasea polas súas rúas. Vería moitos sinais e carteis, pero
a gran maioría dos habitantes do concello son galego-falantes?
r a presenza escrita das distintas linguas nos espazos
da esquerda correspóndese cun sinal dun organismo oficial, o
Pasos que seguimos para facer o estudo da paisaxe lingüística de Silleda
Redactar un documento de traballo que nos servira para planificar o que tiñamos que realizar. Partimos dun artigo do profeso
Miguel López Docampo, publicado no nº 33 dos Cader
b7a7-c1ec2250d0e7]. Na medida do posible seguimos a metodoloxía alí indicada. Por exemplo, cada sinal considérase
varios que pertenzan ao mesmo comercio.
Nese documento establecimos tres grupos principais en que clasificar os soportes da escrita nos espazos públicos: aqueles qu
administracións, os pertencentes aos comercios ou particulares
O seguinte paso consistiu en percorrer varias rúas céntricas de Silleda sa
María Colmeiro, a Rúa Venezuela
máis de 800 fotos, sobre as que faríamos todo o traballo posterior.
Establecimos varios grupos de traballo, repartindo entre eles as fotos recollida
Realizamos un primeiro paso de depuración das fotos, eliminando algunhas ben por estaren repetidas, ben porque finalmente
decidimos que non nos interesaban. Qued
Mediante un documento colgad
fotos principalmente en dous campos. O primeiro deles facía referencia ao tipo de soporte que contiña a mensaxe fotografiada
e o segundo á lingua ou as linguas nas que viña redactada.
Finalmente realizamos un traballo de reconto dos datos obtidos e elaboramos este informe no que se dá conta deles.
se realizaron varios vídeos con parte das fotos recollidas.
asos que seguimos para facer o estudo da paisaxe lingüística de Silleda
Redactar un documento de traballo que nos servira para planificar o que tiñamos que realizar. Partimos dun artigo do profeso
Cadernos de lingua da RAG [http://www.realacademiagalega.org/documents/10157/e83aa3f5
. Na medida do posible seguimos a metodoloxía alí indicada. Por exemplo, cada sinal considérase individualmente, aínda que haxa
Nese documento establecimos tres grupos principais en que clasificar os soportes da escrita nos espazos públicos: aqueles qu
ou particulares, e un último apartado no que se pretendían recoller as as pintadas e os graffitis.
O seguinte paso consistiu en percorrer varias rúas céntricas de Silleda sacando fotos . Fixémolo pol
, a Rúa Venezuela , a Rúa do Progreso e a Rúa H en dúas xornadas do mes de febreiro do 2013. Así obtivemos
máis de 800 fotos, sobre as que faríamos todo o traballo posterior.
varios grupos de traballo, repartindo entre eles as fotos recollidas.
Realizamos un primeiro paso de depuración das fotos, eliminando algunhas ben por estaren repetidas, ben porque finalmente
decidimos que non nos interesaban. Quedámonos así con 768 fotos.
Mediante un documento colgado na nube de Google Drive ao que tiñan acceso todos os colaboradores
fotos principalmente en dous campos. O primeiro deles facía referencia ao tipo de soporte que contiña a mensaxe fotografiada
e o segundo á lingua ou as linguas nas que viña redactada.
izamos un traballo de reconto dos datos obtidos e elaboramos este informe no que se dá conta deles. Para acompañar este informe tamén
se realizaron varios vídeos con parte das fotos recollidas.
3 Redactar un documento de traballo que nos servira para planificar o que tiñamos que realizar. Partimos dun artigo do profesor da Universidade de Vigo
http://www.realacademiagalega.org/documents/10157/e83aa3f5-7169-4656-
individualmente, aínda que haxa
Nese documento establecimos tres grupos principais en que clasificar os soportes da escrita nos espazos públicos: aqueles que son responsabilidade das
tendían recoller as as pintadas e os graffitis.
Fixémolo pola Avenida do Parque, a Rúa
n dúas xornadas do mes de febreiro do 2013. Así obtivemos
Realizamos un primeiro paso de depuración das fotos, eliminando algunhas ben por estaren repetidas, ben porque finalmente
todos os colaboradores, etiquetáronse todas as
fotos principalmente en dous campos. O primeiro deles facía referencia ao tipo de soporte que contiña a mensaxe fotografiada
Para acompañar este informe tamén
Os datos recollidos.
Durante dúas xornadas, no mes de febreiro do 2013, os alumnos
colaboradores neste proxecto do Equipo de Normalizaicón do IES Pintor
Colmeiro, fixeron máis de 800 fotos por algunhas das rúas máis céntricas
da vila de Silleda. Despois de depurada toda a colección de imaxes
acabamos cun arquivo de 768 sinais.
No traballo do que partiamos, establecíanse dúas grandes categorías:
administración e comercio. Nós engadímoslle unha máis para recoller nela
as posibles pintadas ou pancartas que non caesen en ningunha das outras
dúas etiquetas. Despois de realizado o traballo comprobamos que este
último grupo é case anecdótico, con só 23 sinais. Ademais foinos
imposible determinar a lingua en que estaban escritas a ma
sinais, polo que para ter unha refencia de cómo se distribúen as linguas
cando paseamos por Silleda, resulta prácticamente irrelevante
conta os sinais recollidos baixo este epígrafe.
Durante dúas xornadas, no mes de febreiro do 2013, os alumnos
colaboradores neste proxecto do Equipo de Normalizaicón do IES Pintor
fixeron máis de 800 fotos por algunhas das rúas máis céntricas
urada toda a colección de imaxes,
No traballo do que partiamos, establecíanse dúas grandes categorías:
administración e comercio. Nós engadímoslle unha máis para recoller nela
es pintadas ou pancartas que non caesen en ningunha das outras
dúas etiquetas. Despois de realizado o traballo comprobamos que este
Ademais foinos
imposible determinar a lingua en que estaban escritas a maioría destes
sinais, polo que para ter unha refencia de cómo se distribúen as linguas
cando paseamos por Silleda, resulta prácticamente irrelevante termos en Das 768 fotos recollidas a gran maioría, 602, co
143, un 19%, correspóndese a sinais das administracións. Polo tanto quen
determina a paisaxe lingüística de Silleda é, esencialmente
particulares e o comercio frente ás insitucións.
comercio; 602
(78%)
pintadas; 23
(3%)4
Das 768 fotos recollidas a gran maioría, 602, corresponden ao comercio.
143, un 19%, correspóndese a sinais das administracións. Polo tanto quen
illeda é, esencialmente o ámbito dos
particulares e o comercio frente ás insitucións.
administración
; 143 (19%)
As administracións
A maior sorpresa que tivemos ao comprobar os resultados foi o
obtido ao facer o estudo da distribución das linguas nos sinais das
administracións. Supoñíamos que o uso do galego se aproximaría ao
100%, pero non foi así.
Dos 143 sinais deste grupo, 67 (un 47%) estaban escritos en galego;
63 (un 44%) aparecían só en castelán e 8 (6%) nas dúas linguas. Isto
revela que as autoridades no concello non estiveron
implicadas na normalización lingüística.
administración galego 67 castelán 63 galego/castelán 8 inglés 4 gal/cast/ing 1
Nunha das columnas desta táboa indicamos o número de sinais en
cada lingua e na seguinte columna as porcentaxes correspondentes
A maior sorpresa que tivemos ao comprobar os resultados foi o
obtido ao facer o estudo da distribución das linguas nos sinais das
administracións. Supoñíamos que o uso do galego se aproximaría ao
grupo, 67 (un 47%) estaban escritos en galego;
nas dúas linguas. Isto
realmente
46,85% 44,06%
5,59% 2,80% 0,70%
Nunha das columnas desta táboa indicamos o número de sinais en
cada lingua e na seguinte columna as porcentaxes correspondentes
A cidadanía silledense decátase simplemente paseando polas rúas
máis céntricas da vila, que as administracións non apostan pola
mesma lingua que usan os veciños. Isto non fai outra cousa que
reforzar prexuízos polo que para o ben da normalización, precísase
reverter esta situación
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Porcentaxes-Administración 5
simplemente paseando polas rúas
máis céntricas da vila, que as administracións non apostan pola
mesma lingua que usan os veciños. Isto non fai outra cousa que
reforzar prexuízos polo que para o ben da normalización, precísase
Administración
Como curiosidade
temos o caso único
dunha foto que fai
referencia a un
cartel trilingüe en
galego, castelán e
inglés. En casos
como este
poderiamos estudar
se algunha delas ten
algún tipo de
preferencia sobre as
demais. No caso que nos ocupa podemos comprobar como
claramente o galego ocupa un lugar preponderante
Outro dato que pode parecer estraño é
que teñamos 4 sinais da administración
monolingües en inglés. Que clase de
mensaxe quer mandarnos o organismo
oficial redactándoo en inglés?
O misterio desaparece cando miramos as
imaxes: son sinais de stop.
Como curiosidade
temos o caso único
dunha foto que fai
referencia a un
cartel trilingüe en
galego, castelán e
inglés. En casos
como este
poderiamos estudar
se algunha delas ten
algún tipo de
preferencia sobre as
bar como
Outro dato que pode parecer estraño é
que teñamos 4 sinais da administración
monolingües en inglés. Que clase de
mensaxe quer mandarnos o organismo
oficial redactándoo en inglés?
arece cando miramos as
Preséntase o problema de que facer para cambiar a situación. Ao
revisar os datos comprobamos que a maior parte dos sinais
administrativos monolingües en castelán son os referidos aos vaos de
aparcamento das entradas dos garaxes,
sinxelo comenzar ca cambiar a situación.
Neste traballo recollimos un total de 39 fotografías de vaos, que
representan prácticamente o 60% do total dos sinais en castelán.
iso farémoslle unha pro
para que cambie este tipo de sinais e para
que os que se coloquen de aqu
teñan garantizada a súa emisión en galego.
De facerse así sería ademais unha
moi visible para os veciñ
Ademais con este traballo pret
abrir unha porta de colaboración coa
entidade local para establecer proxectos
normalizadores
6
Preséntase o problema de que facer para cambiar a situación. Ao
revisar os datos comprobamos que a maior parte dos sinais
administrativos monolingües en castelán son os referidos aos vaos de
das entradas dos garaxes, polo que sería relativamente
sinxelo comenzar ca cambiar a situación.
Neste traballo recollimos un total de 39 fotografías de vaos, que
representan prácticamente o 60% do total dos sinais en castelán. Por
iso farémoslle unha proposta ao Concello
para que cambie este tipo de sinais e para
que os que se coloquen de aquí en diante
teñan garantizada a súa emisión en galego.
De facerse así sería ademais unha aposta
moi visible para os veciños de Silleda.
Ademais con este traballo pretendemos
abrir unha porta de colaboración coa
entidade local para establecer proxectos
normalizadores
O comercio
Dos 602 sinais comerciais, 120 están en galego e máis do triplo, 384 en
castelán. Outros 45 aparecen nas dúas linguas. Non fixemos ningunha
análise sobre se hai predominancia dalgunha lingua nestes últimos sinais.
En 25 sinais aparecen en inglés. Deles 12 son monolingües e no resto vén
acompañada doutra(s) lingua(s). Temos tamén 30 fotos nos que tivemos
problemas para etiquetar a lingua na que estaban redactados.
comercio galego 120 castelán 384 galego/castelán 45 inglés 12 cast/ing 5 gal/ing 2 gal/cast/ingl 2 4 ou máis 2 sen clasificar 30
Nunha das columnas desta táboa indicamos o número de si
lingua e na seguinte columna as porcentaxes correspondentes
Dos 602 sinais comerciais, 120 están en galego e máis do triplo, 384 en
Outros 45 aparecen nas dúas linguas. Non fixemos ningunha
análise sobre se hai predominancia dalgunha lingua nestes últimos sinais.
En 25 sinais aparecen en inglés. Deles 12 son monolingües e no resto vén
tos nos que tivemos
problemas para etiquetar a lingua na que estaban redactados.
20% 64%
7% 2% 1% 0% 0% 0% 5%
desta táboa indicamos o número de sinais en cada
columna as porcentaxes correspondentes
Chama a atención que estando asentados os comercios nun entorno
galegófono os comercios respondan usando outra lingua que
ambiental. Esta gráfica pon en evidencia unha anormalidade que se non a
percibimos como tal é por estaren moi asentados prexuízos que veñen de
moi atrás.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
galego castelán
Comercio-porcentaxes 7
Chama a atención que estando asentados os comercios nun entorno
galegófono os comercios respondan usando outra lingua que non é a
ambiental. Esta gráfica pon en evidencia unha anormalidade que se non a
percibimos como tal é por estaren moi asentados prexuízos que veñen de
galego/castelán inglés
porcentaxes
Unha das consecuencias deste estudo é a evidencia da conveniencia
establecer acordos para unha planificación da normalización no entorno
Para iso puxémonos en contacto con ECOS (Asociación de empresarios e
comerciantes de Silleda) e trasladámoslle os resultados deste estudo.
Resulta que a asociación empresarial mantén o galego como lingua d
comunicación social, tal e como fai tamén o Concello. Pola contra os
resultados recollidos da paisaxe lingüística de Silleda ofrécennos un
panorama completamente distinto, onde o castelán é a lingua
hexemónica.
En moitos casos a cartelería
dos comercio
marcas e axentes externos
que emiten os seus sinais en
castelán. Pensamos que
compría que os comerciantes
de Silleda reflexionasen
sobre este feito para que a
presenza do galego non se
vexa aínda máis excluída
polo que os invitamos a que as mensaxes de confección propia que
emitan deberían facela en galego. Deste xeito compensaríase tan siquera
cuns mínimos o percorrido paisaxístico polas rúas do noso entorno.
Partimos da base de que a escasa normalización que atopamos é debida a
hábitos históricos normalmente irreflexivos e a prexuizos lingüísticos aos
que conviña facerlle frente colectivamente. Eses prexuízos non quedan
a evidencia da conveniencia de
ra unha planificación da normalización no entorno.
ara iso puxémonos en contacto con ECOS (Asociación de empresarios e
e trasladámoslle os resultados deste estudo.
Resulta que a asociación empresarial mantén o galego como lingua de
comunicación social, tal e como fai tamén o Concello. Pola contra os
resultados recollidos da paisaxe lingüística de Silleda ofrécennos un
, onde o castelán é a lingua
En moitos casos a cartelería
dos comercios procede de
marcas e axentes externos
que emiten os seus sinais en
castelán. Pensamos que
compría que os comerciantes
de Silleda reflexionasen
sobre este feito para que a
presenza do galego non se
vexa aínda máis excluída
nsaxes de confección propia que
emitan deberían facela en galego. Deste xeito compensaríase tan siquera
cuns mínimos o percorrido paisaxístico polas rúas do noso entorno.
Partimos da base de que a escasa normalización que atopamos é debida a
a prexuizos lingüísticos aos
que conviña facerlle frente colectivamente. Eses prexuízos non quedan
dentro dos comercios ou nos valos publicitarios, senón que se trasladan a
toda a cidadanía e particularmente á xuventude. Tra
modos de reverter o proceso. O alumnado formado con ferramentas
sociolingüísticas podería ser axente normalizador dos espazos próximos.
calquer cidadán. Isto sérvenos para insistir na necesidade de contar coa
colaboración de todo o mundo para a nor
8
dentro dos comercios ou nos valos publicitarios, senón que se trasladan a
toda a cidadanía e particularmente á xuventude. Trataríase de implantar
modos de reverter o proceso. O alumnado formado con ferramentas
sociolingüísticas podería ser axente normalizador dos espazos próximos.
Aínda que o título desta epígrafe
faga referencia ao comercio
cómpre destacar que non só son
responsables os comerciantes
os responsables deste tipo de
sinalización. Hai carteis como
este que presentamos aquí, que
puideron ser colocados por
calquer cidadán. Isto sérvenos para insistir na necesidade de contar coa
colaboración de todo o mundo para a normalización.
9
Conclusións
“Cómpre ter en conta que as rúas e espazos públicos son o escenario idóneo para promover unha lingua xa que será vista por milleiros de transeúntes a
diario. De aí, que a escolla da lingua e a súa situación nos sinais non se realiza ao chou nin arbitrariamente, senón que detrás de cada elección prima sempre
algunha intención. […] A omisión do galego no espazo público , a súa ignorancia, pode ser lida como a praxe efectiva dos que, consciente ou
inconscientemente, pretenden tapar, calar e enmudecer a nosa lingua deixándoa paulatinamente sen respiración”
A paisaxe lingüística: unha análise dun espazo público galego, López Docampo, Miguel, Cadernos de lingua nº 33, RAG 2011
As pintadas teñen pouca ou ningunha relevancia para establecer a paisaxe lingüística de Silleda. Observamos poucas e normalmente sen unha lingua
identificable.
As administracións non fixeron unha aposta decidida pola normalización nos espazos públicos. Isto parécenos especialmente grave xa que a cidadanía
normalmente identifica a defensa da lingua galega cos organismos públicos polo que a súa responsabilidade normalizadora se ve multiplicada.
Comprobamos que prácticamente a metade dos sinais administrativos son monolingües en castelán o cal é indicativo do abandono que as administracións
fixeron da bandeira da normalización. Cómpre unha actuación decidida, en primeiro lugar por parte do concello para facer pedagoxía do compromiso coa
lingua galega.
Como evidencia da situación recollimos toda unha serie de sinais das entradas dos aparcamentos para indicar un punto polo que se podería comenzar a
actuar desde o concello. Así elaborouse tamén un vídeo con estes sinais para evidenciar que o punto de partida non é nada bo para a lingua galega, pois non
atopamos nin un sinal que nos enviara a mensaxe “Prohibido aparcar. Vao permante” e preguntámonos, por que despois de 30 anos do establecemento da
Lei de Normalización Lingüística, nun concello como o noso, eminentemente galegófono, temos que sentir a vergoña dun desleixo tan claro.
Puxémonos en contacto coa concelleira de normalización lingüística para trasladarlle estas inquedanzas e co fin de que se estableza un plan normalizador
de acción conxunta coas asociacións e centros escolares. Tamén nos puxemos en contacto coa directiva de ECOS para que divulguen estes datos da
situación sociolingüística do concello.
Colaboraron neste traballo os alumnos de 4ºA:
Fíxosenos evidente o emprego masivo do castelán en todo tipo de rotulación e anuncios comerciai
isto, ademais non se acompaña, como acabamos de ver, dunha aposta normalizadora clara das
administracións, temos o campo preparado para a substitución lingüística. O galego está a
lingua dominante, que ademais ten todas as ventaxas lexislativas. Pensamos que debemos promover e
colaborar cos empresarios e comerciantes de Silleda para trasladarlles esta realidade e a importancia
fundamental da súa colaboración para a visibilización da lingua galega.
Con este traballo certificamos que o estado social da lingua galega no concello non é bo. Un síntoma é a
súa paixase lingüística. Isto lévanos a pensar que os prexuízos cos que se carga ao uso do galego están
profundamente enraizados no noso entorno máis próximo, pero decatármonos desta evidencia
tamén o primeiro paso para establecer un proxecto de futuro para a normalización.
deixamos os prexuízos e os modos de proceder antigos e irreflexivos respecto do uso da lingua galega.
Antía Buján Dobarro, Isidro Gil Pallarés, Carlos Mato Rodríguez, Diego
Pérez Rodríguez, Pedro Segade Penela, Sonia Troitiño Loureiro e David
Varela Salgado
10 Fíxosenos evidente o emprego masivo do castelán en todo tipo de rotulación e anuncios comerciais. Se
isto, ademais non se acompaña, como acabamos de ver, dunha aposta normalizadora clara das
, temos o campo preparado para a substitución lingüística. O galego está ameazado pola
Pensamos que debemos promover e
colaborar cos empresarios e comerciantes de Silleda para trasladarlles esta realidade e a importancia
fundamental da súa colaboración para a visibilización da lingua galega.
o social da lingua galega no concello non é bo. Un síntoma é a
cos que se carga ao uso do galego están
profundamente enraizados no noso entorno máis próximo, pero decatármonos desta evidencia é
tamén o primeiro paso para establecer un proxecto de futuro para a normalización. Para o pasado
deixamos os prexuízos e os modos de proceder antigos e irreflexivos respecto do uso da lingua galega.
Antía Buján Dobarro, Isidro Gil Pallarés, Carlos Mato Rodríguez, Diego
Pérez Rodríguez, Pedro Segade Penela, Sonia Troitiño Loureiro e David