คู มือการใช้งานโปรแกรมภูมิ...

คมอการใชงานโปรแกรมภมสารสนเทศในการควบคมโรคระบาดสตว

(Quantum GIS)

เรยบเรยงและจดท าโดย นายสตวแพทยบรรจง อาจค า ฝายพฒนาสขภาพสตว ส านกงานปศสตวจงหวดพะเยา อ าเภอเมองพะเยา จงหวดพะเยา นายสตวแพทยวสตร นวลขาว สวนปองกนและบ าบดโรคสตว ส านกงานปศสตวเขต ๘ อ าเภอเมอง จงหวดสราษฎรธาน http://thaivetgis.blogspot.com/2012/02/blog-post.html

ค าน า

ความรทางดานภมสารสนเทศในปจจบน มความกาวหนาเปนอยางมากจากการพฒนาของเทคโนโลยสารสนเทศ ดาวเทยม และการสอสาร จากเดมมการท าแผนทเพอวางยทธศาสตรการพฒนาเมองดานตางๆ หรอแมแตดานการวางกลยทธการศกเพอหวงชยชนะในการรบ แตปจจบนมการน าไปประยกตใชในหลายสาขาวชาชพ เชน ทดน การชลประทาน ธรณวทยา อทกศาสตร นเวศวทยา ระบาดวทยาทางการแพทยและสาธารณสข ในทางสตวแพทยมการน ามาประยกตใช โดยอาศยขอมลภมสารสนเทศเพอน ามาวเคราะห เปรยบเทยบ โดยอาศยความรทางดานสถต และดานอนๆ ประกอบกนเพอน าเสนอแผนทของการระบาดของโรค สรางแบบจ าลองพยากรณโอกาสในการเกดการระบาดของโรค ( Epidemiological modeling) ซงแตเดมการท าแผนทอาศยการสรางแผนทจ าลอง ทท าดวยมอ เชน การวาด การท าแบบจ าลองลกษณะภมประเทศ เนองดวยการพฒนาดานนวตกรรมคอมพวเตอรทงดาน Software และ Hardware และมผพฒนาชดโปรแกรมส าเรจรป และชดเสรมการท างานของโปรแกรมเหลานน ( Plugins) เชน โปรแกรม Map Info, Arcview, ArcGIS Desktop และ Quantum GIS ซงโปรแกรมเหลานสวนใหญมการจ าหนายในราคาสง แตโปรแกรม Quantum GIS เปนโปรแกรมแจกใหใชฟร สามารถดาวนโหลดน ามาใชไดโดยไมเสยคาใชจาย ( Free Open source) ไมเปนการละเมดกฎหมายทรพยสนทางปญญา หรอลขสทธซอฟทแวร สามารถใชอางองไดในวารสารสงตพมพ

ผเรยบเรยงปฏบตงานในสายงานสตวแพทย รบผดชอบดแลสขภาพสตว คณภาพและมาตรฐานสนคาปศสตว และการควบคมปองกนโรค โดยมผรวมวชาชพจ านวนหนงทสนใจการใชงานโปรแกรมภมสารสนเทศ จงใครขอน าเสนอคมอการใชงานโปรแกรม Quantum GIS โดยปจจบนอยในรน 1.8.0-4 (มนาคม 2556) ดงกลาวพรอมแบบฝกหดประกอบทจดเกบไวใน Google Drive (https://drive.google.com/ ?tab=wo&authuser=0#folders/0B7HkBiXCx4X0MEJBYlczLU5FV00) โดยสามารถคลกทลงคดงกลาวหรอคดลอกลงคดงกลาว ไปวางบนโปรแกรมทองอนเตอรเนต เพอดาวนโหลดหรออานเนอหาดงกลาวได นอกจากนยงไดอธบายวธการใชงาน Google Drive ไวในสวนของสงอางองดวย ดงนนผเรยบเรยงจงหวงวาคมอนจะมประโยชนบาง ในการใชงานดานขอมลภมสารสนเทศตางๆ โดยเฉพาะงานดานการควบคมโรคระบาด

คณะผเรยบเรยง

มนาคม 2556

https://drive.google.com/%20?tab=wo&authuser=0#folders/0B7HkBiXCx4X0MEJBYlczLU5FV00

https://drive.google.com/%20?tab=wo&authuser=0#folders/0B7HkBiXCx4X0MEJBYlczLU5FV00

สารบาญ

เรอง หนา

บทท 1 บทน า: ความรเบองตนทางภมสารสนเทศและการประยกตใช QGIS 1 ท าความรจกโปรแกรม Quantum GIS 2 การตดตงโปรแกรม Quantum GIS……………………………………………………………………………………….4 การเปลยนเมน จากภาษาองกฤษเปนภาษาไทย…………………………………………………………………...….6

การตดตงโปรแกรมเสรมของโปรแกรม Quantum GIS (Plugins of Quantum GIS)……………..…10

บทท 2 ความรทางระบาดวทยาเบองตนกบการประยกตใชขอมลภมสารสนเทศ (GIS)………………………..13

บทท 3 การใชโปรแกรม Quantum GIS เบองตน 17 การน าเขาขอมลเชงเสน (Vector) 17

การน าเขาขอมลเชงภาพ (Raster) 20 การคนหาขอมล การแกไขขอมล และการลบขอมลใน Attributable data……………………………….21 การสรางชนขอมลโดยวธ Delimited Text File…………………………………………………………………… 28 การแสดงปายขอมลและการก าหนดขอมลอกษร (Label Feature)………………………………………... 31 การเปลยนสญลกษณและลกษณะชนขอมล (Symbology)…………………………………………………. …32 การใหสญลกษณขอมลแผนท (Legend Type) 34

บทท 4 การจดท าแผนทโดยการวเคราะหขอมลเชงพนท 38

4.1 การท าแนวกนชนของแผนท (Buffer)……………………………………………………………………………...38 4.2 การท าแผนทแบบหลอมรวม (Dissolve)………………………………………………………………………....43

บทท 5 การจดท าแผนท Layout (Layout Creating; Cartography) 45 องคประกอบพนฐานของแผนท 45 ขนตอนการสรางแผนท (Map Layout) 45การสง Shape files เปนไฟลชนด KML เพอแสดงบนโปรแกรม Google Earth………………………..49

- การแสดงพกดในโปรแกรม Google Earth……………………………………………………..……51 - การจดสง KML ไฟล (*.kml) ทางอเมลล………………………………………………………..……52

บรรณานกรม…………..............................................................................................................................55 ภาคผนวก……………………………………………………………………………………………………………………….……….56

ภาคผนวก ก. การน าเขาขอมลจากเครอง GPS Receiver โดยโปรแกรม DNR Garmin…….…………...56 ภาคผนวก ข. แหลงเอกสารอางองและสอประกอบการศกษา………………………………………….…………..60 ภาคผนวก ค. แหลงเอกสารอางองและสอประกอบการศกษาคมอการใชงานโปรแกรมภมสารสนเทศ เพอปองกนโรคระบาดสตว (Quantum GIS) 61

คมอการใชโปรแกรมภมสารสนเทศเพอการควบคมโรคระบาดสตว (QGIS) หนา - 1 -

บทท 1 บทน า

ความรเบองตนทางภมสารสนเทศ และการประยกตใชโปรแกรม QGIS

การปฏบตงานดานการควบคมโรคระบาดหรอการศกษาทางระบาดวทยา สงส าคญทจะตองปฏบตคอการอธบายเชงพรรณนา ใหเหนภาพวาเกดอะไรขน ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไหร อยางไร แนวโนมการระบาดของโรค ขนาดหรอจ านวนของสตวปวย ฟารมทไดรบผลกระทบ เพอจะไดเปนแนวทางในการปฏบตงานใหถกตอง ตรงตามวตถประสงคของการท างานชนนน

เพอสงเสรมการปฏบตงานดงกลาว ทางผเรยบเรยงจงได รวบรวมขอมลเกยวกบวธการใชโปรแกรม Quantum GIS ซงเปนโปรแกรมรหสเปด ( Free Open source program) ทมความสามารถตาง ๆ ในการท างานดานภมสารสนเทศ เชน การ สรางแผนท แสดง แผนท เรยกดและวเคราะหขอมลทางภมสารสนเทศ ในแบบตางๆ เชน แบบจด พกด (Waypoint x, y) เชน พกดฟารม โรงเรยน หมบาน ขอมลเชงเสน ( Line) เชน ถนน แมน า ขอมลพนทแบบมขอบเขตรปปด (Polygon) เชน ทดน พนอ าเภอ พนทจงหวด และขอมลภาพถาย (Raster) ซงขอมลเหลานสามารถน าไปใชสรางหรอน าเสนอขอมลในเชง พนท หรอ น ามาวเคราะหเพมเตมได รวมทงสามารถเพมเตมขอมลทมการเกบเพม หรอผลการตรวจทางหองปฏบตการเพมเตมได และในทสดอาจน าขอมลตางๆ มาเพอจดสรางแบบจ าลองพยากรณการเกดโรค (Epidemiological Modeling) โดยวธการทางภมสารสนเทศ เชน การระบาดของโรคพยาธใบไมในตบ ซงตองใชความรทาง ระบาดวทยามาประยกตในดานตางๆ รวบรวมปจจยตางๆ ทสงเสรมใหมการระบาดของโรค เชน พนทใกลแหลงน า การพบหอยคน ( Lymnea spp.) นอกจากนในปจจบนมการน าไปใชในสาขาวชาชพตางๆ เชน การจดการทดน การชลประทาน การสาธารณสข การสงเสรมการเกษตร การควบคมโรคพช ในดานสตวแพทย ไดมการน ามาประยกตเพอใชในการควบคมปองกนหรอเฝาระวงโรคทส าคญ เชน โรคไขหวดนก โรคปากและเทาเปอย โรคไขหวดใหญ โรคสตวสคน รวมถงการดแลคณภาพและมาตรฐานสนคาปศสตว เชน การ แสดงถงทตงฟารม พนทแปลงหญา ตลาดนดคาสตว สถานทจ าหนายเนอสตว เสนทางการเคลอนยายสตว การระบจดเกดโรคเพอการเฝาระวงโรค หาแนวทางปองกนและควบคมโรคโดยในทนจะขอยกตวอยางความสามารถในการท างานของโปรแกรม เชน

1. การค านวณระยะทางระหวางจดพกดทางภมศาสตร 2. การค านวณขนาดพนทในหนวยตางๆ เชน ตารางเมตร ไร งาน ตารางวา 3. การแสดงการซอนทบกนของพนทหนงกบพนทอน 4. การแสดงพนทเฝาระวงรอบจดเกดโรค และการกระจายตวของการระบาด 5. การนบจ านวนของสถานท ทอยในระยะทางทก าหนดเชน การนบจ านวนฟารมในพนท

นอกจากรายละเอยด ภายในคมอฉบบน ยงมเนอหาการอบรมเกยวกบ การใช โปรแกรม Quantum

GIS จากวทยากรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ประเทศสหรฐอเมรกา ตามไฟลใน Google Drive ท

สามารถเปดอานหรอดาวนโหลดไดตามลงค https://drive.google.com/?tab=wo&authuser=

https://drive.google.com/?tab=wo&authuser=%200#folders/0B7HkBi XCx4X0 bG9V WTh GSzhORHc


0#folders/0B7HkBi XCx4X0 bG9V WTh GSzhORHc รวมถงตวโปรแกรม Quantum GIS ในเวอรชน

1.8.0 (Lisboa) และเอกสารประกอบคมออนๆ ทมการเกบไว โดยบางไฟล เปนไฟลประเภท pdf ตองใช

โปรแกรมอานเฉพาะ เชน โปรแกรม Acrobat Reader, Foxit Reader ในการอาน โดยผศกษาสามารถคลก

สวนของลงคทใหไว หรอ พมพลงคดงกลาวลงในชอง Address bar ในโปรแกรมทองอนเตอรเนต เชน Mozilla

Firefox, Google Chrome, Internet Explorer และ Safari เพอเปดใชงานเอกสาร หรอดาวนโหลดโปรแกรม

อนทเกยวของ เพอฝกปฏบตตามไปดวยได แตตองมการเชอมตออนเตอรเนตกบคอมพวเตอรเครองทใชงาน

นอกจากนยงสามารถศกษาผานชองทางอนๆ ไดอก เชน YouTube, Google

ความรเบองตนทางระบบภมสารสนเทศศาสตร (GIS – Geographic Information System)

ระบบภมสารสนเทศศาสตร ประกอบดวยองคประกอบจ านวน 3 องคประกอบ

1. การรบรระยะไกล (Remote Sensing) หรอดาวเทยม 2. ระบบก าหนดต าแหนงบนโลก (จพเอส) ( Global Postioning System) ทมการใชเครองรบ

สญญาณจากดาวเทยม และ 3. ระบบสารสนเทศภมศาสตร ( Geographic Information Systems; GPS) (สเพชร, 2552) ซง

ประกอบดวยคอมพวเตอร ทง Hardware และ Software ขอมลเชงพนท (Spatial data) การน าเขาขอมล การจดเกบ การแกไขใหเปนปจจบน การด าเนนการวเคราะหขอมล และบคคลากรดานภมสารสนเทศ ท าใหไดผลลพธออกมาในรปแบบขอมลอางองพกดทางภมศาสตร

ในการก าหนดระบบพกดภมศาสตร (GPS: –Global Positioning System) เพอแสดงแผนทของโลกนมการใชหลายระบบในการแบงเสนลองตจด (เสนแนวเสนยาว) และละตจด (เสนแนวขวาง) เชน ระบบทศนยม ระบบองศา (ลปดา ฟลปดา) ระบบพกดกรด UTM โดยระบบภมสารสนเทศในประเทศไทยนยมใชระบบพกดกรดในหนวย UTM (Universal Transverse Mercator) มการก าหนดพนทของไทย อยในโซน 47N และ 48N โดยการรบสญญาณดาวเทยม ผานคลนวทยจากดาวเทยม สวนความรเบองตนทางภมสารสนเทศทเกยวของ ผศกษาสามารถคนควาเพมเตมไดจากสออนๆเชน แหลงอางองตาม ภาคผนวก ค.

1. การตดตงโปรแกรมและเครองมอตางๆ ของโปรแกรม Quantum GIS

ปจจบนคณะผพฒนาโปรแกรม Quantum GIS ไดออกเวอรชน 1.8.0-4 (Lisboa) (2 มนาคม 2556)

ผเรยบเรยง จงขอน าเสนอวธการใชงานโปรแกรมรนดงกลาว โดยมขนตอนการตดตงโปรแกรม ดงนคอ

2.1 ดาวนโหลดโปรแกรม Quantum GIS ไดจาก http://hub.qgis.org /projects/ quantumgis

/wik i/ Download และคลกเลอกดาวนโหลด ไฟลตดตงในรปแบบส าหรบการตดตงในระบบปฏบตการ

Windows คอ 1.1 Standalone Installer (recommended for new users) และคลกตรง Download

http://filehippo.com/download_adobe_reader/

http://filehippo.com/download_foxit/

http://filehippo.com/download_foxit/

http://hub.qgis.org/projects/quantum-gis/wiki/Download#11-Standalone-Installer-recommended-for-new-users


ภาพท 1 การดาวนโหลดโปรแกรม Quantum GIS ผานทางเวบไซค www.qgis.org

2.2 เมอดาวนโหลดโปรแกรม Quantum GIS เสรจแลวใหดบเบลคลกท QGIS-OSGeo4W-1.8.0-4-

Setup.exe จะปรากฏหนาจอตดตงใหคลกทปม Next >

2.3 เมอคลกทปม Next จะปรากฏสวนของการยอมรบลขสทธของโปรแกรม Quantum GIS ใหคลก

ทปม I Agree

ภาพท 2 หนาตางแสดงการเรมตดตงโปรแกรม Quantum GIS

http://www.qgis.org/


ภาพท 3 หนาตางระบขอตกลงดานลขสทธของโปรแกรม Quantum GIS

2.4. เมอคลกทปม I Agree จะปรากฏหนาจอใหเลอกแหลงทเกบของโปรแกรมไว ถาตองการเกบ

โปรแกรมไวทอนนอกจากไดรฟ C ใหคลกปม Browse เพอเลอกเกบโปรแกรมไวทอน แตถาไมตองการเกบไวท

อนใหคลกปม Next >

ภาพท 4 การระบทตงของการตดตงโปรแกรม Quantum GIS

2.5. เมอคลกทปม Next จะปรากฏหนาจอ install ใหทาการคลกทปม Install ขนตอนนจะใชเวลา

ประมาณ 2 นาท


ภาพท 5 หนาตางใหระบสวนประกอบของโปรแกรม Quantum GIS ทตองการตดตง

2.6 เมอคลกทปม Install จะปรากฏหนาจอเสรจสนการตดตงระบบโปรแกรมจะใหท าการ Reboot เครองใหม หรอเราจะเลอกรสตารทเครองทหลงกได (I want to reboot later) จากนนใหท าการคลกทปมFinish

ภาพท 6 หนาตางแสดงการเสรจสนการตดตงโปรแกรม Quantum GIS


2.7 การเปดโปรแกรม Quantum GIS

หลงจากตดตงโปรแกรม เราจะเปดโปรแกรมไดโดย คลกทปม Start > All Program > Quantum GIS Lisboa> Quantum GIS Desktop 1.8.0 ดงภาพท 7 หรอ คลกเปดไดทรปไอคอน รปตว Q สเขยวบนหนาจอ Desktop หรอบน Task bar ดานลางของหนาตาง Windows ทไดท าการปกหมดไว (Pinned)

ภาพท 7 การเปดโปรแกรม Quantum GIS Desktop (1.8.0-4)

การเปลยนเมน จากภาษาองกฤษเปนภาษาไทย

หลงจากเปดโปรแกรม ถาผใชงานตองการเปลยนเมนใหเปนภาษาไทยซงไดท าการแปลไวแลวโดยคณแมน โชตรตนพทกษ สามารถท าไดโดยการเลอกการปรบตงคา โดยคลกทปมเมน Settings> Options>

ภาพท 8 การเลอกเมน setting เพอเปลยนเมนจากภาษาไทยไปเปนภาษาอนๆ

เลอกแทบ Locale และ เลอกทชองกากบาทตรง Overide System Locale >เลอกภาษาไทย th >

กดปม OK > ปดโปรแกรม แลวเปดโปรแกรมขนใหมอกครงหนง เมนกจะเปลยนเปนภาษาไทย ดงภาพท 9 ซง

คณแมน โชตรตนพทกษ ไดท าการแปลไวแลว


ภาพท 9 การเลอกแถบ Locale (ภาษาทองถน) เพอเลอกการเปลยนภาษาในโปรแกรม Quantum GIS

ภายหลงจากเปดโปรแกรม เราจะพบหนาตาง ทประกอบไปดวยสวนประกอบตาง ๆ ส าหรบการ

ท างาน แตในทนผเรยบเรยง จะอธบายคณลกษณะบางอยางหรอปมทมการใชบอยของโปรแกรมเทานน สวนผ

ทสนใจปมอน ๆ ใหใชเมาสชไอคอนทสนใจกจะปรากฏค าอธบายปมนนขนมา หรอสามารถศกษาไดจากขอมลท

สวนเอกสาร (Document download) ททางผพฒนาโปรแกรมไดจดไวใหในเวบไซค www.qgis.org

สวนประกอบของโปรแกรม Quantum GIS

ในภาพรวมโปรแกรมจะประกอบดวยสวนตางๆ ดงน คอ

ไตเตลบาร

เมนบาร

สวนบอกสญลกษณ

Legend

ทลบาร

Toolbar

สวนแสดงแผนท

Map Layout

มาตราสวน scale คาพกด Map

Coordinate สวนแสดงคณสมบตโครงการ

Project Properties


1. สวนจดการไฟล

สวนประกอบของทลบารในการเพมขอมลในรปแบบตางๆ (*ผเรยบเรยงขออธบายเฉพาะสวนทใชงานเปนประจ า)

1. เพมขอมลชนด Vector เชน ขอมลแบบจด ขอมลเชงเสน ขอมลรปราง 2. เพมขอมลชนดรปภาพดาวเทยม (Raster) 3. เพมขอมลชนด PostGIS Layer 4. เพมขอมลชนด Spatialite 5. เพมขอมลชนด MSMSQL Spatial layer 6. เพมชนขอมล WMS 7. เพมชนขอมล WFS Layer 8. สราง Shapefile ใหม จากการก าหนดพกดขนเอง ซงท าไดทงแบบจด ขอมลเชงเสน

ขอมลรปราง 9. ปมลบชนขอมล shape file ในโปรแกรมออก 10. เพมชนขอมลจาก TXT file (ขอมลนามสกล *.txt file) 11. สรางชนขอมลโดยการเพมขอมลจากเครอง GPS Receiver 12. เพมชนขอมลชนด Oracle Geo Raster layer

สวน Toolbar ในการค านวณ

เปดโครงการใหม เปดโครงการทมอยแลว พมพแผนท ตวจดการแผนท บนทกโครงการเดม

บนทกโครงการเปนชอใหม

1 2 3 5 4 7 8 9 10 11 12 6

แสดงรายละเอยดขอมล

Run feature Action

ปมเลอกบางลกษณะ

ปมยกเลกการเลอกลกษณะ

ปมเปด ตาราง Attribute table data

ปมวดระยะทาง

ปมแสดงลกษณะของแผนท

ปมเพม book mark

ปมแสดง book mark

ปมเพมค าอธบายแผนท


สวน Tool bar ในการแสดงภาพ

สวน Tool bar ในการจดการขอมลชนดตางๆ

3. การก าหนดรายละเอยดโครงการ

การก าหนดรายละเอยดของโครงการ เปนการก าหนดใหแผนทแสดงมาตราสวนของแผนททแสดงวา

ม หนวยเปน เมตร หรอองศา ตามทเราตองการ โดยการก าหนดคาใหไปท แถบเมน --> ก าหนดคา -->

คณสมบตโครงการ (โดยโปรแกรม QGIS จะใหก าหนดตอนเพมชนขอมล หรอเราจะก าหนดภายหลงกได) ดงภาพท 10

ภาพท 10 การปรบแตงคณสมบตโครงการในโปรแกรม Quantum GIS

ในหนาตาง คณสมบตโครงการ ใหเลอกท แถบทวไป จะมชองใหก าหนดคาตางๆ เชน หวขอ

โครงการ จะเปนการก าหนดหวขอของโครงการ และแถบ Layer unit เปนการก าหนดหนวยมาตราสวนของชน

ขอมล โดยเราสามารถก าหนดเปน หนวยตางๆ เชน เมตร ฟต องศา และองศา ลปดา พลปดาดา และรวมถง

การก าหนดระบบพกด (CRS) ดงภาพท 11

ป มเลอนภาพแผนท ป มเคลอนภาพใหอยตรงกลาง

ปมแสดงการกระท ายอนกลบ ปมแสดงการกระท าไปขางหนา

ท าขอมลใหเปนแบบงาย เพมรปวง เพมสวนประกอบ

ลบรปวง ลบสวนประกอบ การรวม Attribute ขอมลทเลอก

ตดขอมล การรวมลกษณะขอมลทเลอก การหมนขอมลแบบจด

ปรบรปรางขอมล


ภาพท 11 หนาตางการปรบแตงคณสมบตโครงการในแถบทวไป

ในแถบระบบคาพกด (CRS; Coordinate Reference System) จะเปนการก าหนดพกดหรอต าแหนง

อางองทางภมศาสตร ใหกบโครงการ โดยเราเลอกท ใชการแปลง on the fly CRS ซงหากเคยก าหนดใหกบ

โครงการอนแลวกจะสามารถเลอกพกดทเคยใชนนได

ภาพท 12 หนาตางการปรบแตงคณสมบตโครงการในแถบระบบคาอางองพกด (Coordinating Referencing System; CRS)

2. การตดตงสวนเพมเตม (Plugins) ของโปรแกรม Quantum GIS

ภายหลงจากทเราตดตงตวโปรแกรม Quantum GIS version 1.8.0 แลวทางโปรแกรมจะมการ

ตดตงสวนเพมเตมหรอ Plugins ไวในเครองใหแลวบาง เชน ftool, DB mananger, Openstreet map

plugins, Gdal tool, Map server export, Plugin Installer ถาเราตองการสวนเสรมมากกวานน เรา

สามารถตดตงเพมเตมได โดยการ คลกทเมนบาร สวนเพมเตม ( Plugins) >จากนนคลกดสวนของ สวนเพมเตม


Python Plugins > จากนนเรากจะสามารถส ารวจดไดวาม Plugins อะไรบางทตดตงในเครองของเรา และ

สามารถลงเพมในโปรแกรมหรอลบทงได

ภาพท 13 การตดตงสวนเพมเตมเพอใชงานรวมกบโปรแกรม Quantum GIS

ภาพท 14 สวนเพมเตมทมการตดตงและไมไดตดตงลงในโปรแกรม Quantum GIS

นอกจากนเรากควรส ารวจในเมนตวจดการสวนเพมเตม >คลกเขาไปเราจะพบกบสวนเพมเตมตางๆ

เชน SQL Anywhere Plugin, Statist โดยการคลกเลอกสวนเพมเตมทเราตองการ >แลวกด OK (ตองตอ

อนเตอรเนต) ในทางระบาดวทยาเราอาจจะมการตดตง Plugins เพมเตม เชน Statist (1.0.0) เพอค านวณคา

ทางสถตทจ าเปน โดยการกดชองวางกากบาทหนา Plugins ทเราตองการ ดงภาพท 14


ภาพท 15 ตวอยางการตดตง ตวจดการสวนเพมเตม (Plugins) ทไดดาวนโหลดไวแลวในโปรแกรม QGIS

กอนทจะเรมการฝกหดตามคมอนผเขยนแนะ น า ใหผใชงาน ตดตงโปรแกรมเพมเตม (Plugins)

นอกเหนอจากทโปรแกรมไดท าการตดตงไวใหแลวพรอมกบโปรแกรม QGIS และสรางโฟลเดอร ชอ Quantum

GIS บนหนาจอ Desktop ของคอมพวเตอรของทานเพอเกบขอมลแบบฝกหดไว

ตวอยางสวนเพมเตมทแนะน าใหตดตงเพม เชน

1. Statist (1.0.0) ใชส าหรบการค านวณสถตพนฐานใน field ตางๆ ของ Attibutable data

2. XY tools ใชส าหรบการเพมไฟล excel, Libre office/openoffice cals เพอแปลงเปนพกดใน

โปรแกรม

3. Open Layer Plugins (1.1.0) ใชส าหรบการเปดแผนทจากโปรแกรม OpenStreepmap,

Google Map และ Bing Map

4. Ftools (0.6.2) ใชส าหรบการจดการหรอ วเคราะหขอมล Shapefile เชน การเลอกพนทแบบ

สม การสรางแนวกนชน (Buffer) การเลอกแผนทแบบตด (Clip) โดยจะท าการตดตงในแถบ

Vector ของเมนบาร

5. GPS tool ส าหรบน าอานหรอเขาขอมลจากเครอง GPS

6. เพมชนขอมลจาก text file เพออานหรอแสดงต าแหนงจาก *.txt ไฟล


บทท 2

ความรทางระบาดวทยาเบองตนกบการประยกตใชขอมลภมสารสนเทศ (GIS)

การศกษาทางระบาดวทยา เปนการศกษาการแพรกระจายของโรคทงโรคตดตอ (Communicable

Disease) และไมตดตอ (Non - Communicable Disease) อยางเปนระบบ เพอหาสาเหตของปญหา และ

แนวทางการปองกน โดยอาศยความรดานตางๆ เกยวกบ ความนาจะเปน สถต และการออกแบบการศกษาเพอ

คนหาปจจยทเปนสาเหต แนวโนมการกระจายของโรคในประชากร โดยการน าขอมล พรอมความรจากศาสตร

อนๆ มาอธบายโดยใหมองในภาพรวมของประชากร การศกษาระบาดวทยาแบงไดเปน 2 ประเภท คอ

การศกษาระบาดวทยาเชงพรรณนามงเนนเพออธบายลกษณะของ บคคล เวลา และสถานท ( Time, place

และ person) สวนการศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะห ( Analytical Epidemiology) ซงเนนการหา

ความสมพนธ หาสาเหตและปจจยเสยง โดยใชสถตเพอการวเคราะห (Michael Gregg, 2008)

การด าเนนงานดานระบาดวทยาสวนใหญจะเปนการศกษาเชงสงเกต ( Observational study) ท า

การเกบขอมลเพอศกษาการเกดสภาวการณตางๆ เชน

1. การนบจ านวน (Count) สตวปวย ผปวย หรอเหตการณการระบาด ( Outbreaks) และอธบายชวง

ระยะเวลาของการเกดโรค (Time) สถานททเกด (Place) และอธบายเกยวกบตวสตวปวยหรอผปวย

(Person or animal)

2. การหาร (Divide) เชน การหาความชกจากตวตง ( Nominator) คอ การอตรา (Rate) ฟารมโคนมท

ปวยดวยวณโรคในจงหวดเชยงใหม หารดวยตวหาร (Denominator) จ านวนฟารมโคนมทไมพบสตวปวย

3. เปรยบเทยบ (Compared) เชน เปรยบเทยบระหวางกลมประชากร การค านวณหาปจจยเสยงโดย

วธการทางสถต

และมบางการศกษาทเปนในเชงการทดลอง ( Experimental study) เชน การทดลองวคซนปองกน

โรคเอดสชนดใหม การทดลองใชยา การศกษาโรคตดเชอสวนใหญมงศกษาเกยวกบสงสถานท เชน การสามารถ

หยดการระบาดของโรคอหวาตกโรคในเมองลอนดอน โดยการปดการใชงานบอน ารวมทมการปนเปอนของเชอ

อหวาตกโรค โดยการถอดคนโยกของบอน าออก บนถนน Broad street ของ จอหนสโนว ในป ค.ศ. 1854 ท

รวบรวมจ านวนผปวยและจดท าแผนทแบบจด (Spot Map) ของบานผปวย โดยท าการเคาะประตบานทกบาน

เพอสอบถามเกยวกบขอมลผปวยเสยชวตจากอหวาตกโรค (Vibrio Chlorae) ซงสมยนนความรทางจลชววทยา


ยงไมสามารถวนจฉยโรคชนดนได ซงพบผปวยรอบปมน าบนถนนดงกลาวจ านวนมากตรงกบสมมตฐานทตงไว

ถอเปนบดาแหงนกระบาดวทยาสมยใหม (Modern Epidemiology) ดงภาพท 16

ภาพท 16 แผนผงระบต าแหนงของผปวยอหวาตกโรคในกรงลอนดอน โดยจดกลม (•) แทน ผปวยเสยชวต และ

กากบาท (x) แทนปมน า จดท าโดย จอหน สโนว ในป ค.ศ. 1854

ตวอยางของการประยกตใชความรทางภมสารสนเทศในทางสตวแพทย เชน นกระบาดวทยาในพนท

ไดเกบพกดฟารมทพบการระบาดของโรคปากและเทาเปอยในพนท และอาศยความรเรองธรรมชาตของเชอ

ไวรสโรคปากและเทาเปอยวาจะสามารถอยในตวสตวไดประมาณ 2-5 ป การแพรกระจายเชอทพบวาโรค

สามารถแพรกระจายผาน อปกรณและสงของตางๆ ได นอกเหนอจากการตดตอจากสตวตวหนงสสตวอกทาง

หนง นกระบาดวทยากจะน าขอมลมาเพอจดท าแผนทรอบรศมจดเกดโรค ( Buffer zone) 2 กโลเมตร เฝา

ระวงโรคตอไป และน ามาตรการทเหมาะสมมาใชเพอปองกนการแพรกระจายตอไป เชน การปองกนคนเขา

ออกในพนทดงกลาว ฉดวคซนหรอเฝาระวงในวงเเหวนรศมรอบพนทเกดโรค 5 กโลเมตร การเฝาระวงใน

เสนทางการเคลอนผานของรถบรรทกสตวปวย เชน สอบถามขอมลสตวรอบเสนทางทสตวเดนทางผาน การ


รกษาสตวปวยหรอพจารณาคดทงในกรณเปนพนทปลอดโรค พนทท ไมมการท าวคซนมากอนหรอสตวไมม

ภมคมกนในการปองกนโรค

ดงนนจงเปนสงททมสอบสวนโรคระบาดสตว หรอนกระบาดวทยาภาคสนาม (Field

Epidemiologist) จะตองแสดงภาพใหชดเจน ภายหลงจากไดรบขาวหรอ ขอมล เกยวกบโรคระบาด มา

ประมวลผล บรรยายลกษณะการเกดโรค เพอจะได จดตงสมมตฐาน ทดสอบสมมตฐานเพอหาแนวทาง ให

เหมาะสมในการทจะตดสนใจควบคมโรคตอไป (Decision Making) และสรปผลการสอบสวน ดงแผนภมท 1

แผนภมท 1 องคประกอบของการสอบสวนโรค (ดดแปลงจาก ภาวน, 2550)

โดยการจดท าแผนท ถอเปนสวนหนงของการประมวลผลจากขอมลทได โดยอาศยโปรแกรมทางภม

สารสนเทศ โดยในคมอนเลอกใชโปรแกรม Quantum GIS เพราะเปนโปรแกรมรหสเปดทมความสามารถใช

งานไดด โดยไมตองเสยคาใชจายโดยดาวนโหลดโปรแกรมไดฟรทเวบไซค www.qgis.org และมเอกสาร วดโอ

สอนการใชงานผานเวบไซคตางๆ ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ เชน www.youtube.com,

www.supergis2me.com และผเรยบเรยงไดน าตวอยางแบบฝกหดเกบไวในบลอกของ Google ท

http://thaivetgis.blogspot.com/2012/02/blog-post.html และเกบไฟลเอกสารตางๆ ไวใน Google

docs เพอประกอบการฝกใชงานโปรแกรมดงกลาวตามคมอน โดยผศกษาสามารถเขาไปดาวนโหลดหรออาน

เอกสารดงกลาวมาประกอบได โดยในการดาวนโหลดใน Google Docs สามารถไปคลกสวนของจดเชอมโยง

Link ภายในเอกสารน และเลอกเมนไฟล > แลวเลอกดาวนโหลด โดยจะมรายละเอยดในการดาวนโหลดแตละ

ตวอยางตอไป

การแจงขาวโรคระบาด การตรวจสอบขาว

และเตรยมการลงพนท

การบรรยายลกษณะการเกดโรคทางระบาดวทยา ตาม

เวลา สถานท และประชากร

การตงสมมตฐานเพออธบายทมาของโรคระบาด การตดตอ และแนวทางการควบคม

ปองกนโรคการทดสอบสมมตฐาน เพอหาขอสรปมาตรการควบคมปองกนโรค

สรปผลการสอบสวนและแนวทางการควบคมโรค

http://www.qgis.org/

http://www.youtube.com/

http://www.supergis2me.com/

http://thaivetgis.blogspot.com/2012/02/blog-post.html%20��


การศกษาระบาดวทยาเชงพรรณนา ( Descriptive Epidemiology) เปนการศกษาเพอการอธบาย

ปรากฏการณตาง ๆ ของการเกดโรค และมการน าโปรแกรมทางภมสารสนเทศมาใชรวมดวย นอกเหนอจากการ

ใชการวาดแผนท หรอการ plot จดบนแผนทจรง เชน การสรางแผนทความหนาแนนของประชากรสตว (Farm

Animal Density) การสรางแผนทความชกของโรค แผนทฟารมทเสยงตอการตดเชอ การแพรกระจายของเชอ

โรคชนดตางๆ บานผปวยตดเชอจากโรคตดตอจากสตวสคน

การสรางแผนท

เราสามารถสรางแผนทเพอแสดงขอมลทางระบาดวทยาในรปแบบตางๆ เชน จดเกดโรค (Spot

Maps; point map) ความชกของโรค (Prevalence; P) เปนความเขมของส (Choropleth Map) เปนขอมล

แผนทเบองตน โดยไมรวมถงการพจารณาปจจยกวน (Confounders) อนๆ นอกจากนไดมการน าไปใชในทาง

ระบาดวทยาเชงวเคราะห (Analytical Epidemiology) ดงตวอยางงานของ ธนวรรษและคณะ ในป 2009 ท

ศกษาเรองปจจยเสยงของโรคไขหวดนกในประเทศไทย

ภาพท 17 การวเคราะหขอมลเชงพนทเพอหาปจจยเสยงตอโรคไขหวดนกในประเทศไทย (Thanawat et al, 2009)


บทท 3

การใชโปรแกรม Quantum GIS เบองตน

ภายหลงจากท าการเปดโปรแกรมแลว เราสามารถเรมการท างานไดโดย การน าเขาขอมล Shapefile

เขาไปในโปรแกรมไดดงขนตอนตอไปน คอ

3.1 การเพมขอมลเชง Vector (Way point, Line, Polygon)

เปนการเพมชนขอมลเชงเสน ซงจะมอย 3 รปแบบคอ ชนขอมลรปแบบปด (polygon) ชนขอมลเชง

ต าแหนง (point) และชนขอมลแบบเสน (line) การเพมชนขอมลใหคลกทปมเพมชนขอมลเชงเสน

ภาพท 18 การเพมชนขอมลเชง Vector ในโปรแกรม Quantum GIS

และเลอกทตงทตองการจะบนทกไฟล และเลอกรปแบไฟล ถาตองการใหอานภาษาไทยได จะตอง

เลอกให Encoding เปนแบบ TIS-620 หรอ system ดงภาพท 19 เลอกทตง แหลง> แสดง>และกด Open

โดยเราเลอกไฟล Changwat_77P.shp แสดงในโปรแกรมน

ภาพท 19 การเพมชนขอมลเชงเสนโดยการแปลงรหส และเลอกแหลงของชนขอมล


หลงจากนนจะใหระบระบบพกดทางภมศาสตร (CRS; Coordinating Referencing System) ของชน

ขอมลทเพมเขาไป โดยเราสามารถเลอกคาทเราตองการได เชน ถาเรากดพกดมาในรปแบบ Latitude หรอ

Longitude กตองใชระบบพกดทเกบมาแบบ Latitude หรอ Longitude เชน Indian 1960 ดงภาพท 20

ภาพท 20 การเปดตารางขอมลของชนขอมล (Attributable data) และภาพตาราง Attributable Data

จะเหนวาขอมลภายในตาราง สามารถแสดงตวอกษรภาษาไทยไดแลว

แตปจจบนประเทศไทยนยมใชคาพกดกรดในหนวย UTM โดยอยในโซน 47N ถง 47S ในภาคเหนอถงภาคใต และ 48N และ 48S ในแนวภาคตะวนออกและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดงภาพท 21

ภาพท 21 การแบงโซนแผนทโลกแบบพกดกรด UTM (Universal Transverse Mercator)


การเปดไฟลควรเลอกเปดดวยระบบ Encoding แบบ TIS-620 เพอโปรแกรมจะไดอานขอมลทเปนภาษาไทยออกได โดยเราสามารถตรวจสอบวาการน าเขานนสามารถใชภาษาไทยไดโดยการ คลกขวาตรงสวน Layer > เลอกสวน Open Attributable หรอ เลอกเปดขอมลตารางดานบนทลบาร ดงภาพท 22

ภาพท 22 การเปดตารางขอมลของชนขอมล (Attributable data) และภาพตาราง Attributable Data

จะเหนวาขอมลภายในตาราง สามารถแสดงตวอกษรภาษาไทยไดแลว

และจากสวนตาราง Attribute table เราสามารถแกไขขอมลภายในตารางได เชน การสรางคอลมน

ใหม การแกไขขอมลในตาราง การค านวณในตารางได โดยการคลกทภาพปากกาดานลาง จะท าใหไดภาพแผน

ทมเสนสแดงลอมรอบขอมลแตละเรคคอรดไว ดงภาพท 23

ภาพท 23 การเลอกการแกไข (Togging Editing Mode) ของชนขอมล (Attributable data)


ถาจะเลกท าการแกไข กสามารถกดปมปากกาอกครง ถามการแกไขขอมล ในชนขอมล โปรแกรมกจะถามวาจะ

บนทกขอมลทท าการแกไขหรอไม

3.2 การเพมขอมลเชงภาพ เชน ภาพถายดาวเทยม (Raster) หรอภาพถายทางอากาศ

ภาพอาจไดมาจากฐานขอมลตางๆ เชน ดาวเทยม Land sat โปรแกรม Google Earth เปนตนโดย

การเพมชนขอมลเชงภาพ ให คลกเลอกท เมน เพมชนขอมลเชงภาพ ( Add Raster) ดงตวอยา ง กจะแสดง

ต าแหนงทเกบของภาพ ซงสามารถก าหนดทจะให โปรแกรมเลอกแสดงนามสกลของไฟล ทกชนดหรอเฉพาะท

ตองการได ซงนามสกลทสามารถเปดไดกมอยหลายชนด เชน *.TIF, *.JPEG,*.BITMAP, *.ECW เปนตน

ภาพท 24 การเลอกแหลงขอมล เพอการเพมชนขอมลแบบ Raster ในโปรแกรม Quantum GIS จะไดขอมล ภาพถายดาวเทยมดงภาพท 25

ภาพท 25 การเพมชนขอมลแบบ Raster ในโปรแกรม Quantum GIS


3.3 การคนหาขอมล การแกไขขอมล และการเพมชนขอมลโดย Delimited Text file

ท าการ เพม shape file (Amphur_77P.shp) เขาในโปรแกรม Quantum GIS จากไฟลแผนทใน

Google drive โดยดาวนโหลดไฟลทงหมดในโฟลเดอร Amphur_77P โดยโปรแกรมจะท าการบบอดไฟลเปน

นามสกล *.zip (ตวอยางไฟลในภาพคอ document-export-2012-11-19.zip) โดย Amphur_77P.shp

ประกอบดวยอยางนอย 3 ไฟล คอ Amphur_77P.shp, Amphor_77P.shx, Amphor_77P.dbf กใหเลอก

ไฟลทงหมดและคลกขวา เลอกดาวนโหลด ท https://drive.google.com/?authuser=0#folders/0B7Hk

BiXCx4 X0Z0JxTWlORExqaGs ดงภาพท 26

ภาพท 26 การเพมชนขอมลแบบ Raster ในโปรแกรม Quantum GIS

หลงจากดาวนโหลดเสรจ ใหท าการแตกไฟลทไดมา ดวยโปรแกรมบบยอขยายไฟล เชน WinRAR, WinZip

หรอ 7-zip ซงผเขยนไดอพโหลดไฟลโปรแกรมดงกลาวไวในแลวใน Google drive เพราะไฟลทดาวนโหลด

จะอยในรป ทมการบบอดไฟล

https://drive.google.com/?authuser=0#folders/0B7Hk BiXCx4 X0Z0JxTWlORExqaGs �ѧ

https://drive.google.com/?authuser=0#folders/0B7Hk BiXCx4 X0Z0JxTWlORExqaGs �ѧ


ภาพท 27 การดาวนโหลดขอมลพกดฟารมหรอ shape file เพอใชในโปรแกรม Quantum GIS

และท าการเพมไฟลในโปรแกรม โดยเลอกรปแบบ Encoding แบบ TIS-620 ดงภาพท 28

ภาพท 28 การเพมชนขอมล Ampher_77P.shp ในโปรแกรม Quantum GIS

และเลอกรปแบบการระบพกดภมศาสตรแบบ WGS84/UTM Zone47N เพราะตองการแสดงขอมลพกดลง

แผนทในเขตภาคเหนอตอนบน ดงภาพท 29


ภาพท 29 การเปลยนระบบพกดในชนขอมล ในการเพมชนขอมลแบบ Raster ในโปรแกรม Quantum GIS

และจะไดแผนทดงภาพคอ แผนทแสดงอ าเภอตางๆ ทกจงหวดในประเทศไทย

ภาพท 30 แผนทประเทศไทย ในโปรแกรม Quantum GIS

3.3.1 การคนหาขอมลเชงพนท (Spatial Search) การเลอกและการลบขอมลใน Attributable

ในคมอนตองการทจะแสดงพกดฟารมสกรมาตรฐานในจงหวดพะเยา เรากตองเลอกแสดงเฉพาะแผน

ทอ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยาเทานน โดยเราสามารถเลอกแสดงไดโดยท าการคลกขวาทชนแผนทหรอปม

Attributable data 1 หรอ 2


ภาพท 31 แผนทประเทศไทย การเปดตาราง Attributable data ในโปรแกรม Quantum GIS

จากนนจงท าการส ารวจตารางขอมล จะพบแถวดานบนเปนชอหวขอคอลมน (Fields) และแถวตามแนวนอน

แตละแถวเรยก (Records) เปนขอมลฟารมของแตละราย เชน ฟารมท 1, ฟารมท 2, ฟารมท 3 ดงภาพท 32

ภาพท 32 การเลอกขอมลทละหลายๆ record ในโปรแกรม Quantum GIS

และใหท าการคนหาอ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยา โดยพมพในชองคนหาวา “พะเยา” ในชอง PROV_NAMET

กจะมแถบสน าเงนคลมเขมในอ าเภอตางๆ ของจงหวดพะเยา ดงภาพท 33


ภาพท 33 การคนหาขอมลในฟลด PROV_NAMT เพอหาเรคคอรด ของจงหวดพะเยา ใน Attributable data

แตถาตองการใหแสดงโดยไมตองเลอนหนา สามารถเลอกใหขอมลทคนหา เลอนขนมาดานบนสด โดยการกดท

ปมท 2 (Move selection to top) ดานลาง จากซายมอ ดงภาพท 34

ภาพท 34 การน าขอมลาเรคคอรดของจงหวดพะเยา ไปไวดานบนสด ใน Attributable data ของ QGIS

และเมอพบขอมลทคนหาแลว กสามารถทจะตดขอมลของอ าเภออนๆ ทไมใชจงหวดพะเยาโดยการสลบขอมล

ทเลอก (Inverse Selection)


ภาพท 35 การสลบการเลอกขอมลในฟลด PROV_NAMT เพอใหเลอกเรคคอรดทไมใชขอมลของจงหวดพะเยา

และใหท าการลบขอมลอ าเภอ ของจงหวดอนๆ ออกไปใหเหลอเฉพาะแผนทอ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยา โดย

คลกทปมปากกาเพอแกไข (Toggle Editing Mode) จะเหนภาพแผนทเปลยนเปนสแดง >

ภาพท 36 การสลบการเลอกขอมลในฟลด PROV_NAMT เพอใหเลอกเรคคอรดทไมใชขอมลของจงหวดพะเยา

และท าการลบขอมลสวนทเลอก (Delete Selected Featured) และไดอ าเภอของจงหวดพะเยาทไมไดลบดง

ภาพ ดงภาพท 37


ภาพท 37 การลบขอมลทเลอก เพอใหเหลอเรคคอรดทเปนขอมลของจงหวดพะเยา

ใหท าการแกไขชออ าเภอ จ านวน 2 อ าเภอ คอ กงอ าเภอภกามยาว และกงอ าเภอภซาง เปนอ าเภอภกามยาว

และอ าเภอภซาง ตามล าดบ และกดปมบนทกขอมล และปม Toggle Editing Mode เพอหยดการแกไข

ขอมล> และกดปมบนทกขอมลโครงการ จะไดดงภาพท 38

ภาพท 38 การเลอก Toggle Editing Mode เพอแกไขขอมลของชออ าเภอจงหวดพะเยา ในตาราง Attributable data

และเราสามารถบนทกโครงการดวยกดปม แฟม> บนทกโครงการเปน > ใหบนทกในชอ

exercise_qgis.qgs โดยเกบไวในหนา Desktop โดยอาจตงโฟลเดอรใหม เชน แบบฝกหด QGIS โดยโปรแกรม

จะท าการจดเกบชนขอมลตางๆ ทไดเปดไวในโปรแกรม ดงภาพท 39


ภาพท 39 การบนทกโครงการในโปรแกรม Quantum GIS

ภาพท 40 กลองโตตอบการบนทกโครงการในโปรแกรม Quantum GIS

3.3.2 การเพมชนขอมลแบบ Waypoints จาก Delimited Text file

จากการเกบขอมลฟารมสกรในจงหวดพะเยา สามารถบนทกขอมลในไฟลเอกเซล ไดดงภาพท 41

(จากไฟล GIS_farm_pigs https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0aWlqM0tsR3paV1U/edit)

เราสามารถสรางแผนทเพอดการกระจายตวของฟารมสกร และสถานทใกลเคยงทส าคญ โดยขนตอนดงนคอ

https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0aWlqM0tsR3paV1U/edit


ดาวนโหลดไฟลฐานขอมลทตงฟารมสกรของจงหวด ชอไฟล GIS_farm_pigs.xls จาก Google Drive

(https://docs.google.com/file/d/1yxnm2Vg9PHt2bO-8e4aBYWKEnaUUVTebrIAUc-osfQ/edit)

ภาพท 41 การดาวนโหลดขอมลไฟลพกดฟารมสกร ของอ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยาจาก Google drive 1. เปดไฟลทดาวนโหลดโดย โปรแกรม Microsoft office excel หรอ Open office Cals ท าการส ารวจ

ตารางขอมล และเตมตวอกษร เชน – ในชองวาง เพอไมใหมชองทไมมขอมล คดลอกขอมลในตารางเอกเซล ทตองการน าเขาในตาราง Attribute table ของชนขอมล โดยตองรวมสวนหวขอของตารางทไมมการรวมเซลลของหวขอคอลมน ดงภาพท 42

ภาพท 42 การดาวนโหลดขอมลไฟลพกดฟารมสกร ของอ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยาจาก Google drive

2. เปดโปรแกรม Notepad และวางขอมลทคดลอกจากตาราง excel ในโปรแกรม Notepad จะไดขอมล และบนทกขอมลในชอไฟล GIS_farm_pig.txt ดงภาพท 43

https://docs.google.com/file/d/1yxnm2Vg9PHt2bO-8e4aBYWKEnaUUVTebrIAUc-osfQ/edit)



3. เปดโปรแกรม Quantum GIS รน 1.8.0 เปดโครงการ exercise_qgis.qgs ทเราบนทกไวในเครองและกดปม เพมชนขอมลจาก TXT file > เลอกชอไฟลทปม Browse ในโฟลเดอรทบนทกไฟล GIS_pig_farm.txt ไว> ในชอชนขอมลจะแสดง GIS_pig_farm > และโปรแกรมจะใหเลอก ตวแบงขอมล (Delimiter) โดยทนเราเลอก Tab > เลอกการน าเขาขอมลจากแถวท0 (Start to import at Row 0) > ในโปรแกรม QGIS จะใหระบชอง field ทมขอมล พกด X Y field ดงภาพท 44

ภาพท 44 กลองโตตอบการเพมจดพกด โดยวธ Delimited Text File ในโปรแกรม QGIS


กดปม OK โปรแกรม QGIS 1.8.0 จะใหระบระบบอางองพกดแผนท CRS (Coordinate Reference

System) โดยใหเลอก WGS84/UTM Zone47N และกด OK จะไดแผนทดงภาพท 45

ภาพท 45 จดพกดฟารมสกร ของอ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยาในโปรแกรม QGIS

จะสงเกตไดวา ชนขอมลดานซายมอ ทเปนชนขอมลแบบจด (GIS_farm_pigs) ทอยดานบนกวาจะ

ซอนทบ ชนขอมลอ าเภอ (Amphor_77P) แตถาสลบกนจะพบวาจดพกดฟารมสกรจะมองไมเหน และถกทบ

ดวยชนขอมลอ าเภอ

3.4 การแสดงปายขอมลและการก าหนดขอมลอกษร (Label Feature)

ถาเราตองการแสดงชอขอมลในแผนท เชน ชอเมอง อ าเภอ จงหวด หรอแสดงค าอธบายในแผนท

เราสามารถท าได 2 วธ

3.4.1 โดยการเพมปายบอกขอมล โดยการเลอกทปม Add Annotation และเพมขอมล ค าอธบายใน

ขอมลโดยดบเบลคลกทปายขอมลและพมพค าอธบาย และเราสามารเลอนปายบอกขอมลไดโดยการกด

ภาพท 46 การดาวนโหลดขอมลไฟลพกดฟารมสกร ของอ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยาจาก Google drive ปมเมาสซายคางไวตรงบรเวณปายทจะเลอก และเลอนไปยงบรเวณอนๆ ในแผนท

1

2


3.4.2 การเพมปายชอขอมลจากขอมลใน Attributable data ของตาราง เชนในตวอยางเราตองการ

บอกชออ าเภอ: เรากคลกขวาทชนขอมล Amphor_77P> เลอกคณสมบต จะปรากฏกลองโตตอบ

ขนมา ใหเราเลอกทแถบตวอกษร> เลอกกากบาททแสดงตวอกษร> เลอกชองทใสตวอกษร หรอ

Field ทจะใสขอมลในทนเราเลอกชอง AMP_NAMT> เลอกขนาดตวอกษร> ส > และการวาง

ต าแหนง วาจะใหวางขอมลตรงต าแหนงไหน> กดปม Apply> และกด OK ดงภาพท 47


จะไดผลปรากฏผล ดงภาพท 48 คอ มชออ าเภอตวอกษรสเหลองแสดง

ภาพท 48 การเพมชอจดพกดโดยอางองชอในตาราง Attributable อ าเภอตางๆ ในจงหวดพะเยา

3.4 การเปลยนสญลกษณ Symbology

1

2 3

4

5

7 6


ภายหลงจากทเราไดเพม Shapeไฟลหรอขอมลเชงเวคเตอร ของประเทศไทย Changwat_77p.shp

เขาไปในโครงการแลว และส ารวจด Attributable ทอยในชนขอมลในแถบ Fields จะพบวาประกอบดวย

หวขอฟลดจ านวน 4 หวขอ คอ PROV_CODE, PROV_NAME, PROV_NAMT, AREA_km2_ ดงภาพท 49

ภาพท 49 ชอ Fields หรอสดมภ ในตาราง Attributable ของชนขอมล Ampher.shp ในโปรแกรม QGIS เราสามารถปรบแตง ลกษณะการแสดงแผนท เชน เปลยนส เปลยนรปแบบสญลกษณ หรอความโปรงแสง

ไดโดยท าการคลกขวาหรอ ดบเบลคลก ทสวนชนขอมล Changwat77 ดานซายมอ ดงภาพท 50 แลวเลอกสวนของ

Properties >เลอกสวนสญลกษณ (Symbol) > เลอกสวนทแสดงโดยเลอก ในชอง แสดงชนขอมล

ภาพท 50 การดขอมลคณสมบตของชนขอมล Changwat77.shp ในโปรแกรม QGIS


ภาพท 51 การเลอกปรบแตงคณสมบตของชนขอมลจงหวดในประเทศไทย (Changwat_77P.shp)

ในรน 1.8.0-1 (Lisboa) ประกอบดวย แถบการท างานตางๆ โดยแตละแถบมรายละเอยดทผศกษา

สามารถเขาไปเปดดเองได แตในการปรบเปลยนสญลกษณของแผนท เชนพกดฟารมทตงเปลยนจากจดวงกลม

เปนรปบานเราสามารถเปลยนไดโดยคลกเลอกทแถบ รปแบบ ทสามารถปรบเปลยนสญลกษณ หนวยทใช

ความโปรงแสง (Transparency) และสามารถปรบแตงส สญลกษณตางๆ ได

3.5 การใหสญลกษณขอมลแผนท (Legend Type)

ใหท าการคลกเลอกทสวนของสญลกษณในแถบ รปแบบ ในคณสมบตของชนขอมล จะเหนปม

ปรบเปลยนรปแบบระหวาง สญลกษณแบบเกา และปรบเปนการแสดง สญลกษณแบบใหม เมอคลกทปม การ

เปลยนสญลกษณดงภาพท นโดยสญลกษณทงสองแบบจะแบงไดดงตารางท 1

ตารางท 1 แสดงขอมลการแบงสญลกษณแบบตางๆ ของชนขอมลในโปรแกรม QGIS

สญลกษณเกา สญลกษณใหม

แบบสญลกษณเดยว (Unique Value) แบบสญลกษณเดยว (Unique Value)

แบบแบงชวง (Graduate Symbol) แบบแบงชน (Graduate Symbol)

แบบสตอเนอง (Continuous Color) จดหมวดหม (Grouping)

แบบคาทไมซ า ใชกฎ


ในการใชการแบงสญลกษณใหม มการแบงเปนแบบสญลกษณเดยว จดหมวดหม แบงชน ใชกฎ และแบบ Point displacement ซงผสนใจสามารถศกษาในรายละเอยดของการใชสญลกษณแตละแบบได

ตวอยางการแบงแบบสญลกษณเดยว (Unique valued Symbology)

โดยการคลกขวาทชนขอมล Changwat_77P.shp และเลอกทคณสมบต (Properties) ของชนขอมล ดงภาพท 52

ภาพท 52 การปรบแตงคณสมบตของชนขอมลเพอเลอกรปแบบการแสดงแผนทในโปรแกรม QGIS

เลอกแทบรปแบบ > เลอกสญลกษณเดยว > กด Apply > กด OK

ภาพท 53 การปรบแตงคณสมบตของชนขอมลเพอเลอกรปแบบการแสดงแผนท แบบสญลกษณเดยว ในโปรแกรม QGIS


ตวอยางการแสดงแผนทแบบแบงชวง (Graduated Symbology)

(Changwat_77P.shp) โดยสวนใหญการอธบายทางระบาดวทยา มกจะใชการแบง แบบแบงชวง (Graduate Symbology) ในสญลกษณแบบเกา เชน เพอแสดงความหนาแนนของประชากรคน ในตวอยางนจะแสดงจงหวดทมพนทไลเรยงตามล าดบความเขมของส

ภาพท 54 การเลอกการแสดงชนขอมลแบบแบงชวงชนขอมลจงหวดในประเทศไทย (Changwat_77p.shp)

โดยเราจดกลมเปน 5 กลม วธแบบแบงชวงเทาๆ กน> เราสามารถปรบแกตวเลขการแบงชวงไดโดยดบเบลคลกท ชวงการจดกลมและก าหนดจ านวนกลม > กดทการจดกลม > กดปม Apply > กดปม OK จะไดแผนท ดงภาพท 55

ภาพท 55 รปแบบการแสดงสญลกษณแบบแบงชวงส 5 ชวง ตามพนทในแตละจงหวด (Area_km2)


ตวอยางการแสดงแผนทแบบสตอเนอง (Continuos Color Symbology)

โดยการคลกขวาทชนขอมล Changwat_77P.shp และเลอกทคณสมบต (Properties) ของชนขอมล เลอกแทบรปแบบ > เลอกสญลกษณสตอเนอง > ชองทใชแบง (ในทนเลอกใช Area_km2_) > เลอกสชมพแทนคาทนอยทสด > และเลอกสมวงเขมแทนคาสงสด > เลอกกากบาทตรงแสดงเสนขอบของรปปด > กด Apply > กดปม OK ดงภาพท 56

ภาพท 56 การแสดงสญลกษณแบบแบงสตอเนอง ในโปรแกรม QGIS


บทท 4 กระบวนการจดท าแผนทเพอวเคราะหขอมลเชงพนท

ในกรณของการสอบสวนโรค หลงจากมจากแจงการระบาดของโรคแลว (Outbreak Notification)

และมการสอบทวนวาเกดการระบาดของโรคจรงๆ (Outbreak Verification) เชน โรคปากและเทาเปอย โรคพอารอารเอส โรคไขหวดนก หรอโรคอนๆ ทมการแพรระบาดตดตอ และท าการสอบสวนโรคในพนท ภายหลงพบฟารมหรอแหลงโรคแรกๆ (Index case) ทมสอบสวนโรคควรจะไดมการเกบขอมลเชงพรรณนาตางๆ เชน พกดทางภมศาสตร เพอระบจดเกดโรคและโอกาสในการแพรกระจายโรค หรอเพอคนหาโรคเพมเตม (Active case finding) วธการทจะทราบพนทในการคนหาโรคกโดยการใชฟงกชนของ QGIS คอ การสรางแนวกนชน (Buffer) โดยมขนตอนดงน คอ

4.1 ขนตอนการท าแนวกนชนของแผนท เปดโปรแกรม Quantum GIS โดยการดบเบลคลกท icon หนาจอ > หลงจากนนท าการดาวนโหลด

โครงการทไดบนกระท าเสรจไวแลว (*.qgs) ในทนใหดาวนโหลดโครงการชอ exercise ส าหรบคมอ.qgs ท https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0MG1kT0J5TDctT2M/edit ซงเราไดท าและบนทกเกบไวแลวในบทท 3 และเปดจะไดดงภาพท 57

ภาพท 57 การเลอกปรบแตงคณสมบตของ ชนขอมลจงหวดในประเทศไทย (Changwat_77P.shp)

สมมตวามรายงานวาเกดโรค PRRS ในฟารมสกรแหงหนงในจงหวดพะเยา ทมสอบสวนโรคน าโดยหวหนาฝายพฒนาสขภาพสตว โดยนายสตวแพทย A ภายหลงการเกบขอมลตองการท าการส ารวจและเกบขอมลจากฟารมทพบสตวปวยเพมเตม โดยการน าขอมลพกดฟารมสกรภายในจงหวดพะเยา มาด าเนนการวาด

https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0MG1kT0J5TDctT2M/edit


ลงในแผนทโดยโปรแกรม Quantum GIS ซงแตเดมไดจดท าโครงการบนทกไวแลวใน (exercise ส าหรบคมอ.qgs) จงท าการเปดตารางขอมล (Attributable data) โดยการคลกขวาเลอกทชนขอมลของ GIS_farm_pig หรอ toolbar > จากนนคลกเลอกทชนขอมลล าดบท 3 (จดทพบโรคครงแรก)

ภาพท 58 การเลอกขอมลจากชนขอมลล าดบท 3

และคลกเลอกสวนของเมนบาร ท Vector> เครองมอประมวลผลเชงต าแหนง> เลอกแนวกนชน (Buffer) ดงภาพ

ภาพท 59 ขนตอนการท าแนวกนชน (Buffer) รอบจดเกดโรคการเลอกด าเนนการกบชนขอมล

GIS_farm_pig.shp

(1)

(2)

(3)


หลงจากเลอกการสรางแนวกนชนกจะไดหนาตางกลองโตตอบ ดงภาพท 60

ภาพท 60 กลองโตตอบการสรางแนวกนชนรอบจดสนใจ ในโปรแกรม Quantum GIS

ใหท าการใสชนขอมลทเราไดเลอกพกดฟารมไว GIS_farm_pig > คลกเลอกทชอง ใชเพยงขอมลทเลอก >

ก าหนดระยะแนวกนชน จ านวน 5000 เมตร> จากนนคลกทปมแสดง เพอก าหนดการจดเกบผลลพธออกมา

เปน Shapefile ชอ buffer_farm_pig5000m.shp> กดปม Save ดงภาพท 61

ภาพท 61 การสรางแนวกนชนรอบจดพกดทเราสนใจ โดยโปรแกรมใหเลอกทเกบ shape file


และกดปม ok กจะไดแนวกนรอบฟารมสกรทเกดการระบาดรศม 5000 เมตรดงภาพท 62

ภาพท 62 กลองโตตอบแสดงวาสราง shape file เสรจแลว และถามผใชงานวาจะใหแสดง shape file ไวในโครงการ

และมกลองโตตอบถามขนวาไดมการสรางไฟลชอ buffer_farm_pig500m.shp เกบไวในโฟลเดอรน

ตองทจะเพมชนขอมลดงกลาวใน โครงการนหรอไมเรากตอบ Yes > โปรแกรมตองการจะถามวาตองใหแสดง

อยในพกดใด (CRS selector : Coordinating Referencing System) ดงภาพท 63

ภาพท 63 การเลอกระบบพกด Coordinating Referencing System; CRS วาจะใชระบบไหน


กจะไดผลลพธดงภาพ คอปรากฏวงกลมลอมรอบจดพกดฟารมล าดบท 3 รศม 5 กโลเมตร ในพนทอ าเภอเมอง

พะเยา ซงเราจะเหนเปนวงกลมทบแสง และดานซายของ โครงการจะพบชนขอมล buffer_farm_pig5000m

และปดกลองโตตอบการท าแนวกนชนดงภาพท 64

ภาพท 64 แนวกนชนรอบจดสนใจของฟารมสกร รศม 5 กโลเมตร ในโปรแกรม Quantum GIS

เราสามารถปรบแตงชนขอมลแนวกนชนนไดโดยการ เลอกทคณสมบต (Properties) ของชนขอมล

ดงกลาวและปรบโปรงแสง (Transparency) ส (Change) ได ในทนเราจะปรบเปนสชมพออน ความโปรงแสงท 70%

ภาพท 65 การปรบความโปรงแสงของภาพแผนทแนวกนชนของจดพกดทเราสนใจ


ไดผลลพธ คอมฟารมจ านวน 12 ฟารมททมสอบสวนโรค ตองเขาไปด าเนนการเกบขอมล ดงภาพท 66

ภาพท 66 แนวกนชนรอบฟารมสกรล าดบท 3 ในเขตอ าเภอเมองพะเยา จงหวดพะเยา

จากนนท าการบนทกโครงการในชอ buffer_farm_pig5000m.qgs

4.2 ขนตอนการท าแผนทหลอมรวม (dissolve)

ถามการระบาดของโรค PRRS ในหลายจดเราสามารถทจะดแนวโนมวา มพนททนาจะมการระบาด

ไดบาง เชน การระบาดของโรค PRRS เพมเตมในแตละอ าเภอในทนเราพจารณาเฉพาะพนทอ าเภอเมองพะเยา

ซงจะตองการตรวจเยยมทกฟารม เราสามารถตรวจในพนทใกลเคยงดวยในรศม 1000 เมตรของแตละฟารมวา

มฟารมขนาดเลก หรอไมไดเลยงแบบฟารมมาตรฐานในพนทสวนไหนบาง มขนตอน คอ

เปดไฟล *.qgs จากโครงการเดมทบนทกไว (exercise ส าหรบคมอbuffer.qgs) > คลกเลอกปม

กากบาททชนขอมล buffer_farm_pig5000m ออกเพอปดการแสดงผล จะท าใหวงกลมแนวกนชนรอบฟารม

ล าดบท 3 หายไป > คลกขวาทชนขอมล GIS_farm_pig เปดตาราง attributable data > ยกเลกการเลอกทก

ขอมลโดยกดปม Unselect all และคนหาฟารมในเขตอ าเภอเมอง โดยพมพในชองคนหาวา “เมองพะเยา” ใน


ชองอ าเภอ> จะไดขอมลทถกเลอกเปนแถบสฟา ดงภาพ

ภาพท 67 การเลอกขอมลฟารมสกรมาตรฐาน จาก Attributable table ในพนทอ าเภอเมองพะเยา

ท าการเลอกเมนบาร Vector> เครองมอประมวลผลเชงต าแหนง > หลอมรวม (Dissolve) ดงภาพท 68

ภาพท 68 ขนตอนการสรางแนวกนชนแบบหลอมรวมในเมน Vector


จะปรากฏกลองโตตอบการสรางแนวกนชนแบบหลอมรวมออกมา ใหเราเลอกชนขอมล GIS_farm_pig ในการ

สรางแนวกนชน> คลกกากบาทใชเฉพาะขอมลทเลอก> เลอกระยะแนวกนชน ใหใสเปน 1000 เมตร> คลก

กากบาทผลลพธของแนวกนชนทหลอมรวมกน > Shapefile ผลลพธ ใหกดปมแสดง และใหบนทกในชอ

buffer_farm_pig1000m.shp กดปม save > จากนนกดปม OK ในกลองโตตอบแนวกนชน ดงภาพท 69

ภาพท 69 ขนตอนการสรางแนวกนชนแบบหลอมรวมในเมน Vector ใหเลอกสถานทจดเกบไฟล

จะไดผลลพธเปนพนทวงกลมทหลอมรวมกนในพนทรศมฟารมทตดกนระยะ 1000 ม. ดงภาพท 70

ภาพท 70 ผลลพธการสรางแนวกนชนแบบหลอมรวม (Dissolve) รอบจดพกดฟารมสกรมาตรฐาน อ.เมอง จ.พะเยา


บทท 5 การจดท าแผนท Layout (Layout Creating; Cartography) และการเผยแพรแผนท

5.1 องคประกอบพนฐานของแผนท

แผนทเปนการแสดงผลขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตร ซงอาจเปนการแสดงผลขอมลทถกจดเกบมาหรอขอมลทไดจากการวเคราะห ขอมลแผนททถกน าเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตรสวนใหญจะไดจากแผนทภมประเทศ (Topographic Map) และแผนทเฉพาะเรอง (Thematic Map) โดยแผนทภมประเทศ เปนแผนทซงแสดงลกษณะพนผวโลกและรายละเอยดของขอมลตางๆ ทปรากฏอยบนพนผวโลก ทงแบบ 2 และ 3 มต

ดงนนแผนทภมประเทศจงเปนแผนทพนฐานหรอเปนแหลงขอมลของแผนทเฉพาะเรองนนเอง ส าหรบแผนทเฉพาะเรอง คอแผนททแสดงรายละเอยดขอมลเชงคณภาพ หรอเชงปรมาณของภมลกษณตางๆ ทเฉพาะเจาะจง (Specific feature) โดยมความสมพนธกบรายละเอยดของภมประเทศบางอยางทจ าเปน การสรางแผนทตองประกอบดวยสงทอธบายใหเหน หรอท าใหเขาใจไดงายวาเกยวกบเรองอะไร ตองการแสดง

ใหเหนถงอะไร โดยองคประกอบหลกจะประกอบดวย

1.) ตวภาพแผนท (Map Body) แสดงสวนของภาพแผนททางภมศาสตร

2.) ค าอธบายสญลกษณ (Legend) ในแผนท เชน สถานททเราตองการแสดง

3.) ชอแผนท (Map Title) บอกชอของแผนททแสดง

4.) มาตราสวนแผนท และรายละเอยดเสนโครงสรางแผนท (Map Scale and Projection)

5.) ทศเหนอ (North Arrow) แสดงทศเหนอของแผนท โดยจะชทศเหนอไปทางดานบนของแผนท

6.) แหลงทมาของขอมล (Source Statement)

7.) ผจดท าแผนท (Cartographer Name) แสดงสวนของผจดท าแผนท

8.) เสนกรอบขององคประกอบแผนท (Neat line) แสดงขอบเขตของภาพแผนท

5.1 ขนตอนการสรางแผนทเพอพมพ (Map Layout) โดยโปรแกรม Quantum GIS

1) จดท าแผนททตองการพมพใหเสรจสมบรณ ในทนเราจะน าแผนททจะเฝาระวงการระบาดของโรค

PRRS ในเกษตรกรในรายยอย ในพนทเฝาระวงรอยตอระหวางฟารม หรอพนทรอบฟารมสกรมาตรฐาน ซงได

ท าไวแลวในบทท 4


โดยใหท าการเปดโปรแกรม QGIS> เปดโครงการทไดท ามากอนหนานคอไฟล exercise ส าหรบคมอ

buffer.qgs โดยดาวนโหลดไดจากลงค https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0aUhlNDh

LcUdYRUE/edit ทอยใน Google Drive > คลกทปม การพมพ (Print Map Composer) ดงภาพท 71

ภาพท 71 ผลลพธการสรางแนวกนชนแบบหลอมรวม (Dissolve) รอบจดพกดฟารมสกรมาตรฐาน อ.เมอง จ.พะเยา

2) ท าการตกแตงภาพ โดยการเพมองคประกอบตางๆ ดงทกลาวมาแลว โดยกลองจดสรางแผนท

ประกอบดวยปมค าสงตางๆ ดงภาพท 72 คอ

ภาพท 72 ปมตางๆ ของการจดแตงองคประกอบการแสดงแผนทในโปรแกรม Quantum GIS

จากนนท าการปรบแตงแผนท ดงแสดงในภาพท 73

(1) เพมขอมลแผนท

(4) เพมสญลกษณของขอมลแผนท

(5) เพมขอมลมาตรวดขนาดแผนท

(2) เพมตวอกษร เชนการพมพหวขอหลก

(3) การเพมภาพ เชน ทศเหนอ

ขนาดแผนท

https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0aUhlNDh%20LcUdYRUE/edit

https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0aUhlNDh%20LcUdYRUE/edit


ภาพท 73 การปรบเปลยนการเคลอนยายแผนทพกดจดเกดโรค PRRS และแนวกนชนรศม 5 กโลเมตร

ผจดท าแผนทสามารถปรบขนาดของแผนททตองการพมพไดโดย เลอกทแถบการจดวาง

องคประกอบ ทางดานขวามอของแผนท ดงภาพท 74

ภาพท 74 การปรบแตงการแสดงของภาพแผนทในการเลอกองคประกอบของภาพแผนท

ป มเคลอนแผนท


เราสามารถปรบแตงภาพแผนททพมพได โดยการคลกทปม Item Properties หรอการจดการ

องคประกอบดานขวามอของหนาการพมพ เชน การเพมสญลกษณ (Legend) สามารถลบเพมชนขอมลทแสดง

การเพมกรอบ เสนกรด ( Grid) โดยเลอกการปรบแตงภาพแผนทจากหวขอเครองมอการปรบแตงภาพแผนท

ดานขวามอ ดงภาพท 75

ภาพท 75 การปรบแตงสวนสญลกษณ (Legend) ในการโหมดการพมพของโปรแกรม QGIS

3) การสงออกภาพพมพแผนท สามารถสงออกแผนท เปนภาพถาย (*.jpg ไฟล pdf และไฟล SVG ได

โดยสามารถคลกทปมลดดานบนของโปรแกรมพมพแผนทได หรอคลกทเมนบารแฟม> เลอกรปแบบการสงออก

ภาพท 76 การสงออกแผนททพมพแลวในรปแบบไฟลตางๆ ไดแก รปภาพ, pdf , SVG

5.2 การสงออก shape file เพอแสดงในโปรแกรม Google Earth เปนไฟลชนด *.KML ไฟล สามารถท าการจดสง KML ไฟลทางอเมลล และการแสดงพกดในโปรแกรม Google Earth ถาเรา

ตองการจะแสดง Shapefile ในโปรแกรม Google Earth เราจะตองท าการบนทกชนขอมลในรปแบบไฟลชนด KML โดย

1) เลอกชนขอมลทตองการบนทก 2) คลกเลอกเมนบารทชนขอมล > บนทกเปน

กลองปรบแตงสวน

สญลกษณแผนท (Legend)

ป มสงออกภาพแผนทได 3 รปแบบ คอ jpg, pdf และ SVG


ภาพท 77 การบนทกชนขอมลในรปแบบไฟลตางๆ ของโปรแกรม QGIS

3) จะปรากฏกลองโตตอบการบนทกชนขอมล ใหเลอกรปแบบเปน Keyhole Markup Language (KML)> บนทกเปน ฟารมสกรพะเยา_55.kml> ระบบ CRS ใหเลอกเปนแบบ Layer CRS ซงจะใชในระบบพกดWGS84/UTM zone 47N > คลกทปม OK

ภาพท 78 กลองโตตอบการบนทกชนขอมลในรปแบบ KML ในโปรแกรม QGIS


4) จะไดไฟลนามสกล *.kml หรอมรปสญลกษณ ลกโลกสฟา เกบไฟลในโฟลเดอรชอ ฟารมสกรพะเยา_55.kml ดงภาพท 79

ภาพท 79 ไฟล KML ของฟารมสกรพะเยา_55.kml ทไดมการสงออกโดยโปรแกรม QGIS

5.3 การแสดงพกดในโปรแกรม Google Earth

กอนทคอมพวเตอรจะสามารถแสดงพกดฟารมใน Google Earth จะตองมการตดตงลงในเครองคอมพวเตอรกอน โดยสามารถดาวนโหลดรนลาสดไดท http://www.google.co.th/intl/th/earth/download/ge/ รนลาสด (ธนวาคม 2555) และรน 6.0 ท https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0TjhHSEJvM2hxNzg/edit และเปดโปรแกรมโดยการ

ดบเบลคลกไอคอน Google Earth บนหนาจอคอมพวเตอร และน าไฟล *.kml ทเราไดจดไวลงในโปรแกรม โดย

1) คลกทปมไฟล ตรงเมนบาร > กดปมเปด (Open) > เปดโฟลเดอรทเราไดเกบไฟล *.kml ไว หรอดาวนโหลดไฟล ฟารมสกรพะเยา_55.kml ไดจาก Google drive ของคณะผเรยบเรยงไดท https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0QkFya09GWG9rdTA/edit โดยคลกลงคทให > คลกทไฟล > ดาวนโหลด)

ภาพท 80 การเปดไฟล ฟารมสกรพะเยา_55.kml ในโปรแกรม Google Earth

http://www.google.co.th/intl/th/earth/download/ge/

https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0TjhHSEJvM2hxNzg/edit

https://docs.google.com/file/d/0B7HkBiXCx4X0QkFya09GWG9rdTA/edit


2) ดบเบลคลกทไฟล ฟารมสกรพะเยา_55.kml หรอกดปม Open

ภาพท 81 การเปดไฟล ฟารมสกรพะเยา_55.kml ในโปรแกรม Google Earth

จะไดภาพพกดฟารมสกรในพนทจงหวดพะเยาเปนรปหมดสเหลอง ดงภาพท 82

ภาพท 82 พกดฟารมสกรมาตรฐานจงหวดพะเยาในโปรแกรม Google Earth

5.3.2 การจดสง KML ไฟลทางอเมลล เพอแสดงในโปรแกรม Google Earth เราสามารถสงเครองหมายต าแหนงหรอพกดฟารมทปรากฏใน Google Earth เพอสง

ใหเพอนรวมทมหรอหวหนาหนวยงานเพอบอกต าแหนงฟารมได โดยไฟลทไดจะถกสงไฟล

รปแบบไฟลนามสกล *.kmz ซงสามารถน าไปเปดในโปรแกรม Google Earth หรอโปรแกรมภม

สารสนเทศอนๆ ได โดยมขนตอนตางๆ ดงน คอ

1) เปดโปรแกรม Google Earth และคลกทปมไฟลในเมนบาร > คลกเลอกสวนของ อเมลล จะพบวาเราสามารถสงแผนทใน Google Earth ไดใน 3 รปแบบ คอ เครองหมายต าแหนง อเมลลมมมอง และอเมลลภาพ ดงภาพ


ภาพท 83 การสงอเมลลพกดฟารมสกรจงหวดพะเยา ทางอเมลล

2) เรากท าการเลอกแถบสงอเมลลเครองหมายต าแหนง โปรแกรมจะถามวาจะสงโดยอเมลลของอะไร โดยมใหเลอกคอ Gmail หรอ Microsoft outlook กได ซงสวนของโปรแกรม Outlook นนจะสามารถตงคาใหเชอมกบอเมลลอยางอนๆ ไดอก เชน Yahoo Hotmail

ภาพท 84 การเลอกอเมลลทใชสงตอพกดฟารมจากโปรแกรม Google Earth

ถาเราใช Gmail ตองม Username และ Password ดวย ในทนผเขยนมบญชของ Gmail แลวจงไดผล

ดงภาพท 85 โดยท าการกรอก อเมลลแอดเดรสของผทตองการสงไป และกดสง


ภาพท 85 การสงตออเมลลของชนขอมลทเลอกในรปแบบไฟล *.kmz ในโปรแกรม Google Earth

จากนนกท าการสงไปยงปลายทางโดยคลกสง เมอผใชปลายทางกสามารถน าไฟลดงกลาวไปเปดใน

โปรแกรม Google Earth ไดเพอทราบพกดต าแหนงและภมประเทศโดยรอบพนทเกดโรคนน


บรรณานกรม

1. ภาวน ผดงทศ. 2555. ระบาดวทยาทางสตวแพทย. ส านกพมพหมอชาวบาน. กรงเทพฯ. 334 หนา 2. สเพชร จระขจรกล. 2552. เรยนรระบบภมสารสนเทศดวยโปรแกรม ArcGIS Desktop 9.3.1. พมพครงท

1 : บรษทเอสอาร พรนตง แมสโปรดกส จ ากด. นนทบร. 936 หนา 3. ศนยสารสนเทศชมชน คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. คมอการใชงานโปรแกรม Quantum

GIS Version 1.7.1. [ออนไลน] เขาถงไดจาก: http://www.dld.go.th/ict/th/images/ stories/ stat_web/yearly/2554/anidata/buffpig aumpher.pdf. (วนทคนขอมล: 10 กมภาพนธ พ.ศ. 2555).

4. Dirk, P., Tim, R., Mark, S., Kim, S., David, R. and Achie, C.. 2008. Spatial Analysis in Epidemiology. New York. OXFORD University Press. 142 pages.

5. Michael, K. 2008. Field Epidemiology, 3rd ed.: New York: Oxford University Press. 572 pages. 6. Thanawat, T., Syed, S.A., Suvichai, R., Thaweesak, S., Parntep, R., Kridsada, C., Wantanee, K.,

Surapong, W., Tuangthong, P., Karoon, C., Weerapong, T., Suwit, C., Arjan, S. and Mirjam, N., 2009. Ecologic Risk Factor Investigation of Clusters of Avian Influenza A (H5N1) Virus Infection in Thailand. The Journal of Infectious Diseases. 199: 735– 43.

7. Veterinary Services Centers for Epidemiology and Animal Health USDA, APHIS, Exercise of

GPS and GIS for Spatial Epidemiology Methods and Applications in GPS and GIS. Fort

Collins, Colorado Lectures August/September 2010.

http://www.dld.go.th/ict/th/images/%20stories/%20stat_web/yearly/2554/anidata/buffpig%20aumpher.pdf




ภาคผนวก

ภาคผนวก ก. การน าเขาขอมลจากเครองGPS Receiver เพอเตรยมน าขอมลภมสารสนเทศเขาส

โปรแกรมภมสารสนเทศ โดยโปรแกรม DNR Garmin รนท 5.4.1

ในการท างานภาคสนาม ภายหลงจากการเกบขอมลพกดในพนทแลว การทจะถายโอนขอมล จาก

เครอง GPS ซงปจจบนกรมปศสตวใชเครอง Garmin eTrex Vista HcX มาเพมจากรนเดมกอนหนาน จะตอง

ใชสาย Cable และลงโปรแกรมเชอมตอ ( USB Drivers for Garmin GPS receivers) และโปรแกรม DNR

Garmin กอน จงจะสามารถเชอมตอและดงขอมลจากเครอง GPS ได เพอน าขอมลเขาสโปรแกรม Quantum

GIS ซงโปรแกรมฟรและโปรแกรม DNR Garmin ยงสามารถใชไดกบโปรแกรม Arc GIS Desktop ได

ในคมอนเราจะไดน าเขาขอมลโดยใช โปรแกรม DNR Garmin เวอรชน 5.4.1 เพอน าเขาขอมล โดย

ทานสามารถดาวนโหลดไดจาก เวบไซค Minnesota Department of Natural Resources ท

http://www.dnr.state.mn.us/mis/gis/tools/arcview/extensions/DNRGarmin/DNRGarmin.htmls

หรอดาวนโหลดผานทาง Google drive ของผเขยนท

https://docs.google.com/open?id=0B7HkBiXCx4X0Ym42VEMxTHRuRlU โดยกดเมนบารทไฟล >

ดาวนโหลดและตดตงลงในเครองคอมพวเตอร แลวจงจะสามารถเชอมขอมลระหวางเครองรบสญญาณ GPS

กบเครองคอมพวเตอรผานโปรแกรมนได ตามขนตอนดงตอไปน

1. ตอเครองรบสญญาณ GPS receiver ทาง USB port ของเครองคอมพวเตอร โดยใชสายเคเบลทตดมากบ

เครอง eTrex Legend H receiver. และเปดเครอง GPS receiver

2. เปดโปรแกรม DNR Garmin โดยดบเบลคลกทไอคอน DNR Garminบนหนาจอ Desktop

3. กลองโตตอบ MN DNR-Garmin/ ArcMap กจะเปดขนดงภาพขางลางน

http://www.dnr.state.mn.us/mis/gis/tools/arcview/extensions/DNRGarmin/DNRGarmin.htmls

https://docs.google.com/open?id=0B7HkBiXCx4X0Ym42VEMxTHRuRlU


4. ถามกลองขอความเปดขนมาและถามวา เราจะใช Default UTM projection (NAD83 – UTM Zone 15)

ใหคลก No. เพราะประเทศไทยอย UTM Zone ท 47 และ UTM zone ท 48

5. ไมตองสนใจกบ Error ตางๆ ทพบ และให set port เครอง GPS receiver ผานทาง USB โดยใหคลกทเมน

บาร GPS > Set port> USB ดงภาพ

NOTE: ถามปญหาเกยวกบการตอสาย เครอง GPS กบ USB port ใหตรวจสอบใหแนใจวามเพยงโปรแกรม

DNR Garmin เปดอยเพยงโปรแกรมเดยวท Taskbar ดานลาง

8. เลอก File/Set Projection. เพอตงคาระบบพกดอางองทางภมศาสตร (Coordinating Referencing

System)

7. เปดกลองโตตอบ ของการปรบแตงคณสมบต DNR Garmin เลอกแถบ Projection> เลอกตก ESRI >เลอก

NONE > และกด OK การ set Datum/ Projection แตละภาคจะมการน าเขาขอมลตามโซนของตนเอง เชน

ภาคเหนอจะอยในโซน WGS_1984_UTM_Zone_47N


8. ในโปรแกรม MN DNR-Garmin ทน าเขาขอมล GIS จะแสดง Projectionเปน GCS_WGS_1984

(Geographic Coordinate System projection with World Geodetic System, 1984 datum.)

9. จากนนกท าการดาวนโหลดจดพกดทางภมศาสตร เขาในโปรแกรม DNR garmin โดยเลอกท

Waypoint/Download.ตามล าดบขอมล waypoint จะปรากฏในรปแบบตาราง ทกจดทอยในเครอง GPS

receiver และรอจนกระทงโปรแกรม DNR Garmin จะแสดงจดพกดทงหมด >จากนนกกดปม OK

เราสามารถเลอกเฉพาะจดทเราเกบตวอยางมาได โดยการกดปม Shift คางไวแลวเลอกขอมลทเราบนทกไว

โดยกดปมทบรเวณตวเลขล าดบทดานซายสด

11. ภายหลงจากกลองโตตอบปรากฏขน ในชอง Under Save as typeเราสามารถเลอกปมลกศรลง และ

เลอก Arcview Shapefile (Unprojected) (*.shp).


12. ตงชอไฟล, และเกบในโฟลเดอรทตองการ กด Save

13. ปดโปรแกรม DNR Garmin นอกจากการดาวนโหลด Waypoint แลวเรายงสามารถดาวนโหลด Track,

Route ไดดวยจากเครอง GPS Receiver น


ภาคผนวก ข. อปกรณและโปรแกรมทใชประกอบ คมอการใชงาน Quantum GIS รนท 1.8.0-4

1. โปรแกรมควอนตมจไอเอส (Quantum GIS) เวอรชน 1.8.0 2. โปรแกรม DNR Garmin เวอรชน 5.4.1 เพอเชอมตอขอมลจากเครอง GPS เขาสคอมพวเตอร 3. โปรแกรมMicrosoft Office Excel หรอโปรแกรม Open Office Cals ทสามารถบนทกไฟลเปนชนด

*.dbf หรอ *.csv file 4. โปรแกรมบบอดขยายไฟล เชน WinRAR, WinZip หรอ 7-zip 5. โปรแกรม Google Earth เวอรชน 6.0 6. บญชจดหมายอเลกทรอนกส ของ Gmail (*@gmail.com) เพอเกบขอมลหรอสงตอแผนทจากโปรแกรม

Google Earth 7. อปกรณ

7.1 เครองระบพกด (เครอง GPS Reciever ยหอ eTrex Vista HcX) 7.2 สายตอเชอมสญญาณ USB port ส าหรบสงขอมลจากเครอง GPS เขาเครองคอมพวเตอร

mailto:*@gmail.com


ภาคผนวก ค. แหลงเอกสารอางองและสอประกอบการศกษาคมอการใชงานโปรแกรมภมสารสนเทศเพอ ปองกนโรคระบาดสตว (Quantum GIS)

ความรเบองตนทางภมสารสนเทศ 1. http://osm.ldd.go.th/pdf_file/report_gis.pdf 2. http://www.cgistln.nu.ac.th/media/Geoinformatic%20Intro.pdf

คมอการใชโปรแกรม Quantum GIS (เอกสาร) 1. http://gis.pwa.co.th/manual/1290764142.pdf 2. http://www.codi.or.th/gis/index.php?option=com_phocadownload&view=c

ategory&id=1&Itemid=11 3. http://www.gis2me.com/th/?p=1316 4. http://www.cgistln.nu.ac.th/media/qGIS.pdf 5. http://202.28.48.140/dssgis/Qgis.pdf 6. http://www.thaiwebparty.com/forums/thread-10175-1-1.html

คมอการใชงาน Google drive

http://www.youtube.com/watch?v=QTDM4Qbt6v8

http://osm.ldd.go.th/pdf_file/report_gis.pdf

http://www.cgistln.nu.ac.th/media/Geoinformatic%20Intro.pdf

http://gis.pwa.co.th/manual/1290764142.pdf

http://www.codi.or.th/gis/index.php?option=com_phocadownload&view=c%0b%20%20%20%20%20%20%20%20ategory&id=1&Itemid=11

http://www.codi.or.th/gis/index.php?option=com_phocadownload&view=c%0b%20%20%20%20%20%20%20%20ategory&id=1&Itemid=11

http://www.gis2me.com/th/?p=1316

http://www.cgistln.nu.ac.th/media/qGIS.pdf

http://202.28.48.140/dssgis/Qgis.pdf

http://www.thaiwebparty.com/forums/thread-10175-1-1.html

http://www.youtube.com/watch?v=QTDM4Qbt6v8

คู มือการใช้งานโปรแกรมภูมิ...

Documents