บทท 2 ี่ - tdri · 2014-06-02 · โครงการ...

โครงการ “การปฏรปเศรษฐกจเพอความเปนธรรมในสงคม” 43

บทท 2 การผกขาดกบความเหลอมลาในภาคธรกจ

เดอนเดน นคมบรรกษ

2.1 บทนา

การผกขาดถอเปนชองทางในการแสวงหากาไร “ทางลด” ของธรกจ เนองจากธรกจทมอานาจผกขาดสามารถสรางกาไรไดอยางงายดายโดยการขนราคาสนคาหรอคาบรการ โดยไมจาเปนตองทมเททรพยากรเพอสรางขดความสามารถในการแขงขนใหเหนอคแขง นอกจากนแลว ธรกจทมอานาจผกขาดในตลาดดงกลาวยงสามารถเอาเปรยบหรอกลนแกลงคแขงเพอทจะครอบครองสวนแบงตลาด การผกขาดจงเปนการถายโอนทรพยสนจากผบรโภคหรอจากธรกจขนาดยอมทมกเปนผถกกลนแกลงไปยงธรกจทผกขาด หากภาครฐไมเขามาปองกนและปราบปรามพฤตกรรมทเปนการผกขาดในภาคธรกจแลว การถายโอนกาไรดงกลาวอยางตอเนองยอมนาไปสการสะสมทนของกลมธรกจขนาดใหญ ซงนบวนจะยงทรงพลงทางเศรษฐกจมากขน และเมอกลมทนผกขาดเหลานสามารถเขามาครอบงากลไกของภาครฐได โดยการเออผลประโยชนใหแกนกการเมองซงเปนผกาหนดนโยบายหรอแกเจาหนาทของรฐซงเปนผกากบดแลกฎ กตกาแลว ผบรโภคและธรกจขนาดยอมกจะไรทพ งพาเมอรฐกลายเปนผปกปองผลประโยชนของธรกจขนาดใหญ มใชผพทกษรกษาผลประโยชนของสาธารณะดงทควรจะเปน

พฒนาการทางเศรษฐกจของประเทศทการบรหารประเทศถกครอบงาโดยกลมทนผกขาดขนาดใหญมแนวโนมทจะสงผลใหชองวางระหวางคนจนและคนรวยถางมากขน เนองจากนโยบายตางๆ ทงในดานการสงเสรมและในดานการกากบควบคมธรกจตางมงเนนไปในทศทางทเปนประโยชนแกธรกจขนาดใหญมากกวาธรกจขนาดกลางและขนาดยอม ซงเปนแหลงการจางงานและเปนแหลงกาเนดแหงองคความรและนวตกรรมทสาคญของประเทศ1 นอกจากนแลว ความเหลอมลาของรายไดในภาคธรกจกจะนาไปสปญหาความมนคงทงทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง เมอธรกจขนาดกลางและขนาดยอมซงเปนแหลงรายไดของประชากรจานวนมากไมม “พนททากน”

การศกษานมเปาประสงคทจะสารวจพฤตกรรมการผกขาดในประเทศไทยวามความแพรหลายมากหรอนอยเพยงใด รวมทงศกษาวเคราะหปจจยและสงแวดลอมตางๆ ทงในเชงธรกจ กฎหมาย และสถาบนทเออให

1 ขอมลจากสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมแสดงใหเหนวาประเทศไทยมธรกจขนาดกลางและขนาดยอมทงหมด 2,274,524 ราย ในป พ.ศ. 2549 ซงคดเปนรอยละ 99.5 ของจานวนวสาหกจทงหมด และมการจางงาน 8.86 ลานคน ซงคดเปนสดสวนรอยละ 76.7 ของการจางงานในภาคธรกจทงหมด

44 บทท 2 การผกขาดกบความเหลอมลาในภาคธรกจ

เกดการผกขาด เพอนาเสนอแนวนโยบายในการปองกนและแกไขปญหาการผกขาดทางการคาอนจะชวยสงเสรมโอกาสทางการคาของธรกจขนาดกลางและขนาดยอม เพอทจะลดความเหลอมลาทางรายไดในภาคธรกจไทย

อนง คณะผวจยตระหนกวา ปญหาความเหลอมลาระหวางธรกจขนาดยอมและขนาดใหญนนมเหตปจจยอนๆ อก เชน การเขาถงแหลงเงนก หรอ การเขาถงเทคโนโลย และตลาด ซงรฐมบทบาทในการให การสงเสรม หากแตมาตรการเหลานจะไรคา หากสดทายแลว วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมทสามารถ กอรางสรางตนขนมาไดจนสามารถแขงขนเคยงคกบธรกจขนาดใหญในตลาดไดจะตองลมหายตายจากไปจากการถกกดกนการแขงขนหรอจากมาตรการทางภาษ หรอ กฎ ระเบยบตางๆ ของภาครฐทเออตอธรกจขนาดใหญมากกวาธรกจขนาดกลางและขนาดยอม

โครงสรางของรายงานฉบบนมดงตอไปน สวนท 2 จะศกษาถงลกษณะของการกระจายรายไดในภาคธรกจเอกชนไทยวามลกษณะทกระจกตวหรอกระจายตวอยางไร และมแนวโนมการเปลยนแปลงอยางไรในชวง 5 ปทผานมาเพอทจะใหภาพรวมเกยวกบระดบของความเหลอมลาในภาคธรกจไทย สวนท 3 จะศกษาถงการผกขาดในภาคธรกจไทยวามความแพรหลายมากหรอนอยเพยงใด มลกษณะอยางไร และเกดขนในอตสาหกรรมใดบาง และการผกขาดเหลานนมผลอยางไรตอการสะสมทนของธรกจขนาดใหญ การแขงขนในตลาด และโครงสรางของภาคธรกจโดยรวม สวนท 4 จะเปนการศกษาถง กฎ กตกาในการปองกนการผกขาดของภาครฐวามประสทธภาพในการปกปองคมครองและใหความเปนธรรมตอธรกจขนาดกลางและขนาดยอมทมอานาจตอรองทางเศรษฐกจตาหรอไม อยางไร และศกษาการผกขาดทเกดจากนโยบายหรอกฎ กตกาของภาครฐเอง ซงรวมถงการผกขาดของวสาหกจของรฐ และการผกขาดของธรกจทอยภายใตการกากบของภาครฐ (regulated industries) และในสวนท 5 ซงเปนสวนสดทายนน จะนาเสนอขอเสนอแนะในเชงนโยบายในการลดการผกขาดในระบบเศรษฐกจไทย เพอลดความเหลอมลาของรายไดในภาคธรกจไทย โดยการทธรกจขนาดกลางและขนาดยอมมโอกาสทจะเจรญเตบโตภายใตรมเงาของบรษทขนาดใหญจะสามารถชวยลดความเหลอมลาทางรายไดของประชากรในประเทศ

2.2 การเปลยนแปลงของการกระจายรายไดของภาคธรกจไทยในชวงป พ.ศ. 2547 - 2551

คาสมประสทธจน2 (Gini coefficient) เปนตวชวดทถกนามาใชอยางแพรหลายในการวดความเหลอมลาของการกระจายรายไดหรอการกระจายความมงคง (wealth) ของประชากรในประเทศหนงๆ คาสมประสทธจนสามารถคานวณไดหลายวธ แตวธซงเปนทนยมมากทสดคอ การกาหนดจากเสนโคงลอเรนซ (Lorenz curve) ดงแสดงในรปท 2.1

2 คาสมประสทธจนถกพฒนาขนโดยนกสถตชาวอตาลทชอ คอรราโด จน (Corrado Gini) ซงไดตพมพครงแรกในผลงานชอ Variability and Mutability เมอป ค.ศ. 1912


รปท 2.1 เสนโคงลอเรนซและการคานวณคาสมประสทธจน

ทมา: คานวณโดยผวจยจากฐานขอมลรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย

เสนโคงลอเรนซเปนกราฟเสนซงแสดงความสมพนธระหวางคาสดสวนสะสมของจานวนประชากรและคาสดสวนสะสมของรายได ตวอยางเชน ในประเทศหนงทประชากรทกคนมรายไดเทาเทยมกนหมด รอยละ 20 ของประชากรทงหมดในประเทศจะมรายไดรวมกนคดเปนรอยละ 20 ของรายไดรวมของประชากรทงหมด ในกรณดงกลาวนน สดสวนสะสมของรายไดกบสดสวนสะสมของจานวนประชากรจะมคาเทากน และทาใหไดเสนลอเรนซทเปนเสนตรงทแยงมม 45 องศา ซงแสดงถงการกระจายรายไดทเทาเทยมกนอยางสมบรณ (perfect equality) แตถาประชากรในประเทศมรายไดไมเทาเทยมกน รอยละ 20 ของประชากรทงประเทศทมรายไดนอยทสดอาจมรายไดรวมกนคดเปนเพยง รอยละ 10 ของรายไดของประชากรโดยรวมเทานน ตามทปรากฏในรปท 2.1 ขางตน ดงนน ถาเสนโคงลอเรนซยงหางจากเสนทแยงมม 45 องศามากเทาไร ยงแสดงถงความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดทมากขนเทานน

คาสมประสทธจนสามารถคานวณไดจากการหาสดสวนของพนท A ตามทปรากฏในรปท 2.1 หารดวยพนท A รวมกบพนท B (หรอกคอสามเหลยมใตเสนทแยงมม 45 องศา) คาสมประสทธจนทเทากบ 0 หมายถงการกระจายรายไดทเทาเทยมกนอยางสมบรณ (perfect equality) ซงจะแสดงโดยเสนโคงลอเรนซทเปนเสนเดยวกนกบเสนแหงความเทาเทยมกนอยางสมบรณ หรอเสนทแยงมม 45 องศา และคาสมประสทธจนทเทากบ 1 หมายถงความเหลอมลาของการกระจายรายไดอยางสมบรณ (perfect inequality) ซงจะแสดงโดยเสนโคง ลอเรนซทเปนเสนเดยวกนกบแกนนอนรวมถงแกนตงทางดานขวา หรออาจเรยกวาเสนแหงความไมเทาเทยม

0 20 50 100

เสนแหงความเทาเทยมกนอยางสมบรณ

เสนแหงความไมเทาเทยมกนอยางสมบรณ

คาสมประสทธจน

( )G A A B

เสนโคงลอเรนซ

สดสวนสะสมของจานวนประชากร

A

B

100

50

สดสว

นสะส

มของรายได


กนอยางสมบรณ (line of perfect inequality) โดยคาสมประสทธจนทสงยอมหมายความถงความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดทสงเชนเดยวกน

คณะผวจยไดนาเอาวธการดงกลาวมาใชในการศกษาสถานการณการกระจายรายไดของภาคธรกจในประเทศไทย เพอดวาภาคธรกจไทยมการกระจกตวทางรายไดมากหรอนอยเพยงใด และการกระจกตวของรายไดดงกลาวมแนวโนมทเพมขนหรอลดลงในชวงเวลาททาการศกษา โดยสามารถนาคาสมประสทธจนมาใชในการวเคราะหไดเชนเดยวกนกบการศกษาถงสถานการณการกระจายรายไดของประชากรในประเทศ โดยไดแบงการศกษาออกเปน 2 สวน คอ สถานการณการกระจายรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย ซงจะใหภาพการกระจายรายไดเฉพาะในกลมธรกจทเปนบรษทมหาชน และสถานการณการกระจายรายไดของบรษททจดทะเบยนเปนนตบคคลกบกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ซงจะใหขอมลของภาคธรกจไทยในภาพรวม

การศกษาถงสถานการณการกระจายรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย (listed company) คณะผวจยไดอาศยขอมลรายไดรายบรษทจากตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย (SETSMART) ในชวงป พ.ศ. 2547-2551 จานวนทงสน 385 บรษท ขอมลรายไดทนามาใชในทนคอขอมลรายไดรายปปฏทน ซงไดมาจากงบกาไรขาดทนของบรษททเปนงบเดยว คณะผวจยไดนาขอมลรายไดดงกลาวมาคานวณคาสมประสทธจน เพอประเมนการเปลยนแปลงของการกระจกตวของรายไดของภาคธรกจในประเทศไทยในชวงเวลา 5 ปทผานมา นอกจากน คณะผวจยไดแยกกลมบรษทออกเปน 2 กลม คอ กลมบรษททมรายไดสงทสดจานวนรอยละ 20 (Top 20%) และกลมบรษททมรายไดนอยทสดจานวนรอยละ 20 (Bottom 20%) จากจานวนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยทงหมด โดยทบรษททง 2 กลมจะมจานวนบรษทในกลม 77 บรษทเทากน ทงน การจดกลมตามลกษณะดงกลาวถอเปนการจดกลมตามรปแบบซงเปนทนยมเมอทาการศกษาถงการกระจายรายไดของประชากรในประเทศไทย3

เมอนาขอมลรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยทงหมดมาพลอตเสนโคงลอเรนซ4 ตามทปรากฏในรปท 2.2 ดานลางน พบวา

(1) โครงสรางรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยมลกษณะการกระจกตวคอนขางสง ดงจะเหนวารอยละ 80 ของจานวนบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยทงหมดมรายไดรวมกนคดเปนสดสวนเพยงรอยละ 10-15 ของรายไดรวมของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยทงหมด ขณะทรายไดรวมของกลมบรษท Top 20% กลบมสดสวนสะสมของรายไดทสงถง รอยละ 85-90 ของรายไดรวมของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยทงหมด

3 จากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ซงจดทาโดยสานกงานสถตแหงชาต 4 ใชการคานวณในเวบไซด http://www.wessa.net/co.wasp


(2) เสนโคงลอเรนซทไดมแนวโนมทจะออกหางจากเสนแหงความเทาเทยมกนอยางสมบรณมากขนเมอเวลาผานไป ซงหมายความวาการกระจายรายไดของบรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยมลกษณะทกระจกตวมากขนในชวงป พ.ศ. 2547-2551

รปท 2.2 เสนโคงลอเรนซคานวณจากรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%สดสวนสะสมของรายได

ทมา: ประมวลขอมลบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย จากตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย

จากขอมลรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยและคาสมประสทธจนทคณะผวจยคานวณได ตามทปรากฏในตารางท 2.1 พบวาคาสมประสทธจนมแนวโนมทเพมสงขนจาก 0.7617 ในป พ.ศ. 2547 เปน 0.7864 ในป พ.ศ. 2551 ซงแสดงใหเหนถงความเหลอมลาของการกระจายรายไดในภาคธรกจเอกชนไทยทเพมสงขนในชวง 5 ปทผานมา เนองจากคณะผวจยไดใชกลมตวอยางบรษทกลมเดยวกนในการคานวณคาสมประสทธจนในชวง 5 ป คอ บรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยจานวน 385 บรษท การเปลยนแปลงของคาสมประสทธยอมแสดงใหเหนวา ในชวง 5 ปทผานมาอตราการขยายตวของกลมบรษทขนาดเลกโดยเฉลยแลวตากวาอตราการขยายตวของกลมบรษทขนาดใหญ ซงสงผลทาใหสวนแบงรายไดสะสมลดนอยลง

แมการขยายตวของบรษทขนาดใหญไมจาเปนตองเปนสงทไมด แนวโนมของการกระจกตวของภาคธรกจทสงขนดงกลาว ทาใหเหนวาภาครฐจาเปนตองใหความสาคญกบการกากบดแลการแขงขนทางการคาทไมเปนธรรมอยางจรงจงมากขน เนองจากพฤตกรรมในการใชอานาจทางตลาดเพอการผกขาดหรอกดกน การแขงขนเปนชองทางทธรกจสามารถแสวงหากาไรสวนเกนไดอยางงาย ซงจะสงผลใหรายไดจากการประกอบธรกจกระจกตวอยกบผทเปนเจาของบรษทหรอเครอบรษทขนาดใหญไมกราย นอกจากนแลว การผกขาดทางธรกจยงเปนการปดกนโอกาสในการเจรญเตบโตของธรกจขนาดยอมทเปนแหลงการจางงาน

2547

2551


และแหลงการสรางรายไดทสาคญของประเทศอกดวย โดยกวารอยละ 76.7 ของการจางงานทงหมดเปน การจางงานในธรกจขนาดกลางและขนาดยอม (สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม)

นอกจากนแลว ขอมลจากตารางท 2.1 ยงแสดงใหเหนวา ในชวงป พ.ศ. 2547-2551 สดสวนรายไดของบรษทในกลม Top 20% ไดเพมสงขนจากรอยละ 81.02 เปนรอยละ 86.28 ในขณะทสดสวนรายไดของบรษทในกลม Bottom 20% กลบลดลงจากรอยละ 0.93 เหลอเพยงรอยละ 0.53 หรอลดลงเกอบครงหนง สงผลทาใหรายไดรวมของบรษทในกลม Top 20% ในป พ.ศ. 2551 มคาสงถง 162 เทาของรายไดรวมของบรษทในกลม Bottom 20% ในปเดยวกน ซงเพมสงขนจาก 87 เทาในป พ.ศ. 2547 ตวเลขดงกลาวชชดวา โครงสรางรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยมลกษณะทกระจกตวมากขนอยางชดเจนในชวงป พ.ศ. 2547-2551

การทรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยมลกษณะการกระจายทกระจกตวมากขนนน ยอมสะทอนใหเหนวา ในชวงเวลา 5 ปททาการการศกษา บรษททมขนาดใหญมอตราการขยายตวของรายไดทสงกวาบรษททขนาดเลกกวา ทาใหสวนแบงรายไดของบรษททมขนาดใหญยงเพมสงมากขน ดงจะเหนไดจากตารางท 2.1 วากลมบรษท Top 20% มอตราการเปลยนแปลงของรายไดทสงกวากลมบรษท Bottom 20% ในทกป โดยบรษทขนาดใหญโดยรวมมรายไดเพมขนประมาณรอยละ 20 ทกป ยกเวนป พ.ศ. 2550 ทลดลงเหลอรอยละ 9.31 แตถงกระนนกยงเปนอตราทสงกวาอตราการขยายตวของรายไดของกลมบรษททมขนาดเลกกวา และเปนทนาสงเกตวากลมบรษทขนาดกลาง (Middle 60%) จะมอตราการขยายตวของรายไดทตาเมอเทยบกบบรษทกลมอนๆ ทกป ยกเวนในป พ.ศ. 2549 ทอตราการขยายตวของรายไดของกลมบรษทขนาดกลางสงกวากลมบรษทขนาดเลก

จากคาสมประสทธจนทคานวณไดในตารางท 2.1 เมอทาการเปรยบเทยบการกระจายรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยกบการกระจายของประชากรในประเทศไทย โดยใชขอมลจากรายงานการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนของสานกงานสถตแหงชาต พบวาการกระจายรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยจะมความเหลอมล าทสงกวาการกระจายรายไดของประชากรไทย ซงมคาสมประสทธจนอยระหวาง 0.49-0.51 ในชวงเวลาเดยวกน อนง คาสมประสทธดงกลาวยงไมสามารถสะทอนความเหลอมลาในภาคธรกจทแทจรงเนองจากจานวนบรษททจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยซงเปนธรกจขนาดใหญคดเปนสดสวนนอยกวารอยละ 0.2 ของจานวนวสาหกจทจดทะเบยนทงหมด ซงมกวาสองแสนราย จากจานวนดงกลาวรอยละ 99.5 เปนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม

ดวยเหตผลดงกลาวคณะผวจยจงไดวเคราะหการกระจกตวของรายไดของนตบคคลทจดทะเบยนในประเทศไทยทงหมดเพมเตม โดยใชฐานขอมลจากบรษทเอกชนทไดรบสมปทานในการใหบรการขอมลบรษทจดทะเบยนในประเทศไทยแบบออนไลน หรอ บรษท บสซเนส ออนไลน จากด (มหาชน)


ตารางท 2.1 รายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย

ป 2547 2548 2549 2550 2551

รายได (ลานบาท)

ทงหมด 385 บรษท 3,285,874.24 3,940,387.45 4,616,918.59 5,023,152.31 5,927,134.79

Top 20% 2,662,247.87 3,262,178.90 3,880,415.85 4,249,581.35 5,113,920.54

Middle 60% 592,993.41 646,585.25 704,520.05 741,322.39 781,717.79

Bottom 20% 30,632.96 31,623.30 31,982.69 32,248.56 31,496.46

สดสวนรายได1 (รอยละ)

ทงหมด 385 บรษท 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

Top 20% 81.02 82.79 84.05 84.60 86.28

Middle 60% 18.05 16.41 15.26 14.76 13.19

Bottom 20% 0.93 0.80 0.69 0.64 0.53

สดสวนรายได Top 20% ตอ Bottom 20% (เทา)

87 103 121 132 162

อตราการเปลยนแปลงของรายไดตอป2 (รอยละ)

ทงหมด 385 บรษท - 19.92 17.17 8.80 18.00

Top 20% - 21.82 18.52 9.31 20.40

Middle 60% - 11.60 11.25 6.15 5.41

Bottom 20% - 16.07 4.10 8.05 11.03

คาสมประสทธจน3 0.7617 0.7788 0.7800 0.7696 0.7864

1 ในการคานวณคาสดสวนรายได คณะผวจยไดใชกลมตวอยางเดมในทกป คอ กลมบรษททงหมดจานวน 385 บรษท ทงนเพอมใหการเขาหรอออกของบรษทมผลตอการการกระจกตวของตลาด

2 ในการคานวณหาอตราการเปลยนแปลงของรายไดของบรษทในกลม Top 20% Middle 60% และ Bottom 20% เนองดวยในแตละป บรษททอยในแตละกลมจะแตกตางกนไปตามระดบรายไดทเพมขนหรอลดลง และเนองดวยกลมตวอยางทศกษาในทนมจานวนนอย (385 บรษท) ดงนนการหาอตราการเปลยนแปลงของรายไดตอป โดยพจารณาเฉพาะบรษททอยในทง 3 กลมดงกลาวในแตละปจงไมเหมาะสม เพราะอาจทาใหเกดความเบยงเบนของคาทคานวณอนเกดจากการเลอกขอมลทผดได เพอแกไขปญหาอคตจากการเลอก (selection bias) ดงกลาว จงไดทาการคานวณอตราการเปลยนแปลงของรายไดตอปใหม โดยถอเอาแตเฉพาะบรษททอยในกลม Top 20% Middle 60% และ Bottom 20% ในป พ.ศ. 2547 เทานน

3 ใชการคานวณในเวบไซด http://www.wessa.net/co.wasp

ทมา: ประมวลขอมลบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย จากตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย

ในการศกษาสถานการณการกระจายรายไดของนตบคคลทจดทะเบยนในประเทศไทย ซงมอยกวา สองแสนราย ในชวงป พ.ศ. 2548-2550 คณะผวจยไดจาแนกกลมบรษทออกเปน 2 กลม คอ กลมบรษททมรายไดมากทสดจานวนประมาณสองหมนราย หรอคดเปนรอยละ 10 จากจานวนบรษททจดทะเบยนกบ


กรมพฒนาธรกจการคาทงหมดในแตละป (Top 10%) และกลมบรษททมรายไดนอยทสดจานวนรอยละ 10 (Bottom 10%) ทาใหมจานวนบรษทจดทะเบยนทใชในการศกษาทงหมดจานวนกวาสหมนรายในแตละป5 อนง คณะผวจยมไดทาการคานวณคาสมประสทธจนเพอวดความเหลอมลาของการกระจายรายไดของบรษทจดทะเบยนท งหมด เนองจากไมสามารถดาวนโหลดขอมลรายไดของบรษทจดทะเบยนท งหมดกวา สองแสนรายในแตละปจากฐานขอมลออนไลนได เนองดวยขอจากดทางเทคนคของผใหบรการขอมลททาใหการดาวนโหลดขอมลตองใชเวลานาน

จากขอมลรายไดของบรษทจดทะเบยนทงหมดทปรากฏในตารางท 2.2 โครงสรางรายไดของนตบคคลทจดทะเบยนในประเทศไทยทงหมดมลกษณะการกระจกตวทสงมาก โดยกลมบรษททมรายไดสงทสดจานวนรอยละ 10 จากจานวนบรษทจดทะเบยนทงหมดมรายไดรวมกนถงรอยละ 85.61 ในป พ.ศ. 2548 และเพมขนเปนรอยละ 89.07 ในป พ.ศ. 2550 ในทางกลบกน กลมบรษททมรายไดนอยทสดจานวนรอยละ 10 กลบมสวนแบงรายไดทลดลงจากรอยละ 0.01 ในป พ.ศ. 2548 เหลอเพยงรอยละ 0.007 ในป พ.ศ. 2550 ทงน การกระจกตวของรายไดทเพมมากขนเปนผลมาจากการทในชวงเวลาดงกลาว บรษทในกลม Top 10% มอตราการเตบโตของรายไดทสงกวาบรษทในกลม Bottom 10% คอรอยละ 12.96 และรอยละ 5.27 ในป พ.ศ. 2549 และ 2550 ตามลาดบ เทยบกบรอยละ 3.77 และตดลบรอยละ 16.3 สาหรบกลมบรษทขนาดกลาง และรอยละ 3.37 และตดลบรอยละ 15.83 สาหรบกลมบรษทขนาดเลกในปเดยวกน จากตวเลขดงกลาว แสดงใหเหนวาระดบรายไดของธรกจขนาดยอมนนมความผนผวนตอสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจมากกวาบรษทขนาดใหญอยางมาก

โดยสรปแลวโครงสรางรายไดของภาคธรกจไทยมการกระจกตวทเพมมากขนเปนลาดบ ทงน การทบรษทขนาดใหญมอตราการขยายตวของรายไดทสงกวาบรษททมขนาดเลกกวาไมจาเปนตองเปนสงทไมด หากบรษทเหลานนประสบความสาเรจทางธรกจดวยความสามารถของตนเอง มใชจากอานาจผกขาดทรฐหยบยนใหผานระบบสมปทานหรอจาก กฎ ระเบยบของภาครฐทจากดหรอกดกนการแขงขน และไมใชอานาจทางตลาดในการเอารดเอาเปรยบหรอกลนแกลงคแขงเพอรกษาสวนแบงตลาดของตนเอง

5 เนองดวยขอจากดของเวลาและคาใชจายในการดาวนโหลดขอมลจากฐานขอมลบรษทจดทะเบยนออนไลน คณะผวจยจงไมสามารถใชขอมลรายไดของกลมบรษท Top 20% และ Bottom 20% ดงเชนในกรณของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยซงมอยเพยง 385 บรษท


ตารางท 2.2 รายไดของบรษททจดทะเบยนกบกรมพฒนาธรกจการคา

ป 2548 2549 2550 จานวนบรษททงหมด1 212,267 234,429 251,365 รายได (ลานบาท) บรษททงหมด 22,119,565.93 24,693,284.07 25,282,949.88 Top 10% 18,937,294.42 21,391,479.56 22,519,290.60 Middle 80% 3,180,028.58 3,299,823.84 2,761,890.87 Bottom 10%2 2,242.93 1,980.67 1,768.41 สดสวนรายได (รอยละ) บรษททงหมด 100.00 100.00 100.00 Top 10% 85.61 86.63 89.07 Middle 80% 14.38 13.36 10.92 Bottom 10% 0.0101 0.0080 0.0070 สดสวนรายได Top 10% ตอ Bottom 10% (เทา) 8,443 10,800 12,734 อตราการเปลยนแปลงของรายไดตอป3 (รอยละ) บรษททงหมด 17.18 11.64 2.39 Top 10% - 12.96 5.27 Middle 80% - 3.77 -16.30 Bottom 10% - 3.37 -15.83 1 จานวนบรษททงหมดในทน ไดนบรวมแตเฉพาะบรษททมรายไดมากกวา 10,000 บาทตอป 2 ในการหาระดบรายไดรวมของบรษทในกลม Bottom 10% คณะผวจยไดทาการปรบระดบรายไดขนตาตอปของบรษททจะนบรวมอยในกลมบรษททมรายไดนอยทสดรอยละ 10 จาก 0 บาท หรอไมมรายได ขนมาเปน มรายไดมากกวา 10,000 บาทตอปงบประมาณ เนองจากมแนวโนมทวาบรษทในกลมทมรายไดนอยกวา 10,000 บาทตอป อาจไมไดทาการประกอบกจการอยจรง

3 คณะผวจยไดทาการคานวณอตราการเปลยนแปลงของรายไดของบรษทในกลม Top 10% และ Bottom 10% ในแตละปแยกออกจากกน โดยมไดถอเอาแตเฉพาะบรษททอยในกลม Top 10% และ Bottom 10% ในปเรมตน (ในกรณนคอป พ.ศ. 2548) เปนหลก เชนเดยวกบการคานวณหาอตราการเปลยนแปลงของรายไดของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย เนองดวยคาดวาแนวโนมทจะเกดปญหาอคตจากการเลอกตามทไดกลาวมาแลวขางตนจะลดนอยลง เมอกลมตวอยางทตองการศกษามขนาดใหญขน

ทมา: บรษท บสซเนส ออนไลน จากด (มหาชน)

บรษทขนาดใหญในประเทศไทยมลกษณะอยางไร ตารางท 2.3 แสดงรายชอบรษททมรายไดสงทสดจานวน 50 รายในตลาดหลกทรพย6 รายชอดงกลาวสามารถสะทอนใหเหนถงลกษณะของธรกจขนาดใหญในประเทศไทย ดงน

6 รายชอบรษททมรายไดสงสด 50 รายจากฐานขอมลบรษทจดทะเบยนทงหมดไมแตกตางกบรายชอบรษทตามทปรากฏในตารางท 2.3 เทาใดนก เนองจากบรษททมขนาดใหญมากสวนใหญมกเปนบรษททมการระดมทนในตลาดหลกทรพย ยกเวนแตทเปนบรษทตางชาต เชน บรษทประกอบรถยนตตางชาต (ฮอนดา โตโยตา มตซบช จเอม ออโตอาไลอนซ ฯลฯ) หรอบรษทดานพลงงาน (เชฟรอน) บรษทไทยขนาดใหญทยงไมจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยมอยบาง เชน บรษทในเครอปนซเมนตไทย และบรษททผลตสราและเบยร ซงยงมแรงตานจากภาคประชาสงคมตอการจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย


(1) รฐวสาหกจและบรษทลกมรายไดรวมซงคานวณไดเปนสดสวนทสงถงรอยละ 52.1 ของรายไดรวมของบรษททงหมด การทรฐวสาหกจยงกมอานาจทางเศรษฐกจทาใหสภาพการแขงขนในตลาดอาจไมเปนไปตาม กฎ กตกา เชงพาณชยทวไป เนองจากการประกอบธรกจของรฐวสาหกจมไดเปนไปตามเปาหมายเชงพาณชยทงหมด ตวอยางเชน รฐมนโยบายให ปตท. ตรงราคานามนขายปลกเพอชวยฉดรงคาครองชพไมใหสงเกนไปนก ซงมผลทาใหสถานบรการน ามนเอกชนหลายแหง โดยเฉพาะรายยอยตามตางจงหวดทมเงนทนจากดตองลมหายตายจากไปเกอบหมด นอกจากนแลว รฐวสาหกจบางแหงแมจะแปลงสภาพเปนบรษทมหาชนแลว กยงคงกมอานาจผกขาดในธรกจทประกอบกจการหรออานาจในเชงกากบดแล เชน อานาจในการกาหนดมาตรฐานของบรการ ซงทาใหไดเปรยบคแขงทเปนเอกชน

(2) บมจ. ปตท. และบรษทท บมจ. ปตท. เปนผถอหนใหญมรายไดรวมกนถงรอยละ 45.6 ของรายไดรวมของบรษทในตลาดหลกทรพยทงหมด 385 บรษท ซงแสดงใหเหนถงอานาจทางเศรษฐกจของกลม ปตท. ทยงคงสถานภาพเปนรฐวสาหกจทยงมอานาจผกขาดในกจการซอ สง และขายสงกาซและยงมอานาจเหนอตลาดในกจการกลนและคาปลกน ามน อานาจทางตลาดอนมหาศาลของกลม ปตท. ทาใหตลาดพลงงานในประเทศไทยเปนตลาดทมพนทใหบรษทเอกชนสามารถเขามาแขงขนไดนอยมาก

(3) บรษทไทยทมขนาดใหญสวนมาก (จานวน 32 จาก 50 ราย) ประกอบธรกจในสวนของ non-traded sector ซงมกเปนธรกจบรการ เชน ธรกจธนาคารพาณชย ธรกจกอสราง การเงน พลงงาน คาปลก และอสงหารมทรพย ซงพ งพาอปสงคภายในประเทศเปนหลก ตรงกนขามกบบรษทตางชาต ซงมกประกอบธรกจทเกยวกบการสงออก แมธรกจไทยขนาดใหญทมการสงออกสนคาพอมอยบาง เชน ผลตภณฑอาหารและเสอผา การประกอบธรกจใน non-traded sector มนยสาคญตอการแขงขนในตลาดสองประการ ประการแรก การแขงขนในตลาดคอนขางนอย อนสบเนองจากกฎหมายวาดวยการประกอบกจการของคนตางดาวทหามชาวตางชาตเขามาประกอบกจการบรการทกประเภทในประเทศไทย ประการทสอง การประกอบกจการเหลานมกขนอยกบ กฎ ระเบยบภายในประเทศจานวนมาก ดงนนนโยบายและมาตรการของภาครฐมผลตอผลการประกอบกจการของธรกจเหลานมากกวาในกรณของธรกจการสงออก

(4) บรษทเอกชนสญชาตไทยทตดอนดบบรษททมรายไดสงจานวนหนง (จานวน 17 จาก 50 ราย) เปนบรษทในเครอของกลมธรกจขนาดใหญ (conglomerate) ทมธรกจการผลตสนคาทหลากหลาย เชน เครอปนซเมนตไทย เครอเจรญโภคภณฑ เครอชนวตร เครอสหพฒนพบล หรอเครอสรามหาราษฎร เปนตน กลมเครอบรษทขนาดใหญอาจใชอานาจทางเศรษฐกจสรางฐานอานาจทางการเมองเพอรกษาผลประโยชนทางธรกจของตนเอง ดงจะเหนไดจากตวอยางของกลมชนวตรของอดตนายกฯ ทกษณ ชนวตร หากเปนเชนนนแลว บรษทขนาดใหญกจะยงขยายใหญขน ในขณะทบรษทขนาดกลางและขนาดยอมทไมมเสนสายทางการเมองกไมสามารถเตบโตภายใตรมเงาของกลมบรษทขนาดใหญได ความเหลอมลาในภาคธรกจไทยกยงจะมมากขนตามลาดบ


ตารางท 2.3 รายชอบรษทจดทะเบยนทมรายไดสงสดในป พ.ศ. 2551

บรษท รายไดป 2551

(ลานบาท) สถานภาพของนตบคคล

ลกษณะของ ธรกจ*

บรษท ในเครอ

1 PTT: บรษท ปตท. จากด (มหาชน) 1,836,185.47 เครอ ปตท, รฐวสาหกจ N 2 TOP: บรษท ไทยออยล จากด (มหาชน) 401,399.71 เครอ ปตท

ปตท. ถอหนรอยละ 49.1 N

3 IRPC: บรษท ไออารพซ จากด (มหาชน) 254,453.59 เครอ ปตท. ปตท. ถอหนรอยละ 36.77

N

4 THAI: บรษท การบนไทย จากด (มหาชน) 202,605.62 รฐวสาหกจ N/T 5 BCP: บรษท บางจากปโตรเลยม จากด (มหาชน) 128,245.73 เครอ ปตท.

ปตท. ถอหนรอยละ 25 N

6 CCET: บรษท แคล-คอมพ อเลคโทรนคส (ประเทศไทย) จากด (มหาชน)

123,759.31 บรษทตางชาต T

7 BBL: ธนาคารกรงเทพ จากด (มหาชน) 105,171.12 ธนาคารไทย N 8 CPALL: บรษท ซพ ออลล จากด (มหาชน) 98,107.96 เครอเจรญโภคภณฑ N 9 ADVANC: บรษท แอดวานซ อนโฟร เซอรวส

จากด (มหาชน) 95,477.24 เครอชนวตร N

10 SCB: ธนาคารไทยพาณชย จากด (มหาชน) 89,381.18 ธนาคารไทย N 11 PTTEP: บรษท ปตท. สารวจและผลตปโตรเลยม

จากด (มหาชน) 86,818.40 เครอ ปตท.

ปตท. ถอหนรอยละ 65.46 N

12 KBANK: ธนาคารกสกรไทย จากด (มหาชน) 82,776.91 ธนาคารไทย N 13 BIGC: บรษท บกซ ซเปอรเซนเตอร จากด (มหาชน) 78,265.53 เครอเซนทรล N 14 KTB: ธนาคารกรงไทย จากด (มหาชน) 77,566.74 รฐวสาหกจ N 15 MAKRO: บรษท สยามแมคโคร จากด (มหาชน) 74,310.28 เครอเจรญโภคภณฑ N 16 TUF: บรษท ไทยยเนยน โฟรเซน โปรดกส จากด

(มหาชน) 69,535.45 เอกชน T

17 STA: บรษท ศรตรงแอโกรอนดสทร จากด (มหาชน) 60,583.93 เอกชน T 18 CPF: บรษท เจรญโภคภณฑอาหาร จากด (มหาชน) 57,376.80 เครอเจรญโภคภณฑ T 19 BANPU: บรษท บานป จากด (มหาชน) 56,833.14 เอกชน N 20 BAY: ธนาคารกรงศรอยธยา จากด (มหาชน) 49,595.55 ธนาคารลกครง N 21 RATCH: บรษท ผลตไฟฟาราชบรโฮลดง จากด

(มหาชน) 43,801.84 กฟผ. ถอหนรอยละ 45 N

22 ITD: บรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต จากด (มหาชน)

43,698.84 เอกชน N

23 TMB: ธนาคารทหารไทย จากด (มหาชน) 36,519.39 ธนาคารลกครง N 24 TSTH: บรษท ทาทา สตล (ประเทศไทย) จากด

(มหาชน) 36,154.27 บรษทตางชาต T

25 TTA: บรษท โทรเซนไทย เอเยนตซส จากด (มหาชน) 34,536.01 บรษทตางชาต T


บรษท รายไดป 2551

(ลานบาท) สถานภาพของนตบคคล

ลกษณะของ ธรกจ*

บรษท ในเครอ

26 DELTA: บรษทเดลตา อเลคโทรนคส (ประเทศไทย) จากด (มหาชน)


27 TCAP: บรษท ทนธนชาต จากด (มหาชน) 32,865.91 เอกชน N 28 TPC: บรษท ไทยพลาสตกและเคมภณฑ จากด

(มหาชน) 32,060.38 เครอซเมนตไทย T

29 AOT: บรษท ทาอากาศยานไทย จากด (มหาชน) 31,076.37 รฐวสาหกจ N 30 SCIB: ธนาคารนครหลวงไทย จากด (มหาชน) 27,983.54 กองทนฟนฟถอหน

รอยละ 22.56 N

31 SSI: บรษท สหวรยาสตลอนดสตร จากด (มหาชน) 27,894.27 เอกชน T 32 TPIPL: บรษท ทพไอ โพลน จากด (มหาชน) 27,321.83 เครอทพไอ N 33 GJS: บรษท จ เจ สตล จากด (มหาชน) 26,889.93 เอกชน T 34 TVO: บรษท นามนพชไทย จากด (มหาชน) 23,906.46 เอกชน T 35 RPC: บรษท ระยองเพยวรฟายเออร จากด (มหาชน) 22,738.66 เอกชน N 36 BJC: บรษท เบอรล ยคเกอร จากด (มหาชน) 22,447.70 เครอสรามหาราษฎร T 37 BGH: บรษท กรงเทพดสตเวชการ จากด(มหาชน) 21,831.40 เอกชน N 38 SCCC: บรษท ปนซเมนตนครหลวง จากด (มหาชน) 21,711.56 เอกชน N 39 RCL: บรษท อาร ซ แอล จากด (มหาชน) 20,896.34 เอกชน T 40 HMPRO: บรษท โฮม โปรดกส เซนเตอร จากด

(มหาชน) 19,824.18 เครอแลนดแอนดเฮาส N

41 SSC: บรษท เสรมสข จากด (มหาชน) 19,420.24 เอกชน T 42 TCCC: บรษท ไทยเซนทรลเคม จากด (มหาชน) 18,948.19 เอกชน T 43 SPC: บรษท สหพฒนพบล จากด (มหาชน) 17,673.27 เครอสหพฒนพบล T 44 METCO: บรษทมราโมโต อเลคตรอน (ประเทศ

ไทย) จากด (มหาชน) 17,625.83 บรษทตางชาต T

45 LH: บรษทแลนดแอนดเฮาส จากด (มหาชน) 17,031.66 เครอแลนดแอนดเฮาส N 46 SCNYL: บรษทไทยพาณชยนวยอรคไลฟประกน

ชวต จากด (มหาชน) 16,569.71 บรษทลกของธนาคาร

ไทยพาณชย N

47 MINT: บรษท ไมเนอร อนเตอรเนชนแนล จากด (มหาชน)

16,514.96 เครอไมเนอร N

48 SAMART: บรษท สามารถคอรปอเรชน จากด (มหาชน)

16,286.31 เอกชน N

49 HANA: บรษท ฮานา ไมโครอเลคโทรนคส จากด (มหาชน)


50 EGCO: บรษท ผลตไฟฟา จากด (มหาชน) 15,409.74 กฟผ. ถอหนรอยละ 25.4 N

หมายเหต * N = non-traded; T = traded ทมาของขอมล: SETSMART และรายงานประจาปของบรษท


การทบรษทขนาดใหญของไทยสวนมากประกอบธรกจในภาคธรกจทไมมการคาขายสนคาขามพรมแดน (non-traded sector) ทาใหอตราการเตบโตของบรษทเหลานขนอยกบสภาวะเศรษฐกจในประเทศเปนหลก จงไมนาแปลกใจวาในป พ.ศ. 2550 ซงเศรษฐกจในประเทศซบเซาจากปญหาทางการเมอง อตราการขยายตวของกลมบรษทขนาดใหญจงตาลงกวาในปอนๆ บรษทขนาดใหญในกลม Top 20% ในตลาดหลกทรพยทมอตราการขยายตวของรายไดตดลบไดแก บรษททประกอบธรกจกอสรางและวสดกอสราง โทรคมนาคม เหลก และการผลตไฟฟา เปนตน ในขณะทบรษทขนาดเลกในกลม Bottom 20% กลบมอตราการขยายตวของรายไดทสงขน เนองจากบรษทในกลมนสวนมากประกอบธรกจทเกยวกบการผลตสนคา เพอการสงออก (traded sector) และการขนสงสนคาระหวางประเทศ ซงเกยวโยงกบสภาพการตลาดในตางประเทศมากกวาในประเทศ และอกสวนหนงประกอบธรกจบรการสวนบคคล เชน บรการการแพทย (โรงพยาบาล) และบรการ ลซซง (leasing) ซงยงคงมอตราการขยายตวทสง แมวาสภาพแวดลอมทางการเมองและทางธรกจจะไมดนก

การศกษาในสวนตอไปจะเปนการศกษาวาปญหาการผกขาดในภาคธรกจไทยนนมมากหรอนอยเพยงใด และเกยวโยงอยางไรกบบรษทขนาดใหญซงมพลงทางเศรษฐกจสง

2.3 การผกขาดทางธรกจในประเทศไทย

ปญหาการผกขาดในประเทศไทยมความแพรหลายมากหรอนอยเพยงใด มรปแบบหรอลกษณะอยางไร และกอความเสยหายใหแกเศรษฐกจและสงคมไทยมากนอยเพยงใด หนวยงานของรฐทควรจะตอบคาถามดงกลาวไดคอ สานกงานคณะกรรมการการแขงขนทางการคา ซงมบทบาทหนาทในการบงคบใชพระราชบญญตการแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542 ซงเปนกฎหมายแมบทในการปองกนการผกขาดในประเทศไทย

ขอมลจากเวบไซตของสานกงานคณะกรรมการการแขงขนทางการคา ระบวาไดมการพจารณากรณผกขาดทงหมด 74 เรอง จากจานวนดงกลาว มเรองทยตไปแลวจานวน 52 เรอง (ไมมขอมลในรายละเอยดวาเรองรองเรยนแตละเรองนน มขอยตอยางไร และดวยเหตผลเชนไร) รอการนาเสนอคณะกรรมการฯ จานวน 10 เรอง ตดตามสถานการณจานวน 5 เรอง อยในขณะตดตามพฤตกรรมจานวน 2 เรอง อยในระหวางการดาเนนการของอนกรรมการสอบสวนจานวน 4 เรอง และดาเนนการอยจานวน 1 เรองตามทปรากฏในตารางท 2.4

เปนทนาสงเกตวา ขอมลเหลานเปนแตเพยงการใหตวเลขทแสดงใหเหนถงสถานภาพของเรองรองเรยนทอยในกระบวนการของสานกงานฯ เทานน หากแตไมมการใหรายละเอยดใดๆ ทเกยวของกบเรองรองเรยนในแตละเรองวามทมาทไปอยางไร มประเดนใจความวาอยางไร คณะกรรมการฯไดดาเนนการอยางไร ผลการสอบสวนของคณะอนกรรมการสอบสวนเปนอยางไร มขอเทจจรงอะไรทใชในการพจารณาและใน การตดสนใจ การขาดขอมลรายละเอยดเหลาน ทาใหไมสามารถทราบถงสภาพปญหาของการผกขาดในเศรษฐกจไทยวามความรนแรงและแพรหลายมากหรอนอยเพยงใด และมรปแบบหรอวธการอยางไร แตประเดนสาคญทสามารถสรปไดจากขอมลเหลาน คอ สานกงานคณะกรรมการการแขงขนทางการคาไมเคยมการดาเนนคดตามกฎหมายกบผประกอบการรายใดแมแตรายเดยวในชวง 10 ปทผานมา


ตารางท 2.4 สถตการรองเรยนกรณการละเมด พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542 ในชวงป พ.ศ. 2542-ตลาคม พ.ศ. 2552

สถานภาพของกรณรองเรยน จานวนราย ยตไปแลว 52 รอนาเสนอคณะกรรมการฯ 10 ตดตามสถานการณ 5 ตดตามพฤตกรรม 2 อยระหวางการดาเนนการของอนกรรมการสอบสวน 4 ดาเนนการอย 1 รวมทงสน 72

ทมา: สานกงานคณะกรรมการการแขงขนทางการคา

อยางไรกด คณะผวจยไดทาการรวบรวมขอมลเรองรองเรยนททางสานกงานฯ เคยเปดเผยในเวบไซตในอดต ผนวกเขากบขอมลทพนกงานเจาหนาทของสานกงานฯ ไดชวยอนเคราะหใหเพมเตม และไดสรปในตารางท 2.5

ตารางท 2.5 กรณรองเรยนพฤตกรรมการคาทไมเปนธรรม

บรษททถกรองเรยน สนคา/บรการ พฤตกรรมทถก

รองเรยน คาตดสนของคณะกรรมการ

การแขงขนทางการคา

1. บรษท เมเจอร ซนเพลกซ กรป จากด (มหาชน) (Major Cineplex)

2. บรษท เอนเตอรเทน โกลเดน วลเลจ จากด (EGV)

3. บรษท เอสเอฟ ซเนมา ซต จากด (SF)

โรงภาพยนตร การกาหนดราคาขายสงเกนควร

การเพมราคาบตรเขาชมภาพยนตรเกดขนเฉพาะภาพยนตรเรองยาวเกนกวาเวลาปกต เชน ประมาณ 3 ชวโมง เพราะทาใหโรงภาพยนตรฉายภาพยนตรไดจานวนรอบนอยลงตอหนงวน จงมเหตผลสมควรทสามารถเพมคาบรการได

1. บรษท ดไลท จากด (ลมละลาย) 2. บรษท ศรตรงแอโกรอนดสทร จากด

(มหาชน) 3. บรษท เซาทแลนดรบเบอร จากด

ยางพารา การกาหนดราคาซอรวมกนของผรบซอยางพารา

ไมพบพฤตกรรมเขาขายความผด

บรษท เตดตรา แพค (ไทย) จากด หลอดดดพลาสตก

การกาหนดราคาขายตาเกนควร

ไมมขอมลรายละเอยดเกยวกบคาตดสนของกรรมการ แตไมมการดาเนนคด หรอลงโทษ

บรษท ซทาญา (ประเทศไทย) จากด วดโอเทปภาพยนตร

การปฏเสธทจะขายสนคาให

สานกสงเสรมการแขงขนทางการคาขอใหยนรายละเอยดและหลกฐานเพมเตม แตผรองเรยนมไดดาเนนการเพมเตมใดๆ เรองรองเรยนจงยตไป

บรษทเจรญโภคภณฑ จากด (มหาชน) ไข การขายสนคาราคาทมตลาด

ไมพบพฤตกรรมเขาขายความผด เพราะชวงเวลาทมการรองเรยนนนมปรมาณไขไกลนตลาด จงทาใหราคาไขไกตากวาราคาทผประกอบการเคยขายไดในอดต





UBC (บรษทในเครอเจรญโภคภณฑ)

โทรทศนระบบบอกรบสมาชก

บงคบใหสมาชกใชบรการแพกเกจทมราคาสงสด และขนราคาแพกเกจดงกลาว

การกาหนดอตราคาบรการตองไดรบความเหนชอบโดย อสมท. จงควรโอนเรองให อสมท. เปนผดาเนนการ

บรษท ไทยเบฟเวอรเรจ จากด (มหาชน) (บรษทในเครอสรามหาราษฎร)

เหลากบนาดมบรรจขวด

การขายพวง ผลการสบสวนพบวามพฤตกรรมทเปนการจากดการแขงขนจรง แตยงไมสามารถบงคบใชกฎหมายเนองจากขาดเกณฑของผมอานาจเหนอตลาด

บรษทโรงงานอตสาหกรรมกระดาษ บางปะอน จากด (บรษทในเครอแสงโสม)

กระดาษ พมพและเขยน

การจากดการแขงขน โดยกฎกตกาของภาครฐ

มต ค.ร.ม. พ.ศ. 2530 กาหนดใหหนวยราชการทกแหงตองจดซอกระดาษจากบรษทเดยวเทานน โดยปจจบนยงคงปฏบตตามมตเดม แตใหกระทรวงการคลงปรบราคากลางของกระดาษใหเหมาะสมกบภาวะตลาดปจจบน

บมจ. AIS (พ.ศ. 2544) (บรษทในเครอ Shin Corp.)

โทรศพท เคลอนท

การกาหนดราคาเครองสงเกนควร

ไมพบความผด เนองจากราคาทสงนนเกดจากการทรนของโทรศพทเปนรนทมราคาแพง

บรษทปยแหงชาต เปลยนชอเปน บรษท ปยเอนเอฟซ จากด (มหาชน) (รฐวสาหกจ)

ปย การขายสนคาราคาทมตลาด

บรษทปยแหงชาตขายตากวาราคาในตลาด เนองจากเปนโครงการรวมมอระหวางบรษทกบ ธกส. ทจดขนมาเพอชวยเหลอเกษตรกรใหไดปยเคมในราคาพเศษ

1. บมจ. ปนซเมนตไทย 2. บมจ. ปนซเมนตนครหลวง

ปนซเมนต จงใจรวมกนจากดปรมาณสนคาในตลาดเพอขนราคา

ไมพบความผด ผประกอบการประเมนสถานการณตลาดรวมกน มไดมการกาหนดราคารวมกน

1. บรษท เจรญโภคภณฑเมลดพนธ จากด 2. บรษท มอนซานโตเมลดพนธ (ไทยแลนด)

จากด

เมลดขาวโพด (สาหรบผสมอาหารสตว)

การกาหนดราคาสงเกนควร

ไมพบพฤตกรรมการกาหนดราคาสงเกนควร เนองจากผผลตเมลดพนธขาวโพดรายใหญในตลาดกาหนดราคาไมแตกตางจากผผลตรายยอยเทาใดนก อกทงผซอยงมทางเลอกในการซอเมลดพนธจากผผลตรายยอยไดอกดวย

บรษท เยอกระดาษสยาม จากด (บรษทในเครอปนซเมนตไทย)

กระดาษ การรวมธรกจอนจะนาไปสการผกขาดตลาด

กฎหมายยงไมสามารถบงคบใชไดเพราะยงไมมเกณฑสวนแบงตลาดทตองขออนญาตการรวมธรกจ

1. บรษท เอกชย ดสทรบวชน ซสเทม จากด (เทสโก-โลตส)

(บรษทในเครอเจรญโภคภณฑ) 2. บรษท บกซ ซเปอรเซนเตอร จากด

(มหาชน) (บรษทในเครอเซนทรล) 3. บรษท เซนคาร จากด (คารฟร) 4. บรษท สยามแมคโคร จากด (มหาชน) (บรษทในเครอเจรญโภคภณฑ)

รานคาปลกขนาดใหญ

การคาทไมเปนธรรมโดยกาหนดสวนลดและคาธรรมเนยมทไมเปนธรรม

ไมมขอมลรายละเอยดเกยวกบผลการพจารณาของคณะกรรมการ หากแตไมมการดาเนนการแตอยางใด อนง ไดมการออกเกณฑการคาทเปนธรรมสาหรบธรกจคาปลกในป พ.ศ. 2549





บรษท สรรพสนคาเซนทรล จากด คาปลก การกาหนดเงอนไขใหผผลตสนคาตองสงสนคาทศนยกระจายสนคาของบรษทเทานน

ไมมขอมล

บรษท สหวรยาสตลอนดสตร จากด (มหาชน)

เหลกรดรอน การกาหนดราคาสงเกนควร


1. บรษท สยามอตสาหกรรมยปซม (สระบร) จากด (บรษทในเครอปนซเมนตไทย)

2. บรษท ไทยผลตภณฑยบซม จากด (มหาชน)

แผนกระดาน ยปซม

การกาหนดราคารวมกน


บรษท อายโนะโมะโตะ (ประเทศไทย) จากด ไลซน (สวนผสมอาหารสตว)

การกกตนสนคา ไมมขอมลรายละเอยดเกยวกบคาตดสนของกรรมการ แตไมมการดาเนนคด หรอลงโทษ

บรษท ปตท. จากด (มหาชน)

คาปลกนามน การหามผคาสงนามนขายนามนใหแกผคาปลกนามนทขอนแกน


บรษททอสงปโตรเลยมจากด (บรษทในเครอของ ปตท.)

นามน (สาหรบเครองบน)

การขายนามนราคาตากวาตนทนใหแกบรษทการบนไทยทาใหคแขงเสยหาย


บรษท ปคนค คอรปอเรชน จากด (มหาชน) กาซหงตม การกาหนดราคาท ไมเปนธรรม


บรษท ซวด อนเตอรเนชนแนล จากด วดโอเทป การกาหนดเงอนไขแกผแทนจาหนาย (โดยจะใหสวนลด 10-30% หากผแทนจาหนายไมขายสนคาของคแขง)

พบวามพฤตกรรมการแขงขนทไมเปนธรรมจรง หากแตตองพสจนผลกระทบใหครบองคประกอบของความผด หากแตภาวะตลาดวดโอเทปเปลยนไปจากการเปนรปแบบแผนซดแทนเทป ปญหารองเรยนจงยตไป

บรษท คโบตา แทรกเตอร (ประเทศไทย) จากด

เครองจกรกลการเกษตร

การบงคบมใหตวแทนจาหนายขายสนคาของคแขง

ไมมขอมล

บรษท ฮอนดา ออโตโมบล จากด จกรยานยนต การบงคบมใหตวแทนจาหนายขายสนคาของคแขง

พบความผดจรง แตพนกงานอยการตดสนใจไมฟองดวยเหตผลวากระบวนการในการสบสวนไมถกตองตามกฎหมาย กรมการคาภายในสงเรองไปใหกฤษฎกาตความเกยวกบในความถกตองของกระบวนการสอบสวนเมอตนป พ.ศ. 2551

อปกรณจกรยานยนต

การบงคบขายจกรยานยนตพรอมอปกรณ

ไมพบความผด





Abbott Laboratories Inc. ยา การปฎเสธทจะขนทะเบยนยาทจาเปนเพอตอบโตมาตรการบงคบใชสทธบตรยาของรฐ

ไมพบความผด เนองจากยงไมมการวางจาหนายยาดงกลาวในตลาด จงไมสามารถกาหนดไดวาผประกอบการมอานาจเหนอตลาดหรอไม

ทมา: รวบรวมขอมลจากสานกแขงขนทางการคา บทความทางวชาการ และขาว

ขอมลตามทปรากฏในตารางท 2.5 แสดงใหเหนวา ปญหาการผกขาดในระบบการคาของประเทศไทยมอยอยางแพรหลาย และปญหาดงกลาวกระจกตวอยกบบรษทในเครอของกลมธรกจขนาดใหญ เชน เครอปนซเมนตไทย เครอเจรญโภคภณฑ และเครอ ปตท. ซงไมใชเรองแปลก หากแตมใชจากการทกลมธรกจเหลานมสนคาทหลากหลาย เพราะเครอบรษทบางกลมมสนคาทหลากหลายหากแตไมคอยมปญหาการผกขาด เนองจากประกอบกจการในสาขาธรกจทมการแขงขนสงและธรกจทไมเกยวกบสมปทานของรฐ เชน ธรกจ การผลตสนคาเพอสงออกหรอธรกจอสงหารมทรพย เปนตน

เครอธรกจทมปญหามกเปนธรกจสองประเภท ประเภทแรก คอ ธรกจทประกอบกจการในลกษณะครบวงจร เชน ในกรณของกลม ปตท. ทมธรกจขดเจาะน ามน กลนน ามน และขายปลกและขายสงน ามน เครอเจรญโภคภณฑทมธรกจการเกษตรแบบครบวงจร เชน มทงธรกจพอพนธแมพนธไก อาหารไก ฟารมไก และไขไก หรอเครอปนซเมนตทมทงธรกจปนซเมนตและกระเบองททาจากซเมนต การมธรกจในลกษณะครบวงจรทาใหคแขงมโอกาสทจะถก “บบ” ใหออกจากตลาดไดงาย เนองจากตองพงพาสนคาหรอวสดขนกลางทผลตโดยคแขง เชน ปตท. สามารถปฏเสธทจะจาหนายน ามนใหแกสถานบรการน ามนของคแขงทไมมโรงกลนน ามนของตนเองไดหรอตงราคาน ามนขายสงใหสง ในขณะเดยวกนกตดราคาขายปลกทาใหคแขงไมมคาการตลาดเหลอพอทจะอยรอดในเชงธกจได ในลกษณะเดยวกบทบรษทยกษใหญดานการเกษตรสามารถขนราคาพอพนธ แมพนธไก อาหารไก และในขณะเดยวกนกทมราคาไขไกในตลาดทาใหเกษตรกรเลยงไกไมสามารถแขงขนได

อนง ประเทศเกาหลใตตระหนกดถงปญหาการผกขาดของกลมธรกจทเรยกวา “แชโบล” จงไดมการผลกดนใหเกดคณะกรรมการการแขงขนทางการคา (Korea Fair Trade Commission หรอ KFTC) ขนมา เพอควบคมพฤตกรรมทางการคาของแชโบล ในปจจบน KFTC เปนองคกรทไดรบการยอมรบจากนานาประเทศ เนองจากมผลงานทโดดเดนในการปองกนและตอตานการผกขาด ซงรวมถงการผกขาดของบรษทยกษใหญอยางเชน บรษทไมโครซอฟท

ธรกจประเภททสองทมกมการรองเรยนเรองการผกขาด คอ ธรกจทเกยวโยงกบสมปทานของภาครฐ เชน ธรกจโทรคมนาคม ธรกจระบบบอกรบสมาชก ธรกจสรา เนองจากการแขงขนในตลาดมจากด


ผประกอบการจงสามารถใชอานาจทางตลาดในการแสวงหากาไรสวนเกนไดจากการกาหนดราคาสนคา (โทรศพทมอถอ) หรอ อตราคาบรการ (คาสมาชกบรการโทรทศนระบบบอกรบสมาชก) ทสงเกนควรได ในบางกรณ ผรบสมปทานอาจใชอานาจผกขาดในตลาดสมปทานหนงเพอแยงชงตลาดในอกธรกจหนงทม การแขงขนเสร เชน ในกรณของการบงคบขายพวงเหลากบเบยร เหลากบน าดม เปนตน ดงนน จะเหนไดวา นโยบายหรอ กฎ ระเบยบของภาครฐมสวนในการสรางการผกขาดในระบบเศรษฐกจไทย

การศกษาขางตนไดแสดงใหเหนวามการรองเรยนพฤตกรรมการผกขาดเขามาจานวนมาก แมวา ผทรองเรยนจะไมสามารถคาดหวงอะไรไดอยางเปนรปธรรมจากหนวยงานปองกนการผกขาดของภาครฐได ซงสะทอนวามผไดรบความเดอดรอนจากการผกขาดอยจรงในภาคธรกจไทย และแพรหลายอยในหลายภาคสวนของธรกจไทย แตคาถามคอ พฤตกรรมทถกรองเรยนเหลานมลกษณะทเปนการผกขาดจรงมากหรอนอยเพยงใด เนองจากสานกงานคณะกรรมการการแขงขนทางการคาไมมขอมลรายละเอยดใดๆ เกยวกบขอยตของกรณเรองรองเรยนทง 52 กรณ ดวยขอจากดดงกลาว คณะผวจยจงตองอางองรายงานการวจยในอดตของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 2 ฉบบ ซงไดประเมนพฤตกรรมการผกขาดในภาคธรกจใหแก สานกแขงขนทางการคาและสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต7 ผลการศกษาดงกลาวชวา มพฤตกรรมทสอถงการจากดหรอการกดกนการแขงขนในอตสาหกรรม 10 อตสาหกรรมทคณะผวจยไดทาการสารวจ ซงรวมถง อตสาหกรรมปนซเมนต สรา เบยร รถจกรยานยนต ฯลฯ ตามทปรากฏในตารางท 2.6

การศกษาวจยพบวาบรษททมพฤตกรรมทอาจเปนการผกขาดตามกฎหมายวาดวยการแขงขนทางการคาทงหมดเปนบรษทไทยทเปนบรษทในเครอของกลมบรษทขนาดใหญหรอบรษทตางชาตซงมรายไดในหลกพนลานขนไปทงสน ซงตอกย าขอกงวลของคณะผวจยเกยวกบพฤตกรรมของบรษทขนาดใหญทเปนบรษทในเครอของกลมบรษททไดนาเสนอมาแลวในสวนทสอง

7 เดอนเดน นคมบรรกษ และคณะ (พ.ศ. 2545) โครงการสารวจพฤตกรรมทางการตลาด เพอสนบสนนระบบการแขงขนตามโครงการสงเสรมระบบการแขงขนทางการคาทเออตอการสงออก เสนอตอกรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย เดอนเดน นคมบรรกษ และคณะ (พ.ศ. 2549) โครงการปรบปรงนโยบายการแขงขนของประเทศ เสนอตอสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต


ตารางท 2.6 ลกษณะของพฤตกรรมทเปนการจากดหรอกดกนการแขงขนของธรกจไทย

อตสาหกรรม จานวนผประกอบ การในตลาด

สวนแบงตลาด (พ.ศ. 2544)

(รอยละ)

รายได (ผผกขาด) ป พ.ศ. 2550

(ลานบาท) พฤตกรรมทเปนการผกขาด

1. ซเมนต (เครอบรษท)

8 41 2.8 แสน กาหนดราคาสนคารวมกน บงคบหรอจงใจไมใหเอเยนตจาหนายสนคาของคแขง

2. กระเบองคอนกรตมงหลงคา (เครอบรษท)

5 50 3 พน บงคบหรอจงใจไมใหเอเยนตจาหนายสนคาของคแขง

3. แผนกระจก (บรษทตางชาต)

4 52 6 พน บงคบหรอจงใจไมใหเอเยนตจาหนายสนคาของคแขง

4. จกรยานยนต (บรษทตางชาต)

5 75 6.7 หมน บงคบหรอจงใจไมใหเอเยนตจาหนายสนคาของคแขง การปฏเสธการขายชนสวนใหแกคแขงรายยอย

5. ยางรถยนต (บรษทตางชาต)

4* 45 2.4 หมน บงคบหรอจงใจไมใหเอเยนตจาหนายสนคาของคแขง

6 เบยร (เครอบรษท)

5 64 1.9 หมน ทมตลาด (โดยนากาไรทไดจากสรามาชดเชย) กาหนดปรมาณการขายขนตา (1000 ลง/เดอน) บงคบหรอจงใจไมใหตวแทนจาหนายขายสนคาของคแขง

7. สรา (เครอบรษท)

6* 92 2.7 หมน* บงคบใหเอเยนตซอเบยรหรอนาดมพรอมสรา กาหนดราคาสนคาทสงเกนควร กาหนดปรมาณการขายขนตา บงคบหรอจงใจไมใหตวแทนจาหนายขายสนคาของคแขง

กกตนสราเพอเตรยมการทมตลาด 8. บรการโทรศพทเคลอนท (เครอบรษท)

6 53 1.13 แสน กาหนดอตราคาบรการรายเดอนรวมกน (500 บาทตอเดอน)

บงคบขายพวงโทรศพทพรอมเลขหมาย 9. อาหารไกไข (เครอบรษท)

7 32 (พ.ศ. 2548) 1.58 แสน ขายพวงไกพอแมพนธกบอาหารสตว

10. โทรทศนเคเบล (เครอบรษท)

1 100 1.27 หมน บงคบขายแพกเกจราคาสงสด

หมายเหต* บรษทในเครอนบรวมเปนรายเดยว


คาถามตอมากคอ การผกขาดทเกดขนดงกลาวสงผลทาใหผประกอบการไดรบผลประโยชนจากการมพฤตกรรมทผกขาดอยางไรบาง ในการหาคาตอบสาหรบประเดนดงกลาว คณะผวจยไดทาการประมาณคาสมการถดถอยเชงเสนตรง โดยใชวธกาลงสองนอยทสด (Ordinary Least Square: OLS) เพอหาความสมพนธระหวางอตราการเตบโตโดยเฉลยของรายไดและสนทรพยของบรษทในชวงป พ.ศ. 2544-2548 โดยมสมมตฐานวาบรษททมพฤตกรรมการผกขาดจะไดรบผลประโยชนจากการผกขาด ซงนาจะมอตราการเตบโตของรายไดโดยเฉลยทสงกวาบรษททไมมพฤตกรรมการผกขาด ในการเลอกกลมบรษทตวอยางเพอทาการศกษา รวมถงการระบวาบรษทใดมพฤตกรรมการผกขาดบางน น คณะผวจยไดใชการอางองกลมตวอยางจากรายงานการศกษาถงพฤตกรรมการผกขาดของภาคอตสาหกรรมไทยในอดตของ เดอนเดน นคมบรรกษ และคณะ (พ.ศ. 2545 และ 2549) โดยกลมตวอยางในทนประกอบดวยบรษทจานวน 53 ราย ใน 12 กลมอตสาหกรรม ไดแก ปนซเมนต กระเบองคอนกรต แผนกระจก รถจกรยานยนต ยางรถยนต เบยร สรา บรการโทรศพทเคลอนท ถานไฟฉาย อาหารไก คาปลก และโทรทศนเคเบล ทงนชวงเวลาททาการศกษาคอ พ.ศ. 2544-2548 ถอเปนชวงเวลา 5 ปหลงจากทไดมการศกษาถงพฤตกรรมการผกขาดในทกอตสาหกรรมอยางเปนทางการ8

สาหรบการกาหนดแบบจาลองทจะใชในการประมาณคาเพอหาความสมพนธระหวางอตราการเตบโตของรายไดและสนทรพยของบรษท คณะผวจยไดทาการเพมตวแปรหนสาหรบบรษททมพฤตกรรมการผกขาด (อางองจากการศกษาในอดต) และตวแปรหนสาหรบอตสาหกรรมทง 12 กลมเขาไปในแบบจาลอง เพอแสดงถงลกษณะเฉพาะของปจจยดงกลาวทอาจสงผลตออตราการเตบโตของรายได แบบจาลองทใชในการศกษาเปนดงน

1 1 2 2 12 12. . . . ..... .i i m iCAGR Asset D D D D

ความหมายของตวแปร

iCAGR = Compound Annual Growth Rate หรออตราการเปลยนแปลงของรายไดของบรษท i ระหวางป พ.ศ. 2544-2548 เฉลยตอป9 (รอยละ)

iAsset = สนทรพยของบรษท i (ลานบาท)

mD = ตวแปรสมของบรษททมพฤตกรรมการผกขาด

1 2 12, ,....,D D D = ตวแปรสมของอตสาหกรรมทง 12 กลม ตามลาดบ

8 ยกเวนอตสาหกรรมอาหารไก ทจะทาการศกษาความสมพนธระหวางอตราการเตบโตของรายไดและสนทรพยของบรษทในชวงป พ.ศ. 2548-2550 เพราะ พ.ศ. 2548 ถอเปนปแรกทไดเรมศกษาพฤตกรรมการผกขาด 9 ยกเวนบรษทในอตสาหกรรมอาหารไก ทจะเปนอตราการเปลยนแปลงของรายไดระหวางป พ.ศ. 2548-2550 เฉลยตอป


ผลจากการประมาณคาแบบจาลองขางตน เมอแกไขปญหา Heteroskedasticity ดวยวธ White Heteroskedasticity-Consistent Standard Errors & Covariance จะแสดงในตารางท 2.7 ดานลาง ผลการประมาณคาความสมพนธระหวางอตราการเตบโตของรายไดและสนทรพยของบรษทแสดงใหเหนวาระดบของสนทรพยทแตละบรษทมอยไมมความสมพนธเชงเสนตรงกบอตราการเตบโตของรายได โดยเฉลยของบรษทอยางมนยสาคญ โดยอาจเปนเพราะเมอบรษทมขนาดใหญขนหรอเรมขนสการเปนรายใหญในตลาด การเตบโตของรายไดอาจนอยกวาบรษททมขนาดเลกกวาทเพงจะกาวเขาสตลาด เมอพจารณาตวแปรสมสาหรบอตสาหกรรมพบวา อตสาหกรรมสวนใหญ ยกเวนอตสาหกรรมแผนกระจกและรถจกรยานยนต จะมลกษณะเฉพาะตวบางประการทสงผลกระทบตออตราการเตบโตของรายไดของบรษท เมอเปรยบเทยบกบอตสาหกรรมสราอยางมนยสาคญทางสถต ในกลมอตสาหกรรมดงกลาวยงพบวา อตสาหกรรมเกอบทงหมด เวนแตอตสาหกรรมเบยร มอตราการเตบโตของรายไดทสงกวาอตสาหกรรมสราซงเปนอตสาหกรรมฐาน ทงนการทอตสาหกรรมเบยรและสราตางมอตราการเตบโตของรายไดทตดลบ อนสบเนองมาจากนโยบายของภาครฐในการเพมอตราภาษสรรพสามตสาหรบเครองดมทมแอลกอฮอลล ซงสงผลกระทบโดยตรงตออปสงคของสราและเบยรในตลาด

นอกจากความแตกตางของอตสาหกรรมจะสงผลตออตราการเตบโตของรายไดทแตกตางกนในบางอตสาหกรรมอยางมนยสาคญแลว ผลการทดสอบแบบจาลองทางเศรษฐมตพบวา รายไดของบรษททมพฤตกรรมการผกขาดแตกตางกบบรษททไมมพฤตกรรมดงกลาวอยางมนยสาคญ โดยบรษททมพฤตกรรม การผกขาดจะมอตราการเตบโตของรายไดทสงกวาบรษททไมมพฤตกรรมการผกขาดประมาณรอยละ 11 โดยเฉลยในทกกลมอตสาหกรรม ทงน คณะผวจยขอเนนวาผลการวเคราะหนมไดแสดงวาอตราการเตบโตของรายไดสวนเพมรอยละ 11 ของบรษททมพฤตกรรมการผกขาดตามทไดกลาวมานน เกดจากการผกขาดแตอยางเดยว เนองจากในแบบจาลองไมมตวแปรอธบายอนๆ ทสามารถสะทอนลกษณะเฉพาะตวของบรษทเหลานในมตอนๆ เชน ขดความสามารถทางดานเทคโนโลยและการตลาด ฯลฯ เนองจากบรษททมพฤตกรรมการผกขาดโดยสวนมากเปนบรษทขนาดใหญทมแหลงเงนทนทเพยงพอ มการทาวจยและพฒนา การทาการตลาด และการใชเทคโนโลยการผลตททนสมย อตราการขยายตวของรายไดทสงกวาคแขงในตลาดอาจมาจากปจจยเชงบวกเหลาน แบบจาลองขางตนนเพยงแตชวาบรษททพบวามการผกขาดในตลาดเปนบรษททมอตราการขยายตวของรายไดทสงกวาคแขง ซงเปนเพยงการนาเสนอขอเทจจรงในเชงปรมาณ หากแตไมสามารถพสจนความสมพนธระหวางการผกขาดกบการขยายตวของรายไดแตอยางใด


ตารางท 2.7 ผลการประมาณคาของแบบจาลอง CAGR

ตวแปร คาสมประสทธ t-statistic Prob. C (คาคงท) -7.348199 -1.483898 0.145900 Asset (สนทรพย) -0.000085 -1.145292 0.259100 Dm 11.362410* 2.118370 0.040600 D1 (ปนซเมนต) 17.629260* 2.694685 0.010300 D2 (กระเบองคอนกรต) 24.459960* 5.273224 0.000000 D3 (แผนกระจก) 11.246850 1.129922 0.265400 D4 (รถจกรยานยนต) 18.213360 1.371736 0.178000 D5 (ยางรถยนต) 21.985660* 3.360392 0.001800 D6 (เบยร) -22.118590* -5.564293 0.000000 D7 (สรา) - - - D8 (บรการโทรศพทเคลอนท) 40.765690* 2.383035 0.022100 D9 (ถานไฟฉาย) 10.880100* 2.098190 0.042400 D10 (อาหารไก) 22.773170* 4.542262 0.000100 D11 (คาปลก) 9.905352** 1.806231 0.078600 D12 (โทรทศนเคเบล) 13.287750* 2.888212 0.006300

หมายเหต: * คาสมประสทธทประมาณไดมนยสาคญ ณ ระดบความเชอมนท 95% ** คาสมประสทธทประมาณไดมนยสาคญ ณ ระดบความเชอมนท 90%

ทมา: คานวณโดยคณะผวจย

กลาวโดยสรป ปญหาการผกขาดในภาคธรกจไทยยงมอยแพรหลาย คาถามตอไปคอ ภาครฐไดดาเนนการอยางไรในการปองกนหรอเยยวยาปญหาเหลาน เพอทจะใหการคมครองและความเปนธรรม แกผประกอบการรายยอยและผบรโภคซงเปนฝายทมกจะเสยเปรยบ

2.4 การผกขาดจาก กฎ ระเบยบของภาครฐ

ประเทศไทยม พ.ร.บ. การแขงขนทางการคาตงแต ป พ.ศ. 2542 โดยนบเปนประเทศแรกในอาเซยนทมการบงคบใชกฎหมายดงกลาว10 เปนทนาเสยดายวา แมประเทศไทยจะเปนประเทศแรกในภมภาคอาเซยน11 ทมการตรากฎหมายวาดวยการปองกนการผกขาดอยางเตมรปแบบ12 แตกลบไมมการบงคบใชกฎหมายฉบบน 10 อนโดนเซยตรากฎหมายวาดวยการแขงขนทางการคาในปเดยวกน แตมบทบญญตใหมการบงคบใชในปถดมา ในปจจบน สงคโปร และ เวยดนาม มกฎหมายวาดวยการแขงขนทางการคา 11 เดมทนน ประเทศไทยม พ.ร.บ. กาหนดราคาสนคาและปองกนการผกขาด พ.ศ. 2522 ซงมเปาประสงคหลกในการควบคมราคาสนคา เพอปองกนปญหาเงนเฟอเปนหลกมากกวาปองกนพฤตกรรมของเอกชนทเปนการผกขาด จงมความจาเปนทจะตองตรากฎหมายใหมเพอทจะใหบทบญญตในสวนทเกยวของกบการปองกนการผกขาดทสมบรณมากขน ซงกเปนทมาของ พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542 12 ประเทศอนโดนเซยมการตรากฎหมายวาดวยการแขงขนทางการคาในป พ.ศ. 2542 เชนเดยวกบประเทศไทย หากแตกฎหมายมผลบงคบใชในปตอมาคอ พ.ศ. 2543 โดยประเทศสมาชกอนๆทมการตรากฎหมายวาดวยการแขงขนทางการคา ไดแก สงคโปร (พ.ศ. 2548) และเวยดนาม (พ.ศ. 2548 แตมการบงคบใชในป พ.ศ. 2549)


ในทางปฏบตแตอยางใดในชวง 10 ปทผานมา ดงจะเหนไดวา เรองรองเรยนจานวนมากทระบวามขอยตแลวนน ลวนแตไมพบหลกฐานของความผดของผถกกลาวหาโดยไมมขอมลเหตผลสนบสนน นอกจากนแลว เรองรองเรยนทคางคามาตงแตป พ.ศ. 2542 อกจานวนหนงกยงไมมคาตดสน เวนแตในกรณผผลตรถจกรยานยนตเทานนทสานกแขงขนทางการคามคาตดสนวามความผดจรง และไดดาเนนการทางกฎหมาย หากแตตองเผชญกบการทอยการสงไมฟองดวยเหตผลวากระบวนการสอบสวนผดขนตอน คณะผวจยขอตงขอสงเกตวา แมเรองรองเรยนทเขามาสวนมากจะเกยวของกบบรษททมสญชาตไทย หากแตผทถกกลาวหาเพยงรายเดยวกลบเปนบรษทตางชาตทอาจไมมเสนสายทางการเมอง

เหตใด กฎหมายวาดวยการแขงขนทางการคาของไทยจงเปนหมนมาเปนเวลา 10 ป? หากพจารณาจากมมมองของเศรษฐกจการเมองแลว การทกฎหมายฉบบนไมมการบงคบใชกไมใชเรองทเกนความคาดหมาย แตอยางใด บทความของสรยะใส และ รจตกนก (พ.ศ. 2545)13 ไดวเคราะหความสมพนธทโยงใยระหวางฝายการเมองและธรกจขนาดใหญกบคณะกรรมการการแขงขนทางการคา ณ เวลานน ซงมนาย อดศย โพธารามก เปนประธานกรรมการในฐานะ รมว. กระทรวงพาณชย พบวากรรมการหลายรายรวมทงประธานกรรมการและเลขานการคณะกรรมการ (อธบดกรมการคาภายใน) มตาแหนงในบรษทขนาดใหญในธรกจโทรคมนาคมและในบรษทในเครอของกลมธรกจขนาดใหญ อนไดแก เครอปนซเมนตไทย เครอเจรญโภคภณฑ และเครอ แสงโสม ซงเปนบรษททเกยวของกบประเดนการกดกนการแขงขนทมการรองเรยนเขามาทงสน ในลกษณะเดยวกน บทความของเดอนเดน นคมบรรกษ และ สณพร ทวรรณกล (พ.ศ. 2549)14 กไดแสดงภาพการโยงใยระหวางธรกจขนาดใหญและนกการเมอง (หมายความถงผทมตาแหนงทางการเมองในรฐบาล ณ เวลานน) ในคณะกรรมการการแขงขนทางการคาตามภาพท 2.3 ดานลาง

หากพจารณาโครงสรางคณะกรรมการการแขงขนทางการคาในปจจบน พบวาสายสมพนธโยงใยระหวางธรกจกบการเมองลดนอยลงมาก เนองจากนกการเมองจากเครอธรกจขนาดใหญเขาไปรบตาแหนงในรฐบาลนอยลง และนกการเมองทเปนเจาของธรกจขนาดใหญหลายรายถกหามมใหเลนการเมองอนเปนผลจากการยบพรรค อยางไรกด คณะกรรมการการแขงขนทางการคาชดปจจบนยงคงมกรรมการทเปนตวแทนจากภาคธรกจ อนไดแก สภาหอการคา และสภาอตสาหกรรม ทเปนกรรมการในบรษททเกยวของกบเครอปนซเมนตไทย และเครอสหพฒนพบล

13 สรยะใส กตะศลา และรจตกนก จตมนใจธรรม (พ.ศ. 2545) การผกขาดธรกจกบการเมอง ในรายงาน “การสรางแนวรวมในการผลกดนนโยบายการแขงขนทางการคา” สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย 14 เดอนเดน นคมบรรกษ และสณพร ทวรรณกล (พ.ศ. 2549) “การผกขาดธรกจกบการเมอง” งานวจยนาเสนอในการประชมสมมนาวชาการประจาปของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ป พ.ศ. 2549


รปท 2.3 ความสมพนธระหวางกลมธรกจเอกชน นกการเมองและคณะกรรมการการแขงขนทางการคา

ทมา: สรยะใส กตะศลา และรจตกนก จตมนใจธรรม (พ.ศ. 2545) การผกขาดธรกจกบการเมอง ในรายงาน “การสรางแนวรวมในการผลกดนนโยบายการแขงขนทางการคา” สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย


การทคณะกรรมการการแขงขนทางการคาซงเปนผควบคม กฎ กตกาการแขงขนทเปนธรรมถกอานาจทางการเมองและอานาจของกลมทนขนาดใหญเขาแทรกแซงตลอดมา เปนผลทาใหกลไกในการปองกนการผกขาดในประเทศไทยลมเหลวโดยสนเชง ดงจะเหนไดวา คณะกรรมการการแขงขนทางการคาไมมความกระตอรอรนทจะออกเกณฑทจาเปนในการบงคบใชกฎหมาย ไมวาจะเปนเกณฑของผประกอบการทมอานาจเหนอตลาดตามมาตรา 25 หรอเกณฑการควบรวมธรกจตามมาตรา 26 จนกระทงมาในยคของรฐบาลทมาจากการปฏวตในป พ.ศ. 2550 จงไดมการคลอดเกณฑของผมอานาจเหนอตลาดออกมา หลงจากทกฎหมายการแขงขนทางการคาไดมการบงคบใชนานถง 8 ป แตกเปนเกณฑทคอนขางหละหลวม15 และแมจะมการประกาศเกณฑ แตกยงคงไมมการบงคบใชกฎหมายอยางจรงจงเชนเดม ในสวนของเกณฑการควบรวมธรกจนน ยงไมมการประกาศกาหนดจนทกวนน ทาใหรฐไมมเครองมอในการกากบการควบรวมธรกจระหวางธรกจขนาดใหญทอาจนาไปสการผกขาด เชนในกรณของการควบรวมธรกจโทรทศนเคเบล IBC ของกลมชนวตร กบ UTV ของกลมเจรญโภคภณฑในอดต ซงไดกลายมาเปน UBC ในปจจบน แมจะมกฎหมายทไดใหอานาจดงกลาวไวแลว

กลาวโดยสรปแลว กฏ กตกาการคาของประเทศไทยในปจจบนมอยในสภาพของ “มอใครยาวสาวไดสาวเอา” ใครมอสนกตองหาทางดนรนชวยตนเอง เพราะไมสามารถหวงพงพาทางราชการใหเขามาชวยเหลอและดแลใหเกดความเปนธรรมไดเลย แตทนาเปนหวงมากกวานนคอ บอยครง กฎ กตกาของรฐเองเปนตนเหตของการผกขาดของธรกจ การศกษาในหวขอตอไปจะวเคราะหวาการผกขาดทเกดจาก กฎ ระเบยบของรฐนนมอยแพรหลายเพยงใด

2.4.1 สมปทานผกขาดของรฐวสาหกจและหนวยงานราชการ

ประเทศไทยมรฐวสาหกจอยประมาณ 60 แหง โดยสวนมากจะเปนวสาหกจทดาเนนการในรปแบบของการสงเสรม เชน การทองเทยวแหงประเทศไทย องคการสะพานปลา องคการสงเสรมการโคนมแหงประเทศไทย การกฬาแหงประเทศไทย ฯลฯ แตกมรฐวสาหกจอกจานวนหนงทประกอบกจการในเชงพาณชยโดยแขงขนโดยตรงกบผประกอบการ การทรฐวสาหกจแขงขนกบเอกชนอาจไมมปญหามากนก หากมการแขงขนกนภายใต กฎ กตกาทเทาเทยมกน หากแตในความเปนจรงรฐวสาหกจกลบมอานาจผกขาดทางกฎหมาย ทาใหคแขงมสถานภาพเพยง “ผรบสมปทาน” หรอ “ผรวมการงาน” กบรฐวสาหกจเหลานเทานน มไดเปนผทไดรบอนญาตใหประกอบกจการโดยตรง รฐวสาหกจเหลานสามารถสรางรายไดจากการเกบ “คาตง” จากการใหสมปทานแกผประกอบการเอกชนโดยทไมตองลงทนใดๆ ในขณะเดยวกน บรษทเอกชนทไดรบสมปทานผกขาดกสามารถสรางกาไรไดอยางงามจากการผกขาด การแบงรายไดระหวางรฐวสาหกจทเปนผใหสมปทานและบรษทเอกชนทเปนผรบสมปทานเปนระบบทสมประโยชนกนทงสองฝาย โดยผทเสยประโยชนจากระบบ

15 เกณฑของผมอานาจหนอตลาด คอ ผประกอบการรายใดรายหนงทมสวนแบงตลาดมากกวารอยละ 50 และมยอดขายตงแต 1,000 ลานบาทตอปขนไป หรอผประกอบการ 3 รายรวมกนมสวนแบงตลาดตงแตรอยละ 75 ขนไป โดยรายใดรายหนงมยอดขายมากกวา 1,000 ลานบาทตอป


ดงกลาวกคอ ผใชบรการหรอผบรโภคทตองแบกรบคาใชจายทสงจากราคาสนคาหรอคาบรการทแพงเกนควร ตารางท 2.8 ดานลางนไดแสดงรายชอรฐวสาหกจทมรายไดจากการใหสมปทานในการประกอบธรกจทตนไดรบสทธในการผกขาด ซงรายไดเหลานนบไดวาเปน “ผลประโยชนสวนเกน” จากการผกขาดโดยตรงของรฐวสาหกจ

ตารางท 2.8 การผกขาดของรฐวสาหกจ

รฐวสาหกจ อานาจผกขาด/สทธพเศษ ผลประโยชนสวนเกน

บมจ. อสมท. เจาของสญญาสมปทาน ชอง 3 โทรทศนเคเบล และสถานวทย 62 แหงทวประเทศ

รายไดจากสมปทานชอง 3 ในป พ.ศ. 2551 เทากบ 142.8 ลานบาท* (รอยละ 3.7 ของรายไดโดยประมาณ)

รายไดจากสมปทาน UBC เทากบ 564.5 ลานบาท (รอยละ 6.5 ของรายได)

บมจ. TOT เจาของสมปทาน AIS TA และ TT&T

รายไดจากสวนแบงรายไดสมปทานเทากบ 23,754 ลานบาท ในป พ.ศ. 2551

บมจ. CAT Telecom เจาของสมปทาน DTAC และ TRUE MOVE

รายไดจากสมปทานเทากบ 13,754 ลานบาท ในป พ.ศ. 2550

* การตอสญญาสาหรบชวงป พ.ศ. 2553-2563 นน มเงอนไขเบองตนวาบรษท BEC World ซงเปนผรบสมปทานจะตองจายรายไดขนตาประมาณปละ 200 ลานบาท หากแตคณะกรรมการ อ.ส.ม.ท. กาลงมการเจรจาเพอเพมผลประโยชนดงกลาว

ทมา: เวบไซตของสานกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ และ SETSMART

อนง การสรางรายไดจากการใหสมปทานผกขาดมไดจากดเฉพาะสาหรบรฐวสาหกจเทานน หากแตรวมถงหนวยงานราชการดวย เชน กรมพฒนาธรกจการคาไดใหสมปทานแก บมจ. บสซเนส ออนไลน เปนผ ผกขาดการใหบรการขอมลบรษทจดทะเบยนทงหมดในลกษณะออนไลนแกลกคา แมบรการดงกลาวจะเปนประโยชนอยางยงสาหรบสอทตองการตรวจสอบขอมลรายละเอยดเกยวกบนตบคคลทเปนขาวและสาหรบภาควชาการทตองการศกษาโครงสรางและผลการดาเนนงานของภาคธรกจในประเทศไทย แตอตราคาบรการกลบสงมาก สงผลใหอตรากาไร (สทธ) ของบรษทดงกลาวเพมจากรอยละ 8.45 ในป พ.ศ. 2547 เปนรอยละ 17.2 ในป พ.ศ. 2549 และรอยละ 27.3 ในป พ.ศ. 2551 คณะผวจยขอตงขอสงเกตวา การทกรมพฒนาธรกจการคาไดรบสวนแบงรายไดจากบรษทเอกชนอาจทาใหกรมพฒนาธรกจการคาไมมแรงกระตนในการปรบปรงการเขาถงฐานขอมลของตนเองใหแกประชาชนและไมมแรงจงใจทจะเขามาควบคมอตราคาบรการใหเปนธรรมสาหรบผใชบรการ


การผกขาดตลาดโดยหนวยงานของรฐและรฐวสาหกจเปนประเดนทนาหวงใยอยางยงเนองจาก ในมาตรา 4 แหง พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542 กาหนดวากฎหมายไมสามารถบงคบใชกบหนวยงานราชการและรฐวสาหกจตามกฎหมายวาดวยวธการทางงบประมาณ16 ซงหมายความวาปญหาการผกขาดทเกยวเนองกบรฐวสาหกจ หรอเกดจากการกระทาของหนวยงานราชการจะไมไดรบการแกไขเยยวยาแตอยางใด ในอดตสมยรฐบาล พลเอก สรยทธ จลานนท รฐมนตร เกรกไกร จระแพทยไดมความพยายามทจะยกเลกขอยกเวนดงกลาว แตกไมไดรบความสาเรจ

นอกจากการไดรบยกเวนจาก กฎ กตกาวาดวยการแขงขนทางการคาแลว รฐวสาหกจขนาดใหญสวนมากมกมผบรหารระดบสงของภาครฐ ซงเปนผมอานาจในการกาหนดนโยบายหรออานาจทางกฎหมายเปนกรรมการ ตวอยางเชน กรรมการของ บมจ. ปตท. ซงเปนบรษททมรายไดสงทสดในตลาดหลกทรพยนน ประกอบไปดวย ทานรองปลดกระทรวงพลงงาน (เดมทเปนทานปลด) ซงเปนผกาหนดนโยบายดานพลงงานและกากบดแล ปตท. (การกาหนดอตราคาผานทอ) ทานเลขาธการสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงเปนผกาหนดนโยบายของประเทศในภาพรวม และทานอยการสงสดและทานเลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา ซงเปนผดแลดานกฎหมายของภาครฐ หากไดเหนรายชอกรรมการของ บมจ. ปตท. แลว คงมผประกอบการนอยราย (และหนวยงานของรฐอนๆ) ทกลาตอกรดวย ในลกษณะเชนเดยวกนกบ บมจ. บสซเนส ออนไลน ทมอดตอธบดกรมพฒนาธรกจการคาเปนประธานกรรมการและผถอหน (รายยอย) ของบรษท

โดยสรปแลว การทหนวยงานภาครฐ หรอเจาหนาทของรฐซงตามหลกการแลวมภาระหนาททจะตองคมครองผลประโยชนของสาธารณะกลบเขาไปมผลประโยชนทางการเงนรวมกบบรษททผกขาดทาใหกลไกในการกากบดแลธรกจเหลานบกพรอง

2.4.2 การผกขาดทเกดจาก กฎ ระเบยบในการกากบดแลของภาครฐ

การผกขาดทเกดจาก กฎ กตกาของภาครฐบางครงมรปแบบทไมชดเจน ดงเชนในกรณของการใหสมปทานดงทไดกลาวมาแลว หากแตเกดจากการใชอานาจแหงดลยพนจในการกาหนดเงอนไขบางประการทมผลกระทบโดยตรงตอสภาวะการแขงขนในตลาด เชน การประกอบธรกจบางประเภทตองขออนญาตการประกอบธรกจจากหนวยงานของรฐทรบผดชอบ เชน ธรกจทเกยวกบบรการสาธารณปโภคพนฐาน อนไดแก ไฟฟา ประปา ขนสง และสอสาร ธรกจการเงน เชน ธรกจการธนาคาร ธรกจสนเชอ และธรกจการคาหลกทรพย และธรกจ “บาป” เชน ธรกจการผลตสรา เปนตน ทาใหภาวะการแขงขนในตลาดเหลานไมไดเปนไปโดยเสร หากแตขนอยกบ กฎ กตกาทหนวยงานของรฐกาหนดขนมา หากหนวยงานทดแลมนโยบายในการจากดใบอนญาต ผประกอบการทถอใบอนญาตอยเดมกจะมอานาจผกขาดขนมาทนท

16 บรษทหรอหางหนสวนนตบคคลทสวนราชการและ/หรอรฐวสาหกจมทนอยดวยเกนกวารอยละ 50


ตวอยางเชน ในกรณของธรกจสราซงมการผกขาดภายใตระบบสมปทานตงแตเดมมาเปนเวลากวา 40 ป กอนทกรมสรรพสามตจะเปดเสรการผลตสราในป พ.ศ. 2542 โดยใหผประกอบการทตองการผลตสราสามารถขออนญาตการผลตสราได หากแตเงอนไขในการตงโรงสราทกาหนดขน เชน ปรมาณการกลนขนตา พนทขนตาของโรงงาน และระยะทตองอยหางจากแหลงน า ทาใหไมมผประกอบการรายใดสามารถขอใบอนญาตการประกอบธรกจกลนสราได17 สงผลใหตลาดการผลตสราเปนตลาดทผกขาดมาโดยตลอด แมในทางทฤษฎจะมการเปดเสรการประกอบกจการนแลวกตาม หรอในกรณทมการจากดใบอนญาตการประกอบกจการนายหนาคาหนหรอโบรกเกอร ทาใหผใหบรการในตลาดมนอยราย และทาใหการแขงขนในตลาดมจากด ผประกอบการจงสามารถรวมตวกนในการกาหนดอตราคาบรการรวมกนหรอสราง กฎ กตกา เพอจากดการแขงขนระหวางกนเพอสรางกาไรสวนเกนไดงาย18 หรอบางครง กฎ ระเบยบของรฐเอง เชน การกาหนดอตราคาธรรมเนยมสงสด ซงแมจะมเจตนาทดในการคมครองผบรโภคแตหากกลายเปนเครองมอทผประกอบการใชในการกาหนดอตราคาบรการรวมกนโดยถกตองตามกฎหมาย19

2.5 บทสรปและขอเสนอแนะ

การศกษานชใหเหนวาโครงสรางภาคธรกจไทยมแนวโนมทจะกระจกตวมากขนตามลาดบ จากการทบรษทขนาดใหญมอตราการขยายตวในอตราทสงกวาบรษททมขนาดเลกกวาอยางตอเนอง การขยายตวของบรษทขนาดใหญมขอทควรเปนกงวลสามประการ ประการแรก บรษทขนาดใหญจานวนหนงเปนรฐวสาหกจทมอานาจผกขาดหรออานาจในการกากบดแลททาใหไดเปรยบบรษทคแขง ประการทสอง บรษทขนาดใหญสวนมากประกอบธรกจทไมมการคาขายสนคาหรอบรการขามประเทศ (non-traded sector) ทาใหการแขงขนในตลาดมจากด การผกขาดตลาดจงมโอกาสเปนไปไดสงกวาในกรณของธรกจในภาคการผลตซงมการแขงขนโดยตรงจากสนคานาเขาจากตางประเทศ นอกจากนแลว การประกอบธรกจทไมมการคาระหวางประเทศหรอมแตมนอย เชน ธรกจพลงงาน ธรกจการกอสราง ธรกจการเงน ฯลฯ มกเกยวของกบ กฎ กตกา ของภาครฐจานวนมาก ทาใหบรษททมทนขนาดใหญทสามารถสรางฐานทางการเมองได โดยอาจใหหนวยงานราชการกาหนดกฎเกณฑทเออประโยชนตอธรกจของตน ประการสดทาย บรษทขนาดใหญจานวนหนงเปนบรษทในเครอของกลมบรษททประกอบธรกจทหลากหลาย ประสบการณของประเทศเกาหลใตกบกลมบรษทขนาดใหญทเรยกวา “แชโบล” และผลการสารวจพฤตกรรมการผกขาดในภาคธรกจในประเทศไทยทผานมาของสถาบนวจยเพอการ

17 เดอนเดน นคมบรรกษ และคณะ (พ.ศ. 2545) โครงการสารวจพฤตกรรมทางการตลาดเพอสนบสนนระบบการแขงขนตามโครงการสงเสรมระบบการแขงขนทางการคาทเออตอการสงออก เสนอตอกรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย 18 สฤณ อาชวนนทกล (พ.ศ. 2552) “อานาจเหนอตลาดของบรษทนายหนาคาหลกทรพย” รายงานการศกษานาเสนอในงานสมมนาวชาการประจาป ของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยป พ.ศ. 2552 19 เดอนเดน นคมบรรกษ พรชย ฬลหาเวสส และคณะ (พ.ศ. 2552) โครงการประเมนการแขงขนในบรการโอนเงนเขาบญชระหวางธนาคาร เสนอตอธนาคารแหงประเทศไทย


พฒนาประเทศไทยชตรงกนวา กลมธรกจเหลานซงมธรกจทหลากหลายและครบวงจรมอานาจตอรองทางเศรษฐกจทสง ทาใหผกขาดไดงาย

โดยสรปแลว โครงสรางและลกษณะของธรกจขนาดใหญในประเทศไทยนนเออใหเกดการผกขาดไดงาย ดงนน การทบรษทเหลานมขนาดใหญมากขนตามลาดบจงเปนประเดนทรฐควรใหความสาคญในการเขามาดแล

การศกษากลไกในการปองกนการผกขาดของภาครฐพบวาการบงคบใชกฎหมายการแขงขนทางการคาในชวง 10 ปทผานมาประสบกบความลมเหลวโดยสนเชง เนองจากโครงสรางของคณะกรรมการการแขงขนทางการคาและสานกแขงขนทางการคาไมปลอดจากการเมองและถกอานาจธรกจครอบงาไดงาย นอกจากนแลว กฎหมายดงกลาวยงใหการยกเวนแกรฐวสาหกจและหนวยงานราชการ ซงการศกษานพบวาเปนแหลงกาเนดแหงการผกขาดในหลายกรณ ทงในรปแบบของการผกขาดเองโดยตรงหรอการอนญาตใหเอกชนผกขาดภายใตระบบสมปทาน

หากการแขงขนทางการคาในภาคธรกจไทยยงคงดาเนนการแบบไร กฎ กตกา ดงทผานมาในอดต การกระจกตวในภาคธรกจมแนวโนมทจะสงขนตามลาดบ สดทายแลวชองวางระหวางวสาหกจขนาดใหญกบวสาหกจขนาดยอมซงถางมากขนจะสงผลทาใหการกระจายตวของรายไดของประชากรเลวลง ซงจะมผลกระทบโดยตรงตอเสถยรภาพทางเศรษฐกจและความมนคงทางการเมองของประเทศ

คณะผวจยเหนวา หากรฐบาลมความจรงใจทจะแกไขปญหาการผกขาดในระบบเศรษฐกจไทยอยางจรงจง เพอสงเสรมการเกดใหมและการเตบโตของธรกจขนาดกลางและขนาดยอม ซงเปนแหลงรายไดทสาคญของประชากรจานวนมากในประเทศ และเปนแหลงเพาะพนธนวตกรรมทางธรกจและเทคโนโลยแลว ควรจะดาเนนการดงตอไปน

2.5.1 การปรบปรงการทางานของคณะกรรมการการแขงขนทางการคา

เนองจากประเทศไทยมกฎหมายวาดวยการแขงขนทางการคาทมบทบญญตทคอนขางครบถวนสมบรณอยแลว หากแตมปญหาในการบงคบใชกฎหมาย การปรบปรงการทางานของคณะกรรมการ การแขงขนทางการคาใหมประสทธภาพและมความเปนกลางและโปรงใสมากขนเปนวธการในการปองกน การผกขาดและสงเสรมการแขงขนทสามารถหวงผลไดในระยะสน

ควรกาหนดใหสานกงานคณะกรรมการการแขงขนทางการคาตองเปดเผยขอมลรายละเอยดเกยวกบธรกจทไดรบการรองเรยนและการดาเนนการของสานกงานฯ ในการพจารณากรณรองเรยนเหลานในเวบไซต เพอทจะใหประชาชนทวไปสามารถรบรปญหาการแขงขนทางการคาทเกดขนซงตน อาจมสวนเกยวของและรวมตรวจสอบการปฏบตหนาทของคณะกรรมการ การแขงขนทางการคา อนง ขอมลเหลานมใชขอมลลบภายใต พ.ร.บ. ขอมลขาวสารราชการ พ.ศ. 2540


ควรกาหนดใหกรรมการทกคนแจงการมสวนไดสวนเสยกบภาคธรกจตอสาธารณชน เพอเปนเครองยนยนวากรรมการทกคนพรอมจะถกตรวจสอบจากสาธารณะไดตลอดเวลา โดยใหเปดเผยตาแหนง หรอการถอหนของกรรมการในบรษททกแหงในเวบไซตของกรมการคาภายใน

ควรมแนวทางปฏบตสาหรบกรรมการทมสวนไดสวนเสยทงทางตรงและทางออมกบบรษททถกรองเรยน เชน ควรกาหนดใหกรรมการผนนไมสามารถเขารวมในกระบวนการพจารณา เพอใหคาวนจฉยและคาตดสนเกดความเปนธรรมกบทกฝายอยางแทจรง

ควรมระเบยบในการทกรรมการจะตดตอสอสารเปนการสวนตวกบผมสวนไดสวนเสยในกรณทมการพจารณาวาจะทาไดหรอไม และหากทาไดจะตองมการบนทกการพบปะและยนขอมลทไดรบแกคณะกรรมการฯ เสมอ (การละเลยทจะปฏบตตามระเบยบควรถอเปนการปฏบตหนาททไมชอบดวยกฎหมาย)

ควรสรางกระบวนการพจารณาคดการแขงขนทางการคาใหมความโปรงใส เชน ใหมการเปดเผยคาวนจฉยรวมและคาวนจฉยเฉพาะของกรรมการแตละรายตอสาธารณชน ในลกษณะเดยวกบศาลรฐธรรมนญ เพอใหสาธารณะสามารถตรวจสอบไดวากรรมการไดใชหลกวนจฉยทเปนเหตเปนผลหรอไม

2.5.2 แนวทางในการแกไข พ.ร.บ. วาดวยการแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542

ควรแกกฎหมายในสวนองคประกอบของคณะกรรมการ เพอมใหมผแทนจากธรกจขนาดใหญอยในคณะกรรมการ และใหมตวแทนจากองคกรผบรโภคทมประวตในการดาเนนการเพอผลประโยชนของผบรโภคทไดรบความเดอดรอนอยในคณะกรรมการ

ควรมขอกาหนดคณสมบตของ “กรรมการผทรงคณวฒ” วาเปนผทมประสบการณดานกฎหมาย เศรษฐศาสตรหรอดานอนๆ ทเกยวของกบกฎหมายแขงขนทางการคา อนเปนทประจกษตอสาธารณชนในวงกวาง มใชเปนใครกไดทไมใชสมาชกพรรคการเมองหรอผดารงตาแหนงทางการเมองทรฐมนตรสงมา

ควรพจารณาแนวทางในการใหสานกแขงขนทางการคาเปนหนวยงานกากบดแลทเปนมออาชพ และมความเปนอสระจากการเมองในลกษณะทคลายคลงกบคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

2.5.3 แนวทางการปองกนการผกขาดโดยรฐวสาหกจ

เนองจากรฐวสาหกจขนาดใหญมบทบาทสาคญในภาคธรกจไทย การสงเสรมใหรฐวสาหกจเหลานตองแขงขนแทนการผกขาดในตลาดจะชวยลดการกระจกตวในภาคธรกจไดอยางดซงจะชวยลดขนาดของผลประโยชนสวนเกนในระบบเศรษฐกจไทยไดอยางมนยสาคญ รฐบาลอาจพจารณามาตรการดงตอไปน


ยกเลกการผกขาดของรฐสาหกจในธรกจเชงพาณชยทเอกชนสามารถดาเนนการได โดยการออกใบอนญาตใหมการแขงขนในตลาด เชน การซอและขายสงกาซและไฟฟา และการเดนรถขนสงมวลชน

กาหนดใหรฐวสาหกจขนาดใหญจาหนายบรษทลกทประกอบธรกจในเชงพาณชยเพอลด การครอบงาตลาด เชนให บมจ. ปตท. ขายหนในโรงกลนน ามนตางๆ หรอใหการไฟฟาฝายผลตขายหนในโรงงานไฟฟาหลายแหง เพอกระตนใหตลาดมการแขงขนมากขน

ทบทวนสญญารวมการงานหรอสญญาสมปทานทรฐวสาหกจเปนผรบผลประโยชนสวนแบงรายไดทมอยท งหมด เพอทจะแปลงสญญาหรอสมปทานใหเปนรปแบบของใบอนญาตทมหนวยงานกลางทไมมผลไดเสยกบผรบใบอนญาตเอกชนเปนผกากบดแลแทนหรอโอนถายอานาจในการใหสมปทานใหแกหนวยงานกากบดแล

ควรแกไขพระราชบญญตการแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542 ใหมผลครอบคลมถงรฐวสาหกจ

2.5.4 แนวทางในการปองกนการผกขาดทเกดจาก กฎ ระเบยบของภาครฐ

กาหนดกระบวนการและขนตอนในการออก กฎ กตกา ในการกากบดแลของภาครฐใหมความรดกม ชดเจน และโปรงใส โดยหนวยงานจะตองประเมนผลกระทบของ กฎ ระเบยบทกาหนดขนตอกลมธรกจหรอบคคลและตอสภาพการแขงขนในตลาด รวมทงมหนวยงานทคอยตดตามประเมน

บรรณานกรม

เดอนเดน นคมบรรกษ พรชย ฬลหาเวสส และคณะ. 2552. โครงการประเมนการแขงขนในบรการโอนเงนเขาบญชระหวางธนาคาร. เสนอตอธนาคารแหงประเทศไทย.

เดอนเดน นคมบรรกษ และคณะ. 2545. โครงการสารวจพฤตกรรมทางการตลาดเพอสนบสนนระบบการแขงขนตามโครงการสงเสรมระบบการแขงขนทางการคาทเออตอการสงออก. เสนอตอกรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย.

__________. 2549. โครงการปรบปรงนโยบายการแขงขนของประเทศ. เสนอตอสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

เดอนเดน นคมบรรกษ และสณพร ทวรรณกล. 2549. “การผกขาดธรกจกบการเมอง.” งานวจยนาเสนอในการประชมสมมนาวชาการประจาปของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ป พ.ศ. 2549.


สฤณ อาชวนนทกล. 2552. “อานาจเหนอตลาดของบรษทนายหนาคาหลกทรพย.” งานวจยนาเสนอในการประชมสมมนาวชาการประจาปของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยป พ.ศ. 2552.

สรยะใส กตะศลา และรจตกนก จตมนใจธรรม. 2545. “การผกขาดธรกจกบการเมอง” ในรายงาน การสรางแนวรวมในการผลกดนนโยบายการแขงขนทางการคา. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

บทท 2 ี่ - tdri · 2014-06-02 · โครงการ...

Documents