86

บทท 3

หลกการจดการแบงมรดกใหแกทายาทตามกฎหมายอสลาม 3.1 สาเหตในการสบมรดก นกวชาการสวนใหญมความเหนตรงกนวาสาเหตในการสบมรดกนนม 3 ประการดวยกน

1. ความเปนเครอญาต 2. การสมรส 3. การไถทาส(ระบบทาสถกยกเลกไปแลวแตทยกมาเพยงเพอประกอบความรเทานน)

1. ความเปนเครอญาต คอมความสมพนธกนทางสายโลหตซงครอบคลมทาง ลกหลานของผตาย ทางผใหก าเนดเชนบดา ป ไมวาผนนจะไดรบมรดกนนจากทางฟร ฏอยางเดยว เชนแม หรอจากทางฟรฏพรอมกบอะศอบะฮ (สวนเหลอ ) เชนบดา หรอผทไดรบมรดกจาก ทางอะศอบะฮอยางเดยว เชนพนองชาย หรอเปนผทไดรบมรดกจากทางความเปนทายาททหางไกลออกไป (ซาวลอรฮาม) เชนอาชายรวมแตมารดา

2. การสมรส คอการสมรสทเกดจากการท านตสมพนธในการสมรสทถกตอง ตามหลก กฎหมาย อสลาม ไมวาคสมรสจะไดรวมประเวณกนแลวหรอไมกตามหากฝายใดฝายหนงเสยชวตภายหลงการสมรสอกฝายหนงกมสทธทจะไดรบมรดกจากฝายทเสยชวตไป แตหากมการหยารางกนขนกอนการรวมประเวณ ทงสองฝายกไมมสทธรบมรดกของกนและกน และไมมอดดะฮ(1)ส าหรบกรณนดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

﴾

------------------------------------------ (1) อดดะฮ หมายถง ชอของระยะเวลาทแนนอนทบรรดาหญงรอคอยและไมสามารถแตงงานใหมหลงจากสามเสยชวตหรอหยาจาก

นางไป (Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji , 1992:4/157)

87

ความวา“โอบรรดาผศรทธาทงหลายเมอพวกเจาไดสมรสกบบรรดาหญงผศรทธา แลว พวกเจาไดหยาพวกเธอกอนทพวกเจาจะไดแตะตองตวของพวกเธอ(รวมหลบนอนกบ

พวกเธอ)ดงนนส าหรบพวกเจาไมมสทธ(ทจะใหพวกเธออย)ในอดดะฮ ฉะนนพวกเจา จงใหผลประโยชนแกพวกนางบางแลวปลอยพวกเธอไปโดยดงาม”(อลอะซาบ : 49) สวนมซฮบอชชาฟอยและมซฮบมาลกยไดเพม“ในดานอสลาม”เปนสาเหตในการสบมรดกอก 1 ประการรวมเปน 4 ประการโดยเหตผลวาทรพยมรดกของมสลมทเสยชวต หากเขาไมมทายาทตามสาเหตทไดกลาวมาขางตนใหขนแกบยตลมาล (คลงกลางของรฐอสลาม) เพอเปนมรดกแกมวลมสลมทวไป (Al-Nawavi, 1991:3) ดงททานเราะสล ไดกลาวา (( (رواه ابوداود) ((وأنا وارث من الوارث لو أعقل عنو وارثو ความวา“และฉนเปนทายาทของผทไมมทายาทส าหรบเขา ฉนรบผดชอบตอเขาและ รบมรดกของเขา”(บนทกโดยอาบดาวด) จากความหมายของหะดษบทนบงบอกวาทานเราะสล เปนผรบมรดกจากผตายทไมมทายาท แตโดยหลกแลวทานเราะสล จะไมรบมรดกหากแตวาทรพยมรดกในกรณอยางนจะขนบยตลมาลทงหมดเพอประโยชนแกมวลมสลม(Wahbah al Zuhayly 8:251-252), (Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji,1992:5/76)

3.2 องคประกอบของการสบมรดก 1. มเจามรดกหรอผตาย 2. มทายาทหรอผสบมรดก 3. มทรพยมรดก (Arif Khalil Abu eid, 1991:37)

88

องคประกอบดงกลาวหากขาดขอหนงขอใดแลวกจะไมมการสบมรดกเพราะวาการสบมรดกนนเปนการทบคคลหนงไดรบสทธในการครอบครองทรพยสนของอกบคคลหนงโดยชองทาง หนงชองทางใดจากชองทางฟรฏหรอชองทางอะศอบะฮหรอซะวลอรฮาม หากขาดสงหนงสงใดแลวกจะไมมการสบมรดก ตวอยางเชน บคคลหนงเสยชวตไปโดยททงทายาทแตไมไดทงทรพยสนเปนมรดกไวทายาทกไมมโอกาสทจะไดรบมรดกการสบมรดกกจะไมเกดขน(Wahbah al Zuhayly 8:249) 3.3 เงอนไขของการสบมรดก การแบงมรดกมเงอนไขอย 4 ประการดวยกน

1. มนใจวาเจามรดกเสยชวตหรอนบวาเปนการเสยชวตโดยการชขาดของตลาการ 2. มนใจวาทายาทมชวตอยภายหลงจากเจามรดกเสยชวต 3. มความเกยวพนกนทางเครอญาตหรอการแตงงานหรอจากทางการปลดปลอย

ทาส 4. รสายสมพนธทน าไปสการไดรบมรดกอยางละเอยดส าหรบกอฎ(ผพพากษา)

(Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji, 1992:5/74) ดงนนกอนการแบงมรดกของผตายใหแกทายาทของเขาจะตองตรวจดเงอนไขในการสบมรดกวามครบทกขอหรอไม เชนกระท าหลงจากมนใจวาเจามรดกเสยชวตไปแลว ไมวาจะเสยชวตตามธรรมชาต หรอเสยชวตโดยการชขาดของตลาการหรอศาล และทาย าทผมสทธรบมรดกของผตายทกคนจะตองมชวตอยหลงจากเจามรดกเสยชวต และทายาทเหลานนจะตองมความเกยวพนกบผตาย ไมวาจะในดานการสมรส ดานเครอญาต หรอดานการปลอยทาส

3.4 ผมสทธรบมรดก ผมสทธรบมรดกของผตายม 3 ประเภท คอ 1. ผรบพนยกรรม 2. ทายาท

89

3. องคกรของรฐ (ส านกงานศาลยตธรรม, 2554:98) ผรบพนยกรรม หมายถง บคคลหรอองคกรทผท าพนยกรรมก าหนดใหเปนผรบพนยกรรม ซงสามารถจ าแนกได 3 ประเภทตอไปน 1.เปนบคคลคนเดยวหรอหลายคนทแนนอน เชน นาย ก หรอบตรของนาย ก 2. เปนบคคลหลายคนทไมแนนอน เชน นกศกษา คนยากจน 3. เปนนตบคคล เชน มสยด โรงเรยน โรงพยาบาล (อสมาแอ อาล, 2546:101) ทายาท หมาย ถงบคคลทมสทธรบมรดกของผตาย แตไมรวมถงผรบพนยกรรมโดยผทเปนทายาทของผตายจะตองมคณสมบตดงตอไปน 1 ตองเปนญาตหรอคสมรสทถกตองตามหลกกฎหมายอสลามของผตาย ผทเปนญาตหรอคสมรสในทางความเปนจรงของผตาย แตไมถกตองตามหลกกฎหมาย จะไม ถอวาเปนทายาทของผตาย เชนสามกบภรรยาเมอปรากฏวาการสมรสระหวางทงสองนนไมถกตองตามหลกกฎหมาย กจะไมถอวาทงสองคนนนเปนสามภรรยากน และเชนเดยวกนจะไมถอวาทงสองคนนนเปนทายาทผมสทธสบมรดกระหวางกน บดากบบตรกเชนเดยวกนเมอการ สมรสระหวางบดามารดาของบตรไมถกตองตามหลกกฎหมายกจะไมถอวาบดากบบตรเปนทายาทซงกนและกน และจะไมมการรบมรดกระหวางกน สวนมารดากบบตรถงแมวาจะเปนบตรทเกดจากบดามารดาทไมมการสมรส หรอจากการสมรสทไมถกตองตามหลกกฎหมายอสลามกถอวาระหว างทงสองนนเปนทายาทซงกนละกน และยงมการสบมรดกระหวางกนดวย 2 ตองนบถอศาสนาอสลามเหมอนกบผตาย (เจามรดก ) ถาหากผตายนบถอศาสนาอสลาม ทายาทของผตายกจะตองนบถอศาสนาอสลามเชนเดยวกนจงจะถอวาเปนทายาททมสท ธรบมรดกของซงกนและกนได 3 ไมเปนผฆาเจามรดกไมวาจะดวยเจตนาหรอประมาทอยางรายแรง ทายาทคนใดเปนผฆาเจามรดกหรอเปนเหตใหเจามรดกถงแกความตาย ทายาทคนนนจะโดนตดสทธไมใหไดรบมรดก 4 จะตองมสภาพเปนบคคลขณะทเจามรดกถงแกความตาย ทายาททหมดสภาพบคคลกอนเจามรดกถงแกความตายหรอหมดพรอมกนกบเจามรดก ทายาทผนนจะไมมสทธรบมรดกของผตาย เวนแตทายาททเปนทารกในครรภมารดา ถงแมจะยงไมมสภาพเปนบคคล โดยสมบรณ กฎหมายอสลามกยงใหสทธในการรบมรดกไดหากปรากฏวาทารกนนคลอดออกมามชวต 5 จะตองไมถกกนสทธในการรบมรดกโดยผหนงผใด

90

3.5 ประเภทของทายาท อารฟ คอลล อาบอด (1991:51-52) ไดแบงทายาทผทมสทธไดรบมรดกออกเปน 4 ประเภทคอ

1. อศฮาบลฟรฎ(أصحاب الفروض) 2. อลอาศอบะฮ อนนะสาบยะฮ(العصبة النسبية) 3. อลอาศอบะฮ อสสะบาบยะฮ(العصبة السببية) 4. ซะวลอรฮาม( موي األرحاذ ) ซงมรายละเอยดดงตอไปน 1. อศฮาบลฟรฏ(أصحاب الفروض) คอทายาททไดถกก าหนดสดสวนทสทธอยาง

ชดเจนในอลกรอาน อสสนนะฮ หรออจญมาอ อลฟรฏ(الفرض)มความหมายทางดานภาษามากกวาหนงความหมายดวยกน เชนสวนทก าหนดไว ดงอลกรอานไดกลาวไววา

﴿ ﴾

ความวา“และถาหากพวกเจาหยาพวกนางกอนทพวกเจาจะแตะตองพวกนางโดยทพวก

เจาได ก าหนดมะฮรแกนางแลว กจงใหแกนางครงหนงของสงทพวกเจาก าหนดไว” (อลบากอเราะฮ: 237)

สวนความหมายในดานวชาการคอสดสวนทถกก าหนดไวใหแกทายาทจากกองมรดกของผตาย และกลมทายาทประเภทนม 2 ชนดดวยกนคอ

1. อศฮาบลฟรฏ อนนะสะบยะฮ (أصحاب الفروض النسبية)คอกลมทายาททมสทธ ในการรบมรดกแบบอตราสวนทถกก าหนดไวอลกรอาน สนนะฮของทานเราะส ล และในอจญมาอเนองจากวามความใกลชดทางสายเลอดกบเจามรดกหรอผตาย เชนบดาของผตาย มารดาของผตาย บตรหญงของผตาย และพหรอนองหญงรวมบดามารดากบผตายเปนตน.

2. อศฮาบลฟรฏอสสะบาบยะฮ (أصحاب الفروض السببية) คอกลมทายาททมสทธใน

91

การรบมรดกแบบอตราสวน เนองจากสาเหตทมการสมรสกน คอสามและภรรยา ซงถกก าหนดไวโดยอลกรอาน สนนะฮของทานเราะสล และอจญมาอ ทายาทกลมผทไดรบสวนก าหนดม 11 รายดงตอไปน (ส านกงานศาลยตธรรม, 2554:99)

1) สาม มสทธรบมรดก 2 สภาพดวยกนคอ ไดรบ 1

2 ของกองมรดก หากเจามรดกไมมผสบสนดานสายชาย กลาวคอ สามจะไดรบมรดก 1

2 ของกอง

มรดก หากผตายทเปนภรรยาไมมบตร ไมวาจะเปนบตรชายหรอบตรหญง และไมมหลานชายหรอหลานหญง(บตรทเกดจากบตรชายของผตาย) โดยไมค านงวาจะเปนบตรทเกดจากสามปจจบนหรอสามอนและแมแตจะเปนบตรนอกสมรส(บตรซนา)กตาม(Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji, 1992:5/84) ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿ ﴾

ความวา“และส าหรบพวกเจานนจะไดรบครงหนงของมรดกทบรรดาภรรยาของพวก เจาทงไวหากมปรากฏวาพวกนางมบตร”(อนนสาอ :12) 1.2 ไดรบ 1

4 ของกองมรดกหากเจามรดกมผสบสนดานสายชายกลาวคอ สาม

มสทธทจะรบมรดก 14

ของกองมรดก หากเจามรดก (ผตาย) มผสบสนดาน โดยไมค านงวาจะเปนบตรทเกดจากสามปจจบนหรอเกดจากอดตสาม และไมค านงวาบตร หรอหลานจะเปนเพศชาย หรอเพศหญง (Arif Khalil Abueid,1992:53) ดงทพระองคอลลอฮ ตรสไววา

﴿ ﴾

ความวา“ถาหากภรรยามบตร พวกเจาจะไดรบเศษหนงสวนสของมรดกทพวกนางทงไว” (อนนสาออายตท:12)

92

ภรรยา มสทธรบมรดก 2 สภาพดวยกนคอ 2.1 ไดรบ 1

4 ของกองมรดก หากสาม (เจามรดก)ไมมผสบสนดานสายชาย

หมายความวา ภรรยาหนงคนหรอหลายคนจะไดรบมรดกเศษหนงสวนสเมอสาม(ผตาย)ไมมบตร หรอหลานทเกดจากบตรชาย ไมวาจะเปนบตรทเกดจากภรรยาปจจบนหรอเกดจากอดตภรรยากตาม และไมค านงวาบตรหรอหลานนนจะเปนหญงหรอชาย ดงทพระองคอลลอฮ ตรสไววา

﴿ ﴾

ความวา “และพวกนางจะไดรบเศษหนงสวนสจากสงทพวกเจาทงไว หากพวกเจา ไมมบตร” (อนนสาอ : 12)

2.2 ไดรบ 18

ของกองมรดก หากเจามรดกมบตร หรอผสบสนดานสายชาย หมายความวา ภรรยาของผตายมสทธไดรบมรดกเศษหนงสวนแปดโดยมเงอนไขวาหากสามทเปนผตายมบตรหรอหลาน โดยไมค านงวาจะเกดจากภรรยาคนปจจบน หรอเกดจากภรรยาคนอนๆของสาม และโดยไมค านงวาบตรหรอหลานนนจะเปนเพศชายหรอเพศหญงกตาม(Arif Khalil Abueid, 1992: 54) ดงทพระองอลลอ ฮ ตรสไววา

﴿ ﴾

ความวา “ดงนนหากพวกเจามบตร พวกนางกจะไดรบมรดก เศษหนงสวนแปด จากสง ทพวกเจาทงไว” (อนนสาอ : 12)

2) บดา มสทธรบมรดก 3 สภาพดวยกนคอ 3.1 ไดรบ 1/6 ของกองมรดก หากเจามรดกมบตรชาย หรอผสบสนดาน

สายชายทเปนเพศชาย ซงหมายความวา บดาของผตายจะไดรบมรดกของผตายเศษหนงสวนหก โดยมเงอนไขวาหากผตายมบตรชายหรอผสบสนดานสายชายทเปนเพศชาย

3.2 ไดรบ1/6 ของกองมรดก และสวนเหลอ หากเจามรดกมบตรสาว หรอ ผสบสนดานสายชายทเปนเพศหญง

3.3 ไดรบสวนทเหลอ หากเจามรดกไมมผสบสนดานสายชาย (Arif

93

Khalil Abueid 1992:55-56) ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

﴾

ความวา“และส าหรบบดาและมารดาของเขานน แตละคนในทงสองนนจะไดเศษหนง หกจากสงทเขาไดทงไว หากเขามบตร แตถาเขาไมมบตร และมบดามารดาของเขา เทานนทรบมรดกของเขาแลว มารดาของเขากไดรบเศษหนงสวนสาม ถาเขามพนอง หลายคน มารดาของเขากไดรบหนงในหก” (อนนสาอ: 11) อลกรอานอายะฮดงกลาวไดชใหเหนวา แทจรงบดามสทธไดรบเศษหนงสวนหกเทานน ถาหากวาผตายมบตรไมวาจะเปนบตรผหญงหรอผชาย แตถาหากผตายมบตรผชายอยางเดยวเขา(บตรชาย)กมสทธในการรบสวนเหลอโดยตวของเขาเอง(กอนบดา เพราะทายาทชนบตรตองมากอนชนบดา) แตถาหากผตายมเฉพาะบตรทเปนผหญง บดากจะไดรบเศษหนงสวนหกและสวนทเหลออกดวย เพราะเขาเปนบคคลทสนททสดและเหมาะสมทสดทจะไดรบสวนเหลอ (Wahbah al Zuhayly,1989 :296) ดงหะดษของทานเราะสล ไดกลาวไววา (متفق عليو) ذكر ر ل ألولى ففهو بق فما بأهلها، الفراا ألحقوا )) )) ความวา “พวกเจาจงแบงปนทรพยมรดกใหแกทายาทภาคฟรฏ และสวนทเหลอ กจงใหแกชาย ทสนททสดกบเจามรดก” (มตตาฟกกลอาลยฮ) (1) ------------------------------------------------- (1) มตตาฟกกลอาลย หมายถง หะดษทบนทกโดยบคคอรยและมสลมทงตวบทหะดษและสายรายงานเหมอนกนทงหมด

94

ถาหากวาผตายไมมบตรเลย บดากจะรบม รดกทเปนสวนเหลอทงหมด เนองจา กชวงหนงของอายะฮอลกรอานอายะฮ ทสองบงบอกถงสทธสวนไดของมารดาคอเศษหนงสวนสาม ในขณะทสวนไดของบดาไมไดระบในวรรคน นเปนหลกฐานทชใหเ หนวาบดาจะตองไ ดรบสวนทเหลอหลงจากไดรบเศษหนงสวนสามไปแลว เนองจากวาพนฐานของอายะฮนไดชแจงถงการแบงทรพยมรดกระหวางบดากบมารดาเพยงสองคนเทานน เมอปรากฏวาไดระบสวนไดใหแกคนใดคนหนงไปแลวอกคนทเหลอกจะไดสวนทเหลอไป (Wahbah al-Zuhaily :1989,296/8)

3) มารดา มสทธรบมรดก 3 สภาพดวยกนคอ 4.1ไดรบ 1

6 ของกองมรดก ถาหากเจามรดกมผสบสนดานสายชายหรอมพ

นองหลายคน กลาวคอ มารดาจะไดรบมรดกเศษหนงสวนหกเมอผตายมบตรหรอมหลาน (บตรของบตรชายของผตาย) หรอมทายาททมาจากสายชาย หรอผตายมพนองตงแตสองคนขนไปไมวาจะเปนผชายหรอผหญง จะรวมบดามารดา หรอรวมแตบดา หรอรวมแตมารดากตาม

4.2 ไดรบ 13

ของกองมรดก ถาหากเจามรดกไมมบตร ไมมผสบสนดานสาย ชาย และไมมพนอง หรอมแตไมเกน 1 คน ดงอายะฮอลกรอานทกลาวมาขางตน

4.3 ไดรบ 13

จากสวนทเหลอหลงจากทหกสวนของคสมรสออกแลว ใน กรณทผตายมทายาทเฉพาะบดา มารดา และคสมรส ( สามหรอภรรยา)เทานน ปญหานเรยกวาปญหาอลฆรวาน (وانغرال ) (ArifKhalil Abueid 1992:57-58) ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

﴾

ความวา “และส าหรบบดาและมารดาของเขานน แตละคนในทงสองนนจะไดหนง สวนหกจากสงทเขาไดทงไว หากเขามบตร แตถาเขาไมมบตร และมบดามารดาของ เขาเทานนทรบมรดกของเขาแลว มารดาของเขากไดรบหนงสวนสาม ถาเขามพนอง หลายคน มารของเขากไดรบหนงสวนหก” (อนนสาอ: 11)

95

5) ป มสภาพการรบมรดก 6 สภาพดวยกนคอ 5.1 ถกกนสทธ ถาหากเจามรดกมบดา 5.2 ไดรบ 1

6 ของกองมรดกถาหากเจามรดกมบตรชาย หรอผสบสนดาน

สายชายทเปนเพศชาย (เชนหลานชาย เหลนชาย) 5.3 ไดรบ 1

6 ของกองมรดก และสวนทเหลอ ถาหากเจามรดกมบตรสาว

หรอผสบสนดานสายชายทเปนเพศหญง 5.4 ไดรบสวนทเหลอ ถาหากเจามรดกไมมผสบสนดานสายชายเลย 5.5 รวมกนรบสวนทเหลอกบพนองรวมบดามารดา หรอพนองรวมแตบดา

ในกรณทพนองไดรบสวนทเหลอ โดยแบงเทาๆกน แตป จะตองไดรบไมนอยกวา 16

ของกองมรดก

หรอใหป ไดรบ 13

ของสวนทเหลอ โดยค านงถงความไดเปรยบของปเปนหลก 5.6 รวมกนรบมรดกทงหมดกบพนองรวมบดามารดา หรอพนองรวมแตบดา

ถาหากเจามรดกไมมทายาทอน โดยใหแบงคนละเทาๆกน หรอจะใหป ไดรบ 13

ของกองมรดกนน โดยค านงถงความไดเปรยบของปเปนหลก (Musthafa Khin, Musthafa al-Bukha and Ali al-Sharbaji, 1992:115) ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

﴾

ความวา “และส าหรบบดาและมารดาของเขานน แตละคนในทงสองนนจะไดหนง ในหก จากสงทเขาไดทงไว หากเขามบตร แตถาเขาไมมบตร และมบดามารดาของ เขาเทานนทรบมรดกของเขาแลว มารดาของเขากไดรบหนงในสาม ถาเขามพนอง หลายคน มารดา ของเขา กไดรบหนงในหก” (อนนสาอ: 11) พระองคอลลอฮ ไดตรสอกวา

﴿ ﴾

96

ความวา“โอลกหลานของอาดมเอย จงอยาใหชยฏอนหลอกลวงพวกเจา เชนเดยวกบท มนไดใหบดาของพวกเจาออกจากสวนสวรรคมาแลว”(อลอะรอฟ:27) และในอกหนงอายะฮทพระองคอลลอฮ ตรสวา

﴿ ﴾

ความวา“และฉนไดด าเนนตามบดา(บรรพบรษ)ของฉน คอ อบรอฮมและอสฮากและยะกบ ไมเปนการบงควรแกเราทจะตงภาคดวยสงใดตออลลอฮ”(ยสฟ:38) หลกฐานดงกลาวขางตน มาสนบสนนและ อางอง ถงการรบมรดกของปกเปนอา ยะฮเดยวกนกบทไดอางองถงการรบมรดกของบดา เนองจากในทางภาษาอาหรบและจารตประเพณจะเรยกป วาบดาในกรณทบดาไดเสยชวตไปแลว และยงมหะดษทรายงานโดยอมรอนบตรของฮสยนกลาววา

)) السدس لك: قال ؟ ميراثه من ل فما مات ابن ابن إن فقال اهلل رسول إلى ر اء ((

(أمحد وابودود أخرجو)

ความวา“มชายคนหนงมาหาทานเราะสล และถามทานเราะสล วา แทจรง บตรชายของฉนไดเสยชวต ฉนมสทธในกองมรดกของเขาหรอไม? ทานเราะสล กไดกลาวแกชายผนนไปวา ทานไดรบเศษหนงสวนหก”(บนทกโดยอะหมดและอา บดาวด)

และยงมหลกฐานทเปนมตของอลามาอทกลาวา“แทจรงปรบมรดกแทนทบดาในกรณทไมมบดา” (Arif Khalil Abu eid, 1992:72-73)

97

6) การรบมรดกของยา และยาย ม 2 สภาพดวยกนคอ 6.1 ถกกนสทธโดย ก. มารดาของผตาย ข. บดาของผตาย(ยกเวนยายซงจะไมถกกนสทธโดยบดา) 6.2 ไดรบ 1

6 ของกองมรดก ถาหากไมมผกนสทธดงกลาวดงหะดษของ

ทานเราะสล ทวา

(( (أخرجو أمحد) ((السدسأن النيب صلى اهلل عليو وسلم أعطى اجلدة ความวา“แทจรงทานเราะสล ไดมอบมรดกใหแกยาและยายเศษหนงสวน หก”(บนทกโดยอะหมด)

7) บตรหญง มสทธรบมรดก 3 สภาพดวยกนคอ 7.1 ไดรบ 1

2 ของกองมรดกถาหากวามเพยงคนเดยว กลาวคอ บตรหญงจะ

ไดรบมรดก 12

มเงอนไขอย 2 ประการคอ ก. ผตายมบตรหญงเพยงคนเดยว ข. ผตายไมมบตรชาย ซงเปนผสบสนดานทอยในล าดบเดยวกน

ดงทพระองคอลลอฮ ตรสไววา

﴿ ﴾

ความวา“และถาเปนบตรหญงคนเดยวนางจะไดรบเศษหนงสวนสอง” (อนนสาอ: 11)

7.2 ไดรบ 2

3 ของกองมรดก ถาหากวามบตรหญงหลายคน กลาวคอบตรหญง

98

ของผตายทงแตสองคนขนไปจะไดรบมรดกเศษสองสวนสาม โดยมเงอนไขวาจะตองไมมบตรชายซงจะน าไปสการรบอะเศาะบะฮรวมกน ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿ ﴾

ความวา“ถาหากบตรเปนผหญงเกนกวาสองคนพวกนางกจะไดรบเศษสองสวนสาม จากสงทเขา (ผตาย) ทงไว” (อนนสาอ:11)

7.3 รวมกนรบสวนทเหลอกบบตรชาย ถาหากเจามรดกมบตรชายอยดวย

โดยใหแบงใหบตรชาย 2 สวน บตรหญง 1 สวน

8) หลานหญง(บตรหญงของบตรชายของผตาย) ม 5 สภาพดวยกนคอ 8.1 ถกกนสทธ ถาเจามรดกมบตรชาย หรอมบตรสาวตงแตสองคนขนไป

และเจามรดกไมมผสบสนดานสายชายทเปนเพศชายทอยระดบเดยวกนกบทายาทผนนลงไป ซงถาม ทายาทผนจะรบสวนทเหลอรวมกบผสบสนดานนนในอตรา 2:1

8.2 ไดรบ 12

ของกองมรดก ถามคนเดยว

8.3 ไดรบ 23

ของกองมรดก ถามหลายคน

8.4 ไดรบ 16

ของกองมรดก ถาเจามรดกมบตรหญงหนงคนและเจามรดกไม มผสบสนดานสายชายทเปนเพศชายทอยในล าดบเดยวกนกบทายาทผน ซงถาม ทายาทผนจะรบมรดกสวนทเหลอกบผสบสนดานนนในอตราสวน 1:2 (หมายถงหลานหญงได 1 สวน ผสบสนดานสายชายทเปนเพศชายได 2 สวน)

8.5 รวมรบสวนทเหลอกบผสบสนดานสายชายทเปนเพศชายทอยในล าดบ เดยวกนถาหากเจามรดกมผสบสนดานสายชายทเปนเพศชายทอยในระดบเดยวกนดวย โดยใหแบ งระหวางกนในอตราสวน 1:2 (หมายถงหลานหญงได 1 สวน หลานชายทเกดจากบตรชายได 2 สวน) ดงอลกรอานทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

99

﴾

ความวา “อลลอฮ ไดทรงสงพวกเจาไวในลก ๆของพวกเจาวา ส าหรบเพศชายนน

จะไดรบเทากบสวนไดของเพศหญงสองคน แตถาลกๆ เปนหญงเกนกวาสองคน พวกนางกจะไดสองในสามของสงทเขาไดทงไว และถาลกเปนหญงคนเดยวนางกจะ ไดครงหนง” (อนนสาอ:11) อลกรอานอายะฮดงกลาวเปนอายะฮ ทอางองหลกฐานทบงบอกถงสทธของบตรหญง และยงหมายรวมถงหลานหญง ของผตายดวยในน ยเดยวกน เนองจากตวบทของอายะฮนไดใหความหมายถงหลานหญงหรอเหลนหญงดวย (Wahbah al-Zuhaily :1989,318/8)

9) พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดา ม 5 สภาพดวยกนคอ 9.1 ถกกนสทธโดย ก. บตรชายหรอ ข. ผสบสนดานสายชายทเปนเพศชาย หรอ ค. บดา 9.2 ไดรบมรดก 1

2 ของกองมรดก ถาหากมคนเดยว

9.3 ไดรบ 23

ของกองมรดก ถาหากมหลายคน 9.4 รวมกนรบสวนทเหลอกบพชายหรอนองชายรวมบดามารดาเดยวกน ถา

เจามรดกมพชายหรอนองชายรวมบดามารดกาเดยวกนดวย โดยแบงกนใหฝายชาย 2 สวนตอฝายหญง 1 สวน

9.5 ไดรบสวนทเหลอ ถาเจามรดกมบตรหญง หรอผสบสนดานสายชายท เปนเพศหญง ดงอลกรอานทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

100

﴾

ความวา “เขาเหลานนจะขอใหเจาชขาดปญหาจงกลาวเถดวาอลลอฮ จะทรงชขาดใหแกพวกเจาในเรองขอ งผเสยชวตท ไมมบดาและบตร คอถาชายคนหนงตายโดยทเขาไมมบตรแตมพสาวหรอนองสาวคนหนงแลว นางจะไดรบครงหนงของมรดกทเขาไดทงไวและขณะเดยวกนเขากจะไดรบมรดกของนางหากนางไมมบตรแตถาปรากฏวาพสาวหรอนองสาวของเขามดวยกนสองคน ทงสองนนจะไดรบสองในสามจากมรดกทเขาไดท งไว แตถาพวกเขา มพนองหลายคนทงชายและหญงส าหรบชายจะไดรบเทากบสวนไดของหญงสองคน” (อนนสาอ :176)

10) พหญงหรอนองหญงรวมแตบดาม 6 สภาพดวยกนคอ

10.1 ถกกนสทธโดย ก. บดา ข. บตรชายหรอผสบสนดานสายชายทเปนเพศชาย ค. พนองชายรวมบดามารดา ง. พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดาตงแต 2 คนขนไป และไมมพ

นองชายรวมแตบดาตางมารดา ซงถาม ทายาทผนจะรวมกนรบสวนทเหลอกบพชายหรอนองชายนน จ. พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดาทอยในสภาพทรบสวนทเหลอ 10.2 ไดรบ 1

2 ของกองมรดก ถาหากมคนเดยว

10.3 ไดรบ 23

ของกองมรดก ถาหากมหลายคน

10.4 ไดรบ 16

ของกองมรดก ถาเจามรดกมพหญงหรอนองหญงรวมบดา มารดา 1 คน

10.5 รวมรบสวนทเหลอกบพหรอนองชายรวมแตบดา ถาเจามรดกมพชาย หรอนองชายรวมแตบดารวมอยดวย

10.6 รบสวนทเหลอ ถาเจามรดกมบตรหญงหรอผสบสนดานสายชายทเปน เพศหญง

101

ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไวในสเราะอนนสาอ อายะฮท176 ทไดกลาวมาแลวขางตน โดยอลามาอไดมมตวาเจตนารมณของอลกรอานโองการนไดหมายรวมถงพหญงหรอนองหญงรวมบดามารดาและพหญงหรอนองหญงรวมแตบดาดวย (Musthafa al –khin, Musthafa al-bukha, Ali al-charbaji :1992: 88/5)

11) พหรอนองรวมแตมารดา ม 4 สภาพดวยกนคอ 11.1 ถกกนสทธโดย ก. ผสบสนดานสายชาย ข. บดาหรอปหรอผทอยในล าดบทสงขนไปจนสดสาย 11.2 ไดรบ 1

6 ของกองมรดก (ไมวาจะเปนหญงหรอชาย) ถาหากมคนเดยว

11.3 ไดรบ 13

ของกองมรดก (ไมวาจะเปนผหญงหรอผชาย) ถาหากมหลาย คน

11.4 ไดรบ 13

รวมกบพนองรวมบดามารดา ในกรณทพนองรวมบดามารดา มสทธไดรบสวนทเหลอ (กรณนเรยกวาปญหามชรรอกะฮ หรอฮมารยะฮ) ดงอลกรอานทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

﴾

ความวา“และถามชายคนหนงหรอหญงคนหนงถกรบมรดกในฐานะเปนผทไมมบดา และบตรแตเขามพชายหรอนองชายคนหนง หรอมพหญง หรอนองหญงคนหนง แลว แตละคนจากสองคนนนจะไดรบหนงในหก แตถาพนองของเขามมากกวานน พวก เขากเปนผรบรวมกนหนงในสามทงนหลงจากพนยกรรมทถกสงเสยไวหรอหลงจาก หนสนโดยมใชสงทน ามาซงผลรายใดๆ เปนค าสงทมาจากอลลอฮ และอลลอฮเปนผ

ทรงรอบรผทรงหนกแนน”(อนนสาอ : 12)

102

2. อลอะเศาะบะฮ อนนะสะบยะฮ คอกลมทายาทฝายผชายทมสทธใน (العصبة النسبية) การรบมรดกแบบสวนเหลอ เนองจากพวกเขามความใกลชดกบผตายทางดานบดาของเขา โดยทไมมผหญงเขามาแทรกระหวางพวกเขากบผ ตายเลย เชนบตรชาย หลานชาย (บตรชายของบตรชายขอ งผตาย) บดา อา และนองหญง ของผตายในกรณทมพรอมกบบตรหญง ของผตาย หรอหมายถง ทายาททมาจากเชอสายและเครอญาตฝายบดาของผตาย พวกเขามสทธไดรบมรดกในสวนทเหลอ ทายาทผรบสวนเหลอหรอภาคอะเศาะบะฮนม 3 ประเภทดงน

1. ผรบสวนเหลอโดยตวเขาเอง (العصبة بالنفس) ผรบสวนเหลอโดยตวเขาเองคอเครอญาตฝายผชายทมความใกลชดกบผตาย

โดยตรงโดยทไมมฝายผหญงมากนระหวางเขากบผตาย ซงมอย 4 ประเภทดวยกนคอ ก. ทายาทของผตายจากดานบตร เชนบตรชาย หลานชาย(บตรชายของ

บตรชายของผตาย) เหลนชายหรอผสบสนดานสายชายทเปนเพศชาย ข. ตนตระกลของผตายหรอทายาททางดานฝายบดา เชนบดา ป หรอผทอย

สงขนไปจนสดสาย ค. ทายาทของผตายจากฝายบดาของผตาย เชนพชายหรอนองชายรวมบดา

มารดากบผตาย หรอรวมแตบดากบผตาย และบรรดาบตรของพวกเขาถงแมจะลงต าไปจนสดสาย ง. ทายาทของปของผตาย และบรรดาบตรของพวกเขา เชนลง อา และบตร

ของลงอา ซงทายาททงสประเภทนสามารถเรยงล าดบไดดงน 1. บตรชาย หรอหลานชาย หรอเหลนชายหรอชายทมต าแหนงทต าลงไปเรอยๆ 2. บดา 3. ป 4. พชาย นองชาย รวมบดามารดา 5. พชาย นองชาย รวมแตบดา 6. บตรชายของขอท 4 7. บตรชายของขอท 5 8 บตรชายของขอท 6 9. บตรชายของขอท 7

103

10. ชายทมต าแหนงต าลงไปจากล าดบท 6 และ 7 โดยสลบกน 11. พชายหรอนองชายของบดา รวมบดามารดา 12. พชายหรอนองชาย ของบดารวมแตบดา 13. บตรชายของขอท 11 14. บตรชายของขอท 12 15. ชายทมต าแหนงต าลงไปจากล าดบท 11 และ 12 โดยสลบกน 16. พชายหรอนองชายของป รวมบดามารดา 17. พชายหรอนองชายของป รวมแตบดา 18. บตรชายของล าดบท 16 19. บตรชายของล าดบท 17 20. ผชายทมต าแหนงทต าลงไปจากล าดบท 16 และ 17 หลกการ ในการรบมรดกของทายาทประเภทนจะตองเรยงตามล าดบคอ ถาทายาทล าดบทหนงมอย ทายาทล าดบทหนงเปนผมสทธรบมรดก ทายาทล าดบทสองไมมสทธ แตหากทายาทล าดบทหนงไมม สทธในการรบมรดกกตกเปนของทายาทล าดบทสองไป โดยททายาทล าดบอนไมมสทธ หรอถาทายาทประเภทนมคนเดยวกจะรบมรดกทงหมด ถามผรบมรดกภาคฟรฏรวมอยดวย ทายาทประเภทนกรบสวนทเหลอ แตหากไมมสวนทเหลอพวกเขากหมดสทธไมไดรบมรดกเลย

2. ผรบสวนเหลอโดยอาศยผอน(العصبة بالغير) ผรบสวนเหลอโดยอาศยผอน หมายถงทายาทฝายผหญงทมสวนก าหนดแนนอนอยแลว แตหาก พวกเขาอยพรอมกบผรบสวนเหลอดวยตนเองทเปนผชายทอยในระดบเดยวกบเขา กจะท าใหพวกเขากลบมารบมรดกในรปแบบรวมกนรบสวนเหลอพรอมกนกบผรบสวนเหลอดวยตนเองทเปนผชายทอยในระดบเดยวกนกบเขาโดยแบงใหฝายผชาย 2 สวนตอฝายผหญง 1 สวน และทายาทกลมนคอผทรบมรดกอตรา 1

2 หากมคนเดยว และรบอตรา

2

3 หากมหลายคน ซงมดงน

ก. บตรหญง ข. หลานหญง(บตรหญงของบตรชายของผตาย) ค. พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดา ง. พหญงหรอนองหญงรวมแตบดา

3. ผรบสวนเหลอพรอมกบผอน(العصبة مع الغير)หมายถง ทายาทฝายผหญงทม

104

สวนก าหนดอยแลวในตอนแรก แตเมอมบตรหญง หรอหลานหญง(บตรหญงของบตรชายของผตาย) หรอผสบสนดานสายชายอนทเปนหญงอยดวย พวกนางกจะกลายมารบอะเศาะบะฮทนท ซงทายาทประเภทนมแค 2 คนคอ

1. พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดากบผตาย 2. พหญงหรอนองหญงรวมแตบดา

ดงตวอยางท 1. ผตายทงบตรหญงหนงคนและนองหญงรวมบดามารดาหนงคน พรอมกบเงนมรดก 1,000,000 บาท ในกรณนบตรหญงไดรบ 1

2 ของกองมรดก คดเปนเงน 500,000 สวน

นองสาวรวมบดามารดาไดรบสวนทเหลอคอ 500,000 บาท ตามตารางตอไปน ล าดบท

ทายาท อตราสวนท ไดรบ

สวนทไดรบ/กองมรดก

จ านวนทไดรบ

1 บตรหญง 1

2

1 500,000

2 นองหญงรวมบดามารดา สวนเหลอคอ 1

2

1 500,000

ตวอยางท 2. ผหญงคนหนงเสยชวตทงมารดา หลานหญง (บตรหญงของบตรชายของผตาย) 1 คน และพหญงรวมแตบดา 1 คน พรอมเงนมรดก 600,000 บาท ในกรณนมารดาไดรบมรดก

1

6

ของกองมรดก หลานหญงไดรบ 12 ของกองมรดก และพหญงรวมแตบดา ไดกลายมารบมรดก

แบบอะเศาะบะฮหรอสวนเหลอ ซงในปญหานอะเศาะบะฮหรอสวนเหลอคอ 13 ของกองมรดกตาม

ตารางตอไปน ล าดบท

ทายาท อตราสวนท ไดรบ

สวนทไดรบ จ านวนทไดรบ

1 มารดา 16 1 100,000

2 หลานหญง(บตรของบตรชาย) 12 3 300,000

3 นองหญงรวมแตบดากบผตาย สวนเหลอ 2 200,000 (Arif Khalil Abu eid, 1992:81-85)

105

3. อลอะเศาะบะฮ อสสะบาบยะฮ(العصبة السببية) คอบคคลทมความเปนญาตกบผตายโดยไมไดเปนญาตทางสายเลอดกบผตายโดยตรง เพยงแตเพราะสาเหตแหงการไถทาสใหเปนไทเทานน 4. ซะวลอรฮาม ( األرحامذوي ) คอญาตของผตายทไมอย ในกลมทรบสวนก าหนด

( และไมอยในกลมทรบสวนเหลอ (أصحاب الفروض เชนบรรดาบตร (العصبة) (ทงชายและหญง ) ของบตรหญงของผตาย บรรดาบตร(ทงชายและหญง)ของบตรหญงของบตรชายของผตาย นองชายของแมของผตายนองหญง ของแมของผตาย บตรหญงของพหญงหรอนองหญง ของผตาย ซงพวกเขาจะมสทธไดรบมรดกของผตายกตอเมอไมมทายาทของผตายกลมทรบสวนก าหนด (أصحاب الفروض) และกลมทรบสวนเหลอ (العصبة) อยเลย (Arif Khalil Abu Eid,1992:51,52) ซงสามารถแยกทายาทภาคซะวลอรฮาม ( وي االرحامن ) มดงตอไปน 1. ตา 2. มารดาของตา หรอหญงของผสบสายโลหตของมาดาของตาโดยตรงขนไป 3. พนองของมารดา 4. หลานทเกดจากบตรหญง 5. เหลนทเกดจากหลานหญงทเกดจากบตรชาย 6. หลานหญงทเกดจากพชายหรอนองชายรวมบดามารดา และหลานทเกดจากพหญงหรอนองหญงรวมบดามารดา 7. หลานหญงทเกดจากพชายหรอนองชายรวมแตบดา 8. หลานทเกดจากพหญงหรอนองหญงรวมแตบดา 9. หลานทเกดจากพนองรวมแตมารดา 10. พชายหรอนองชายของบดาทรวมแตมารดา 11. พหญงหรอนองหญงของบดารวมบดามารดาหรอรวมแตบดาหรอ รวมแต มารดา การแบงมรดกแกทายาทประเภทนใหแบงตามเกณฑและสวนของบคคลซงทายาทนนสบสทธมาเปนประมาณ กลาวคอ ทายาทใดสบสทธจากบคค ลทมสทธในภาคฟรฏ หรอภาคอะเศาะบะฮกแบงสวนใหทายาทนนตามเกณฑของบคคลผมสทธนน (มนร มหะหมด, 2534:36-37)

106

ทานอหมามชาฟอย ถอวาทายาทในประเภทนไมมสทธในกองมรดกของผตาย สวนทานอหมามหะนะฟย ถอวา ทายาทประเภทนมสทธในกองมรดกของผตายหากเหลอจากการแบงให

ทายาทประเภทฟรฏแลว (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992: 190-191)

3.6 การกนสทธ (الحجب) การกนสทธ หมายถง การกนสทธทายาทของผตายบางคนไมใหรบมรดกของผตายเลยหรอใหไดรบมรดกนอยลง เนองจากมบคคลอนอย หรอการกดกนผมสทธทจะไดรบมรดกไมใหไดรบมรดกเลย หรอกดกนไมใหไดรบสวนแบงทมากทสดจากกองมรดก(Yasin Ahmad Ibrahim,1998:220) การกนสทธมอย 2 ลกษณะดงน

1. การกนสทธดวยลกษณะบคคล หมายถง การกดกนบคคลทมสาเหตจะไดรบมรดก ไมใหเขาไดรบมรดกเลย เพราะเขามลกษณะเปนบคคลตองหามในการรบมรดก ซงลกษณะตางๆทท าใหบคคลกลายเปนบคคลตองหามในการรบมรดกไดแก การเปนทาส การเปนฆาตกร เปนบคคลทนบถอศาสนาตางกนกบผตาย ซงผทถกกนสทธลกษณะนเรยกวามะฮรม (المحروم)

2. การกนสทธดวยตวบคคล หมายถง การกนสทธบคคลไมใหไดรบมรดกเลย เรยกวา( حرمان حجب ) เชนบตรชายของผตายจะกนสทธหลานชายไมใหไดรบมรดกเลย(หากทงสองยงมชวตอย) และบดาจะกนสทธป ไมใหไดรบมรดกเลยหากทงสองมชวตอยพรอมกน หรอกดกนทายาทใหมสทธไดรบมรดกนอยลง หรอเปลยนสทธของทายาทจากประเภทหนงไปเปนอกประเภทหนง เรยกวา(حجب نقصان) เชนบตรของผตายทเปนภรรยาจะกนสทธของสามจาก1

2 เปน 1

4 เพราะหากผตาย

ไมมบตร สามจะไดรบมรดก 12

หรอบตรของผตายทเปนสามจะกนสทธภรรยาจาก 1

4 เปน

1

8 เพราะ

หากผตายไมมบตร ภรรยาของผตายจะไดรบมรดก 14

ซงเปนสวนรบทมากกวา เปนตน (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992: 5/105-106) อารฟ คอลล อาบอด (1992:88-89) กลาววา “การกนสทธในการรบมรดกนนม 2ประเภทดงนคอ

1. การกนสทธในรปแบบทท าใหผทมสทธไดรบมรดกในสดสวนทนอยลง หรอ

107

เรยกวา (حجب النقصان) ซงหมายถง การททายาทบางรายไดถกเปลยนแปลงสทธจากเดมทมสทธไดรบมรดกมากไปเปนสทธทจะไดรบมรดกนอยลงไป เนองจากสาเหตทมทายาทของผตายบางคนปรากฏมชวตอย เชน สามเปลยนจาก

1

2 ไปเปน 1

4 เนองจากปรากฏวาผตายมบตรหรอหลาน (บตรของบตรชาย

ผตาย), ภรรยาเปลยนจาก 1

4ไปเปน

1

8 เนองจากปรากฏวาสามทเปนผตายมบตรหรอมหลาน (บตรของ

บตรชายผตาย), และหลานหญง (บตรหญงของบตรชายของผตาย)เปลยนจาก 1

2ไปเปน

1

6 เมอปรากฏวา

ผตายมบตรหญง และส าหรบประเภทนจะปรากฏเฉพาะในกรณของทายาทประเภทอศฮาบลฟรฏหรอผรบมรดกแบบเศษสวนทม 2 สภาพจากสวนรบทมากไปยงสวนรบทนอยกวา(األصحاب الفروض)เทานน ซงมอย 5 คนดวยกนคอ 1).สาม 2) ภรรยา 3) หลานหญง (บตรหญงของบตรชายของผตาย) 4) พหญงหรอนองหญงรวมแตบดากบผตายและ 5) มารดา

2. การกนสทธทท าใหทายาทบางคนหมดสทธในการรบมรดกไปเลยเมอใดทมผกน สทธอยซง เรยกวา ( الحرمانحجب) เชนการตดสทธป ของผตายไมใหไดรบมรดกเนองจากบดาของผตายยงมชวต อย และตดสทธพชายหรอนองชายรวมแตบดาไมใหรบมรดกเนองจากผตายมพชายหรอนองชายรวมบดามารดาเดยวกนกบผตาย ยงมชวตอย ตดสทธหลานหญง (บตรหญงของบตรชายข องผตาย)ไมใหรบมรดกเนองจากผตายมบตรชายอย” (Arif Khalil Abu Eid, 1992: 88-89) ตารางแสดงรายละเอยดของผกนสทธและผเสยสทธ ล าดบท

ผเสยสทธ

ผกนสทธ

1 บตรชาย ไมมผกนสทธ 2 บตรหญง ไมมผกนสทธ 3 บดา ไมมผกนสทธ 4 มารดา ไมมผกนสทธ

108

5 สาม ไมมผกนสทธ 6 ภรรยา ไมมผกนสทธ 7 หลานชาย บตรชายของผตาย 8 หลานหญง บตรชายของผตาย,บตรหญงของผตายทงแตสองคนขนไป

ถาไมมหลานชายรวมกบหลานหญงในการรบมรดก 9 ป บดาของผตาย 10 ยา บดาของผตาย มารดาของผตาย 11 ยาย มารดาของผตาย 12 พชายหรอนองชาย

รวมบดามารดา บดา บตรชาย หลานชาย

13 พชายหรอนองชายรวม บดา

บดา บตรชาย พชายหรอนองชายรวมบดามารดา พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดาในเมอนางรบมรดกสวนเหลอรวมกบผอน

14 พชายหรอนองชายรวม แตมารดา

บดา ป บตรชาย หลานชาย บตรหญง หลานหญง

15 พหญงหรอนองหญง รวมบดามารดา

บดา บตรชาย หลานชาย(บตรชายของบตรชายของผตาย)

16 พหญงหรอนองหญง รวมบดา

บดา บตรชาย หลานชาย พนองชายรวมบดามารดา พนองหญงรวมบดามารดา

17 พหญงหรอนองหญง รวมแตมารดา

บตรชาย หลานชาย บตรหญง หลานหญง บดา ป

18 บตรชายของพนองชายรวมบดามารดาเดยวกน

บดา ป บตรชาย หลานชาย พชายหรอนองชายรวมบดามารดา พชายหรอนองชายรวมแตบดา

19 บตรชายของพชายหรอนองชายรวมแตบดา

บดา ป บตรชาย หลานชาย พชายหรอนองชายรวมบดามารดา พชายหรอนองชายรวมบดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมบดามารดา

20 ลง อา บดามารดาเดยวกนกบบดาของผตาย

บดา ป บตรชาย หลานชาย พนองรวมบดามารดา พนองรวมแตบดา พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดา พหญงหรอนองหญงรวมแตบดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมบดามารดา

109

บตรชายของพชายหรอนองชายรวมแตบดา 21 ลง อา บดาเดยวกนกบ

บดาของผตาย บดา ป บตรชาย หลานชาย พชายหรอนองชายรวมบดามารดา พชายหรอนองชายรวมแตบดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมบดามารดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมบดา ลง อา บดามารดาเดยวกน

22 บตรชายของลง อา รวมบดามารดาเดยวกนกบผตาย

บดา ป บตรชาย หลานชาย พชายหรอนองชายรวมบดามารดาพชายหรอนองชายรวมแตบดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมบดามารดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมแตบดา ลงอารวมบดามารดา ลงอารวมแตบดา

23 บตรชายของลงอารวมแตบดา

บดา ป บตรชาย หลานชาย พชายหรอนองชายรวมบดามารดาพชายหรอนองชายรวมแตบดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมบดามารดา บตรชายของพชายหรอนองชายรวมแตบดา ลงอารวมบดามารดา ลงอารวมแตบดา บตรชายของลงอารวมบดามารดา

หลงจากทไดท าความเขาในในสาระส าคญของสทธทเกยวของกบทร พยมรดกของผตายแลว และไดทราบถงสทธของทายาทแตละคนทมสทธหรอไมมสทธแลว ประเดนตอไปทมความส าคญมากทสดอกประเดนหนงคอรายละเอยดของวธการกระจายหรอการแบงมรดกของผตายทมเหลออยใหกบทายาทของเขาหลงจากไดปฏบตตามขนตอนครบถวนทกประการแลว ซงในประเดนนผวจยเหนวามความส าคญและละเอยดออนมากจงจ าเปนจะตอง ท าความเขาใจเปนอยางด เนองจากมเงอนไขและหลกเกณฑของทายาทแตละรายแตกตางกนออกไป และยงมตวเลขเศษสวนและการบวกเลขเศษสวนเขามาเกยวของดวย ซงมรายละเอยดดงตอไปน

3.7 ขนตอนและวธการแบงมรดกใหแกทายาท ส าหรบขนตอนการแบงมรดกใหแกทายาทนน เบองตนใหพจารณาดวาผตายมทายาทกคน เปนใครบาง แตละคนมความสมพนธกบผตายในระดบใด และกลมทายาทเหลานนมการกนสทธกนบางหรอไมอยางไร

110

ถาหากผตายมทายาททจะรบมรดกเพยงคนเดยว ไมวาเขาจะถกจดอยในกลมผไดรบสวนก าหนด หรอผรบสวนเหลอ หรอซะวลอรฮาม(ญาตหางๆ) กใหทายาทผนนรบมรดกของผตายไปทงหมดไดเลย แตถาหากวาผตายมทายาททจะรบมรดกจ านวนหลายคน กจ าเปนทจะตองแบงมรดกของผตายใหกบบรรดาทายาทเหลานนโดยอาศยระเบยบขนตอนตอไปน

1. พจารณาจ านวนทายาทของผตาย และแยกแยะไปตามกลมของเขาไมวาจะเปน ผรสวนก าหนด(อศฮาบลฟรฏ),ผรบสวนเหลอ(อะเศาะบะฮ)หรอซะวลอรฮาม

2. แยกผทไมมสทธรบมรดกออกจากผทมสทธ 3. ก าหนดสดสวนใหแกผทมสทธจากผทอยในกลมผรบสวนก าหนด(อศฮาบลฟ

รฏ) วาใครถกก าหนดไววาไดรบเทาไหร เชน 12

,1

3,

2

3,

1

4 ,

1

6 และ

1

8

4. น าสวนก าหนดททายาทแตละคนไดรบมาบวกกนเพอทจะหาสวนรวม หรอหา ค ร น (1) หรอหาสวนเตมหรออาจจะเรยกวาการหาฐานโจทยดงรายละเอยดทจะไดกลาวตอไป

5. หาสวนททายาทแตละคนจะไดรบ โดยการน าเอาสวน(จากอตราสวน)เชน น า 4 จาก 1

4 และน า 6 จาก 1

6 มาหารกบสวนเตมหรอ ค ร น.หรอฐานโจทย ซงในกรณน (1

4 กบ 1

6 ) คอ 12

ไดผลลพธเทาไหรกน ามาคณกบเศษของอตราก าหนดเดมคอ 1 ทงสองกรณ ผลลพธออกมากจะเปนสวนทตองการเชน 4 หารกบ 12 ไดเทากบ 3 แลวน าไปคณกบ 1 ซงจะไดผลลพธเทากบ 3 หรอน า 6 ไปหารกบ 12 กจะได 2 แลวน าไปคณกบ 1 กจะไดผลลพธเทากบ 2 เพราะฉะนนสวนททายาทจะไดรบในกรณนคอ 3 และ 2

6. น าสวนเตม หรอฐานโจทย หรอ ค ร น.ไปหารกบจ านวนกองมรดก เชนกอง มรดกเปนเงนจ านวน 1,200,000 บาท (กน า 12 ไปหารกบ 1,200,000 กจะได 100,000)

7. หาจ านวนททายาทแตละรายจะไดรบ โดยการน าผลลพธจากขอท 5 (คอ 3 หรอ 2) มาคณกบผลลพธของขอท 6 คอ 100,000 กจะไดทราบวาทายาทแตละรายจะไดรบมรดกของผตายคนละเทาไหรดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 1 ผหญงคนหนงเสยชวตโดยททงสาม มารดา และพชายรวมแตมารดาพรอมกบกองมรดกเปนเงน 600,000 บาท ………………………………………………….

(1) ค ร น. บางครงเรยกวา คณรวมนอย หมายถง ตวคณรวมทมคานอยทสด ค.ร น. จะเกดขนเมอมจ านวนนบตงแต 2 จ านวนขนไปการหาร ค ร น. สามารถหาไดหลายวธ

111

ล าดบท ทายาท อตราสวนก าหนด

ฐานโจทยหรอสวนเตม

สวน ททายาทไดรบ

จ านวนททายาทไดรบ

1 สาม 1

2

6 3 300,000 บาท

2 มารดา 1

3

2 200,000 บาท

3 พชายรวมแตมารดา

1

6

1 100,000 บาท

จากตวอยางขางตนสามของผตายไดรบ 1

2 ของกองมรดกเพราะวาผตายไมมบตร คด

เปนเงน 300,000 บาท มาดาของผตายไดรบ 13

ของกองมรดก เพราะวาผตายไมมบตรเชนกน คดเปนเงน

200,000 บาท สวนพชายรวมมารดาไดรบ 16

ของกองมรดกเพราะผตายไมมบตรและเขามคนเดยวในระดบชนพนอง คดเปนเงน 100,000 บาท ตวอยางท 2 ชายผหนงเสยชวตทงมารดา บตรหญง 1 คน หลานหญง (บตรหญงของบตรชายของผตาย) 1 คน บดา และนองหญงรวมบดามารดา 1 คนพรอมกบกองมรดก 180,000 บาท

ล าดบท ทายาท อตราสวน

ก าหนด ฐานโจทย

หรอสวนเตม สวนททายาท

ไดรบ จ านวนท

ทายาทไดรบ 1 มารดา 1

6

6

1 30,000 บาท

2 บตรหญง 1

2

3 90,000 บาท

3 หลานหญง 1

6

1 30,000 บาท

4 บดา 1

6

และสวนเหลอ 1 30,000 บาท

5 นองหญงรวมบดามารดา

ถกกนสทธโดยบดา

_ _

112

จากตวอยางขางตนมารดาของผตายไดรบ 16

ของกองมรดก เพราะผตายมบตร คดเปน

เงนจ านวน 30,000 บาท,บตรหญงของผตายไดรบ 12

ของกองมรดก เพราะมคนเดยว คดเปนเงนจ านวน

90,000 บาท,หลานหญง ไดรบ 1

6 ของกองมรดก เพราะผตายมบตรหญง เพยงคนเดยวและผตายไมม

หลานชายทอยในล าดบเดยวกนกบหลานหญง คดเปนเงนจ านวน 30,000 บาท บดาของผตายไดรบและสวนเหลอ(แตกรณปญหานไมปรากฏวามสวนเหลออยเลยจงรบเฉพาะ 1

6 อยางเดยว) เพราะผตายมบตร

หญงและผสบสนดานสายชายทเปนเพศหญง คดเปนเงนจ านวน 30,000 บาท สวนนองหญง รวมบดามารดาถกกนสทธโดยบดาของผตาย จงไมไดรบสวนแบงจากกองมรดกเลย 3.7.1 รปแบบปญหาการแบงมรดกม 3 รปแบบ

1. ปญหาอาดละฮ(مساا عادلة)หมายถงปญหาปกตทสวนของบรรดาทายาทไดรบ

เทากบฐานโจทยหรอสวนเตมพอด 2. ปญหาอาอละฮ(مساا عاالة)หมายถงปญหาทจ านวนสวนทบรรดาทายาทไดรบ

มากกวาฐานโจทย หรอเรยกวา(العول)หรอปญหาเศษเกนนนเอง ในกรณอยางนใหยดเอาเศษเกนนนเปนสวนเตมหรอฐานโจทยไดทนท และสวนเพมทเกดขนไดในสวนเตมหรอฐานโจทยมดงตอไปน

1. สวนรวมทเปน 6 สามารถเพมตามเศษเกนไดเปน 7, 8, 9, 10 2. สวนรวมทเปน 12 สามารถเพมตามเศษเกนไดเปน 13, 15, 17 3. สวนรวมทเปน 24 สามารถเพมตามเศษเกนไดเปน 27 ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 1 ผหญงคนหนงเสยชวต โดยทงสาม และนองหญง 2 คนพรอมกบมรดกเปนเงน

จ านวน 238,000 บาท ล าดบท ทายาท อตราสวน

ก าหนด ฐาน

โจทยเดม ฐานโจทยใหม

สวนททายาทไดรบ

จ านวนททายาทไดรบ

1 สาม 1

2 6 7 3 102,000 บาท

2 นองหญง 2 คน 2

3 4 136,000 บาท

113

จากตวอยางน ผตายมทายาทเพยงสามกบนองหญง 2 คน ซงทง 2 คนเปนทายาทผรบสวนก าหนด (อศฮาบลฟรฏ ) โดยสามไดรบ 1

2 เพราะวาผตายไมมบตร และนองหญง 2 คนไดรบ 2

3

เพราะวาพวกเขา (ทายาทในชนน ) ม 2 คนเมอน าตวเลขเศษสวนทงสองตวมาหา ค ร น . หรอหาฐานโจทยแลวจะได 6 แตเมอหาสวนททายาทแตละคนจะไดรบแลวปรากฏวาสวนททายาทจะไดรบรวมกนแลวมากกวาฐานโจทยคอ 7 สวน เพราะฉะนนในกรณนจ าเปนตองเพมฐานโจทยจาก 6 เปน 7 เมอไดฐานโจทยใหมแลวกใหน าไปหารกบกองมรดก (238,000 ÷ 7 = 34,000) จะไดสวนของกองมรดกทแยกออกเทากบจ านวนของฐานโจทย และหลงจากนนกน าไปคณกบสวนททายาทแตละคนไดรบ เชนสามไดรบ 3 สวน คณกบ 34,000 กจะไดรบมรดกเทากบ 102,000 บาท และนองหญง 2 คนกน า 4 ไปคณกบ 34,000 กจะไดรบมรดก 136,000 บาท โดยแบงกนคนละครงกไดคนละ 160,000 บาทพอด

ตวอยางท 2 ผชายคนหนงเสยชวต โดยทงภรรยาไว 1 คน นองหญงรวมบดา 2 คน และพหญง รวมมารดา 2 คนพรอมกองมรดกเปนเงนจ านวน 680,000 บาท

ล าดบท ทายาท อตราสวน

ก าหนด ฐาน

โจทยเดม ฐานโจทยใหม

สวนททายาทไดรบ

จ านวนททายาทไดรบ

1 ภรรยา 1 คน 1

4

ฐานโจทยเดมคอ 12 แตเพมฐานโจทยใหมเปน 17

3 120,000 บาท 2 นองหญงรวม

บดา 2 คน

2

3 8 320,000 บาท

3 พหญงรวมมารดา 2 คน

1

3 4 160,000 บาท

4 มารดา 1

6 2 80,000 บาท

จากกรณปญหานผตายมทายาท 4 คน ซงแตละคนอยในกลมผรบสวนก าหนดทงนน (1

4,

2

3,

1

3,

1

6 ) จงมความจ าเปนจะตองหาสวนเตมหรอหาฐานโจทยหรอ ค ร น .นนเอง เมอหาฐานโจทย

แลวจะได 12 แตเมอมาหาสวนททายาทแตละคนไดรบจะเหนวามากกวาฐานโจทย คอ 17 จงจ าเปนจะตองเพมฐานโจทยจาก 12 เปน 17 หลงจากนนกน าฐานโจทยไปหารกบกองมรดก (17 ÷ 680,000 ก

114

จะได 40,000 ) แลวน าสวนททายาทแตละคนไดรบมาคณกบ 40,000 กจะไดรวาทายาทแตละคนจะไดรบมรดกคนละเทาไหร เชนภรรยา (3 คณกบ40000 = 120,000 บาท) นองหญงรวมบดา 2 คน (8 คณกบ40,000=320,000 บาท แลวหาร 2 เพอแบงกนคนละครง ) พหญงรวมมารดา 2 คน ( 4 x 40,000 =160,000บาทแลวหาร 2 เพอแบงกนคนละครง) และมารดา(2 x 40,000=80,000 บาท) ทกคนกจะไดรบมรดกไปตามสทธทตนมอยทกรายอยางเปนธรรม

3. ปญหากอศเราะฮ( قاصرةمساا )หมายถงปญหาจ านวนสวนทบรรดาทายาทไดรบ นอยกวาฐานโจทย ซงตรงกนขามกบปญหาอาอละฮ กลาวคอเมอทายาทกลมผรบสวนก าหนดไดรบมรดกกนครบถวนแลว แตยงคงมสวนแบง (มรดก )เหลออยอกโดยไมมผรบสวนเหลอ ใหปด (รอดด )มรดกทเหลอนนไปใหแกทายาทผทมสวนก าหนดทแนนอนในกองมรดกเหลานน (อศฮาบลฟรฏ )ตามสดสวนทแตละคน มสทธ ยกเวนสามและภรรยา บดา ป ทไมมสทธไดรบการปดมรดกท เหลอนเนองจากวาสามและภรรยาทงสองคนสบมรดกโดยทางการสมรส สวนบดาและป ไมไดรบการปดสวนเหลอน เนองจากวาบคคลทงสองเปนผทมสทธรบมรดกในรปแบบสวนเหลอ(อะเศาะบะฮ) ตามปกตอยแลว แตหากมคนใดคนหนงอยกจะไมมสวนเหลอใหปดอกเลย เพราะฉะนนปญหาเรองรอดด (การปดสวนเหลอ)จะเกดขนไมไดยกเวนจะตองมเงอนไขดงตอไปน

1. จะตองมทายาทผรบมรดกสวนก าหนด(อศฮาบลฟรฏ) 2. มทรพยมรดกเหลอหลงจากทจดแบงใหแกผรบสวนก าหนดครบทกรายแลว

3. จะตองไมมทายาทผรบมรดกในภาคอะศอบะฮ (สวนเหลอ) อย เพราะถาหากวามพวกเขาอยกจะไมปรากฏใหมมรดกเหลอมาใหปดไดอก (Arif Khalil Abu eid, 1992:100) ผทมสทธไดรบการปดสวนเหลอทงหมดม 8 คนดงน

1. บตรหญง 2. หลานหญง(บตรหญงของบตรชายของผตาย) 3. พหญงหรอนองหญงรวมบดามารดา 4. พหญงหรอนองหญงรวมแตบดา 5. มารดา 6. ยา ยาย 7. พชายหรอนองชายรวมแตมารดา 8. พหญงหรอนองหญงรวมแตมารดา (มนร มหะหมด,2534:35)

115

ทงนหากไมมบยตลมาล(กองคลงตามหลกศาสนา) หรอมแตไมมระบบการจดเกบทด แตหากมบยตลมาลและมระบบการจดเกบทด กจะปด(รอดด)มรดกทเหลอไปใหทายาทดงกลาวขางตนไมได จะตองน าทรพยสนทเหลอเหลานนไปมอบแกบยตลมาล ทงนเนองจากมหะดษของทานเราะสล

ทบญญตเรองนไววา (( (( من ترك كال فال ومن ترك ماال فلورثته وأنا وارث من الوارث له أعق عنه وأرثه

(أخرجو أبوداود) ความวา “ผใดทงครอบครวไว มนเปนภาระของฉน ผใดทงทรพยสนไว มนตกเปน ของทายาทของเขา ฉนเปนทายาทของผทไมมทายาท ฉนจายคาชดเชยใหเขาในกรณ ทเขาฆาคนตายโดยไมมเจตนา และฉนจะรบมรดกของเขา” (บนทกโดยอาบดาวด ) ตวอยางของปญหาการปดสวนเหลอ(รอดด) เชนชายคนหนงเสยชวตทงมารดา นองหญงรวมบดา 1 คน และนองหญงรวมมารดา 1 คน พรอมกบมรดกเปนเงนจ านวน 600,000 บาท ดงรายละเอยดในตารางตอไปน ล าดบท

ทายาท อตราสวนก าหนด

ฐานโจทย

สวนททายาทไดรบ

กองมรดกหารดวยสวนททายาทไดรบ

600,000 ÷ 5=120,000

จ านวนททายาทไดรบ

1 มารดา 1

6

6 1 120,000, x 1 120,000

2 นองหญงรวมบดา 1

2 3 120,000 x 3 360,000

3 นองหญงรวมมารดา 1

6 1 120,000 x 1 120,000

จากตวอยางขางตนแสดงใหเหนวา เมอน าสวนททายาทแตละคนไดรบมารวมกนแลวจะมเพยง 5สวนเทานนในขณะทฐานโจทย หรอสวนก าหนด หรอสวนเตมม 6 สวน ดงนนวธการปดสวนทเหลอใหแกทายาทผทมสทธรบสวนทจะปด กเพยงใหน าจ านวนกองมรดกไปหารกบสวนททายาทจะไดรบ (เชน 5 ÷ 600000 = 120,000) ไดเทาไหรกใหน าผลลพธไปคณกบสวนททายาทแตละคนไดรบ เชน (1, 3, 1)

116

3.7.2 ฐานโจทยหรอสวนเตม หรอสวนรวม

ความหมายของฐานโจทย ตามหลกวชาการคอ ตวเลขจ านวนทนอยทสดทสามารถหารไดลงตวกบสวนแบงทถกก าหนดไวโดยไมมเศษ การหาฐานโจทยมความจ าเปนอยางมากในการแบงมรดกใหแกทายาท หากวาทายาทผรบมรดกในประเภทฟรฏมมากกวาหนงฟรฏ ไมวาจะมสองฟรฏ หรอสามฟรฏ หรอมากกวานน แตหากทายาททรบฟรฏมเพยงคนเดยวกไมจ าเปนทจะตองหาฐานโจทย เพราะวาไมมผอนทมาเปนหนสวนในการรวมรบมรดกกบเขาดวย เปนททราบกนอยวาในจ านวนทายาทของผตายนนบางครงมเฉพาะกลมผรบสวนก าหนด บางครงมเฉพาะกลมผรบสวนเหลอ หรอบางครงมทงสองกลม หรอบางครงมกลมซะวลอรฮาม ถาหากทายาทของผตายมเฉพาะผรบสวนเหลอเทานน ฐานโจทยในกรณนคอจ านวนของพวกเขาโดยใหนบผชายเทากบผหญงสองคนตวอยางเชน ชายผหนงเสยชวตทงบตรชายไว 4 คน ฐานโจทยในกรณนเทากบจ านวนบตรชายเหลานนคอ 4 หรอ เชนผหญงคนหนงเสยชวตโดยทงบตรหญง 2 คน บตรชาย 4 คน ฐานโจทยในกรณนคอ 10 ส าหรบในกรณท มทายาทภาคฟรฏมากกวาหนงคน ไมวาจะมทายาทผรบสวนเหลอรวมกบพวกเขาหรอไม ฐานโจทยในกรณนคอผลทไดจากการหาสวนเตมหรอทไดจากการหา ค ร น. ฐานโจทยทงหมดในหลกวชาการแบงมรดกม 7 ตวดวยกนคอ 2,3,4,6,8,12, และ 24 โดยจะไมมนอกเหนอไปจากนอก ดงตวอยางตอไปน ตวอยางฐานโจทยทเปน 2 ล าดบท ทายาท สวนททายาทจะไดรบ 1 บตรหญง

1

2

2 พชายรวมบดามารดา 1 คน ไดรบสวนเหลอ

จากตวอยางนฐานโจทยคอ 2 เพราะวาผตายมทายาทเพยง 2 คนจาก 2 กลม คอจากกลมท 1 หรออศฮาบลฟรฏ (ผรบสวนก าหนด) 1 คน และจากกลมท 2 หรออะศอบะฮ (ผรบสวนเหลอ ) 1 คน เพระฉะนนในกรณทมทายาทผรบมรดกแบบสวนก าหนดเพยงคนเดยว กสามารถก าหนดฐานโจทยไดจากตวเลขอตราสวนททายาทผนนไดรบไป

117

ตวอยางฐานโจทยทเปน 3 ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย 1 บตรหญง 2 คน

2

3

3

2 อาชาย 1 คน สวนเหลอ ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย 1 มารดา 1

3

3

2 พชายรวมบดามารดา 1 คน สวนเหลอ ตวอยางฐานโจทยทเปนเลข 4 ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย 1 นองหญงรวมบดามารดา 1 คน

1

2

4

2 ภรรยา 1 คน 1

4

ในกรณทมทายาทผรบสวนก าหนดเพยงคนเดยว หรอมากกวา 1 คน แตมสวนทไดรบเหมอนกนการก าหนดฐานโจทยกสามารถก าหนดไดงาย โๆดยดทอตราสวนพวกเขาไดรบดงตวอยางทมฐานโจทยทเปน 3 และ 4 ขางตน ตวอยางฐานโจทยทเปนเลข 6 ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย 1 สาม

1

2

6

2 พหญงรวมแตบดา 2 คน 2

3

118

ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย 1 สาม 1

2

6

2 มารดา 1

6

3 พหญงรวมแตบดา 2 คน 2

3

4 พหญงรวมแตมารดา 2 คน 1

3

ตวอยางฐานโจทยทเปนเลข 8 ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย

1 บตรหญง 1 คน 1

2

8 2 ภรรยา 1 คน 1

8

ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย 1 ภรรยา 1 คน 1

8

8

2 บตรชาย 1 คน สวนเหลอ ตวอยางฐานโจทยทเปนเลข 12 ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย

1 ภรรยา 1 คน 1

4

12 2 มารดา 1

3

119

ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย 1 ภรรยา 1 คน 1

4

12 2 พหญงรวมบดามารดา 2 คน 2

3

3 พหญงรวมแตมารดา 2 คน 1

3

ตวอยางฐานโจทยทเปนเลข 24 ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย

1 ภรรยา 1 คน 1

8

24 2 บตรหญง 2 คน 2

3

3 มารดา 1

6

ล าดบท ทายาท สวนทไดรบ ฐานโจทย

1 ภรรยา 1คน 1

8

24 2 มารดา

1

6

3 บตรชาย ไดรบสวนเหลอ

3.7.3 การปรบฐานโจทย และวธการปรบฐานโจทย

3.7.3.1 ความหมายของการปรบฐานโจทย

การปรบฐานโจทย หรอการปรบสวนเตม หรอการปรบสวนรวม หมายถง การปรบตวเลขทเปนฐานโจทย หรอทเปนสวนเตม โดยการปรบไปหาตวเลขอกจ านวนหนงทเปนตวเลขทนอยทสด ทสามารถแบงไดลงตวกบสวนไดของทายาทแตละคนทไดรบ โดยไมมเศษ แตถาหาก

120

วาในกรณทสามารถแบงไดลงตวพอดกบจ านวน “หว” ของทายาทแตละรายทเปนผมสทธในปญหานน กไมจ าเปนทจะตองปรบฐานโจทย

ดงตวอยางท 1 ผตายทงสาม พนองรวมแตมารดา 2 คน และลงฝายบดา พรอมมรดกเปนเงนจ านวน 600,000 บาท ทายาท อตราสวนทได สวนเตม สวนทไดรบ จ านวนทไดรบ สาม 1

2

6 3 300,000 บาท

พนองรวมแต มารดา 2 คน

1

3 2 200,000 บาท

ลงฝายบดา สวนเหลอ 1 100,000 บาท จากกรณปญหาตวอยางขางตนจะเหนวาสามไดรบ 1

2 เพราะผตายมบตร พนองรวมแต

มารดา 2 คนไดรบ 1

3 เพราะมมากกวา 1 คน สวนลงฝายบดาไดรบสวนเหลอ ดงนนฐานโจทยหรอสวน

เตม หรอสวนรวมของกรณน คอ 6 ซงสามารถแบงมรดกใหแกทายาททกคนไดลงตวพอด โดยแบงใหสาม 3 สวน เปนเงน 300,000 บาท แบงใหพนองรวมแตมารดา 2 สวน เปนเงน 200,000 บาท และเหลออก 1 สวนเปนเงน 100,000 บาท ตกเปนของลงฝายบดา ซงจะเหนไดวาลงตวพอด ไมจ าเปนตอง มการปรบสวนเตมแตอยางใด ตวอยางท 2 ผตายมภรรยา 3 คน มารดา และลง 5 คนพรอมกบกองมรดก 1,200,000 บาท

ทายาท อตราสวน/แบบทรบ

ฐานโจทย สวนทไดรบ จ านวนทไดรบ

ภรรยา 3 คน 1

4

12 3 300,000 บาท โดยแบง

กนคนละ 100,000 บาท

มารดา 1

3 4 400,000

ลง 5 คน สวนเหลอ 5 500,000 บาท โดยแบงกนคนละ 100,000 บาท

จากกรณตวอยางโจทยขางตน จะเหนไดวา ภรรยา 3 คนไดรบ 1

4 ของกองมรดก เพราะ

ผตายไมมบตร มารดาไดรบ 13

ของกองมรดก เพราะผตายไมมบตร ไมมผสบสนดานสายชาย และไมมพ

121

นอง เพราะฉ ะนนกรณนฐานโจทยคอ 12 ทไดมาจากการน า 4 คณกบ 3 เพราะเปนตะบายน ซงกองมรดกสามารถแบงแยกใหแกผทมสทธไดลงตวพอด โดยภรรยา 3 คนไดรบ 3 สวน โดยแบงกนคนละ 1 สวน มารดาไดรบ 4 สวน ไดรบไปคนเดยว ลง 5 คน ไดรบไป 5 สวน โดยแบงกนคนละ 1 สวน ดงนนในกรณนฐานโจทยลงตวพอดกบจ านวนหวของผรบมรดก กไมจ าเปนตองมการปรบฐานโจทยหรอปรบสวนเตมแตอยางใด และเชนเดยวกนกบกรณทมการเพมฐานโจทย หรอเรยกวาการเอาล และสามารถแบงใหแกทายาทไดลงตวพอด กไมจ าเปนตองมการปรบฐานโจทยแตอยางใด (การเพมฐานโจทยกบการปรบฐานโจทยมความแตกตางกน) ดงตวอยางเชน ผตายมทายาทเปนยาและยาย 2 คน ภรรยา 3 คน พนองหญงรวมแตมารดา 4 คน และพนองหญงรวมแตบดาอก 8 คน พรอมกบมรดกเปนเงน 170,000 บาท

ทายาท อตราสวนทไดรบ

ฐานโจทย สวนทไดรบ จ านวนเงนทไดรบ

ยาและยาย 2 คน 1

6

12 แตเพมเปน17

2 20,000 บาท ภรรยา 3 คน 1

4 3 30,000 บาท

พนองหญงรวมแตมารดา 4 คน

1

3 4 40,000 บาท

พนองหญงรวมแตบดา 8 คน

2

3 8 80,000 บาท

จากตวอยางขางตนจะเหนไดวา ยาและยาย 2 คนไดรบ 1

6 ของกองมรดก ภรรยา 3 คน

ไดรบ 14

ของกองมรดก เพราะผตายไมมบตร พนองหญงรวมแตมา รดา 4 คนไดรบ 1/3 ของกองมรดก

เพราะมหลายคน และพนองหญงรวมแตบดา 8 คนไดรบ 23

ของกองมรดก เพราะมหลายคน ดงนนฐานโจทยในตอนแรกคอ 12 ซงไดมาจาก (2 x 6) หรอไดมาจาก (3 x 4) เพราะจากตวเลขเศษสวนในโจทยนเปน“ตะวาฟก” แตเมอพจารณาดแลวจะเหนไดวาสวนททายาทไดรบนนมากกวาเศษ (เศษ17 สวน 12) หรอเรยกวาเศษเกน ในกรณอยางนใหปรบเศษเปนสวนไดเลย หรอคดไดอกรปแบบหนงกคอการเพมสวนจาก 12 เปน17 โดยยาและยาย 2 คนไดรบ 2 สวน โดยแบงกนคนละ1 สวน ภรรยาของผตาย 3 คน ไดรบ 3 สวน โดยแบงกนคนละ1 สวน พนองหญงรวมแตมารดา 4 คน ไดรบ 4 สวน โดยแบงกนคนละ1 สวน และพนองหญงรวมแตบดา 8 คนไดรบ 8 สวน โดยแบงกนคนละ 1 สวน สรปแลวทายาทของ

122

ผตายทงหมดม 17 คนไดรบมรดกไปคนละ 1 สวน ซงแตละสวนเปนเงนจ านวน 10,000 บาท กแตละคนไดรบมรดกของผตายไปคนละ 10,000 บาท (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992: 5/156-158) 3.7.3.2 วธการ และขนตอนการปรบฐานโจทยหรอปรบสวนเตม ดงทไดกลาวมาแลววา ในกรณทไมสามารถแบงมรดกใหแกทายาทไดลงตว เนองจากจ านวนสวนททายาทกลมใดกลมหนงไดรบนนไมเทากบจ านวนหวของทายาทเหลานน กจ าเปนจะตองปรบสวน ซงมวธการดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 1 ผตายทงมารดา พนองหญงรวมแตมารดา 5 คน และลง 5 คนพรอมกบกองมรดกเปนเงนจ านวน 300,000 บาท ทายาท อตราสวนท

รบ ฐานโจทย สวนท

ไดรบ ฐานโจทยททปรบแลว

สวนทไดรบใหม

จ านวนเงนทไดรบ

มารดา 1

6

6 1

30 5 50,000 บาท

พนองรวมแตมารดา 5 คน

1

3 2 10 100,000 บาท

ลง 5 คน สวนเหลอ 3 15 150,000 บาท

ในกรณตวอยางน ฐานโจทยเดมคอ 6 ซงไดมาจากการหาสวนรวมระหวาง 1

3 กบ 1

6

เพราะฉะนนสวนแบงททายาทไดรบมดงน มารดาไดรบ 1สวน (จาก 6 สวน) พนองรวมแตมารดาไดรบ 2 สวน(จาก 6 สวน) และลงไดรบสวนทเหลอคอ 2 สวน(จาก 6 สวนเชนกน ) ซงในโจทยนมทายาท 2 กลมคอพนองหญงรวมแตมาดาและลงทไมสามารถแบงสวนรบมรดกใหแกพวกเขาไดลงตว และเปนสาเหตของการปรบสวน โดยการน าจ านวนหวของพนองหญง หรอจ านวนหวของลงกได(อยางใดอยางหนง เพราะมจ านวนเทากน(และเปนตะมาซล )คอ 5 (ซงอาจจะเรยกวาตวคณ ) น าไปคณกบฐานโจทยเดมคอ 6 กจะไดฐานโจทยใหมคอ 30 ตอมากใหน าตวคณไปคณกบสวนไดของทายาทแตละคนทไดรบสวนไดไปแลวในตอนแรก เชนมารดาได 1 สวนคณกบ 5 กจะได 5 สวนจากฐานโจทยใหม , พนองหญงรวมแตมารดาได 2 สวนคณกบ 5 กจะได 10 จากฐานโจทยใหม โดยแบงกนคนละ 5 สวน และลงไดรบไปตอนแรก 3 สวนไปคณกบ 5 กจะได 15 สวนจากฐานโจทยใหม โดยแบงกนคนละ 5 สวนเชนกน

123

ส าหรบจ านวนเงนมรดกททายาทแตละคนจะไดรบจะไมมการเปลยนแปลงแตอยางใด ไมวาจะค านวณจากสวนไดจากฐานโจทยเดมหรอจากฐานโจทยใหมกตาม เชนมารดาได 1สวนจาก 6 กเปนเงน 50,000 บาท (เพราะน ากองมรดก 300,000ไปหารกบฐานโจทยเดม 6 กตกสวนละ 50,000 บาท) ส าหรบคนอนๆกเชนเดยวกน เพราะการปรบฐานโจทยนนเปนการปรบเพอหาตวเลขทสามารถเฉลยสวนไดใหแกทายาทใหลงตวพอด โดยไมใหเปนเศษ เพราะโดยหลกแลวจะไมมการแบงสวนใหทายาทคนละสวนครง หรอสองสวนครงเปนตน ตวอยางท 2 ผตายทงมารดา พนองรวมแตมารดา 4 คน และลง 4 คนพรอมกบกองมรดกเปนเงนจ านวน 240,000 บาท ทายาท อตราสวนท

รบ ฐานโจทย สวนท

ไดรบ ฐานโจทยททปรบแลว

สวนทไดรบใหม

จ านวนเงนทไดรบ

มารดา 1

6

6

1

24(6x4)

4 40,000 บาท

พนองรวมแตมารดา 4คน

1

3

2

8

80,000 บาท

ลง 4 คน สวนเหลอ 3 12 120,000 บาท

จากตวอยางท 2 กเชนเดยวกนฐานโจทยหรอสวนรวมคอ 6 (โดยไดมาจากการหาสวนรวมระหวาง 1

6 กบ 1

3 ซงเปนตะดาคล ) เพราะฉะนนมารดาไดรบไป 1 สวนจาก 6 สวน พนองรวมแต

มารดา 4 คนไดรบไป 2 สวนจาก 6 สวน, และลง 4 คนไดรบไป 3 สวน ซงจะเหนไดวามทายาท 2 กลมทไมสามารถแบงสวนทพวกเขาไดรบใหลงตว เพราะวาจ านวนหวของพวกเขากบสวนทพวกเขาไดรบไมเทากน จงจ าเปนตองปรบสวน หรอเรยกวาปรบฐานโจทย โดยการน าจ านวนหวของพนอง หรอจ านวนหวของลงกได เพราะมจ านวนเทากนคอ 4 (เรยกวาตวคณ)ไปคณกบฐานโจทยเดมหรอสวนเตมเดมคอ 6 กจะได 24 เปนฐานโจทยใหม ตอมากน าสวนไดของทายาทแตละคนไปคณกบตวคณกจะไดสวนไดใหมของทายาทแตละกลม เชน มารดาตอนแรกไดไป 1สวนกน าไปคณกบ 4 กได 4 สวนจาก24 พนอง 4 คนได 2 สวนน าไปคณกบตวคณคอ 4 กเปน 8 สวนจาก 24โดยแบงกนคนละ 2 สวน ลง 4 คนได 3 สวนในตอนแรกกไปคณกบตวคณ คอ4 กเปน 12 สวนจาก 24 สวนโดยแบงกนคนละ 3 สวน ส าหรบจ านวนเงนทแตละกลมไดรบนนจะไมเปลยนแปลงแตอยางใด (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992: 5/161-162)

124

3.8 การแบงมรดกในกรณยกเวน

การแบงมรดกของผตายใหแกทายาทนน นอกเหนอจากกรณปกตตางๆทไดกลาวมาแลวขางตน อาจจะมกรณพเศษทมความสลบซบซอน และมความแตกตางไปจากกรณปกต ซงกรณอยางนเปนปญหาเฉพาะทมวธการแบงทแตกตางออกไปจากกรณปกต เชน

3.8.1 ปญหาทมผรบมรดกเฉพาะคสมรส บดา และมารดาเทานน เรยกปญหานวา อลฆรอวายน( نيالغرو ) ดงตวอยางทมผตายทงสาม,บดาและมารดา พรอมกบกองมรดกเปนเงน 600,000 บาท ล าดบท ทายาท อตราสวน ฐานโจทย/ค ร น. จ านวนทไดรบ

1 สาม 1

2

6 300,000

2 มารดา 1

3 ทเหลอ(หลงจากหก

ใหสามแลว) 100,000

3 บดา ไดรบสวนเหลอ 200,000 จากกรณตวอยาง สามไดรบ 1

2 ของกองมรดก เพราะผตายไมมบตรคดเปนเงนจ านวน

300,000 บาท สวนมารดาไดรบ 13

หลงจากทหกสวนทมอบใหแกสามแลว เพราะผตายมทายาททเปนบดาและคสมรสเทานน คดเปนเงนจ านวน 100,000 บาท สวนบดาไดรบสวนเหลอ เพราะผตายไมมบตร ซงคดเปนเงนจ านวน 200,000 บาท

3.8.2 ปญหาการรวมกนรบมรดกระหวางพนองรวมมารดากบพนองรวมบดามารดา เรยก ปญหานวาอลมชตะรอกะฮ ( หรอ อลมชรรอกะฮ(المشتركة ( หรออลฮมารยะ(المشركة ฮเพราะทานอมร อนน อลคอฎฎอบเปนผฟตวา (العمرية)หรออลอมารยะฮ (الجهرية)หรออลญะรยะฮ(الحمارية)ในเรองน โดยใหพนองรวมบดามารดารบมรดกเศษหนงสวนสามรวมกบพนองรวมแตมารดาโดยใหแบงเทาๆกน ดงตวอยางเชน ผตายทงสาม มารดา พนองรวมมารดาสองคน และพนองรวมบดามารดา พรอมกบมรดกเปนเงน 600,000 บาท ล าดบท ทายาท อตราสวน

ก าหนด ฐานโจทย

สวนททายาทไดรบ

จ านวนททายาทไดรบ

1 สาม 1

2 3 300,000 บาท

125

2 มารดา 1

6 6 1 100,000 บาท

3 พนองรวมมารดา 2 คน 1

3 2 ใหรวมกนรบ

1

3 (200,000 บาท) 4 พนองรวมบดามารดา สวนเหลอ ไมมสวนเหลอ

ส าหรบปญหาในกรณนเปนปญหาพเศษอกปญหาหนง เนองจากเปนปญหาทมความแปลกแตกตางไปจากปญหาปกต โดยทสามไดรบมรดก 1

2 ของกองมรดก เพราะวาผตายไมมบตรคด

เปนเงนจ านวน 300,000 บาท มารดาไดรบ 1

6 เพราะวาผตายมพนองหลายคน คดเปนเงนจ านวน

100,000 บาท พนองรวมมารดาไดรบ 13

เพราะม 2 คน และไมมผกนสทธ (บตร หลาน บดา ป ) คดเปนเงนจ านวน 200,000 บาท สวนพนองรวมบดามารดาไดรบสวนเหลอ ปรากฏวาไมมสวนเหลออยเลย ดวยเหตนทานอมรอบนอลคอฎฎอบไดฟตวา วาใหพนองรวมบดามารดารบมรดก 1

3 รวมกบพนองรวม

แตมารดา โดยใหแบงคนละเทาๆกน(Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992: 5/201)

3.8.3 ปญหาผรบมรดกมสาม มารดา ป และพนองหญงรวมบดามารดา เรยกปญหา นวา อลอกดะรยะฮ (األكدرية) ดงตวอยางทผตายทงมรดกไว 270,000 บาท พรอมกบทายาทดงกลาว

ล าดบท

ทายาท อตราสวน ฐานโจทย สวนททายาทไดรบ

จ านวนททายาทไดรบ

1 สาม 1

2 เดมคอ 6 แต

เพมสวนเปน 9 และปรบสวนเปน 27

3 90,000 บาท 2 มารดา 1

3 2 60,000 บาท

3 ป 1

6 ป 1สวนเปนเงน30,000 บาท

พนอง 3 สวนเปนเงน90,000 บาท แตปรบใหมใหป 80,000 บาทพนอง 40,000 บาท 4 พนองรวมบดามารดา 1

2

ในกรณน สามไดรบ 1

2 ของกองมรดก เพราะผต ายไมมบตรและไมมผสบสนดาน

มารดาไดรบ 13

เพราะผตายไมมบตร ไมมผสบสนดานสายชาย และไมมพนองมากกวา 1 คนป ไดรบ 1

6

และพนองหญงรวมบดามารดา 1 คนไดรบ 12

เมอน าสวนก าหนดของผไดรบมรดกมารวมกนแลวจะไดเศษ 9 สวน 6 และจะเหนไดวาเศษมากกวาสวน กใหเอาเศษนนเปนสวนเตม (ฐานโจทย หรอสวนรวม)ไดเลย โดยแบงใหสาม 3 สวน มารดา 2 สวนป 1 สวน และพนองหญง 3 สวน ตามสวนก าหนดจะเห น

126

ไดวา ปไดนอยกวาพนองหญง ดวยเหตนนกวชาการทางดานมรดกไดท าใหป และพนองหญงรวมกนรบสวนเหลอ โดยใหป 2 สวนและพนองหญง 1 สวนและเมอค านวณสวนทไดมอบใหสามและมารดาแลวเปน 15 สวน จะมสวนเหลออย 12 สวนจะแบงใหป และพนองไมลงตว จ าเปนจะตองมการปรบสวนโดยการเอา 3 (ของป 2 และของพนอง 1 สวน)คณกบ 9 (สวนเตมหรอฐานโจทย ) กจะได 27 (คอสวนเตมหรอฐานโจทยใหม) หลงจากนนกใหเฉลยใหทายาทครงใหม โดยใหสาม 9 สวน( 3 x 3=9) คดเปนเงนจ านวน 90,000 บาท มารดา 6 สวน(3 x 2=6) คดเปนเงนจ านวน 60,000 บาทเหลออก 12 สวน กเอา 3 (ของป 2 สวนและของพนอง 1 สวน)ไปหารจะไดเทากบ 4 (3 ÷12 = 4 ) จงมอบใหป สองเทาคอ 8 สวน (4x2 = 8) คดเปนเงนจ านวน 80,000 บาท และมอบใหพนองหญง 1 สวน (4x1=4)คดเปนเงนจ านวน 40,000 บาท กสามารถมอบใหทายาทไดทกคนลงตวพอด (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992: 5/205)

3.8.4 ปญหาปรวมรบมรดกกบพนอง(พนองรวมบดามารดาหรอรวมแตบดาทงชาย และหญง )ปญหาปรวมรบมรดก กบพนองรวมบดามารดาหรอรวมแตบดาทงชายและหญง ในทศนะของมซฮบอหมามชาฟอยนนปจะไมไปกนสทธของบรรดาพนองดงกลาวในการรบมรดก หากแตมารบมรดกรวมกน โดยปนนจะตองไดสวนแบงทเปนประโยชนแกปมากทสดหรอเทากน กบพนอง ส าหรบพนองรวมแตมาดาทงชายและหญงนนจะไมมโอกาสรบมรดกพรอมกบป เพราะปจะกนสทธพวกเขาทนททมอยพรอมกน ปญหาปอยรวมกบพนองรวมบดามารดา หรอพนองรวมแตบดาทงชายและหญงแบงออกเปน 3 ประเภทคอ

1. ป อยพรอมกบพนองรวมบดามารดาหรอพนองรวมแตบดาทงผชายและผหญงโดย ไมมทายาทผรบมรด กในรปแบบสวนก าหนด (อศฮาบลฟรฎ )รวมอยดวย เลย ไมวาจะเปน สาม หรอภรรยา หรอบตรหญง หรอคนอนๆ เปนตน

2. ป อยพรอมกบพนองรวมบดามารดาหรอพนองรวมแตบดาทงผชายและผหญงโดยม ทายาทผรบมรดกในรปแบบสวนก าหนด(อศฮาบลฟรฎ)รวมอยดวย เชนสาม หรอภรรยา หรอบตรสาว หรอคนอนๆ เปนตน

3. ป อยรวมกบพนองรวมบดามารดาเดยวกนและพนองรวมแตบดา สวนรายละเอยดของแตละประเภทนนผวจยจะอธบายถงรปแบบตางๆทเปน

ประเดนทเกยวของกบแตละประเภทไป ซงมรายละเอยดดงน

127

1. ในกรณทป อยพรอมกบพนองรวมบดามารดาหรอพนองรวมแตบดาทงผชาย และผหญงโดยไมมทายาทผรบมรดกในรปแบบสวนก าหน ด(อศฮาบลฟรฎ )รวมอยดวย ไมวาจะเปนสาม หรอภรรยา หรอบตรหญง หรอคนอนๆ เปนตน ปนนจะไดรบสวนแบงจากลกษณะ 1

3 หรอ

ลกษณะมกอสามะฮ (แบงเทาๆกน ) หรอทงสองแบบ โดยจะตองค านงวาลกษณะใดทเปนประโยชนสงสดส าหรบป ซงมรายละเอยดดงตอไปน ก. กรณท 1

3 เปนประโยชนสงสดส าหรบป เชน ผตายมทายาททเปนป พ

นองชาย 1 คน และพนองหญง 3 คน ทายาท อตราสวนท

ไดรบ สวนเตม สวนทไดรบ ปรบสวนเตม

ใหม(3x5)= 15 ป 1

3

3 1 5

พนองหญง 3 คน สวนทเหลอ 2 6 (2,2,2) พนองชาย 1 คน 4

จากตวอยางขางตนจะเหนไดวาปไดรบ 1

3 ของกองมรดก เพราะเปนประโยชนสงสด

ส าหรบปมากกวาแบงแบบมกอสามะฮ (แบงเทาๆกน ) สวนพนองนนไดรบสวนเหลอ ในกรณนฐานโจทยคอ 3 ซงไดมาจากสวนฟรฏของปคอ 1

3 ส าหรบสวนเหลอทพนองไดรบไมสามารถแบงใหกบพ

นองไดลงตว เพราะสวนทพนองไดรบ 5 สวน(คดมาจากการนบจ านวนหวโดยพนองชายนบ 2 หวพนองหญงนบคนละ 1 หวรวมเปน 5 หว) แตมสวนเหลอเพยง 3 สวนเทานน จงน าจ านวนหวของพนองคอ 5 ไปคณกบสวนเตมหรอฐานโจทยเดมคอ 3 ผลลพธไดเทากบ 15 เปนสวนเตมใหมหรอฐานโจทยใหม จงสามารถแบงใหกบพนองไดลงตวพอด โดยให ป 5 จาก 15 สวน พนองหญงคนละ 2 สวนรวมเปน 6 สวน และพนองชายได 4 สวน ข. กรณแบงแบบมกอสามะฮ (แบงเทาๆกน )เปนประโยชนสงสดส าหรบป กลาวคอในกรณทปอยรวมกบพนองรมบดามารดาหรอรวมแตบดาทงชายและหญง หากแบงมรดกระหวางปกบพนองโดยใชวธแบบมกอสามะฮจะเกดประโยชนสงสดส าหรบปกใหเลอกใชวธน โดยใหปนนไดรบเทากบสวนไดของพนองหญง 2 คน ไมวาจะเปนพนองรวมบดามารดาเดยวกนหรอพนองรวมแตบดา โดยมหลกเกณฑวาเมอจ านวนหวของพนองนนเทากนกบจ านวนหวของป ดงตวอยางเชน ผตายมปกบพนองชาย 1 คน

128

ทายาท ฐานโจทย สวนททายาทไดรบ ป 2 1

พนองชาย 1 คน 1 จากตวอยางขางตนจะเหนไดวา การแบงแบบมกอสามะฮใหแกปและพนองชายนนจะเกดประโยชนสงสดส าหรบปมมากกวาการแบงแบบเศษหนงสวนสาม ซงจะเปนสวนเทาๆกน โดยฐานโจทยดงกลาวเอามาจากจ านวนหวของปและพนองชาย โดยจะนบหวของปและพนองชายคนละ 1 หวแลวกแบงตามจ านวนหว ค. กรณการแบงแบบมกอสามะฮกบการแบงแบบเศษหนงสวนสามมคาเทากนส าหรบป ในกรณอยางนจะเลอกใชวธใดกได เพราะมผลเทากนส าหรบป โดยมหลกเกณฑวาเมอจ านวนหวของพนองนนมสองเทาพอด ดงตวอยางเชน ผตายมปและมพนองชายรวมบดามารดา 2 คน แบงแบบเศษหนงสวนสาม (1

3 )

ทายาท สวนไดรบ ฐานโจทย สวนแบงทไดรบ ป 1

3 3 1

พนองชาย 2 คน สวนเหลอ 2 แบงแบบมกอสามะฮ

ทายาท สวนไดรบ ฐานโจทย/จ านวนหว สวนแบงทไดรบ ป อะศอบะฮ 3 1

พนองชาย 2 คน 2 จากตวอยาง ทงสองตวอยางขางตนจะเหนไดวาส าหรบปนนจะแบงแบบใดกมคาเทากน จงสามารถเลอกใชวธใดกไดในการแบงมรดกใหแกป ซงถาแบงแบบเศษหนงสวนสามกใหเอาสามเปนฐานโจทย และถาแบงแบบมกอสามะฮกใหนบจ านวนหวแลวน ามาเปนฐานโจทย แตสรปแลวทงสองแบบขางตนจ านวนสามเปนฐานโจทยทงสองกรณ

2. ในกรณทป อยพรอมกบพนองรวมบดามารดาหรอพนองรวมแตบดาทงผชาย

129

และผหญงโดยมทายาทผรบมรด กในรปแบบสวนก าหนด (อศฮาบลฟรฎ )รวมอยดวย เชนสาม หรอภรรยา หรอบตรหญงหรอคนอนๆ เปนตน ในกรณอยางนปนนจะไดรบสวนแบงแบบใดแบบหนงจ าก 3 แบบตอไปน คอแบบมกอสามะฮ (แบงเทาๆกน ) หรอแบบ 1

3 (ทเหลอหลงจากทแบงใหทายาทผรบ

สวนก าหนดแลว ) หรอแบบ 1

6 โดยใหค านงถงสวนแบงทเปนประโยชนสงสดจาก 3 แบบดงกลาว

ส าหรบป ซงจะแบงออกเปน 7 กรณดงตอไปน 2.1. กรณมกอสามะฮเปนประโยชนสงสดส าหรบป เชน ผตายมสาม ป และพ

นองชาย 1 คนดงตารางทแสดงตวอยางตอไปน

ทายาท รปแบบทไดรบ

ฐานโจทย สวนทไดรบ ฐานโจทยทปรบใหม

สวนทไดรบ

สาม 1

2

2 1

4 (2X2) 2

ป สวนเหลอ

1

1 พนองชาย 1 คน 1

จากตวอยางขางตนแสดงใหเหนวา ปนนไดรบสวนแบงแบบมกอสามะฮกบพนองชายหลงจากทแบงใหสามผตายไปแลวครงหนงของกองมรดก โดยแบงเทาๆกนระหวางปกบพนอง แตจะแบงในตอนแรกไมลงตว เพราะวาสวนทเหลอมแคหนงสวนเทานน ในขณะทปกบพนองรวมกนแลวเปนสองสวน จงจ าเปนจะตองปรบฐานโจทยหรอปรบสวนเตมเสยใหม โดยการน าเอาจ านวนสวนของป และพนองรวมกนคอ 2ไปคณกบฐานโจทยเดมหรอสวนเตมเดมคอ 2 (2X2=4) กจะไดสวนเตมใหมคอ 4 เสรจแลวแบงใหสามไปครงหนงคอ 2 สวน และเหลออก 2 สวนแบงใหป 1 สวนและพนอง 1 สวนครบพอด

2.2. กรณ 13

(ทเหลอหลงจากแบงใหผรบสวนก าหนดแลว)เปนประโยชนสงสดส าหรบ ป

บางกรณการแบงมรดกใหแกป แบบ 13

(ทเหลอหลงจากแบงใหผมสวนก าหนดไป

แลว)จะเปนประโยชนสงสดส าหรบปมากกวาการแบงแบบมกอสามะฮ และการแบงแบบ 1

6 ส าหรบพ

นองนนไดรบสวนเหลอ โดยมหลกเกณฑวา เมอจ านวนหวของพนองนนมากกวาจ านวนหวของปสอง

130

เทา และทายาททไดรบสวนก าหนดนนจะตองไดนอยกวา 12

จากกองมรดก เชนในกรณทผตายมทายาททเปนมารดา ป และพนองชาย 5 คนดงตารางตอไปน

ทายาท รปแบบทไดรบ

ฐานโจทย สวนทไดรบ ฐานโจทยใหม สวนไดรบหลงจากปรบฐานโจทย

มารดา 1

6

6 1

6 X 3=18 3

ป 1

3 (ทเหลอ)

5 5

พนองชาย 5คน สวนทเหลอ 10

จากกรณตวอยางขางตน จะเหนไดวาปนนไดรบมรดก 5 สวน ซงแบงแบบ 1

3 ทเหลอ

หลงจากทแบงใหแกมารดาแลว เพราะการแบงแบบนเปนประโยชนสงสดส าหรบป แตปญหานจะตองมการปรบสวนเชนกน เนองจากวาสวนทเหลอหลงจากทไดแบงใหมารดาไปแลวไมสามารถแบงใหแกป และพนองชายไดลงตว จงจ าเปนตองปรบฐานโจทย หรอปรบสวนใหม คอเอาฐานโจทยเดมคอ (6) ไปคณกบสวนของป คอ 3 (3 จาก 1

3 ) หรอน า 6 (จาก 1

6 ของมารดา) คณกบ 3 (จาก 1

3 ของป) ซงกรณน

เปนตะบายน ดงนนจะไดฐานโจทยใหมคอ 18 กแบงใหมารดาไป 3 สวน ป 5 สวน และพนองชาย 10 สวน โดยแบงคนคนละ 2 สวน ทกคนกไดรบมรดกกนลงตงพอด

2.3. กรณ 16

เปนประโยชนสงสดส าหรบป

ในบางกรณการแบงมรดก 16

เปนประโยชนสงสดส าหรบปมากกวาการแบงแบบมกอ

สามะฮและแบงแบบ 13

ทเหลอหลงจากแบงใหผรบสวนก าหนดแลว ส าหรบพนองในกรณนนนไดรบสวนทเหลอ โดยมหลกเกณฑวา เมอจ านวนหวของพนองม 2 เทา และทายาททไดรบสวนก าหนดนนจะตองไดเศษสองสวนสาม ( 2

3 ) ของกองมรดก ซงมอยหลายรปแบบ เชน ตวอยาง ทผตายมท ายาทคอ

สาม มารดา ป และพนองชาย 2 คน

131

ทายาท ชองทางทรบมรดก

สวนเตม/ฐานโจทย

สวนทไดรบ ปรบฐานโจทยใหม

สวนทไดรบหลงปรบฐานโจทย

สาม 12

6 3

12 (6X2) 6

มารดา 1

6 1 2

ป 1

6 1 2

พนองชาย 2 คน สวนเหลอ 1 2 จากตวอยางขางตนจะเหนไดวา ปนนไดรบ 1

6 ของกองมรดก เพราะแบงแบบ 1

6 นน

จะเปนประโยชนสงสดส าหรบป สวนพนองชาย 2 คนไดรบมรดกแบบอะศอบะฮ (สวนเหลอ ) แตเมอแบงแลวจะไมลงตว เพราะสวนเหลอมเพยง 1 สวน ในขณะท พนองม 2 คน จงจ าเปนตองมการปรบสวนหรอปรบฐานโจทย โดยการนบจ านวนหวของพนองคอ 2 มาคณกบ 6 (สวนเตมเดมหรอฐานโจทยเดม) ผลลพธไดเทากบ 12 (ซงเปนสวนเตมใหม ) กแบงใหสาม 6 สวน มารดา 2 สวน ป 2 สวน และพนองชาย 2 คนได 2 สวน โดยแบงกนคนละ 1 สวน

2.4. กรณมกอสามะฮ และ 13

(ทเหลอ)เปนประโยชนสงสดส าหรบป

ในบางกรณการแบงมรดกใหแกป ใชแบงแบบมกอสามะฮ และ 13

(ทเหลอ) ซงมคา เทากนทงสองแบบเปนประโยชนสงสดส าหรบป หมายความวาจะเลอกแบงแบบมกอสามะ ฮหรอแบบเศษหนงสวนสามทเหลอหลงจากทแบงใหแกทายาทผรบสวนก าหนดเรยบรอยแลวกมคาเทากนส าหรบป แตทงสองแบบนจะมประโยชนสงสดส าหรบป โดยมหลกเกณฑวา เมอจ านวนหวของพนองมสองเทาของป และทายาททไดรบสวนก าหนดนนจะตองไดรบนอ ยกวา 1

2 จากกองมรดกทงหมด ซงจะม

หลายรปแบบดงตวอยางเชน ก. แบงแบบทเหลอหลงจากทแบงใหแกผรบสวนก าหนดเรยบรอยแลว

ทายาท แบบทไดรบ ฐานโจทย สวนทไดรบ ฐานโจทยท

ปรบใหม

สวนทไดรบหลงปรบฐานโจทย

มารดา 1

6

6 1

18 (6 x 3=18) 3

ป 1

3 5 5

พนองชาย 2คน สวนเหลอ 10

132

ข. แบงแบบมกอสามะฮ(แบงเทาๆกน) ทายาท แบบทไดรบ ฐานโจทย สวนทไดรบ ฐานโจทยท

ปรบใหม

สวนทไดรบหลงจากปรบฐาน

โจทย

มารดา 1

6

6 1

18 (6 x 3=18) 3

ป รบสวนเหลอรวมกน

5 5 พนองชาย 2 คน 10

จากกรณตวอยางขางตนทงสองตวอยาง จะเหนไดวาปไดประโยชนสงสดส าหรบเขาไมวาจะแบงแบบมกอสามะฮ(แบงแบบเทาๆกนระหวางพนองกบป) หรอแบงแบบ 1

3 ทเหลอหลงจาก

ทแบงใหมารดาซงเปนผรบสวนก าหนดไปแลว แตจะพบวาในปญหานทงสองตวอยางจะมการปรบฐานโจทยทงสน เนองจากวาไมสามารถแบงสวนทเหลอทมอย 5 สวนใหกบพนองและป ไดลงตว จงน าฐานโจทยเดม (6) คณกบ (3) ซงเปนจ านวนหวระหวางปกบพน อง ไดผลลพ ธเปนฐานโจทยใหมคอ 18 จงแบงใหมารดา 3 สวน แบงใหป 5 สวน และแบงใหพนอง 10 สวน โดยแบงคนละ 5 สวน

2.5. กรณมกอสามะฮ และ 16

เปนประโยชนสงสดส าหรบป

ส าหรบกรณนการแบงแบบมกอสามะฮและเศษหนงสวนหก( 1 6

) มคาเทากน และม ประโยชนสงสดส าหรบป หมายความวา จะใชวธแบงแบบไหนใหกบประหวางแบงแบบมกอสามะฮหรอแบงแบบเศษหนงสวนหก(1

6 ) กมผลเทากน และจะมประโยชนสงสดส าหรบป โดยมหลกเกณฑวา

เมอจ านวนหวของพนองเทากบจ านวนหวของป และทายาททไดรบสวนก าหนดนนจะตองไดรบ 2

3 จาก

กองมรดก ซงมหลายรปแบบ เชนผตายมสาม ยา ป และพนองชาย 1 คน ดงตวอยางตอไปน ก. แบงแบบเศษหนงสวนหก(1

6)

ทายาท อตราสวน/ชองทางทรบ ฐานโจทยหรอสวน

ก าหนด สวนทไดรบ

สาม 1

2

6 3

ยา 1

6 1

ป 1

6 1

พนองชาย 1 คน อะเศาะบะฮ/สวนเหลอ 1

133

ข. แบงแบบมกอสามะฮ ทายาท อตราสวน/ชองทางทรบ ฐานโจทยหรอสวน

ก าหนด สวนทไดรบ

สาม 1

2

6 3

ยา 1

6 1

ป อะเศาะบะฮ/สวนเหลอ

1 พนองชาย 1 คน 1

จากตวอยางขางตนทงสองตวอยางจะเหนไดวาไมวาจะแบงแบบมกอสามะฮหรอแบงแบบเศษหนงสวนหกกมผลเทากน และเปนประโยชนสงสดส าหรบปมากกวาการแบงแบบเศษหนงสวนสาม เพราะฉะนนจะเลอกใชวธการแบงแบบใดกไดระหวางแบบมกอสามะฮกบแบบเศษหนงสวนหก

2.6. กรณ 13 (ทเหลอ)และ

1

6 เปนประโยชนสงสดส าหรบป

ในบางกรณการแบงมรดกใหแกป โดยใชรปแบบการแบงแบบเศษหนงสวนสามท เหลอหลงจากแบงใหผมสวนก าหนดเรยบรอยแลว และเศษหนงสวนหกจะเปนประโยชนสงสดส าหรบป โดยสามารถเลอกใชวธใดวธหนงกได เพราะระหวางทงสองแบบนนมคาเทากนและกเปนประโยชนสงสดส าหรบป โดยมหลกเกณฑวาเมอจ านวนหวของพนองนนมากกวาจ านวนหวของปสองเทา และทายาททไดรบสวนก าหนดนนจะตองไดรบเศษหนงสวนสองจากกองมรดก ซงจะมหล ายรปแบบ เชน ผตายมสาม ป และพนองชาย 3 คน ดงตวอยางตอไปน

ก. แบงแบบเศษหนงสวนสาม (1

3 ) ทเหลอ

ทายาท อตราสวน/

ชองทางทรบ ฐานโจทย/สวนก าหนด

สวนทไดรบ ฐานโจทยทปรบใหม

สวนทไดรบหลงปรบฐานโจทย

สาม 1

2

6 3

18 (6 x 3=18) 9

ป 1

3 (ทเหลอ) 1 3

พนองชาย 3 คน อะเศาะบะฮ/สวนเหลอ

2 6 (คนละ2 สวน)

134

ข. แบงแบบเศษหนงสวนหก (16 )

ทายาท อตราสวน/

ชองทางทรบ ฐานโจทย/สวนก าหนด

สวนทไดรบ ฐานโจทยทปรบใหม

สวนทไดรบหลงปรบฐานโจทย

สาม 1

2

6 3

18 (6 x 3=18) 9

ป 1

6 1 3

พนองชาย 3คน อะเศาะบะฮ/สวนเหลอ

2 6 (คนละ 2 สวน)

จากตวอยางทงสองขางตน จะเหนไดวาส าหรบปนนไดรบมรดกเทากนทงสองวธการแบง ไมวาจะแบงแบบเศษหนงสวนสามทเหลอหลงจากแบงใหแกสามผรบสวนก าหนดแลว หรอจะแบงแบบเศษหนงสวนหกกมคาเทากน ซงจะเปนประโยชนสงสดส าหรบปมากกวาแบงแบบมกอสามะฮ แตทงสองกรณใน ตวอยางจะตองมการปรบสวน เนองจากวาสวนทเหลอหลงจากทแบงใหสามและป แลวมแค 2 สวน ในขณะทจ านวนพนองผรบสวนเหลอม 3 คน จงตองมการปรบสวนหรอปรบฐานโจทยจาก 6 เปน 18 โดยการน าจ านวนฐานโจทยหรอสวนเตมเดมคอ 6 ไปคณกบจ านวนของพนองคอ 3 กไดฐานโจทยใหมคอ 18 กแบงใหสาม 9 สวน แบงใหป 3 สวน และแบงใหพนองชาย 6 สวน โดยแบงคนละ 2 สวน

2.7. กรณ 13 (ทเหลอ) และ 1

6 และมกอสามะฮมคาเทากนส าหรบป

ในบางกรณการแบงมรดกใหป ไมวาจะแบงแบบใดจากสามแบบคอ แบบมกอสามะฮ หรอแบบเศษหนงสวนสามทเหลอ หรอเศษหนงสวนหกกจะมคาเทากนส าหรบป เพราะฉะนนในกรณอยางนจะเลอก วธการแบบใดกไดใหแกป โดยมหลกเกณฑวา เมอจ านวนหวของพนองมสองเทาตอจ านวนหวของป และทายาททไดรบสวนก าหนดนนจะตองเปนเศษหนงสวนสอง ซงมอยหลาย รปแบบ เชน ผตายทงสาม ป และพนองชายสองคน ดงตารางแสดงตวอยางตอไปน

ก. แบงแบบเศษหนงสวนสามทเหลอหลงจากทแบงใหผรบสวนก าหนดแลว

ทายาท อตราสวน / รปแบบทไดรบ

ฐานโจทย สวนทไดรบ

สาม 1

2 3

135

ป 1

3 (ทเหลอ) 6 1

พนองชาย 2 คน สวนเหลอ 2 (โดยแบงคนละ1 สวน)

ข. แบงแบบเศษหนงสวนหก ทายาท อตราสวน / รปแบบท

ไดรบ ฐานโจทย สวนทไดรบ

สาม 1

2

6 3

ป 1

6 1

พนองชาย 2 คน สวนเหลอ 2 (โดยแบงคนละ1 สวน)

ค. แบงแบบมกอสามะฮ ทายาท อตราสวน / รปแบบทไดรบ ฐานโจทย สวนทไดรบ สาม 1

2

6 3

ป สวนเหลอ 1 พนองชาย 2 คน 2 (โดยแบงคนละ1 สวน)

จากตวอยางทงสามแบบขางตน จะเหนไดวาไมวาจะแบงในรปแบบใดใหแกป กมผลเทากน จงสามารถเลอกรปแบบใดรปแบบหนงกไดในการแบงมรดกใหแกปส าหรบกรณอยางน เพราะทงหมดถอวาเปนประโยชนสงสดส าหรบป

3. ป อยรวมกบพนองรวมบดามารดา และพนองรวมแตบดา ในกรณทปญหาปกบพนองรวมบดามารดาและพนองรวมแตบดาอยในกลมทายาท

ผรบมรดกพรอมๆกนเรยกกรณปญหานวาปญหา “อลมตาดะฮ ” ซงจะมความแตกตางจากทงสองรปแบบปญหาทผานมา เพราะตวปในกรณปญหาอลมตาดะฮนนจะไดรบสวนแบงทลดลงไปจากสองรปแบบทผานมา เนองจากพนองรวมบดามารดาจะน าเอาพนองรวมแตบดามานบรวมกบตนดวย จงท าใหสวนแบงของปลดลงไปโดยปรยาย หลงจากนนพนองรวมบดามารดาจะกนสทธพนองรวมแตบดาไมใหรบมรดกเหมอนกบในกรณทไมมป รวมอยดวย ซงสามารถแยกออกเปน 2 ประเภท คอ

3.1. ป อยรวมกบพนองรวมบดามารดาและพนองรวมแตบดา โดยไมมทายาทผรบสวน

136

ก าหนดรวมอยดวย และมหลกเกณฑวา เมอจ านวนหวของพนองรวมบดามารดาเทากบจ านวนหวของป หรอจ านวนหวของพนองรวมบดามารดามากกวาจ านวนหวของป หรอจ านวนหวของพนองรวมบดามารดานอยกวา(ไมถง)สองเทาจ านวนหวของป และจะนบพนองรวมแตบดาเพมใหครบสองเทา พนองรวมบดามารดาจะน าเอาพนองรวมแตบดามานบรวมกบตน ในกรณนจะท าใหสวนแบงของปมจ านวนลดลงจากเศษหนงสวนสอง(ดวยการแบงแบบมกอสามะฮ) มาเปนเศษหนงสวนสาม หลงจากนนพนองรวมบดามารดากรบสวนแบงของตนเองและกนสทธพนองรวมแตบดาไมใหไดรบมรดกเลย เพราะพนองรวมบดามารดานนมความใกลชดกบผตายมากกวาพนองรวมแตบดา ซงมรปแบบการแบงโดยเกยวของกบทายาท 5 ประเภทคอ

3.1.1 พนองหญงทรวมบดามารดาเดยวกน 1 คน ซงจะมรปแบบ ตวอยางดงตอไปน

ทายาท ฐานโจทย สวนททายาทไดรบ

สวนททายาทไดรบสทธ

ป 4

2 2 พนองหญงรวมบดามารดา 1 คน 1 2

พนองหญงรวมแตบดา 1 คน 1 0 จากตวอยางขางตนจะเหนวาการแบงมรดกแบบมกอสามะฮโดยนบจ านวนหวของป 2 หว และหวของพนองหญง 2 หว(จากพนองหญงรวมบดามารดาและพนองหญงรวมแตบดา) รวมเปน 4 หวซงเปนฐานโจทยในปญหาน แลวกแบงใหป 2 สวน พนองหญงรวมบดามารดา 1 สวน และพนองหญงรวมแตบดา 1 สวน หลงจากนนพนองหญงรวมบดามารดากนสทธพนองหญงรวมแตบดาไมใหไดรบมรดก (เนองจากพนองหญงรวมบดามารดาอยในสภาพทรบสวนเหลอ ) และสวนแบงของพนองหญงรวมแตบดากยกใหกบพนองหญงรวมบดามารดา จงท าใหพนองหญงรวมบดามารดาเดยวกนไดรบสวนแบง 2 สวน ซงเปน 1

2 ของมรดกทงหมด ซงถอวามากกวาป เพราะตามหลกแลวปตองไดรบ 2 เทา

ของสวนไดของพนองหญง 1 คน 3.1.2 พนองหญงทรวมบดามารดาเดยวกน 2 คน ซงจะมรปแบบ

ตวอยางดงตอไปน

137

ทายาท ฐานโจทย สวนททายาทไดรบ

สวนททายาทไดรบสทธ

ป 6

2 2 พนองหญงรวมบดามารดา 2 คน 2 4

พนองหญงรวมแตบดา 2 คน 2 0 จากตวอยางจะเหนไดวาการแบงแบบมกอสามะฮ โดยนบจ านวนหวของป 2 หวและพนองหญงได 4 หว(จากพนองหญงรวมบดามารดา 2 คน และพนองหญงรวมแตบดา 2 คน)รวมเปน 6 หวจงน ามาเปนฐานโจทยในปญหาน หลงจากนนกน ามาแบงกนตามจ านวนหว โดยใหป 2สวน พนองหญงรวมบดามารดา 2 สวนและพนองหญงรวมแตบดา 2 สวน แตพนองหญงรวมบดามารดาก นสทธของพนองหญงรวมแตบดาไมใหไดรบมรดกเลย (เพราะพนองหญงรวมบดามารดามมากกวา 1 คน) และสวนแบงของพนองหญงรวมแตบดาก ตกเปนของพนองหญงรวมบดามารดา จงท าใหพนองหญงรวมบดามารดาไดรบสวนแบงเปน 4 สวน ซงเปนจ านวน 2

3 ของมรดกทงหมด และเปนสวนแบงท

มากกวาสวนแบงของป 3.1.3 พนองชายทรวมบดามารดาเดยวกน 1 คน ซงจะมรปแบตวอยาง

ดงตอไปน ทายาท ฐานโจทย สวนททายาท

ไดรบ สวนททายาทไดรบสทธ

ป 3

1 1 พนองชายรวมบดามารดา 1 คน 1 2

พนองชายรวมแตบดา 1 คน 1 0 จากตวอยางขางตน จะเหนไดวาการแบงแบบมกอสามะฮ โดยนบจ านวนหวของพนอง 2 หว (จากพนองชายรวมบดามารดาเดยวกนและพนองชายรวมแตบดา ) และจะนบหวทงหมดมาเปนฐานโจทยในปญหานคอ 3 แลวกแบงกนตามหว โดยใหคนละ 1 สวน แตพนองชายรวมบดามารดาจะกนสทธพนองชายรวมแตบดาไมใหไดรบมรดกเลย และสวนแบงของพนองชายรวมแตบดาก ตกเปนของพนองชายรวมบดามารดา จงท าใหสวนแบงทพนองชายรวมบดามารดาไดรบรวมเปน 2 สวน ซงมากกวาป

138

3.1.4 พนองหญงทรวมบดามารดาเดยวกน 3 คน ซงจะมรปแบตวอยาง ดงตอไปน

ทายาท ฐานโจทย สวนททายาทไดรบ

สวนททายาทไดรบ

ปรบฐานโจทยใหม

สวนททายาทไดรบสทธ

ป 6

2 2 18 (6x3=18)

6 พนองหญงรวมบดามารดา 3 คน 3 4 12 พนองหญงรวมแตบดา 1 คน 1 0 0

จากตวอยางจะเหนวา การแบงแบบมกอสามะฮโดยนบจ านวนหวของป 2 หว และพนอง 4 หว(พนองหญงรวมบดามารดา 3 หวและพนองหญงรวมแตบดา 1 หว) รวมเปน 6 หว จงน าจ านวนหวทงหมดมาเปนฐานโจทยในปญหาน แลวจงแบงไปตามจ านวนหว โดยใหแกป 2 สวน พนองหญงรวมบดามารดา 3 สวน และพนองหญงรวมแตบดา 1 สวน หลงจากนนพนองหญงรวมบดามารดากนสทธพนองหญงรวมแตบดา (เพราะพนองหญงรวมบดามารดามมากกวา 1 คน) และรบเอาสวนของพนองหญงรวมแตบดา จงท าใหสวนไดของพนองหญงรวมบดามารดาเดยวกนไดไป 4 สวน ซงไมสามารถทจะแบงใหแกพวกเขาไดจงจ าเปนตองมการปรบสวนหรอปรบฐานโจทย โดยการน าจ านวนหวของพนองรวมบดามารดา (ทมปญหา )คอ 3 ไปคณกบสวนเตมเดมหรอฐานโจทยเดม คอ 6 กจะไดฐานโจทยใหมคอ 18 โดยทพนองหญงรวมบดามารดาไดไป 12 สวน ซงเปน 2

3 ของมรดกทงหมด และ

เปนจ านวนทมากกวาสวนแบงของป 3.1.5 พนองชายทรวมบดามารดาเดยวกน 1 คน และพนองหญงทรวม

บดามารดาเดยวกน 1 คน ซงจะมรปแบตวอยางดงตอไปน ทายาท ฐานโจทย สวนททายาท

ไดรบ สวนท

ทายาทไดรบ ปรบฐานโจทยใหม

สวนททายาทไดรบสทธ

ป 6

2 2 18 (6x3=18)

6 พนองชายรวมบดามารดา

1คน 2

4 8

พนองหญงรวมบดามารดา 1 คน

1 4

พนองหญงรวมแตบดา 1 คน 1 0 0

139

จากตวอยางขางตน จะเหนไดวาการแบงมรดกแบบมกอสามะฮ โดยจะนบจ านวนหวของพนอง 4 หวทไดจากพนองชายรวมบดามารดา 2 หว พนองหญงรวมบดามารดา 1 หว และพนองหญงรวมแตบดา 1 หว และใชจ านวนหวทงหมดมาเปนฐานโจทยในปญหาน คอ 6 แลวกแบงกนตามจ านวนหว คอป ได 2 สวน พนองชายรวมบดามารดาได 2 สวน พนองหญงรวมบดามารดาได 1 สวน และพนองหญงรวมแตบดาได 1 สวน หลงจากนนพนองรวมบดามารดาเดยวกนจะกนสทธพนองห ญงรวมแตบดา จงท าใหพนองหญงรวมแตบดาไมไดรบมรดกเลย และสวนแบงทพนองหญงรวมแตบดาจะไดรบนนตกเปนของพนองรวมบดามารดาไป จงท าใหสวนแบงของพนองชายรวมบดามารดา และพนองหญงรวมบดามารดานนรวมเปน 4 สวน ซงจะแบงกนไมลงตว จงจ าเปนตองปรบสวนเตม โดยการน าจ านวนหวของพนองรวมบดามารดาทงชายและหญงคอ 3 ไปคณกบสวนเตม หรอฐานโจทยเดม คอ 6 กจะไดสวนเตมหรอฐานโจทยใหมคอ 18 (6 x 3 =18) จงแบงใหพนองชายรวมบดามารดา 8 สวน และพนองหญงรวมบดามารดา 4 สวน ซงเป นสวนแบงทมากกวาป (เพราะปกตสวนไดของ ป จะตองเทากบสวนไดของพนองหญง 2 คน)

3.2. กรณป อยรวมกบพนองรวมบดามารดาเดยวกน และพนองรวมแตบดา และม ทายาทผรบสวนก าหนดรวมอยดวย โดยมหลกเกณฑวา เมอจ านวนหวของพนองรวมบดามารดาเดยวกนเทากนกบจ านวนหวของป และพนองรวมบดามารดากจะรบสวนแบงของตน และจะมากนสทธพนองรวมแตบดาไมใหไดรบมรดก เพราะตนมความใกลชดกบผตายทางสายเลอดมากกวา และจะตองมฟรฏใดฟรฏหนงจาก 4 ฟรฏ (1

2,

1

4,

1

6, และ1

4 กบ 1

6) อยในโจทยนนดวย ซงแบงออกเปน 4

รปแบบคอ 3.2.1 สวนก าหนด(ฟรฏ) 1

2

ทายาท แบบสวนท

ไดรบ สวนเตม/ฐานโจทย

สวนทไดรบ สวนไดหลงปรบสวนเตม

สวนไดรบสทธ

สาม 2

3

2

1 5 5 ป

อะเศาะบะฮ/สวนเหลอ

1

2 2 พนองชายรวมบดา

มารดา 1 คน 2

3

พนองหญงรวมแตบดา 1คน

1 0

140

จากตวอยางจะเหนวาฐานโจทยนนคอ 2 ซงไดมาจากสวนฟรฏของสาม และสวนแบงของปและพนองนนได 1 (เพราะเหลอหลงจากแบงใหแกสาม) และ 1 สวนนนปจะไดสวนแบงมกอสามะฮรวมกบพนองทงพนองชายรวมบดามารดาและพนองหญงรวมแตบดา เมอนบหวรวมกนแลวกได 5 หว จงไมสามารถแบงไดลงตว กใหน าเลข 5 ไปคณกบฐานโจทย หรอสวนเตมเดมคอ 2 ผลลพธทไดคอ 10 จะเปนสวนเตมหรอฐานโจทย ใหมคอ10 กแบงใหสามไป 5 สวน แบงใหป ไป 2 สวน และใหพนองชายรวมบดามารดาไป 3 สวน ซงเปนสวนแบงทมากกวาป สวนพนองหญงรวมแตบดาไมไดรบสวนแบงเลย เพราะพนองชายรวมบดามารดาเดยวกนไดกนสทธพวกเขา

3.2.2 สวนก าหนด (ฟรฏ) 14

ทายาท รปแบบท

ไดรบ ฐานโจทย สวนท

ไดรบ สวนท

ไดรบสทธ ภรรยา 1

4

4 1 1

ป สวนเหลอ

1 1 พนองชายรวมบดามารดา 1 คน 1 2 พนองชายรวมแตบดา 1 คน 1 0

จากตวอยางจะเหนไดวาฐานโจทยนนคอ 4 (ซงไดมาจากสวนฟรฏของภรรยา ) โดยแบงใหภรรยาไป1 สวน และทเหลอเปนสวนแบงของปและพนองคอ 3 สวน โดยป จะไดสวนแบงแบบมกอสามะฮรวมกบพนองดวยการนบจ านวนหวของปคอ 1 สวน และพนองชายรวมบดามารดาได ไป 2 สวนตามจ านวนหวของตนและจ านวนหวของพนองชายรวมแตบดาทไดนบรวมกน ซงเปนสวนแบงทมากกวาสวนแบงของป สวนพนองชายรวมแตบดาไมไดรบมรดกเลย เพราะโดนพนองชายรวมบดามารดาเดยวกนกนสทธพวกเขา

3.2.3 สวนก าหนด (ฟรฏ) 16

ทายาท รปแบบท

ไดรบ ฐานโจทย สวนทไดรบ สวนทไดรบ

สทธ

ยาหรอยาย 1

6

6 1 1

ป สวนเหลอ

2 2 พนองชายรวมบดามารดา 1 คน 2 3 พนองหญงรวมแตบดา 1 คน 1 0

141

จากตวอยางจะเหนวาฐานโจทยนนเปน 6 (ซงไดมาจากสวนฟรฏของยาหรอยาย ) ในกรณนปจะไดสวนแบงแบบมกอสามะฮรวมกบพนอง เพราะพนองชายรวมบดามารดาไดน าเอาพนองหญงรวมแตบดามานบรวมอยดวย จงรวมกนเปน 5 หว จงแบงใหป ไป 2 สวนตามจ านวนหว และพนองชายรวมบดามารดาไดไป 3 สวนตามจ านวนหวของตนและจ านวนหวของพนองหญงรวมแตบดาทไดนบรวมกน ซงเปนสวนแบงทมากกวาสวนแบงของป สวนพนองหญงรวมแตบดาไมไดรบมรดก เพราะโดนพนองชายรวมบดามารดาเดยวกนกนสทธพวกเขา

3.2.4 สวนก าหนด (ฟรฏ ) 1

4 และ 1

6

ทายาท รปแบบทไดรบ

ฐานโจทย สวนทไดรบ

ฐานโจทยใหม

สวนทไดรบหลงปรบฐานโจทย

สวนทไดรบสทธ

ภรรยา 1

4

12

3

60 (12x5)

15 15 ยา 1

6 2 10 10

ป สวนเหลอ

7

14 14 พนองชายรวมบดามารดา 1 คน 14 21 พนองชายรวมแตบดา 1 คน 7 0

จากตวอยางจะเหนวาฐานโจทยนนคอ 12 (ซงไดมาจากสวนฟรฏของภรรยา และสวนฟรฏของยา) และสวนแบงของภรรยาคอ 3 สวนแบงของยาคอ 2 และยงมสวนเหลออกคอ 7 ซงเปนของป และพนอง โดยแบงใหป แบบมกอสามะรวมกบพนอง เพราะพนองชายรวมบดามารดาไดน าเอาพนองหญงรวมแตบดามานบรวมเขาดวยกน จงนบหวรวมกนเปน 5 หว แตไมสามารถแบงใหป และพนองไดลงตว จงจ าเปนตองปรบสวนเตมหรอฐานโจทยเสยใหม โดยการน าจ านวน 5 (จ านวนหวของปและพนองรวมกน)ไปคณกบสวนเตมหรอฐานโจทยเดมคอ 12 กจะไดผลลพธมาเปนฐานโจทยใหมคอ 60 แลวกน าไปแบงใหแก ภรรยา 15 สวน (1

4 ของสวนเตมใหม ) และแบงใหยา 10 สวน (1

6 ของสวนเตม

ใหม) และแบงใหป 14 สวน (ไดจากการน า 7 ไปคณกบจ านวนหวของปคอ 2) และแบงใหพนองชายรวมบดามารดา 21 สวน (ไดจากการน า 7 ไปคณกบจ านวนหวของพนองชายรวมบดามารดาและหวของพนองหญงรวมแตบดาคอ 3 ) ซงเปนสวนแบงทมากกวาสวนแบงของป ส าหรบพนองหญงรวมแตบดาโดนกนสทธโดยพนองชายรวมบดามารดาเดยวกน

142

3.9 การแบงมรดกในกรณพเศษ 3.9.1 การแบงมรดกซอน (المناسخات) การแบงมรดกซอน หมายถง วธการแบงมรดกของผตายทเกดมการตายขนหลายคนซอนกน โดยเมอมผตายคนแรกแลวยงไมทนจดการแบงมรดกของเ ขากลบมผตายคนทสองอกซงทงสองคนหรอหลายคนทตายนนเปนทายาทซงกนและกน ปญหาการแบงมรดกซอนมอย 2 ลกษณะคอ

1. ทายาทผมสทธรบมรดกของผตายคนทสองเปนทายาทผมสทธรบมรดกของผตาย คนแรกดวย โดยไมมการเปลยนแปลงใดๆเลย ไมวาชองทางการสบมรดก หรอวธการรบมรดกของเขา ในกรณนการจดการแบงมรดกของพวกเขาใหถอเสมอนวาผตายทสองนนไมมตงแตตอนแรก ใหแบงมรดกเฉพาะทายาททมชวตอยเทานนโดยการแบงครงเดยวไปเลย ตวอยางเชน ผชายค นหนงเสยชวตโดยทงบตรชาย 4 คน บตรหญง 2คน หลงจากนนยงไมทนไดแบงมรดกบตรชายคนหนงม าเสยชวตอกโดยไมมทายาท (ไมมภรรยาและไมมบตร) เลย เวนแตพนองชายและพนองหญงของเขาเทานน ในกรณอยางนสามารถแบงมรดกใหแกทายาททมชวตอยทงผชายและผหญงไดภายในครงเดยว เสมอนวาผตายคนทสองไมมอยต งแตตอนแรกแลว เพราะไมมผล ทท าใหมการ เปลยนแปลงโครงสรางของทายาทในกลมทเหลออยเลย

2. ทายาทผรบมรดกของผตายคนทสองไมใชทายาทผรบมรดกของผตายคนแรก หรอโครงสรางของทายาทมการเปลยนแปลงดวยสาเหตการตายของผตายคนทสอง ส าหรบในกรณนใหจดการแบงมรดกของผตายคนท 1 ใหแกทายาทของเขากอน หลงจากนนกใหจดการแบงมรดกของผตายคนท 2 ใหแกทายาทของเขาตามล าดบ (Arif Khalil Abu Eid, 1992:145-146) ดงตวอยางเชน ชายผหนงเสยชวตทงบตรชาย 1 คน บตรหญง 2 คน มารดา และบดา พรอมกบมรดก เปนเงนจ านวน 180,000 บาท แตกอนทจะจดการแบงมรดกใหแกทายาทของเขา บตรชายของเขากมาเสยชวตตามไปอก โดยทบตรชาย (ผตายท 2) ทงบตรชาย 1 คน ภรรยาเปนทายาทเพยง 1 คน นองหญงรวมบดามารดา 2 คน ป และยา ตามตารางตอไปน ตารางแสดงการแบงมรดกของผตายท 1 ล าดบท ทายาท อตราสวน ฐานโจทย สวนททายาท

ไดรบ จ านวนท

ทายาทไดรบ 1 บดา 1

6 1 30,000 บาท

143

2 มารดา 1

6

6 1 30,000 บาท

3 บตรชาย 1 คน สวนเหลอ

2 60,000 บาท 4

บตรสาว 2 คน

2

60,000 บาทโดยแบงคนละ

30,000 บาท

ตารางขางตนไดแสดงใหเหนวาทายาทของผตายท 1 มอย 2 กลม คอกลมท 1 (อศฮาบลฟรฏ) คอบดาและมารดา โดยไดรบ

1

6 ของกองมรดกคดเปนเงนคน ละ 30,000 บาท และกลมท 2

อะเศาะบะฮ (ผรบสวนเหลอ ) ซงมอย 3 คนคอ บตรชาย 1 คน และบตรสาว 2 คน ซงบตรชายไดร บมรดกคดเปนเงนจ านวน 60,000 บาท บตรหญง 2 คนไดรบมรดกคนละ 30,000 บาท ตอมากแบงมรดกของผตายคนท 2 คอบตรชายของผตายท 1 โดยทเขาทงบตรชาย 1 คน ภรรยา 1 คน นองหญง รวมบดามารดา 2 คน ป และยา พรอมมรดกทเขาไดรบมาจากบดา 60,000 บาทดงตารางตอไปน ตารางแสดงการแบงมรดกของผตายท 2

ล าดบท ทายาท อตราสวนททายาทไดรบ

ฐานโจทย สวนททายาทไดรบ

จ านวนททายาทไดรบ

1 บตรชาย สวนเหลอ

24

13 32,500 บาท 2 ภรรยา 1

8 3 7,500 บาท

3 ป 1

6 4 10,000 บาท

4 ยา 1

6 4 10,000 บาท

5 พหญงรวมบดามารดา 2 คน

โดนกนสทธโดยบตร

- -

จะเหนไดวาบดามารดาของผตายท 1 ไดรบมรดกไปแลวตอนแรกคนละ 30, 000 บาท และไดรบมรดกของผตายท 2 อกในฐานะเปนป คนละ10, 000 บาทอก รวมแลวทงสอง คนไดรบมรดกไปจากตวอยางนคนละ 40, 000 บาท สวนบตรหญง 2 คนของผตายคนแรกได รบมรดก เทาเดมเพราะพวกเขาถกกนสทธในกองมรดกของผตายท 2

144

3.9.2 การยนยอมกนในการแบงมรดก (التخارج)

การสมยอมกนในการแบงมรดก หมายถงการททายาทของผตายไดมมตกนในการหาทางออกรวมกนในการแบงมรดกระหวางกน โดยหวงความสะดวกงายดายและเกดประโยชนสงสดแกทายาททกคนรวมกน ซงเปนสงทอนมตในหลกการอสลามอสลาม ดงหลกฐานตวอยางทมรายงานจากทานอมร อบน ดนาร รายงานวา แทจรงทานอบดลเราะมาน อบนลเอาฟ ไดหยาภรรยาของทานทชอ ตะมาฏร อบนะฮ อศบฆ อลกลบยะฮ ในขณะททานก าลงปวยหนก ตอมาทานไดเสยชวต และนางกอยในชวงอดดะฮ ทาอสมาน อน อฟฟานกไดไกลเกลยระหวางภรรยาของทานอ ก 3 คน เพอหาทางออกรวมกนระหวางภรรยาทานอนๆของทานอบดลเราะมานโดยไดสรปวาใหตะมาฏร อบนะฮ อศบฆ อลกลบยะฮไดรบมรดก 1

4 จาก ( 1

8 ทบรรดาภรรยาทานอนไดรบมา จาก 83,000 ดนาร) ดงนนชใหเหนวา

การสมยอมกนในการแบงมรดกเปนสงทอนมตในอสลาม (Arif Khalil Abu eid, 1992:138) การสมยอมกนหรอการหาทางออกรวมกนเพอใหเกดความสะดวกและเพอรกษามลคาของทรพยมรดกใหมมลคาสงทสดถอเปนเรองทดทสมควรจะท าในหมทายาทของผตาย เพราะโดยสภาพความเปนจรงแลวนอยมากทผตายจะทงทรพยมรดกเปนตวเงนอยางเดยว โดยสวนใหญแลวสภาพของทรพยมรดกมหลายรปแบบหลายสภาพ ทงท ดน เงน ทอง บานทอยอาศย รถยนตหรออนๆ ซงแนนอนวาหากจะขายบาน ขายทดน หรออนๆในระยะเวลากระชนชด จะขายไดในราคาทต ากวาราคาทองตลาดม าก ซงจะสงผลใหทายาททกรายไดรบสวนแบงทต าลงโดยปรยาย หรอทายาทบางรายมความตองการบานในขณะทบางรายมความตองการรถยนต หากทกฝายไดหาทางออกรวมกน บานกไมตองขายใหแกบคคลภายนอก รถยนตกเชนเดยวกนไมตองขายใหแกบคคลภายนอกอยางแรงดวน แตกลบมาแลกเปลยนสทธททายาทจะไดรบดวยกนใหเปนไปตามความตองการ (สงสด )ของแตละคน แนนอนวามลคาของทรพยมรดกของผตายทไดทงไวใหแกทายาทนนไมเสยราคาแมแตนอย และยงสรางความอบอน สรางความสามคคใหเกดขนในหมทายาทมากกวากน ขอจ ากดในการสมยอมกนในการแบงมรดก การหาทางออกรวมกน ในการแบงมรดก ใชไดกบทกกรณ ถาหากวาบรรดาทายาทของผตายมความประสงค ยกเวนในกรณททายาทผตายบางคนอยในสภาพทไมเออตอการทจะเสนอแนะและออกความคดเหน เชน ทายาทบางคนยงเปนเดกเลก หรอเปนคนวกลจรต หรออายมากไมสามารถรบรขอตกลงหรอมตในทประชมไดเลย หากเปนเชนนไมอนญาตใหใชวธ หาทางออก (التخارج)

145

รวมกน เวนแตวาบคคลดงกลาวจะไดรบสทธของตนเองเพมขนหรอเทาเดมโดยไมไดถกลดรอนสทธแมแตนอย ดงนนถาหากวาพวกเขาไดรบสทธเทาเดมหรอเพมขนกสามารถทจะใชวธ สมยอม (التخارج)กนได เพอประโยชนรวมกนทสามารถรกษามลคาของทรพยมรดกใหเกดประโยชนสงสดดงกลาว

3.9.3 การแบงและการรบมรดกของคนสาบสญ (ميراث المفقود)

อลมฟกด(املفقود) ในหลกวชาฟกฮหมายถง บคคลทหายตวไป หรอหายสาบสญไป

จากถนทอยเปนเวลานาน ขาดการตดตอ ไมมใครรสภาพวายงมชวตอยอกหรอไม กรณคนสาบสญมขอก าหนดตามหลกวชาฟกฮหลายประเดนตามแงมมทเกยวของกบตวเขาทแตกตางกนไปดงน

1. ในดานความสมพนธระหวางตวเขากบภรยาของเขา ฟกฮหรอกฎหมายอสลามถอวาผทสาบสญยงมความสมพนธเปนสามภรรยากบภ รรยาของเขาตามปกต และทงสองคนยงเปนผมสทธรบมรดกซงกนและกนไดอย ภรรยาของเขายงไมสามารถทจะแตงงานใหมได จนกวาจะมนใจวาผทสาบสญไดเสยชวตไปแลว เพราะถอหลกทวา เมอชวงทเขาหายตวไปนนเขายงมชวตอย จะมาเปลยนแปลงสภาพของเขาใหเปนอยางอนไมได จนกวาจะมความมนใจ

2. เกยวกบทรพยสนของเขาทเปนมรดกตกทอดไปยงผอน ส าหรบทรพยสนของบคคลทหายสาบสญ ไมวาจะเปนทรพยสนทเขามอยกอนแลว

หรอเปนทรพยสนทเกดขนระหวางทเขาหายสาบสญไป จะน ามาแบงระหวางทายาทไมได จนกวาจะมหลกฐานทแนชดวาคนสาบสญนนเสยชวตไปแลว หรอศาลมค าพพากษา หรอมค าสงวาผทสาบสญนนเสยชวตแลว โดยใหอายดทรพยสนของเขาไวกอน หามด าเนนการใดๆในตวทรพยสนของผทสาบสญจนกวาจะมความชดเจนในตวเขา หรอศาลมค าพพากษา หรอมค าสงวาเขาไดเสยชวตไปแลว

3. เกยวกบการรบมรดกจากผอน ในกรณนหมายถงการทผสาบสญเปนทายาททมสทธรบมรดกจากผทตายไปในขณะท

ตวเขาหายสาบสญไป ซงในประเดนนใหถอวาบคคลทหายสาบสญไปยงมชวตอย ตราบใดทยงไมมหลกฐานทแนชดวาผทหายสาบสญไปเสยชวตไปแลว หรอตราบใดทศาลยงมไดพพากษา หรอมค าสงวาเขาไดเสยชวตไปแลว ภายหลงผานพนชวงระยะเวลาหนงทคอนขางจะแนใจแลววาผสาบสญได

146

เสยชวตไปแลว กใหแบงมรดกใหแกผสาบสญนนเสมอนวาเขาอยรบมรดกปกต ซงในกรณนจะมสวนคลายคลงกนกบเรองการรบมรดกของคนซามชกล กลาวคอ หากทายาทคนใดกตามทไดรบมรดกพรอมกบคนทหายสาบสญ เขาจะไดรบสวนแบงจากกองมรดกโดยมการสมมตขนเปนสองกรณ คอสมมตวาบคคลทหายสาบสญเสยชวตไปแลว และสมมตวาบคคลทหายสาบสญยงมชวตอย โดยทสวนแบงของบคคลนนไมไดรบผลกระทบใดๆ กใหทายาทคนนนรบมรดกทเปนสวนแบงของเขาไปโดยสมบรณ โดยไมตองพจารณาขอก าหนดของบคคลทหายสาบสญ ตวอยางเชน ผตายทงภรรย าไวหนงคน บดา บตรชาย และพนองชายทหายสาบสญ ในกรณอยางนกใหแบงมรดกของผตายใหแกทายาททมอยตามปกต โดยทไมตองค านงวาผทหายสาบสญจะมชวตอยหรอไม เพราะวายงไงเขากไมมสทธรบมรดกของผตายรายน เนองจากวาบดาและบตรชายของผตายจะกนสทธในการรบมรดกของเขา จงไมสงผลกระทบตอการแบงมรดกใหกบทายาทคนอนๆ โดยใหกบภรรยาของผตาย 1

8 บดาจะไดรบ 1

6 สวนบตรชายจะไดรบสวนเหลอทงหมด แตถาหากผตาย

ทงภรรยา 1 คน บตรชาย 2 คน (แตคนหนงหายสาบสญไป ) ในกรณอยางนภรรยา ของผตายกไดรบ 1

8

เทาเดมโดยไมไดรบผลกระทบใดๆเลยไมวาบตรชายทหายสาบสญจะมชวตอยหรอไมกตาม สวนบตรชายทยงอยกไดรบ

1

2 ของมรดกสวนเหลอหลงจากแบงใหภรรยาผตายไปแลว และอกครงหนงกให

อายดไวเพอมอบใหแกบตรทหายสาบสญจนกวาจะปรากฏแ นชดวาบตรทหายสาบสญนนเสยชวตไปแลวจงมอบสวนทไดอายดไวใหแกบตรคนทมอยเพมเตมไป เพราะเขาไดรบสวนเหลอเพยงคนเดยว ถาหากมทายาทบางคนไมไดรบมรดกจากขอสมมตฐานใดสมมตฐานหนง คอสมมตวาบคคลทหายสาบสญยงมชวตอยหรอเสยชวตไปแลว ในกรณอยางนจะไมใหทายาทผนนรบสวนแบงของตน เพราะบคคลผสญหายอาจจะยงมชวตอย ตวอยางเชน ผตายทงลง และบตรชายทหายสาบสญไปหนงคน ในกรณนลงจะไมไดรบมรดก ถาหากวาบตรชายของผตายทหายสาบสญไปนนยงม ชวตอย เพราะบตรชายจะกนสทธลงในการรบมรดก เพราะฉะนนใหอายดทรพย มรดกไวจนกวาจะปรากฏขอเทจจรง เชนเดยวกนในกรณผตายทงบตร หญง 2 คนหลานหญง 1 คน และหลานชาย 1 คนแตหายสาบสญไป กรณอยางนหลานหญงจะไมไดรบมรดก เพราะอาจจะเปนไปไดวาหลานชายทหายสาบสญไปนนเสยชวตไปแลว ดงนนบตรหญง 2 คนจะกนสทธไมใหหลานหญงรบมรดก โดยบตรสาว 2 คนจะไดรบ2

3 และใหอายดสวนทเหลอไวจนกวาจะปรากฏความจรง

ถาในกรณททายาทคนเดยวกนจะไดรบสวนแบงจากกองมรดกแตกตางกนใน 2ลกษณะ ตามแตจะพจารณาวาบคคลทหายสาบสญไปนนจะยงมชวตอยหรอเสยชวตไปแลว ในกรณอยางนใ ห

147

มอบสวนแบงทนอยทสดจาก 2 กรณแกทายาทผนน เพอปองกนการผดพลาดทอาจจะเกดขนได ดงตวอยางทมผตายทงทายาททเปน มารดา พนองชาย 2 คนแตหายสาบสญไป 1 คนเหลอเพยง 1 คน ในกรณอยางนมารดาจะไดรบมรดก 1

6 เพราะวาอาจเปนไปไดทพนองชายคนทหายสาบสญยงคงมช วตอย

คอถาสมมตวามรดกม 6 สวน มารดาไดรบ 1 สวน ซงเปนสวนแบงทนอยทสดทมารดาไดรบ ส วนพนองชายคนทมอยไดรบ 2 สวน ซงเปนสวนแบงทนอยทสดส า หรบเขาเชนกน และใหอายดไว 3 สวน ถาหากปรากฏวาพนองชายทหายสาบสญไปนนไดเสยชวตแลวจรง มารดากจะไดรบเพมอก 1 สวน และพนองชายคนทยงอยไดรบเพมอก 2 สวน แตถาหากพนองชายคนทหายสาบสญไปนนยงมชวตอยมารดากจะไมไดรบสวนแบงเพมอก สวนพนองชายคนทมชว ตอยกจะไดรบเพมขนอก 0.5 สวน และคนทเคยหายสาบสญแลวปรากฏตวกลบมากจะไดร บ 2.5 สวน (เพราะพนองชาย 2 คนจะไดรบสวนเหลอโดยแบงกนคนละครง) ( Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992:131-132) 3.9.4 การรบมรดกของบตรนอกสมรส (ซนา)

นกวชาการเหนฟองตองกนวา เดกทเกดจากการละเมดประเวณ (ซนา)นน จะสบสกลจากฝายมารดาของตนเทานน จะไมสบสกลจากฝายบดาของตนทเปนผละเมดประเวณ เพราะการสบสกลของตนจากฝายบดานนยงไมอาจเชอไดอยางเดดขาด แนนอน เพราะศาสนาไมถอวาการละเมดประเวณ เปนการมความสมพนธระหวางชายหญงทถกตอง และไมถอวาเปนการสบสกลจากกนและกน ดงนนจงไมมการรบมรดกระหวางกน และระหวางบตรทเกดจากการละเมดประเวณกบบดาผละเมดประเวณ และญาตทางฝายบดาของเขา ส าหรบเดกกบมารดาของเขา นกวชาการสวนใหญมทรรศนะวา สามารถรบมรดกกนได และระหวางเดกกบญาตทางฝายมารดา กรบมรดกระหวางกนและกนไดเชนเดยวกน ถาหากบตรทเกดจากการละเมดประเวณ(ซนา)เสยชวตลง มารดา และญาตทางฝายมารดาของเขามสทธรบมรดกจากเขา เชนเดยวกนกบทเขามสทธรบมรดกจากมารดา และญาตทางฝายมารดา ถาหากพวกเขาเสยชวต เพราะความสมพนธระหวางเขากบมารดาเปนสงทเชอถอไดอยางเดดขาดแนนอน ความเปนมารดา แมจะไมถกตองตามบญญตศาสนา กกอใหเกดความสมพนธระหวางมารดากบบตรขน ซงน าไปสการรบมรดกระหวางกน (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992:136)

148

3.9.5 การรบมรดกของเดกทแมถกปรกปร าวาละเมดประเวณ (ซนา)

การปรกปร าวาละเมดประเวณ (ซนา) หมายถง การทสามไดปรกปร าวาภรยาของตนละเมดประเวณ(ซนา) และไมยอมรบวา เดกทเกดจากภรยาของเขาวาเปนบตรของเขา โดยทเขากลาวปฏญาณ 4 ครงตอหนากอฏ หรอศาล โดยปรกปร าวา ภรยาของเขาละเมดประเวณ(ซนา) และเขาเปนผทพดจรง และในครงท 5 เขาจะตองกลาววา ขอใหพระองคอลลอฮ ทรงลงโทษเขาถาหากเขาพดเทจ และฝายภรยากจะตองกลาวปฏญาณ 4 ครงตอหนากอฏ หรอศาลและกลาววาผเปนสามพดเทจทกลาวหาวาเขาละเมดประเวณ(ซนา) และในครงท 5 นางจะตองกลาวา ขออลลอฮไดโกรธนางถาหากวาสามของเขาพดจรง ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไวในอลกรอานวา

﴿

﴾

ความวา“และบรรดาผกลาวโทษภรรยาของพวกเขา และส าหรบพวกเขาไมมพยาน

นอกจากตวของเขาเอง กใหการเปนพยานของคนหนงในพวกเขากลาวสาบานสครง ดวยพระนามของอลลอฮ แทจรงเขาเปนหนงในหมผทพดจรง และครงทหาใหเขา

กลาววา แทจรงการสาปแชงของอลลอฮจงมแดเขาหากเขาเปนผทกลาวเทจ” (อลนร : 6, 7) เมอไดมการปรกปร ากนตามบญญตศาสนาแลว ผเปนสามกจะหลดพนจากการถกลงโทษทกลาวหาวาภรยาละเมดประเวณ(ซนา)แตไมมพยานบคคล 4 คนมายนยน อตราการลงโทษในเรองนคอเฆยน 80 ครง ในขณะเดยวกนภรยากบรสทธจากการถกปร กปร าวา ละเมดประเวณ (ซนา) พรอมกนนกใหกอฏ หรอศาลตดสนพพากษาใหทงคแยกออกจากกนจากการเปนสามภรยา สามกไมตองยอมรบวา เดกทเกดมานนเปนบตรของเขา เพราะฉะนนเดกทเกดมาจากผหญงทถกปรกปร าวาละเมดทางเพศ (ซนา) จะไมมสทธในมรดกของฝายพอ และในมรดกของญาตฝายพอ แตใหสบมรดกจากฝายแมและญาตของฝายแมเทานน เพราะหลกศาสนาอสลามถอวาระหวางเดกกบพอของเดกจะไมเกยวพนกนในทางสายเลอด (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992:136-137

149

3.9.6 การรบมรดกของทารกในครรภ ( ميراث الحم) ส าหรบการแบงมรดกใหกบทารกทยงอยในครรภมารดานนหากเปนความประสงคของผรบมรดกอนทงหมดทไมรบรอนในการรบมรดกกใหประวงเวลาในการแบงมรดกไวจนกวาทารกนนจะคลอดออกมาเพอความชดเจนในการระบเพศและก าหนดสทธในการรบมรดกของทารกดงกลาว แตถาหากผรบมรดกอนมความตองการทจะรบรบมรดกกสามารถทจะจดการแบงมรดกตามสทธททารกในครรภไดรบไมวาจะเปนผชายหรอผหญงไดทนทโดยจะตองใชวธการเฉพาะ ไมตองสงสยเลยวาถาหากผตายมทายาทเปนทารกในครรภ ทารกในคร รภกจะไดรบมรดกดวยแตใหกนสทธสวนแบงของทารกในครรภไวกอนจนกวาจะปรากฏสภาพทแทจรงของทารก ดวยการคลอดออกมามชวตอยหรอเสยชว ต และใหปฏบตตอทายาทอนๆดวยการใหไดรบสวนแบงทนอยทสดโดยการสมมตรปแบบตางๆของการมและไมมทารกอยในครรภ มชวตอยหรอเสยชวต เปนเพศหญงหรอเพศชาย มคนเดยวหรอหลายคน และใหทายาททกคนไดรบสวนแบงของแตละคนทมนใจไดวาจะไมมการผดพลาด และใหอายดสวนทเหลอไวจนกวาจะปรากฏสภาพทแทจรงของทารกในครรภ ตวอยางเชนผตายทงภรรยามครรภไว ถาหากสมมตวาคลอดออกมาเสยชวต ภรรยาจะไดรบ 1

4

แตหากคลอดออกมามชวต ไมวาจะเปนเพศชายหรอเพศหญง หนงคนหรอหลา ยคน ภรรยาจะไดรบ 1

8

ดงนนใหภรรยาไดรบ 18

เพราะเปนสวนแบงทมนใจไดวาจะไมผดพลาด และใหอายดมรดกทเหลอไวกอนจนกวาจะปรากฏสภาพทแทจรงของทารกในครรภ ถาหากทารกเปนเพศชาย กจะไดรบมรดกทเหลอทถกอายดไวทงหมด ถาหากวาเปนเ พศหญง กจะไดรบ 1

2 มรดกทเหลอใหปดไปใหแกทารกท

คลอดออกมาเปนเพศหญง ถาหากไมมบยตลมาลหรอมแตไมมระบบการจดเกบรกษาและแจกจายทด แตหากบยตลมาลมระบบจดเกบทด สวนนกใหขนกบบยตลมาล ภายหลงจากภรรยาและทารกทคลอดออกมาเปนเพศหญงไดรบสวนแบงของตนไปแลว ความเปนไปไดตางๆทสมมตขนมาทงหมดนจะไมท าใหสวนแบงทภรรยาไดรบเปลยนแปลงไป เพราะถงอยางไรภรรยากจะไดรบสวนแบง 1

8 เมอทารกในครรภคลอดออกมาและม

ชวตอยอยางมนคง (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992: 117)

150

3.9.7 การรบมรดกของกะเทย (ميراث الخنثى) กะเทยหรอคนซา(الخنثى) ตามหลกภาษามาจากค าวา อนคนาซ (انخناث) มความหมายวา กลายเปนสอง และแตกออก กะเทยหรอคนซาม 2 ประเภท คอ

1. คนซา มชกล ( الخنثى المشك) 2. คนซาไมมชกล ( الخنثى غير المشك)

คนซามชกล ( الخنثى المشك) ตามหลกศาสนาหมายถงบคคลทมอวยวะเพศชายและอวยวะเพศหญงในรางเดยวกน หรอไมมอวยวะเพศใดบงบอกเพศอยเลย คนซาไมมชกล ( الخنثى غير المشك) คอบคคลทมลกษณะหนกไปในทางเพศชายหรอเพศหญง เชนแตงงานแลวไดบตร กถอวาเปนเพศชาย หรอแตงงานแลวตงครรภ กถอวาเปนเพศหญง นกวชาการไดกลาวถงสญลกษณตางๆทจะท าใหชชดลงไปไดวากะเทยหรอคนซานนเปนเพศชายหรอเพศหญง แมจะปรากฏสญลกษณนนภายหลงจากบรรลศาสนภาวะแลวกตาม เชนถาหากวาคนซาหลงอสจ กชชดไปไดวาเขาเปนผชาย และหากเขามประจ าเดอนกรไดวาเขาเปนผหญง และถาหากเขาโนมเอยงไปทางชอบผหญง เขากเปนผชาย และหากโนมเอยงไปทางชอบผชาย เขากเปนผหญงเปนตน ในยคปจจบนทการแพทยมความเจรญไปมาก มความเปนไปไดนอยมากทจะยงคงมคนซามชกลอยโดยทยงไมสามารถชชดลงไปไดวาเพศทแทจรงของเขานนเปนเพศใด แตถาหากการแพทยยงไมสามารถชชดลงไปไดวาเพศทแทจรงของเขาคอเพศใด กตองถอวาบคคลนนเปนคนซามชกล คนซามชกลนนจะไมอยในสภาพทเปนบดา มารดา ป ยา และยาย เพราะถาหากเขามสภาพเปนคนใดคนหนงจากทกลาวมา เขากเปนบคคลทมเพศชดเจนไมเปนเพศหญงกเปนเพศชาย และเขากไมอยในสภาพทเปนสาม ภรรยา เพราะศาสนาอสลามไมยนยอมใหเขาแตงงานกน ตราบใดทยงไมปรากฏเพศทแนนอนของเขา ดงนนในเรองการรบมรดกของกะเยหรอคนซามชกลจงมาจากสฝายเทานน คอ บตร พนอง ลง และนายทปลดปลอยทาส

วธการแบงมรดกกะเทยหรอคนซาพรอมตวอยาง 1. ในกรณทการแบงมรดกใหแกกะเทยมชกลมผลทไมแตกตางกน ทงของตวกะเทย

มชกลเอง หรอของบคคลทรบมรดกรวมกบเขา ไมวาจะสมมตวากะเทยมชกลนนจะเปนเพศใดกตาม ในกรณอยางนใหแบงมรดกใหแกทกคนไดเลย เพราะยงไงกผลทออกมาไมแตกตางกน เชน ตวอยางท

151

ผตายทงมารดา พนองชายรวมบดามารดา 1 คน พนองรวมแตมารดาทเปนกะเทยมชกล 1คน พรอมกบกองมรดก 600,000 บาท

ทายาท แบบ/อตราสวนทรบ สวนทไดรบ มารดา 1

6 (เพราะมพนองสองคน) 1 สวน(100,000 บาท)

พนองชายรวมบดามารดา 1 คน สวนเหลอ 4 สวน(400,000 บาท) พนองรวมแตมารดาทเปน

กะเทยมชกล 1 คน

1

6 (ทกกรณไมวาจะเปนชายหรอ

หญง) 1 สวน(100,000 บาท)

จากตวอยางจะเหนไดวา กะเทยทมอยในปญหานจะไดรบมรดก 1

6 ทกกรณ ไมวาเขา

จะเปนเพศหญงหรอเพศชายกตาม คดเปนเงนจ านวน 100,000 บาท สวนมารดาจะไดรบ 16

เพราะผตายมพนองหลายคน (2 คน) คดเปนเงน จ านวน 100,000 บาท สวนพนองชายรวมบดามารดาไดรบสวนทเหลอ เปนเงนจ านวน 400,000 บาท 2. ในกรณทกะเทยมชกลไดรบมรดก ถาหากสมมตวาเขาเปนชาย หรอเปนหญง แตจะไมไดรบมรดกหากสมมตเปนอกอยางหนง ในกรณอยางนใหระ งบการแบงมรดกใหแกกะเทยมชกล จนกวาจะปรากฏชดวาเขาเปนผชาย หรอวาเขาเปนผหญง เชนเดยวกน ใหระงบการแบงมรดกใหกะเทยมชกลไวกอน ถาหากวา มทายาทบางคนจะไดรบมรดก ถาสมมตวากะเทยมชกลเปนเพศหนง แตจะไมไดรบมรดกหากเปนอกเพศหนง ตวอยางเชน ผตายทงทายาททเปนภรรยา ลง และบตรของพนองชายทเปนกะเทยมชกล ในกรณอยางนภรรยาภรรยาจะไดรบ 1

4 ของกองมรดก ซงในปญหานสวนแบงของภรรยาจะไมมการเปลยนแปลง ไม

วากะเทยมชกลนนจะเปนเพศใดกตาม สวนลงจะยงไมตองแบงมรดกใหแกเขากอน จนกวาจะปรากฏชดวา บตรของพนองชายทเปนกะเทยมชกลนนเปนเพศใด เพราะถาหากปรากฏวา บตรของพนองชายทเปนกะเทยมชกลนนเปนเพศชาย ลงกจะถกกะเทยมชกลทเปนเพศชายนนกนสทธเขาไมใหไดรบมรดกทนท ในขณะทถาหากวาบตรของพนองชายทเปนกะเทยมชกลนนเปนเพศหญงเขา (กะเทยมชกลทเปนเพศหญง) กหมดสทธรบมรดกเชนกน เพราะเขากลายมาเปนซะวลอรฮาม จงไมมสทธในกรณน 3. ในกรณทกะเทยมชกลไดรบสวนแบงมรดกทแตกตางกน ระหวางการสมมตทงสองครง (สมมตวาเปนชายหนงครงและสมมตวาเปนหญงหนงครง) และทายาทคนอนๆกเชนเดยวกน จะ

152

ไดรบสวนแบงทแตกตางกนออกไปกบการสมมตทงสองครง ในกรณอยางนใหแบงมรดกใหแกกะเทยมชกล และทายาทคนอนๆดวยสวนแบงท นอยทสดจากการสมมตทงสองครง เพอเปนการสะดวกในการจดการตอไปหากเกดมการเปลยนปลงไปจากการสมมตฐานในตอนแรก (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji, 1992:127-130) 3.9.8 มรดกของผตายหม

ในกรณผทมบคคลทมสทธรบมรดกซงกนและกนไดตงแตสองคนขนไปเสยชวตพรอมกน ไมวาจะดวยอบตเหตทเกดขนอยางกะทนหน เชน เปนลม จมน า ไฟไหม หรออนๆ โดยไมสามารถทราบไดวาผใดเสยชวตกอนกน ดงนนจะไมมการรบมรดกซงกนและกนระหวางบคคลทงสองนน โดยใหปฏบตแกบคคลเหลานนในเรองการแบงมรดกเสมอนวาเปนบคคลภายนอกทไมมความสมพนธใดๆตอกน สวนทายาทอนๆของผตายแตละคนกจะไดรบมรดกของเขาไป เพราะเงอนไขในการรบมรดกระบไววา จะตองมนใจวาทายาทผรบมรดกมชวตอยภายหลงเจามรดกเสยชวต ตวอยางเชนพนองชายรวมบดามารดาเดยวกนเสยชวตดวยอบตเหต โดยไมสามารถรไดวาผใดเสยชวตกอนกน โดยพนองคนหนงทงภรยาหนงคน บตรหญงหนงคน และลงหนงคน สวนพนองชายอกคนหนง ทงบตรหญงสองคน และลงหนงคน(ซงเปนคนๆเดยวกนกบลงของผตายคนแรก) ในกรณอยางนพนองชายทงสองคนจะไมรบมรดกซงกนและกน แตใหแบงมรดกของพนองคนแรกใหแกภรยาของเขาเศษหนงสวนแปด บตรหญงของเขาเศษหนงสวนสอง สวนลงรบมรดกในสวนเหลอ สวนมรดกของพนองชายคนทสองใหแบงแกทายาทของเขาเชนเดยวกน โดยใหบตรหญงสองคนเศษสองสวนสาม และลงไดสวนเหลอ (Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali al Sharbaji,1992 :135) 3.9.9 กะลาละฮ (الكاللة)

กะลาละฮ หมายถง ผตายทไมมทายาทในการรบมรดก ไมวาจะเปนทายาททางดานสายเลอด เชนลกชาย ลกสาว ลกชายของลกชาย ลกสาวของลกชาย หรอทายาททางสายเลอดทอยต าลงไป และทายาทผใหก าเนด เชนพอ แม ป หรอทายาททอยในระดบทสงขนไป แตมผทมสทธในการรบมรดกของเขาไดแก พนองชาย หญงพอแมเดยวกน หรอ พนองชาย หญงพอเดยวกน หรอพนองชายหญงแมเดยวกน หรอลกของพนองชาย เปนตน(มนร มหะหมด, 2534:67)

153

พระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

﴾ ความวา “และถามชายคนหนงหรอหญงคนหนงถกรบมรดกในฐานะเปนผทไมมบดาและบตร แตเขามพชายหรอนองชายคนหนง หรอมพสาวหรอนองสาวคนหนงแลว แตละคนจากสองคนนนจะไดรบหนงในหก แตถาพนองของเขามมากกวานน พวกเขากเปนผรบรวมกนในหนงในสาม ทงนหลงจากพนยกรรมทถกสงเสยไวหรอหลงจากหนสนโดยมใชสงทน ามาซงผลรายใด ๆ เปน ค าสงทมาจากอลลอฮ และอลลอฮ เปนผทรงรอบรผทรงหนกแนน” (อนนสาอ :12)

ตวอยางการสบมรดกกะลาละฮ 1. ผตายทงพนองชายรวมบดามารดาไว ถาม 1 คนกจะไดรบมรดกทงหมด ถามหลาย

คนกจะรบมรดกทงหมดในสดสวนทเทาๆกน 2. ผตายทงพนองหญงรวมบดามารดา ถามคนเดยวไดรบ 1

2 ถามหลายคนไดรบ

2

3

สวนทเหลอใหน ากลบมาแบงใหม 3. ผตายทงพนองชายหญงรวมบดามารดาไว กจะไดรบมรดกทงหมด โดยแบงให

ผชาย 2 สวนฝายผหญง 1 สวน 4. ผตายทงพนองชายรวมบดามารดาไว และพนองชายหญงรวมบดาไว พนองชาย

รวมบดามารดาไดรบมรดกทงหมด เพราะเขากนสทธพนองชายหญงรวมบดา 5. ผตายทงพนองหญงรวมบดามารดา และพนองชายรวมบดาไว

ก. ถาพนองหญงรวมบดามารดาม 1 คน นางจะไดรบ 12

ของมรดก สวนทเหลอ ตกเปนของพนองชายรวมบดา

ข. ถาพนองหญงมมากกวา 1 คน พวกนางจะไดรบ 23

ของมรดก สวนทเหลอ ตกเปนของพนองชายรวมบดา ถามมากกวา 1 คนกใหแบงเทาๆกน (มนร มหะหมด, 2534:67- 69)