วชา SSC 281 : Economicsบทท 4 ทฤษฎพฤตกรรมผบรโภค

ผบรโภคทกคนมเงนหรอรายไดทจำากด ดงนนจงตองม ‘การตดสนใจเลอก ’ ซงกอนทจะมการตดสนใจเลอกทางใด ในฐานะของผบรโภคตองมการคำานงถงวา ทางเลอกนนเปนทางเลอกทจะทำาใหตนเองไดรบความพอใจสงสดหรอเปลา เพราะทกครงทมการตดสนใจเลอก นนแปลวา เงนหรอทรพยากรทผบรโภคมอยอยางจำากดนนจะลดลง ผบรโภคจงตองเลอกสงทจะทำาใหไดรบความพอใจสงสด โดยความพอใจทวาน ในทางเศรษฐศาสตรเรยกวา ‘อรรถประโยชน’ (Utility)

สำาหรบทฤษฎทใชในการอธบายพฤตกรรมผบรโภควาขนอยกบความพอใจหรออรรถประโยชน มอย 2 ทฤษฎหลกคอ

1) ทฤษฎอรรถประโยชน (Utility Theory) เปนทฤษฎทถอวาความพอใจของผบรโภคสามารถวดเปนหนวยได โดยหนวยทเรยกวา Util ถอเปน Cardinal Theory

2) ทฤษฎเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve Theory) เปนทฤษฎทถอวาความพอใจของผบรโภคไมสามารถวดได จะบอกไดเพยงวาความพอใจมากกวาหรอนอยกวา ถอเปน Oridinal Theory ซงแมทฤษฎหลงนจะเหนดวยวา ตวทใชอธบายพฤตกรรมผบรโภคทสำาคญคอ ความพอใจ แตกมขอโตแยงแนวทางของทฤษฎแรกวา ความพอใจนนสามารถบอกเปน ‘ลำาดบ’ ได แตจะบอกวาเปน ‘เทาไหร’ นนไมสามารถทำาได

โดยอธบายรายละเอยดของทง 2 ทฤษฎโดยลำาดบไดดงน

4.1 ทฤษฎอรรถประโยชน (Utility Theory) ทฤษฎอรรถประโยชนมพนฐานมาจากหลกจตวทยา ทกลาววา

มนษยเราจะทำาตามความพงพอใจของตนเอง ดงนนการซอสนคาและบรการกเกดจากความพงพอใจทจะไดรบจากการซอสนคาดงกลาว

1

อรรถประโยชน (Utility) จงคอ ความพอใจทผบรโภคไดรบจากการอปโภคบรโภคสนคาและบรการ ซงสามารถวดเปนหนวยได เรยกวา Util โดย เศรษฐทรพย ‘ ’ (Economic goods) ทกชนดยอมมอรรถประโยชน ทงนขนอยกบความตองการในสนคา

อยางไรกตาม สนคาชนดเดยวกนจำานวนเทากนอาจใหอรรถประโยชนตางกนได ทงในกรณทเวลาตางกน หรอผบรโภคตางคนกน ดงนนแมความพอใจจะสามารถวดได แตกยงมความแตกตางระหวางบคคลอย การจะพจารณาเรองความพอใจ จงตองศกษาผบรโภคคนใดคนหนงวา ผบรโภคคนนนจะตดสนใจซอสนคาชนดใดชนดหนงมากหรอนอย ซงยอมขนอยกบอรรถประโยชนหรอความพอใจทเขาจะไดรบเปนสำาคญ

4.1.1 อรรถประโยชนเพม (Marginal Utility : MU) และอรรถประโยชนรวม (Total Utility : TU)

4.1.1.1 อรรถประโยชนเพม (Marginal Utility : MU) หมายถง ความพอใจทผบรโภคไดรบเพมขน จากการบรโภคสนคาเพมขน 1 หนวย

ซงการเพมขนดงกลาวจะเปนการเพมขนในอตราทลดลง ตามกฏการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนสวนเพม ( Law of Diminishing Marginal Utility ) นนคอ เมอผบรโภคไดรบสนคาหรอบรการเพมขนๆ ทละหนวย อรรถประโยชนสวนเพม (MU) ของสนคาและบรการหนวยทเพมนนจะลดลงตามลำาดบ โดย

Q MUTU ในชวงแรก และเมอ MU = 0 TU จะสงสด (+) หากผบรโภค ยง

2

บรโภค Q เพมขนอก MU จะตดลบ (-) TU

4.1.1.2 อรรถประโยชนรวม (Total Utility : TU) หมายถง ผลรวมของอรรถประโยชนสวนเพม (MU) ทผบรโภคไดรบจากการบรโภคสนคา ตงแตหนวยแรกจนถงหนวยทกำาลงพจารณา ซงความพอใจสงสดของผบรโภคจะดทอรรถประโยชนรวมน เขยนเปนสมการไดวา

TU = MUi

สำาหรบวธการพจารณาอรรถประโยชนเพม (MU) และอรรถประโยชนรวม (TU สามารถแบงออกเปน 2 กรณคอ

กรณท 1 เมอพจารณาสนคาเพยงชนดเดยว ยกตวอยางเชน ขาวมนไก สามารถหา MU และ TU ไดดงน

ตารางท 4.1 ตวอยางการหา MU และ TU ของขาวมนไก

ขาวมนไก (จาน) MU (Util)1 100

3

ขาวมนไก (จาน) MU (Util)2 70

3 304 05 -10

6 -60

จากตารางท 4.1 จะเหนไดวา คา MU ของขาวมนไกจานท 1 – 4 เปนบวก (+) แสดงวา การบรโภคขาวมนไกในจำานวนดงกลาว จะทำาใหผบรโภคคนนไดรบความพอใจในการบรโภค แตความพอใจนนจะเพมขนในอตราทลดลงตามกฏการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนสวนเพม

อยางไรกตาม ผบรโภคจะสามารถบรโภคขาวมนไกไดถง 4 จานเทานน (ยตท MU = 0) เพราะหากบรโภคไปจนถงจานท 5 คาความพอใจจะตดลบทนท

หากเราตองการหาวา การบรโภคขาวมนไกของผบรโภคคนนจะไดรบ TU เทาไหร สามารถคำานวณไดจาก

จานท 1-4 TU = 4i=1 MUi

= 100 + 70 + 30 + 0= 200

แตถาบรโภคจานท 1- 5 TU = 5i=1 MUi

= 100 + 70 + 30 + 0 – 10

= 190

จะเหนไดวา หนวยททำาใหผบรโภคเกดความพอใจสงสดในการบรโภคขาวมนไกหรอ Maximize

4

Q

MU

Total Utility ( Max TU ) เทากบ 200 Util แตถาผบรโภคคนดงกลาวยงคงบรโภคขาวมนไกไปถงจานท 5 คา TU จะลดลงเปน 190 Util ดงนนการจะตดสนใจเลอกวา ผบรโภคควรจะบรโภคสนคาเปนจำานวนเทาไหร เงอนไขสำาคญของทฤษฎนคอ ใหมการซอสนคาชนดนนไปจนหนวย MU = 0 (เพราะแมกอนหนา MU จะลดลงเรอยๆ แตตราบใดทยงคงมคาเปนบวก (+) แสดงวา อรรถประโยชนรวมยงเพมอย) เมอนนจงจะเปนหนวยททำาใหผบรโภคไดรบความพอใจหรออรรถประโยชนสงทสด

ซงสามารถแสดงภาพความสมพนธของ TU และ MU ไดดงกราฟท 4.1

กราฟท 4.1 ความสมพนธระหวาง TU และ MU

กรณท 2 เมอพจารณาสนคามากกวา 1 ชนด จะดไดจากสงทเรยกวา ดลยภาพของผบรโภค

TU

TU, MU

ปรมาณ (Q)0

MU=0

Max TU

4 MU

5

( Consumer Equilibrium ) ซงเปนการพจารณาวา ผบรโภคจะใชจายเงนรายไดทมอยจำากดในการซอสนคาและบรการชนดตางๆ อยางไร จงจะไดรบความพอใจสงสด (Maximize Utility) ทงนผบรโภคจะตองทราบ ราคาสนคา ทกำาลงตดสนใจดวย โดยดลยภาพจะเกดขน ท Max TU ซงมสมมตฐานดงน

กรณทผบรโภคมรายไดไมจำากดและสนคาทกชนดมราคาเทากน Max TU เมอ MUa = MUb =..........= 0

กรณทผบรโภคมรายไดจำากดและสนคาทกชนดราคาไมเทากนMax TU เมอ MUa/Pa = MUb/Pb

=.......=MUn/Pn = k

ในกรณแรกนน เปนเพยงขอสมมตทางทฤษฎ เพราะโลกแหงความเปนจรงจะเปนดงกรณหลง ททกคนลวนแลวแตมรายไดจำากด และราคาสนคาชนดตางๆ นนไมเทากน ฉะนนการจะหาความพอใจสงสด จะตองนำาเอาราคาสนคาแตละชนดมาหารกบ MU ในแตละหนวยของสนคานนๆ จากนนจงนำาคาทไดมาเปรยบเทยบกน โดยเงอนไขสำาคญของการพจารณาคา Max TU คอ ตรงจดทคา MU/P ของสนคาแตละชนดเทากน

ยกตวอยางจากขอมลเดมในกรณขาวมนไก โดยกำาหนดใหมราคาจานละ 20 บาท และเพมสนคาเขามาอกชนดคอ สมตำา โดยกำาหนดใหมราคาจานละ 10 บาท ดงแสดงในตารางท 4.2 และตารางท 4.3 ตามลำาดบ

ตารางท 4.2 ตวอยางการหา MU/ P ของขาวมนไก (จานละ 20 บาท)

6

Constantคาคงท

ขาวมนไก (จาน) MU (Util) MU/ P

1 100 52 70 3.53 30 1.54 0 0

ตารางท 4.3 ตวอยางการหา MU/ P ของสมตำา (จานละ 10 บาท)

สมตำา (จาน) MU (Util) MU/ P1 80 8

2 50 53 30 34 10 1

ขอมลจากตารางขางตน จะเหนไดวา คา Max TU ตรงจดทคา MU/P ของขาวมนไกและสมตำาเทากน คอ 5 โดยสามารถนำามาแทนคาในสมการไดวา

Max TU เมอ MU ขาวมนไก = MU สมตำา = k = 5

P ขาวมนไก P สมตำา โดยผบรโภคจะตอง บรโภคขาวมนไก 1 จาน ใชเงน = 20 บาท

บรโภคสมตำา 2 จาน ใชเงน = 20 บาท

รวมเปนเงน = 40 บาท

7

จงจะไดรบความพอใจสงสด โดย คา TU = MUi

= MU ขาวมนไก + MU สมตำา

= 100 + [MU สมตำา 1 + MU สมตำา 2] = 100 + [80 + 50]

= 230

สรปไดวา ผบรโภคจะตองใชเงนเปนจำานวน 40 บาท จงจะไดความพอใจจากการบรโภคขาวมนไกและสมตำาสงสด (Maximize Total Utility : Max TU) เทากบ 230 Util

อยางไรกตาม ตองไมลมวา สงสำาคญทจะเปนตวจำากดการซอของผบรโภคคอ รายได เชน หากผบรโภคมเงนทงหมด 50 บาท เมอตดสนใจซอขาวมนไกกบสมตำาเปนจำานวนเงน 40 บาท กจะเหลอเงนทงหมด 10 บาท ฉะนนผบรโภคจงตองตดสนใจเลอกทางทดทสดเพอใหเกดความพอใจสงสด

4.1.2 ขอโตแยงทฤษฎอรรถประโยชนขอโตแยงสำาคญของทฤษฎนคอ

ในการซอสนคาและบรการผบรโภคไมไดสนใจถง MU ของสนคาแตละชนด ทำาใหไมเกดดลยภาพ

ผบรโภคมกซอสนคาตามความเคยชน มากกวาการใชตรรกะ นนคอ ไมไดคำานงถง MU

ความพอใจของผบรโภคไมสามารถวดออกมาเปนหนวยได ซงขอนถอเปนขอโตแยงสำาคญทนำาไปส

8

การสรางทฤษฎท 2 คอ ทฤษฎเสนความพอใจเทากน

4.2 ทฤษฎเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve Theory)

ทฤษฎเสนความพอใจเทากน โตแยงทฤษฎอรรถประโยชนวา ความพอใจของผบรโภคไมสามารถวดออกมาเปนหนวยได โดยใหคำาอธบายวา ผบรโภคสามารถบอกไดเพยง วา ไดรบความพอใจมากกวา หรอนอยกวา เมอเทยบกบระดบการบรโภคปจจบน แตจะไมสามารถบอกไดวามากกวา หรอนอยกวาในจำานวนเทาใด

4.2.1 เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve : IC)

เสนทใชในการอธบายทฤษฎดงกลาวนคอ เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve : IC) ซงเปนเสนทแสดงสดสวนความสมพนธของสนคา 2 ชนด ทแตกตางกน แตใหความพอใจแกผบรโภคเทากน โดยสมมตใหสนคา X และสนคา Y เปนสนคา 2 ชนดทใชทดแทนกนได ซงลกษณะของเสนความพอใจเทากนนจะเปนเสนโคง เนองจากโดยปรกต สนคา 2 ชนดมกจะเปนสนคาททดแทนกนไดไมสมบรณ ดงกราฟท 4.2

กราฟท 4.2 เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve :

IC) กรณสนคา 2 ชนดทดแทนกนไดไมสมบรณ

9

จากตวอยางในกราฟ หากกำาหนดใหผบรโภคอย ณ จด A แสดงวา ปจจบน ผบรโภคมสดสวนของสนคา Y อยท 10 หนวย และสนคา X อยท 1 หนวย ถาผบรโภคตองการจะไดสนคา X มาเพมอก 1 หนวย เปนจำานวนรวม 2 หนวย เขาจะตองยอมแลกสนคา Y ไปเปนจำานวนถง 4 หนวย โดยจะเหลอสนคา Y อยเทากบ 6 หนวย (10 – 4 = 6) ตำาแหนงบนเสนความพอใจเทากนจงจะ Move ไปทจด B

เหตผลทเปนเชนนเพราะสนคาชนดใดกตามทผบรโภคมอยในมอเปนจำานวนมาก คณคาของมนกยอมจะตำากวาสนคาทผบรโภคมอยในมอเปนจำานวนนอย และยงสนคานนมจำานวนลดลงมากเทาไหร คณคาของมนกยอมทจะสงขน อตราการแลกจงไมเทากน ดงจะเหนวา ถาผบรโภคตองการจะไดสนคา X มาเพม เปนจำานวนรวม 4 หนวย จากทเคยแลกไปเพยง 1 หนวยจะตองเพมขนเปน 2 หนวย ขณะทอตราการแลกของสนคา Y กจะลดลงจาก 4 หนวย เปน 2 หนวย โดยจะเหลอสนคา Y อยเทากบ 4 หนวย (6 – 2 = 4) ตำาแหนงบนเสนความพอใจเทากนจงจะ Move ไปทจด C

สนคา X

0

IC

A

B

10

1

6

2

4

4

C

1 2

4

2

สนคา Y

10

การทสนคาทง 2 ชนดเปนสนคาททดแทนกนไดไมสมบรณ ทำาใหเสน IC ทไดมลกษณะเปนเสนโคง กระนนเสนความพอใจเทากน กสามารถทจะมลกษณะเปนเสนตรงได ซงจะเกดขนในกรณทสนคา 2 ชนดนนเปนสนคาททดแทนกนไดสมบรณ ดงกราฟท 4.3

กราฟท 4.3 เสนความพอใจเทากน (Indifference Curve : IC)

กรณสนคา 2 ชนดทดแทนกนไดสมบรณ

จากตวอยางในกราฟ จะเหนไดวา อตราการแลกของ

สนคา 2 ชนดคอ สนคา Y กบสนคา X มสดสวนเทากนตลอดทงเสน ในอตราสวน 2 ตอ 2 ไมวาจะเปน ณ จด A, B หรอ C แสดงวา ผบรโภคใหความสำาคญกบการบรโภคสนคาทง 2 ชนดเทากน ไมไดชอบหรอตองการสนคาชนดใดชนดหนงมากกวา จงทำาใหเสน IC มลกษณะเปนเสนตรง

หากแตในโลกของความเปนจรง เปนไปไดยากมากทจะมสนคาซงสามารถทดแทนกนไดสมบรณ สวนใหญจะทดแทนกนไดในระดบหนงเทานน เชน เนอหมกบเนอไก เปนตน

สนคา X

0IC

AB

10

2

6

4

8

6

C

2 2

2

2

สนคา Y

11

4.2.2 แผนภาพเสนความพอใจเทากนผบรโภคคนหนงๆ นน ไมไดมเสนความพอใจเทากนเพยง

เสนเดยว แตจะมไดหลากหลายเสน เพราะความพอใจของผบรโภคมหลายระดบ โดยเสนทอยเหนอกวายอมใหความพอใจทมากกวา ดงกราฟท 4.4

กราฟท 4.4 แผนภาพเสนความพอใจเทากน

4.2.3 คณสมบตของเสนความพอใจเทากน จากทกลาวมาขางตน สามารถสรปคณสมบตของเสนความพอใจเทากนไดดงน

เปนเสนโคงทอดลงจากซายมาขวา เนองจากเมอไดสนคาชนดหนงมาเพม ผบรโภคกจะตองลดจำานวนสนคาอกชนดหนงลง มเชนนนเสนความพอใจเทากนจะกลายเปนเสนใหม ดงตวอยางในกราฟท 4.5

สนคา X

IC1IC2

สนคา Y

IC3IC4

IC4 > IC3 > IC2 > IC1

12

กราฟท 4.5 กรณเสนความพอใจเทากนกลายเปนเสนใหม

จากตวอยางในกราฟ ถาตองการจะทำาใหความพอใจของผบรโภคคงเดม เมอสนคาตวหนงเพมขน อกตวหนงตองลดลง ถาไมมตวใดตวหนงลด เสนความพอใจเทากนจะกลายเปนเสนใหม ดงจะเหนวา ณ จด A และ M เสนความพอใจไมเทากนโดยจด A อยบนเสนความพอใจทตำากวาคอ IC1 ขณะทจด M อยบนเสนความพอใจทสงกวาคอ IC2

เปนเสนโคงเวาเขาหาจดกำาเนด (Origin) เนองจากโดยปรกตแลว สนคาทง 2 ชนดมกจะเปนสนคาททดแทนกนไดไมสมบรณ

เปนเสนทตอเนองไมขาดตอน เสนความพอใจเทากนตดกนไมได เนองจากจะทำาให

การใชตรรกะในการอธบายเสนความพอใจเทากนเกด

สนคา X

0

IC1

A

B

10

1

6

2

4

4

C IC2

1 2

4

2

สนคา Y

M

13

ปญหา ดงแสดงตวอยางกรณทเสนตดกนในกราฟท 4.4

กราฟท 4.6 กรณเสนความพอใจเทากนตดกน

จากตวอยางในกราฟ จะเหนไดวา บนเสน IC1 จด A, B และ C เปนจดทใหความพอใจเทากน ขณะทบนเสน IC2 จด M, B และ N เปนจดทใหความพอใจเทากน โดยเสน IC ทง 2 เสน ตดกนทจด B แตหากจะสรปตามตรรกะวา จด A, B และ C ยอมเทากบ จด M, B และ N เมอพจารณาจากรป เชน ณ จด A และ จด M จะเหนไดวา ในความเปนจรงนนจด M ใหความพอใจแกผบรโภคสงกวาจด A ดงนนถาเสนตดกน จะทำาให

สนคา X

0

IC1A

B C

IC2

M

สนคา Y

N

14

เราไมสามารถอธบายเสนความพอใจเทากนทเกดขนได

4.2.4 อตราสวนเพมของการทดแทนกนของสนคา 2 ชนด (Marginal Rate of Substitution : MRS)

อยางทไดกลาวมาขางตนวา เสนความพอใจเทากนเปนเสนทแสดงสดสวนความสมพนธของสนคา 2 ชนด ซงจะมการแลกเปลยนสนคาระหวางกน ในศพททางเศรษฐศาสตร เรยกวา อตราสวนเพมของการทดแทนกนของสนคา 2 ชนด (Marginal Rate of Substitution : MRS) คอ การลดลงของสนคาชนดหนง เมอผบรโภคไดรบสนคาอกชนดหนงเพมขนหนงหนวย โดยรกษาระดบความพอใจใหคงเดม ซงมสตรดงน

ถาผบรโภคไดรบสนคา Y เพมขน 1 หนวย โดยบรโภคสนคา X ลดลง

คา MRSyx = - ∆ X ∆Y

ถาผบรโภคไดรบสนคา X เพมขน 1 หนวย โดยบรโภคสนคา Y ลดลง

คา MRSxy = - ∆ Y ∆X

โดยคาดงกลาวคอ คา Slope ของ เสน IC ซงจะตดลบเสมอ (-) เนองจากสนคาตวหนงเพมขนและอกตวหนงลดลง () ความสมพนธจงเปนไปในทศทางตรงกนขาม1 แสดงตวอยางดงกราฟท 4.7

1จดสงเกตในการเขยนคา MRSyx หรอ MRSxy ตวแรกคอ ตวทเพม () สวนตวหลงคอตวทลด ()

15

กราฟท 4.7 เสนความพอใจเทากนกบอตราสวนเพมของการทดแทนกนของสนคา 2 ชนด (Marginal Rate of

Substitution : MRS)

จากกราฟ หากเดมผบรโภคอย ณ จด A B จะเขยนไดเปน

MRSxyหากเดมผบรโภคอย ณ จด B A จะเขยนไดเปน

MRSyx

กรณนจะยกตวอยาง การหาคา MRSxyจาก A B คา MRSxy = - ∆ Y

∆X = - ( 6 - 10 ) (4 - 2)

MRSxy (A B) = - 2

จาก B C คา MRSxy = - ∆ Y

สนคา X

0

IC

A

B

10

2

6

4

4

6

C

สนคา Y จาก A B C คา

MRSxy จะลดลงตามลำาดบ ตามกฎการลดนอยถอยลงของ MRS

Slope (-)

16

∆X = - ( 4 - 6 ) (6 - 4)

MRSxy (B C) = - 1

จะเหนไดวา จาก A B C คา MRSxy จะลดลงตามลำาดบ (พจารณาจากคาสมบรณ) ซงการทผบรโภคไดรบสนคาชนดใดชนดหนงเพมขนทละหนวย แลวทำาใหคา MRSxy มคาลดลงเรอยๆ น เรยกวา กฎการลดนอยถอยลงของอตราสวนเพมของการทดแทนกนของสนคา 2 ชนด เนองจากสนคาทง 2 ชนดเปนสนคาททดแทนกนไดไมสมบรณ ทำาใหเสน IC มลกษณะเปนเสนโคง แตถาคา MRSxy ของสนคาทง 2 ชนดนนคงทตลอด กแสดงวา เปนสนคาททดแทนกนไดสมบรณ ซงจะทำาใหเสน IC มลกษณะเปนเสนตรง ดงไดกลาวไปแลวขางตน

4.2.5 เสนงบประมาณ (Budget Line : BL)การทผบรโภคจะอยบนเสนความพอใจเทากนเสนไหนนน

มสงทเขามาเปนตวกำาหนดหรอขอจำากด คอ รายได ทฤษฎนจงไดนำาเสนอเสนอกเสนหนงขนมา ไดแก เสนงบประมาณ (Budget Line : BL) ซงเปนเสนทแสดงใหเหนถงจำานวนตางๆ ของสนคา 2 ชนด ทสามารถซอไดดวยเงนจำานวนหนงทกำาหนดให ณ ราคาตลาดขณะนน โดยเสนงบประมาณจะมลกษณะดงกราฟท 4.8

กราฟท 4.8 เสนงบประมาณ (Budget Line : BL)

17

4.2.6 ดลยภาพของผบรโภค (Consumer Equilibrium)

เราสามารถจะนำาเสนความพอใจเทากนหรอเสน IC และเสนงบประมาณหรอเสน BL มาใชในการวเคราะหหาดลยภาพของผบรโภค (Consumer Equilibrium) ซงจะเกดขนเมอผบรโภคใชเงนหรอรายไดทมอยอยางจำากด ซอสนคา 2 ชนด และทำาใหเขาไดรบความพอใจหรอเสน IC สงสด แสดงดงกราฟท 4.9

สนคา X

BL

สนคา Y

0

Slope (-)= - ∆Y = - M/ PX = - PX ∆X M/ PY PY

M/ PY

M/ PX

M : รายไดของผบรโภคPY : ราคาสนคา YPX : ราคาสนคา X

18

กราฟท 4.9 ดลยภาพของผบรโภค (Consumer Equilibrium)

จากกราฟ จะเหนไดวา แมเสน IC3 จะเปนเสนทอยสงทสด แตจด N นนอยนอกเหนอเสน BL ทำาใหผบรโภคไมมเงนมากพอทจะซอสนคาในสดสวน N ได จดทมความเปนไปได จงคอ จด A, B และ C ซงอยบนเสน BL

หากพจารณาเปรยบเทยบกน จะพบวา จด A และจด C นนเปนจดทอยบนเสนเดยวกนคอ เสน IC1 แตยงมจดทอยบนเสน IC2 ซงเปนเสนทสงกวา คอ จด B โดยจดสมผสดงกลาวเปนจดท Slope IC และ Slope BL เทากน เรยกวา จดดลยภาพของผบรโภค จงสรปไดวา ภายใตจำานวนเงนทเทากน ระหวางจด A, B และ C หากผบรโภคเปนคนทตดสนใจไดอยางมเหตผล เขาจะซอสนคาในสดสวน B ซงเปนจดทจะทำาใหไดรบความพอใจสงสด

สำาหรบดลยภาพของผบรโภคนสามารถทจะมการเปลยนแปลงได โดยการเปลยนแปลงดลยภาพของผบรโภคมอยดวยกน 2 กรณคอ กรณทราคาเปลยน และกรณทรายไดของผบรโภคเปลยน ซงอธบายไดดงน

สนคา X

IC1IC2

สนคา Y

IC3Y1

X1

N

C

B

AG

BL

ดลยภาพของผบรโภค(Consumer Equilibrium)Slope IC = Slope BL

M/ PY

M/ PX

MRSxy = - ∆Y = - PX ∆X PY

19

1) กรณทราคาเปลยน เชน ราคาสนคา X เปลยนแปลง โดยทราคาสนคา Y

คงท ราคาสนคา Y เปลยนแปลง โดยทราคาสนคา X

คงท ราคาสนคาทง 2 ชนดทพจารณาเปลยนแปลงทงค

ในทนจะขอยกตวอยางเฉพาะกรณทราคาสนคา Y เปลยนแปลง โดยมราคาลดลง ขณะทราคาสนคา X คงท ดงกราฟท 4.10

กราฟท 4.10 การเปลยนแปลงดลยภาพของผบรโภค กรณราคาสนคา Y ลดลง

จากตวอยางในกราฟ กำาหนดใหผบรโภคมรายได = 1,000 บาท รายไดคงเดมราคาสนคา PY = 100 บาท ราคาสนคา PY ลดลง เหลอ 50 บาทราคาสนคา PX = 50 บาท ราคาสนคา PX คงเดม

สนคา X

IC1IC2

สนคา Y

IC3

Y1

X1

B F

BL

Price Consumption Curve (PCC)

20

10

20

IC4

ดลยภาพใหมของผบรโภค(Consumer Equilibrium)

G

N

ดลยภาพของผบรโภค(Consumer Equilibrium)

20

จะเหนไดวา เมอราคาสนคา Y ลดลง ทำาใหผบรโภคสามารถซอสนคา Y เพมขนจาก 10 หนวย เปน 20 หนวย โดยดลยภาพของผบรโภคจะเกดการเปลยนแปลงจากจด B ไปเปนจด F ขณะเดยวกนทงจด B และจด F กยงคงใชเงน 1,000 บาทเทาเดม แตการทผบรโภคสามารถเปลยนแปลงการซอไดเนองจากราคาสนคาทเปลยนแปลงไป

สำาหรบเสนทเชอมโยงระหวางจด BF น เรยกวา Price Consumption Curve (PCC) ซงเปนเสนทแสดงดลยภาพของผบรโภค เมอราคาสนคาเปลยน ขณะทรายไดของผบรโภคยงคงเดม

2) กรณทรายไดของผบรโภคเปลยนในทนจะขอยกตวอยางกรณทรายไดของผบรโภคเพมขน

ดงกราฟท 4.11

กราฟท 4.11 การเปลยนแปลงดลยภาพของผบรโภค กรณรายไดเพมขน

จากกราฟยกตวอยางเดม กำาหนดให

สนคา X

IC1IC2

สนคา Y

IC3Y1

X1

BG

BL2

Income Consumption Curve (ICC)

20 30

1015

IC4

ดลยภาพใหมของผบรโภค(Consumer Equilibrium)

ดลยภาพของผบรโภค(Consumer Equilibrium)

BL1

21

ผบรโภคมรายได = 1,000 บาท รายไดเพมสงขน = 1,500 บาท

ราคาสนคา PY = 100 บาท ราคาสนคา PY คงเดมราคาสนคา PX = 50 บาท ราคาสนคา Px คงเดมจะเหนไดวา เมอเสนงบประมาณเปลยนจาก BL1 ไปเปน

BL2 ทำาใหผบรโภคสามารถซอสนคา X และ Y ไดเพมขน โดยสนคา X เพมขนจาก 20 หนวย เปน 30 หนวยและสนคา Y เพมขนจาก 10 หนวย เปน 15 หนวย ทำาใหดลยภาพของผบรโภคเกดการเปลยนแปลง จากจด B ไปยงจด G ซงแมจด B และ G ตางเปนจดทแสดงดลยภาพของผบรโภคทงค แตจด G เปนจดทผบรโภคจะไดรบความพอใจมากกวาจด B ขณะเดยวกน กจะตองใชเงนเปนจำานวนมากกวาดวย

สำาหรบเสนทเชอมโยงระหวางจด BG น เรยกวา Income Consumption Curve (ICC) ซงเปนเสนทแสดงดลยภาพของผบรโภค เมอรายไดเกดการเปลยนแปลง ขณะทราคาสนคายงคงเดม

--------------------------------

22