1

สารบญ

คมอระดบ 1

หนา

บทท 1 ความปลอดภยเบองตนในการปฏบตงาน 4 1.1 ความปลอดภยในการใชเครองมอ เครองจกรและอปกรณปองกน 5 1.2 การปองกนอนตรายจากไฟฟา 5 1.3 การปองกนอนตรายจากการใชไฟฟา 8 1.4 การใชไฟฟาและเครองใชไฟฟาอยางปลอดภย 10 1.5 การชวยเหลอผประสบอนตรายจากไฟฟา 11 1.6 การปฐมพยาบาลเบองตน 12

บทท 2 การสรางนสยอตสาหกรรมในการปฏบตงาน 14

2.1 ความหมายของอตสาหกรรม 14 2.2 ประเภทของจรยธรรม 15 2.3 ประโยชนของจรยธรรม 16 2.4 คณธรรมจรยธรรมสาหรบการประกอบอาชพ 17 2.5 คณธรรมจรยธรรมทตองการในการประกอบอาชพ 17

บทท 3 เครองมอชางทวไป 21

3.1 คม (Pliers) 21 3.2 ไขควง (Screw Drivers) 21 3.3 คอน (Hammers) 22 3.4 สวานไฟฟา (Electric Drill) 22 3.5 เลอยเหลกและเลอยไฟฟา 23 3.6 เครองมอทวไป 23

2

หนา บทท 4 เครองมอวดและหนวยวดทางไฟฟา 24

4.1 เครองมอวดมลตมเตอร (Multi Meter) 25 4.2 การวดแรงดนไฟฟากระแสตรง (D.C. Voltage) 25 4.3 การวดแรงดนไฟฟากระแสสลบ (A.C. Voltage) 27 4.4 การวดกระแสไฟฟาตรง (D.C. Current) 28 4.5 การวดคาความตานทาน (Resistance Measuring Circuit) 29 4.6 เครองมอวดพลงงานไฟฟา (Watt Meter) 32 4.7 แคลมปออนมเตอร ( Clamp-On Meter) 33

บทท 5 อปกรณในระบบไฟฟาเบองตน 36

5.1 สะพานไฟฟา (Cut-Out) 36 5.2 แผงจายไฟฟา (Load Center) 36 5.3 อปกรณตดวงจรอตโนมต (Circuit Breaker) 37 5.4 มอเตอรไฟฟากระแสสลบ 1 เฟส (A.C. Moter1 ∅) 42

5.5 หมอแปลงไฟฟากาลงชนด 1 เฟส (Transformer 1 ∅) 62 5.6 ทอไฟฟาชนดตางๆ 68 5.7 สวตช (Switch) 69 5.8 เตาเสยบ (Plug) 71 5.9 เตารบ (Outlet) 72 5.10 ฟวส (Fuse) 73

บทท 6 ระบบไฟฟากาลงแรงดนตา 75

6.1 ระบบ 1 เฟส 2 สาย 220 โวลท 75 6.2 ระบบ 3 เฟส 4 สาย 220/380 โวลท 75

3

หนา บทท 7 ขอกาหนดการเดนสายและวสดเบองตน 78

7.1 สายไฟฟาประเภทตางๆ และการใชงาน 78 7.2 สของสายไฟฟา 83 7.3 การตอสายไฟฟาแบบตางๆ 84 7.4 กฎการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา 87 7.5 การเดนสายไฟฟาแบบลอย 91 7.6 การเดนสายไฟฟาในทอรอยสาย 93

บทท 8 การอานแบบและเขยนแบบงานไฟฟาเบองตน 111

8.1 การอานแบบงานไฟฟา 109 8.2 การเขยนแบบงานไฟฟา 110 8.3 สญลกษณทางไฟฟา 113

บทท 9 วงจรไฟฟา 116 9.1 วงจรไฟฟาแบบอนกรม 116 9.2 วงจรไฟฟาแบบขนาน 118 9.3 วงจรไฟฟาแบบผสม 120 9.4 การตอวงจรไฟฟาแสงสวางแบบหลอดธรรมดา 121 9.5 การตอวงจรไฟฟาแสงสวางแบบหลอดฟลออเรสเซนต 120 9.6 วงจรไฟฟาแสงสวางแบบควบคมดวยสวตชทางเดยว 124 9.7 วงจรไฟฟาแสงสวางแบบควบคมดวยสวตช 2 ทาง 125 9.8 การตอวงจรเตารบ 125

4

บทท 1 ความปลอดภยเบองตนในการปฏบตงาน

คมอการตดตงทางไฟฟาสาหรบชางไฟฟาไดแบงเนอหาเปน 3 ระดบดวยกน โดยเรมทระดบ 1 ซงเปนระดบตน ไดแบงเนอหาออกเปน 9 หวขอดวยกน หวขอแรกจะกลาวถงเรอง ความปลอดภยเบองตนในการปฏบตงาน การสรางนสยอตสาหกรรมในการปฏบตงาน เครองมอชางทวไป เครองมอวดและหนวยวดทางไฟฟา อปกรณในระบบไฟฟาเบองตน ระบบไฟฟากาลงแรงดนตา ขอกาหนดการเดนสายและวสดเบองตน การอานแบบและเขยนแบบงานไฟฟาเบองตน และเรองวงจรไฟฟา ในคมอทง 3 ระดบ จะกลาวถงเรองความปลอดภยในการปฏบตงาน ซงถอเปนปจจยหลกทชางทกคนจะตองตระหนก และ ใหความสาคญเปนลาดบแรกกอนทจะลงมอปฏบตงานแตละครง ปจจบนมหลายหนวยงานททาหนาทเกยวกบความปลอดภยในการทางาน มหนาทความรบผดชอบแตกตางกน ตามภารกจทไดรบมอบหมาย แมในสถานศกษาดานอาชวศกษา หรอหนวยงานททาหนาทดานการพฒนาฝมอแรงงาน กไดบรรจหวขอเกยวกบความปลอดภยในการทางานเขาไวในหลกสตรทกสาขาชาง เพอใหผเขารบการฝกอบรมทกคนมจตสานกทดและสามารถปฏบตงานดวยความปลอดภย ความปลอดภยเบองตนในการปฏบตงานไดแบง เปน 6 หวขอยอย คอความปลอดภยในการใชเครองมอ เครองจกรและอปกรณปองกน การปองกนอนตรายจากไฟฟา การปองกนอนตรายจากการใชไฟฟา การใชไฟฟาและเครองใชไฟฟาอยางปลอดภย การชวยเหลอผประสบอนตรายจากไฟฟาและการปฐมพยาบาลเบองตน ตามรายละเอยดดงน

1.1 ความปลอดภยในการใชเครองมอ เครองจกรและอปกรณปองกน อบตเหตคอ เหตการณทเกดขนอยางไมคาดหมาย และเมอเกดขนแลวจะมผลกระทบกระเทอนตอการทางานทาใหทรพยสนเสยหาย บคคลไดรบบาดเจบหรอเสยชวต ซงนบวาเปนความสญเสยอยางมาก สาเหตของการเกดอบตเหต เกดไดจากสาเหตหลายประการแตสามารถแบงไดเปน 3 สวนคอ

1. คน เปนผกระทา เชน ฝาฝนกฎระเบยบขอบงคบ ใชเครองมอผดประเภท ไมมความรและทกษะ

2. เครองมอ เครองจกร การใชเครองมอ เครองจกรทชารด หรอหมดอายการใชงาน

3. สภาพแวดลอม หมายถงการปฏบตงานในทแสงสวางไมเพยงพอ หรอสถานทคบแคบ การปองกนเพอใหเกดความปลอดภยควรปฏบตดงน 1. รองเทาทใชในการปฏบตงานตองสวมใหถกประเภท เชน งานทมเศษโลหะ หรอเศษวสดตกอยบนพน ขณะปฏบตงานตองสวมรองเทาพนแขงเทานน 2. การปฏบตงานทมเศษโลหะ เชน งานสกด งานเจาะ จะตองสวมแวนตานรภยทกครง เพอปองกน เศษหรอสะเกดโลหะกระเดนเขาตา

5

3. การแตงกายในการปฏบตงานเกยวกบเครองจกรตองมความรดกม กระดมทกเมดตองตดใหเรยบรอย เพราะขณะปฏบตงานสวนของแขนเสอ หรอชายเสออาจจะเขาไปพนกบสวนเคลอนไหวของเครองจกรได 4. เครองจกรควรมฝาครอบสวนทเคลอนไหว เชน สายพาน เฟอง เพอปองกนสวนหนงสวนใดของรางกายเขาไปสมผส 5. การซอมเครองจกร หรออปกรณไฟฟาจะตองปดเมนสวตชกอนทกครง 6. กอนใชเครองจกรทกครงควรมการตรวจสอบวา อยในสภาพทพรอมใชงานไดหรอไม หากไมพรอมใหรบแจงชางเพอตรวจซอมทนท 7. การใชเครองมอ เครองจกร ในการปฏบตงานจะตองใชใหถกประเภท และเลอกใหเหมาะสมกบขนาดของชนงาน 8. การจบยดชนงานไมควรจบดวยมอ โดยเฉพาะชนงานทตองอาศยแรงตด เฉอน เชน งานเจาะทเจาะรโตๆ ชนงานอาจหลดออกมาตมอได

9. การเชอมงานในสถานทอบอากาศเปนอนตรายอยางยงสาหรบผเชอมงาน เนองจากจะขาดออกซเจนในการหายใจ 10. การเชอมถงนามนทมนามนตกคางอยในถง ความรอนจากการเชอมอาจทาใหเกดการลกไหม หรอระเบดทาอนตรายได 1.2 การปองกนอนตรายจากไฟฟา ไฟฟาเปนพลงงานชนดหนงถกนามาใชประโยชนในดานตางๆ มากมาย เพราะพลงงานไฟฟาเปนพลงงานทสามารถนาไปแปรรปใหเปลยนไปในลกษณะตางๆ ไดอยางสะดวก จะเหนไดจากความตองการ พลงงานของมนษยโลกมเพมขนเรอยมา สงเกตไดจากอปกรณ เครองมอเครองใช และผลตภณฑใหมๆ ตองใชพลงงานเปนตวชวยในการทางาน นอกจากนพลงงานไฟฟายงเปนตวผลกดนใหมการศกษาคนควา เทคโนโลยใหมๆ มาประดษฐเครองมอเครองใชใหมประสทธภาพสงยงขน ไฟฟาแมวาจะมประโยชนมากมาย แตกมโทษมหนตแกผใชไฟฟาอยางไมถกตอง หรอไมมความระมดระวง อนตรายของไฟฟาอาจกอใหเกดความสญเสยถงแกชวต หรออาจกอใหเกดความพการตลอดจนทาใหเกดเพลงไหมและสญเสยทรพยสน ดงนนในการใชไฟฟาจ งตองมความระมดระวง และตองใชไฟฟาอยางถกตองปลอดภย โดยผเกยวของกบไฟฟาตองรกฎความปลอดภยเกยวกบไฟฟา เพอจะไดนาประโยชนของไฟฟาไปใชงาน และหลกเลยงอนตรายทอาจเกดขนได

6

1.2.1 อนตรายของไฟฟาตอรางกาย ไฟฟาเปนแหลงพลงงานทสามารถนาไปใชประโยชนได ดงนนไฟฟาจงถกนาไปใชประโยชนอยางกวางขวางแพรหลาย ในขณะเดยวกนไฟฟากมโทษมากมายเชนกน ถาการใชงานไมถกตองปลอดภย อนตรายของไฟฟาทเกดกบรางกายมนษย เนองจากรางกายสวนใดสวนหนงไปสมผสถกตวนาไฟฟาหรอวงจรไฟฟาทมกระแสไฟฟาไหลผานอย และในเวลาเดยวกนรางกายสวนอนๆ สมผสอยกบพนดน โลหะทตอลงดน หรอพนนา เปนเหตใหกระแสไฟฟาไหลผานรางกายลงพนดน หรอพนนา รางกายจงกลายเปนสวนหนงของวงจรไฟฟา กระแสไฟฟาไหลผานรางกายมนษยลงดนดงแสดงในรป

รปแสดงกระแสไฟฟาไหลผานลงดน

สงททาใหรางกายเปนอนตรายถงบาดเจบหรอเสยชวตนน เกดจากการไหลของกระแสไฟฟาผานสวนตางๆ ของรางกาย กระแสไฟฟาปกตวดออกมาหนวยเปนแอมแปร (A) หรอหนวยทเลกลงเปนมลลแอมแปร (mA) และไมโครแอมแปร (μA) โดยแรงดนไฟฟาจะเปนเทาไรกตาม (ปกตแรงดนไฟฟากระแสสลบทใชตามบานมคา 220 โวลต) ซงแรงดนไฟฟาขนาดใดกตามทสามารถทาใหมกระแสไฟฟาไหลผานรางกายอยในขนาดทเปนอนตรายกสงผลตอรางกายกอใหเกดอนตรายขนได อนตรายทเกดขนมลกษณะแตกตางกนขนอยกบปรมาณของกระแสไฟฟาทไหลผานรางกาย ความสมพนธของกระแสไฟฟากบปฏกรยาทเกดขนตอรางกายมนษยแสดงดงตารางท 1

7

ตารางท 1 ความสมพนธของกระแสไฟฟากบปฏกรยาทเกดขนตอรางกายมนษย ปรมาณกระแสไฟฟาทไหลผาน ปฏกรยาทเกดขน รางกายมนษยเปนมลลแอมแปร (mA)

นอยกวา 0.5 ยงไมรสก 0.5 – 2 รสกกระตกเลกนอย 2 – 10 กลามเนอหดตว กระตกปานกลางถงรนแรง 10 – 25 เจบปวดกลามเนอ เกรงไมสามารถปลอยใหหลดออกได 25 – 50 กลามเนอเกรง กระตกรนแรง 50 – 100 หวใจเตนผดปกต (เตนออน , เตนระรว) และเสยชวต มากกวา 100 หวใจหยดเตน เนอหนงไหม คนทถกกระแสไฟฟาไหลผานสวนมากไมสามารถบงคบ และควบคมตวเองใหหลดพนจากไฟฟาได จงถกกระแสไฟฟาไหลผานรางกายเปนเวลานานๆ ดงนนถาไมมบคคลอนชวยเหลออยางทนทวงท อาจไดรบอนตรายสาหสจนถงเสยชวตได ความสมพนธระหวางปรมาณกระแสไฟฟาและระยะเวลากระแส

ไฟฟาไหลผานรางกายจนทาใหเสยชวตแสดงดงตารางท 2 ตารางท 2 ความสมพนธของกระแสไฟฟากบระยะเวลาทกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย ปรมาณกระแสไฟฟา ระยะเวลา ปฏกรยาทเกดขน

เปนมลลแอมแปร (mA) เปนวนาท (s)

100 นานกวา 3 เสยชวต 500 นานกวา 0.11 เสยชวต 1000 นานกวา 0.03 เสยชวต

8

สวนประกอบอนๆ ทมผลคอ ตาแหนงสมผสและสภาพของผวหนงตรงจดสมผส กลาวคอถากระแสไฟฟาไหลผานรางกายตรงบรเวณอวยวะทสาคญ เชน บรเวณศรษะและทรวงอก อนตรายทไดรบจะสาหสกวากระแสไฟฟาไหลผานรางกายสวนอน ทงนหากถกกระแสไฟฟาทรางกายเปนบรเวณกวางอนตรายกจะ มากขนดวย ผวหนงของรางกายเปนสวนทมความตานทานตอการไหลของกระแสไฟฟาอยบาง ผวหนงสวนทหนาและแหงสนท ยอมมความตานทานตอการไหลของกระแสไฟฟาดกวาผวหนงทบาง และเปยกชน ฉะนนผวหนงสวนทสมผสกบกระแสไฟฟาเปยกชนดวยเหงอหรอนา กระแสไฟฟาจะไหลผานรางกายไดมากขน อนตรายทไดรบกจะมากขนตามไปดวย ความตานทานตอกระแสไฟฟาของรางกายทมสภาพ

แตกตางกนแสดงใหเหนดงตารางท 3 ตารางท 3 ความสมพนธของความตานทานตอกระแสไฟฟากบสภาพรางกายมนษย สวนของรางกาย ความตานทานเปนโอหม (Ω) ผวหนงแหง 100,000 - 600,000 ผวหนงเปยก 1,000 ภายในรางกายหรอมอถงเทา 400 - 600 หถงห 100 1.3 การปองกนอนตรายจากการใชไฟฟา กระแสไฟฟาทไหลผานรางกายมนษยทาใหกลามเนอเกดการหดตวและเกดอาการเกรง ผถกกระแส ไฟฟาไหลผานสวนมากไมสามารถควบคม หรอบงคบตวเองใหหลดพนจากกระแสไฟฟาได กระแสไฟฟาจะไปทาใหศนยบงคบการทางานของหวใจหยดทาหนาทตามปกต หวใจหยดเตน โลหตหยดการหมนเวยนไปตามสวนตางๆ ของรางกาย ผถกกระแสไฟฟาไหลผานสวนมากจงหมดสตและเสยชวตในทสด ธรรมชาตของกระแสไฟฟาจะไหลไปตามทางทเปนตวนาทด ถามทางใหกระแสไฟฟาไหลผานหลายทาง กระแสไฟฟามกไหลผานไปตามทางทมความตานทานนอยทสดคอ เปนตวนาทดทสด จากคณสมบต

นเอง หากตองการปองกนไมใหรางกายเปนทางทมความตานทานนอยทสด มวธการปองกนได 2 วธดงน วธแรกคอ จดใหมทางทมความตานทานนอยกวาความตานทานของรางกายใหเปนทางไหลของกระแสไฟฟา

9

โดยการตอสายดน (Ground Wire) เขากบอปกรณไฟฟาหรอเครองใชไฟฟาททามาจากโลหะ วธทสองคอ ใชฉนวนกนกระแสไฟฟาไวไมใหไหลผานรางกายขณะทตองเกยวของกบไฟฟา 1.3.1 สายดนของเครองใชไฟฟา สายดนมประโยชนมากในการใชเครองใชไฟฟาตางๆ ชวยปองกนการไหลของกระแสไฟฟาจากตวถงเครองใชไฟฟาผานรางกายมนษยลงดนในขณะทเกดการรวไหลของกระแสไฟฟา กระแสไฟฟาจะไหลผานสายดนแทน ชวยใหเกดความปลอดภยในการใชเครองใชไฟฟา การตอลงดนของอปกรณไฟฟาคอ การเดนสายดนจากอปกรณไฟฟาตางๆ เชน เตารบ กลองเมนสวตช และโครงโลหะของเครองใชไฟฟามายงขวตอสาย ซงตอกบสายศนยในเมนสวตช

รปการตอสายดนของระบบไฟฟา และอปกรณไฟฟา

สายดนอาจใชสายวเอเอฟ (สายไฟฟา มอก. 11-2531) ชนดทม 3 แกน แตสายชนดนหายากในทองตลาด จงนยมใชสายพวซเดยวชนดไอวหรอทเอชดบบลวเดนควบคไปกบสายพวซค กรณเดนสายเกาะผนง หรอเดนรวมไปกบสายไฟกรณเดนในทออโลหะ โดยใชฉนวนทเปนสเขยว หรอสเขยวแถบเหลอง แมวาในกรณทเดนสายในทอโลหะ และทอโลหะนนตดตอกนทงระบบ สามารถใชทอโลหะทาหนาทเปนสายดนได แตแนะนาใหเดนสายดนแยกตางหาก เพอความปลอดภยในระยะยาว อปกรณไฟฟาบางชนดทตองมการตอลงดน ผผลตไดเดนสายดนมารอทเตาเสยบแลว สงเกต ไดจากเตาเสยบจะเปนชนดมขวสายดน เมอเสยบเขากบเตารบชนดทมสายดนดวย กจะทาใหระบบสายดนใชงานได เตารบและเตาเสยบจะตองเปนแบบทสามารถใชกนได โดยเมอเสยบแลวทงสามขวจะตอถงกน เพราะถาสายดนไมตอถงกนกจะทาใหระบบสายดนใชงานไมได ขอสาคญคอ เตารบทตดตงตองเปนชนดทมขวสายดน หากไมไดตดตงไวจะตองตดตงเพมเตม

10

ทงนอปกรณไฟฟาบางรายการทตองตอลงดน แตผผลตไมเดนสายดนมาให เตาเสยบทใชเปนชนด 2 ขา เชน หมอหงขาว และกระทะไฟฟา เปนตน ซงตองปรบปรงโดยการเดนสายดนเพมเตม วธทด คอ การเปลยนสายไฟฟาทตอจากเครองใชไฟฟาเสยใหมเปนชนด 3 แกน และเปลยนเตาเสยบเปนแบบมขวสายดน เตารบชนด 3 รและเตาเสยบชนด 3 ขา ดงรป

รปแสดงเตารบชนด 3 ร เตาเสยบชนด 3 ขา 1.3.2 ฉนวนกนกระแสไฟฟา จะสงเกตไดวา สายไฟฟาทเขากบเครองใชไฟฟามเปลอกหมเปนฉนวน สวนตอนกลางของสายไฟเปนโลหะตวนา เพราะกระแสไฟฟาสามารถผานโลหะตวนาไดด แตผานฉนวนไมได ดงนนฉนวน ทหมสายไฟนน ทาหนาทปองกนอนตรายของผใชเครองใชไฟฟา การใชงานเครองใชไฟฟาควรหมนดแล สายไฟทตอกบเครองใชไฟฟาดวย โดยสารวจการชารดเสยหายของฉนวนหมอยางสมาเสมอ ถามความผด ปกต เชน แตกลายงา มรอยไหม ชารด หรอ หลวมตว ควรเปลยนสายไฟใหมทนท ในกรณทตองทางานเกยวกบไฟฟาตองมความระมดระวง เพอใหเกดความปลอดภยในขณะปฏบตงานใหถกตองตามขนตอน มอปกรณอานวยความสะดวกและอปกรณปองกนอนตรายอยางเพยงพอ ทงนผปฏบตงานตองรอบคอบ มความระมดระวงขณะปฏบตงานตลอดเวลา ไมควรสวมใสเครองประดบตางๆ ทเปนสอไฟฟา เชน สรอยคอ แหวน สรอยขอมอ เปนตน อปกรณฉนวนทชวยปองกนกระแส ไฟฟาขณะปฏบตงาน เชน ถงมอปองกนไฟฟา ปลอกแขนยาง ผาคลมยาง และ เสอยาง เปนตน 1.4 การใชไฟฟาและเครองใชไฟฟาอยางปลอดภย เครองมอ เครองใชไฟฟา หรออปกรณไฟฟาตางๆ ไดถกนามาใชงานอยางแพรหลาย และใชงานเปนประจาจนเคยชน ถาผใชขาดความระมดระวง ไมมการบารงรกษาใหอยในสภาพทด และปลอดภย อาจกอใหเกดอนตรายได ดงนนการใชเครองใชไฟฟาตองทาควบคไปกบการดแลบารงรกษา และตองทาความเขาใจตอการใชงานเพอความปลอดภยอยเสมอ สงทควรปฏบตในการใชเครองใชไฟฟาควรปฏบตดงน

11

1. เลอกใชเครองใชไฟฟาทมเครองหมายมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมกระทรวงอตสาหกรรม (ตรา มอก.) หรอมาตรฐานอนๆ ทสากลยอมรบ 2. เลอกใชเครองใชไฟฟาโดยคานงถงคณภาพ และประสทธภาพในการใชงานมากกวาการยดราคาทถกทสดเปนเกณฑในการตดสนใจ 3. ตรวจสอบเตาเสยบกบเตารบทใชงานตองเหมาะสมกน เมอเสยบใชงานตองมความแนนเพยงพอ 4. หมนตรวจสอบเตารบ เตาเสยบ และสายไฟเปนประจาและกอนการใชงาน 5. เครองใชไฟฟาทเกดความรอนขณะใชงาน ควรจดหาวสดทไมตดไฟ เชน กระเบอง หรออฐทาเปนพนรองขณะใชงานทกครง 6. ดวงไฟโคมธรรมดาหรอหลอดไฟขณะทใชงานแลวเกดความรอน ควรตดตงหางจากวสดทตดไฟ ไดงาย เชน มง มาน เสอผา กระดาษ หรอ นามนเชอเพลง เปนตน 7. รว หรอหลงคาทเปนโลหะเชน สงกะสทมสายไฟแตะอยอาจมกระแสไฟฟาไหลอยดวย ควรทจะตรวจสอบอยเสมอ และระวงตะปทตอกตรงกบสงกะสทะลไปยงสายไฟฟา 8. ดวงไฟโคมฟลออเรสเซนตควรตรวจสอบสภาพอยเสมอ หากชารดหรอหลอดผดปกตควรเปลยนใหมทนท อยาใชตอไปเพราะอาจทาใหเกดเพลงไหมได 9. สายอากาศวทยโทรทศนควรตดตงใหหางจากเสาไฟฟา หรอสายไฟฟา หากสายอากาศลมจะตอง ไมพาดกบสายไฟฟาและสายอากาศ ทงนควรตดตงสายดนไวดวย 10. ควรหมนดแลตนไมอยาใหแผกงกานขนไปตดกบสายไฟ เมอจะตดหรอโคนตนไมทอยใกลกบสายไฟฟาควรแจงขอความชวยเหลอจากเจาหนาทของการไฟฟาฯ ใหชวยดแลความปลอดภยให และตองระมดระวงในการเลนวาว หรอเกบวาวทตดสายไฟฟา 11. เมอเกดอบตเหตรถยนตชนเสาไฟฟาหก สายไฟฟาอาจขาด หรอหลดตกลงมาพาดอยกบตวถงรถ ซงตวถงรถจะมกระแสไฟฟาไหลอยทว การแตะหรอจบตองตวถงรถในขณะทรางกายสวนอนแตะอยกบพนดนอาจไดรบอนตรายถงขนเสยชวตได ควรรอรบความชวยเหลออยภายในรถจนกวาเจาหนาทของการไฟฟาฯ หรอเจาหนาทตารวจ หรอเจาหนาทบรรเทาสาธารณภยจะมาชวยเหลอ 1.5 การชวยเหลอผประสบอนตรายจากไฟฟา การชวยเหลอผประสบอนตรายจากไฟฟา ใหหลดพนจากไฟฟาเปนสงแรกทตองกระทาดวยความรวดเรว มความรอบคอบและตองกระทาดวยความระมดระวง เพอใหผเคราะหรายมโอกาสรอดพนจากอนตรายขนรายแรง และผชวยเหลอไมเกดอนตรายไปดวยอกคน ควรปฏบตดงน

12

1. อยาใชมอเปลาแตะตองตวผทกาลงตดอยกบสายไฟ หรอตวนาไฟฟาทมกระแสไฟฟาไหลเปนอนขาด เพอปองกนมใหไดรบอนตรายไปดวยอกคน 2. รบหาตดทางเดนของไฟฟาโดยถอดเตาเสยบหรอตดเมนสวตช ถาทาไมไดใหใชวตถทไมเปนสอไฟฟา เชน ไม เชอก สายยาง ผา หรอพลาสตกทแหงสนทชวยผประสบภยหลดพนจากไฟฟาโดยเรว 3. เมอไมอาจทาวธอนไดใหใชมด หรอขวานทมดามเปนไมหรอฉนวนหม ตดสายไฟฟาใหขาดหลดออกจากผประสบภยโดยเรวทสด และตองแนใจวา สามารถทาไดอยางปลอดภย

4. อยาลงไปในนา ในกรณทมกระแสไฟฟาอยในบรเวณทมนาขงใหหาทางเขยสายไฟฟาออกใหพน หรอตดกระแสไฟฟาออกกอนจะลงไปชวยผประสบภยทอยในบรเวณนน 1.6 การปฐมพยาบาลเบองตน ผประสบภยทหลดพนจากกระแสไฟฟาแลวยงตองการความชวยเหลอ และตองการการปฐมพยาบาล เพราะไฟฟาอาจทาใหระบบหายใจหยดทางาน หวใจหยดเตนตองรบชวยชวตโดยเรว ดวยวธการใหลมหายใจทางปาก และ การนวดหวใจ การปฏบตทาดงน 1.6.1 การใหลมหายใจทางปาก 1. วางคนเจบนอนหงายราบ ใหศรษะแหงนตา และลาคอยด 2. สอดนวหวแมมอเขาไปในปากคนเจบ จบขากรรไกรลางยกขนจนปากอา 3. ลวงเอาสงอนๆ ทตดคางอยในปากและลาคอออกใหหมด เพอไมใหขวางทางลมแลวบบจมกคนเจบใหสนท 4. ทาบปากกบคนเจบใหแนนสนท เปาลมเขาไปเปนจงหวะประมาณ 12 ถง 15 ครงตอนาท 5. ถาไมสามารถอาปากของคนเจบได ใหใชมอปดปากคนเจบใหสนทแลวเปาลมเขาทางจมก 6. ขณะนาสงโรงพยาบาลใหทาการเปาปากไปดวยจนกวาคนเจบจะฟนขนมา หรอไดรบการชวยเหลอจากแพทยแลว 1.6.2 การนวดหวใจ 1. วางคนเจบนอนหงายราบ ใหศรษะแหงน และลาคอยด 2. ลวงเอาสงตางๆ ทอาจตดคางอยในปากและลาคอออกใหหมด เพอไมใหขวางทางเดนลม 3. นงคกเขาลงระหวางแขนซายกบลาตวของคนเจบ วางสนมอซอนทบกนลงบนทรวงอกบรเวณหวใจ เหยยดแขนตรงแลวกดสนมอลงดวยนาหนกตวประมาณหนงนวถงหนงนวครง เปนจงหวะๆ ประมาณ 60 ครงตอนาท

13

4. ขณะนาสงโรงพยาบาลใหนวดตอไปเรอยๆ จนกวาหวใจจะกลบเตนขนมาอก หรอคนเจบไดรบการชวยเหลอจากแพทยแลว การปฐมพยาบาลผประสบภยอนตรายจากไฟฟาควรทารวมกนทง 2 วธ ถงแมในขณะนาสงโรงพยาบาล เมอผประสบอนตรายฟนขนมาจากการไดรบการปฐมพยาบาลดงกลาวจะตองใหนอนอยนงๆ หามลกนง ยน หรอเดน หามดมเครองดมทผสมแอลกอฮอลเปนอนขาด จนกวาจะไดรบอนญาตจากแพทยททาการตรวจรกษาเทานน

บทสรป ไฟฟามทงประโยชนและโทษ ดงนนผทตองเกยวของกบไฟฟา จาเปนตองรหลกการใชไฟฟาอยางปลอดภย รางกายมนษยเปนตวนาไฟฟาทด จงตองระมดระวงไมใหสวนหนงสวนใดของรางกายไปสมผสกบตวนาไฟฟา เพราะอาจทาใหกระแสไฟฟาไหลผานรางกายจนทาใหเสยชวตได ดงนนจงตองมอปกรณฉนวนชวยปองกนไฟฟาในขณะปฏบตงาน การตอลงดนของระบบไฟฟา วงจรไฟฟา และอปกรณไฟฟา มจดประสงคเพอความปลอดภยตอบคคลทใชงานทงในภาวะปกต และเมอเกดกระแสไฟฟารว เครองใชไฟฟาทมเปลอกนอกเปนโลหะควรมสายดน เชน เครองใชไฟฟาในบาน จะตองตอลงดน เพอจากดแรงดนไฟฟา ดงนนจงตองมอปกรณฉนวนชวยปองกนไฟฟาในขณะปฏบตงาน การใชไฟฟาและเครองใชไฟฟาอยางปลอดภยควรปฏบตดงน ใชเครองใชไฟฟาทมเครองหมายมาตรฐานคานงถงคณภาพมากกวาราคา ตรวจสอบเตารบและเตาเสยบใหอยในสภาพปกตกอนการใชงาน เครองใชไฟฟาทมความรอนตองใชดวยความระมดระวง รวและหลงคาทเปนโลหะเมอมสายไฟพาดผานตองทาดวยความระมดระวง การตดตงสายอากาศวทยโทรทศนตองใหหางจากเสาไฟฟา และสายไฟฟา ตนไมทอยใกลเสาไฟฟา หรอสายไฟฟาตองหมนตดแตงกงไมไมใหไปพาดโดนสายไฟฟา อบตเหตทางรถยนตชนเสาไฟฟาหกคนทอยในรถตองรอจนกวาจะมผมาชวยเหลอ การชวยเหลอผประสบอนตรายจากไฟฟาตองกระทาดวยความรวดเรวและรอบคอบ โดยไมใช มอเปลาแตะตองตวผประสบภย ควรใชไม เชอก ยาง ผา หรอพลาสตกทแหงสนทชวยผประสบภยใหหลดพนจากไฟฟาโดยเรว อยาลงไปในนาในกรณทมกระแสไฟฟาอยในบรเวณนน การปฐมพยาบาลหลงจากคนเจบถกชวยออกมาแลวเปนสงจาเปน และตองทาอยางรบดวน ดวยการใหลมหายใจทางปาก และการนวดหวใจ

14

บทท 2 การสรางนสยอตสาหกรรมในการปฏบตงาน

ปจจบนกระบวนการผลตในสงคม ไดพฒนาเปลยนแปลงรปแบบเปนแบบอตสาหกรรมมากยงขน ในระยะแรกมนษยทาการผลตเพอใชเองในครอบครว ตอมาจงทาเพอขายหรอแลกเปลยน ซงตองทาการผลตในปรมาณมากขน จากเดมการผลตใชมอ ใชแรงคน กเปลยนมาใชเครองมออปกรณ เครองทนแรงหรอเครองจกรทมเทคโนโลยมากขน ในทสดกพฒนาการผลตเปนระบบโรงงาน มการขยายตวเปนอตสาหกรรมในแขนงการผลตตางๆ เชน ของใช ของกน มการแปรรปวตถดบใหมมลคาเพมขน สะดวกในการอปโภคบรโภคไดงายขน การผลตในระบบอตสาหกรรมนอกจากคานงถงปรมาณแลว จะตองคานงถงคณภาพของผลผลต การทางานในระบบผลตนจะตองมการแบงงาน แบงหนาทกนอยางชดเจนตามขนตอนการผลต นบตงแตการจดหาวตถดบ จนกระทงผานกระบวนการผลตแลวแปรรปเปนวตถสาเรจรป มการบรหารงาน การจดองคกร ซงมผลตอความสมพนธของผคนในองคการทมลกษณะแตกตางไปจากเดม 2.1 ความหมายของอตสาหกรรม นคม จนทรวทร ไดใหความหมายคาวา “ อตสาหกรรม ” คอ กจกรรมทางเศรษฐกจทเกยวของกบกาลงคน และเครองจกรทาการเปลยนแปลง แปรสภาพวตถดบ หรอวตถดบกงสาเรจรปใหเปนผลตภณฑ สาหรบประชาชนไวอปโภคบรโภค ตลอดจนกจการซงใหบรการดานความสะดวกสบายแกประชาชน ณรงค เสงประชา ไดสรปความหมายของคาวา “ อตสาหกรรม ” คอ การประกอบการซงจาเปน ตองอาศยกาลงคน วสดและเทคโนโลย เพอกอใหเกดผลผลตซงอาจอยในรปของสนคาบรโภคอปโภค หรอบรการในอนทจะสนองความตองการของมนษย การประกอบการทางอตสาหกรรม ถาจะใหไดผลดตองอาศยความรวมมอระหวางลกจางกบนายจาง ระหวางคนงานกบฝายจดการ การทฝายนายจางและฝายลกจางรวมกนคด รวมกนทา รวมกนไดรบผลประโยชนทเกดขนอยางเปนธรรมนน เรยกวา การรวมมอรวมใจกนทางอตสาหกรรม สวนการรวมตว และรวมมอรวมใจกบคนงาน หรอการรวมกลมของนายจาง และรวมมอรวมใจกนเปนการรวมมอกนเฉพาะสวนขององคประกอบทางอตสาหกรรม ซงแตละกลมอาจไมมความรวมใจกนและเกดความสมพนธทไมดตอกน อนเปนผลเสยทงทางเศรษฐกจและสงคม ตอสวนตว ตอองคกร และตอสงคมสวนรวม ความรวมมอระหวางนายจางกบลกจางจะเปนไปดวยด ถาทงสองฝายจรงใจตอกน ชวยเหลอซงกนและกน ไมหวงผลประโยชนสวนตน และใหเกยรตกบอกฝายหนง การรวมมอรวมใจกนพงพาอาศยกน ในการประกอบธรกจจะกอใหเกดผลทางเศรษฐกจ ดงนนทงสองฝายควรปฏบตตอกนเพอใหเกดความรวมมอรวมใจ และสรางความสมพนธทดตอกน

15

ฝายนายจางควรปฏบตตอลกจาง ดงตอไปน ปฏบตตามกฎหมายแรงงาน และบนทกขอตกลงเกยวกบสภาพการจาง ใหความรความเขาใจเกยวกบกฎหมาย และวธปฏบตงาน ปรบปรงสอขอความภายในสถานประกอบการ และรบฟงขอเสนอแนะจากฝายลกจางรวมทง การมระบบเรองราวรองทกข กาหนดนโยบายการบรหารงานบคคลใหชดเจน รวมทงหนาทในแตละตาแหนง เพอสราง ความมนคงในการทางาน ยอมรบใหมสหภาพแรงงาน และใชประโยชนจากสหภาพแรงงานในการสรางความสมพนธ ทดระหวางนายจางกบลกจาง ใหความสนใจกบปญหาคาครองชพของคนงาน มการจดสวสดการตามความเหมาะสม และดวยความเปนธรรม ใหเกยรตความเปนมนษยของกนและกน ถอยทถอยอาศยกน เอาใจเขามาใสใจเรา จายคาจางดวยความยตธรรมและตรงเวลา ฝายลกจางควรถอปฏบตในบรรทดฐาน ดงตอไปน ปฏบตตามกฎหมายแรงงาน และตามบนทกขอตกลงเกยวกบสภาพการจาง มทศนคตทดตองานและผบงคบบญชา ศกษางาน ศกษาระเบยบปฏบตงาน เพอจะไดทางานใหกบนายจางไดตามวตถประสงค และอยางมประสทธภาพ ปฏบตงานทไดรบมอบหมายดวยความเตมใจ ขยน ซอสตยและใหไดผลงาน เอาใจใสรกษาทรพยสนและประโยชนของนายจาง เสมอนเปนของตนเอง ใชความสภาพในการพดจาหารอ รจกสถานภาพของตน ปรบสภาพตนเองใหเขากบงานและหนวยงาน หมนศกษาหาความรและพฒนาความสามารถของตนอยางสมาเสมอ 2.2 ประเภทของจรยธรรม จรยธรรมปรากฏขนมากมายทงทมอยตามธรรมชาต และทมนษยเปนผบญญตหรอสรางขนมา แยกออกเปนประเภทใหญๆ ได 3 ประเภท คอ จรยธรรมทสรางความเจรญใหปจเจกชนหมายถง จรยธรรมทบคคลแตละคนนามาประพฤตปฏบตแลวเกดความสข ความเจรญ จรยธรรมประเภทน ไดแก

16

ความขยน ความอดทน ความพากเพยรพยายาม การรจกพงตนเอง จรยธรรมทสงเสรมความสมพนธอนดระหวางมนษยหมายถง จรยธรรมทเสรมสรางใหมนษยอยรวมกนอยางมความสข เกดสนตสข เกดความสามคค จรยธรรมประเภทน ไดแก ความสภาพออนโยน ความเออเฟอเผอแผ การรจกเคารพสทธของผอน จรยธรรมทสงเสรมความเจรญมนคงใหแกชาตบานเมอง หมายถง จรยธรรมทสงเสรมใหชาตบานเมองมนคงเปนปกแผน เปนเอกราช จรยธรรมประเภทน ไดแก ความรกชาต ความกลาหาญ ความเหนแกสวนรวม ความรกในศลปวฒนธรรม 2.3 ประโยชนของจรยธรรม จรยธรรมมประโยชนตอการดาเนนชวตของมนษย ดงน ประโยชนตอผประพฤตปฏบตคอ ผศกษา และประพฤตปฏบตชอบตามหลกจรยธรรมยอมมความ สขความเจรญ จรยธรรมบางขอ เชน ความมธยสถ ความรบผดชอบ การรจกประมาณตน ฯลฯ เมอเราปฏบตตามยอมทาใหไดรบความสาเรจและความเจรญในชวต ประโยชนตอสงคม การปฏบตตามหลกจรยธรรม นอกจากผปฏบตจะไดรบประโยชนแลวยงกอ ใหเกดประโยชนแกสวนรวมดวย จรยธรรมบางขอ เชน ความมวนย ความกตญกตเวท การรจกเคารพ ในความคดเหนของผอน การไมเบยดเบยนกน เปนตน ถอเปนหลกสาคญททาใหคนในครอบครวและสงคมอยรวมกนไดอยางสงบสข ประโยชนตอประเทศชาต ประเทศทมความเปนอนหนงอนเดยวกน จรยธรรมยอมอานวยคณ ประโยชนใหเกดความสข ความเจรญขนในประเทศนน เกดความสงบสข มความมนคงทางเศรษฐกจ ประโยชนตอโลก เมอประชากรของโลกมความประพฤตปฏบตตามหลกจรยธรรม ทาใหเกดความสงบและสนตสขขนในโลก ปราศจากสงครามระหวางลทธการเมองทแตกตางกน

17

จรยธรรมใหอาหารทางใจ การปฏบตตามจรยธรรม นอกจากจะชวยใหเราประสบความสาเรจดานความเปนอย การประกอบอาชพการงาน และกอใหเกดความสงบสขในสงคมแลว ยงทาใหเราอมใจดวย เชน ความละอายตอความชว การเสยสละ ความบรสทธใจ เปนตน ลวนทาใหเราเปนสขใจ ทาใหจตใจเปนอสระปราศจากความเรารอน 2.4 คณธรรมจรยธรรมสาหรบการประกอบอาชพ ในปจจบนมการเปลยนแปลงจากสงคมเกษตรกรรมเปนสงคมอตสาหกรรม เปนสาเหตใหการเคลอน ยายแรงงานจากชนบทสตวเมองมากขน แตเดมแรงงานดงกลาวทางานขนอยกบดนฟาอากาศ ไมมระเบยบกฎเกณฑตางๆ ตองทาการปรบตวเขาสระบบธรกจทมกฎเกณฑระเบยบตางๆ มากมาย สถานประกอบการ และโรงงานตางๆ มความตองการบคลากรทมคณภาพ มความประพฤตทด การเลอกบคลากรทมคณภาพ มความประพฤตด มเครองมอหรอเครองบงชทเราเรยกวา “ คณธรรม จรยธรรม ” คณธรรม หมายถง สภาพคณงามความด จรยธรรม หมายถง ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบต ศลธรรม ดงนน คณธรรมจรยธรรม จงมความหมายเกยวกบการประพฤตปฏบตทดทชอบ ทงกาย วาจาและใจ การประพฤตปฏบตนนเปนไปดวยความจรงใจ ไมเสแสรง เปนไปโดยธรรมชาตของแตละบคคล บคคลทมคณธรรมจรยธรรมยอมเปนทตองการของชมชน สงคม และสถานประกอบการตางๆ เนองจากเปนบคคลทมความเหนอกเหนใจกน ไมเอารดเอาเปรยบ ชวยสรางและพฒนาสงคม และสถานประกอบการ ใหมระเบยบวนย มความเจรญกาวหนา เกดความสงบสขทงตอตนเอง ครอบครว สงคม และประเทศชาต การประกอบอาชพในสงคมอตสาหกรรม การทางานเปนระเบยบมผจดการ หรอเจาของสถานประกอบการ คดเลอกบคคลทจะทางานรวมกน มหลกเกณฑในการพจารณา ดงน คณลกษณะทางดานคณธรรมจรยธรรม ซงเปนคณลกษณะทตองปลกฝงมาตงแตเกด หรอใชเวลาในการพฒนาพอสมควร เชน ความซอสตย ความรบผดชอบ การตรงตอเวลา เปนตน ความรความสามารถดานวชาการเปนหนาทของสถานประกอบการในการพฒนาบคลากร ผประกอบการจงจดใหเปนอนดบรองจากคณลกษณะทางดานคณธรรมจรยธรรม 2.5 คณธรรมจรยธรรมทตองการในการประกอบอาชพ คณธรรมจรยธรรมในการประกอบอาชพทคนสวนใหญยอมรบวา เปนความด เปนสงทควรประพฤต เพอความสงบสขของสงคม ไดแก พฤตกรรมทเกยวกบ

18

ความซอสตย ความรบผดชอบ ความเสยสละ ความอดทน ความขยนหมนเพยร การตรงตอเวลา การงดเวนอบายมข ความซอสตย หมายถง พฤตกรรมของมนษยทแสดงออกถงความจรง ตรงไปตรงมา ไมพดคาหยาบ และไมใสรายผอนใหเกดความแตกแยกในหมคณะ การแสดงออกตองเปนไปตามธรรมชาตทงกาย วาจา และใจ บคคลทมความซอสตย สวนใหญจะเปนคนทมระเบยบวนยในตนเอง มความละอายตอการทาชว ไมพดปด มสจจะและความจรงใจ มสตรวาอะไรดอะไรชว เปนตน ดงนน บคคลททางานดวยความซอสตย ทางานทไดรบมอบหมายดวยความเตมใจ เตมกาลงความ สามารถ ตลอดจนชวยเหลอแนะนาแนวทางทดตอเพอนรวมงานเกดการยกยอง การยอมรบนบถอ ความเชอถอจากผบงคบบญชา และความรกจากเพอนรวมงาน ทาใหไดรบความเจรญกาวหนาในชวตการทางาน และการดารงชวตในสงคม ความรบผดชอบ หมายถง ความรสกสานกในหนาท ไมทอดทงงาน ทางานโดยไมตองมผใดมาบงคบ และสามารถปฏบตงานไดสาเรจลลวง ยอมรบผลแหงการกระทานน ไมวาจะเปนดานดหรอดานราย รวมทงงานทเปนสวนรวมและสงคม บคคลทมความรบผดชอบ รจกหนาทและปฏบตงานไดสาเรจลลวงตรงตามเวลา ยอมเปนทยอมรบนบถอ และไดรบความไววางใจจากบคคลอน กอใหเกดผลดมความเจรญกาวหนาในการดาเนนชวต และหนาทการงาน การปฏบตตนใหเปนคนมความรบผดชอบ ไดแก การเอาใจใสและรอบคอบในการทางาน มความตงใจจรง มความพยายาม มระเบยบวนย มความพอใจในหนาทการงานทไดกระทา เปนตน ความเสยสละ หมายถง การใหหรอบรจาคทรพยสนสงของตลอดจนความมนาใจ ความเออเฟอ เผอแผแกบคคลอนหรอสงคม โดยไมคานงถงผลตอบแทนทจะไดรบ บคคลทมความเสยสละมคณลกษณะ หรอคณธรรมทสาคญ เชน มความเมตตากรณา มความเออเฟอเผอแผ ไมเหนแกตว มความโอบออมอาร เอาใจเขามาใสใจเรา แสดงออกถงความชนชม และปรารถนาดตอผอน

19

ดงนน การเสยสละจงมความสาคญชวยใหทกคนในครอบครว สงคม และประเทศชาตมความสข เพราะเมอทกคนมความเออเฟอเผอแผ กจการหรองานตางๆ จะประสบความสาเรจ สงคมและประเทศชาต กจะมแตความสงบสข ความอดทน หมายถง การอดกลน การยบยงชงใจ ความหนกแนนไมหวนไหว สามารถรกษาอารมณใหปกตอยเสมอถงแมจะไมพอใจกตาม ใชสตปญญาแกไขสถานการณตางๆ ไดอยางเรยบรอย การฝกตนใหมความอดทน ตองเปนบคคลทมจตใจมนคงมสมาธ มความพยายาม มระเบยบวนย เกรงกลวตอความชว มความละอายตอบาป เปนผมเหตผลและใชเหตผลในการตดสนใจ บคคลทมความอดทนจะเปนผทมความเขมแขง สามารถเอาชนะปญหาอปสรรคตางๆ ได และเปนทรกใครของผอน ถาขาดความอดทนการดาเนนชวตในสงคมหรอการทางานจะมแตความขดแยง ทาใหเกดความทกข ความขยนหมนเพยร หมายถง ความเพยรพยายาม ความมานะบากบน ความอดทนในการทางานหรอกจกรรมนนใหบรรลผลสาเรจ การพฒนาและฝกฝนใหเปนผมความขยนหมนเพยรนน ตองเปนคนชางสงเกต มเหตผล มความอดทน มความรบผดชอบ ทางานดวยความจรงใจ เอาใจใสงาน และทางานดวยความละเอยดรอบคอบ บคคลทมความขยนหมนเพยรจะเปนผทมเปาหมายของชวตทแนนอน ทงในดานการทางาน และการดาเนนชวตในครอบครว สงคม โดยการพฒนาตนเองอยเสมอ ประกอบอาชพดวยความสจรตเปนผทไดรบการยอมรบจากสงคม การตรงตอเวลา หมายถง การทาภารกจหรอกจกรรมใดๆ ใหบรรลสาเรจตามกาหนดเวลา การตรงตอเวลาเปนพฤตกรรม หรอการกระทาทเกดจากความเหนอกเหนใจผอน มความรบผดชอบ ไมเหนแกตว ความมระเบยบวนยในตนเอง การตรงตอเวลาเปนคณธรรมทสาคญ ถาหนวยงานหรอสงคมใดมแตคนทตรงตอเวลา งาน หรอกจกรรมนนๆ จะสาเรจตามเปาหมาย ทาใหเกดประโยชน มความเปนระเบยบตอตนเองและหนวยงาน การงดเวนอบายมข อบายมข หมายถง ทางแหงความเสอม หรอวถทางททาใหคนเสอมจากฐานะ ชอเสยงเกยรตยศ ผทสามารถงดเวนอบายมข กสามารถหลดพนจากความหายนะ เพราะอบายมขทาใหสญเสยทงทรพยสน ความไววางใจ ความเคารพนบถอ เกยรตยศชอเสยง การหลกเลยงอบายมข ไดแก การทาจตใจใหมนคงและเขมแขง เลอกคบเพอนทด มความอดทน มสต มความละอายตอการทาชว หมนเลนกฬา หรอ ออกกาลงกายอยเสมอ ประเดนจรยธรรมทกลาวมาแลวขางตน เปนแนวทางสาหรบบคคลในการดาเนนชวต และประกอบอาชพเปนสงทตองอาศยเวลาในการพฒนาใหเกดขนในจตใจ ตามปกตแลวการพฒนาทางจรยธรรมจะเกด

20

ขนในชวงเยาววย หรอในชวง 10 ปแรกของชวตและฝงรากลก อยางไรกตามการปรบปรงความคดทางดานจรยธรรมนเกดขนไดหากบคคลมความมงมนตงใจในการสงเกต เรยนร และควบคมใหมการปฏบตอยางสมาเสมอ กจะพฒนาเปนนสยหรอพฤตกรรมทด เปนการสรางนสยอตสาหกรรมในการปฏบตงาน ซงเปนสงทตองการขององคกร ขอปฏบตเพอการเปนชางทด

ตรงตอเวลา รกษาวนย เอาใจใสหนาท สมานสามคค มความอดทน หมนฝกฝนอาชพ รบหาความรใหม ใชวสดประหยด หดบารงรกษาเครองมอ ถอกฎความปลอดภย ใฝคดสรางสรรค ยดมนคณธรรม

21

บทท 3 เครองมอชางทวไป

ในการปฏบตงานตดตงอปกรณไฟฟาหรอการตดตงระบบไฟฟา ตามอาคารบานพกอาศย ชางไฟฟานอกจากมความรความสามารถเกยวกบทางดานไฟฟาแลว ยงจะตองมความรความสามารถ และมทกษะในการใชเครองมอชางทวไปใหถกตองตามประเภทของงาน เครองมอทชางไฟฟาควรรจกมดงตอไปน 3.1 คม (Pliers) เปนเครองมอทใชในการหยบหรอจบชนงาน มทงแบบมฉนวนหม (หมดาม) และไมมฉนวนหมทดาม

คมทมฉนวนหมเหมาะทจะใชกบงานเกยวกบสายไฟฟาทมไฟ (Hot wire) คมทมฉนวนหมนอกจากจะปองกนอบตเหตใหกบตนเองแลว ยงปองกนอบตเหตใหแกผอนอกดวย คมทใชสาหรบชางไฟฟาทวไป ไดแก คมไฟฟา (หมยาง) คมปากแหลม คมชางรวม คมตด และคมชนดตางๆ ดงแสดงในรป

คมปากแหลม คมชางรวม คมตด คมยาหางปลา

คมตดทอพวซ คมปลอกสาย ประแจคอมา

รปคมชนดตางๆ และประแจคอมาทใชในงานเดนสายไฟฟา

3.2 ไขควง (Screw drivers) ไขควงทใชในงานชางไฟฟามหลายชนด ดงในรป ไขควงทใชเฉพาะงานไฟฟาควรมดามเปนฉนวนอยางดตลอดเวลาใชงานจะไดมประสทธภาพ ปลายของไขควงมทงแบบแบน และแบบสแฉก (หวฟลลป) เวลาใชกบตะปเกลยวชนดใดควรเลอกไขควงใหถกชนดและถกขนาด เพอจะทาใหการยดชนงานมความมนคงแขงแรง ไมทาใหไขควงและตะปเกลยวเกดการเสยหายดวย

22

ไขควงทดสอบไฟฟา ไขควงแบบสแฉก (หวฟลลป)

ไขควงปากแบน ไขควงแบบสแฉก(ดามยาง)

รปแสดงไขควงชนดตางๆ ทใชในงานชางไฟฟา

3.3 คอน (Hammers) เปนเครองมอทใชในการตอกตะป ตอกสกด ตลอดทงการตอก เคาะ ตกแตงตางๆ ดงแสดงในรป แสดงใหเหนคอนสาหรบชางไม สาหรบชางไฟฟา และสาหรบชางเหลก

คอนสาหรบชางไฟฟา คอนสาหรบชางไม คอนสาหรบชางเหลก

รปแสดงคอนชนดตางๆ 3.4 สวานไฟฟา (Electric Drill) สวานและดอกสวานใชประโยชนในการเจาะร เพอการสอดสายเขาทอ มทงดอกควาน ดอกเจาะปน ดอกเจาะไม เวลาใชตองเลอกประเภทใหถกตอง เชน การเจาะปนกควรใชสวานไฟฟาแบบกระแทกจะ ทาใหงานเสรจเรวขน ในการเจาะรทใหญควรใชสวานดอกเลกเจาะนากอน เปนตน

สวานไฟฟาไรสาย สวานไฟฟาทวไป สวานไฟฟาแบบกระแทก

รปแสดงสวานไฟฟาชนดตางๆ

23

3.5 เลอยเหลก และเลอยไฟฟา เลอยทใชสาหรบชางไฟฟามหลายแบบ เชน แบบเลอยลนดา เลอยฉล เลอยเหลก และเลอยไฟฟา ดงรป

เลอยเหลก เลอยไฟฟา

รปแสดงแบบตางๆ ของเลอยเหลก และเลอยไฟฟา

3.6 เครองมอทวไป การเดนสายหรอตดตงอปกรณไฟฟา ชางอาจพบทงงานไมและงานคอนกรตจะตองใชประสบการณ ในการแกไขปญหาเฉพาะหนาเพอใหงานสาเรจลลวงไปดวยด เชน การเขามมตองใชบรรทดวดมม การ วดความลกใชเวอรเนย การวดระยะใชตลบเมตร หรอบรรทดเหลก การปลอกสายใชคดเตอร การเจาะคอนกรต หรอเจาะโลหะ จะตองใชเหลกนาศนยตอกนากอน เพอปองกนการหนศนยกลาง เปนตน

บรรทดวดมม เวอรเนย ตลบเมตร

บรรทดเหลก

คดเตอร เหลกตอกนาศนย รปเครองมอทวไป

24

บทท 4 เครองมอวดและหนวยวดทางไฟฟา เครองมอวดทางไฟฟาเปนเครองมอทชางไฟฟาใชในการตรวจวดคาอปกรณ รวมทงตรวจสอบระบบการทางานตางๆ ทางดานชางไฟฟาและอเลกทรอนกส เพอใหมความถกตองตามขอกาหนด เชน วดคาแรงดนไฟฟา วดคากระแสไฟฟาในวงจร เปนตน ปจจบนสามารถใชเครองมอวดเพยงเครองเดยววดคาทางไฟฟาดงทกลาวขางตนไดทงหมด เราเรยกเครองมอวดชนดนวา “ มลตมเตอร ” ในบทนจะกลาวถงการใชเครองมอวดมลตมเตอรในการวดคาตางๆ 4.1 เครองมอวดมลตมเตอร (Multi Meter) เครองมอวดมลตมเตอร หรอเรยกยอวา VOM (ยอจาก Volt Ohm Milliamp Meter) เปนเครองมอวดชนดหนงทสามารถใชวดแรงดนไฟฟา กระแสไฟฟาตรง แรงดนไฟฟากระแสสลบ วดกระแสไฟฟา วดคาความตานทานทางไฟฟา และใชสาหรบตรวจสอบอปกรณตางๆ ทางดานไฟฟาและทางดานอเลกทรอนกส มลตมเตอรทใชกนทวๆ ไป จะแบงออกเปน 2 ประเภทคอ 1. อะนาลอก มลตมเตอร (Analog Multimeter) หรอมลตมเตอรชนดเขมเปนเครองมอทใชสาหรบการวดแรงดนไฟฟา กระแสไฟฟาและความตานทาน โดยการทางานของกลวาโนมเตอร (Galvano Meter) หรอ มฟวงคอยล (Moving coil) ซงใชกระแสไฟฟาดซ (DC) ตาๆ ไมเกน 50 ไมโครแอมป ปอนใหขดลวด ทาใหขดลวดเคลอนทผลกเขมมเตอรใหชอานคาบนหนาปด มเตอรชนดเขมทดจะตองมความไวสง (Sensitivity) ไมตากวา 20 KΩ/VDC หรอ 8 KΩ/VAC 2. ดจตอล มลตมเตอร (Digital Multimeter) เปนมเตอรทใชหลกการแสดงผลเปนตวเลข โดยนาเอาหลกการทางานในรปแบบของดจตอลเขามาเพอการตรวจสอบคาตางๆ มความเทยงตรงในการวดคาสง อานคางาย สามารถบอกรายละเอยดไดมากกวาชนดเขม

เครองมอวดมลตมเตอรแบบเขม เครองมอวดมลตมเตอรแบบตวเลข (Analog Multimeter) (Digital Multimeter)

25

เครองมอวดมลตมเตอรทง 2 แบบโดยทวไปสามารถใชวดคาทางไฟฟาได 4 ประเภท คอ - วดแรงดนไฟฟากระแสตรง (D.C. Voltage) - วดแรงดนไฟฟากระแสสลบ (A.C. Voltage) - วดกระแสไฟฟาตรง (D.C. current) - วดความตานทานทางไฟฟา (Resistance - Ω)

การใชงานเครองมอวดมลตมเตอรทง 2 แบบ สงทสาคญทผใชงานตองทาความรจกกอนทจะทาการวดคอสวนทเรยกวาสวตชเลอกการวด (Range Switches) ดงแสดงตามรป

สวตชเลอกการวดแบบเขม สวตชเลอกการวดแบบตวเลข

รปแสดงสวนของสวตชเลอกการวด (Range Switches) ของเครองมอวด

สวตชเลอกการวด (Range Switches) เปนสวนประกอบสาคญของเครองมอวดทผใชงานควรรจกเปนสวตชแบบหมน ใชสาหรบเปลยนสภาวะการทางานในการวดคาตางๆ ตามความตองการ ในกรณไม ใชงานหรอเลกการใชงาน ใหหมนสวตชเลอกการวดไปทตาแหนง OFF

4.2 การวดแรงดนไฟฟากระแสตรง (D.C. Voltage) การวดแรงดนไฟฟากระแสตรง (D.C. Voltage) ใหหมนสวตชเลอกการวด (Range Switches) ไปท DCV ถาไมแนใจคาแรงดนทจะทาการวดมคาสงหรอตา ใหตงสวตชเลอกการวดไปทตวเลขสงสดไวกอน คอ 1000 แลวจงเรมทาการวด ถาเขมไมขนใหปรบลดลงท 250,50,10,2.5,0.5,0.1 ตามลาดบจนกวาเขมจะชจนสามารถอานคาทวดได สายวดสแดงคอขวบวก สายวดสดาคอขวลบ ในกรณทเขมตกลบ แสดงวาวดผดขวใหรบสลบสายวดทนท

26

รปการตงสวตชเลอกการวดแรงดนไฟฟากระแสตรง DCV

การอานคาใหดขดแถวลางแถบสะทอน อานจากซายไปขวา แถว DCV,A มรายละเอยดดงน

4.2.1 ตาแหนง 0.1 วดแรงไฟดซไดสงสด 0.1 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 10 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.002 โวลต

4.2.2 ตาแหนง 0.5 วดแรงไฟดซไดสงสด 0.5 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 50 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.01 โวลต

4.2.3 ตาแหนง 2.5 วดแรงไฟดซไดสงสด 2.5 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 250 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.05 โวลต

4.2.4 ตาแหนง 10 วดแรงไฟดซไดสงสด 10 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 10 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.2 โวลต

4.2.5 ตาแหนง 50 วดแรงไฟดซไดสงสด 50 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 50 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 1 โวลต

4.2.6 ตาแหนง 250 วดแรงไฟดซไดสงสด 250 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 250 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 5 โวลต

4.2.7 ตาแหนง 1000 วดแรงไฟดซไดสงสด 1000 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 10 (x 100) อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.01 โวลต

27

4.3 การวดแรงดนไฟฟากระแสสลบ (A.C. Voltage) การวดแรงดนไฟฟากระแสสลบ (A.C. Voltage) ใหหมนสวตชเลอกการวด (Range Switches) ไปท ACV ถาไมแนใจคาแรงดนทจะทาการวดมคาสงหรอตาใหตงสวตชเลอกการวดไปทตวเลขสงสดไวกอน คอ 1000 แลวจงเรมทาการวด ถาเขมไมขนใหปรบลดลงท 250,50,10 ตามลาดบจนกวาจะสามารถอานคา ททาการวดได ในการวดแรงดนไฟฟากระแสสลบใชสายวดขวไหนกได

รปการตงสวตชเลอกการวดแรงดนไฟฟากระแสสลบ ACV

รปภาพ ลกษณะการวดแรงดนไฟฟาเอซ

การอานคาใหดขดแถวลางแถบสะทอน อานจากซายไปขวา แถว DCV,A มรายละเอยดดงน

4.3.1 ตาแหนง 2.5 วดแรงไฟเอซไดสงสด 2.5 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 250 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.05 โวลต 4.3.2 ตาแหนง 10 วดแรงไฟเอซไดสงสด 10 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 10 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.2 โวลต

28

4.3.3 ตาแหนง 50 วดแรงไฟเอซไดสงสด 50 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 50 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 1 โวลต 4.3.4 ตาแหนง 250 วดแรงไฟเอซไดสงสด 250 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 250 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละโวลต 4.3.5 ตาแหนง 1000 วดแรงไฟเอซไดสงสด 1000 โวลต ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 10 (x 100) อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 20 โวลต 4.4 การวดกระแสไฟฟาตรง (D.C. Current) การวดกระแสไฟฟาตรง (D.C. Current) ใหหมนสวตชเลอกการวด (Range Switches) ไปท DCmA ถาไมแนใจคากระแสไฟฟาตรงทจะทาการวดมคาสงหรอตา ใหตงสวตชเลอกการวดไปทตวเลขสงสดไวกอนคอ 250 mA แลวจงเรมทาการวด ถาเขมไมขนใหปรบลดลงท 25mA, 2.5mA,50uA ตามลาดบจนกวาจะสามารถอานคาททาการวดได

รปการตงสวตชเลอกการวดกระแสไฟฟาตรง DCA

ในการวดกระแสไฟฟาตรง (D.C. Current) เครองมอวดมลตมเตอรทวๆ ไป จะมความสามารถในการวดกระแสตรง (กระแสดซ) ไดเพยงอยางเดยว แมวามฟวงคอยลจะมความสามารถในการรบกระแสสงสดเพยง 50 ไมโครแอมปกสามารถทาใหวดกระแสไดสงกวา โดยกาหนดคารซสเตอรในวงจรทมาตอขนานกบมฟวงคอยล แตในลกษณะของการวดตองนามเตอรไปอนดบกบวงจรไฟฟาทตองการทราบคากระแส มเตอรโดยทวไปออกแบบใหวดกระแสดซไมสงมาก วดไดไมเกน 250 มลลแอมป หรอ 0.25 แอมป ถาตองการวดกระแสเอซจะใชมเตอรทวดกระแสเฉพาะ ซงเรยกวา “ แคลมปมเตอร (Clamp meter) ” การอานคาบนหนาปด ใหดจากสเกลแถวเดยวกบการอาน DCV/DCA มรายละเอยดดงน

29

4.4.1 ตาแหนง 50 uA วดกระแสดซไดสงสด 50 ไมโครแอมป ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 50 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 1 ไมโครแอมป 4.4.2 ตาแหนง 2.5 mA วดกระแสดซไดสงสด 2.5 มลลแอมป ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 250 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.05 มลลแอมป 4.4.3 ตาแหนง 25 mA วดกระแสดซไดสงสด 25 มลลแอมป ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 250 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 0.5 มลลแอมป 4.4.4 ตาแหนง 250 mA (0.25A) วดกระแสดซไดสงสด 250 มลลแอมป ใหอานเลขบนหนาปดแถวเลข 250 อานรายละเอยดบนหนาปดชองละ 5 มลลแอมป 4.5 การวดคาความตานทาน (Resistance Measuring Circuit) การวดความตานทานของอปกรณอเลกทรอนกสตองวดในสภาวะทไมมแรงดนไฟฟาเขามาเกยวของ แตวงจรภายในของมเตอรตองมแรงดนไฟฟาอยภายใน เพอกาหนดคากระแสของวงจร การวดความตานทาน จงเปนการนาเอาความตานทานทตองการทราบคาไปกาหนดการไหลของกระแสในวงจร เพอกาหนดการอานคาขวแรงดนไฟฟาจากแบตเตอรจะตรงขามกบขวภายนอกของมเตอร จากการทตองใชแรงดนไฟฟาจากแบตเตอรทาใหคากระแสทกาหนดในเบองตนของการวด (สภาวะ 0 โอหม) ไมแนนอน ตามสภาพของแบตเตอร จงตองมวงจรสวนทกาหนดคากระแสเรมตนคงทเรยกวา “ การปรบ 0 โอหม ” (0 Ω ADJ) โดยใชวอลลมปรบคา 0 โอหม ทกครงกอนวดคาความตานทาน

รปภาพการปรบ 0 โอหมกอนวดคาความตานทาน

30

การอานคาความตานทานใหดรายละเอยดจากขดแถวบนสด อานจากขวาไปซาย คาทอานไดจะตรงขามกบลกษณะของเขมทขน เชน เขมมเตอรขนมากจะอานไดคาความตานทานนอย โดยมรายละเอยด แตละชวงบนหนาปด ดงน

4.5.1 ตาแหนง X 1 ใชวดคาความตานทานตงแต 0 Ω - 2 kΩ แตนยมใชวดคาความตานทานระหวาง 0 Ω - 100 Ω มรายละเอยดแตละชวงหนาปด ดงน ตงแต 0-2 อานชองละ 0.2 Ω ตงแต 2-10 อานชองละ 0.5 Ω ตงแต 10-20 อานชองละ 1 Ω ตงแต 20-50 อานชองละ 2 Ω ตงแต 50-100 อานชองละ 5 Ω 4.5.2 ตาแหนง X 10 ใชวดคาความตานทานตงแต 0 Ω - 20 kΩ แตนยมใชวดคาความตานทานระหวาง 10 Ω - 1 kΩ มรายละเอยดแตละชวงหนาปด ดงน ตงแต 0-2 อานชองละ 2 Ω ตงแต 2-10 อานชองละ 5 Ω ตงแต 10-20 อานชองละ 10 Ω ตงแต 20-50 อานชองละ 20 Ω ตงแต 50-100 อานชองละ 50 Ω 4.5.3 ตาแหนง X 100 ใชวดคาความตานทานตงแต 0 Ω - 20 kΩ แตนยมใชวดคาความตานทานระหวาง 100 Ω - 10 kΩ มรายละเอยดแตละชวงหนาปด ดงน

31

ตงแต 0-2 อานชองละ 20 Ω ตงแต 2-10 อานชองละ 50 Ω ตงแต 10-20 อานชองละ 100 Ω ตงแต 20-50 อานชองละ 200 Ω ตงแต 50-100 อานชองละ 500 Ω 4.5.4 ตาแหนง X 1k ใชวดคาความตานทานตงแต 0 Ω - 20 kΩ แตนยมใชวดคาความตานทานระหวาง 1 kΩ - 2 MΩ มรายละเอยดแตละชวงหนาปดดงน ตงแต 0-2 อานชองละ 200 Ω ตงแต 2-10 อานชองละ 500 Ω ตงแต 10-20 อานชองละ 1 KΩ ตงแต 20-50 อานชองละ 2 KΩ ตงแต 50-100 อานชองละ 5 KΩ ตงแต 100-200 อานชองละ 20 KΩ 4.5.5 ตาแหนง X 10K ใชวดคาความตานทานตงแต 0 Ω - 20 MΩ แตนยมใชวดคาความตานทานระหวาง 10 KΩ - 2 MΩ มรายละเอยดแตละชวงหนาปด ดงน ตงแต 0-2 อานชองละ 2 KΩ ตงแต 2-10 อานชองละ 5 KΩ ตงแต 10-20 อานชองละ 10 KΩ ตงแต 20-50 อานชองละ 20 KΩ ตงแต 50-100 อานชองละ 50 KΩ ตงแต 100-200 อานชองละ 200 KΩ ตงแต 200-300 อานชองละ 500 KΩ ตงแต 300-500 อานชองละ 1 MΩ ตงแต 500-1K อานชองละ 5 MΩ ตงแต 1K-2K อานชองละ 10 MΩ

32

4.6 เครองมอวดพลงงานไฟฟา (Watt Meter) วตตมเตอร คอเครองมอทใชวดกาลงไฟฟาจรงของโหลด วตตมเตอรมทงทใชในระบบไฟฟา 1 เฟส และไฟฟา 3 เฟส ลกษณะภายนอกของวตตมเตอร 1 เฟส และ 3 เฟส ดงรป

วตตมเตอร 1 เฟส วตตมเตอร 3 เฟส โครงสรางภายในของวตตมเตอรมหลายชนด แตทใชวดไดทงกาลงไฟฟากระแสตรง และกาลงไฟฟากระแสสลบ คอ วตตมเตอรแบบไดนาโมมเตอร ประกอบไปดวยขดลวดกระแสอยในลกษณะเคลอนไหวไมไดตดตงอยกบท จงถกเรยกวา “ ขดลวดอยกบท ” เปนขดลวดทใชวดกระแสทผานโหลด ขดลวดกระแสและขดลวดแรงดนเปนขดลวดทพนอยบนแทงเหลกรปทรงกระบอกทเคลอนทมความตานทานตออนกรมกบขดลวด ใชสาหรบวดคาแรงดนครอมโหลดดงแสดงในรป

โครงสรางของวตตมเตอรแบบไดนาโมมเตอร

33

4.7 แคลมปออนมเตอร ( Clamp-on meter) แคลมปออนมเตอรเปนเครองมอวดทใชวดกระแสไฟสลบ ดวยวธคลองเขากบสายไฟเสนใดเสนหนงของวงจร ทาใหเกดความสะดวกในการใชงานมากกวาแอมมเตอรทวไป นอกจากนแคลมปออนมเตอรถกออกแบบใหสามารถใชวดแรงดนไฟสลบ และความตานทานไดอกดวย แคลมปออนมเตอรทใชงานอยในปจจบนมอย 2 แบบคอ แคลมปออนมเตอรแบบเขม และแคลมปออนมเตอรแบบตวเลข แสดงดงรป

รปแคลมปออนมเตอรแบบเขม รปแคลมปออนมเตอรแบบตวเลข สวนประกอบภายนอกของแคลมปออนมเตอร

แคลมปออนมเตอรประกอบดวยสวนตางๆ ดงน 1. กามคลองสาย (Clamp Core) เปนแกนเหลกเปด-ปดได สาหรบใชคลองสายไฟเวลาวดกระแส ไฟฟา 2. สวตชเลอกยานวด (Range selector switch knob) เปนสวตชทใชเลอกยานวดและประเภทการวด

3. รเสยบสายวดความตานทาน(Ohm Terminal)เปนรสาหรบเสยบสายวดความตานทานม 2 แบบคอ

1

2 3

4

5

6

7

8

9

common

34

แคลมปออนมเตอรแบบทมแบตเตอรอยในตว แบบนสายวดความตานทานจะเปนสายธรรมดา แคลมปออนมเตอรแบบไมมแบตเตอรอยในตว แบบนสายวดความตานทานจะตองมแบตเตอรอยภายในดวย ซงนยมเรยกสายแบบนวา “ Ohm-probe ” 4. สกรปรบศนย (Zero adjuster) เปนสกรทใชปรบใหเขมอยในตาแหนงศนย 5. เขมช (Pointer) เปนเขมทชแสดงคาทวดได 6. ตวเปดกามคลองสาย (Clamp opener) เปนคนสาหรบเปดกามคลองสาย เพอคลองสายไฟฟาในวงจรเวลาวดกระแสไฟฟา 7. ปมปรบศนยโอหม (Zero-ohm adjuster) เปนปมสาหรบปรบใหเขมชอยในตาแหนงศนยโอหมกอนทาการวดคาความตานทาน 8. รเสยบสายวดแรงดน (Voltage terminal) เปนรเสยบสายสาหรบวดแรงดนไฟฟา 9. สเกล (Scale) ประกอบดวยสเกลของกระแสไฟฟาสลบ แรงดนไฟสลบ และสเกลความตานทาน การใชแคลมปออนมเตอรวดกระแสไฟฟาสลบ การใชแคลมปออนมเตอรวดกระแสไฟฟาสลบ มวธการปฏบตดงน 1. ตงยานวดกระแสโดยเลอกยานวดใหเหมาะกบขนาดกระแสทจะทาการวด (หากไมสามารถประมาณคาของกระแสได ใหตงยานวดทวดกระแสไดสงสดไวกอน เมอเหนวากระแสทวดมคาตากวาคาเตมสเกล จงลดยานวดใหตาลง) 2. คลองกามคลองสายเขากบสายไฟเพยงเสนหนงเสนใดของวงจร ในกรณคลองสาย 2 เสนพรอมกน มเตอรจะไมสามารถแสดงคาทถกตองของกระแสทใชงาน เชน เมอคลองสาย 2 เสนพรอมกนในระบบไฟ 1 เฟส มเตอรอานคาศนยแอมป เพราะกระแสในสายไฟแตละเสนมคาเทากน มทศทางการไหลสวนทางกน ทาใหเสนแรงแมเหลกหกลางกนหมด 3. อานคากระแสจากสเกลในกรณทกระแสมการเปลยนแปลง เชน การวดกระแสสตารทของมเตอร อาจใชวธลอกเขมชวย โดยกดทปมลอกเขม การนาแคลมปออนมเตอรไปวดกระแสทมคานอยๆ ในกรณทใชยานวดตาสดวดกระแสไฟฟาแลวเขมยงไมบายเบนแสดงวา กระแสทวดมคานอยมาก ทาใหไมสามารถอานคากระแสไฟฟาได แตสามารถแกไขปญหาไดดวยการนาสายไฟ ซงเปนสวนหนงของวงจรทวดกระแสไฟฟามาพนคลองกบกามคลองสายหลายๆ รอบ ถาเขมยงบายเบนไมมากใหเพมจานวน

35

รอบทพนขนอก จนสามารถอานคากระแสไดสะดวก เมออานคาไดแลวใหนาจานวนรอบทพนไปหาคากระแสทอานได ผลลพธกคอ คาของกระแสซงไหลผานสายไฟเสนนน ถาไมสามารถใชสายไฟ ซงเปนสวนหนงของวงจรทจะวดกระแสมาพนคลองกบกามคลองสายได อาจเปนเพราะสายไฟสนเกนไป เปนสายแขง หรอสายเดนยดตดกบผนง ฯลฯ กใหใชสายออนพนคลองกบกามคลองสายหลายๆ รอบ แลวนาปลายสายออนทง 2 ขางไปตออนกรมเขากบวงจรทวดระแสไฟฟา

ขอควรระวงในการใชงาน และการบารงรกษาเครองวดไฟฟา

1. ไมควรใหเครองมอวดไดรบการกระทบกระเทอนเปนอนขาด 2. กอนใชควรตรวจสอบสภาพของเครองวดและอปกรณประกอบตางๆ วาอยในสภาพทดหรอไม 3. กอนใชงานควรตงสวตชเลอกยานวดใหอยในตาแหนงทถกตองทกครง 4. ควรตงสวตชเลอกยานวดใหอยในตาแหนงทวดคาไดสงๆ กอน เมอเหนวา คาทวดมคาตาจนอานคาไดลาบากจงคอยลดยานวดลง เพอใหอานคาไดสะดวกตามปกต คาทอานไดจะมคาผดพลาดอนเนองมาจากตวมเตอรเองมนอยมาก เมอเขมชคาอยบรเวณมากกวา 2 ใน 3 ของคาเตมสเกล 5. อยาเปลยนตาแหนงสวตชเลอกยานวดขณะทเครองวดกาลงวดอย 6. อยาใชเครองวดในขณะทมความชนสง หรอ ขณะทมละอองฝน

7. หากฟวสของเครองวดขาด หามใชฟวสทมขนาดสงกวาพกด หรอลวดใสแทนเปนอนขาด 8. หลงจากการใชงานควรทาความสะอาดภายนอก แลวเกบใสซอง หรอกลองพรอมสายวดใหเรยบรอย 9. อยาเกบเครองวดไวในททมความชน หรอความรอนสง 10. เมอพบวาเครองวดชารด หรอแสดงคาคลาดเคลอนใหสงซอมทนท หามมใหดาเนนการแกไข หรอซอมเองโดยเดดขาด

36

บทท 5 อปกรณในระบบไฟฟาเบองตน

5.1 สะพานไฟ (Cut-Out) หมายถง ชดประกอบสาเรจของทรองรบฟวส ซงอาจมตวยดฟวส ตวรบฟวส หรอใบมดปลดวงจรอยางใดอยางหนง ตวยดฟวสหรอตวรบฟวสอาจมสวนนากระแส (ไสฟวส) รวมอยดวย หรออาจทาหนาทเปนใบมดปลดวงจรโดยรวมกบสวนทไมหลอมละลาย โดยสะพานไฟจะทาหนาทปลดวงจร มฟวสเปนอปกรณปองกนกระแสไฟฟาเกน โดยจะตดวงจรไฟฟาอตโนมตเมอมกระแสไฟฟาไหลเกนคาทกาหนด และเมอฟวสทางานแลวจะตองเปลยนฟวสใหม ขนาดพกดการตดกระแสลดวงจรของฟวสตองไมตากวาขนาดกระแสลดวงจรทไหลผานฟวส

สะพานไฟ( Cut-Out) 5.2 แผงจายไฟฟา (Load Center) โหลดเซนเตอรเปนอปกรณทใชเปนแผงวงจรยอย ในงานตดตงระบบไฟฟาภายใน นยมใชอยางแพรหลายประกอบดวย กลองโลหะ หรอกลองพลาสตกภายในมฐานสาหรบตดตงเซอรกตเบรกเกอร ทาหนาทเปนเครองปองกนกระแสเกนของวงจรยอย มขวตอสายสาหรบตอสายศนยของสายเมนเขาอาคารสายตอหลกดน สายดนและสายศนยของวงจรยอย บางแบบกมเมนเซอรกตเบรกเกอรทาหนาทเปนเมนสวตช มทงทใชกบระบบแรงดน 220 โวลต 1 เฟส 2 สาย และระบบแรงดน 380/220 โวลต 3 เฟส 4 สาย

รปแผงจายไฟฟา (Load Center) ชนดตางๆ

37

5.3 อปกรณตดวงจรอตโนมต (Circuit Breaker) เซอรกตเบรกเกอร คอ อปกรณททาหนาทปลดวงจรเมอเกดกระแสเกน ซงทาหนาทเหมอนฟวส แตมขอดกวาฟวสคอ สามารถสบกลบมาทางานใหมโดยไมตองเปลยนใหมเหมอนฟวส และมเครองหมายใหสงเกตไดวา เซอรกตเบรกเกอรทางานตดวงจร เนองจากเกดการลดวงจร หรอมผไปกดขาโยกใหปลดวงจรขอเสยของเซอรกตเบรกเกอร คอ ราคาคอนขางสง แตมพกดตดกระแสลดวงจรตากวาฟวสมาก ในทนจะกลาวเฉพาะเซอรกตเบรกเกอรแรงตาทใชในระบบไฟฟาทมแรงดนไฟฟาไมเกน 1,000 โวลต โดยมคาตางๆ ทใชสาหรบเซอรกตเบรกเกอร ดงน 1. แอมแปรทรป (Ampere trip – AT) แอมแปรทรป คอ พกดกระแสปองกนปกต ซงเปนคากระแสไฟฟาทตงไวใหอปกรณปองการทางานเมอกระแสไฟฟาเกนกวาคาทตงไว มกแสดงคาไวท Name plate หรอ ทดามโยกของเซอรกตเบรกเกอร เชน 15 AT 2. แอมแปรเฟรม (Ampere Frame – AF) แอมแปรเฟรม คอ พกดการทนกระแสสงสด (แอมแปรทรป) ทสงสดของเซอรกตเบรกเกอรรนนน เชน 100 AF แอมแปรเฟรมมประโยชนคอ สามารถเปลยนพกดแอมแปรทรป ไดโดยทขนาด (มต) ของเบรกเกอรยงคงเทาเดม 3. ขว (Pole – P) ขว คอ ขวของเซอรกตเบรกเกอรทม 1 , 2 , 3 , 4 ขว หมายถง 1 ขว ใชกบระบบ 1 เฟส ปองกนสายไลนอยางเดยว 2 ขว ใชกบระบบ 1 เฟส ปองกนสายไลน และ สายนวทรล 3 ขว ใชกบระบบ 1 เฟส ปองกนสายไลนอยางเดยว 4 ขว ใชกบระบบ 1 เฟส ปองกนสายไลน และ สายนวทรล 4. พกดกระแสลดวงจร (Interrupting capacity – IC) พกดกระแสลดวงจร คอ คากระแสลดวงจรสงสดทเซอรกตเบรกเกอรทนได โดยไมเกดความเสยหายจากการปลดวงจรทกระแสไฟฟาเกนคาแอมปทรป ปกตแลวจะกาหนดเปนคากโลแอมป (kA) เชน 25 kA และสวนใหญจะแสดงทแผนปายประจาเครองของเซอรกตเบรกเกอร คา IC จะบอกใหรวาเบรกเกอรทใชมความปลอดภยมากนอยเพยงใด 5. ขนาดเบรกเกอร เซอรกตเบรกเกอรทวไปจะทางานไดไมเตมพกด ขนอยกบมาตรฐานการผลตและปจจยตางๆ เชนเดยวกบฟวส ตวแปรทสาคญทจะทาใหเซอรกตเบรกเกอรทางานผดไปจากคาทกาหนดคออณหภม

38

โดยรอบ ปกตเซอรกตเบรกเกอรจะทางานตามพกดกระแสทอณหภมโดยรอบ 90˚C ถาอณหภมโดยรอบเปลยนไปการทางานกจะเปลยนไปดวย ปกตเซอรกตเบรกเกอรจะใชงานไมเกน 80% ของพกดกระแส เซอรกตเบรกเกอรแรงตามหลายชนด และมการตดตงทแผงไฟฟาดงตอไปน 1. เซอรกตเบรกเกอรแบบกลองหมหลอ (Molded case circuit breaker) เซอรกตเบรกเกอรชนดนถกหอหมมดชด มหนาทหลก 2 อยางคอ เปนสวตชทเปด หรอปดวงจรดวยมอ และเปดวงจรโดยอตโนมตเมอกระแสเกนหรอลดวงจร โดยเบรกเกอรจะอยในภาวะ TRIP ซงอยกงกลางระหวางตาแหนง ON และ OFF เราสามารถ RESET ใหมไดโดยกดคนโยกใหอยในตาแหนง OFF เสยกอน แลวคอยโยกไปตาแนง ON เซอรกตเบรกเกอรม 2 ชนดทใชกนอยางแพรหลายคอ 1.1 เซอรกตเบรกเกอรแบบกลองหมหลอชนดตดดวยความรอนและแมเหลก (Thermal magnetic) เซอรกตเบรกเกอรชนดนมอปกรณปลดวงจร 2 สวนในตวเดยวกนคอ สวนความรอนทปลดวงจรเมอกระแสเกนจากโลหะ 2 ชนดทสมประสทธความรอนไมเทากน ซงเกดงอตวเมอกระแสเกน และสวนแมเหลกทปลดวงจรเมอกระแสลดวงจรจากสนามแมเหลกเกดแรงดงใหปลดวงจร ตามรป

รปเซอรกตเบรกเกอรแบบกลองหมหลอชนดตดดวยความรอนและแมเหลก (Thermal magnetic) ชนดตางๆ 1.2 เซอรกตเบรกเกอรแบบกลองหมหลอชนดตดดวยอเลกทรอนกส (Electronic trip) เซอรกตเบรกเกอรชนดนใชอปกรณอเลกทรอนกสวเคราะหกระแสเพอสงปลดวงจร โดยทมหมอแปลงกระแส (Current transformer – CT) อยภายในเซอรกตเบรกเกอร เพอแปลงกระแสใหตาลงให กบไมโครโปรเซสเซอรทาการวเคราะหกระแส หากกระแสเกนกจะสงขดลวดทรปดงอปกรณทางกลใหเซอรกตเบรกเกอรปลดวงจร ทดานหนาของเบรกเกอรชนดนจะมปมปรบคากระแสปลดวงจร เวลาปลดวงจร และอนๆ นอกจากนยงสามารถตดตงอปกรณเสรมทเรยกวา Amp Meter & Fault Indicator ซงสามารถแสดงสาเหตการ Fault ของวงจร และคากระแสได ทาใหทราบสาเหตของการปลดวงจรได

39

รปเซอรกตเบรกเกอรแบบกลองหมหลอชนดตดดวยอเลกทรอนกส (Electronic trip) ชนดตางๆ

โครงสราง และสวนประกอบของเบรกเกอร 1. Name Plate ปรากฎทดานหนา หรอดานขางของเบรกเกอร โดยมกกาหนดรายละเอยดเกยวกบเบรกเกอรนน ๆ เชน จานวนขว แรงดน กระแส ในสวนของกระแสจะระบ 3 จานวน ประกอบดวย Ampere Trip , Ampere Frame และ Interruption Capacity

รป Name Plate

2. Arcing Chamber บางครงเรยกวา Arc Chute มลกษณะเปนแผนโลหะวางซอนกนเปนชนๆ อยเหนอหนาสมผส (Contact) ของเบรกเกอร ทาหนาทชวยดบอารก

รปแสดง Arcing Chamber

40

3. หนาสมผส (Contact) นยมทาดวยทองแดงเคลอบผวหนาดวยเงน เพอใหทนตอเปลวอารกไดด ประกอบดวย Fixed contact และ movable contact

รปแสดงหนาสมผส (Contact)

รปแสดง Fixed contact และ movable contact

4. กลไกตดวงจร สาหรบเบรกเกอรขนาดเลกทวไป แบงเปนอาศยความรอน และอาศยอานาจแมเหลก แบบอาศยความรอนใชหลกการโกงตวของโลหะ Bimetal เพอปลดกลไก สวนแบบอาศยอานาจแมเหลกใชแรงดงดดของแมเหลกไฟฟาของขดลวดทกระทาตอแผนโลหะ เพอปลดกลไก

รปแสดงกลไกตดวงจร

รปแสดงกลไกตดวงจรอาศยความรอน รปแสดงกลไกตดวงจรอาศยอานาจแมเหลก

41

2. เซอรกตเบรกเกอรแบบอากาศขนาดใหญ (Air Circuit Breaker) โดยทวไปมพกดกระแสตงแต 225–6,300 แอมป และมคา Interrupting capacity (IC) ตงแต 35–150 กโลแอมป (kA) โครงสรางทวไปทาดวยเหลกมชองดบอารกทใหญโตแขงแรง เพอใหสามารถรบกระแสลดวงจรจานวนมากได มกใชอปกรณอเลกทรอนกสเปนตวตรวจจบ และวเคราะหกระแสเพอปลดวงจร

รปเซอรกตเบรกเกอรแบบอากาศขนาดใหญ (Air Circuit Breaker) ชนดตางๆ

3. เซอรกตเบรกเกอรทปองกนกระแสรว (Earth leakage) เซอรกตเบรกเกอรชนดนภายใน นอกจากจะมการปลดวงจรดวยชดความรอน และชดแมเหลกแลว ยงมอปกรณตรวจกระแสไฟฟาวา มการรวจากวงจรเกนกวาคาทกาหนดหรอไม ถาเกนคาทตงไวกจะสงปลดวงจรทนท โดยกระแสรวไหลจะกาหนดตายตวไมสามารถปรบตงได เชน 10 mA. , 15 mA. , 30 mA. เปนตน เนองจากเปนเบรกเกอรขนาดเลกมกใชปองกนวงจรยอย เชน วงจรแสงสวาง วงจรเตารบ หรอเครองใชไฟฟาขนาดเลกทวไป นอกจากนยงมรนทสามารถปองกนไฟฟาดดไดดวย เรยกวา Earth leakage circuit breaker (ELCB)

รปเซอรกตเบรกเกอรทปองกนกระแสรว (Earth leakage) ชนดตางๆ

42

5.4 มอเตอรไฟฟากระแสสลบ 1 เฟส (A.C. Motor 1 ø) มอเตอรไฟฟากระแสสลบ 1 เฟส เปนมอเตอรใชกบแหลงจายไฟฟากระแสสลบ 1 เฟส 220 โวลต 50 เฮรตซ นยมใชกนแพรหลายในโรงงานอตสาหกรรมตางๆ เพราะมอเตอรไฟฟากระแสสลบงายตอการใชงาน โดยแบงออกไดเปนดงน 5.4.1 สปลทเฟสมอเตอร (Split phase motor) 5.4.2 คาพาซเตอรมอเตอร (Capacitor motor) 5.4.3 ยนเวอรแซลมอเตอร (Universal motor) 5.4.1 สปลทเฟสมอเตอร (Split phase motor) สปลทเฟสมอเตอรหมายถง อนดกชนมอเตอร 1 เฟส ซงมขดลวดชวย (Auxiliary winding) สรางสนามแมเหลกนาหนาสนามแมเหลกของขดลวดเมน (Main winding) สวนประกอบของสปลทเฟสมอเตอรม 4 สวน คอ ตวหมน (Rotor) ตวอยกบท (Stator) ฝาปดหวทาย (End Plate) และสวตชแรงเหวยงหนศนยกลาง (Centrifugal Switch) 1. ตวหมน (Rotor) ประกอบดวยสวนสาคญ คอ แกนเหลก (Core) ทาจากเหลกแผนบางๆ อดเปนปกเรยกวา แกนเหลกลามเนต (Laminated Iron Core) และมเพลารอยทะลเหลกแผนบางๆ เหลาน เพอยดใหแนน รอบโรเตอรนจะมรองไปตามทางยาว และในรองมทองแดงหรออะลมเนยมเสนโตๆ ฝงอยโดยรอบ หวทายของทองแดงหรออะลมเนยมเชอมยดตดกบวงแหวนทองแดงหรออะลมเนยม มลกษณะคลายกรงกระรอก ดงนนจงมชอเรยกวา “ โรเตอรกรงกระรอก (Squirrel cage rotor) ”

รปตวหมน (Rotor) ชนดตางๆ

43

2. ตวอยกบท (Stator) ประกอบดวยแผนเหลกบางๆ ปมชองสลอต (Slot) ไวเสรจ อดอยในเฟรม (Frame) ซงสรางมาจากเหลกหลอ (Cast Iron) หรอ เหลกเหนยว (Steel) ทสเตเตอรของมอเตอรสปลทเฟสจะมขดลวดพนอย 2 ชดดวยกน ชดทหนงมไวสาหรบใชงานตามปกตเรยกวา “ ขดรน หรอ ขดเมน” (Running winding หรอ Main winding) ขดรนเปนชดทมไฟผานอยตลอดเวลาไมวาจะเปนขณะเรมสตารท หรอขณะทางานปกต ชดทสองเปนชดสาหรบเรมทาใหหมนหรอขดสตารท (Starting winding) พนดวยลวดเสนเลก และจานวนรอบนอยกวาขดรน ดงนนขดสตารทจะมความตานทานของขดลวดสงแตรแอกแทนซ (Reactance) ตากวาขดรน ขดลวดชดนจะวางในชองสลอตเปนมมหางจากขดรน 90˚ ไฟฟาขดสตารทจะตออนกรมกบสวตชแรงเหวยงจากศนยกลางแลวจงนาไปตอขนานกบขดรน

รปตวอยกบท (Stator)

3. ฝาปดหวทาย (End plate) ฝาปดหวทายทง 2 ขางของมอเตอร สวนมากสรางดวยเหลกหลอ หรอเหลกเหนยว ยดตดอยกบสเตเตอรดวยสลกเกลยว และมแบรง (Bearing) สาหรบรองเพลา เพอรกษาใหหมนตรงอยในแนวศนยกลางของโรเตอรพอด และยงเปนการปองกนไมใหโรเตอรสมผสกบสวนทอยนง ซงจะทาใหขดลวดไหม ทฝาปดหวทายขางหนงจะมสวนของสวตชแรงเหวยงหนศนยกลาง

รปฝาปดหวทาย (End plate)

44

4. สวตชแรงเหวยงหนศนยกลาง (Centrifugal Switch) มอยหลายแบบหลายชนดดวยกน ซงตดตงอยภายในมอเตอรแตละชนด มสวนประกอบทสาคญอย 2 สวนคอ สวนทตดตงอยกบท (Stationary part) จะตดอยกบฝาปดหวทายของมอเตอร สวนนมจดสมผส (Contact) หรอ หนาทองขาวอย 2 อน สาหรบเปนสวตชปดเปดวงจรของขดสตารท และสวนทหมน (Rotating part) จะตดอยทตวโรเตอร มแบบแตกตางกนออกไป แตมจดประสงคเพยงเพอใหตดขดสตารทออกจากวงจรไดเทานน เมอมอเตอรหมนไปดวยความเรวประมาณ 75% ของความเรวสงสดของมอเตอรแลว ดวยแรงเหวยงจากการหมนนจะทาใหสวตชแรงเหวยงสวนทตดตงอยกบแกนของตวโรเตอรผลกสวนทตดตงอยกบฝาของมอเตอรใหหนาทองขาวแยกออกจากกน คอ ตดวงจรของขดสตารทโดยอตโนมต

รปสวตชแรงเหวยงจากศนยกลาง

รปสวนทหมนของสวตชแรงเหวยงทตดตงอยกบโรเตอร

หลกการทางานของสปลทเฟสมอเตอร อาศยการทางานของขดรนและขดสตารททวางทามมกน 90˚ เพอทาใหเกดสนามแมเหลกหมน (Rotating magnetic field) ไปเหนยวนาใหเกดกระแสไหลในขดลวดกรงกระรอก (Squirrel cage winding) กระแส

45

สวนนจะสรางสนามแมเหลกขนไปผลกกบสนามแมเหลกทสเตเตอร เกดแรงบดขนทโรเตอรใหหมนไป เมอโรเตอรหมนไปไดประมาณ 75% ของความเรวในการหมนสงสด สวตชแรงเหวยงหนศนยกลาง (Centrifugal switch) จะตดขดสตารทออกจากวงจรไดเอง โดยแรงเหวยงจากศนยกลางสงเกตไดวา ขดสตารทมความจาเปนในตอนเรมหมนตอนแรกเทานน ดงนนเมอนามอเตอรชนดนไปใชงาน จงตองใหหมนตวเปลา (Free load) เสยกอน จงทาการตอโหลดไดเมอโรเตอรยงไมหมน

รปวงจรขณะจายแรงดนใหกบมอเตอร

รปการทางานของสวตชแรงเหวยง

การตอวงจรใชงาน การตอวงจรมอเตอรสปลทเฟสเพอนาไปใชงาน สามารถตอไดหลายลกษณะดวยกน เชน การกลบทศทางการหมนของมอเตอร หรอ การตอมอเตอรความเรวสองอตรา การกลบทศทางการหมนของมอเตอร เมอสปลทเฟสมอเตอรหมนไปในทศทางใดทศทางหนง ถาตองการหมนกลบมายงทศทางตรงกนขามกบทศทางเดมใหกลบทศทางกระแสทเขาขดรน หรอขดสตารทกได ขนอยกบความสะดวกเวลาปฏบตงาน แตไมวาจะเปนวธใด ผลทไดเหมอนกนทกประการ

46

รปการกลบทศทางการหมนของมอเตอร ตวอยางแผนปายของสปลทเฟสมอเตอร

จากแผนปาย ทาใหทราบวา 1. เปนอนดกชนมอเตอร 1 เฟส 2. มอเตอรใชกบแรงดน 220 โวลต 3. มอเตอรใหกาลงสงสด 1.3 กโลวตต 4. ความเรวใชงานสงสดของมอเตอร 1,380 รอบ/นาท 5. จานวนขวแมเหลกของมอเตอร 4 ขว 6. มอเตอรใชกระแสสงสด 8.5 แอมแปร 7. เพาเวอรแฟกเตอรของมอเตอร 0.95 8. ความถของแรงดน 50 เฮรตซ สาเหตขดของ และการแกไข สาเหตขดของตางๆ ทอาจเกดขนกบมอเตอรสปลทเฟส ซงตองทาการแกไข โดยทวๆ ไปมดงตอไปน 1. ไฟรวลงดน (Ground) คอยลทพนอยในรองสลอตของสเตเตอรสมผสกบสวนทเปนโลหะตวมอเตอร เนองจากนายาเคลอบลวดถลอก ซงอาจเกดไดจากสาเหตดงน

47

การลงคอยลบกพรอง ขดลวดสมผสกบมมสลอต ทาใหนายาอาบขดลวดถลอก คอยลยาวเกนไป ทาใหสมผสกบฝาทง 2 ขาง หรอ สกรยดฝาทง 2 ขาง กดคอยลลงมากเกนไป คอยลจงแตะกบขอบแกนเหลกในชองสลอต สวตชแรงเหวยงจากศนยกลาง อาจสมผสกบฝาปดขางของมอเตอร 2. วงจรเปด (Open Circuit) เกดจากหวตอไมสนท สกปรก ลวดขาดในขดรน หรอในขดสตารท และสวตชแรงเหวยงจากศนยกลางเปดวงจรตลอดเวลา ถาลวดขาดในขดรนมอเตอรจะไมหมน แตกรณทลวดในขดสตารทขาด หรอสวตชแรงเหวยงจากศนยกลางเปดวงจร มอเตอรจะไมสามารถสตารทได ตอง ใชมอหมนชวยสตารท มอเตอรจงจะหมนได

รปแสดงวงจรเปดของขดลวด

3. ลดวงจร หรอ ชอรตเทอรน (Short turns) เกดจากรอยถลอกของฉนวนทหมขดลวดขดหนงแตะกบรอยถลอกของขดลวดอกขดหนง ทาใหกระแสไหลลดวงจร ถาสวตชไมตดออกอาจทาใหขดลวดไหมได สาเหตอาจเกดจาก การลงคอยลบกพรอง บางทลวดแนนเกนไป ทาใหลวดถลอกทแตะกนได ความรอนของมอเตอรทใชเกนกาลง ทาใหนายาทเคลอบลวดกรอบ และหลดออกจากลวด ทาใหเสนลวดทองแดงแตะกน นายาทเคลอบไวหมดอายการใชงาน เมอเกดการลดวงจรมอเตอรจะสตารทไมได หากลดวงจรไมมากมอเตอรอาจสตารทได แตเวลาหมนจะมเสยงคราง หรอ ฮม มอเตอรใชกระแสมากกวาปกตอาจมควนเกดขนได 4. ตวโรเตอรบารขาดหรอราว หากตวโรเตอรบารกบวงแหวน 2 ขางเชอมกนไมสนทหรอมรอยราวรอบๆ โรเตอรบาร มอเตอรหมนแตไมมกาลง สตารทยาก หมนชา ถารอยราวมากจะไมสตารทเลย มขอสงเกตอยางหนงคอ เมอมอเตอรหมนชากระแสไฟไมมาก หรอนอยกวาปกต ควรตรวจดตวโรเตอรบารกอน เมอมรอยราวตองซอมใหอยในสภาพปกต 5. ใชงานเกนกาลง ทาใหมอเตอรใชกระแสไฟฟามากกวาปกต มอเตอรจะรอนหรอสตารทไมได การทดสอบวา ใชมอเตอรเกนกาลงหรอไม โดยการปลดเอางานทมอเตอรนนหมนออก ลองสตารทมอเตอร

48

หากมอเตอรมกาลงด และกระแสไฟฟาทวดปกตไมมาก หรอนอยเกนไป กลองทดลองใหมอเตอรทางานเตมทวดกระแสไฟฟา หากกระแสไฟฟามากกวาทกาหนดไวบนแผนปาย (Name plate) แสดงวา มอเตอรทางานเกนกาลงตองเปลยนมอเตอรใหมขนาดสงขน 6. สวตชแรงเหวยงจากศนยกลางไมตดวงจรขดลวดสตารทออก อาจเปนเพราะเหตขดของสวนตางๆ ของสวตชแรงเหวยงเอง หรออาจเปนเพราะมอเตอรหมนชา ความเรวไมถงทสวตชแรงเหวยงจะทางานกได ในกรณทสวตชแรงเหวยงไมทางาน ถาจายไฟใหมอเตอรทางานแลวจะมเสยงคราง และ รอนเรว 5.4.2 คาปาซเตอรมอเตอร (Capacitor motor) คาปาซเตอรมอเตอร เปนมอเตอรไฟฟากระแสสลบ 1 เฟสชนดหนง ซงมขนาดตงแต 0.37 กโลวตตถง 7.5 กโลวตต มอเตอรแบบนมลกษณะคลายกบสปลทเฟสมอเตอรมาก หากแตเพมคาปาซเตอรขนเทานน ทาใหมอเตอรมคณสมบตพเศษกวาสปลทเฟสมอเตอรคอ ใชกระแสในตอนสตารทนอย แตใหแรงบดขณะสตารทสง สวนประกอบของคาปาซเตอรมอเตอร โครงสรางของคาปาซเตอรมอเตอร มสวนประกอบสวนใหญเหมอนกบแบบสปลทเฟสเกอบทกอยางคอ 1. โรเตอรเปนแบบกรงกระรอก 2. สเตเตอรประกอบดวยขดลวด 2 ชด คอ ชดสตารท และ ชดรน 3. ฝาปดหวทายประกอบดวย ปลอกทองเหลอง (Bush) หรอ ตลบลกปน (Ball bearing) สาหรบรองรบเพลา

4. คาปาซเตอร หรอ คอนเดนเซอร (Capacitor or Condenser)

รปคาปาซเตอรมอเตอร

49

หลกการทางานของคาปาซเตอรมอเตอร การทางานของคาปาซเตอรมอเตอรเหมอนกบแบบสปลทเฟสมอเตอร แตเนองดวยขดลวดชดสตารท ตออนกรมกบคาปาซเตอร ทาใหกระแสทไหลเขาขดลวดสตารทถงจดสงสดกอนขดลวดชดรน จงทาใหกระแสในขดลวดสตารทนาหนาขดลวดชดรน ซงนาหนามากกวาแบบสปลทเฟสมอเตอร คาปาซเตอรมอเตอรจงมแรงบดขณะสตารทสงมาก การกลบทางหมน การกลบทางหมนของคาปาซเตอรมอเตอร คอ การกลบขดลวดขดใดขดหนงของขดสตารท หรอขดรน เชนเดยวกบสปลทเฟสมอเตอร การตอคาปาซเตอรมอเตอรแบบหลายความเรว การเปลยนแปลงความเรวมอเตอรแบบน คอ การลดสนามแมเหลกในขดรน โดยการตอขดลวดอก ชดหนงอนกรมกบขดรนภายในมอเตอร หรอแบบแยกขดอยภายนอก ทาใหแรงดนตกครอมขดรนลดลง สนามแมเหลกจงลดลงดวย ดงนนความเรวของมอเตอรจงลดลง

รป ก

รป ข

รป ก และรป ข แสดงการเปลยนแปลงความเรวดวยหลกการลดสนามแมเหลกของขดรน โดยการเพมขดลวดชวย (Auxiliary winding) ตออนกรมกบขดรน

50

รปแสดงการเปลยนแปลงความเรวดวยหลกการลดสนามแมเหลกของขดลวดรน โดยการเพมขดลวดภายนอกมอเตอรตออนกรมกบขดรน

การตอแบบใช Current relay and Potential relay การตอแบบนใชรเลยควบคมโดยกระแส หรอแรงดนแทนสวตชแรงเหวยง และใชสวตชปองกนกระแสเกน (Overload) เหมาะสาหรบมอเตอรทไมสามารถเปดลวดออกมาแกไขได เมอสวตชแรงเหวยง จากศนยกลางเสย เชน คอมเพรสเซอรทใชในตเยน หรอ เครองเยน เปนตน

รปแสดงการตอแบบใชรเลยควบคมโดยกระแส

จากรปเปนการตอแบบใชรเลยควบคมโดยกระแส ขณะตอวงจรเขากบแหลงจาย กระแสจะไหลเขาขดลวดชดรน 2–3 เทาของกระแสปกต ดงนนคอยลของรเลยจะมกระแสสงพอทจะทาใหเกดอานาจแมเหลกดดใหคอนแทคปดวงจรขดลวดชดสตารทได และเมอมอเตอรหมนถงประมาณ 75% ของความเรวสงสด

51

กระแสของขดลวดรนลดลงเทากบกระแสปกต ทาใหรเลยมอานาจแมเหลกไมพอทจะดดคอนแทคอกตอไป จงเปดวงจรตดขดลวดชดสตารทออก

รปแสดงการตอแบบใชรเลยควบคมโดยแรงดน จากรปเปนการตอแบบใชรเลยควบคมโดยแรงดน ขณะตอวงจรเขากบแหลงจายมกระแสไหลผาน ทงของสตารท และขดรน มอเตอรเรมหมน ขณะทความเรวของมอเตอรเพมขน แรงดนของขดลวดชดสตารทเพมขนดวย และเมอความเรวของมอเตอรสงถงประมาณ 75% ของความเรวสงสด ทาใหแรงดน ตกครอมขดลวดชดสตารทสงพอทจะทาใหรเลยปองกนแรงดนเกน ซงตอขนานอยกบขดลวดชดสตารททางานได คอนแทคถกดด ทาใหเปดวงจรขดลวดชดสตารทออก

รปแสดงการตอลกษณะเดยวกนหลงสตารทแลวรเลยจะตดคาปาซเตอร 1 ชด จากรปเปนคาปาซเตอรมอเตอรชนดคาปาซเตอรสตารทและรน หลกการการทางานกเชนเดยวกน คอ หลงจากสตารทแลว รเลยปองกนแรงดนเกนจะตดคาปาซเตอรออก 1 ชด (Electrolytic)

52

สาเหตขดของของคาปาซเตอรมอเตอร สาเหตขดของตางๆ ทเกดขนกบคาปาซเตอรมอเตอรเสมอๆ และโดยทวไปมดงน 1. ไฟรว (Ground) 2. วงจรขาด (Open circuit) 3. ลดวงจร (Short turn) 4. ใชงานเกนกาลง (Overload) 5. สวตชแรงเหวยงไมทางาน 6. โรเตอรบารขาด หรอ รอยราว

7. คาปาซเตอรเสย ซงเหตขดของดงกลาวจะมลกษณะคลายกบสปลทเฟสมอเตอร แตในคาปาซเตอรมอเตอรมเหตขดของเกยวกบคาปาซเตอรอกสาเหตหนง สาเหตขดของของคาปาซเตอรมอเตอรเนองจากคาปาซเตอรเสย 1. มอเตอรสตารทไมได เนองจากคาปาซเตอรขาดเพราะกระแสไมผานขดลวดชดสตารท แตผานขดลวดชดรนเพยงชดเดยว ทาใหมอเตอรใชกระแสมาก จะมเสยงคราง หรอ ฮม

2. มอเตอรหมนชา เนองจากคาปาซเตอรเสอม สาเหตนทาใหมอเตอรไมมกาลงดวย

3. มอเตอรรอนมาก หมนชา เนองจากคาปาซเตอรลดวงจรจะมเสยงคราง หรอฮม และใชกระแสมาก 5.4.3 ยนเวอรแซลมอเตอร (Universal motor) ยนเวอรแซลมอเตอร หรอ ซรสมอเตอร เปนมอเตอรชนดหนงซงสามารถนาไปใชงานได ทงไฟฟากระแสตรง (Direct current) และไฟฟากระแสสลบ (Alternating current) 1 เฟส มอเตอรชนดนมขนาดเลกกาลงตาประมาณ 30 วตตจนถง 300 วตต บางครงอาจถกสรางใหมกาลงสงขน เพอใชกบเครองใชทตองการกาลงสงโดยเฉพาะ เนองจากตอนสตารทมแรงบด (Torque) สงกวามอเตอรชนดอน โดยมคาประมาณ 3–4 เทาของแรงบดพกด สามารถใชกบไฟทมแรงเคลอนอยในชวง 32 ถง 250 โวลต และความถ 0 ถง 60 เฮรตซ มความเรวในการหมนตงแต 3,000 รอบตอนาท มอเตอรชนดนบางตวจะหมนถง 10,000 หรอ 20,000 รอบตอนาท ความเรวในการหมนนเปลยนแปลงไปตามงานทใช ถาหมนในสภาวะ ทไมมโหลด ความเรวสงขนอยตลอดเวลาอาจทาใหมอเตอรเสยหายได เพราะฉะนนเมอจะใชหมนอะไร มกตดตงอยกบสงนนเสมอ ยนเวอรแซลมอเตอรถกนาไปใชในเครองใชตางๆ มากมาย เชน จกรเยบผา เครองดดฝน สวาน เครองผสมอาหาร เปนตน

53

รปแสดงสวนประกอบของยนเวอรแซลมอเตอร

สวนประกอบทสาคญของยนเวอรแซลมอเตอร โครงสรางของยนเวอรแซลมอเตอรแบงออกเปน 5 สวนใหญๆ ดวยกน คอ 1. สเตเตอร (Stator) หรอขวสนามแมเหลก (Field core)

2. อารเมเจอร (Armature)

3. คอมมวเตเตอร (Commutator) 4. ฝาปดหวทาย (End plate) 5. แปรงถาน (Brush) 1. สเตเตอร (Stator) หรอ ขวสนามแมเหลก (Field core) สเตเตอรนบางทเรยกวา ขวสนามแมเหลก ประกอบดวยเหลกแผนบางๆ (Laminated iron core) อดตดแนนดวยสกร หรอนอต หรอหมดยาและมกจะสรางใหม 2 ขว (Pole) เพอตองการใหมรอบหมนเรว สเตเตอรมขดลวดทองแดงพนรอบขวสนามแมเหลก ซงเปนตวททาใหเกดสนามแมเหลก เมอมกระแส ไฟฟาไหลเขาไปในขดลวด

รปแสดงขวสนามแมเหลกซงประกอบดวยแผนเหลกบางๆ

54

2. อารเมเจอร (Armature) อารเมเจอร หรอตวหมนน ทาดวยแกนเหลกแผนบางๆ อดตดกนแนน มรองสลอต (Slot) ซงถกสรางใหมทงรองตรง และรองเฉยง ในสวนปลายของอารเมเจอรนมคอมมวเตเตอรตดตงอย ซงจะตอเขากบทจายไฟดวยแปรงถานในรองสลอตมเสนลวดทองแดงพนอย โดยทปลายของเสนลวดทองแดงตอเขากบคอมมวเตเตอร

รปอารเมเจอรลกษณะรองสลอตตรง

รปอารเมเจอรลกษณะรองสลอตเฉยง 3. คอมมวเตเตอร (Cmmutator) คอมมวเตเตอรเปนตวเพมความสะดวกในการนากระแสจากภายนอกเขาขดลวดอารเมเจอร และเปนตวกลบทศทางการไหลของกระแสไฟฟาภายในขดลวดอารเมเจอร คอมมวเตเตอรประกอบดวย ซทองแดงหลายซมาวางเรยงกนเปนรปทรงกระบอก โดยมฉนวนไมกาคนระหวางซทองแดงแตละซ

55

รปคอมมวเตเตอร

4. ฝาปดหวทาย (End plate) ฝาปดหวทายทง 2 ขางของมอเตอรนเปนตวยดสวนหมนใหอยศนยกลาง และเปนทตดตงแบรงรองรบเพลา หรอแกนของมอเตอรทฝาขางหนงของมอเตอรมแปรงถานอย 2 ชด

รปฝาปดหวทาย(End plate) 5. แปรงถาน (Brush) นยมใชแกรไฟต (Graphite) ทาแปรงถาน มหนาทเปนตวนากระแสไฟฟาไปยงคอมมวเตเตอร แปรงถานจะตดตงอยในซองถานอยางพอด ไมหลวม หรอ แนนจนเกนไป

รปแปรงถาน

56

หลกการทางานของยนเวอรแซลมอเตอร ยนเวอรแซลมอเตอรน อารเมเจอรกบขดลวดสนามแมเหลกจะตอเขาดวยกนเปนแบบอนกรม เมอปลอยกระแสไฟฟาเขาไป กระแสไฟฟาจะไหลผานทงอารเมเจอรและขดลวดสนามแมเหลก จงทาใหเกดแมเหลกไฟฟาขนทง 2 สวนคอ อารเมเจอร และขดลวดสนามแมเหลกผลกและดดกน อารเมเจอรจงเคลอนทหมนไปได

รปการตออารเมเจอรกบขดลวดสนามแมเหลก

การตอวงจรใชงาน การตอวงจรยนเวอรแซลนน นอกจากตอเพอใชงานตามปกตแลว ยงสามารถตอวงจรเพอกลบทศทาง การหมนของมอเตอร และการตอวงจรเพอควบคมความเรวของมอเตอรไดอกดวย การกลบทศทางการหมนของมอเตอร เมอมอเตอรหมนไปทางหนงแลวตองการใหหมนไปอกทศทางหนง สามารถทาไดโดยกลบทศทางการไหลของกระแสในอารเมเจอร หรอ กลบทศทางการไหลของกระแสในขดลวดสนามแมเหลก

รปการกลบทศทางการหมนของมอเตอร

การควบคมความเรวของยนเวอรแซลมอเตอร สามารถทจะควบคมความเรวของการหมนไดดวยวธการดงน คอ 1. การใชความตานทาน (Resistance method) 2. การลด หรอ เพมขดลวดสนามแมเหลก (Tapped Field) 3. การใชสวตชแรงเหวยง (Centrifugal switch)

57

1. การใชความตานทาน ตวตานทานนใชควบคมความเรว ใชไดทงลวดความตานทาน (Resistance wire) หรอ แทงคารบอน (Carbon pile) ซงตออนดบกบตวมอเตอรเชน มอเตอรจกรเยบผา คาความตานทานเปลยนได โดยใชเทาเหยยบกลองควบคมความเรว (Foot pedal) ถาใชลวดความตานทานควบคมความเรว เวลา ไมไดกดกลอง คาความตานทานมากมอเตอรหมนชา เมอเพมนาหนกกดลงไปลดคาความตานทานใหนอยลงมอเตอรหมนเรวขน หรอกลองควบคมความเรวทใชแทงคารบอนทาเปนแผนหลายๆ แผนเรยง ซอนกนอย ถากดใหแผนถานชดกนแนนมอเตอรหมนเรว เมอปลอยใหแผนถานตดกนหลวมๆ จะม ความตานทานเกดขนมอเตอรหมนชาลง วธนใชกบมอเตอรขนาดเลก

รปการตอความตานทานอนดบกบวงจร เพอควบคมความเรว

2. การลด หรอ เพมขดลวดสนามแมเหลก

การลดหรอเพมจานวนรอบของขดลวด ทาใหสนามแมเหลกมคาเพมขนหรอลดลง ดงนนความเรวสามารถทจะเพม หรอลดลงได

รปการแทป (Tap) ขดลวด เพอควบคมความเรว

เมอตองการใหมอเตอรหมนเรวกใชขดลวดรอบนอยๆ หากตองการใหมอเตอรหมนชากใชขดลวดรอบมากๆ

58

3. การใชสวตชแรงเหวยง ยนเวอรแซลมอเตอรทใชสวตชแรงเหวยงเปนตวควบคมความเรวนน สวนใหญเปนมอเตอรทใชในเครองผสมอาหาร เครองบดอาหาร ซงสามารถปรบใหมอเตอรหมนเรว หรอชาเทาไรกได การทางานของสวตชแรงเหวยงน เมอมอเตอรหมนทาใหเกดแรงเหวยง ทาใหสวนหนงของสวตชไปดนหนาทองขาวใหตดวงจรของมอเตอรออกไมใหกระแสไฟฟาไหลผานมอเตอร มอเตอรหมนชาลงถงจดความเรวทตงไว สวตชแรงเหวยงจะตอวงจรอก มอเตอรหมนเรวขน เมอหมนเรวเกนกาหนดทตงไว สวตชแรงเหวยงจะ ตองตดวงจรอกเปนจงหวะสลบกนไป แตจงหวะตดและตอวงจรนเกดขนเรวมากจนแทบไมรวา มการตดตอวงจรตลอดเวลา เนองจากการตดตอวงจรนถมากทาใหหนาทองขาวสกเรว จงใชคาปาซเตอรและตวตานทานครอมไวระหวางหนาทองขาวทงสองนน เพอปองกนการเกดประกายไฟเนองจากการสปารก ชวยใหการสกหรอของหนาทองขาวนอยลง ระยะเวลาการใชงานนานขน

รปการใชสวตชแรงเหวยงควบคมความเรว

อาการขดของของยนเวอรแซลมอเตอร 1. เกดประกายไฟทแปรงถานมาก

2. มอเตอรรอน

3. มอเตอรหมนแลวมควน 4. มอเตอรหมนชา หรอ หมนไมมกาลง

สาเหตทเกดการขดของของยนเวอรแซลมอเตอร 1. ขดลวดทขวสนามแมเหลกลดวงจร

2. ขดลวดทอารเมเจอรลดวงจร

3. ซคอมมวเตเตอรสกปรก หรอไมเรยบ

4. แบรงชารด หรอ หลวม หรอไมมนามนหลอลนในแบรง

5. ฉนวนไมกา (Mica) สงกวาซของคอมมวเตเตอร

59

6. ตอปลายคอยลเขากบซคอมมวเตเตอรผด

7. มอเตอรใชงานเกนกาลง

8. แปรงถานอยผดตาแหนง การควบคมมอเตอร 1 เฟส (Single phase motor control) มอเตอรไฟฟากระแสสลบ 1 เฟส ทใชสวนใหญเปนสปลทเฟสมอเตอร และคาปาซเตอรมอเตอร ซงมการควบคม 2 ประเภท คอ 1. การควบคมมอเตอรหมนทางเดยวดวยสวตชตดตอน (Main switch) 1.1 คตเอาต (Cutout) 1.2 สวตชปองกนมอเตอร (Motor – protection switch)

2. การควบคมมอเตอรหมน 2 ทางดวยคตเอาต การควบคมมอเตอร 1 เฟส หมนทางเดยวดวยคตเอาต (Single-phase motor control via cutout) ในการสตารทมอเตอร 1 เฟส สวนใหญเปนการสตารทดวยวธตอมอเตอรโดยตรง (Direct on line) เพราะมอเตอร 1 เฟส มขนาดไมเกน 7.5 กโลวตต โดยทวไปแลวภายในคตเอาตมฟวสตออย ฉะนนการเลอกขนาดของฟวส และขนาดของคตเอาตจงมความสาคญมาก การเลอกขนาดฟวสตองพจารณาขนาดกระแสของมอเตอร ซงดไดจากแผนปายมอเตอร

รปคตเอาตและสญลกษณของคตเอาต

60

รปการตอคตเอาตเพอควบคมมอเตอร

การทางานของวงจร เมอโยกคตเอาตขน (ON) มอเตอรหมน เพราะคตเอาตทาการตอแรงดนไฟฟาจากแหลงจายเขามอเตอร เมอโยกคตเอาตลง (OFF) คตเอาตตดมอเตอรออกจากแหลงจาย มอเตอรหยดหมน การควบคมมอเตอร 1 เฟส หมนทางเดยวดวยสวตชปองกนมอเตอร (Single-phase motor control via Motor-protection switches) ในสวตชปองกนมอเตอรมโลหะค (Bimetal) สาหรบปองกนโอเวอรโหลด และมระบบแมกเนตก (Magnetic system) สาหรบปองกนการลดวงจร ดงนนสวตชปองกนมอเตอร จงมความเหมาะสมทจะ ใชควบคมมอเตอร

การตอสวตชวงจรปองกนมอเตอรเพอควบคมมอเตอร

61

รปการตอสวตชปองกนมอเตอรเพอควบคมมอเตอร

การทางานของวงจร เมอกดสวตช Q1 (ON) สวตชตอแหลงจายเขากบวงจรของมอเตอร ทาใหมอเตอรหมน แตถาตองการใหมอเตอรหยดหมนกกดสวตช Q1 (OFF) จะเหนวา สวตชปองกนทาหนาทตด-ตอวงจรของมอเตอรกบแหลงจาย การกลบทางหมนมอเตอร 1 เฟส ดวยคตเอาต 2 ทาง (Single-phase motor reversing via cutout) ดงททราบแลววา สปลทเฟสมอเตอรและคาปาซเตอรมอเตอร มขดลวดพนอยทสเตเตอร 2 ชดคอ ขดรน (Running winding) และขดสตารท (Starting winding) มสวตชแรงเหวยงจากศนยกลางตออนกรม กบขดสตารท เพยงแตคาปาซเตอรมอเตอรมคาปาซเตอรตออนกรมกบสวตชแรงเหวยงเพมเขาไปอก การกลบทางหมนของมอเตอรทงสองสามารถทาไดโดยกลบขดรน หรอ กลบขดสตารท วธการน ทาไดโดยใชคตเอาต 2 ทางทเรยกวา Double Pole Double Throw Switch (D.P.D.T.)

รปคตเอาต 2 ทาง และสญลกษณของคตเอาต 2 ทาง

62

รปวงจรการกลบทางหมนมอเตอร 1 เฟส ดวยคตเอาต 2 ทาง การทางานของวงจร เมอโยกคตเอาต 2 ทาง (Q2) ไปตาแหนงท 1 มอเตอรหมนในทศทางตามเขมนาฬกา เมอมอเตอร หมนจนมความเรวประมาณ 75% ของความเรวปกต สวตชแรงเหวยงจากศนยกลางจะตดขดสตารทออกจากแหลงจาย กระแสไฟฟาไหลเขาขดรนเพยงขดเดยว ถาตองการใหมอเตอรหมนในทศทางทวนเขมนาฬกา ใหตดวงจรไฟฟาออกจากวงจรมอเตอรกอนดวยสวตช Q1 หรอโยก Q2 ไปตาแหนง “ 0 ” เพอใหมอเตอรหยดหมนและสวตชแรงเหวยงจากศนยกลางตอขดลวดสตารทเขาไปใหม จากนนกโยกคตเอาต 2 ทางไปตาแหนงท 2 มอเตอรจะหมนในทศทางทวนเขมนาฬกา ถาโยกคตเอาต 2 ทางไปตาแหนง 2 ทนททนใดโดยไมใหมอเตอรหยดหมนกอน มอเตอรไมสามารถหมนกลบทางได

5.5 หมอแปลงไฟฟากาลงชนด 1 เฟส (Transformer 1 ø) หมอแปลงไฟฟาถอเปนเครองกลไฟฟาชนดหนง ทาหนาทถายเทพลงงานไฟฟาจากวงจรไฟฟาหนงไปยงอกวงจรหนงโดยทความถไมเปลยนแปลง เพอทาหนาทเพม หรอลดแรงดนไฟฟาใหเหมาะสมกบ การใชงานไฟฟาทผลตตามเขอน หรอโรงไฟฟาตองสงไปใชงานตามสถานทอยหางไกล พลงงานทสงออกไปตามสายไฟฟาจะเกดคากาลงไฟฟาสญเสย (Loss) ในสายไฟฟาขน ในทางปฏบตจงมกใชวธเพมแรงดน ไฟฟา ซงทาไดโดยใชหมอแปลงไฟฟา และเมอถงจดหมายปลายทางกใชหมอแปลงไฟฟาปรบแรงดนใหเหมาะสมกบการใชงาน ในคมอการตดตงทางไฟฟาสาหรบชางไฟฟา ระดบ 1 จะกลาวถงเฉพาะหมอแปลง

ไฟฟากาลงชนด 1 เฟสเทานน สวนเรองหมอแปลงไฟฟากาลงชนด 3 เฟส จะอยในคมอการตดตงทางไฟฟาสาหรบชางไฟฟา ระดบ 2

63

ชนดของหมอแปลงไฟฟา หมอแปลงไฟฟาแบงตามชนดของฉนวนไฟฟาออกไดเปน 4 ชนดใหญๆ คอ 1. หมอแปลงชนดแหง หมอแปลงชนดแหง (Dry Type Transformer) นยมใชตดตงภายในอาคาร โดยเฉพาะอาคารทมผอยอาศยจานวนมาก เนองจากใหความปลอดภยสงในดานเกดเพลงไหม หากหมอแปลงเกดระเบดขนเพราะ ไมมสวนทตดไฟ หมอแปลงชนดแหงมทงชนดทเปนฉนวนเรซนแหง (Cast-rasin) และฉนวนอากาศ (Air-cooled) ซงปจจบนไดมการนากาซบางชนดมาใชเชน SF6 ฉนวนไฟฟาในหมอแปลงยงทาหนาทระบายความรอนออกจากขดลวดของหมอแปลงดวย 2. หมอแปลงชนดฉนวนของเหลวตดไฟได หมอแปลงชนดฉนวนของเหลวตดไฟได (Flammable Liquid-Insulate Transformer) ฉนวนทใชกนโดยทวไปคอนามน ซงมคณสมบตในการเปนฉนวนไฟฟาทดแตตดไฟได ขอดของนามนคอ ราคาถก เมอเทยบกบฉนวนชนดอน การบารงรกษาไมยงยาก แตมขอเสยทตดไฟได และอาจเกดการรวไหลได นยมใชอยางกวางขวางเพราะราคาถกและมผผลตหลายรายในประเทศ หมอแปลงชนดฉนวนนามนยง แบงออกเปนแบบมถงพกนามน (Conservator) และแบบปดผนก (Sealed Tank) 3. หมอแปลงชนดฉนวนของเหลวตดไฟยาก หมอแปลงชนดฉนวนของเหลวตดไฟยาก (Less-Flammable Liquid – Insulated Transformer) ฉนวนของเหลวทบรรจอยภายในมจดตดไฟทอณหภมไมตากวา 300˚C ฉนวนทใชตองไมเปนพษตอบคคล และสงแวดลอมดวย ปจจบนมใชไมมากนกและยงไมเหมาะทจะใชภายในอาคารทมผอยอาศยจานวนมาก แตกใหความปลอดภยสงกวาหมอแปลงชนดฉนวนนามน 4. หมอแปลงชนดฉนวนของเหลวไมตดไฟ หมอแปลงชนดฉนวนของเหลวไมตดไฟ (Nonflammable Fluid-Insulated Transformer) หมอแปลงชนดนปจจบนใชงานนอย และมราคาแพง ในการทาฉนวนของเหลวไมตดไฟมาใชตองระวงเรองการเปนพษตอบคคลดวย ฉนวนทใชอาจเปนนามนหรอไมกได เดมไดมการนาฉนวนชนดหนงมาใชเรยกวา อาซคาเรล ปจจบนเลกใชแลว เนองจากพบวาเปนพษตอบคคล โครงสรางของหมอแปลงไฟฟา (Transformer Construction) หมอแปลงไฟฟา โดยทวไปมสวนประกอบทสาคญ 2 สวน คอ 1. ขดลวด (Winding) หมอแปลงไฟฟาประกอบดวยขดลวด 2 ขดคอ ขดลวดททาหนาทรบแรงดนไฟฟาเขามาเรยกขดลวดนวา ขดลวดปฐมภม (Primary Winding) สวนขดลวดอกขดหนงซงทาหนาทจายแรงดนไฟฟาออกไปใหกบโหลดเรยกวา ขดลวดทตยภม (Secondary Winding)

64

2. แกนเหลก (Core) แกนเหลกทใชทาหมอแปลงไฟฟามลกษณะเปนแผนเหลกบางๆ และเปนแผนเหลกทมสวนผสมของซลกอนมาวางซอนกน การเรยงเหลก มอย 2 วธ คอ 2.1 การเรยงเหลกแบบ Over Lap 2.2 การเรยงเหลกแบบ Step Lap (นยมใชในปจจบน) แกนเหลกนจะมความตานทานแมเหลกตา แกนเหลกหมอแปลงไฟฟาทนยมใชม 2 แบบคอ Core Type และ Shell Type เราสามารถแสดงโครงสรางพนฐานของหมอแปลงไฟฟาใหเหนดงรป

รปแสดงลกษณะของแกนเหลกหมอแปลงไฟฟา

หลกการทางานของหมอแปลงไฟฟา การทางานของหมอแปลงไฟฟาอาศยหลกการเหนยวนาของแรงดนไฟฟาผานขดลวด 2 ขด เมอมการเปลยนแปลงแรงดนไฟฟาของขดลวดปฐมภม ทาใหสนามแมเหลกไฟฟาเปลยนแปลง ทาใหเกดการเหนยวนาในขดลวดทตยภม ซงคาแรงดนไฟสลบทเขามาขนอยกบความยาวของขดลวด ความเรวของการเปลยนแปลงเสนแรงแมเหลก และความเหนยวนาแมเหลก หมอแปลงไฟฟาแบงเปน 2 ชนด คอ 1. หมอแปลงไฟฟาเพมแรงดนไฟฟา (STEP-UP Transformer) ใชในการแปลงแรงดนไฟฟาใหสงขน เชน จาก 110 โวลต เปน 220 โวลต 2. หมอแปลงไฟฟาลดแรงดนไฟฟา (STEP-DOWN Transformer) การทางานจะตรงขามกบ หมอแปลงไฟฟาแบบเพมแรงดนไฟฟา

Yoke

Limb

Primary winding

Secondary winding

Core Type

Yoke

Limb

Primary winding

Secondary winding

Shell Type

65

ความสมพนธระหวางจานวนรอบของขดลวดกบแรงดนไฟฟา อตราสวนของแรงดนไฟฟาทางดานปฐมภมกบขดลวดทตยภมจะเทากบอตราสวนของขดลวดปฐมภมกบจานวนขดลวดทตยภม สามารถเขยนเปนสมการไดดงน Ep = Np

Es Ns เมอกาหนดให E p = แรงดนไฟฟาทางดานปฐมภม

E s = แรงดนไฟฟาทางดานทตยภม

Np = จานวนรอบขดลวดทางดานปฐมภม

Ns = จานวนรอบขดลวดทางดานทตยภม ความสมพนธระหวางอตราสวนจานวนรอบกบคากระแสไฟฟา ในการออกแบบหมอแปลงไฟฟามกออกแบบใหกาลงไฟฟาทง 2 ขางเทากน ความสมพนธระหวางแรงดนไฟฟากบกระแสไฟฟาของหมอแปลงไฟฟาดงน

Ep = Is

Es Ip

เมอกาหนดให E p = แรงดนไฟฟาทางดานปฐมภม

E s = แรงดนไฟฟาทางดานทตยภม

Is = กระแสไฟฟาทางดานปฐมภม

Ip = กระแสไฟฟาทางดานทตยภม สรปสมการความสมพนธระหวางแรงดนไฟฟา กระแสไฟฟา และจานวนรอบของขดลวด Ep = Np = Is = a

Es Ns Ip ซงคา a คอคาอตราสวนจานวนรอบ ในคมอการตดตงทางไฟฟาสาหรบชางไฟฟาระดบ 1 กลาวถงการนาหมอแปลงไฟฟา 1 เฟส มาตอ รวมกนเทานน การตอหมอแปลงไฟฟา 1 เฟสจานวน 3 ตว เปนหมอแปลงไฟฟาแบบ 3 เฟส

66

การตอหมอแปลงไฟฟาม 4 แบบ คอ ก. แบบ Y - Δ ข. แบบ Δ - Y ค. แบบ Y - Y ง. แบบ Δ - Δ

ก. แบบ Y – Δ

ข. แบบ Δ - Y

T1

T2

T3

X1

X1

X2 X2

X2 X1

L1

L2

L3

T1

T2

T3

H1

H2 H1

H2

H2 H1

L1

L2

L3

T1

T2

T3

H1

H1 H1

T1

T2

T3 H2 H2

H2

X1

X2 X1

X2

X2 X1

L1

L2

L3

L1

L2

L3

67

ค. แบบ Y - Y

ง. แบบ Δ - Δ

รปแสดงการตอหมอแปลงแบบตางๆ

หมายเหต : T1 คอ หมอแปลงไฟฟา 1 เฟส ตวท 1 T2 คอ หมอแปลงไฟฟา 1 เฟส ตวท 2 T3 คอ หมอแปลงไฟฟา 1 เฟส ตวท 3 H1 และ H2 คอ ขวตอของขดลวดดานปฐมภม X1 และ X2 คอ ขวตอของขดลวดดานทตยภม

T1

T2

T3

H1

H1 H1

H2 H2

H2 X1

L1

L2

L3

T1

T2

T3

X1

X1

X2 X2

X2 X1

L1

L2

L3

T1

T2

T3

X1

X2 X1

X2

X2 X1

L1

L2

L3

T1

T2

T3

H1

H2 H1

H2

H2 H1

L1

L2

L3

68

5.6 ทอไฟฟาชนดตางๆ การเดนสายภายในสาหรบบานพกอาศยหรออาคารทเปนตก สามารถเลอกใชวธเดนสายแบบเกาะผนงหรอเลอกวธเดนสายในทอรอยสายไฟฟากได แตในการเดนสายในทอรอยสายไฟฟาจะมคาใชจายสงกวาเมอเทยบกบการเดนสายแบบเกาะผนง แตกมประโยชนและขอดหลายประการดงน 1. ทอรอยสายไฟฟาทเปนโลหะ สามารถปองกนสายไฟฟาจากความเสยหายทางกายภาพได เชน การถกกระทบกระแทกจากภายนอก หรอ ถกสารเคมตางๆ 2. ปองกนอนตรายกบคนทอาจจะไปสมผสสายไฟฟาซงฉนวนเสยหาย หรอ เสอมสภาพ 3. สะดวกตอการรอยสาย และเปลยนสายไฟฟาใหมเมอสายเดมหมดอายใชงาน 4. ทอรอยสายไฟทเปนโลหะตองมการตอลงดน ถาสายชารดตวนาแตะกบทอ เครองปองกนกระแสเกนจะทางานตดวงจรกอนทจะเปนอนตรายตอผทอาจจะไปสมผสทอ 5. ทอรอยสายไฟทเปนโลหะสามารถปองกนไฟไหมได หากเกดการลดวงจรภายในทอ ประกายไฟ หรอความรอนจะถกจากดอยภายในทอ ทอรอยสายไฟฟาทนยมใชในปจจบน มดงน 1. ทอพวซ (P.V.C.) ทอพวซทำจากพลาสตกชนดโพลไวนลคลอไรด นยมใชเดนสายไฟฟาภายในอาคาร โดยทวไปม 2 ส คอ สขาวกบสเหลอง ถาตองการดดทอใหโคงงอตามความตองการ ตองใสลวดสปรงขนาดทเหมาะสมแลวเปาดวยเครองเปาลมรอนโดยรอบจนไดท จงดดทอใหไดตามมมทตองการ ใชนาเชดใหทวบรเวณทโคงงอจนอณหภมลดลงเปนปกตกจะไดทอทโคงทามมตามทตองการ มขนาดเสนผาศนยกลางตงแต ½ - 2 นว ยาวทอนละ 3 เมตร ดงแสดงในรป

รปทอพวซขนาดตางๆ รปลวดสปรงขนาดตางๆ

69

2. ทอโลหะหนา (Rigid Metal Conduit) , RMC เปนทอทมความแขงแรงทสดสามารถทนตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดด ทาจากเหลกกลาเคลอบสงกะสทงผวภายนอกและภายในเรยกวา ทอ RSC (Rigid Steel Conduit) สามารถใชงานไดทงในและ นอกอาคาร รวมทงฝงในดน ทอ RMC มขนาดเสนผาศนยกลางตงแต ½ - 6 นว และยาวทอนละ 10 ฟต หรอประมาณ 3 เมตร 3. ทอโลหะหนาปานกลาง (Intermediate Metal Conduit) , IMC เปนทอทมความหนากวาทอ EMT ทาจากเหลกกลาเคลอบสงกะส ผวภายในเคลอบดวยอนาเมล สามารถใชงานแทนทอ RMC ไดทกสถานทมราคาถกกวาเรยกวา ทอ IMC การตดตงใชงานลกษณะเดยวกบทอ RMC ทอ IMC มขนาดเสนผาศนยกลางตงแต ½ - 4 นว และยาวทอนละ 10 ฟต หรอประมาณ 3 เมตร 4. ทอโลหะบาง (Electrical Metallic Tubing) , EMT เปนทอทมผนงบางกวาทอ RMC และ IMC จงมความแขงแรงนอยกวาและราคาถกกวา ทาจากเหลกกลาเคลอบสงกะส ผวภายในเคลอบดวยอนาเมล สามารถใชไดเฉพาะภายในอาคารเทานน เรยกวา ทอ EMT โดยใชเดนลอยเกาะผนง เดนในฝาเพดาน หรอเดนในผนงคอนกรต ไมควรใชในกรณทมการกระทบกระแทกทางกล และหามใชฝงดน ทอ EMT มขนาดเสนผาศนย กลางตงแต ½ - 2 นว และยาวทอนละ 10 ฟต หรอ ประมาณ 3 เมตร 5. ทอโลหะออน (Flexible Metal Conduit) , FMC ทาจากเหลกกลาชบสงกะสทงผวภายนอกและภายใน เปนทอทมความออนตวสง สามารถโคงงอไปมาได เหมาะสาหรบใชกบอปกรณทสนสะเทอนขณะใชงาน หรองานทตองการความโคงงอดวยมมหกสงๆ เชน จดตอดวงโคม หามใชในสถานทเปยก ฝงในคอนกรต ฝงในดนและสถานทอนตราย เชน ในหองแบตเตอร ปลองลฟท ฯลฯ มขนาดตงแต ½ - 4 นว มความยาวไมเกน 2 เมตร 6. ทออโลหะแขง (Rigid Nonmetallic Conduit) , RNC ทออโลหะแขงทามาจากสารอโลหะ ซงมคณสมบตเหมาะสมทางกายภาพเชน ไฟเบอร ใยหนซเมนตพวซอยางแขง อพอคซเสรมใยแกว หรอโพลเอทธลนความหนาแนนสง ทอชนดนมความแขงแรงนอยกวาทอโลหะ แตทนความชน และการกดกรอนจากสารเคมในอากาศไดดกวา ทอชนดนสามารถใชเดนเกาะผนง เดนในผนง ในเพดาน และฝงในดน 5.7 สวตช (Switch) สวตช (Switch) เปนอปกรณไฟฟาททาหนาทเปด (ON) และปด (OFF) วงจรไฟฟาของเครองใชไฟฟา ตางๆ โดยเปนตวกาหนดการจายแรงดนไฟฟาและกระแสไฟฟาใหกบเครองใชไฟฟา สวตชถกผลตขนมา

70

ใชงานมดวยกนหลายแบบแตกตางกนออกไป ขนอยกบวตถประสงคของการใชงาน แตเดมนนสวตชเปดปดดวยมอเทานน ในปจจบนสวตชสามารถเปดปดไดดวยแสง ความรอน นา ควน และคลนวทย ทงนตวสวตชจะกาหนดขนาดของแรงดน และกระแสสงสดทสวตชทนไดดงแสดงตามรป

รปแสดงตวอยางสวตชชนดตางๆ ประเภทของสวตช (Types of Switch) สวตชปจจบนบรษทผผลตไดออกแบบมาใหผใชงานสามารถเลอกใชงานไดตามวตถประสงคทตองการและมความสวยงามเสมอนเฟอรนเจอรชนหนง เลอกสใหเขากบหองรบแขกหรอสานกงานไดอยางด มอยหลายประเภทดวยกน แตทใชงานมากม 2 ประเภท คอ สวตชทางเดยว (One-way Switch) และสวตชสามทาง (Three-way Switches) 1. สวตชทางเดยว (One-way Switch) สวตชทางเดยวมโครงสรางหลายแบบขนอยกบแตละบรษทผลตออกมา ดงแสดงในรป

รปแสดงสวตชทางเดยวชนดตางๆ การใชงานสวตชทางเดยว สวตชทางเดยวใชควบคมการเปด - ปดไฟแสงสวาง หรอเครองใชไฟฟาเพยงจดเดยว ตวอยางวงจรการใชงานดงรป

รปสวตชทางเดยวควบคมไฟแสงสวาง

switch

lamp 220 V.

L

N

71

2. สวตชสามทาง (Three-way Switches) สวตชสามทาง หรอ บางแหงเรยกสวตชบนได มลกษณะภายนอกเหมอนสวตชทางเดยว แตมโครงสรางภายในตางกนตรงทมขวเพมขนอก 1 ขว ดงรป

รปโครงสรางภายในของสวตชสามทาง

การใชงานสวตชสามทาง สวตชสามทางสามารถใชควบคมการเปด - ปดไฟแสงสวาง หรออปกรณไฟฟา โดยควบคมได 2 แหง เชน ควบคมการเปดไฟแสงสวางจากอาคารชนลาง และปดไฟแสงสวางทชนบนของบานพกอาศย เปนตน

รปสวตชสามทางควบคมไฟแสงสวาง

5.8 เตาเสยบ (Plug) คออปกรณททาหนาทเปนตวตอเชอมระหวางแหลงจายไฟฟากบเครองใชไฟฟา ทาใหเครองใชไฟฟาสามารถทางานได เตาเสยบจะตองทางานรวมกบเตารบ โดยเตาเสยบถกตดตงไวกบเครองใชไฟฟา เชน ตเยน โทรทศน พดลม เครองซกผา สวนเตารบจะถกตดตงไวกบแหลงจายไฟฟาทจายไปตามอาคารบานพกอาศย ในการใชงานเครองใชไฟฟาดงกลาวตองนาเตาเสยบไปเสยบเขากบเตารบดงในรป สาย Ground สาย N

สาย L เตารบ (Outlet) เตาเสยบ (Plug) กาลงเสยบเขาเตารบ

switch

lamp

220 V.

L

N

switch

72

เตาเสยบทผลตขนมาใชงานมรปรางแตกตางกนออกไปตามลกษณะการใชงาน ทนยมนามาใชงานโดยทวไปมเพยง 2 แบบคอ แบบ 2 ขา และแบบ 3 ขา ตามรป เตาเสยบแบบ 2 ขา แตละขาตอรบแรงดน ไฟฟาจากเตารบโดยตรง สวนแบบ 3 ขาในสวน 2 ขาทขนานกนเปนขาตอรบแรงดนไฟฟาจากเตารบ ขาทเหลออก 1 ขา เปนขากราวด (สายดน) เพอตอตวถงเครองใชไฟฟาลงดน เพอปองกนการถกกระแสไฟฟาดดขณะใชงานของเครองใชไฟฟานน

รปเตาเสยบ แบบ 2 ขา และแบบ 3 ขา

5.9 เตารบ (Outlet) เตารบเปนอปกรณทใชสาหรบตอวงจร เพอจายกระแสไฟฟาใหกบอปกรณทเคลอนยายได เชน เตารด วทย พดลม โทรทศน ฯลฯ ทตวเตารบจะบอกขนาดของแรงดน และกระแสสงสดทเตารบทนได ในการออกแบบเตารบทดจะตองออกแบบใหสามารถใชงานกบเตาเสยบไดหลายชนด ประเภทของเตารบ เตารบม 2 ประเภทคอ เตารบ 1 เฟส (Single-phase Outlet) และเตารบ 3 เฟส 4 สาย (Three-phase 4 wire socket - outlet) สวนรายละเอยดเกยวกบวงจรใชงานจะกลาวในบทท 9 เรองวงจรไฟฟา เตารบ 1 เฟส (Single-phase Outlet) ม 2 ประเภทคอ เตารบ 1 เฟสแบบไมมสายดน ดงรป (ก) และเตารบ 1 เฟสแบบมสายดน ดงรป (ข) สาย N สาย L

รป (ก) ลกษณะของเตารบ 1 เฟสแบบไมมสายดน

73

สาย G สาย N

สาย L รป (ข) ลกษณะของเตารบ 1 เฟสแบบมสายดน

รปเตารบและเตาเสยบแบบ 3 เฟส 4 สาย

5.10 ฟวส (Fuse) ฟวสเปนอปกรณปองกนในระบบไฟฟาอยางหนงทนยมใชงานอยางแพรหลาย หนาทของฟวสคอ จะตดการจายแรงดนไฟฟาและกระแสไฟฟาออกจากวงจร เมอเกดการลดวงจร และกระแสไฟฟาไหลเกนกาหนด ตวฟวสทาจากโลหะตวนาผสมสามารถนาไฟฟาไดดมจดหลอมละลายตา คณสมบตของตวฟวสคอ เกดการหลอมละลายทนทเมอมกระแสไฟฟาไหลผานเกนกวาคาทตวฟวสทนได การใชงานของฟวสจะตองใชงานรวมกบสวตชใบมดหรอคตเอาต ตลบใสฟวส หรอ Safety Switch เปนตน ดงแสดงในรป

รปสวตชใบมดและตลบฟวส

74

ฟวสทใชในปจจบนมหลายแบบ ผผลตไดออกแบบมาเพอใหถกตองเหมาะสมกบลกษณะของงานและใหเกดความสะดวกในการใชงาน แตมหนาทการใชงานตามลกษณะโครงสราง เชน เปนเสนแบนมรองสาหรบขนยดสกรหวทายคลายกามป เรยกวา ฟวสกามป ดงแสดงในรป

รปฟวสกามป

75

บทท 6 ระบบไฟฟากาลงแรงดนตา ระบบไฟฟาทใชทวไปในบานพกอาศยหรอในโรงงานสถานประกอบกจการตางๆ เปนระบบไฟฟาทผานกระบวนการปรบลดแรงดนมาจากเครองกาเนดไฟฟา สถานจาหนายไฟฟายอย ตามลาดบ ทงนเพอความปลอดภยและเมอกาลงไฟฟาถกสงไปยงผใชไฟฟา จะตองทาการแปลงระดบแรงดนลงทหมอแปลงจาหนายใหเปนระดบแรงดนตา เพอจายไฟฟาใหกบผใชไฟฟาและเครองใชไฟฟาตางๆ ระบบไฟฟากาลงแรงดนตา (Low Voltage System) หมายถง ระบบไฟฟาทมแรงดนระหวางเฟส(Phase) ไมเกน 1,000 โวลต โดยทวไปม 2 ระบบ คอ ระบบไฟฟา 1 เฟส และระบบไฟฟา 3 เฟส ตามรายละเอยดดงน 6.1 ระบบไฟฟา 1 เฟส 2 สาย 220 V เปนระบบไฟฟาทใชในบานพกอาศยทวไป มสายไฟฟา 2 สาย คอ สาย L และสาย N ซงสาย L (สายไฟ) เปนเสนทมไฟ และเปนเสนทมอนตรายไมสามารถแตะหรอสมผสได สวนสาย N (สาย Neutral) โดยทวไปจะตอลงดนทตนทางของแหลงจายทาหนาทเปนสายปองกนอนตราย ระบบไฟฟา 1 เฟสนมแรงดนระหวางสาย 220 V ดงรป

ระบบไฟฟา 1 เฟส 2 สาย 220 V 6.2 ระบบไฟฟา 3 เฟส เปนระบบไฟฟาทนยมใชในโรงงานอตสาหกรรมทวไปม 2 ระบบ คอ ระบบไฟ 3 เฟส 3 สาย 380 V และ ระบบไฟ 3 เฟส 4 สาย 380/220 V 6.2.1 ระบบไฟ 3 เฟส 3 สาย 380 V เปนระบบจายกระแสไฟฟาใหกบมอเตอร 3 เฟส โดยทวไประบบนจะจายกระแสไฟฟาใหแกโหลด 3 เฟสทสมดล ดงรป

L

N

L N

76

รประบบ 3 เฟส 3 สาย 380 V

6.2.2 ระบบไฟ 3 เฟส 4 สาย 380/220 V เปนระบบทจายแรงดน 220 V ใหกบโหลดแสงสวางและอปกรณไฟฟาทใชตามอาคารบานพกอาศย และจายแรงดน 380 V ใหกบมอเตอร 3 เฟส หรออปกรณไฟฟาทตองการแรงดน 380 V ระบบนมแรงดนระหวางสายไฟ L1, L2, หรอ L3 380 V และมแรงดนระหวางสายไฟกบสายนวทรล 220 V ดงรป

รประบบ 3 เฟส 4 สาย 380/220 V คานยามศพททเกยวของกบไฟฟาและควรทราบมดงน 1. แรงดนไฟฟา (Voltage) แรงดนไฟฟามสญลกษณเปน V มหนวยเปนโวลต แรงดนไฟฟาเปนพลงงานทตองการยายประจไฟฟาทเปนบวกจานวนหนงหนวย จากจดหนงไปยงอกจดหนง แรงดนไฟฟาม 2 ชนด คอ แรงดนไฟฟากระแสตรง เชน แรงดนไฟฟาจากแบตเตอร 24 โวลต และแรงดนไฟฟากระแสสลบ เชน แรงดนไฟฟาทใชในบานตามปกต 220 โวลต 2. กระแสไฟฟา (Current) กระแสไฟฟามสญลกษณเปน I มหนวยเปนแอมแปร ซงกระแสไฟฟา เปนอตราการไหลของประจไฟฟาในวงจร กระแสไฟฟาม 2 ชนด คอ กระแสไฟฟาตรง และกระแสไฟฟาสลบ 3. ความตานทาน (Resistance) ความตานทานมสญลกษณเปน R มหนวยเปนโอหมซงตานทาน การไหลของกระแสไฟฟา เชน แทงโลหะทองแดง ตวตานทานทรบพลงงานไฟฟามาแลวจะเปลยนเปนลกษณะของความรอน

L1

L2

L3

380 V

380 V 380 V

L1

L2

L3

380 V

380 V 380 V

N

220 V 220 V

220 V

77

4. ความถไฟฟา (Frequency) ความถไฟฟามสญลกษณเปน F มหนวยเปนเฮรตซ หรอไซเกลตอวนาท ซงระบบไฟฟา 50 เฮรตซ หมายถงมคลนไฟฟาจานวน 50 ลกคลนผานใน 1 วนาท 5. กาลงไฟฟา (Power) กาลงไฟฟามสญลกษณเปน P มหนวยเปนวตต ซงเปนอตราการไหลของพลงงานในวงจร กาลงไฟฟาเปนคาของอปกรณไฟฟาทใชไฟฟาไปโดยเปนการใชทงแรงดนไฟฟา และกระแสไฟฟา ซงการเปลยนกาลงทางกลเปนกาลงไฟฟาคอ 1 แรงมาจะเทากบ 746 วตต 6. พลงงานไฟฟา (Energy) พลงงานไฟฟามสญลกษณเปน W มหนวยเปนจล ซงเปนคากาลงไฟฟาทใชไปในชวงเวลาหนง เชน ใชไฟฟาไป 1,000 วตต เปนเวลา 1 ชวโมง จะถอวาใชพลงงานไฟฟาไป 1,000วตตชวโมง หรอ 1 กโลวตตชวโมง หรอทเครองวดหนวยไฟฟาอานไดเปน 1 หนวยหรอ 1 ยนต นนเอง 7. ความเหนยวนา (Inductance) ความเหนยวนามสญลกษณเปน L มหนวยเปนเฮนร เชน ขดลวด ตวเหนยวนาทรบพลงงานไฟฟามาแลวจะเปลยนเปนลกษณะของสนามแมเหลก แรงเคลอนไฟฟาเหนยวนาครอมตวเหนยวนาจะแปรผนตามอตราการเปลยนแปลงของกระแสไฟฟาทไหลผาน 8. ความจไฟฟา (Capacitance) ความจไฟฟามสญลกษณเปน C มหนวยเปนฟารด เชนตวเกบประจหรอคาปาซเตอร ซงเปนสวนทรบพลงงานไฟฟามาแลวเปลยนเปนลกษณะของสนามไฟฟา กระแสไฟฟาทไหลผานคาปาซเตอรจะแปรผนตามการเปลยนแปลงของแรงดนไฟฟาทตกครอม คานยามศพทดงทกลาวมาแลวเปนความรพนฐานทางไฟฟา ทสามารถนาไปประยกตใชในคมอการตดตงทางไฟฟาสาหรบชางไฟฟาระดบ 2 และระดบ 3

78

บทท 7 ขอกาหนดการเดนสายและวสดเบองตน 7.1 สายไฟฟาประเภทตางๆ และการใชงาน สายไฟฟาทใชทวไปภายในอาคาร เปนชนดตวนาทองแดงหมดวยฉนวนพวซทผลตตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมท มอก. 11-2531 โดยการตดตงระบบไฟฟาภายในอาคารสวนใหญใชสายไฟฟาชนดตางๆ ดงน

1. สายไฟฟา VAF สายไฟฟา VAF เปนสายไฟฟาชนดทนแรงดน 300 โวลต มทงชนดทเปนสายไฟฟา 2 แกนหรอ 3 แกน และ 2 แกน แบบมสายดน (VAF-G) สายไฟฟาชนดนมลกษณะแบนในแนวภาคตดขวาง นอกจากตวนาจะ มฉนวนหมแลว ยงมเปลอกหมอกชนหนง โดยชนดทมจาหนายแพรหลายในทองตลาดคอสายไฟฟา VAF แบบ 2 แกน หรอทเรยกวา “สายค” หรอ “สายพวซค” ซงนยมเดนรดดวยเขดรดสาย (Clip) เกาะผนงอาคาร สายชนดนหามใชในวงจร 3 เฟส 380 โวลต

รปสายไฟฟา VAF ชนด 2 แกน

รปสายไฟฟาVAF ชนด 2 แกนแบบมสายดน

การใชงาน เดนเกาะผนง หรอเดนซอนในผนง หามเดนรอยในทอ เพราะอาจทาใหสายไฟฟาบดตวและชารดได เมอรอยและดงสายไฟฟา และนอกจากนยงหามเดนฝงดนโดยตรง

79

2. สายไฟฟา THW สายไฟฟา THW เปนสายไฟฟาชนดทนแรงดน 750 โวลต มตวนาแกนเดยวหมฉนวน 1 ชน ใชสาหรบเดนเปนสายไฟฟาเมนเขาอาคารและเดนภายใน สาหรบบานพกอาศยทใชระบบแรงดน 220 โวลต 1 เฟส 2 สาย และ 380/220 โวลต 3 เฟส 4 สาย นอกจากนยงสามารถใชเดนในวงจร 380 โวลต 3 เฟส 3 สาย ทวไปดวย สายขนาดเลกมหลายสเพอความสะดวกในการใชงาน สายขนาดใหญมเฉพาะสดาเทานน

รปสายไฟฟา THW การใชงาน เดนลอย ตองยดดวยวสดฉนวน เดนในชองเดนสาย หรอในรางเดนสาย เดนในทอรอยสายฝงดนได หากสามารถปองกนไมใหนาเขาไปภายในทอได หามเดนฝงดนโดยตรง 3. สายไฟฟา NYY สายไฟฟา NYY เปนสายไฟฟาชนดทนแรงดน 750 โวลต ลกษณะเปนสายกลมทมจานวนแกนตงแต 1 แกนถง 4 แกน ชนด 1 แกนจะมเปลอกหมทบชนฉนวน 1 ชน สวนชนด 2 – 4 แกนจะมเปลอกหมทบฉนวนอก 2 ชน ใชสาหรบเดนเปนสายเมนเขาอาคารบานพกอาศย สาหรบกรณทเดนสายไฟฟาใตดนและ ใชในวงจรทวไปทเดนใตดน สายไฟฟา NYY ชนด 1 แกน จะใชในระบบแรงดน 220 โวลต 1 เฟส 2 สาย และ 380/220 โวลต 3 เฟส 4 สาย นอกจากนยงสามารถใชเดนในวงจร 380 โวลต 3 เฟส 3 สาย ทวไปดวย สายไฟฟา NYY ชนด 2 แกน จะใชในระบบแรงดน 220 โวลต 1 เฟส 2 สาย สายไฟฟา NYY ชนด 3 แกน จะใชในระบบแรงดน 380/220 โวลต 3 เฟส 3 สาย สายไฟฟา NYY ชนด 4 แกน จะใชในระบบแรงดน 380/220 โวลต 3 เฟส 4 สาย

80

รปสายไฟฟา NYY ชนด 1 แกน

รปสายไฟฟา NYY ชนด 2 แกน การใชงาน ใชงานไดทวไป เดนในทอรอยสาย และในรางเดนสาย เดนฝงดนโดยตรง 4. สายไฟฟา NYY-N สายไฟฟา NYY-N เปนสายไฟฟาชนดทนแรงดน 750 โวลต ลกษณะเปนสายกลมชนด 4 แกน คอ มสายไฟอย 3 แกน และมสายศนยหรอสายนวทรล (Neutral) อก 1 แกน ใชสาหรบเดนเปนสายไฟฟาเมนเขาอาคาร ทใชระบบแรงดน 380 /220 โวลต 3 เฟส 4 สาย

รปสายไฟฟาชนด NYY-N

81

การใชงาน ใชงานไดทวไป เดนในทอรอยสาย และในรางเดนสาย เดนฝงดนโดยตรง 5. สายไฟฟา NYY-G สายไฟฟา NYY-G เปนสายไฟฟาชนดทนแรงดน 750 โวลต ลกษณะเปนสายกลมชนด 4 แกน คอ มสายไฟอย 3 แกน และมสายดนหรอสายกราวด (Ground) อก 1 แกน ใชสาหรบเดนเปนสายไฟฟาเมนเขาอาคาร ทใชระบบแรงดน 380/220 โวลต 3 เฟส 4 สาย

รปสายไฟฟาชนด NYY-G

การใชงาน ใชงานไดทวไป เดนในทอรอยสาย และในรางเดนสาย เดนฝงดนโดยตรง 6. สายไฟฟา VCT สายไฟฟา VCT เปนสายไฟฟาชนดทนแรงดน 750 โวลต ลกษณะเปนสายกลมทมจานวนแกนตงแต 1 แกน ถง 4 แกน โดยสายไฟฟาชนดน ตวนาทองแดงจะมลกษณะเปนเสนลวดขนาดเลก ๆ รวมกลมกน หมทบดวยฉนวน และเปลอกอก 1 ชน ใชสาหรบจายกระแสไฟฟาแกเครองมอไฟฟาทใชแรงดน 220 โวลต หรอ 380/220 โวลต ทจาเปนตองมการเคลอนยาย หรอไมไดตดตงถาวร เนองจากลกษณะตวนาทองแดงทเปนเสนลวดขนาดเลก ๆ รวมกลมกนนจะทาใหสายไฟฟาชนดนสามารถโคงงอไดงาย

82

รปสายไฟฟาชนด VCT การใชงาน เดนในทอรอยสาย เดนในรางเดนสาย หรอ วางบนรางเคเบล เดนฝงดนโดยตรง 7. สายไฟฟา VCT-G สายไฟฟา VCT-G เปนสายไฟฟาชนดทนแรงดน 750 โวลต ลกษณะเปนสายกลมทมจานวนแกนตงแต 1 แกน ถง 4 แกน ซงมลกษณะโครงสรางคลายกบสายไฟฟา VCT แตมสายดนหรอสายกราวด (Ground) เพมอก 1 แกน สาหรบการตอลงดนโดยเฉพาะ

รปสายไฟฟาชนด VCT-G การใชงาน เดนในทอรอยสาย เดนในรางเดนสาย หรอ วางบนรางเคเบล เดนฝงดนโดยตรง

83

7.2 สของสายไฟฟา รหสสมความสาคญมากเนองจากจะทาใหทราบไดวา สายไฟฟาเสนนนเปนสายอะไร หรอทอรอยสายไฟฟาเปนทอรอยสายไฟฟาประเภทใด จงทาใหสะดวกตอการซอมแซมบารงรกษา และใชงานไดอยางถกตองปลอดภย 7.2.1 รหสสของสายไฟฟา

ตามมาตรฐานการตดตงทางไฟฟา 2545 ไดกาหนดสของสายไฟหมฉนวนระบบแรงตาดงน ตวนานวทรล ใหใชสเทาออน หรอ สขาว

สายเสนไฟ ตองมสตางไปจากสายนวทรล และตวนาสาหรบตอลงดน สายไฟฟาในระบบ 3 เฟส ใหใชสายทมสฉนวน หรอ ทาเครองหมายเปนดงน - เฟส 1 ใชสดา - เฟส 2 ใชสแดง - เฟส 3 ใชสนาเงน

สายดนของบรภณฑไฟฟา ใหใชสเขยว หรอ สเขยวแถบเหลอง ขอยกเวนท 1 สายไฟฟาทมขนาดโตกวา 16 ตร.มม. ใหทาเครองหมายแทนการกาหนดสทปลายสาย ขอยกเวนท 2 สายออกจากเครองวดหนวยไฟฟา (มเตอรไฟฟา) ถงบรภณฑประธาน (แผงคตเอาท หรอ แผงควบคมไฟฟา) ไมตองกาหนดส 7.2.2 รหสสของทอไฟฟา และกลองพกสาย รหสสของทอไฟฟามประโยชนมาก ทาใหทราบไดวา สายในทอเปนสายอะไร ซงกระทาไดโดยมเครองหมายแสดงสทกระยะ 1 เมตร โดยรวมทงขอตอ และกลองพกสาย ตามตาราง

ตารางรหสสของทอไฟฟาและกลองพกสายทนยมใชทวไป ชนดของสาย สของทอไฟฟาและกลองพกสาย

ไฟฟา สเหลอง ไฟฟาฉกเฉน สแดง โทรศพท สเขยว เตอนอคคภย สสม สญญาณโทรทศน สนาเงน พยาบาล , เรยกพยาบาล สขาว เสยง สฟา

84

7.3 การตอสายไฟฟาแบบตางๆ วธการตอสายไฟฟา การนาสายไฟฟาไปใชงาน เชน งานเดนสายไฟฟาจาเปนตองมการตอสายไฟฟา อาจมาจากหลายสาเหตดวยกนคอ สายไฟฟายาวไมพอ จาเปนตองตอแยกสายไฟฟาไปในทางอน หรอปรบปรงเปลยนแปลงสายไฟฟาใหม ดงนนวธการตอสายไฟฟาทถกตองจงมความจาเปนอยางยงทงในการทางาน และในการตอใชงาน เพราะการตอสายทไมถกตองอาจทาใหไฟฟาลดวงจร เกดการอารกของจดตอทาใหเกดความรอนสง ทาใหเกดเพลงไหมขนได 1. การปอกสายไฟฟา การปอกสายไฟฟาโดยใชมดบางขนาดเลกหรอใบมดคตเตอร โดยกาหนดความยาวของสายสวน ทจะปอก ใชมดปอกกนเนอฉนวนไปเปนมมประมาณ 30 องศาโดยรอบจนฉนวนหลดออกมา ทาความสะอาดโลหะตวนาสวนทปอกใหสะอาดดวยการใชมดขดไปรอบผวเบาๆ หรอใชกระดาษทรายละเอยดขดโดยรอบ การปอกสายไฟฟาโดยการใชมดจะมลกษณะการปอกสายไฟฟาคลายกบการเหลาดนสอ อยาปอกสายไฟฟาโดยการใชมดกดลงบนสายเปนมม 90 องศาหมนโดยรอบเพราะคมมดจะกนเขาไปในเนอโลหะตวนาของสายไฟฟา เมอนาสายไฟฟาไปใชงาน มกจะหกตรงรอบทถกมด วธปอกสายแสดงดงรป

รปการปอกสายไฟฟาดวยมดบาง หรอคดเตอรทถกตอง

85

2. การตอสายเขาจดตอสายแบบสกรยด การตอสายเขาจดตอสายแบบสกรยด การคลองสายไปรอบสกรยด ตองคลองโดยหมนโคงสาย ไปในทศทางตามเขมนาฬกา หรอตามทศทางการหมนแนนของสกร หมนสกรใหแนน วธการตอสายเขาจดตอสายแบบสกรยดแสดงดงรป

การเขาสายทไมถกตอง การเขาสายทถกตอง รปแสดงการตอสายเขาจดตอสายแบบสกรยด 3. การตอสายดวยวายรนต วายรนต (Wire nut) เปนอปกรณไฟฟาอกชนดหนง ทาหนาทชวยในการตอสายไฟฟาเขาดวยกนโดยไมตองพนเทปฉนวน ชวยใหสะดวกขน วธการตอสายไฟฟาแบบนทาโดยนาสายไฟฟาทตองการตอสายเขาดวยกน ปอกฉนวนออกแลวนามาหมนลวดตวนาใหตดกน นาวายรนตครอบลงไปทปลายสายทงสองจนสด หมนวายรนตไปในทศทางตามเขมนาฬกาจนสายไฟฟาแนน ภายในวายรนตเปนเกลยวสปรงโลหะ สวนภายนอกเปนฉนวนจาพวกพลาสตกแขง ลกษณะวายรนตและการตอสายไฟฟาแสดงดงรป

รปแสดงการตอสายดวยวายรนต

86

4. การตอสายแบบหางเปย การตอแบบหางเปย (Pigtail Splice) มวธการตอโดยปอกฉนวนของสายไฟทตองการจะตอกนใหยาวพอประมาณทงสองเสน วางใหสวนทเปนตวนาของสายทงสองใหทบกน ใชมอหรอคมบดสวนทไมมฉนวนหม เพอตเกลยวใหแนน โดยใหระยะเกลยวเทากนตลอด เพอความแขงแรง และสวยงาม หลงจากนนนาวายรนตขนสวมใหแนน สวนใหญใชในกลองตอสายทมฝาปดมดชด ซงจะใชกบสายไฟทมพนท หนาตดไมเกน 2.50 ตารางมลลเมตร การตอสายแบบหางเปยแสดงดงรป

รปแสดงการตอสายแบบหางเปย

บทสรป สายไฟฟาเปนอปกรณทมความสาคญในการใชงานเกยวกบไฟฟา โดยทาหนาทเปนตวเชอมตอวงจรไฟฟา เปนทางเดนของแรงดนไฟฟาและกระแสไฟฟาจากแหลงจายไฟฟาไปสอปกรณไฟฟาและเครองใชไฟฟา สายไฟฟาทถกผลตขนมาใชงานมสวนประกอบหลกๆ อย 2 สวนคอ สวนตวนาไฟฟา และฉนวนไฟฟา ตวนาไฟฟาทาหนาทนาพาแรงดนไฟฟา และกระแสไฟฟาไปยงจดหมายปลายทางทตองการ ตวนาทนยมใชเปนสายไฟฟาม 2 ชนดคอ ทองแดงและอะลมเนยม ฉนวนไฟฟาทาหนาทหอหมลวดตวนา เพอปองกนการเกดกระแสไฟฟาลดวงจรระหวางลวดตวนา ซงอาจเกดกระแสไฟฟาดดกบมนษยและสงมชวตตางๆ ฉนวนไฟฟาทนามาใชในการผลตสายไฟฟามหลายชนด เชน ยางไมบาร แรใยหน และพลาสตก พวกโพลไวนลคลอไรด (P.V.C.) หรอ พวกโพลเอทไทลน (P.E.) ขนาดของสายไฟฟาทจะนามาใชงานตองมความถกตองเหมาะสม เพราะจะมผลตอความรอน คาทนกระแสไฟฟาและคาความตานทานภายในสาย ขนาดของสายไฟฟาทนยมใชในปจจบนจะบอกตาม

ขนาดของพนทหนาตดของสายไฟฟา โดยบอกขนาดเปนตารางมลลเมตร (SQ.MM. หรอ mm2) การเลอกขนาดของสายไฟฟาตองคานงถงสงสาคญ 3 ประการคอ คากระแสไฟฟาทสายไฟฟาทนได คาแรงดนไฟฟาตกครอม และประสทธภาพของการสงกาลงไฟฟา

87

ลกษณะของสายไฟฟาทผลตขนมาใชงานมความแตกตางกนออกไป เปนลกษณะของสายตวนามสายแขงหรอสายเกลยว ลกษณะของฉนวนทหอหมมฉนวนชนเดยว, ฉนวน 2 ชน หรอฉนวน 3 ชน ลกษณะของจานวนชดโลหะตวนาของสายไฟฟามตวนาชดเดยว, ตวนา 2 ชด, ตวนา 3 ชดหรอตวนา 4 ชด วธการตอสายไฟฟามความสาคญและจาเปนตอการใชงาน เพราะการตอสายทไมถกตองอาจทาใหเกดไฟฟาลดวงจรหรอเกดความรอนทจดตอสาย เปนสาเหตใหเกดเพลงไหมขนได 7.4 กฎการเดนสายและตดตงอปกรณไฟฟา 7.4.1 วงจรไฟฟาทเปนวงจรยอย สายปอนหรอสายเมน ซงมวธการเดนสายอยหลายวธดวยกน เพอใหเลอกใชงานไดตามความเหมะสม แตละวธจะมขอกาหนดการใชงานทแตกตางกนออกไป ในการเลอกไปใชงานจงจาเปนตองศกษาถงรายละเอยดของแตละวธการ เพอใหการออกแบบและการใชงานมความประหยด ปลอดภย สวยงาม ขอกาหนดและวธการเดนสายนไมรวมถงการเดนสายภายในเครองอปกรณไฟฟา เชน ในมอเตอร ในแผงควบคม และแผงสวตซตางๆ ซงประกอบสาเรจรปจากโรงงาน 7.4.2 ขอกาหนดทวไปสาหรบการเดนสาย การเดนสายไฟฟาถกตองทงในดานวชาการและขอกาหนดของการไฟฟาฯ จดประสงคเพอ ใหมอายการใชงานยาวนาน สะดวกในการใชงานและการบารงรกษา รวมถงประหยดคาใชจายในการตดตงและบารงรกษาอกดวย ขอกาหนดทวไปทสาคญมดงน 7.4.2.1 การเดนสายไฟฟาทมแรงดนตางกน 1. สายไฟฟาแรงตาระบบกระแสสลบ และกระแสตรงทมแรงดนตางกนสามารถตดตงรวมอยภายในชองเดนสายหรอเครองหอหมเดยวกนได แตฉนวนของสายทงหมดทตดตงนนตองเหมาะสมกบระบบแรงดนสงสด เชน สายของระบบไฟฟากระแสตรงแรงดน 48 โวลต สามารถตดตงรวมในชองเดนสายเดยวกบสายของระบบไฟฟากระแสสลบแรงดน 380 โวลต แตสายไฟฟาทงหมดตองเปนชนดทนแรงดน 750 โวลต 2. หามตดตงสายไฟฟาทใชกบระบบแรงตารวมกบสายไฟทใชกบระบบแรงสง ใน ชองเดนสาย บอพกสายหรอเครองหอหมเดยวกน สามารถทาไดเฉพาะในแผงสวตช หรอเครองหอหมอน ทไมไดใชเพอการเดนสายเทานน 7.4.2.2 การตดตงใตดน การเดนสายไฟฟาใตดนมขอกาหนดการตดตงดงน 1. เคเบลฝงดนโดยตรง หรอรอยอยในทอรอยสายไฟฟา ความลกในการตดตงตอง ไมนอยกวาทกาหนดในตาราง แตถาเปนบรเวณทมรถยนตวงผานความลกตองไมนอยกวา 60 เซนตเมตร

88

ในการตดตงทมแผนคอนกรตปดหมตองเปนแผนคอนกรตหนาไมนอยกวา 50 มลลเมตร 2. เคเบลใตดนตดตงใตอาคารตองตดอยในชองเดนสาย และชองเดนสายตองยาวเลยผนงดานนอกของอาคารออกไปจากแนวตดตงไมนอยกวา 15 เซนตเมตร 3. สายทโผลขนจากดนตองมการปองกนดวยสงหอหมหรอชองเดนสาย ซงฝงจมลกลงไปในดนตามทกาหนดในขอ 1 และสวนทโผลเหนอพนตองไมนอยกวา 2.40 เมตร 4. การตอสายหรอตอแยก ใหเปนไปตามทกาหนดไวในแตละวธการเดนสาย สาหรบสายเคเบลใตดนทอยในราง (Trench) อนญาตใหมการตอสายหรอตอแยกสายในรางได แตการตอและตอแยกตองทาดวยวธ และใชวสดทไดรบการรบรองแลว 5. หามใชวสดทมคม สงททาใหชองเดนสายผกรอน หรอมขนาดใหญกลบทบสาย และชองเดนสาย 6. ชองเดนสาย เชน ทอรอยสาย รางเดนสาย เปนตน ซงความเปยกชนสามารถผานเขาไปสมผสสวนทมไฟฟาได ตองอดปลายใดปลายหนง หรอทงสองปลายตามความเหมาะสม 7. ปลายทอซงฝงอยในดน ณ จดทสายเคเบลออกจากทอตองมบชชง อนญาตใหใช ซลลงทมคณสมบตในทางปองกนเทยบเทากบบชชงแทนได 8. ทออโลหะทฝงดนตองมการปองกนการผกรอน การปองกนทาไดโดยการเคลอบ ดวยวสดททนตอการผกรอน เชน สงกะส แคดเมยม อนาเมล (Enamel) หรอหมดวยคอนกรต

ตารางความลกในการตดตงเคเบลใตดน ความลกนอยทสด (เซนตเมตร) วธ วธการตดตง ระบบแรงดน ระบบแรงดน ระบบแรงดน ท ไมเกน 600โวลต 601-22,000 โวลต 22,001-40,000 โวลต1. เคเบลฝงดนโดยตรง 45 80 90 2. เคเบลรอยในทอโลหะหนา 15 15 15 หรอ ทอโลหะหนาปานกลาง 3. เคเบลรอยในทอ PVC , HDPE 45 45 60 ฝงดนโดยตรง 4. เคเบลรอยในทอใยหนทมคอนกรต 45 45 60 หมหนาไมนอยกวา 5 เซนตเมตร

89

7.4.2.3 การตดตงวสด และการจบยด 1. ทอรอยสาย รางเดนสาย รางเคเบล เคเบล กลอง ต และเครองประกอบการเดนทอตองยดกบทใหมนคงดงรป

รปแสดงการตดตงเดนทอรอยสายตองยดกบทใหมนคง 2. การเดนสายในทอรอยสายสาหรบแตละจดทมการตอสาย ปลายทอ จดตอไฟฟา จดตอแยก จดตดสวตช หรอจดดงสาย ตองตดตงกลองหรอเครองประกอบการเดนทอ นอกจากจะเปน การตอสายในเครองหอหมสายทมฝาเปดออกไดและเขาถงไดภายหลงการตดตง กรณนไมตองตดตงกลอง หรอเครองประกอบการเดนทอ 3. ชองเดนสายทเดนผานสถานทซงมอณหภมแตกตางกนมาก เชน เดนทอรอยสายเขาออกหองเยน ตองมการปองกนการไหลเวยนของอากาศภายในทอ จากสวนทมอณหภมสงไปสวนทเยนกวา เพอไมใหเกดการควบแนนเปนหยดนาภายในทอ 4. สายไฟในชองเดนสายแนวดงตองมการจบยดทปลายบนของชองเดนสาย ตองมการจบยดเปนชวงๆ โดยมระยะหางไมเกนตามทกาหนดในตาราง แตถาระยะตามแนวดงนอยกวารอยละ 25 ของระยะทกาหนดในตารางกไมตองจบยด การจบยดมจดประสงคเพอปองกนไมใหนาหนกของสายไฟฟา ทาใหฉนวนของสายชารด หรอไปดงอปกรณทสายยดอยชารด เชน เครองปองกนกระแสไฟฟาเกน

ตารางระยะหางสาหรบการจบยดสายไฟในแนวดง ขนาดสายไฟฟา (ตร.มม.) ระยะจบยดตาสด (เมตร)

ไมเกน 50 30 70 – 120 24 150 – 185 18

240 15 300 12

เกนกวา 300 10

90

7.4.2.4 การปองกนไมใหเกดกระแสเหนยวนา เมอเดนสายไฟฟากระแสสลบผานวตถทเปนสารแมเหลก อาจเกดกระแสเหนยวนาขนได กระแสเหนยวนานทาใหเครองหอหม หรอชองเดนสายทเปนโลหะเกดความรอน จนทาใหฉนวนของสายชารด และยงเปนผลใหมคากาลงไฟฟาสญเสยอกดวย การปองกนอาจทาไดดงน 1. เมอตดตงสายไฟฟากระแสสลบในเครองหอหม หรอชองเดนสายทเปนโลหะตองรวม

สายไฟฟาทกเสน และสายนวทรลรวมทงสายดนของเครองอปกรณไฟฟา (ถาม) ไวในเครองหอหม หรอชองเดนสายเดยวกน ในการเดนสายควบและใชทอรอยสายหลายทอ ในแตละทอรอยสายตองมครบทงสายไฟฟา สายนวทรล และสายดนของเครองอปกรณไฟฟา 2. เมอสายเดยวของวงจรเดนผานโลหะทมคณสมบตเปนสารแมเหลก ตองทาการตดรองใหถงกนระหวางรแตละรทรอยสายแตละเสน หรอโดยการรอยสายทกเสนของวงจรผานชอง หรอรเดยวกน 7.4.2.5 การปองกนไฟลกลาม การเดนสายไฟฟาทผานผนง ฉากกน พน หรอเพดาน ตองมการปองกนไมใหควนไฟ หรอไฟลกลามผานไดเมอเกดเพลงไหม การปองกนอาจทาไดโดยการซลดวยวสดททนไฟตรงรทสาย หรอชองเดนสายผานทะล 7.4.2.6 การกาหนดสของสายไฟหมฉนวนระบบแรงตา

1. สายนวทรล ใชสเทาออน หรอ สขาว 2. สายเสนไฟ ตองใชสายทมสตางไปจากสายนวทรล และสายดน ในระบบไฟฟา 3 เฟส ใหใชสายทมสฉนวน หรอ ทาเครองหมายเปนสดงน เฟส A ใชสดา เฟส B ใชสแดง เฟส C ใชสนาเงน

3. สายดนของเครองอปกรณไฟฟาใชสเขยว หรอ สเขยวแถบทอง หรอใชเปนสายเปลอย สายไฟฟาทมขนาดโตกวา 16 ตร.มม. อาจทาเครองหมายทปลายสายแทนการกาหนดสกได 7.4.2.7 ขอกาหนดการเดนสายสาหรบระบบแรงสง การตดตงตองเปนไปตามทกาหนดในเรองการตดตงระบบแรงตา และมขอเพมเตมดงน 1. กลอง เครองประกอบเดนสาย และเครองหอหมอนทคลายกน ตองมฝาปดทเหมาะสม เพอปองกนการสมผสทมไฟฟาโดยบงเอญและปองกนความเสยหายทางกายภาพตอชนสวนตางๆหรอฉนวน 2. สายใตดนตองฝงดนลกไมนอยกวา 0.90 เมตรในทกกรณ ถาเปนสายฝงดนโดยตรงตองมแผนคอนกรตหนาไมนอยกวา 0.10 เมตร ปดทบอกชนหนงเหนอสายเคเบล มระยะหางจากสายเคเบล

91

ระหวาง 0.30 ถง 0.45 เมตร แผนคอนกรตตองกวางพอทจะปดคลมออกไปจากแนวสายทงสองขางอยางนอยขางละ 0.15 เมตร 7.5 การเดนสายไฟฟาแบบลอย การเดนสายสาหรบอาคารบานพกอาศยหรออาคารขนาดเลก สามารถแบงการเดนสายออกเปน 2 สวนคอ การเดนสายไฟฟาภายนอกอาคาร และการเดนสายไฟฟาภายในอาคาร ทง 2 สวนขนอยกบการออกแบบใหมความเหมาะสมกบสภาพพนท และงบประมาณดานคาใชจาย 7.5.1 การเดนสายเปดบนวสดฉนวน 1. การเดนสายเปดสาหรบระบบแรงตา มขอกาหนดทสาคญคอ 1.1 การเดนสายเปดบนวสดฉนวนตองเดนภายนอกอาคาร การเดนภายในอาคารทาไดเฉพาะในโรงงานอตสาหกรรม งานเกษตรกรรม และแสดงสนคาเทานน 1.2 ตองมการปองกนความเสยหายทางกายภาพทเหมาะสม และตองอยสงจากพนไมนอยกวาทกาหนดในตารางระยะหางตาสดตามแนวดงของสายไฟฟาเหนอพน สายทยดเกาะไปกบผนง หรอกาแพงตองมความสงจากพนไมนอยกวา 2.50 เมตร 1.3 สายไฟฟาซงตดตงบนตม หรอลกถวย ตองยดกบฉนวนทรองรบใหมนคง โดยใชลวดผกสาย (Tie Wire) ซงมฉนวนททนแรงดนเทยบเทากบฉนวนของสายไฟฟานน 1.4 สายแรงตาทงหมดตองเปนสายหมฉนวน 1.5 การเดนสายเปดบนวสดฉนวนภายในอาคาร ระยะหางตองเปนไปตามกาหนดในตาราง ระยะหาสาหรบการเดนสายเปดบนวสดฉนวน 1.6 การเดนสายเปดบนวสดฉนวนภายนอกอาคาร หากเดนสายบนตมระยะหางใหเปนไปตามตาราง แตถาเดนผานในทโลงขนาดสายตองไมเลกกวา 2.50 ตร.มม. และระยะระหวางจดจบยดสายไมเกน 5.00 เมตร หากเดนสายบนลกถวยระยะหางใหเปนไปตามตารางระยะหางสาหรบการเดนสายเปดบนลกถวยภายนอกอาคาร

92

ตารางระยะหางตาสดตามแนวดงของสายไฟฟาเหนอพน สงทอยใตสายไฟฟา ระยะหาง (เมตร)

ระบบแรงตา ระบบแรงสง ทางสญจร และพนทซงจดไวใหรถยนตผานแตไมใชรถบรรทก 2.90 4.60 ทางสญจร และพนทอนๆ ทใหทงรถยนตและรถบรรทกผานได 5.50 6.10 คลอง หรอแหลงนากวางไมเกน 50 เมตร ปกตเรอสงไมเกน 6.80 7.70 4.90 เมตร แลนผาน คลอง หรอแหลงนาไมมเรอแลนผาน 4.30 5.20

ตารางระยะหางสาหรบการเดนสายเปดบนวสดฉนวน

การตดตง ระยะสงสดระหวางจดจบ ระยะหางตาสด (มม.) ระหวาง ขนาดสายโตสด ยดสาย (มม.) สายไฟฟา สายไฟฟากบสงกอสราง (ตร.มม.)

บนตม 2,500 100 25 50 บนลกถวย 5,000 150 50 ไมกาหนด

ตารางระยะหางสาหรบการเดนสายเปดบนลกถวยภายนอกอาคาร

ระยะสงสดระหวาง ระยะหางตาสด (มม.) ระหวาง ขนาดสายเลกสด จดจบยดสาย (เมตร) สายไฟฟา สายไฟฟากบสงกอสราง (คร.มม.)

ไมเกน 10 150 50 2.5 11 - 25 200 50 4 26 - 40 200 50 6

2. สาหรบระบบแรงสง ระยะหางตาสดตามแนวระดบระหวางสายเปลอย หรอสายหมฉนวนบางสวนกบอาคาร หรอสงกอสรางทไมใชสะพานเมอสายไฟฟาไมไดยดตดกบสงกอสราง ตองเปนดงน

93

ตารางระยะหางระหวางสายไฟฟาระบบแรงสงกบอาคาร ระยะหางระหวางสายไฟกบอาคาร ระยะหางตาสด (เมตร)

สายเปลอย สายหมฉนวนไมเตมพกด สายเอเอสซระยะตามแนวนอน 1. กบผนงและสวนของอาคารทปด 1.50 0.60 0.30 หรอมการกน 2. กบหนาตาง เฉลยง ระเบยง 1.80 1.50 0.90 หรอบรเวณทบคคลเขาถงได ระยะตามแนวดง 1. อยเหนอ หรอใตหลงคา หรอสวนของ 3.00 3.00 1.10 อาคารทไมมคน 2. อยเหนอหรอใตระเบยง และหลงคาทม 4.60 4.60 3.50 คนเดน

7.6 การเดนสายไฟฟาในทอรอยสาย ทอรอยสายไฟฟาทใชงานในปจจบนมหลายชนด ขนอยกบวตถประสงคในการใชงานผออกแบบจะตองเลอกใหเหมาะสมกบสภาพการใชงานและเกดความปลอดภยกบผใชงานดงน 7.6.1 การเดนสายในทอโลหะหนา ทอโลหะหนาปานกลาง และทอโลหะบาง ทอโลหะหนา (Rigid Metal Conduit) ทอโลหะหนาปานกลาง (Intermediate Metal Conduit) และทอโลหะบาง (Electrical Metallic Tubing) เปนทอเหลกอาบสงกะสเหมอนกน แตมขอแตกตางกนตรงทความหนาของทอ เพอใหเหมาะกบการนาไปใชงาน ทอชนดโลหะหนาเปนทอทมความหนามากทสด ทงทอโลหะหนาและทอโลหะหนาปานกลางเปนทอททาเกลยวไดทงค และมลกษณะการใชงานทสามารถทดแทนกนได ขอกาหนดการใชงาน และการตดตงทอทงสามชนดมดงน

94

รปแสดงการตดตงเดนทอโลหะหนาตามขอกาหนด 1. การใชงาน ทอโลหะนใชกบงานเดนสายทวไป ปกตใชไดทงในสถานทแหง ชน และเปยก การตดตงตองเหมาะสมกบสภาพการใชงาน การนาทอโลหะหนา หรอทอโลหะหนาปานกลางเดนฝงดนตองเพมความระมดระวงเปนพเศษ เพราะสงกะสทเคลอบอยอาจหลดออกหลงการตดตงไมนานโดยเฉพาะในบรเวณทมความชนแฉะมากๆ อาจทาใหทอผกรอนได การตดตงทดควรมการปองกนอกชนหนง เชน ทาส เคลอบดวยสารออรแกนก หรอ หมดวยคอนกรต เปนตน 2. ขนาดของทอทผลตใชงาน และเปนไปตามขอกาหนดของการไฟฟาฯ เปนดงน 2.1 ขนาดเลกสด ทอตองมขนาดเสนผาศนยกลางไมเลกกวา 15 มม. (1/2 นว) 2.2 ขนาดใหญสด ทอโลหะบาง และทอโลหะหนาปานกลางตองมขนาดเสนผาศนยกลางใหญ

สดไมเกน 100 มม. (4 นว) ถาเปนทอโลหะหนาตองมขนาดเสนผาศนยกลางใหญสดไมเกน 150 มม. (6 นว) 3. จานวนสายไฟฟาในทอรอยสายตองไมเกนทกาหนดในตารางพนทหนาตดรวมของสายไฟทกเสนคดเปนรอยละเทยบกบพนทหนาตดของทอ 4. ขนาดกระแสของสายไฟฟาใชคาจากตาราง 5. การตดตง ขอกาหนดการตดตงเปนดงน 5.1 ในสถานทเปยก ทอโลหะ และสวนประกอบทใชยดทอโลหะ เชน โบลต สกร ฯลฯ ตองเปนชนดททนตอการผกรอนได

95

5.2 เมอทาการตดปลายทอออกตองลบคม เพอปองกนไมใหบาดฉนวนของสาย ในการทาเกลยวทอตองใชเครองทาเกลยวชนดปลายเรยว เกลยวชนดนเมอหมนขอตอเขาไปจะแนนขนเรอยๆ ซงเปนผลใหมความตอเนองทางไฟฟาทด การตอทอในอฐกอหรอคอนกรตหากใชขอตอชนดไมมเกลยวตองใชชนดฝงในคอนกรต (Concretetight) เมอตดตงในสถานทเปยกตองใชชนดกนฝน

รปขอตอแบบตางๆ

5.3 การตอสายใหตอไดเฉพาะในกลองตอสาย หรอกลองตอจดไฟฟาทสามารถเปดออกไดสะดวก ปรมาณของสาย และฉนวนรวมทงหวตอสายเมอรวมกนแลวตองไมเกน 75% ของปรมาตรภายในกลองตอสาย หรอกลองตอจดไฟฟา

รปการตดตงทอรอยสายเขากบกลองตอสาย

96

5.4 การตดตงทอรอยสายเขากบกลองตอสาย หรอเครองประกอบการเดนทอตองมบชชง เพอปองกนมใหฉนวนหมสายชารด นอกเสยจากวา กลองตอสาย และเครองประกอบการเดนทอไดออกแบบเพอปองกนการชารดของฉนวนไวแลว 5.5 ทอโลหะบางหามทาเกลยว เพราะการทาเกลยวจะทาใหทอขาดได 5.6 มมดดโคงระหวางจดดงสายรวมกนตองไมเกน 360 องศา เพราะอาจดงสายไมเขา หรอถาดงสายเขาไปไดกจะดงออกมาไมได เปนผลใหการบารงรกษาทาไดยากหรอทาไมได 5.7 หามใชทอโลหะบางฝงดนโดยตรง หรอใชระบบไฟฟาแรงสง หรอทซงอาจเกดความเสยหายหลงการตดตงได

ตาราง พนทหนาตดรวมของสายไฟทกเสนคดเปนรอยละเทยบกบพนทหนาตดของทอ

จานวนสายในทอรอยสาย 1 2 3 4 มากกวา 4

สายไฟทกชนด ยกเวนสายชนดมปลอกตะกวหม 53 31 40 40 40 สายไฟชนดมปลอกตะกวหม 55 30 40 38 35

97

ตารางขนาดกระแสของสายไฟฟาทองแดงหมฉนวนพวซตามมอก. 11-2531 อณหภมตวนา 70° C ขนาดแรงดน 300 หรอ 750 โวลต อณหภมโดยรอบ 40° C

สาหรบวธการเดนสาย ก-ค และ 30° C สาหรบวธการเดนสาย ง และ จ ขนาด ขนาดกระแส (แอมแปร) ของ วธการเดนสาย (หมายเหต 1) สาย ก ข ค ง จ

(ตร.มม.) ทอโลหะ ทออโลหะ ทอโลหะ ทออโลหะ 0.5 9 8 8 7 10 9 - 1 14 11 11 10 15 13 21

1.5 17 15 14 13 18 16 26 2.5 23 20 18 17 24 21 34 4 31 27 24 23 32 28 45 6 42 35 31 30 42 36 56 10 60 50 43 42 58 50 75 16 81 66 56 54 77 65 97 25 111 89 77 74 103 87 125 35 137 110 95 91 126 105 150 50 169 - 119 114 156 129 177 70 217 - 148 141 195 160 216 95 271 - 187 180 242 200 259 120 316 - 214 205 279 228 294 150 364 - 251 236 322 259 330 185 424 - 287 269 370 296 372 240 509 - 344 329 440 352 431 300 592 - 400 373 508 400 487 400 696 - 474 416 699 455 552 500 818 - 541 469 684 516 623

98

ตารางชนดของตวนา และรปแบบการตดตง

วธการเดนสาย ชนดของตวนา และรปแบบการตดตง ก สายแกนเดยวหมฉนวนเดนในอากาศ ข สายแบบหมฉนวนมเปลอกเดนเกาะผนง ค สายแกนเดยวหมฉนวนไมเกน 3 เสน หรอสายหมฉนวนมเปลอกไมเกน 3 แกน เดนในทอในอากาศ ในทอฝงในผนงปนฉาบ หรอในทอในฝาเพดาน ง สายแกนเดยวหมฉนวนไมเกน 3 เสน หรอสายหมฉนวนมเปลอกไมเกน 3 แกน เดนในทอฝงดน จ สายแกนเดยวหมฉนวนมเปลอกไมเกน 3 เสน หรอสายหมฉนวนมเปลอก

ไมเกน 3 แกน ฝงดนโดยตรง

ตารางอณหภมโดยรอบตางจาก 40° C (สาหรบวธการเดนสาย ก - ค)

หรอ 30° C (สาหรบการเดนสาย ง และ จ) ใหคณคาขนาดกระแสดวยตวคณดงน

ตวคณ อณหภมโดยรอบ วธการเดนสาย ก – ค วธการเดนสาย ง - จ (องศาเซลเซยส) (การเดนสายในอากาศ) (การเดนสายใตดน)

21-25 - 1.06 26-30 - 1 31-35 1.08 0.94 36-40 1 0.87 41-45 0.91 0.79 46-50 0.82 0.71 51-55 0.71 - 56-60 0.58 -

99

ตาราง

แสดงพนทภาคตดขวางภายในของทอรอยสายไฟฟาทผลตตาม มอก.770-2531

พนทภาคตดขวางภายใน (ตร.มม.) ขนาดทอ (มม.) ชนดของทอ

หรอ นว ทอโลหะบาง (EMT) ทอโลหะหนาปานกลาง (IMC) ทอโลหะหนา (RMC) 15 (1/2) 195 230 201 20 (3/4) 343 390 355 25 (1) 555 637 572 32 (1 ¼) 967 1,091 986 40 (1 ½) 1,313 1,467 1,338 50 (2) 2,164 2,382 2,196 65 (2 ½) 3,776 3,367 3,137 80 (3) 5,706 5,175 4,837 90 (3 ½) 7,447 6,907 6,458 100 (4) 9,520 8,871 8,309 125 (5) - - 13,041 150 (6) - - 18,786

100

ตาราง แสดงพนทภาคตดขวางรวมฉนวนของสายไฟฟา(สายทผลตตาม มอก.11-2531)

พนทภาคตดขวางรวมฉนวน และเปลอก (ตร.มม.)

ขนาดสาย ชนดของสายไฟฟา (ตร.มม.) THW NYY 1-C NYY 2-C NYY 3-C NYY 4-C NYY-N

0.5 7.1 - - - - - 1.0 8.1 58.1 113 123 143 - 1.5 10.2 63.6 123 133 154 - 2.5 12.6 75.4 154 177 201 - 4 18.1 86.6 189 214 241 - 6 26.4 95 227 255 284 284 10 40.7 113 299 330 415 415 16 55.4 133 398 471 552 552 25 86.6 165 573 638 755 755 35 104 201 684 779 962 962 50 143 227 882 1018 1,225 1,225 70 189 284 1,134 1,288 1,555 1,555 95 254 363 1,419 1,662 2,083 2,083 120 299 416 1,698 2,003 2,463 2,463 150 363 531 2,124 2,463 3,019 3,019 185 452 616 2,552 2,970 3,632 3,632 240 573 779 3,217 3,739 4,596 4,596 300 707 962 3,904 4,536 5,675 5,675 400 881 1,164 - - - - 500 1,134 1,452 - - - -

101

7.6.2 การเดนสายในทอโลหะออน

รปทอโลหะออน

ทอโลหะออน (Flexible Metallic Conduit) นยมเดนเขาเครองจกร หรอโคมไฟฟา เนองจากสามารถโคงงอไดสะดวกตามความตองการใชงาน และยงใชงานไดดกบเครองจกรทมการสนสะเทอน นยมใชงานในชวงความยาวสนๆ ตรงจดทตอทอเขาเครองจกร แตเนองจากเปนทอทไมกนนาในการใชงาน จงตองคานงถงเรองนดวยเปนสาคญ ขอกาหนดทสาคญดงน 1. การใชงาน ทอชนดนใหใชในสถานทแหงเขาถงได และเพอปองกนสายจากความเสยหายทางกายภาพ หรอเพอการเดนซอนสาย 2. หามใชทอโลหะออนในกรณตอไปน 2.1 ในปลองลฟต หรอปลองขนของ 2.2 ในหองแบตเตอร เพราะอาจผกรอนไดเนองจากไอกรด 2.3 ในบรเวณอนตราย นอกจากจะระบไวเปนอยางอน 2.4 ฝงดน หรอ ฝงคอนกรต 2.5 ในสถานทเปยก นอกจากจะใชสายไฟชนดทเหมาะสมกบสภาพการตดตง และในการตดตงทอโลหะออนตองปองกนไมใหนาเขาไปในชองเดนสายททอโลหะออนนตออย 2.6 ทอโลหะออนทมขนาดเลกกวา 15 มม. (1/2 นว) ยกเวน ทอโลหะออนทประกอบมากบขวหลอดไฟ และมความยาวไมเกน 1.80 เมตร 3. การตดตง มมดดโคงระหวางจดดงสายรวมกนตองไมเกน 360 องศา และระยะหางระหวางอปกรณจบยดตองไมเกน 1.50 เมตร และหางจากกลองตอสาย หรออปกรณตางๆ ไมเกน 0.30 เมตร

102

7.6.3 การเดนสายในทอโลหะออนกนของเหลว

รปทอโลหะออน

ทอโลหะออนกนของเหลว (Liquid Tight Flexible Metal Conduit) ตางจากทอโลหะออนทวไปตรงทหอหมดวยสารพวซ หรอพออกชนหนงเพอกนนาหรอของเหลว แตเนองจากสารทหมนมอณหภมการใชงานอยคาหนง ในการใชงานจงตองระวงไมใหอณหภมโดยรอบหรออณหภมใชงานของสายไฟฟาสงเกนอณหภมใชงานของทอ เชน ทอทมอณหภม 70˚C จะนาไปใชรอยสายไฟฟาชนดทมอณหภมใชงาน 90˚C ไมได แตถาจะใชกตองลดคาขนาดกระแสลงมาใหอณหภมทสายไมเกน 70˚C 1. การใชงานทอชนดนใชในทซงสภาพการตดตงใชงาน และการบารงรกษาตองการความออนตวของทอ เพอปองกนของแขง ของเหลว ไอ หรอในสถานทอนตราย 2. หามใชทอโลหะออนกนของเหลวในทซงอาจไดรบความเสยหายทางกายภาพ และทม อณหภมของสาย และอณหภมโดยรอบสงจนทาใหทอเสยหาย ในขอนสายไฟฟาทใชตองมอณหภม ใชงานไมเกนอณหภมของทอททนได 3. ขนาดทอทยอมใหใชไดตองมขนาดไมเลกกวา 15 มม. หรอใหญกวา 100 มม. 4. การตดตง มมดดโคงระหวางจดดงสายรวมกนแลวตองไมเกน 360 องศา และตองตดตงระบบทอใหเสรจกอน จงทาการเดนสายไฟ 7.6.4 การเดนสายในทออโลหะแขง ทออโลหะแขง (Rigid Nonmetallic Conduit) ทมใชงานอยทวไปไดแก ทอพวซ และทอพอ ทอพวซมคณสมบตในการตานเปลวเพลง แตมขอเสยคอ เมอไหมไฟจะมกาซทเปนพษตอบคคลออกมา ไมคงทนตอแสงอลตราไวโอเลต ทาใหกรอบเมอถกแสงแดดนานๆ สาหรบทอพอเปนทอทไฟลกลามได แตคงทนตอแสงอลตาไวโอเลต จงเหมาะทจะใชภายนอกอาคาร การใชงานภายในอาคารจงตองฝงอยในคอนกรต หรอฝงดน

103

ทออโลหะและเครองประกอบการเดนทอตองใชวสดทเหมาะสม ทนตอความชน สภาวะอากาศ สารเคม ทนแรงกระแทกและแรงอด ไมบดเบยว เพราะความรอนภายใตสภาวะทอาจเกดขนเมอใชงานในสถานทใชงาน ซงทอมโอกาสถกแสงแดดโดยตรงตองใชทอชนดทนแสงแดดได ทอทใชเหนอพนดนตองมคณสมบตตานเปลวเพลง ทอทใชใตดนวสดทใชตองทนความชน ทนสารททาใหผกรอนและมความแขงแรงเพยงพอทจะทนแรงกระแทกไดโดยไมเสยหาย ถาใชฝงดนโดยตรงไมมคอนกรตหมวสดทใชตองสามารถทนนาหนกกดทอาจเกดขนภายหลงการตดตงได 1. การใชงานทออโลหะแขงมขอกาหนดการใชงานดงน 1.1 เดนซอนในผนง พน และเพดาน

รปการตดตงทออโลหะแขงทเพดาน 1.2 ในบรเวณททาใหเกดการผกรอน มสารเคม ถาทอและเครองประกอบการเดนทอไดออกแบบไวสาหรบใชงานในสภาพดงกลาว 1.3 ในทเปยก หรอ ชน ซงไดจดใหมการปองกนนาเขาไปในทอ 1.4 ในทโลง (Exposed) ซงไมอาจเกดความเสยหายทางกายภาพ 1.5 การตดตงใตดนควรดขอกาหนดในเรองการตดตงใตดนประกอบ 2. หามใชทออโลหะแขงในกรณตอไปน 2.1 ในบรเวณอนตราย นอกจากจะระบไวเปนอยางอน 2.2 ใชเปนเครองแขวน และจบยดดวงโคม 2.3 อณหภมโดยรอบ หรออณหภมใชงานของสายเกนกวาอณหภมของทอ 2.4 ทออโลหะแขงทมขนาดเลกกวา 15 มม. 3. การตดตง มมดดโคงระหวางจดดงสายรวมกนแลวตองไมเกน 360 องศา เมอเดนทอเขากลอง หรอสวนประกอบอนๆ ตองจดใหมบชชง หรอปองกนไมใหฉนวนของสายชารด

104

7.6.5 การเดนสายในชองเดนสายอโลหะบนพนผว ชองเดนสายอโลหะบนพนผว (Surface Nonmetallic Raceway) ทาดวยวสดทนความชน ทนบรรยากาศทมสารเคม ไมตดไฟ ทนแรงกระแทก ไมบดเบยวจากความรอนในสภาวะการใชงาน และสามารถใชงานในทอณหภมตาได มหลายสหลายแบบตามความตองการ ชวยใหการเดนสายสะดวก รวดเรว และสวยงาม 1. การใชงาน อนญาตใหใชชองเดนสายอโลหะบนพนผวในสถานทแหงเทานน 2. หามใชชองเดนสายอโลหะบนพนผวในกรณตอไปน 2.1 ในทซอน 2.2 ในทซงอาจเกดความเสยหายทางกายภาพได 2.3 ในระบบแรงสง 2.4 ในปลองขนของ หรอ ปลองลฟต 2.5 ในบรเวณอนตราย นอกจากจะระบไวเปนอยางอน 2.6 ในทซงอณหภมโดยรอบ หรออณหภมใชงานของสายเกนกวาอณหภมของชองเดนสายอโลหะบนพนผวทระบไว 3. จานวนสายไฟฟาไมเกนทกาหนดโดยผผลต กรณทไมมขอมล พนทหนาตดรวมฉนวน และเปลอกของสายในชองเดนสายไมควรเกน 20% ของพนทหนาตดภายในชองเดนสาย 4. ขนาดกระแสของสายในชองเดนสายอโลหะบนพนผว ใหใชขนาดกระแสตามตาราง กรณทออโลหะ และไมตองใชคาตวคณลดกระแส เนองจากมสายหลายเสน ถาพนทหนาตดของชองเดนสายมากกวา 2,580 ตร.มม. จานวนตวนาทมกระแสไหลในชองเดนสายไมเกน 30 เสน และพนทหนาตดของตวนารวมฉนวน และเปลอกในชองเดนสายไมเกน 20% ของพนทหนาตดภายในชองเดนสาย 5. การตดตง หามตอชองเดนสายอโลหะบนพนผวตรงจดทผานผนง หรอพน และปลายของชองเดนสายตองปด 6. การตอสายทาไดเฉพาะในสวนทสามารถเปดออก และเขาถงไดตลอดเวลาเทานน พนทหนาตดของสาย และฉนวนรวมทงหวตอสาย เมอรวมกนแลวตองไมเกน 75% ของพนทหนาตด ชองเดนสาย ณ จดตอสาย 7.6.6 การเขาหวทอ และการตอทอรอยสายไฟฟา การเขาหวทอ และการตอทอตองระวงเปนพเศษใหสายไฟฟาไมถกบาด และมความแขงแรงปลอดภย ซงแยกวธการไดดงน

105

7.6.6.1 การหมปลายทอโลหะออน เมอตดทอออนแลวปลายของทอออนควรใสบชชงกนบาดสาย ซงบชชงทาจากพลาสตก หรอฉนวนยดหยนทผาตามยาวสวมปลายทอ

รปแสดงการใสบชชงกนบาดสาย

7.6.6.2 การยดทอโลหะออน การยดทอโลหะออนจะตองใชหวตอ หรอปลอกโลหะเพอยดเขากบกลองตอสาย หรออนๆ เนองจากทอโลหะออนไมแนะนาใหใชยาวเกนไป จงไมควรมการตอทอโลหะออนแตอยางใด 7.6.6.3 การใชหวตอทอโลหะแขง หวตอทอโลหะแขงใชในการยดทอเขากบกลองตอสาย หวตอทอม 3 แบบ คอแบบแรกเปนหวตอทอแบบอดแนน ใชวธขนเกลยวทหวตอทอเขากบทอ แบบทสองเปนหวตอทอแบบยารอง ซงใชวธบบดวยเครองมอยารองในการบบหวตอทมทอสอดใสใหรดไวดวยกน สวนแบบทสามเปนหวตอทอแบบสกรซงใชวธขนสกรของหวตอทอใหยดเขากบทอ ซงวธนสามารถถอดประกอบไดใหมหลายครง 7.6.6.4 การตอทอโลหะแขง การตอทอโลหะแขงปกตจะใชขอตอ 3 แบบเชนเดยวกบหวตอทอทกลาวมาแลวคอ ขอตอแบบอดแนน ขอตอแบบยารอง และขอตอแบบสกร 7.6.6.5 การใชกลองสาหรบทอ การเขาหวทอ หรอการตอทอโดยใชกลองสาหรบทอรอยสาย กลองนยงนามาใชเพอการจบยดสวตช เตารบ หรอบรเวณทตองการความสะดวกในการดงสายไฟฟาไดอกดวย กลองตอสาย และทอรอยสายม 3 แบบคอ แบบสเหลยมผนผา แบบแปดเหลยม และแบบสเหลยมจตรส ทงนความลกของกลองจะมหลายขนาดมทงแบบธรรมดา และแบบกนนา

106

7.6.6.6 การดดทอโลหะ ในการดดทอโลหะตางๆ ตองใชเครองมอดดทอ (Bender) อยางถกตอง โดยจะตองระวงไมใหทอเสยรปทรงภายในคอ เสนผาศนยกลางภายในทอจะตองไมถกทาใหลดลง ซงรศมความโคงในการดดทอจะตองไมนอยกวาคาในตารางตอไปน

ตารางรศมความโคงในการดดทอ

ขนาดของทอ (นว) รศมความโคง (นว) ½ 4 ¾ 5 1 6

1 ¼ 8 1 ½ 10 2 12

2 ½ 15 3 18

3 ½ 21 4 24

4 ½ 27 5 30 6 36

วธการจางายๆ คอ รศมความโคงของทอทดดไดจะตองไมนอยกวา 6 เทาของเสนผาศนยกลางของทอ

107

ขนตอนการดดทอโลหะ 1.วดความยาวของทอตามทตองการ 2.ใชเลอยเหลกตดใหไดตามขนาดทวด 3. วดทปลายทอ มาถงจดทตองการ

4.นาทอใสรองเบนเดอรทจดวด 5.จบดามเบนเดอรดงเขาหาตว 6.ใหระดบนาตรงจดกงกลาง

การตดตงทอโลหะ 1.ใชทอวางทาบกบผนงเพอกาหนดจดยดทอ 2. ใชไขควงไฟฟายดทอตรงจดทกาหนดไว

108

3. หรอใชไขควงไขทจดยดทอใหแนน 4. ใชระดบนาวางตามแนวนอนไดใหระดบ

5. ใชระดบนาวางตามแนวตงใหไดระดบ 6. ใชไขควงยดทอใหแนนตามจดทกาหนด

7.6.6.7 การดดทอพวซ

ในการดดทอพวซ ทงชนดสขาวหรอสเหลองใชวธการดดทอเหมอนกนตางกนทการใหความรอน ทอสเหลองตองการความรอนมากกวาทอสขาว

109

ขนตอนการดดทอพวซ 1. วดความยาวของทอตามขนาดทตองการ 2. นาลวดสปรงทาบแลววดความยาวใหครอบคลม จดทดดทอ

3. ใสลวดสปรงขนาดทเหมาะสมกบขนาดทอ 4. ใชเครองเปาลมรอนเปาทจดตองการ จะดด จนรอนไดท

5. ดดทอใหไดมมตามแบบทตองการ 6. ใชนาฉดใหทวบรเวณตรงจดทตองการดดทอ

110

7. ใชผาเปยกนาเชดใหทวบรเวณททอดดโคงงอ 8. ใชมอดงลวดสปรงออกจากทอทดดโคงแลว

111

บทท 8 การอานแบบและเขยนแบบงานไฟฟาเบองตน

ชนดของวงจรทางไฟฟา วงจรทวๆ ไปทางไฟฟาสามารถแสดงวงจรไฟฟาได 3 แบบดงนคอ 1. แบบงานสาเรจ (Working diagram) เปนวงจรทแสดงแบบจากงานจรงสามารถนาไปใชงานไดเลยดงแสดงในรป

แบบงานสาเรจ (Working diagram)

2. แบบงานแสดงการทางาน (Schematic diagram) เปนวงจรทแสดงการทางานของวงจรแตละอนตงแต L1 ถง N ดงแสดงในรป เหมาะสาหรบใชตรวจสอบการทางานของวงจร

แบบงานแสดงการทางาน (Schematic diagram)

112

3. แบบงานแสดงการตดตง (Installation diagram) เปนวงจรทดงายโดยใชวงจรเสนเดยวแทนสายไฟหลายๆ เสน

แบบงานแสดงการตดตง (Installation diagram)

113

สญลกษณสาหรบงานเขยนแบบไฟฟา

114

115

116

บทท 9 วงจรไฟฟา 9.1 วงจรไฟฟาแบบอนกรม วงจรไฟฟาแบบอนกรม (Series Circuits) หมายถง วงจรทมภาระไฟฟาหลายๆ ตว (Multiple Load) และภาระไฟฟาเหลานนตอเรยงลาดบกน (ตออนกรม) ดงรป

รปแสดงวงจรอนกรมตวตานทาน 3 ตว กาลงไฟฟา กาลงไฟฟารวม (PT) สาหรบวงจรอนกรม คอ ผลบวกของกาลงไฟฟาทเกดขนกบตวตานทานทกตวในวงจร ไดวา

PT = ET . IT PT = PR1 + PR2 + PR3 + … + PRn

เมอ ET คอ แรงดนแหลงจายไฟฟารวมในวงจร IT คอ กระแสไฟฟารวมในวงจร PR1 คอ กาลงไฟฟาทเกดกบ R1

PRn คอ กาลงไฟฟาทเกดกบ PRn กระแสไฟฟา ในวงจรอนกรมกระแสไฟฟารวมทจายออกมาจากแหลงจายไฟฟา (ET) คอ IT คอ กระแสไฟฟาทไหลผานตวตานทานทกตวในวงจร ดงนนสมการกระแสไฟฟา คอ IT = IR1 = IR2 = IR3 = … = IRn

R1

R3

R2 RR tt

117

ความตานทาน คาความตานทานรวมในวงจรอนกรม (RT) คอ ผลรวมของคาความตานทานแตละตวรวมกน ดงสมการ RT = R1 + R2 + R3 + … + Rn จะเหนวา ถานาแอมปมเตอรไปวดกระแสไฟฟาทผานตวตานทานแตละตวทจดตางๆ ของวงจรจะไดคาเทากน แสดงวา กระแสรวมในวงจร (IT) เทากบกระแสทผานตวตานทานแตละตว ในทานองเดยวกนคาความตานทานรวมของวงจรอนกรม เมอ R1 = 5Ω , R2 = 10 Ω ,R3 = 30 Ω ปรากฎวา แอมปมเตอรอานคาได 2 A , RT = 45 Ω แอมปมเตอรอานคาได 2 A เทากน ดงนน RT = R1 + R2 + R3

RT = 5 Ω + 10 Ω + 30 Ω = 45 Ω หรออาจวดคาความตานรวมไดดวยโอหมมเตอร โดยปลดสวตชออก (Open) และวดคา RT จากนนวดคา R1 แลวจงวดคา R2 คาของ R1 + R2 จะเทากบ RT เสมอ แรงดนไฟฟารวมในวงจรอนกรม (ET) จะมคาเทากบผลรวมของแรงดนไฟฟาตกครอม (Voltage Drop) ตวตานทานแตละตวรวมกน เรยกวา สมการแรงดนไฟฟาของเคอรชอฟฟ (Kirchoff Voltage Equation) ET = ER1 + ER2 + ER3 + …. + IRn จะพบวา ET = 90 V และ IT = 2 A แต ER1 = IT . R1 = 2 A x 5 Ω = 10 V ER2 = IT . R2 = 2 A x 10 Ω = 20 V ER3 = IT . R3 = 2 A x 30 Ω = 60 V จากสมการ ET = ER1 + ER2 + ER3 = 10 V + 20 V + 60 V ET = 90 V ขว (Polarity) ของแรงดนตกครอมทเกดขนกบตวตานทานแตละตวในวงจรอนกรมขวบวก (+) จะเกดตามทศทางทกระแสไฟฟาไหลเขาสตวตานทานเสมอ

118

การวดคาแรงดนไฟฟาในวงจรอนกรม ทาไดโดยใชโวลตมเตอรวดคาแรงดนตกครอมตวตานทาน แตละตว แลวนามารวมกน คอ การวดคาแรงดนไฟฟาทตกครอม R1 (ER1) และรป (ข) และ (ค) วดคาแรงดนไฟฟาทตกครอม R2 และ R3 (ER2 , ER3) การวดดวยโวลตมเตอรตองวดใหถกขว และการวดคาแรงดนรวมในวงจรไฟฟา 9.2 วงจรไฟฟาแบบขนาน วงจรไฟฟาแบบขนาน (Parallel Circuits) คอ วงจรทมตวตานทานทเปนภาระไฟฟาหลายๆ ตวตอขนานกน ดงนนจดตอของวงจรขนานจงมเพยง 2 จดเทานน เปนวงจรขนาน 3 สาขา กาลงไฟฟาในวงจรขนานกาลงไฟฟารวม (PT) ของวงจร คอ ผลบวกของกาลงไฟฟาทเกดขนกบตวตานทานทกตวในวงจร ไดวา PT = ET . IT PT = PR1 + PR2 + PR3 +…+ PRn กระแสไฟฟารวม (IT) ในวงจรขนานมคาเทากบผลรวมของกระแสแตละสาขาในวงจร คอสมการ IT = IR1 + IR2 + IR3 เมอพจารณาจากวงจร คอ วงจรขนาน 3 สาขา กระแสรวมในวงจรคอ IT = IR1 + IA และ IA = IR2 + IR3 ดงนน IT = IR1 + IR2 + IR3 คอ สมการกระแสไฟฟาของเคอรชอฟฟ (Kirchhoff Current Equation) สรปไดวา ผลรวมของกระแสไฟฟาทจดตอใดๆ ของวงจรมคาเปนศนย หรอผลรวมของกระแสไฟฟาทไหลเขาจดใดๆ จะเทากบผลรวมของกระแสไฟฟาทไหลออกจากจดนนๆ ก. I1 = 2A + 5A ข. Ix + 5A = 3A + 3A + 2A I1 = 7A Ix = 8A – 5A Ix = 3A แรงดนไฟฟาในวงจรขนานแรงดนไฟฟาทตกครอมตวตานทานแตละตวทขนานกนอยจะเทากน และเทากบแรงดนของแหลงจายไฟฟา ดงสมการ ET = ER1 = ER2 = ER3 =…= ERn พจารณาจากรป เปนวงจรขนาน 2 สาขา จะเหนวาแรงดน ER1 = ER2 = ET เสมอ

119

คาความตานทาน ในวงจรขนานนนคาความตานทานรวมในวงจร (RT) จะมคานอยกวาคาความตานทานตวทมคานอยทสดในวงจร จะไดวา

ET ET RT = = IT IR1 + IR2 + IR3 ET = ET ET ET + + R1 R2 R3 1 RT = 1 + 1 + 1 R1 R2 R3

รปวงจรขนาน 3 สาขา

คานวณหาคา RT ไดวา RT = 1 = 1 Ω 1 + 1 + 1 6 20 Ω 30 Ω 60 Ω 60 RT = 10 Ω

R1 R2 R3 RR tt

120

9.3 วงจรไฟฟาแบบผสม วงจรไฟฟาแบบผสม (Series Parallel Circuits) เปนวงจรทมลกษณะเฉพาะคอ มทงสวนตวตานทานขนานและอนกรมอยในวงจรเดยวกน ดงแสดงในรป วงจรไฟฟาแบบผสม (Series Parallel Circuits) เปนวงจรทมลกษณะเฉพาะคอ มทงสวนตวตานทานขนานและอนกรมอยในวงจรเดยวกน ดงแสดงในรป (ก) , (ง) การวเคราะหวงจรอนกรม-ขนาน ทาไดโดยหาคาตวตานทานรวมของวงจรใหได จากรป (ก) จะเหนวา

R2 และ R3 ขนานกน จงตองหาคาความตานทานรวมของ R2 , 3 กอน ไดดงรป (ข) จากนนจงหาคา RT

โดย RT คอ ผลรวมของ R1 และ R2 , 3 ดงรป (ค) เปนตน ถาวเคราะหวงจรในรป (ง) จะตองหาคา R7 และ

R8 อนกรมกนเสยกอน ไดเทากบ R7 , 8 ดงรป (จ) จากนนหาคา RT ของวงจร คอ ผลของ R7 , 8 ขนานกบ

R5 ดงรป (ฉ) เปนตน

ก. วงจรอนกรม – ขนาน ง. ลดรปสวนขนาน

ข. ลดรปสวนอนกรม จ. ลดรปสวนขนาน

R1

RR tt R2 R3 RR tt

R8

R9

R7

R1

RR tt R2,3

RR tt R9 R7,8

121

ค. ลดรปวงจรเหลอคา RT ฉ. ลดรปวงจรเหลอคา RT รปการวเคราะหวงจรไฟฟาแบบอนกรม – ขนาน 9.4 การตอวงจรไฟฟาแสงสวางแบบหลอดไสธรรมดา วงจรไฟฟาแสงสวางมหลายแบบขนอยกบชนดของหลอดไฟฟาและการใหแสงสวาง ในทนกลาวถงเฉพาะการตอวงจรไฟฟาแสงสวางแบบหลอดไสธรรมดา มขวหลอด 2 แบบคอ แบบเกลยว และแบบเขยว เวลาใชงานตองเลอกขวหลอดไฟฟาและฐานหลอดใหสมพนธกนดวย การตอวงจรไฟฟาแสงสวางโดยการใสหลอดไฟฟาเขาทขวหลอด และตอวงจรไฟฟาพรอมสวตช ดงแสดงในรป

รปแสดงการตอวงจรแสงสวางหลอดไสธรรมดา

switch

lamp 220 V.

L

N

RR tt RR tt

122

คณสมบตของหลอดไฟฟามไส 1. แสงสวางทสองออกมามสออกแดง ใหผลทางดานการมองเหนสงตางๆ คอนขางนอย 2. ขนาดการสองสวางของหลอด มกาลงไฟฟาตงแต 1-1,500 Watt

3. อายการใชงานของหลอดขนาด 1-300 Watt ประมาณ 750 ชวโมง และขนาด 300-1,500 Watt ประมาณ 1,000 ชวโมง 4. การตดตงหลอดไฟฟามไสทาไดงาย และมคาใชจายคอนขางนอย 5. เหมาะสมกบงานทตองการความสวางไมมาก และเปนจดๆ เชน ไฟประดบ ไฟแสดง หองเกบของ หรอใชในงานทตองการรงสความรอนไปใชงาน เปนตน

9.5 การตอวงจรไฟฟาแสงสวางแบบหลอดฟลออเรสเซนต หลอดฟลออเรสเซนต (Fluorescent Lamp) เปนหลอดไฟฟาทแสงสวางเกดขนมาจากการเรองแสง ออกมาจากสารเรองแสงทฉาบไวดานในผวหลอด เปนหลอดทนยมใชงานกนมากมายภายในอาคารบานพกอาศย และบรเวณทตองการความสวางในการมองเหนอยางชดเจน เพราะแสงทเปลงออกมาเปนสขาวนวล มอายการใชงานยาวนานกวา และใหความสวางของแสงมากกวาหลอดไฟฟามไสประมาณ 5-7 เทาในขนาดกาลงไฟฟาทเทากน โครงสรางและสวนประกอบของหลอดฟลออเรสเซนตดงแสดงในรป

รปแสดงโครงสรางและสวนประกอบหลอดฟลออเรสเซนต

จากรปแสดงโครงสรางของหลอดฟลออเรสเซนต และหลกการทาใหเกดแสง ภายในของหลอดในสวนปลายหลอดทงสองดานมไสหลอดทาดวยลวดทงสเตน และเคลอบสารเคมทชวยใหสามารถกาเนดอเลกตรอนออกมาไดมากๆ ขณะมกระแสไฟฟาไหลผานไสหลอด ภายในหลอดแกวบรรจกาซอารกอนและ

สารเรองแสง กาซอารกอนและไอปรอท

ไสหลอด ขาหลอด

123

ไอปรอท สวนทผวดานในหลอดแกวเคลอบสารเรองแสงไวคอ ผลกฟอสเฟอร (Phosphor Crystal) มองเหนจากภายนอกหลอดเปนสขาวทผวหลอด วธการเปลงแสงออกมาของหลอดคอ เมอจายแรงดนไฟฟาใหทไสหลอดเกดความรอนขนมา ทาใหเกดการแตกตวของอเลกตรอนกระจดกระจายไปทวบรเวณภายในหลอด มผลใหอเลกตรอนของอะตอมกาซอารกอนและอะตอมปรอทเกดการชนกน การชนกนของอเลกตรอนในอะตอมของธาตทงสอง ทาใหเกดการเรองแสงอลตราไวโอเลตทตาคนมองไมเหนออกมา แสงอลตราไวโอเลตวงไปกระทบผลกฟอสเฟอรทฉาบผวดานในหลอด ผลกฟสเฟอรเรองแสงสขาวทตาคนมองเหนออกมา หลอดฟลออเรสเซนตจะสามารถทางานได ตองมอปกรณประกอบรวมกบหลอดดวย 2 ชนด คอ บลลาสต (Ballast) และสตารทเตอร (Starter) แตละชนดมหนาทในการทางานดงน 1. บลลาสต โครงสรางภายในเปนแผนเหลกซอนกนหลายๆ ชน มขดลวดเคลอบฉนวนพนรอบ ตอขวออกมาใชงาน 2 ขว บลลาสตทาหนาทกาเนดแรงดนไฟสงชวขณะขนมา ขณะทสตารทเตอรทางาน และบลลาสตยงมหนาทจากดกระแสทจะไหลผานหลอดในคาทกาหนด ขนาดของบลลาสตทจะนามาใชงานกบหลอดเรองแสง ตองเลอกใหเหมาะสมกน เชน หลอดขนาด 40 วตต กตองใชบลลาสตขนาด 40 วตต เชนกน

Ballast Magnetic Ballast Electronic 2. สตารทเตอร โครงสรางภายในประกอบดวย แผนโลหะ 2 แผน วางใกลกนบรรจอยในกระเปาะแกวทบรรจกาซเฉอยไว สตารทเตอรทาหนาทเปนสวตชปด - เปดโดยอตโนมต เพอตอวงจรในการอนไสหลอดใหรอนและใหบลลาสตจายแรงดนไฟสงไปจดหลอดใหตดสวาง สตารทเตอรปกตใชไดกบหลอดทมกาลงไฟฟาตงแต 5 - 65 วตตได

รปแสดงสตารทเตอรและโครงสรางภายใน

124

การตอวงจรไฟฟาแสงสวางแบบหลอดฟลออเรสเซนต ตวบลลาสตตองตออนดบกบหลอดฟลออเรสเซนต และสตารทเตอรตองตอขนานกบหลอดลกษณะการตอวงจรดงแสดงในรป

รปแสดงการตอวงจรแสงสวางหลอดฟลออเรสเซนต คณสมบตของหลอดฟลออเรสเซนต 1. หลอดฟลออเรสเซนตชนดแสงขาวนวล ใหคณสมบตในการมองเหนวตถตางๆ ไดดกวาหลอดไฟฟามไสประมาณ 5-10 เทา ในหลอดทมกาลงไฟฟาเทากน 2. ขนาดกาลงสองสวางของหลอด มกาลงไฟฟาตงแต 10, 18, 32, 36, 40 วตต ทงชนดทรง กระบอกยาวและทรงกระบอกกลม 3. อายการใชงานประมาณ 8,000 - 20,000 ชวโมงโดยเฉลย ถามการเปด-ปดหลอดบอยครง อายการใชงานจะยงสนลง 4. การตดตงหลอดฟลออเรสเซนตมความยงยากมากขนและมคาใชจายมากขน เพราะตองจายเพม คาบลลาสต และคาสตารทเตอร ปจจบนนยมใชบลลาสตทเปนอเลกทรอนกส ซงมความสญเสยกาลง ไฟฟาประมาณ 2% เทานน แตราคายงสงกวาบลลาสตธรรมดา 5. เหมาะสมกบการใชงานบรเวณทตองการความสวางมาก มองเหนไดชดเจน เชน หองทางาน หองเรยน ทางเดนเทา ถนน และทสาธารณะทวไป เปนตน

s switch Ballast

Fluorescent Lamp

220 V

125

9.6 วงจรไฟฟาแสงสวางแบบควบคมดวยสวตชทางเดยว

รปแสดงแบบงานจรง รปแสดงแบบงานสาเรจ 9.7 วงจรไฟฟาแสงสวางแบบควบคมดวยสวตช 3 ทาง

126

รปแสดงวงจรไฟฟาแสงสวางควบคมดวยสวตช 3 ทาง 9.8 การตอวงจรเตารบ มลกษณะการตอวงจรเตารบมดงน 1. การตอแบบ Earth grounding การตอวงจรเตารบแบบน ทาไดโดยนาปลายสายดานหนง ตอลงดน สวนอกปลายดานหนงตอเขากบขวสายดน ดงรป สาย Ground สาย N

สาย L รปเตารบ 1 เฟส

รปการตอวงจรเตารบ 1 เฟส 2. เตารบ 3 เฟส (Three-phase outlet) โดยทวไปเตารบ 3 เฟส เปนเตารบแบบ 3 เฟส 4 สาย ทงนเพอใหสามารถตอเครองใชไฟฟาทตองการแรงดน 3 เฟส 380 โวลต และ 1 เฟส 220 โวลต เชน เครองกลงทมอเตอร 3 เฟส (380 โวลต) เปนตวขบชนงานและหลอดไฟ (220 โวลต) เปนแหลงกาหนดแสงสวาง ดงนนในการตอเตารบ 3 เฟส จงตองพจารณาใหดวาขวใดเปนขว L1 , L2 , L3 และ N

127

รปเตารบและเตาเสยบแบบ 3 เฟส 4 สาย การใชงานวงจรเตารบ 3 เฟส 4 สาย

รปแสดงการตอวงจรเตารบ 3 เฟส 4 สาย