สไตล ธรรมะสบาย...สบาย...

ธรยทธ เวชเจรญยง

ธรรมะสไตลธรยทธ เวชเจรญยง

สบาย...สบาย...

คาอน โมทนา

ธรรมะทพระพทธองคทรงตรสสอนนน  ลวนเปนธรรมทนอมน�ำให 

มำฝกตน เปนธรรมทโนมนอมไปสควำมพนทกขดบทกข พระพทธองค 

ทรงสอนเรองทกข และควำมดบทกข แตเปนเรองอศจรรยใจยงนก 

เมอทำนใดปฏบตตำมหลกค�ำสงสอนของพระพทธองคแลว ทำนจะ 

ไดทงความด  ความสข ความสงบ และความพนทกข  ซงเรยกวำ 

“FOUR IN ONE”

หนงสอ “สบาย...สบาย...สไตลธรรมะ”  เลมน  เกดจำกกศล 

เจตนำของทำนประธำนชมรมกลยำณธรรม  และทมงำนทกทำน 

ทมองเหนประโยชน จงมวรยะอตสำหะ ถอดเทปกำรบรรยำยธรรม  

ในครงทผมไดไปบรรยำยธรรม ณ โรงพยำบำลสมทรปรำกำร ทได 

รวมกบชมรมกลยำณธรรมจดขน  เมอวนท  ๕ กมภำพนธ  ๒๕๖๐ 

ผมขออนโมทนำกบทมงำนทกทำน ทไดรวมดวยชวยกน  จนท�ำให 

3ธรยทธ เวชเจรญยง

หนงสอเลมน ส�ำเรจเสรจสนขนมำไดตำมวตถประสงค รปเลมหนำปก 

สวยงำม ดแลวสบำยตำสบำยใจ นำรก นำหยบอำน

หนงสอเลมน  เปนเพยงแนวทำงกำรฝกหดปฏบตธรรมเบองตน 

เทำนน หวงวำทำนผอำนจะไดรบสำระประโยชน  และไดแนวทำงท 

จะน�ำไปใชในกำรฝกหดปฏบตในชวตประจ�ำวนได  ขอใหทกทำน 

จงมควำมสขในกำรอำน มควำมเขำใจในหลกกำรปฏบต และมควำม 

ผอนคลำยในกำรเรยนรไปดวยกน  เมอทำนอำนหนงสอเลมนแลว 

ขอใหทำนเกดแรงบนดำลใจ  เกดก�ำลงใจทเหนควำมจรงวำ ธรรมะท 

พระพทธองคทรงตรสสอนนน  ไมยำกเกนวสยทเรำสำมำรถทจะ 

ฝกได  ไมยำกเกนก�ำลงทเรำจะฝกไหว ขอใหทำนเกดศรทธำทพรอม 

จะนอมรบพระธรรมของพระพทธองคมำไวเปนหลกใจ  เพอเปนหลก 

ในกำรกำวเดนออกจำกสงสำรวฏใหไดในสกวน

ขออนโมทนำกบทำนผอำน และทมงำนผจดท�ำทกทำนอกครง 

“การใหธรรมะ ชนะการใหทงปวง” กำรใหธรรมะ คอ กำรใหแสงธรรม 

แสงปญญำ ขอใหทกทำนจงไดรบแสงธรรมแสงปญญำ ตำมหลก 

กำรภำวนำทพระพทธองคทรงมอบใหทกทำน เทอญ.

ธรยทธ เวชเจรญยง

คานาของชมรมกลยาณธรรม

แมเวลำผำนมำนำนปกวำแลว แตพวกเรำหลำยคนคงไมลมบรรยำกำศ 

ทตนร  และผอนคลำย ในคอรสอบรมภำวนำ “สบำยๆ สไตลธรรมะ” 

ททำนอำจำรยธรยทธ เวชเจรญยง ไดเมตตำมอบเวลำแหงคณคำใหแก 

พวกเรำตลอดทงวนนน ณ หองประชมพระเทพโมล อำคำรผปวยนอก 

ชน ๔  โรงพยำบำลสมทรปรำกำร ภำพของรอยยมแหงควำมสข 

เบกบำน ทผองใส บรสทธ  ดวยธรรม และควำมรนรมยดวยกำร 

น�ำเสนอทเปนขนตอนชดเจน  งำย งำม แตไมเครงเครยด ไมวำจะเปน 

กำรภำวนำกบกำรรบประทำนขนม ไปจนถงเสยงเพลงแหงธรรมท 

ไพเรำะ จำกควำมตงใจททำนอำจำรยไดทมเท สรำงสรรคสงดๆ  ทม 

คณคำทำงจตใจ มอบธรรมและควำมสขใหพวกเรำทกคน ยอนระลก 

ไปถงวนนนแลว ยงอมเอมเปยมสขใจ

5ธรยทธ เวชเจรญยง

ดวยสำรธรรมท ซอๆ  เขำใจงำย และทน�ำมำปฏบตขจดทกข 

ไดจรง ชมรมฯ จงขออนญำตทำนอำจำรยเรยบเรยงเนอหำธรรม 

จำกกำรอบรมตลอดวนนนมำเปนหนงสอ เพอนๆ ระดมก�ำลงชวยกน 

ถอดเทปเนอหำไวให แตจนแลวจนรอด เรำเองกยงยงกบสำรพดกจ 

ยงไมมเวลำเรยบเรยงเนอหำ ท�ำใหเสรจเสยท  รสกตดคำงในใจ 

มำนำน จนเมอตนป ๒๕๖๑ ททำนอำจำรยเมตตำมำอบรมธรรมท 

โรงพยำบำลสมทรปรำกำรอกครง  เรำจงขอควำมเมตตำทำน ใหชวย 

น�ำตนฉบบไปตรวจทำนและเรยบเรยงเปนตนฉบบหนงสอ ท�ำใหงำน 

อนทรงคณคำสำมำรถด�ำเนนคบหนำไปไดดงทตงใจไว

ทมงำนของชมรมฯ ตงใจชวยกนรงสรรคผลงำนดวยควำม 

ศรทธำ ท�ำใหงำนส�ำเรจไดอยำงงดงำม โดยไดรบน�ำใจจำกศลปน 

ใจบญ  “เซมเบ” แนวหลงทำงธรรม ผปดทองหลงพระอกเชนเคย 

โดยเซมเบไดชวยวำดภำพลำยเสน ประกอบทงเลม ทงภำพปกกวำด 

ใหงดงำม ท�ำใหหนงสอยงมเสนห ชวนอำน งำมทงเนอหำสำรธรรม 

และรปเลมทชวนหยบชวนมอง นำอนโมทนำยงนกในน�ำใจของศลปน 

ใจบญทำนน  ในกำรเตรยมเนอหำนน  ทำนอำจำรยยงไดเมตตำ 

ตรวจทำนใหอกรอบ เพอควำมสมบรณในธรรม ในทสด หนงสอดๆ  

กส�ำเรจเปนรปเลม พรอมทจะเปนธรรมบรรณำกำรแดทกทำน

เมอถงครำวจะจดพมพ  ชมรมฯ กมอปสรรคควำมขดของ 

อกครง  เรองงบประมำณอนจ�ำกด ซงตองจดสรรใชท�ำงำนเผยแผ 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ6

หลำยอยำง  ในงบอนจ�ำกด  แตในทสดทกอยำงกส�ำเรจไดดวย 

“ธรรมะจดสรร”  โดยควำมเมตตำของทำนอำจำรยธรยทธ หรอ 

พยทธทเคำรพยงของพวกเรำ  เมอทำนทรำบปญหำ กเมตตำเปน 

เจำภำพจดพมพใหทงหมดโดย  “กองทนธรรมทำน”  ของทำน 

จ�ำนวน ๕,๐๐๐  เลม  ทงยงไดแบงสรรปนธรรม มอบใหชมรม 

กลยำณธรรมไวแจกธรรมทำน จ�ำนวน ๒,๐๐๐  เลมดวย สมเปน 

ครผ เปนแบบอยำงทำงเมตตำและควำมเกอกลยง  จงขอกรำบ 

ขอบพระคณในเมตตำอำรยทำนอำจำรย มำ ณ ทน

ทำยสดน ขอเปนก�ำลงใจใหทกทำน ในกำรท�ำควำมด แมจะ 

มอปสรรคบำง แตฟำมตำ  ไมทงเรำแนนอน และขอเปนก�ำลงใจ 

ในกำรพำกเพยรปฏบตภำวนำ  เพรำะเรำมครบำอำจำรยทเมตตำ 

และใหควำมเปนกนเอง คอยแนะน�ำธรรม และชทำงสวำงใหเสมอ

ขอขอบคณและอนโมทนำบญทกทำน

ทพญ. อจฉรา กลนสวรรณ

ประธำนชมรมกลยำณธรรม

7ธรยทธ เวชเจรญยง

สารบญ

รกแบบเมตตำ

สบำย สบำย สไตลธรรมะ

เรำจะปฏบตธรรมอยำงไร จงจะเขำถงธรรมได

เครองมอภำวนำ

รสกตว

ฝกรสภำวะ

บญกรยำวตถ ๑๐ ประกำร

ทเรำควรรจกและควรฝกใหม 

เพรำะเปนหลกกำรท�ำกศลใหถงพรอม

คอเรองของชวต

กนขนมอยำงมสต

ถำมตอบ

ค�ำถำมท ๑

ค�ำถำมท ๒

ค�ำถำมท ๓

ค�ำถำมท ๔

ค�ำถำมท ๕

๑๐

๑๔

๑๗

๒๖

๓๑

๓๗

๔๒

๔๓

๔๕

๔๙

๕๙

๖๓

๖๗

๗๕

9ธรยทธ เวชเจรญยง

ขอนอบนอมแดพระรตนตรย 

สวสดทานสาธชนผสนใจใฝธรรมทกทานครบ 

กอนอนผมตองขออนโมทนากบทกทาน  ตลอดจนผบรหารและ 

เจำหนำทของชมรมกลยำณธรรม และโรงพยำบำลสมทรปรำกำร 

ทไดจดใหมกำรฟงธรรม และปฏบตธรรมรวมกนในครงน  วนนเรำ 

จะมำพดคยสนทนำธรรมกนในแบบสบำยๆ ตำมททำนไดตงหวขอ

เอำไวใหนะครบ อกไมกวนกใกลจะถงวนแหงควำมรกแลว ผคนก

เรมจะคกคกในกำรจบจำยซอหำของขวญใหแกคนทตนรก แตเปน 

สงทนำสงเกตวำ  เพรำะเหตใดเลำพระพทธเจำ จงทรงตรสเอำไววำ

“ทใดมรก...ทนนมทกข”  ถำเชนนนอยำกจะรวำ  “รกอยางไรหนอ...

ททำาใหใจตองเปนทกข” แลว  “รกอยางไรหนอ...ททำาใหใจไมเปน

ทกข”  รกใดๆ  ทมควำมหลงใหล ยนด  ตดใจ ยดตด ผกพน หง หวง

หวง หำ อำลย อำวรณ  รกนนทำนเรยกวำ “รกแบบราคะ”  เปนรก

ทท�ำใหใจตองเปนทกข  แตรกใดทมควำมปรำรถนำดตอกน  รกท 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ10

มอบสงดๆ  ใหแกกน  รกทเปนมตรไมตรตอกน  รกทพรอมจะ 

ใหอภยซงกนและกนได  รกนนทำนเรยกวำ “รกแบบเมตตา”  เปนรก

ทท�ำใหใจไมเปนทกข  “เพราะเมตตาธรรมเปนธรรมคำาจนโลก”

ท�ำใหโลกมควำมสข สงบ และรมเยน

ฉะนน  เรำตองฝกใหมเมตตำธรรมตอกน พระพทธองคทรง

สอนใหเรำรกกนดวยเมตตำ แตไมไดสอนใหเรำหลงใหลยดตดผกพน 

ยดครองสงใดเอำไว  ทำนจะสงเกตเหนไดวำ ทกวนนคนสวนใหญ 

รกกนแบบไหน “วนวาเลนไทน” ผมเชอวำแรกเรมเดมท  กนำจะเปน

รกแบบเมตตำ แตทกวนนวนวำเลนไทนกลบกลำยเปนรกแบบรำคะ 

เสยเปนสวนใหญ  บำงคนไมมใครซอดอกกหลำบให  กกลววำจะ 

เสยหนำ  สอตสำหลงทนไปหำซอดอกกหลำบมำใหแกตนเอง  เกรงวำ 

จะอำยคนอนเขำ  เดยวเขำจะหำวำเรำไมมคนรก  เรำรกเขำกเพรำะ 

หวงใหเขำมำรกเรำ  เรำรกเขำเพรำะตองกำรใหเขำมำท�ำดกบเรำ 

ถำขำดเขำแลวเรำจะไมมควำมสข ถำเรำรกกนจรงตองเปนของกน 

และกนในวนน  นแหละคอ  “รกแบบราคะ”  เปนรกทหลงใหลยดตด

ผกพน  รกดวยควำมใครอยำกไดมำเปนของตน  เปนรกทท�ำใหใจ 

ตองเปนทกข

ร กแบบเมตตา

11ธรยทธ เวชเจรญยง

สวน  “รกแบบเมตตา”  เปนรกทไมเปนทกข  เปนรกทไมได

หวงสงตอบแทนใดๆ รกทปรำรถนำจะมอบสงดๆ  ใหแกกนและกน 

รกทไมหลงยดตดผกพนใดๆ ไว  นคอควำมหมำยของเนอหำสำรธรรม 

จำกบทเพลง “วนวาเลนไทน - วนมาฆบชา” ทผมไดแตงและไดรองใหทำนฟงจบไปแลว

ผมขออนญำตถำมทกทำนวำ สงคมทกวนน คนสวนใหญชอบ 

ท�ำอะไรมำกกวำกน  อนดบแรกระหวำง การละบาป  กบ การใหทาน

คนสวนใหญชอบท�ำอะไรมำกกวำกนครบ  “คนสวนใหญชอบใหทาน

มากกวาการละบาป” แมไปงำนบญทอดกฐนทอดผำปำ  กยงหน

ไมพนกนเหลำเมำยำ  โดยไมเกรงกลวตอบำป  ไมละอำยตอบำป 

เหนไหมครบวำ  คนสวนใหญไมคอยชอบละบำป  แมในขณะไป

ท�ำบญ 

พระพทธเจำทรงสอนใหเรำ ละบาปอกศลทงปวง นคอหลก

ค�ำสอนขอท ๑ พระองคทรงสอนใหเรำ ทำากศลใหถงพรอม นนคอ

หลกค�ำสอนขอท ๒ พระองคทรงสอนใหเรำ  ฝกจตใหผองแผว ผองใส

หมดจดจากกเลส  นคอหลกค�ำสอนขอท ๓  ซงเปนหลกธรรมค�ำสอน

ของพระพทธศำสนำ และเปนค�ำสอนของพระพทธเจำทกๆ พระองค 

พระพทธเจำทรงประกำศหลกค�ำสอนนใน  “วนมาฆบชา” ซงกใกล

จะมำถงในเรววนนเชนกน  “วนมาฆบชา” จงเปนวนแหงความรก

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ12

แบบเมตตา  เปนวนแหงควำมรกทแทจรงของชำวพทธ จงมควำมรก

ดวยกำรรจกละบำปอกศลทงปวง จงมควำมรกทรจกเจรญกศลให 

ถงพรอม และจงมควำมรกทรจกฝกจตใหผองแผว ผองใส หมดจด 

จำกกเลส นคอ  “หลกแหงรกทไรทกข”

มนษยสวนใหญชอบใหทำนมำกกวำกำรละบำป  ทนลองมำดวำ 

การใหทาน กบ การฟงธรรม ละครบ ทำนคดวำคนสวนใหญชอบ

ท�ำอะไรมำกกวำกน  “คนสวนใหญชอบใหทาน มากกวาฟงธรรม”

แลวคนท  ชอบฟงธรรม  กบ รกษาศล  คนสวนใหญชอบท�ำอะไร

มำกกวำกนครบ  “คนสวนใหญชอบฟงธรรม มากกวารกษาศล”

เรำขออำรำธนำศลจำกพระ พอกำวเทำออกจำกวด ศลกหลดรวง 

หลนหำยกลบคนไปสพระทำนเหมอนเดม ฉะนน กำรจะขออำรำธนำ 

ศลจำกพระ หรอจะสมำทำนศลเองกตำม  คอกำรนอมน�ำมำประพฤต 

ปฏบตใหมขนในใจตนนนเอง

เรำมำดกนตอนะครบ ระหวำง การรกษาศล กบ การเจรญ

ภาวนา ทำนคดวำคนสวนใหญชอบท�ำอยำงไหนมำกกวำกน  “คน

สวนใหญชอบรกษาศล มากกวาการเจรญภาวนา” กำรเจรญภำวนำ

นน  มอย  ๒  อยำง  คอ การเจรญสมถภาวนา และ การเจรญ

วปสสนาภาวนา  แลวทำนคดวำ  คนสวนใหญชอบเจรญสมถะ

หรอวปสสนำมำกกวำกนครบ  “สวนใหญคนชอบการเจรญสมถะ

13ธรยทธ เวชเจรญยง

มากกวาการเจรญวปสสนา” แตอยำงไรกตำม ทกบญกศลทงหลำย

ทกลำวมำทงหมดขำงตน  ในฐำนะทเรำเปนชำวพทธ  ตองฝกท�ำ 

ประจ�ำสม�ำเสมอ ทำนกตองให ละบำปกตองละ  ฟงธรรมกตองฟง 

รกษำศลกตองรกษำ กำรภำวนำ ทงสมถะและวปสสนำ กตองฝกท�ำ 

ประจ�ำสม�ำเสมอ ทกพระธรรมค�ำสอนทพระพทธเจำทรงตรสสอนไว 

ลวนเปนปจจยเกอกลตอกำรพนทกขดบทกขทงสน  ฉะนนเรำตอง 

ฝกท�ำใหถวนทว  จงจะพนทกขดบทกขไดอยำงแทจรง

หวขอททำนตงใหเรำมำพดคยสนทนำธรรมกนในวนน  กคอ 

“สบาย สบาย สไตลธรรมะ” ควำมหมำยของหวขอน จะเปนอยำงไร

นน ผมไดแตงเปนบทเพลงเอำไว ขอใหทกทำนไดชวยกนรองพรอม 

กนดวยนะครบ

สบาย สบาย สไตลธรรมะ  เรยนรแลวจะ จตใจสบาย

สบาย สบาย รกายนงไหว  รลมหายใจ รใหผอนคลาย

สบาย สบาย อยาไดสบสน  รตวทตน ทกายและใจ

สบาย สบาย จะยนเดนนง  เหนอนจจง ทมนเปลยนไป

สบาย สบาย อยาไดรอชา  รบเดนเขามา กอนทจะสาย

สบาย สบาย  เดนตามมรรคา ขององคสมมา กอนชพวางวาย

บทเพลงน ผมแตงมำเพองำนนโดยเฉพำะเลยครบ  เรำมำดกน 

นะครบวำ ท�ำไมหวขอททำนตงใหน  จงตองมค�ำวำ  “สบาย สบาย”

ถง ๒ คำา และค�ำวำ  “สบาย” น  มควำมหมำยวำอยำงไร  เรำมำ

เรยนภำษำไทยวนละค�ำกนหนอยดไหมครบ

สบาย สบาย สไตล ธรรมะ

15ธรยทธ เวชเจรญยง

“สบาย”  ตวท ๑ หมำยควำมวำ  เมอปฏบตแลว  ตองไมเปน

โทษ ไมเปนพษ ไมเปนภย  ถำปฏบตแลวมนเปนโทษ เปนพษ เปนภย

ท�ำใหใจอดอด  ท�ำใหเครยด ท�ำใหเซองซม  ท�ำใหหลง  เขำเรยก 

วำ  “อบาย”  ค�ำวำ อะ แปลวำ  ไม   สวนค�ำวำ  “สบาย” แปลวำ

ไมล�ำบำก  สขใจ  เบกบำนใจ  ไมเปนทกข  ฉะนนค�ำวำ  อบาย

แปลวำ  ทกขยำกล�ำบำก  เปนสถำนทหรอภพภมทไมสขสบำย 

ไมเจรญ ควำมหมำยของค�ำวำ สบาย ปฏบตแลวตองไมเปนโทษ

ไมเปนพษ ไมเปนภย ท�ำใหธรรมะเจรญ และเกดควำมสข สงบ เยน

“สบาย” ตวท  ๒ หมำยควำมวำ ปฏบตแลวตองมความสข

ผอนคลาย โปรง  โลง  เบา ออนโยน นมนวล คลองแคลว วองไว

ควรแกการงาน  จงจะเรยกวำ สบาย  ถำปฏบตธรรมแลวเครงเครยด

อดอด หนกอง ตงแนน กดขม บงคบเอำไว หรอพรอมทจะระเบด 

ไดทกเมอ อยำงนนไมใชเปนกำรปฏบตธรรมทถกตอง กำรปฏบต 

ธรรมทถกตองนน  จะตองมสต ร  ตน  เบกบาน  โปรง  โลง  เบำ

สบำย ผอนคลำย ไมหนก ไมตง ไมเครยด ไมอดอด ไมกดขมบงคบ 

เอำไว  “เปนเพยงแครทกข  แตไมเขาไปเปนทกข”

ค�ำวำ  “สไตลธรรมะ” หมำยถง มหลำยรปแบบหลำยสไตล

ธรรมะคออะไร ธรรมะคอ สภำพธรรมทเปนจรงมอยจรงๆ พสจน

ไดจรง สภาพธรรมนนแบงออกไดเปน ๒ อยาง ไดแก  โลกยธรรม

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ16

เปนธรรมะทเกยวของกบโลกอยกบโลก สวน  โลกตตรธรรม  เปน

ธรรมะทพนโลก อยเหนอโลก ท�ำใหพนทกขไดอยำงแทจรง ฉะนน 

“สไตลธรรมะ” จงมสองสไตลในควำมหมำยน

โลกยธรรม  คอ ธรรมะทยงตองคลกคลอยกบโลก  เปนสภำพ

ธรรมทเกดขน  ตงอย และดบไป เชน  จต เจตสก  รป เปนธรรมทยง

ของเกยวกบเรองของ ธาต ๔ ขนธ ๕ หรอ รป - นาม กาย - ใจ

นนเอง  สงเหลำนเปนธรรมะทเปนฝำยโลกยธรรมทอยกบโลก

ยงมกำรเกดดบอย  ยงมเหตปจจยปรงแตงอย  ยงหำควำมจรงแท 

แนนอนอะไรไมได  แปรเปลยนไปตำมเหตปจจยปรงแตง

โลกตตรธรรม คอ ธรรมะทอยเหนอโลก ธรรมทพนจำกโลก

พนจำกโลกยธรรม  อนไดแก มรรค ๔ ผล ๔ นพพาน ๑ ธรรมใด

ทพนจำกเหตปจจยปรงแตง ธรรมนนทำนเรยกวำ  “อสงขตธรรม”

สวนธรรมใดทยงองอำศยปจจยปรงแตง  ธรรมนนทำนเรยกวำ 

“สงขตธรรม”

17ธรยทธ เวชเจรญยง

กำรทเรำจะปฏบตธรรมใหเขำถงธรรมไดนน  เรำจะตองเจรญ 

ใน มรรคมองค ๘ หรอเมอยอลงมำแลวกคอ ศล สมาธ ปญญา

ขำดอยำงใดอยำงหนงไมได  ทงสำมอยำงน  ตององอำศยซงกนและกน 

เรำตองใช  ศล สมำธ  ปญญำ ในกำรเจรญภำวนำ กำรปฏบตธรรม 

ในพทธศำสนำนน มอย  ๒ อยำง คอ สมถภาวนา และ  วปสสนา

ภาวนา

ดงนน เรำตองศกษำเรยนรในเรอง ไตรสกขา  คอ อธสลสกขา

อธจตตสกขา อธปญญาสกขา  เปนกำรเรยนรในเรอง ศล สมาธ

ปญญา ใหเขำใจ เพอจะไดน�ำไปใชเจรญสมถะและวปสสนำ ไดอยำง

ถกตองตรงทำง ธรรมะ ๓ อยำงน  ถำขำดอยำงใดอยำงหนง สมถะ 

กไมเจรญ ขำดสงใดสงหนง  วปสสนำกเจรญขนไมได บำงครงบำงครำว 

เวลำททำนปฏบตธรรม ใหลองสงเกตดวำ ท�ำไมนงสมำธแลว ใจมน 

ไมคอยสงบเลย ท�ำไมมนฟงซำนมำกจง  ขอใหทำนลองมำส�ำรวจ 

ตรวจศลดซวำ ศลทำนเปนอยำงไร หำกศลทำนบกพรอง หรอทำน 

เปนคนคดมำก กจะท�ำใหสมำธตงมนไดยำก และสมำธทท�ำใหจต 

เราจะปฏ บ ต ธรรมอยางไรจงจะเข าถ งธรรมได

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ18

สงบกเกดขนไดยำก  เพรำะมนจะมสงรบกวนเยอะแยะมำกมำย 

ไปหมด แตถำศลดและมสตรทนจตทเผลอไปคด กจะเกอกลท�ำให 

สมำธดดวย บำงครงปฏบตธรรมไปตงนำน ท�ำไมปญญำมนไมคอยจะ 

เจรญ เหตเพรำะจตไมมสมำธ สมำธ  คอ ควำมตงมน สมำธนนเปน 

เหตใกลท�ำใหเกดปญญำ สวนสมำธเองกขำดศลไมได  เพรำะศลท�ำให 

เกดควำมสข ควำมสขเปนเหตใกลท�ำใหเกดสมำธ กำรทจะเกดปญญำ 

ไดนน  จ�ำเปนจะตององอำศยทงศล และสมำธ  เพรำะศลและสมำธ 

เปนปจจยเกอกลใหเกดปญญำ นคอสงทเรำตองศกษำเรยนร  เพอ 

ปฏบตธรรมใหเขำถงธรรม

สมถะท�ำใหจตเปนอยำงไร สมถะท�ำใหจตนน  “สงบ” สวน

วปสสนำท�ำใหเกดอะไร  วปสสนำท�ำใหเกด “ปญญา” พำใหพนทกข

ธรรมะทง  ๒ ประการน  ทเรำจะตองเจรญดวยปญญำอนยงนน

ไดแก ๑. การเจรญสมถภาวนา ๒. การเจรญวปสสนาภาวนา 

ประโยคส�ำคญอยทค�ำวำ  “จะตองเจรญดวยปญญาอนยง”

ค�ำวำ จะตองเจรญดวยปญญำอนยงนน หมำยควำมวำ ๑. ตองรวำ 

เรำจะท�ำอะไร จะท�ำสมถะ หรอจะท�ำวปสสนำ ๒.  ตองรวำท�ำไปเพอ 

อะไร ท�ำสมถะเพอใหจตสงบ ท�ำวปสสนำเพอใหเกดปญญำพำใหพน 

ทกข ๓.  ตองรวำจะท�ำแลวจะท�ำอยำงไร มำเรยนรรวมกนนะครบวำ 

กำรเจรญภำวนำทง ๒ อยำงน  จะตองมหลกปฏบตอยำงไรกนบำง

19ธรยทธ เวชเจรญยง

การเจรญสมถะ  คอ  นอมจตไปรอยในอำรมณเดยวอยำง

ตอเนอง  เชน ใหจตเพงรอยทลมหำยใจเขำออก เพยงอยำงเดยว ให 

จตไปเพงรอยททองพองยบ  เพยงอยำงเดยว  ใหจตเพงรอยทเทำ 

กระทบพนในขณะทเดนจงกรม  เพยงอยำงเดยว  ใหจตไปรอยท 

บทบรกรรมใดบรกรรมหนง  เชน พทโธๆๆ  เพยงอยำงเดยว รแบบ 

ผอนคลำยและสบำย แตมเงอนไขวำ อำรมณทใหจตไประลกรนน 

จะตองเปนอำรมณทท�ำใหจตมควำมสข และเปนอำรมณทเปนกศล 

เปนอำรมณทไมท�ำใหเกดกเลส จงจะท�ำใหจตสงบไดงำย

ยกตวอยำงอำรมณทเปนอกศล  เชน  กำรเลนไพท�ำใหเกด 

ควำมสขได ท�ำใหเกดสมำธไดกจรง แตกำรเลนไพนน  เปนอำรมณท 

เปนอกศล  เปนเรองของอบำยมข  เปนมจฉำสมำธ อำรมณแบบนใช 

ในกำรเจรญสมถะไมได สมำธนนมทง  มจฉาสมาธ และ  สมมาสมาธ

มจฉำสมำธ  เปนสมำธทผด  สมมำสมำธเปนสมำธทถกตอง  เปน 

สมำธทเกอกลใหเกดควำมสงบ และท�ำใหเกดปญญำได  ซงเปนสมำธ 

ฝำยกศล กำรทจะท�ำใหจตสงบไดนน ตองหำอำรมณทจตมควำมสข 

และเปนกศล  บำงทำนถนดทจะรลมหำยใจ  บำงทำนถนดรทอง 

พองยบ บำงทำนไมถนด ทงลมหำยใจ และทองพองยบ แตถนด 

ทจะรอรยำบถ หรอถนดบรกรรมพทโธๆๆ กใชได  เรำจะใชอำรมณ 

อะไรกไดทเรำถนด  เปนอำรมณทเปนกศลท�ำใหจตมควำมสข 

อะไรกตำมทจตมควำมสข  จตกจะนอมไปรอยกบสงนนไดเนองๆ 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ20

และบอยๆ  เมอจตนอมไปรสงนนอยำงมควำมสข  กจะท�ำใหจต 

รวมเปนหนงไดงำย  เมอจตรวมเปนหนง มนกจะตดควำมฟงซำนทง 

เมอจตไมฟงซำน กจะท�ำใหจตไดรบควำมสงบเปนรำงวล  เมอใด

ทจตสงบ ทานจงเรยกวา  “สมถะ”

การเจรญวปสสนา  ตองท�ำอยำงไร กำรเจรญวปสสนำ  ตองม

ควำมเพยร ตองมสมปชญญะ ตองมสต  มำระลกรสภำวธรรมท 

เกดขนท กาย เวทนา จต ธรรม และเหนสภำวธรรมทเกดขนนนเปน

ไตรลกษณ อนไดแก  อนจจง  ทกขง  อนตตา นคอเครองมอใน

กำรเจรญวปสสนำ หรอทำนเรยกวำ “องคธรรมในการภาวนา” คอ

ใหม วรยะ สมปชญญะ สต มำระลกรสภำวธรรมทก�ำลงปรำกฏ

เกดขนทกำย  เวทนำ จต ธรรม ณ ขณะปจจบน และเหนสภำว- 

ธรรมทเกดขนนน  เปนไตรลกษณ  คอ อนจจง (ไมเทยง) ทกขง

(ไมทน) อนตตา (ไมใชตวตนบคคลเรำเขำ บงคบบญชำใหเปนไป

ดงใจปรำรถนำไมได)  เมอใดกตาม  ทเหนสภาวธรรมเปนไตรลกษณ

เมอนนทำนจงเรยกวำ  “วปสสนาปญญา”

เรำมำเรยนรควำมหมำยของค�ำวำ “สมปชญญะ”  เพมเตมกน

หนอยนะครบ  สมปชญญะ หมำยถงควำมรสกตวทวพรอม เปนธรรม 

ทมอปกำระ คกบสต  ซงมอย  ๔ ลกษณะ ทเรำควรรจกดงน

21ธรยทธ เวชเจรญยง

๑. สาตถกสมปชญญะ  คอ  ปญญำทรวำ อะไรเปนประโยชน

หรอมใชประโยชน  เชน รวำกำรเจรญสตปฏฐำนเปนประโยชน รวำ 

กำรหลงตำมใจกเลสไมเปนประโยชน

๒. สปปายสมปชญญะ คอ ปญญำทรวำ  อะไรเหมำะควร

หรอไมเหมำะควร เชน  รวำกรรมฐำนใด เหมำะควรกบจรตของตวเอง 

รวำกรรมฐำนใด ทไมเหมำะควร หรอไมถกจรตกบตวเอง

๓.  โคจรสมปชญญะ คอ ปญญำทรวำ ก�ำลงรสภำวธรรมท

ปรำกฏเกดขนทำงทวำรใดในขณะปจจบนนน  เชน  รวำก�ำลงรรป 

หรอรนำมอะไร ทก�ำลงปรำกฏขนทำงทวำรใดในขณะนน

๔. อสมโมหสมปชญญะ  คอ  ปญญำทรตรงตำมควำมเปนจรง

วำ  สภำวธรรมทเกดขนนน  ไมใชตวเรำของเรำ  รวำมนเปนเพยง 

รปธรรม - นำมธรรม เทำนน และเหนรปนำมเหลำนน เปนไตรลกษณ

อนจจง ทกขง อนตตำ อสมโมหสมปชญญะ นแหละ คอ ปญญา

ในวปสสนา ทแทจรง

ถำเรำรหลกในกำรปฏบตธรรมแลว  กำรปฏบตธรรมกจะ 

ไมยงยำก และไมสบสน ทงในเรองกำรเจรญสมถะ และกำรเจรญ 

วปสสนำ กำรเจรญสมถะเรำสำมำรถเพงรอยในอำรมณเดยวกได 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ22

คดพจำรณำกได ซงเปนกำรคดพจำรณำ  เพอท�ำใหจตสงบจำกบำป 

อกศล คดพจำรณำในสงทดท�ำใหจตเปนกศล นคอ กำรเจรญสมถะ 

แตกำรเจรญวปสสนำ ใชกำรคดพจำรณำเอำเองไมได วปสสนำตอง 

ใชควำมรสกตว  วปสสนำตองรสกเอำ ไมใชคดเอำ เดยวผมจะอธบำย

และสำธต พรอมทงยกตวอยำงใหทำนไดเหนวำ “คดนก  กบ  รสกตว”

สองค�ำน  มควำมแตกตำงกนอยำงไรนะครบ

การเจรญสมถะ  ใหรอำรมณเดยว สวนใหญจะเปนอำรมณ

บญญต ยกตวอยำงกำรรอำรมณเดยวของกำรเจรญสมถะ  เชน ถำ 

จะรลมหำยใจ กใหรลมหำยใจเพยงอยำงเดยว อยำไปรลมหำยใจ 

แลวกมำเปลยนไปรทองพองยบ หรอเปลยนไปรกำยทนง  ถำรแบบน 

จตจะไมรวมเปนหนง  จตกจะไมสงบ ใหเรำนอมจตไปรอยกบอำรมณ 

เดยวนนเนองๆ  รแบบผอนคลำย  รแบบสบำยๆ  ไมหลงบงคบจน 

ท�ำใหจตเครยด และอยำเปลยนอำรมณบอย หรออยำไปรอำรมณ 

ทหลำกหลำย 

การเจรญวปสสนา  ไมไดรอำรมณเดยว วปสสนำรอำรมณค

หรอรอำรมณทหลำกหลำยได แตตองเปนอำรมณทเปนปรมตถ หรอ 

เปนสภำวธรรม  เมอมสงใดมำกระทบสมผสเกดขน ยกตวอยำงเชน

เรองกำรฝกรดจต  ใหสงเกตวำ จตขณะน  มราคะ หรอ  ไมมราคะ

จตขณะน  โกรธ หรอ  ไมโกรธ จตขณะน  หลง หรอ  ไมหลง จต

23ธรยทธ เวชเจรญยง

ขณะน ฟงซาน หรอ  สงบ  จตขณะน  มสต หรอ  เผลอสต  จตในขณะนมความสข ความทกข หรอเฉยๆ  เปนตน ดงนนอำรมณของวปสสนำจะเกดขนไดหลำกหลำย แตจตสำมำรถรอำรมณได ทละอยำง  ทละขณะ  อยำบงคบจต  หรอลอกจตใหมำรอยกบ อำรมณเดยว  สดแทแตจตจะไประลกรสภำวธรรมทกำยหรอทใจ สภำวธรรมใดทเดน จตกจะเออมไปรสภำวธรรมนน กใหเรำสงเกต เรยนรกำรท�ำงำนของจตตำมทมนเปนกพอ

สมถะใชสมำธทนงแชอยกบอำรมณ หรอเพงรอยกบอำรมณ เดยว แตวปสสนำใชสมำธตงมน สมำธทเปน  ผร  ผด  ผสงเกตกำรณสงใดปรำกฏขน กแครตำมทมนเปน  ไมหลงอน  ไมหลงจมแชแนนง กบอำรมณใดอำรมณหนง  ไมหลงเผลอ  ไมหลงเพง  ไมหลงบงคบ แตถำจตหลงเผลอ หลงเพง  หลงบงคบ  กใหมสตรตำมทมนเปน ฝกจตใหตงมน  และเปนกลำงในกำรรบรอำรมณ  ใหเปนเพยงผร ผด  ผสงเกตกำรณเฉยๆ  เรำจะเหนไดวำ สมำธในกำรเจรญสมถะกบสมำธในกำรเจรญวปสสนำนน  ไมเหมอนกน แตทงสองสมำธน ลวนเปนประโยชนเกอกลตอกำรภำวนำทงค

สมาธในสมถะ  เปนสมำธทเพงรอยในอำรมณเดยว ส�ำหรบทำนทเคยศกษำธรรมะมำบำง อำจจะเคยไดยนค�ำวำ กำรเพงอำรมณ อยำงสมถะ ภำษำธรรมะทำนเรยกวำ  “อารมมณปนชฌาน” มผลท�ำใหจตสงบได 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ24

สมาธในวปสสนา เปนสมำธทรลกษณะของอำรมณ  ทำนเรยกวำ

“ลกขณปนชฌาน”  คอ  รลกษณะควำมเปนไตรลกษณของ

อำรมณ  เหนสภำวธรรมตำงๆ ของรป - นำม กำย - ใจ  ทเกดขนนน

เปน อนจจง ทกขง อนตตา มผลท�ำใหพนทกขได

เปาหมายสงสดของสมถะ  คอ  ความสงบ  เปาหมายสงสด

ของวปสสนา  คอ ความพนทกข  เปำหมำยนนไมเหมอนกน อำรมณ

ทเขำไปรกไมเหมอนกน  แตทงสองสงนเปนประโยชนเกอกลกน 

พระพทธองคทรงตรสวำ ธรรมะสองประกำร  ทเรำจะตองเจรญดวย 

ปญญำอนยง  ไดแก กำรเจรญสมถภำวนำ และกำรเจรญวปสสนำ 

ภำวนำ ดงนน  วธกำรเจรญสมถะ และกำรเจรญวปสสนำ ทงสอง 

อยำงน  จงไมเหมอนกน แตสองสงนลวนเปนประโยชนทงค  เพรำะ 

กำรทจะเกดวชชำ หรอปญญำไดนน  กจ�ำเปนจะตององอำศยทง 

สมถะและวปสสนำ กำรทจะวมตตหรอเรยกวำหลดพนไดนน  กจ�ำเปน 

จะตององอำศยทงสมถะและวปสสนำ ทงอนใดอนหนงไมได อปมำ 

วปสสนำเหมอนตำขวำ สมถะเหมอนตำซำย วปสสนำเหมอนมอขวำ 

สมถะเหมอนมอซำย วปสสนำเหมอนเทำขวำ สมถะเหมอนเทำซำย

สองสงนท�ำงำนเกอกลกน  เพอใหเกดปญญำ หลกในกำรปฏบตธรรม 

นน  ถำเรำจบหลกไดแมนย�ำ  เรำกจะไมสบสน และไมไขวเขวใน 

กำรปฏบตธรรม 

25ธรยทธ เวชเจรญยง

ผมจะใหทำนดรปแบบโครงสรำงในกำรเจรญสตปฏฐำน ๔ 

บนจอกอนนะครบ  เพอใหทำนไดทรำบวำ การเจรญสตปฏฐาน ๔

นน อนดบแรกเรำตองฝกใหม  วรยะ สมปชญญะ สต ค�ำวำ วรยะ

คอ ควำมเพยร  สมปชญญะ  คอ ควำมรสกตวทวพรอม หรอพรอมท

จะรทวถง สต คอ ควำมระลกได ถำจะถำมวำ “จะใหสตมำระลกร

อะไร” ตอบวำ “ใหสตมาระลกรสภาวธรรมทเกดขนทกายและทใจ”

ถำมวำ “ใหสตมำระลกรทกำยทใจอยำงไร” ตอบวำ “ใหสตมาระลก

รทกายทใจดวยความรสกตว”  ถำมวำ  “จะใหสตมำระลกรทกำย

ทใจขณะใด” ตอบวำ “ใหสตมาระลกรทกายทใจ ณ ขณะปจจบน”

กำรเจรญวปสสนำจะตองมทง สต สมปชญญะ วรยะ และ

สมาธ  นคอ  เครองมอภาวนา  ถำขำดเครองมอตวใดตวหนงแลว

กำรเจรญวปสสนำจะไมไดผล เวลำทเรำจะขดดน เรำกตองมเครองมอ 

คอ จอบเสยม  เรำเปนแมบำนกตองมอปกรณในกำรท�ำควำมสะอำด 

บำน  เชน  ไมกวำด  ผำเชดถ  ทำนจะเปนหมอหรอเปนพยำบำล 

กตองมเครองมอในกำรตรวจรกษำคนไข  ฉะนนจะท�ำอะไรกตอง 

มเครองมอ กำรปฏบตธรรมกตองมเครองมอเชนกน แลวอะไรคอ 

เครองมอในกำรเจรญภำวนำ ผมไดแตงบทเพลงเครองมอภำวนำไว 

ผมจะรองใหทำนฟงนะครบ

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ26

จะขดดนยงตองใชจอบเสยม  เชดถใหเอยมกตองมผาถ

ซอมแซมหนาตางบานประต  ฆอนตอกตะปแลดมาตรฐาน

ภาวนากตองมเครองมอ  สตนนคอเครองมอกรรมฐาน

สมาธปญญารวมทำางาน  กเลสอนตรธานพบนพพานสวางใจ

การปฏบตธรรม  เรมตนเรำตองฝกใหมเครองมอเสยกอน

หมนพฒนำใหเครองมอแขงแรง และมคณภำพมำกยงๆ ขน ทำน 

อยำเพงทอ อยำเพงถอย อยำเพงนอยใจ และอยำเพงบนวำ  “ฉน 

ปฏบตธรรมมำตงนำน  ยงไมเหนไตรลกษณเลย”  ถำหำกทำนยง 

ฝกสตรสกตวไมเปน และยงแยกรป แยกนำม หรอยงแยกธำต แยก 

ขนธไมได  กอยำเพงพดถงเรองกำรทจะเหนไตรลกษณเลย ถำฝก 

ควำมรสกตวเปนแลว คอยมำพดถงเรองแยกธำต แยกขนธ ถำแยก 

ธำต แยกขนธ หรอแยกรป แยกนำมเปนแลว  คอยมำพดถงเรองกำร 

เหนไตรลกษณ  ถำเครองมอยงไมสมบรณเตมท  คณภำพยงไมด 

เพยงพอ กอยำไดพดถงเรองกำรปลอยวำงเลย  เมอใดกตำมททำน 

พฒนำเครองมอภำวนำใหแขงแรง และมคณภำพเตมทแลว  เมอนน 

จตเขำจะเจรญวปสสนำดวยตวของเขำเอง จตเขำจะปลอยวำงดวย 

ตวของเขำเอง ไมตองรบ ไมตองเรง แตตองไมขเกยจ ใหฝกภำวนำ 

เคร องม อภาวนา

27ธรยทธ เวชเจรญยง

ประจ�ำสม�ำเสมอ  “ฝกแบบไมพกไมเพยร”  ไมสดโตงไปทำงใดทำง

หนง ตำมทพระพทธองคทรงตรสสอนไว  นคอ  อบำยวธทส�ำคญทสด 

ทเรำควรนอมน�ำไปปฏบต

เครองมอภาวนา คอ  จตทประกอบดวย  สต  สมปชญญะ

วรยะ  และสมมำสมำธ  เครองมอนทำนเรยกวำ  “จตผร”  จตผร

ท�ำหนำทเรยนร กาย  เวทนา จต ธรรม หรอพดเปนภำษำชำวบำน

วำ “ใหมสต สมปชญญะ สมำธ และควำมเพยร มำเรยนรสภำวธรรม

รป - นำม  ทเกดขนทกำยและทใจ ณ  ขณะปจจบน”  และเหน

สภำวธรรมรป - นำม กำย - ใจ นนเปนไตรลกษณ

กำรรกำยรใจนน  ตองรดวยจตทตงมน  และเปนกลำงตอ 

อำรมณ สมมาสมาธ คอ ความตงมน จตตงมนจะท�ำหนำท กำาจด

อภชฌา คอ ก�ำจดควำมยนด และ กำาจดโทมนส คอ ก�ำจดควำม

ยนรำย  ขณะใดททำนมสต  สมปชญญะรกำยรใจ  หำกมสงหนง 

ประกำรใดทเกดขนทกำยหรอทใจ สงนนจะดวเศษวโสแคไหนกชำง 

สงนนจะเลวรำยแคไหนกตำม รแลวอยำหลงรก  รแลวอยำหลงชง 

พระพทธองคทรงตรสวำ  “รแลว  ใหก�ำจดอภชฌำ  คอ ควำมยนด 

รแลวใหก�ำจดโทมนส  คอ  ควำมยนรำย” หรอส�ำนวนของครบำ

อำจำรยททำนสอนเรำ อำทเชน  “ใหรดวยใจทเปนกลำง”  “รแลว 

อยำหลงเขำไปแทรกแซงดดแปลงแกไข” “รแลวไมใหคำบวก รแลว 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ28

ไมใหคำลบ” “รแลวไมเขำไปท�ำอะไรกบสงทถกร  ใหเปนเพยงแคผร 

ผด ผสงเกตกำรณ  เทำนนพอ” หรอ  “ใหรซอๆ”  เปนตน

ท�ำไมพระพทธองคจงไมใหเรำหลงยนดยนรำย  เวลำททำน 

ปฏบตธรรม  มทงฟงซำน  มทงควำมสงบ ความสงบดไหมครบ

ทกทำนตอบวำ “ด” แตท�ำไมพระพทธเจำไมใหหลงยนด แมกระทง

ควำมสงบ  เพรำะควำมสงบเกดแลวกดบ ควำมสงบกไมเทยง อะไร 

กตำม ถำมนไมเทยง แลวเรำเขำไปหลงยนดยนรำยเขำ  เมอสงนนมน 

แปรปรวนเปลยนไป  เรำกจะไดรบควำมทกขเปนรำงวล พระพทธเจำ 

จงไมใหหลงยนดยนรำยกบสงใด  เพรำะสงทเกดขนทกำยทใจนน 

เปนเพยงแครปธรรม นำมธรรม  ทเกดขน  ตงอย และดบไป ตกอย

ภายใตกฎไตรลกษณ  อนไดแก อนจจง (ไมเทยง แปรปรวน เปลยน

ไป) ทกขง (ถกบบคน ทนอยในสภำพเดมนำนๆ  ไมได) อนตตา

(บงคบบญชำใหเปนไปดงใจปรำรถนำไมได) นคอ หลกในกำรฝก 

เจรญวปสสนำ

การเจรญสมถะ  เรำสำมำรถคดพจำรณำชวยได การเจรญ

วปสสนา จะคดเอำเอง คำดเดำเอำเองไมได วปสสนาตองรสกเอา

ไมใชคดเอา ค�ำวำ “คดนก”  กบค�ำวำ “รสก” สองอยำงนแตกตำงกน

อยำงไร  เมอใดกตำมทเปนกำรคดนก มนจะเออมไปรเรองรำวท 

เกดขนมำแลวในอดตบำง  หรอเออมไปรเรองรำวทจะเกดขนใน 

29ธรยทธ เวชเจรญยง

อนำคตบำง แตกำรคดนกนน มนทงปจจบน กำรเจรญวปสสนำตอง 

รทปจจบน 

ขอยกตวอยำง  เรองกำรคดนกกอนนะครบ ถำผมจะใหทำน 

คดนกถงคณของพระพทธเจำ พระพทธเจำนนมคณ ๙ ประกำร 

เมอยอลงมำแลวเหลอ ๓ ประกำร คอ

๑. พระองคทรงมพระปญญำธคณ ตรสรไดดวยพระองคเอง

๒. พระองคทรงมพระบรสทธคณ  เปนผทหมดจดจำกกเลส

๓. พระองคทรงมพระมหำกรณำธคณ  ตรสรแลวยงน�ำค�ำ 

  สงสอนของพระองคมำสอนสงใหเรำไดพนทกขเยยง 

  พระองค 

กำรคดถงนกถงคณของพระพทธเจำนน  ท�ำใหจตของเรำม 

ควำมสขได  ท�ำใหจตของเรำสงบได  ถำมวำ  “เปนสมถะ หรอ

วปสสนา” ค�ำตอบกคอ  “เปนสมถะ”  เพรำะยงเปนกำรใชควำมคด

อย  ฉะนน ควำมคดจงเปนเรองของกำรเจรญสมถะ  เปนกำรคดด 

ท�ำใหจตสงบ แตไมใชวปสสนำ 

ขอยกตวอยำงกำรคดนกอกสกหนงตวอยำง ทำนผใดเพงเคย 

มำเรยนกบผมเปนครงแรก  รบกวนชวยกรณำยกมอขนดวยครบ 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ30

ถำผมจะใหทำนคดถงเรองเมอเชำนวำ  เมอเชำนฉนตนนอนขนมำ 

ลำงหนำ  แปรงฟน  อำบน�ำ  แลวกรบเดนทำงมำทโรงพยำบำล 

สมทรปรำกำร  เพอมำฟงธรรม ถำมวำ “ทำนสำมำรถคดถงเรองรำว 

เหลำนนไดไหม และเรองรำวเหลำนน  เกดขนมำแลวในอดต หรอ 

จะเกดขนในอนำคตครบ” ตอบวำ “ในอดต” ถกตองแลวครบ หลงจำก

ททำนฟงธรรมจบแลว  “ทำนจะไปไหนครบ” ตอบวำ  “กลบบำน” 

ทำนคดถงเรองรำวเหลำนนไดไหมครบวำ  หลงจำกทฉนฟงธรรม 

จบแลว  ฉนจะกลบบำน ถำมวำ  “เรองรำวเหลำนนเกดขนมำแลว 

ในอดต หรอจะเกดขนในอนำคตครบ” ตอบวำ  “ในอนาคต” ทำน

จะสงเกตเหนไดวำ  เมอใดกตำมททำนมกำรคดกำรนก มนจะเออม 

ไปรเรองรำวทเกดขนมำแลวในอดตบำง  หรอมเชนนนมนกจะ 

เออมไปรเรองรำวทจะเกดขนในอนำคต แตกำรคดนกนน  มนทง 

ปจจบน กำรเจรญวปสสนำตองรลงตรงปจจบน  ไมใชรเรองในอดต 

ไมใชรเรองในอนำคต

31ธรยทธ เวชเจรญยง

ความรสกตว หนาตาเปนอยางไรหนอ ท�ำไมค�ำวำ  “รสกตว”

หรอค�ำวำ  “สภาวธรรม” มนจงยำกตอกำรอธบำยเปนภำษำค�ำพด

นก  เหมอนผมก�ำลงพยำยำมจะอธบำยค�ำวำ  “รสกตว”  ใหทำนไดร

กไมรจะอธบำยอยำงไร ใหทำนไดเขำใจดวยภำษำค�ำพด พออธบำย 

ออกมำเปนภำษำค�ำพดครงใด มนกดเหมอนจะคลำยๆ ดเหมอนวำ 

จะใช  แตมนกยงไมตรงสภำวะเสยทเดยว

ผมจะลองอธบำยค�ำวำ  “รสกตว”  โดยไมไดใชค�ำพด แตจะ

ใชวธใหทำนสำธตดวยตวของทำนเอง แลวทำนจะเหนไดวำ หนำตำ 

อำกำรของค�ำวำ “รสกตว”  นนเปนอยำงไร และแตกตำงจำกกำรคด 

นกอยำงไร ขอใหทกทำนชวยกรณำยนขน และใหเอำมอทงสองขำง 

หอยลงขำงๆ ล�ำตว ไมตองก�ำมอ ไมตองเกรงมอ ใหมอหอยลงขำงๆ 

ล�ำตวแบบผอนคลำย สบำยๆ แลวใหทกทำนสะบดมอแรงๆ  เรวๆ 

ทงสองขำงซครบ ทำนจะรสกเหมอนมเลอดลมทไหลเวยนลงไปท 

ปลำยนวมอทงสองขำง มนจะรสกมอำกำรชำๆ มอำกำรจดๆ แผวๆ 

เบำๆ ทปลำยนวมอทงสองขำง  รสกไดไหมครบ ทกทำนพยกหนำ 

เรำรสกไดโดยไมตองคด  มนเกดขนในขณะปจจบน  เมอใดกตำมท 

ร ส กต ว

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ32

เปนกำรคด มนจะเออมไปรเรองรำวทจะเกดขนในอนำคต  เมอใดท 

เปนกำรนก มนกจะเออมไปรเรองรำวทไดเกดขนมำแลวในอดต แต 

เมอใดทเปนควำมรสกตว  มนจะรลงตรงปจจบนทนท  กำรเจรญ

วปสสนำ ตองรสก ณ ขณะปจจบน  เทำนน 

อกวธหนง ขอใหทกทำนเอำมอทงสองขำงถกนแรงๆ และเรวๆ 

ซครบ แลวเอำมอออกหำงจำกกนสกเลกนอย ทำนจะรสกถงอำกำร 

วบๆ วำบๆ ใชไหมครบ  นนแหละหนำตำของค�ำวำ “รสก”  อกสกวธ 

หนง ขอใหทกทำนย�ำเทำอยกบทชำๆ แลวใหสงเกตวำ ขณะททำน 

ย�ำเทำอยกบทนน ถำมวำ  “ทานรสกรางกายเปนอยางไรครบ”  ทำน

ตอบวำ  “รสกกายเคลอนไหว” พอทำนหยดรสกวำ  “รางกายมนนง

หรอเคลอนไหวครบ” ทกทำนตอบวำ  “นง” นแหละคอ กำรรสก

ถงอำกำรนงในขณะหยดย�ำเทำ และรสกอำกำรเคลอนไหวในขณะท 

ย�ำเทำ เมอสกครน  ทำนลมตำ และย�ำเทำอยกบท ทำนรสกวำ รำงกำย 

มนเคลอนไหว  บดนผมจะลองใหทกทำนหลบตำ  และใหย�ำเทำ 

อยกบท  ใหทำนลองสงเกตเปรยบเทยบดวำ  ระหวำงกำรลมตำแลว 

ย�ำเทำอยกบท กบหลบตำแลวย�ำเทำอยกบท  อยำงไหนททำนรสกวำ 

รำงกำยขยบเขยอนเคลอนไหวไดชดเจนมำกกวำกนครบ ค�ำตอบคอ 

“หลบตา” ขณะหลบตำแลวย�ำเทำอยกบท จะมควำมรสกวำ  รำงกำย

ขยบเขยอนเคลอนไหวไดชดเจนมำกกวำกำรลมตำ  เหตผลเพรำะ 

ในขณะทเรำลมตำมนจะถกดงควำมสนใจออกทำงตำ  นนกโตะ  เกำอ 

33ธรยทธ เวชเจรญยง

ทนง นนกผคน พอมนถกดงควำมสนใจออกทำงตำ จงเกดกำรใสใจ 

ทกำยแผวลงไปนดหนง ครนเรำปดทวำรทำงตำ มนจงเกดกำรใสใจ 

ทกำยไดเตมท  จงรสกรำงกำยขยบเขยอนเคลอนไหวไดชดเจนมำกกวำ 

กำรลมตำนนเอง แตทงนทงนนไมไดหมำยควำมวำ ทกครงททำน 

ย�ำเทำหรอเดน ทำนตองเดนหลบตำ ตอบวำ  “ไมใช” นะครบ ผม

ก�ำลงจะพสจนใหทกทำนไดแลเหนวำ แมขณะหลบตำ แลวย�ำเทำอย 

กบท  มนยงรสกรำงกำยเคลอนไหวไดเลย นนหมำยควำมวำ กำรท

รสกรำงกำยเคลอนไหวไดนน มไดรเพรำะตำแลเหน  เพรำะขณะนน 

มนหลบตำ ถำมวำ “แลวใครเปนผรกำยเคลอนไหวครบ” ค�ำตอบคอ 

“จตหรอใจ”  จตเปนผรอำกำรกำยเคลอนไหว อำกำรเคลอนไหว

ทปรำกฏทกำยเปนสงทถกร  “มผร” กบ  “สงทถกร”  เพยงแคทำน

รสกกำยเคลอนไหวเมอสกครน  ถอวำทำนมสตแลว  สตทระลกร 

สงทปรำกฏทกำย ณ ขณะปจจบน คอ อาการเคลอนไหว นนเอง

พอเขำใจไดไหมครบ ถำพอเขำใจเชญนงไดครบ

เมอสกครนทำนยนอย  ผมถำมทำนวำเขำใจไหมครบ ทำน 

พยกหนำวำ “เขาใจ”  เมอเขำใจแลว  เชญนงไดครบ มทำนผใดบำง

ทนงลงเมอสกครน  รสกรำงกำยมนเคลอนไหวลงแบบน  มบำงไหม 

ครบ  ถำไมมกเทำกบขำดสตเกอบหมดหองเลยครบ เวลำททำนลกขน 

ยนหรอนงลง  ทำนจะรสกไดวำ  รำงกำยมนมอำกำรเคลอนไหว ขณะ 

ททำนก�ำลงนงลง รำงกำยกเคลอนไหว ขณะทก�ำลงยนขน รำงกำย 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ34

กเคลอนไหว  เมอทำนยนเฉยๆ กจะรสกรำงกำยทรงตวนงๆ ขณะท 

เดน กรสกรำงกำยเคลอนไหว กแคนนเองครบ กำรมสต  คอกำร 

ระลกรสภำวะทปรำกฏทกำยหรอทใจ ณ ขณะปจจบน  เพยงแค

มารอาการเคลอนไหว อาการนง นคอ มสตแลว  เรำลองมำเรยนร

กำยเพมเตมกนหนอยดไหมครบ

ขอใหทกทำนนงตวตรง แลวนงใหนงทสดเทำททำนจะนงนง 

ได  และใหลองสงเกตวำ  แมรำงกำยเขำจะนงนงๆ มสวนใดของ 

รำงกำยบำงททำนรสกไดวำ  “มนไมนง” ครบ ทำนตอบวำ  “ทอง

มนพองได  ทองมนยบได” ถกตองครบ  หนงอยำงแลวนะครบ

ททำนรได  คออำกำรทองพองยบ  นงนงๆ  นอกจำกทองพองยบ 

แลว  ยงมอยำงอนอกบำงไหมครบทมนเคลอนไหวได  ทำนตอบวำ 

“หวใจ” ปกตเรำจะไมคอยรสกถงหวใจเตน แตทเรำรวำหวใจเตน

นน  เพรำะหมอบอกวำ  หวใจมนท�ำงำน ๒๔ ชวโมง  และเตนอย 

ตลอดเวลำ  ชวงจงหวะทเรำจะรสกถงหวใจเตนไดนน  เชน ตอนท 

เรำตกใจ  ตนเตน ประหมำกลว  เรำจะรสกไดวำ  ใจมนเตนตบๆ 

แตผมจะใหทำนสงเกตภำวะปกตขณะน  ในขณะททำนนงนงๆ 

มสวนใดอกทไมนงครบ  ทำนตอบวำ  “อาการกระเพอมไหวท

หนาทอง  ตากะพรบได  ตากลอกกลงไปมา”  แคตำกะพรบปบ

ทำนรสกวำ  ตำกะพรบปบ  ถอวำทำนมสตแลว  มสตระลกรสงท 

ปรำกฏทกำย ณ ขณะนน  คอ อำกำรตำกะพรบนนเอง นอกจำก 

35ธรยทธ เวชเจรญยง

ตำกะพรบ ทองพองยบแลว  ยงมอนอกบำงไหมครบ ทำนตอบวำ 

“ลมหายใจเขาออก”  ถำมวำ  “ลมหำยใจเขำกบลมหำยใจออก

ใชสงเดยวกนหรอไม” ตอบวำ “ลมหำยใจเขำกอยำงหนง ลมหำยใจ

ออกกอยำงหนง  จตทมำรลมหำยใจเขำกอยำงหนง  จตทมำรลมหำยใจ 

ออกกอยำงหนง”  เปนคนละสงคนละอยำง  ไมใชสงเดยวกน ถำม 

ตอนะครบวำ  “ระหวำงลมหำยใจเขำ กบลมหำยใจออก อยำงไหน 

ททำนรสกวำ  มนผอนคลำยสบำยกวำกนครบ”  ทำนตอบวำ 

“ลมหายใจออกมนสบายผอนคลายกวา”  เพยงแคทำนรสกถง

ลมหำยใจทมนเคลอนเขำลมหำยใจทเคลอนออก ถอวำทำนมสต 

แลว ประทำนโทษนะครบ “ปกตแลววนๆ หนง ทานหายใจกนบอย

ไหมครบ” ทกทำนหวเรำะ  เรำหำยใจอยตลอดเวลำ แตเรำไมเคย

รสก  และไมเคยสงเกตมนเลย  เพรำะเรำหำยใจดวยควำมเคยชน 

เรำหำยใจแบบทงๆ ขวำงๆ  เรำจะบอกวำ “ฉนไมมเวลำปฏบตธรรม 

ไมได”  ตรำบใดทเรำยงมลมหำยใจอย  เรำกมเวลำปฏบตธรรม 

เสมอ

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ36

สรป ถาทานจะฝกเจรญสตเรยนรกาย 

สงทควรฝกร  คอ

๑. ลมหำยใจเขำ - ออก เพรำะมอยตลอดเวลำ ใหสตระลกรได

๒. อำกำรทองพอง - ยบ ซงมอยตลอดเวลำ  ใหสตระลกรได 

๓. อรยำบถส  ยน เดน  นง นอน  ซงมสลบสบเปลยนอยตลอด 

  เวลำ  ใหสตระลกรได

๔. หำกมสงหนงประกำรใดมำกระทบผวกำย  เมอกระทบปบ 

  มนจะเกดปฏกรยำอยำงใดอยำงหนงปรำกฏขน  เชน 

  กระทบแลว  รสกวำ  เยน หรอ  รอน  ออน หรอ แขง  ตง 

  หรอ  ไหว  อนใดอนหนง  ปรำกฏเกดขนแนนอน  นคอ 

  การฝกเจรญสตรกาย นะครบ

37ธรยทธ เวชเจรญยง

ชวตคนเรำไมใชจะมเพยงแครำงกำยอยำงเดยว แตมเรองของ 

จตใจดวย  เรำสำมำรถรสกอะไรไดบำงทเกดขนทจตทใจครบ  เชน 

สมมตมงำนชนหนงทเรำจะตองสงมอบในวนพรงน  แตปรำกฏวำ 

เรำท�ำไมทน  เรำจะมควำมรสกเปนไงครบ  “รสกกงวลใจ” อำกำร

กงวลเปนสงหนงทปรำกฏเกดขนทใจ  กใหรวำ  “ใจกงวล”  หำก

ผบรหำร หรอหวหนำบอกวำ  “ไมเปนไร  ไมตองสงมอบพรงน  ให 

เลอนไปอก ๑ อำทตย”  ทำนจะรสกวำ “โลงอก”  กใหรวำ “โลงอก”

อำกำรโลงอก หรออำกำรกงวล  เปนธรรมชำตหนงทเกดขนทใจ 

ควำมสข ควำมทกข ควำมเศรำ  ลวนเปนเรองสภำวธรรมของใจทงนน 

ใจจะมสภำวธรรมมำกกวำกำยมำกมำยนก ตวอยำงเชน  โลภ โกรธ 

หลง  สข  ทกข  เฉยๆ  เบอ  เหงำ  เศรำ  เซง  เกลยด  เคยดแคน 

อำฆำต ชงชง หวง หวง หง ประหมำ ตนเตน กลว กงวล ตกใจ 

จตทมเมตตำ  จตทมกรณำ  จตทเปนกศล  จตทเปนอกศล  แต 

ทกๆ อำกำรทเกดขนทใจนน ลวนเกดขน ตงอย  และดบไป  เพรำะ

มนตกอยภำยใต กฎไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา

ฝ กร สภาวะ

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ38

กำรเจรญสมถะ  สวนใหญจะใชอำรมณทเปน “สมมตบญญต”

หรอ “บญญตธรรม”  คอ ของจรงทมอยไมจรง เพรำะจรงแบบสมมต

เอำ สมมตเรยกขำนในชมชน สงคม ต�ำบลใด ต�ำบลหนง ประเทศใด 

ประเทศหนง  เชนค�ำวำ หวขาว  ในภำษำไทย Hungry  ในภำษำ

องกฤษ โตวขง ในภำษำจน  ทใชเปนภำษำค�ำพดสอสำรกน ในแตละ

สงคมทแตกตำงกนไป  ไมสำมำรถเขำใจกนไดทงหมดในทกคน 

ทกชนชำต  เพรำะมนเปนสงทสมมตบญญตเรยกขำนกนขนมำ  ซงใช 

เปนอำรมณในกำรเจรญสมถภำวนำ

กำรเจรญวปสสนำ ตองรสภำวธรรมทเกดขนทกำยหรอทใจ 

ค�ำวำ “สภาวธรรม” หรอ “ปรมตถธรรม” หรอ ”สภาพธรรม”  นน

สำมค�ำน  มควำมหมำยเหมอนกน  คอ ของจรงทมอยจรงๆ  เชน

ความรสกหว  หรออาการหว  ไมวำจะเปนหม  หมำ  กำ  ไก

แขก ไทย จน ฝรง ถำมอำกำรหวปรำกฏขน ยอมมควำมรสกและ 

อำกำรทเหมอนกน  โดยไมส�ำคญมนหมำยวำ มนจะตองเรยกชอวำ 

อะไร นคอสภำวธรรม ทใชเปนอำรมณในกำรเจรญวปสสนำภำวนำ 

วปสสนำรสภำวธรรมทเกดขนอนเนองดวยกำยและใจ  ยก 

ตวอยำงเชน  เวลำททำนยนอยเฉยๆ จะรสกวำ  “มอาการนง”  เวลำ

ททำนย�ำเทำอยกบทจะรสก  “มอาการเคลอนไหว” อำกำรนง และ

อำกำรเคลอนไหว  เปนสภำวธรรมทเกดขนทกำย  เวลำทนงภำวนำ 

39ธรยทธ เวชเจรญยง

รสกวำ  “เมอย”  อำกำรเมอยมจรง  อำกำรเมอยเปนสภำวธรรม

ทเกดขนทกำย นงฟงธรรมแลวรสก  “งวงซม” อำกำรงวงซมเปน

สภำวธรรมทเกดขนทใจ ฟงธรรมแลวรสก  “เบอ” อำกำรเบอเปน

สภำวธรรมทเกดขนทใจ ฟงธรรมแลว  “มความสข” ควำมสขเปน

สภำวธรรมทเกดขนทใจ  “อำกำรตนเตน  อำกำรกลว  อำกำรฟง 

ควำมโลภ โกรธ หลง”  เปนสภำวธรรมทเกดขนทใจ สภำวธรรมท 

เกดขนทกำยหรอทใจ  ลวนเคลอนไหวแปรเปลยนไปไมหยดนง 

กำรเจรญวปสสนำ  จงตองรสภำวธรรมทปรำกฏทกำยหรอทใจ 

ณ ขณะปจจบน  เทำนน

สวนกำรเจรญสมถะ  สวนใหญจะรบญญตธรรม บญญตธรรม 

นนจะมเรองรำว มตวตนบคคลเรำเขำเขำมำเกยวของ ยกตวอยำง 

เชน  อำจำรยเรยกหน  หนกเลยเดนออกมำหนำชน  มเรองรำวม 

ตวตนบคคลเรำเขำ มอำจำรย มหนเดนออกมำหนำชน กำรรแบบน 

เปนกำรรบญญตธรรม ซงบญญตธรรมเปนอำรมณของกำรเจรญ 

สมถภำวนำ  ไมใชวปสสนำภำวนำ

ถำเรำรสกถงอำกำรเคลอนไหวในขณะก�ำลงลกขน  แตก 

ไมตองพดวำ “เคลอนไหวหนอ” นะครบ แครสกถงอำกำรเคลอนไหว 

กพอ ถำรแบบนเรยกวำ รสภาวธรรม แตถำเรำรเปนค�ำพด  เปนมอ

เปนศอก  เปนแขน  เปนขำ  เปนเทำซำย  เปนเทำขวำ ถำรแบบน 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ40

เรยกวำ รบญญตธรรม ซงเปนกำรรแบบสมถะ 

กำรทรสกถงอำกำรเตนของหวใจ อำกำรขยบ อำกำรเมอย 

แบบนเรยกวำ รสภาวธรรมของกาย ถำรสกถงอำกำรกลว อำกำร

ตนเตน อำกำรเหงำ  เศรำ  เซง  เผลอ สงบ แบบนเรยกวำ  รสภาว-

ธรรมของใจ  วปสสนำใชควำมรสก แตสมถะจะใชควำมคดใชกำร

เพง นคอ ควำมแตกตำงระหวำงสมถะและวปสสนำ ซงมนใกลกน 

นดเดยว ถำเรำไมเขำใจกจะแยกแยะไมออก กำรเรยนรเพอใหเรำ 

ไดเขำใจชดเจนวำ  เรำจะท�ำอะไร ท�ำเพออะไร และจะท�ำอยำงไร 

เพอจะปฏบตไดถกตองทงสองอยำง

กำรฝกรสภำวธรรมในชวตประจ�ำวน เชน เวลำมคนชม “ใจฟ”

ใหรทนวำ “ใจฟ”  เวลำทโดนเขำดำ “ใจแฟบ” ใหรทนวำ “ใจแฟบ”

ทำนก�ำลงปฏบตธรรม ในขณะทถกเขำชม และโดนเขำดำ เมอมอะไร 

มำกระทบทำงตำ ห  จมก ลน กำย  ใจ  ใหสงเกตอำกำรของใจวำ 

มนมปฏกรยำอะไรเกดขนบำง  เชน  เมอกระทบแลวรสก สขใจ

ท�ำใหเกดควำมพอใจ ทกขใจ ท�ำใหเกดควำมไมพอใจ หรอ  รสกเฉยๆ

กใหรทนตำมทมนเปน

41ธรยทธ เวชเจรญยง

“ซงคนหลายใจ” คนหลำยใจ ถำมใครกไมมใครเขำชอบ แต

เมอสงเกตทใจของเรำเอง  วนหนงๆ ชวโมงหนงๆ นำทหนงๆ มน 

เปลยนไปไมรกใจ  เดยวมนกสข  เดยวมนกทกข  เดยวกเบอ  เดยว 

กโลภ  เดยวกโกรธ  เดยวกหลง มนเกดขนทใจ  แลวกแปรปรวน 

เปลยนไป  เกดดบสลบไปไมหยดนง  แตทกๆ  อำกำรทเกดขนนน 

ไมมอะไรทคงอยนำน มนเกดขนชวครงชวครำว  แลวกดบสลำย 

หำยไปเพรำะมนไมเทยง  ไมทน  ไมใชตวตน บงคบบญชำไมได

กำรฝกเจรญสต ไมใชฝกใหเกดสตตลอดเวลำ โดยไมใหเผลอ 

สตเลย ถำใครฝกใหมสต หรอบงคบใหมสตอยตลอดเวลำ ทำนจะ 

ไดรบควำมเครยดเปนรำงวล กำรฝกสตใหรวำ  เมอกนเผลอสตไป 

แลว กำรปฏบตธรรม  มนจะม  รบำง  เผลอบำง  เพงบำง สลบกนไป 

เมอเรำฝกบอยๆ อำกำรเผลอกยงคงมอย แตอำกำรเผลอจะหดสนลง 

สตจะวองไวมำกขนในกำรรสกตว สตจะเกดไดบอยขน และเกดได 

งำยขน

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ42

๑. กำรใหทำน 

๒. กำรรกษำศล 

๓. กำรเจรญภำวนำ 

๔. ควำมออนนอมถอมตน 

๕. ชวยกจกรรมอนเปนประโยชนและเปนกศล 

๖. อทศสวนบญสวนกศล 

๗. อนโมทนำบญ 

๘. ฟงพระธรรม 

๙. แสดงธรรม 

๑๐. มควำมเหนถกตองถกตรงเปนสมมำทฏฐ

บญกร ยาวตถ ๑๐ ประการทเราควรร จ กและควรฝ กให ม  

เพราะเปนหลกการทาก ศลใหถ งพรอม

43ธรยทธ เวชเจรญยง

ธรรมะเปนเรองของชวต 

ชวตคอการเรยนร 

เรยนรความจรงของกายและใจ 

ถำทำนใดมควำมรสกปวดเมอยเกดขนทกำยในขณะน  ให 

ทำนลองสงเกตดควำมปวดเมอย อยำเพงเปลยนอรยำบถ อยำเพง 

กระดกกระดก อยำเพงขยบ  ใหสงเกตวำ อำกำรเมอยหรออำกำร 

ปวดนน มนมำกขนหรอนอยลง อำกำรปวดทมำกขนนน มนเทยง 

หรอไมเทยง ควำมปวดควำมเมอยทไมเทยงนน มนก�ำลงแสดงค�ำวำ 

“อนจจง”  ใหเรำไดเหน  เรำจะท�ำใหควำมปวดเมอยอยเทำเดมเทำ

เกำกไมได  นนมนก�ำลงแสดงค�ำวำ  “ทกขง” ถกบบคน ทนอยใน

สภำพเดมนำนๆ ไมได  ใหเรำไดเหน  เรำจะสงควำมปวดเมอยใหหำย 

ไป ณ บดเดยวนไดหรอไม ค�ำตอบคอ  สงไมได  มนก�ำลงแสดงค�ำวำ

“อนตตา” บงคบบญชำไมได มนไมใชตวตนของเรำ  ใหเรำไดเหน

ถำกำยใจเปนตวตนของเรำจรงๆ แลว เรำตองสงมนได  เรำตองบงคบ 

บญชำมนได ทำนวำจรงไหมครบ

คอเร องของช ว ต

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ44

นคอกำรพสจนค�ำสอนของพระพทธเจำ  เวลำททำนปวด 

เมอยมำกๆ  เมอทำนขยบตว  จะรสกวำรำงกำยมอำกำรเคลอนไหว 

เกดขน ถำสงเกตอำกำรปวดเมอย อำกำรปวดเมอยจะคอยๆ คลำยตว 

ลง สำเหตทท�ำใหเกดควำมปวดควำมเมอย คอ นงในอรยำบถเดยว 

นำนๆ การนงนานๆ  เปนเหต  อาการปวดเมอยเปนผล สรรพสง

เกดขน  เพรำะมเหตมปจจย สรรพสงดบไป  เพรำะมนหมดเหตหมด 

ปจจย จงไมมพระผสรำง หรอใครสรำงขน มแตสรรพสงหมนเวยน 

เปลยนไปตำมเหตปจจยเทำนน

กำรปฏบตธรรม  สงทส�ำคญ คอ ควำมเขำใจ เมอเรำเขำใจแลว 

ตองน�ำไปปฏบต  กำรปฏบตกตองรหลกวำ พระพทธองคทรงสอน 

เรองอะไร สอนใหปฏบตอยำงไร  เมอเรำท�ำไดถกตองตรงทำง ผลก 

ยอมปรำกฏ คอ ควำมพนทกข  กำรทจะพนทกขไดนน กตองเดน 

ตำมมรรค สตปฏฐาน ๔ คอ มรรคเบองตน  วปสสนา คอ มรรคเบอง

กลำง อรยมรรคมองค ๘  คอ มรรคเบองปลำย  นแหละคอ หนทาง

แหงความพนทกข  เปนหนทำงทท�ำใหหมดทกขสนทกข  ไดพบ

สนตสขอยำงแทจรง นนคอ พระนพพำน

45ธรยทธ เวชเจรญยง

ชวงนเราจะมาฝกเจรญสตขณะทกนขนมกนดไหมครบ ขอให

เจำหนำทชวยแจกขนมใหทกทำนคนละชน  เมอทำนไดรบขนมแลว 

ใหเอำมอหยบจบขนมไว  อยำเพงทำนนะครบ  ขอใหทกทำนเอำ 

ขนมแตะทลน  แตหำมกด และใหจบควำมรสกวำ  ขนมนมรสเคม 

หรอรสหวำน  เมอจบควำมรสกนนไดแลว  ใหเอำออกจำกปำกครบ 

ถำมวำ  “ขนมเคมหรอหวานครบ” ทกทำนตอบวำ  “หวาน”

ตอนนขอใหทกทำนกดขนมเพยงแคค�ำเดยว  แตหำมเคยว 

ใหแคอมเอำไว และใหทำนสงเกตวำ ควำมหวำนททำนจบควำมรสก 

ไดนน  ควำมหวำนมนนอยลง  หรอมำกขน  ควำมหวำนนอยลง 

กแสดงควำมไมเทยง ควำมหวำนมำกขน กแสดงควำมไมเทยง ทน 

ใหทำนเคยวไดเลยครบ ขณะททำนเคยวจะรสกอำกำรของปำกขยบ 

ขนมกระทบลนกรรส  เมอลนสมผสรส ใจชอบกได ไมชอบกได หรอ 

เฉยๆ กได  แตจตจะรไดทละอยำง ทละขณะ แททจรงแลวจตจะร 

สภำวธรรมตำงๆ  ไดทละขณะ  แลวจตกดบไป  เชน  จตรอำกำร 

ปำกขยบขณะเคยวกอยำงหนง  จตรรสกอยำงหนง  จตชอบกอยำง 

หนง  จตไมชอบกอยำงหนง  จตเฉยๆ กอยำงหนง  เปนตน  เรำจะ 

รสกเหมอนประหนงวำ  จตรพรอมๆ  กน แททจรงแลว  จตรไมพรอม 

กน จตเกดดบสลบกนอยำงรวดเรว  จตรอำกำรขยบ จตรรส จตร 

ก นขนมอยางมสต

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ46

ชอบ  จตรไมชอบ  ลวนเปนจตคนละดวง  กำรปฏบตธรรม  คอ 

กำรเรยนรดรำงกำยมนท�ำงำน กำรเรยนรดจตใจมนท�ำงำน มนท�ำ 

ของมนเอง ใครกลนขนมแลวครบ ยกมอขน  ใครสงใหกลน ทกคน 

หวเรำะ  เหนไหมครบ  รำงกำยมนกลนของมนเอง  รำงกำยมนท�ำงำน 

ของมนเอง  เรำดรำงกำยมนกนขนม  ใหเหมอนดคนอนมนกนขนม 

นะครบ 

ตอไปใหทำนกดค�ำทสองเคยวและกลนไดเลย  ใครเคยว 

หมดแลว  ใหตอค�ำทสำมทสไปไดเลยครบ พอทำนกนขนมไปค�ำ 

ทสำมทสแลว  สงเกตไดไหมครบวำ  “คอแหง”  อำกำรคอแหง

เชญมนมำหรอวำมนมำเอง ไมไดเชญมนมำ มนมำของมนเอง ใหด 

ควำมเปลยนแปลงของมน  เหตทท�ำใหคอแหงคอ ขนม ตอนทเรำ 

ไมไดกนขนม คอไมแหง  ขนมชนนเปนเหต  คอแหงเปนผล พอ 

คอแหงแลว  เรำตองกำรน�ำ ควำมอยำกดมน�ำอยทใจ อำกำรคอแหง 

อยทคอหรอทกำย  แตควำมอยำกดมน�ำอยทใจ  เปนสภำวธรรม 

คนละตว  “อยาก”  ใหรวำ  “อยาก” หำกไมมน�ำใหดม  รสกใจเกด

อำกำร  “หงดหงด”  ใหรวำ  “ใจหงดหงด” ควำมอยำกดบไป ควำม

หงดหงดโผลขนมำแทนท  เหนไหมครบ กำรปฏบตธรรมตองฝกร 

อยในชวตประจ�ำวน  อยำไดแยกกำรปฏบตธรรมออกจำกชวต 

ประจ�ำวน ทใดทมกำยมใจ ทนนคอ สถำนทปฏบตธรรมครบ

47ธรยทธ เวชเจรญยง

“ปกตแลววนๆ หนงทานหายใจกนบอยไหมครบ”

.......

เราหายใจอยตลอดเวลา 

แตเราไมเคยรสก และไมเคยสงเกตมนเลย

เพราะเราหายใจดวยความเคยชน 

เราหายใจแบบทงๆ ขวางๆ

เราจะบอกวา “ฉนไมมเวลาปฏบตธรรมไมได”

ตราบใดทเรายงมลมหายใจอย

เรากมเวลาปฏบตธรรมเสมอ

49ธรยทธ เวชเจรญยง

  หนเคยเขำคอรสฝกเจรญสต ๓ ครง จตของหนชอบคด

ฟงซำน คดวนวำยในเรองไมมแกนสำรไมมสำระ  คดเรอยเปอย  เกอบ 

ตลอดทงวน บอยๆ สวนใหญจะไมรตว  จะมวธปฏบตอยำงไรคะ 

เพอไมใหจตของเรำคดฟงซำนวนวำย หรอท�ำใหคดนอยลงไดคะ

    ในเบองตนเรำจะตองหำเครองอยใหกบจต หำบำน

ใหกบจตเสยกอน  จตตองมบำน ถำผมถำมวำ  “บำนของทำนอย 

ทไหน” ใครๆ  กตอบไดวำ  บำนตนเองอยทไหน  ถำผมจะถำมวำ “ม 

ใครรบำงไหม วำบำนของจตอยทไหน” หลำยทำนท�ำหนำงงๆ จตน 

นำสงสำรมำก  เรำไมมบำนใหจตมนอย  จตจงเหมอนเดกเรรอน 

พเนจร ตกกลำงคนตองนอนใตสะพำนลอย นอนรมทำงเทำขำงถนน 

ดนำอเนจอนำถ  เพรำะเรำไมเคยหำบำนใหจตมนอย  เรำมแตหำ 

บำนหลงใหญโตใหรำงกำยอย  แตบำนของจต  เรำกลบไมเคยหำให 

มนเลย ฉะนน  เรำตองรจกหำบำนใหกบจต แลวบำนคออะไร บำน 

คาถามท ๑

ถาม-ตอบ

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ50

คอ  วมำนของเรำ  บำนอยแลวตองมควำมสข  บำนอยแลวตองม 

ควำมอบอน  บำนอยแลวตองมควำมปลอดภย  เมอทำนหำบำน 

ใหกบจตไดแลว  ถำทำนบงคบไมยอมใหจตหนเทยวออกนอกบำน 

เลย แบบนเขำไมเรยกวำ บาน แตเขำเรยกวำ คก จงอยำท�ำบำน

ใหเปนคกขงจต  จตมนจะเครยด  จตมนจะอดอด  จตมนจะไมม 

ควำมสข

วธหำบำนใหกบจต ถำผมจะใหทำนนงสงเกตจตสกสองสำม 

นำท แลวใหทำนลองสงเกตวำ  เวลำททำนนงปบ  จตสวนใหญมนชอบ 

ไปสนใจรอยทไหน สมมตวำ จตมนชอบไปรอยทลมหำยใจเขำออก 

๑๐ ครง แลวจๆ  มนกหนไปรทองพองยบ ๕ ครง แลวมนกกลบมำ 

รลมหำยใจอก  นนหมำยควำมวำ  จตมนชอบรลมหำยใจมำกกวำ 

ทองพองยบ  แตบำงทำนจตชอบไปรททองพองยบเปนสวนใหญ 

บำงทำนจตไมชอบรลมหำยใจ  ไมชอบรทองพองยบ แตมนกลบไป 

ชอบรกำยทนงอยเปนสวนใหญ ใหทำนลองสงเกตดนะครบวำ อะไร 

กตำมทจตมนสนใจ และชอบไปรสงนนบอยๆ แสดงวำ  รแลวมน 

มควำมสข  รแลวมนสบำย  รแลวมนผอนคลำย  รแลวไมอดอด 

นนแหละคอ บานของจต  ใหลองสงเกตดนะครบ

เวลำผำนไปสองสำมนำท  ผมปรบมอเสยงดงขนทำมกลำง 

ควำมเงยบ  “มใครตกใจบำงครบ” หลำยทำนยกมอ ตกใจใหรวำ 

51ธรยทธ เวชเจรญยง

“ตกใจ”  ทำนปฏบตธรรมจบแลว จบตรงทมสตรวำ “ตกใจ” ตอนน

อำกำรตกใจดบไปแลว  อะไรกตำมทเกดขนยอมดบไปไมมเหลอ 

ไมมอะไรคงคำงอยนำน  แลวอะไรเปนสำเหตทท�ำใหพวกเรำ 

สวนใหญตกใจ  เมอไดยนเสยงปรบมอดงขน สำเหตทท�ำใหเรำตกใจ 

นนมสำเหต ๒ ประกำร คอ ๑. ขณะนนทำนก�ำลงเคลม ขำดสต 

๒.  ขณะนนทำนก�ำลงฟงลมเนอลมตว  ขำดสต แตเมอใดกตำมท

ทำนมสตรตวอย  ตอใหฟำผำเปรยงเสยงดงสนนลงตรงน  ทำนกจะ 

ไมตกใจ แตเรำไมไดปฏบตธรรม เพอไมใหตกใจนะครบ  เพรำะ สต

สมำธ  ปญญำ กไมเทยงเชนกน  กำรทเรำสำมำรถรควำมจรงใน

เรองอยำงนไดนน  กเพรำะไดศกษำและปฏบตตำมหลกธรรม 

ค�ำสอนของพระพทธเจำนนเอง

พระพทธเจำทรงเปนผรแจงโลกเหนอมนษยและเทพเทวดำ 

ทงหลำย  จะหำใครมำเทยบเทยมมได  เรำลองมำตงขอสงเกต 

นะครบวำ การเจรญสตปฏฐาน ๔ ทพระพทธองคทรงสอนใหเรำ

มควำมเพยร มสมปชญญะ มสต  มำเรยนรควำมจรงทเกดขนท

กาย  เวทนา  จต ธรรม  นน พระพทธองคไดทรงวำงหลกกำรเรยนร

ไวอยำงละเอยดมำกมำยหลำยหมวด  เชน  ในหมวดกำยำนปสสนำ 

นนม ๑๔ หมวดยอย ในหมวดเวทนำนปสสนำ นนม ๙ หมวดยอย 

ในหมวดจตตำนปสสนำ นนม ๑๖ หมวดยอย ในหมวดธรรมำนปสสนำ 

นนม ๕ หมวดยอย ซงเมอนบรวมหมวดยอยๆ ทงหมดแลว มถง 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ52

๔๔ หมวดยอย ถำมวำ  “ท�ำไมพระพทธเจำจงทรงสอนกำรปฏบต 

ธรรมไวมำกมำยหลำยหมวด” เพรำะเหตวำ พระองคทรงเปนสพพญญ 

รแจงโลก  รอธยำศยของมนษยวำ  แตละทำนแตละคนนน มจรต 

อธยำศย  หรอมควำมถนดทไมเหมอนกน  จงตองเลอกกรรมฐำน 

ใหเหมำะสม และถกกบจรตตวเอง 

กำรเจรญสมถะนน ม ๖ จรต คอ รำคจรต โทสจรต โมหจรต 

วตกจรต ศรทธำจรต พทธจรต สวนกำรเจรญวปสสนำนน ม ๒ จรต 

คอ ตณหำจรต และ ทฏฐจรต  เรำจะสอนใหทกคนมำรทองพองยบ

ทงหมดกไมได  เรำจะสอนใหทกคนมำรลมหำยใจเขำออกทงหมด 

กไมได  เรำจะบอกใหทกคนมำรอรยำบถสทงหมดกไมได  เรำจะให 

ทกคนมำรเวทนำทงหมดกไมได  เรำจะใหทกคนมำรดจตทงหมด 

กไมได  เพรำะอธยำศยควำมถนดของแตละคนนนไมเหมอนกน และ

มปญญำทแกออนไมเทำกน 

เบองตนในกำรปฏบตธรรม  ทำนจะฝกรในหมวด กาย  เวทนา

จต  ธรรม  จะฝกรหมวดไหนกอนกได  ขอเพยงใหฝกรในหมวดท

ทำนถนด  ถำรแลวท�ำใหสตตนรไดงำย  รแลวผอนคลำยไมอดอด 

รแลวท�ำใหจตตงมนไดด  รแลวเปนประโยชนเกอกลใหเกดปญญำ 

กใชไดแลวครบ  แรกๆ  เรำอำจจะฝกรหมวดใดหมวดหนงทถนด 

ในกำรเรมตน  แตเมอรสกตวเปนแลว  เรำเลอกไมไดหรอกครบ 

53ธรยทธ เวชเจรญยง

สดแทแตสตสมปชญญะจะไประลกรสภำวธรรมทเกดขนทหมวด 

ใด สภำวธรรมใดทเดน  จตกจะเออมไปรสภำวธรรมนนกอน จงม 

ค�ำกลำววำ  “ไมมกรรมฐานใดทดทสด มแตกรรมฐานทเหมาะสม

ทสด สำาหรบบคคลทานนนๆ” ขอใหรอยในขอบเขตของกำยของใจ

กใชไดแลวครบ

ถำทำนไหนทถนดรลมหำยใจ กใหเอำลมหำยใจเปนเครองอย 

เปนบำนของจต  เมอจตฟงซำนกใหรเทำทนวำ ฟงซาน  เรำไมม

หนำทไปหำมจตไมใหฟงซำน  เพรำะหำมไมได  แตรได  เมอรวำฟง 

แลวจตจะกลบมำระลกรทลมหำยใจไดเอง  เพรำะลมหำยใจเปน 

บำนของจต  ฝกรสกตวบอยๆ  พอจตเผลอออกจำกบำนใหรทน 

ถำหำกทำนใดถนดรลมหำยใจ ขณะททำนนงพก หรอนงรอเพอน 

กใหจตกลบมำรรำงกำยก�ำลงหำยใจบอยๆ  รแบบสบำยๆ  รแบบ 

ผอนคลำย ถนดรทองพองยบ ถนดรอรยำบถ ถนดรกำยนงกำยไหว 

กในท�ำนองเดยวกน  ใหฝกสตทงในรปแบบ  และฝกสตในชวต 

ประจ�ำวนดวย จงจะท�ำใหจตมก�ำลงมำกขน ทำนสำมำรถฝกท�ำได 

ทง ๒ วธ  ดงน

วธทหนง คอ ปฏบตธรรมในรปแบบ ยกตวอยำงเชน ตนเชำ

ขนมำไหวพระสวดมนต  สมำทำนศล  ๕  จะฝกเดนจงกรม  หรอ 

นงสมำธในรปแบบ  เชน  จะนงหรอเดนอยำงละ  ๕  นำท  หรอ 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ54

๑๐ นำท  หรออยำงใดอยำงหนงกได  นคอ  กำรฝกท�ำในรปแบบ 

ขอใหฝกท�ำทกวน มำกบำงนอยบำง กดกวำไมท�ำเลย

วธทสอง คอ ปฏบตธรรมแบบไรรปแบบ  ใหฝกสตรสกตว

ในชวตประจ�ำวนบอยๆ  เวลำกน ดม  เคยว ขบถำย ยน  เดน นง 

นอน  ใหรสกตว  โดยใหเรำหดซอยเวลำของชวตเปนชวงสนๆ  เชน 

ในระหวำงวน ใหฝกสตรรำงกำยหำยใจ  รรำงกำยพองยบ หรอรกำย 

นงกำยเคลอนไหว  รใจทไหลไปคด  รอำกำรของจตทมควำมสข  ทกข 

เฉยๆ ใจทมควำมโลภ โกรธ หลง ใหเรำหมนสงเกตอำกำรแปรปรวน 

เปลยนไป  ไมคงทของแตละสภำวธรรม  รแบบเกบแตมทละเลก 

ทละนอย ฝกรบอยๆ นะครบ

เวลำทเรำขบรถไปท�ำงำน รถตดมำก ท�ำใหใจหงดหงด ใหมสต 

รทนวำ  “ใจหงดหงด”  แลวกท�ำหนำทขบรถตอไป ถำมสภำวะใด

เกดขน  กใหรสภำวะนนตำมทมนเปน  เชน  กงวลวำจะไปท�ำงำน 

ไมทน กใหรทนวำ  “ใจกงวล”  เปนตน พอไปถงทท�ำงำนกท�ำหนำท

ตำมปกตไป จะเดนไปหองน�ำกใหรสกตว จะดม  จะกน จะขบถำย 

กใหรสกตว  พยำยำมฝกซอยเวลำของชวตตวเองออกเปนสวน 

ยอยๆ สนๆ  เพอเปนกำรเตมเตมในกำรเจรญสต  ในรปแบบเรำกฝก 

ในชวตประจ�ำวนแบบไรรปแบบ  กฝกท�ำประจ�ำสม�ำเสมอ  โดย 

ไมแยกกำรปฏบตออกจำกชวตประจ�ำวน

55ธรยทธ เวชเจรญยง

การฝกสตรกาย  ในเบองตน ผมขอแนะน�ำวำ  สงทควรฝกร

ทกำย  กจะมแค ๒ อยำง  คอ  รกายนง และ กายเคลอนไหว  ซงเรำ

จะฝกรไดงำย ถำทำนถนดรลมหำยใจ ลมหำยใจกหนไมพนอำกำร 

นงกบอำกำรเคลอนไหว  ขณะทลมหำยใจเคลอนเขำ  ขณะนนคอ 

อำกำรเคลอนไหว พอลมหำยใจเขำถงทสด มนจะหยดนงนดหนง 

แลวลมหำยใจกเคลอนออก พอเคลอนออกถงทสด  มนกหยดนง 

นดหนง แลวมนกเคลอนเขำ กำรดลมหำยใจ กใหรสกถงอำกำรนง 

กบอำกำรเคลอนไหว  ใหดรำงกำยมนหำยใจเหมอนดคนอนเขำ 

หำยใจ โดยไมตองเพง ไมไปจดจองจดจอทลมหำยใจ และไมไลตำม 

ลมหำยใจ ส�ำหรบทำนทถนดรทองพองยบ กหนไมพนอำกำรนงกบ 

อำกำรไหว  จงหวะทมนพองๆๆ กคอ  อำกำรเคลอนไหว พอทอง 

มนพองถงทสด  มนกจะหยดนงนดหนง  แลวมนกคอยๆ  ยบๆๆ 

ขณะทมนก�ำลงยบๆๆ  ขณะนนกคอ  อำกำรเคลอนไหว  ทำนทร 

อรยำบถส  ยน  เดน  นง นอน  กหนไมพนอำกำรนงกบอำกำรเคลอน 

ไหว  เกดดบสลบกนไปเชนกน

สรปแลวองครวมๆ ของรำงกำยทเรำรสกไดงำย  กคอ อาการ

นง  กบ  อาการเคลอนไหว  เวลำททำนกวำดบำน  ซกผำ  อำบน�ำ

ท�ำอำหำร ลำงรถ รดน�ำตนไม  กน ดม  เคยว ขบถำย  เรำกสำมำรถ 

รสกถงอำกำรนงไหวได  ในชวตประจ�ำวน นคอกำรฝกสตรกำย

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ56

การฝกสตรใจ ถำมสงหนงประกำรใด มำกระทบทำง ตา ห

จมก ลน กาย ใจ  เมอกระทบแลว  ใหสงเกตอำกำร หรอปฏกรยำ

ของใจ  ซงจะมอำกำรปรำกฏขนอยำงใดอยำงหนงในสำมอยำงน 

คอ  เมอกระทบแลว  รสกวำ  สข  กพอใจ  ทกข  กไมพอใจ หรอ

เฉยๆ ยกตวอยำงเชน

การรเมอรสกระทบลน

สมมตแกวน  คอ นำาสม  เรำชอบดมน�ำสม พอน�ำสมกระทบ

ลนปบ พอใจ  ใหรทใจทมน พอใจ

สมมตแกวน  คอ นำามะเขอเทศ แตเรำไมชอบ พอดมไปแลว

ไมพอใจ  ใหรทใจวำ  ไมพอใจ

สมมตวำแกวน  คอ นำาเปลา พอน�ำเปลำแตะลนปบ  รสกเฉยๆ

กใหรวำ  เฉยๆ

การรเมอรปกระทบตา

เหนดอกกหลำบดอกใหญสวยมำก  เหนแลวเปนอยำงไร 

พอใจ  ใหรวำ พอใจ

เหนดอกกหลำบทเหยวแลวเปนอยำงไร  ไมพอใจ  ใหรวำ

ไมพอใจ

เหนดอกกหลำบดอกใหญมำก แตมนเปนดอกกหลำบพลำสตก 

เหนแลวรสก  เฉยๆ กใหรวำ  เฉยๆ

57ธรยทธ เวชเจรญยง

การรเมอเสยงกระทบห 

พอมคนชมเรำก พอใจ พอมคนดำเรำก ไมพอใจ แตถำเขำดำ

คนอนทไมเกยวกบเรำก รสกเฉยๆ  ใหรสกตำมทมนเปน

การรเมอกลนกระทบจมก

เวลำไดกลนหอมพอใจ กใหรวำ พอใจ  ไดกลนเหมนไมพอใจ

กใหรวำ  ไมพอใจ แมกลนทหอมหรอเหมน พออยกบมนไปนำนๆ

ชกเรมชนอำจจะ รสกเฉยๆ กได  จรงไหมครบ

การรเมอมสงมากระทบกาย

ขำงนอกหองอำกำศรอนมำก ไอรอนกระทบผวกำย  ไมพอใจ

ใหรวำ  ไมพอใจ พอเขำมำในหองแอร  เยนสบำย พอใจ  ใหรวำ

พอใจ พอนงไปนำนๆ  เรมชนอำจรสก  เฉยๆ หรอนงไปแลวหนำว

กลำยเปน  ไมพอใจ  กได  อะไรมำกระทบ  ใหสงเกตทใจ พอใจ

ไมพอใจ หรอเฉยๆ อยำงใดอยำงหนงเกดขนแน

หำกทำนใดยงงงๆ สงสยอย  ไมรวำจะเรมตนปฏบตอยำงไรด

ใหเรำกลบมำศกษำเรยนรหลกค�ำสอนของพระพทธเจำวำ พระองค 

ทรงใหหลกในกำรปฏบตธรรม ทงในเรองกำรเจรญสมถะ และกำร 

เจรญวปสสนำไววำอยำงไร  เพอเรำจะไดไมสบสน ขอแนะน�ำใหทำน 

หมนสงเกตควำมรสก  เวลำททำนยนใหรวำ กายมนนง  เวลำททำน

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ58

เดนใหรวำ กายมนเคลอนไหว พอหยดเดนกำยกนง  พอกำวเทำ

เดนกำยกเคลอนไหว  เบองตนใหทำนฝกรแค  ๒ อำกำรนไปกอน 

คอ  ใหมสตร อาการนง กบ อาการเคลอนไหว นเปนกำรเรมตน

หำกทำนมสตรสกตวอย  ถำมสภำวธรรมอนใดแปลกปลอม หรอโผล 

ขนมำ  เชน จตทเผลอไปคด จตโลภ  โกรธ หลง สข ทกข  เฉยๆ 

เกดแทรกขนมำ สตกจะระลกรสภำวธรรมเหลำนนไดเอง ขณะท 

มสตรสกตว สตเปรยบเสมอนยำมเฝำบำน พอมอะไรแปลกปลอม 

เขำมำในบำน สตจะระลกรขนมำไดดวยตวของเขำเอง

ท�ำไมค�ำสอนของพระพทธเจำ และค�ำสอนของครบำอำจำรย 

จงมมำกมำยนก  เพรำะผปฏบตมหลำกหลำยจรตอธยำศย  จงม 

หลำกหลำยอบำยวธ  ใหเรำหำกรรมฐำนหลกสกอยำงหนง  ทเรำ 

ถนดในกำรฝกตนเอง  เรมตนตองมเครองอยใหกบจต หำบำนให 

จตเขำอยเสยกอน นงนงๆ อยเฉยๆ ไมมอะไรท�ำ ใหพำจตกลบบำน 

กลบมำรสกรำงกำยทก�ำลงหำยใจ กลบมำรรำงกำยทก�ำลงพองยบ 

กลบมำรสกรำงกำยทนงอย  ใหมำรกรรมฐำนทเรำถนดบอยๆ 

เครองมอภำวนำจะไดมก�ำลง และมคณภำพมำกขน

59ธรยทธ เวชเจรญยง

  สงคมในยคปจจบนน มแตควำมวนวำยรบเรง  เรำจะมวธ

อยและปฏบตธรรม  ฝกปฏบตตวอยำงไร  ใหเรำมสตมควำมสข 

ทงกำยและใจ  เพรำะกเลสในปจจบนมอยรอบตวเรำทกดำน

   เวลำอยในมวลหมมตรหรออยกบคนหมมำก  เราตอง

ใชหลกเมตตาธรรม  ใหมควำมรกควำมปรำรถนำดเปนมตรไมตร

ตอกน  เวลำมปญหำใดๆ เกดขน ใหใชเหตผลมำกกวำกำรใชอำรมณ 

ใชปญญำแกปญหำ  อยำใชอำรมณโกรธในกำรแกปญหำ  ใหใช 

หลกเมตตำธรรม ทพรอมจะใหอภยซงกนและกนได  ใชหลกกรณำ 

ชวยเหลอเผอแผเกอกลซงกนและกน ฝกใหมควำมรกควำมปรำรถนำด 

ตอกนบอยๆ  ในขณะเดยวกน  เมอเรำอยตวคนเดยว  ไมไดยงเกยว 

กบใคร  กใหฝกเจรญวปสสนา  ฝกรสกตวทกำยทใจบอยๆ ใหเหนถง

ควำมไมเทยงของสภำวธรรมตำมทมนเปน จตจะไดเรยนรควำมจรง 

ไดเขำใจ และยอมรบ จงปลอยวำงไดงำยขน

คาถามท ๒

61ธรยทธ เวชเจรญยง

สมถะ และ  วปสสนำ เปนธรรมะค  ทสนบสนนเกอกลกนทงกน 

ไมไดตองไปดวยกน บำงครงในกำรเจรญวปสสนำ  จตมนกลงไป 

พกสงบอยกเปนสมถะ ธรรมะสองอยำงนไมทงกน ตองไปดวยกน 

อยในมวลหมมตรตองเจรญเมตตำ มควำมปรำรถนำดตอกน ใชวธกำร 

คดบวกกได กำรคดบวกคดดกเปนกำรเจรญสมถะ อยำงหนง สมถะ

นนดเพยงพอททำาใหจตสงบ  แตสมถะดไมเพยงพอทจะทำาให 

พนทกขได  เรำจงจ�ำเปนจะตององอำศยกำรเจรญวปสสนำเขำไป

ชวยดวย 

ถำจะถำมวำ  “การเจรญเมตตาจะตองทำาอยางไร”  ท�ำได

โดยกำรสงควำมรสกทดๆ  และควำมปรำรถนำดออกจำกใจไปไดเลย 

ไมใชแคกำรทองสพเพสตตำจำกปำก แตตองแผเมตตำออกจำกใจ 

ขณะก�ำลงแผเมตตำใหแกผอน  ในขณะเดยวกนนน กเทำกบก�ำลง 

แผเมตตำใหแกตนเองดวย  “การอทศสวนบญสวนกศล”จะตอง

อำงถงบญกศลทตนไดท�ำส�ำเรจแลว และนอมอทศบญกศลนนไปให 

แกทำน สวนกำรแผเมตตำนน  ไมตองอำงถงบญกศลทตนท�ำมำแลว 

เพยงแคสงควำมรสกควำมปรำรถนำดออกจำกใจไปไดเลย ปรำรถนำ 

ใหสรรพสตวทงหลำยมควำมสข อยำไดมทกข  โทษ  เวร ภย  ใดๆ 

ตอกนและกนเลย  เปนตน

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ62

ทำนเหนควำมแตกตำงไหมครบวำ  “กำรอทศสวนบญสวน 

กศล”  เปรยบเสมอนหนงทเรำอยำกจะใหเงนใคร แตในกระเปำเรำ 

ไมมเงนเลย เรำกไมสำมำรถทจะหยบยนเงนใหแกใครเขำได  เรำตอง 

ท�ำบญใหส�ำเรจเสรจสนเสยกอน แลวจงอำงเอำบญทท�ำส�ำเรจแลว 

นน  แผอทศไปใหทำน นคอ ควำมแตกตำงระหวำงกำรแผเมตตำ 

และกำรอทศบญกศล

63ธรยทธ เวชเจรญยง

  สงสยวำ สต กบ สมำธ สำมำรถเกดขนไดในเวลำเดยวกน

หรอเปลำ

  สต สมำธ ปญญำ สำมำรถเกดรวมกนได แตสต สมำธ

ปญญำ นนสรำงขนไมได ทงสำมอยำงน ลวนมเหตใกลทท�ำใหเกด 

เหตใกลทท�ำใหเกดสต  คอ จตจดจำาสภาวธรรมไดอยางแมนยำา

ยกตวอยำงเชน  ขณะทเรำฝกเดนจงกรม  จตจะจดจ�ำอำกำร 

เคลอนไหวในขณะเดนจงกรมไดอยำงแมนย�ำ พอเรำมำนงทเกำอแลว 

มคนเรยก ขณะทลกขนจำกเกำอ  สตกมำระลกรอำกำรเคลอนไหว 

ไดเอง โดยทเรำไมไดจงใจทจะร  ถำมวำ  “สตมำระลกรไดอยำงไร” 

สตระลกรได  เพรำะจตจดจ�ำสภำวะอำกำรเคลอนไหว ในขณะทเรำ 

ฝกเดนจงกรมไดอยำงแมนย�ำ  เมอมอำกำรเคลอนไหวเกดขนใน 

ครงหนำ หรอครงตอๆ ไป สตจงระลกรขนมำไดเอง โดยไมไดตงใจ 

ทจะร

จะขอยกตวอยำงสภำวธรรมทเกดขนทใจบำงนะครบ ขณะท 

เรำนงฟงธรรมอย ปรำกฏวำมเสยงดงจำกขำงนอก ท�ำใหเรำฟงธรรม 

คาถามท ๓

65ธรยทธ เวชเจรญยง

ไมรเรอง  เกดอำกำรหงดหงด  จตเรมจดจ�ำอำกำรหงดหงดแลว 

พอเรำเดนออกนอกหอง ฝนตกท�ำใหเรำตวเปยก เกดอำกำรหงดหงด 

ขน  สตระลกรอำกำรหงดหงดทปรำกฏทใจไดเอง  ถำมวำ  “สต 

ระลกรไดอยำงไร” ทสตรไดเพรำะจตจดจ�ำสภำวธรรมหงดหงดได 

อยำงแมนย�ำ  เมอมอำกำรหงดหงดเกดขนในครงตอๆ ไป สตจงเออม 

มำรไดเองโดยอตโนมต 

สรปแลว สต สมาธ  ปญญา สรางขนไมได แตทงสต สมำธ

และปญญำ ลวนมเหตใกลทท�ำใหเกด  เรำมำเรยนรเหตใกลทท�ำให

เกด สต สมำธ ปญญำ  เพมเตมกนหนอย นะครบ 

สต สรำงขนไมได แตมเหตใกลทท�ำใหเกดสต คอ จตจดจำา

สภาวธรรมนนไดอยางแมนยำา  เมอสภำวธรรมนนๆ  เกดขนใน

ครงตอๆ  ไป สตจงเกดระลกรขนมำไดเอง นคอ  เหตใกลทท�ำให 

เกดสต 

สมาธ สรำงขนไมได แตเหตใกลทท�ำใหเกดสมำธ คอ ความ

สข สตเปนกศล กศลมผลท�ำใหเกดควำมสข  เมอทำนฝกสตรสกตว

ไดบอยๆ  ควำมสขกยอมโชยขนในจตของทำนไดบอยๆ  เชนกน 

ความสข  จงเปนเหตใกลท�ำใหเกดสมมำสมำธ  คอควำมตงมน 

นนเอง

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ66

ปญญา สรำงขนไมได แตเหตใกลทท�ำใหเกดปญญำ คอ

สมมาสมาธ  คอควำมตงมน  เมอจตตงมน จงเกอกลใหปญญำอำนร

ควำมจรงของรป - นำม กำย - ใจ วำเปนไตรลกษณ

เรำจะเหนไดวำ  ไมมอะไรทเรำสรำงขนมำไดเลย ทกอยำง 

ลวนเกดจำกเหตปจจยทงสน  เพยงท�ำเหตใหตรง ผลกยอมจะปรำกฏ 

ขนเอง มงท�ำทเหต มใชใหไปท�ำทผล นะครบ

เรำมำเรยนรควำมหมำยของค�ำวำ  สต  สมาธ  ปญญา

เพมเตมอกสกเลกนอย  เพรำะสำมค�ำนส�ำคญยงนก สต  คอ ควำม

ระลกได ควำมไมเผลอ ควำมไมเลอนลอย สมาธ  คอ ควำมตงมน

ของจต สต  ท�ำหนำทระลก สมาธ  ท�ำหนำทตงมน  เปนผร  ผด

ผสงเกตกำรณ ปญญา ท�ำหนำทเปนผเหนควำมจรงวำ สภำวธรรม

ทเกดขนนน  ลวนไมเทยง  เปนทกข  เปนอนตตำ  ไมใชตวตน 

ของเรำ บงคบบญชำไมได นคอควำมหมำยทแตกตำงกนของ สต

สมาธ ปญญา แมจะมควำมหมำยทไมเหมอนกน แตท�ำงำนรวมกน

ได  ขณะใดทมสต  และสมำธ  ขณะนนอำจจะไมมปญญำประกอบ 

รวมกได  แตขณะใดกตำมทมปญญำเกดขน  ขณะนนจะตองมสต 

และสมำธ ประกอบรวมดวยเสมอ

67ธรยทธ เวชเจรญยง

  ขอแนวทำงกำรสอนเดกอำย ๔ ขวบ ปฏบตธรรม นอกจำก

ทเรำท�ำตวเปนแบบอยำงทดแลว  รปแบบทจะสอนงำยๆ ตองท�ำ 

อยำงไรคะ

  วธกำรสอนเดก อนดบแรก “อยาทำาธรรมะใหเปนยาขม

แตจงทำาธรรมะใหเปนขนมหวาน”  เวลำททำนสอนเดกปฏบตธรรม

ถำเดกเขำวงกใหเขำวงปฏบตธรรม ถำทำนสอนเดกใหมำเดนจงกรม 

แบบผใหญ  เดกจะเบอ  ตอนทผมสอนปฏบตธรรมอยทวดพทธ- 

ปญญำ  เมอ ๑๐ กวำปทแลว  ในระหวำงทอำจำรยทำนหนงก�ำลง 

สอนอย  พอแมกพำลกหลำนมำฟงธรรมดวย พอแมกนงฟงธรรม 

แตลกหลำนกวงเลนกน ผมเลยชวนเดกๆ  ใหมำทำยหอง และผม 

กเรมถำมเดกๆ  วำ  “พวกหนลองนงนงๆ  ดซ  แลวลองสงเกต

ทรางกายวา  มอะไรบางทมนเคลอนไหวได”  เดกๆ  ตอบวำ

“ลมหายใจ  ทองมนปอง  ทองมนแฟบ” พอเดกตอบไดแลว ผมกให

เดกรลมหำยใจ  หรอมำรทองพองยบ  ตำมทใครจะถนด  แลวให 

เดกสงเกตวำ จตมนหนไปคดหรอไม  เมอใดจตมนหนไปคด มนจะ 

คาถามท ๔

69ธรยทธ เวชเจรญยง

ลมลมหำยใจ มนจะลมทองพองยบ ซงเดกกสำมำรถตอบได  และ 

เขำใจได  หลงจำกนน  ผมกพำใหเดกเดน  แลวถำมวำ  “อะไร

เคลอนไหว”  เดกตอบวำ  “รางกายเคลอนไหว”  แลวกพำเดกวง

เพอใหเดกไดเหนควำมแตกตำงวำ  อำกำรเคลอนไหวในขณะเดน 

กบอำกำรเคลอนไหวในขณะทวง  อยำงไหนเคลอนไหวมำกกวำกน 

เมอเดกไดเรยนรแลว  เขำกสำมำรถมสตรกำยเคลอนไหว  ในขณะ 

นง ขณะเดน ขณะวง  ไดโดยไมยำกเลย 

เวลำทเรำสอนเดกปฏบตธรรม อยำสอนนำน ไมตองสอนมำก 

เหมอนกบสอนผใหญ  เดยวเดกจะเบอ  เรำอำจจะพำเดกวำดภำพ 

กได  แลวชใหเดกเหนใจทมควำมสขในกำรวำดภำพ ชใหเดกเหน 

ควำมพอใจในขณะกนขนม นคอตวอยำงในกำรสอนปฏบตธรรม 

ใหแกเดก  เรำจะตองสอนใหอยในชวตทเดกเสพคนและรจก  เชน 

เดกอยำกกนไอศกรม แตเรำไมซอให  เดกจะรสกอยำงไร  เดกตอบ 

“ไมพอใจ”  กใหเดกรอำกำรไมพอใจทเกดขนทใจ  เปนตน  กำร

ปฏบตธรรมจรงๆ ตองรอยทกำยกบใจ สอนเดกตองสอนใหอยใน 

ชวตของเขำ อยำสอนยำก อยำสอนนำน สอนผเฒำ ผแก ผสงวย 

กเชนเดยวกน อยำสอนนำน อยำใชค�ำยำก สอนนอยๆ แตใหสอน 

บอยๆ สอนโดยชใหเขำเหนสภำวธรรมของกำยของใจในขณะนน 

โดยกำรกระตนเตอนเปนระยะๆ สอนใหเดกเหน ผโลภ ผโกรธ

ผหลง  ทเกดขนทใจบอยๆ  เดกกจะเรยนรไปทละเลกทละนอย

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ70

เวลำเขำท�ำอะไรกตำม พยำยำมชใหเขำสงเกตวำ ผอะไรก�ำลงเขำ 

สงใจอย

ครงหนงมวยรนมำเรยนกบผม ซงผมกสอนเหมอนทผมสอน 

ทำนแบบนแหละครบ พอสอนเสรจ  เดกสำววยรนคนหนงไดยกมอ 

ถำมผมวำ  “อำจำรยธรยทธสอนงำยจง  แคใหรสกตว  กำยเปน 

อยำงไร ใหรวำกำยเปนอยำงนน กำยนงใหรวำ กำยนง กำยเคลอนไหว 

ใหรวำ กำยเคลอนไหว ใจเปนอยำงไร ใหรวำใจเปนอยำงนน  ใจสข 

ใจทกข ใจเฉยๆ ใจโลภ ใจโกรธ ใจหลง ใจฟงซำน ใจสงบ กใหรตำม 

ทมนเปน แลวใหสงเกตวำ มนเกดขนชวครำว  เดยวมนกแปรเปลยน 

ไปไมคงท  เพรำะมนไมเทยง ไมทน ไมใชตวตนบงคบไมได แลดมน 

งำยจง แลวมนจะหมดกเลสไปไดอยำงไรคะ” นคอค�ำถำมของเดก 

วยรนนะครบ

ผมจะใหทกทำนลองมำพสจนค�ำสอนของพระพทธเจำด 

โดยใหทำนเอำมอทงสองขำงวำงไวทหนำตก  แลวใหทำนยกมอ 

ขนลงขำงใดขำงหนงททำนถนด และใหทำนรสกถงอำกำรเคลอนไหว 

ในขณะทยกมอขนลง  ผมขอถำมทำนวำ  “ขณะททำนรสกกำย 

เคลอนไหวในชวงวนำทนน ในนนมควำมโลภ ควำมโกรธ ควำมหลง 

มผหญง มผชำย มเขำ มเรำ มควำมคดอะไรอยในนนไหมครบ” 

ค�ำตอบคอ  “ไมม”  ทำนสงเกตเหนไหมครบวำ  ขณะททำนมสต

71ธรยทธ เวชเจรญยง

รสกตวอย  แมเพยงแคเศษเสยววนำทเลกๆ ความโลภ ความโกรธ

ความหลง กยงไมสำมำรถครอบง�ำจตใจของทำนไดเลย หำกทำน

ฝกควำมรสกตวแบบนไดบอยๆ  ถำมวำอะไรจะเกดขน  ทำนจะ 

สงสำรกเลส  เพรำะกเลสมนจะขำดสำรอำหำรแลวตำยหมด “กเลส

ไมตองฆา แตทำาสตปญญาใหมนเกด” สตเปนฝำยกศล  เมอกศล

เกด  อกศล  โลภ  โกรธ หลง  เกดไมได  อปมำควำมมดในหองน 

เหมอนดงกเลส  ไมมควำมจ�ำเปนทเรำจะตองเอำควำมมดโยนออก 

ทำงประต  และไมจ�ำเปนทเรำจะตองเอำควำมมดเขวยงออกทำง 

หนำตำง ท�ำอยำงไงครบ  เพยงแคเรำเปดไฟดวงเดยว ควำมมดก 

สลำยหำยหมดแลว

เมอผมใหเดกวยรนสำธตแบบน  เดกวยรนกยอมรบและเขำใจ 

แตวยรนกคอวยรน  วยรนถำมตออกวำ  “จะทำาใหกเลสหายหมด

เกลยงจากใจได ตองใชเวลานานแคไหนคะ” วยรนเวลำกนอำหำร

กชอบกนอำหำรจำนเดดจำนดวน  พอมำปฏบตธรรมกอยำกได 

ธรรมะจำนดวนจำนเดด  ผมจะขอถำมทกทำนวำ  “รองเทาททาน

สวมใสมานน สกไหมครบ” ค�ำตอบคอ  “สก” ถำผมจะถำมทำนวำ

“มนสกไปเมอวนทเทาไหรครบ”  ค�ำตอบคอ  “ไมทราบ”  แตท

มนสก  เพรำะทำนใสทกวน อยำถำมวำกเลสหมดเมอไหร  รองเทำ 

เปนรปธรรม  เรำยงตอบไมไดเลยวำ มนสกไปเมอวนทเทำไหร แต 

กเลสนนเปนนำมธรรม  ยงยำกตอกำรตอบ ขอใหทกทำนมนใจเถดวำ 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ72

ทกขณะททำนมควำมรสกตว  กเลสจะคอยๆ สก  เพรำะกเลสมน 

ขำดสำรอำหำร  แตเมอใดกตำมททำนหลงลมเนอลมตว  กเลส 

กจะคอยๆ พอกพนมำกขนเชนกน ฉะนน ฝกสตควำมรสกตวบอยๆ 

รองเทำทมนสก  เพรำะเรำใสทกวน  หำกทำนปฏบตธรรมทกวน 

ประจ�ำสม�ำเสมอ กเลสมนกจะคอยๆ สกไปเอง  กเลสไมตองฆำ 

แตท�ำสตปญญำใหมนเกดนะครบ

วธการฆากเลส  คอ กำรตดตอนไมใหอำหำรกเลส ยกตวอยำง

เชน  เปรยบควำมโกรธเปนเหมอนดงยกษทสงใหญ  สตทเรำฝก 

เปรยบเหมอนกบมดตวเลกๆ มดวงชนยกษ  ยกษไมไดท�ำอะไรเลย 

เจำมดกระเดน  ขณะททำนฝกควำมรสกตว  ขณะนนควำมโกรธ 

ตวใหมกเกดขนไมได  ควำมโกรธตวใหม  จงไมไดเปนอำหำรปอน 

ใหแกควำมโกรธตวเกำ  เหมอนกบยกษทไมไดกนอำหำร สดทำย 

ยกษกตำย ทยกษตำยเพรำะขำดอำหำร  ยกษตำยเอง  โดยทเรำ 

ไมไดฆำ  เพยงแคเรำไมไดใหอำหำรยกษเทำนนเอง 

ขออปมำอกหนงตวอยำง  สมมตทบำนของทำนมเสอโครง 

ทดรำยอยตวหนง  และทำนกเลยงแมวทนำรกอยตวหนง  ระหวำง 

เสอกบแมวถำสกน  “ทำนคดวำใครชนะ”  เสอโครงตองชนะอยแลว 

แตถำสมมตวำ  เรำไมเอำอำหำรใหเสอกนเลย  แตเรำเอำอำหำร 

ใหแมวกนทกวน  เสอยอมหมดแรงและตำยไปในทสด  เสอตำย 

เพรำะไมไดกนอำหำร แตลกแมวกลบมรำงกำยทแขงแรงสมบรณ 

73ธรยทธ เวชเจรญยง

มำกยงขน  เพรำะไดรบอำหำรทกวน  เปรยบเสอโครงเปนเหมอน

ดง  ความโลภ  ความโกรธ  ความหลง  เปรยบแมวทนารกเปน 

เหมอนดง  สต  สมาธ  ปญญา  ส�ำคญเพยงวำเรำจะใหอำหำร

ฝำยไหนกนบอยกวำกน หรอกนมำกกวำกนเทำนนเอง

หำกเรำฝกสตประจ�ำสม�ำเสมอ สต สมำธ  ปญญำ  กจะคอยๆ

แขงแรงมำกขน  เรำแคเปลยนมมในกำรใหอำหำรเทำนน  ซงเรำ 

สำมำรถท�ำไดทง  ๒  แบบ แบบท  ๑ คอ  ใหทำาในรปแบบ  เชน

ไหวพระสวดมนต รกษำศล ๕ นงสมำธ  เดนจงกรม แบบท ๒ คอ

ทำาแบบไรรปแบบ  โดยฝกสตควำมรสกตวในชวตประจ�ำวนบอยๆ

ฝกแบบคอยๆ  ใหอำหำร ฝกแบบเตมเตม ฝกแบบเกบแตมไปทละ 

เลกทละนอย ใหเรำใชทง ๒ แบบควบคกนไป หรอแบบผสมผสำน 

รวมกนกได  จตจะไดกนอำหำรอยำงเตมท และเตมอม เมอใดกตำมท 

สต สมาธ  ปญญา  เขมแขง และแขงแรงขน ความโลภ ความโกรธ

และความหลง กไมสำมำรถเขำมำครอบง�ำจตไดอกตอไป  เมอนน

จตกจะเปนอสระ หลดพนจำกทกขไดอยำงสนเชง

75ธรยทธ เวชเจรญยง

    ในปจจบนทใครหลำยคนไปปฏบตธรรม  ไมวำจะเปน

กำรถอศลบวชอยทวด หรอกำรตกบำตรถวำยเพลพระ แลวถำยรป

สงทไดท�ำมำ  น�ำมำลงในเฟชบค แลวบอกวำ  ตนเองไดไปท�ำสง

เหลำนมำ  เอำบญมำฝำก ขอใหอนโมทนำบญ อยำกทรำบวำ กำร

กระท�ำแบบน  เปนสงทสมควรไหม ถอเปนกำรโออวดไหม รวมถง

บญทเปนเรองเฉพำะตน สำมำรถน�ำมำแบงปนใหผอนไดไหม

   ขนอยทเจตนำเปนส�ำคญวำ  เรำท�ำบญท�ำกศลเพอ

ท�ำนบ�ำรงพระศำสนำ  จตทคดจะให และมเจตนำเชนน  ยอมเปนบญ

แตถำมเจตนำท�ำเพอเปนกำรเอำหนำอยำกดง ท�ำเพอโออวด หรอ 

ท�ำขมคนอน  เจตนำเชนนกไมเปนบญ แตกลบกลำยเปนบำปกได 

ขนอยทสภำวะจตในขณะนนเปนส�ำคญวำ  เปนอยำงไร หำกเขำม

จตทเปนกศล  เมอท�ำบญแลวกมจตคดแบงปน คดใหคนอนไดรวม 

อนโมทนำดวย  ซงในบญกรยำวตถ  ๑๐ พระพทธองคกทรงสอน 

คาถามท ๕

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ76

ใหเรำรจกแบงบญ รจกอทศสวนบญสวนกศล กำรทเรำท�ำบญแลว 

กใหนอมนกถงบญกศลทเรำไดกระท�ำมำ  แลวเผอแผแบงบญให 

ผอนไดรวมอนโมทนำ ถำมเจตนำอนบรสทธเชนน กถอวำมจตทเปน 

บญเปนกศล แตถำมเจตนำเปนอนทไมมควำมบรสทธใจ ณ ขณะ 

จตนน  กเปนอกศลไดเชนกน  อยทเจตนำของจตในขณะนนเปน 

ส�ำคญ มบำงทำนถำมวำ ถำแบงบญกลววำบญจะหมด กำรแบงบญ 

ไมตองกลววำบญจะหมด บญไมใชขนมเคก  บญเปนนำมธรรม 

ถำอปมำบญเหมอนดงแสงเทยน  กำรทเรำใหคนอนมำตอไฟท 

เทยนเรำ แสงไฟของเทยนทเรำกไมไดดบ แตกลบท�ำใหผมำตอไฟ 

ทเทยนเรำนนสวำงไสวมำกขน  ยงใหมำกยงสวำงมำก ยงแบงบญ 

มำกกยงไดบญมำกครบ

ถำจะพดถงเรองกำรฟงธรรม กนบเปนสงทด และเปนประโยชน 

มำก แตจะเปนประโยชนมำกยงขนไปกวำน  ถำเรำรจกนอมน�ำไป 

ปฏบต  จงจะเกดประโยชนสงสด สงสดทท�ำใหเรำพนทกขหมดทกข 

ได  มคนในสงคมจ�ำนวนไมนอยทชอบฟงธรรม แตไมชอบปฏบตธรรม 

ดงตวอยำงบทกลอนทผมไดเขยนขนดงน

77ธรยทธ เวชเจรญยง

การฟงธรรม

ชอบฟงธรรม...แตไมฟง...เพอภาวนา

แลวจะฆา...กเลสใจ...ไดทไหน 

ฟงแคร...ไมฝกด...ทกายใจ

แลวเมอไหร...จะพนภย...วฏฏะเอย

กำรฟงธรรม  เมอไดหลกแลว จะตองน�ำไปปฏบต พระพทธองค

ทรงเปนผชบอกทำง พวกเรำเปนผเดนทำง พระพทธองคเดนแทน 

เรำไมได  ถำเดนแทนได  พระองคกเดนแทนใหเรำแลว  เพรำะ 

พระองคทรงมพระมหำกรณำธคณอนหำทสดมได  เมอเรำไดร  ได 

เขำใจแลว สงส�ำคญทสด คอ กำรปฏบต บำงทำนฟงธรรมมำมำก 

ฟงธรรมจำกครบำอำจำรยชนเลศชนยอด แตกลบไมน�ำมำตอยอด 

ในกำรปฏบต  เปนแบบชนดททำนเรยกวำ “รหมด...แตอดไมได”  คอ

รวำดมประโยชน  แตอดทจะขเกยจไมได  เรยนรปรยตมำมำก แต 

ขำดชวโมงบน “เมอใดทเจำฝกบนทกวน  ปกเจำกจะแขงแรง  เจำกจะ 

บนไดสง  เจำกจะบนไดไกล  ครนไฟภยปำมำ  เจำกสำมำรถบน 

เอำตวรอดได  ไมตองนอนตำยคำรง”

เรำเคยเหนคนมำฟงธรรมนบไดเปนจ�ำนวนพนจ�ำนวนหมน 

แตพอบอกใหมำปฏบตธรรม กเหลอเพยงแคหลกรอย  ในรอยคน 

ทสนใจปฏบตจรงๆ  กลดเหลอเพยงแคหลกสบ  และคนทเขำใจ 

สบาย...สบาย...ส ไ ต ล ธรรมะ78

หลกปฏบตจรงๆ กลดนอยถอยลงไปอก  เพรำะเหตวำ ศำสนำพทธ 

เปนศำสนำแหงปญญำ  เปนศำสนำแหงพทธะ ผร  ผตน ผเบกบำน 

ผรแจงโลก รแจงสจธรรมควำมเปนจรงของชวต  ไมใชศำสนำแหง

กำรออนวอนรองขอรอผลดลบนดำล แมจะมค�ำสอนเรอง ศรทธา

แตกตองเปนศรทธำทประกอบดวยปญญำ  หำกศรทธำใดทไม 

ประกอบดวยปญญำ ศรทธำนนกพรอมทจะกลบกลำยเปนควำม 

งมงำยไดงำยทสด เมอเรำเรยนรหลก  รวธ  รอบำยแลว  สงส�ำคญทสด 

คอเรำตองหมนฝกหดปฏบต  อยำลมนะครบ  “เรยนเพอร  รเพอละ

ละเพอวาง จงจะวางจากทกข”

นบเปนบญทเรำไดมโอกำสมำปฏบตธรรมรวมกนในวนน 

และผมขออนโมทนำอกครง  กบชมรมกลยำณธรรม และโรงพยำบำล 

สมทรปรำกำร ทไดด�ำรในกำรจดกจกรรมอนเปนประโยขน  เปน 

บญเปนกศล  จดใหมกำรฟงธรรม  และปฏบตธรรม  เพอใหเกด 

ปญญำพำใหใจไดรบควำมสข สงบ  เยน ธรรมะเขำใจไดดวยกำร 

ฟง แตเขำถงไดดวยกำรปฏบต  ทงปรยต และปฏบต  ตองไปดวยกน 

ทงกนไมได  “ปรยตถกตอง ปฏบตถกทาง ปฏเวธผลยอมปรากฏ”

ขนไดในสกวน ขอควำมเจรญในธรรม จงมแกสำธชนผสนใจใฝธรรม 

ทกทำนนะครบ

79ธรยทธ เวชเจรญยง

ณ โอกำสสดทำยน  ขออ�ำนำจแหงพทธำนภำพ ธรรมำนภำพ 

สงฆำนภำพ และกศลผลบญทขำพเจำและทำนทงหลำย  ไดรวมกน 

ศกษำและปฏบตธรรมในครงน  ขอจงไดรวมเปนพลวปจจยให 

เกดผล  เกดสต  เกดปญญำ แตกฉำนในธรรมะ ค�ำตรสสอนของ 

พระพทธองค  จนถงทสดแหงควำมพนทกข  นนคอ  มรรค  ผล 

นพพำน  โดยทวหนำกนทกทำนเทอญ สำธ

ชมรมกลยำณธรรมหนงสอดล�ำดบท ๓๗๘

สพพทานง ธมมทานง ชนาตกำรใหธรรมะเปนทำน ยอมชนะกำรใหทงปวง

ภาพประกอบ เซมเบออกแบบปก / รปเลม คนขำงหลง พสจนอกษร ทมงำนกลยำณธรรม

เพลต บรษทนครแผนพมพ จ�ำกด โทร. ๐-๒๔๓๘-๘๔๐๘ พมพ บรษทส�ำนกพมพสภำ จ�ำกด ๑๑๘ ซอย ๖๘ ถนนจรญสนทวงศ 

เขตบำงพลด กรงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐-๒๔๓๕-๘๕๓๐

พมพครงท  ๑ กรกฎำคม ๒๕๖๑  จำานวนพมพ ๕,๐๐๐ เลม

จดพมพโดย ชมรมกลยำณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�ำบลปำกน�ำ อ�ำเภอเมอง 

จงหวดสมทรปรำกำร ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

www.kanlayanatam.com kanlayanatam

ธรยทธ เวชเจรญยง

สบาย...สบาย...ธรรมะสไตล

www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam

สบำย สบำย สไตลธรรมะ  เรยนรแลวจะ จตใจสบำย

สบำย สบำย รกำยนงไหว  รลมหำยใจ รใหผอนคลำย

สบำย สบำย อยำไดสบสน  รตวทตน ทกำยและใจ

สบำย สบำย จะยนเดนนง  เหนอนจจง ทมนเปลยนไป

สบำย สบำย อยำไดรอชำ  รบเดนเขำมำ กอนทจะสำย

สบำย สบำย เดนตำมมรรคำ  ขององคสมมำ กอนชพวำงวำย