เรองท 5 จกรวรรดนยมตะวนตก

ลทธจกรวรรดนยม (Imperialism) คอนโยบายขยายอ านาจในการเขาควบคมหรอมอ านาจบงคบบญชา

เหนอดนแดนอน อนเปนวถทางเพอการไดมาและการรกษาจกรวรรดใหด ารงอยตอไปได ทงจากการขยายอ านาจเขายดครองดนแดน โดยตรง และจากการเขาคมอ านาจทางออมใน ดานการเมอง หรอทางเศรษฐกจของประเทศอน ๆ

การส ารวจทางทะเลและการยดครองอาณานคม

การส ารวจทางทะเลของชาวยโรปเรมขนในครสตศตวรรษท 15 เกดจากความตองการพฒนาเสนทางทะเลตดตอระหวางทวปยโรปกบเอเชย เนองจากเสนทางเดมทตองผานทะเลเมดเตอรเรเนยน เอเชยไมเนอรหรอตะวนออกกลาง ซงอยภายใตอทธพลของพวกมสลม ไมสามารถเดนทางผานได ประกอบกบความตองการสนคาจากโลกตะวนออก จงตองพยามยามเดนทางออมแหลมกดโฮป ทวปแอฟรกา ไปยงประเทศอนเดยไดส าเรจ ท าใหมการคนพบดนแดนใหมๆ อกหลายแหง และเกดการเปลยนแปลงประวตศาสตรของมวลมนษยชาตอยางกวางขวาง ในครสตศตวรรษท 19 อารยธรรมตะวนตกไดแพรขยายออกไปทวโลกทงในทวปเอเซย แอฟรกา ชาวยโรปเขายดครองดนแดนของชนชาตตางๆในรปของการลาอาณานคม

108

ทมา http://worldrecordhistory.blogspot.com/

สาเหตของการส ารวจทางทะเล มดงน

1. การมวทยาการทกาวหนา ในสมยฟนฟศลปวทยาการ ชาวยโรปไดเรมหนมาสนใจศกษาสงแวดลอมรอบๆ ตว และผลจากการตดตอกบโลกตะวนออกในสมยสงครามครเสด รวมทงการขยายตวของเมองในระยะเวลาใกลเคยงกน ท าใหชาวยโรปไดสมผสกบอารยธรรมความเจรญของโลกตะวนออกหลายอยาง โดยเฉพาะทางดานปรชญา คณตศาสตร และดาราศาสตร ท าใหปญญาชนเรมตรวจสอบความรของตนและคนหาค าตอบใหกบตนเองเกยวกบธรรมชาตรอบตว ซงผลกดนใหชาวยโรป หนมาสนใจตอความลลบของทองทะเลทกนระหวางโลกตะวนออกกบโลกตะวนตก โดยเฉพาะความรทางภมศาสตรและแผนทของโตเลม (Ptolemy) นกดาราศาสตรและนกคณตศาสตรชาวกรกทแสดงทตงของทะเลเมดเตอรเรเนยน ดนแดนรมฝงทะเลคาบสมทรไอบเรย จนถงดนแดนฝงทะเลตอนเหนอของทวปแอฟรกา รวมทงดนแดนทางดานตะวนออก ทเปนผนแผนดนใหญถงอนเดยและจน นอกจากนความรในการใชเขมทศและการพฒนารปทรง และขนาดของเรอใหแขงแรงทนทานตอสภาพลมฟาอากาศ สามารถทจะเดนทางไกลไดดขน ท าใหชาตตะวนตกหลงไหลสโลกตะวนออกอยางกวางขวาง 2. แรงผลกดนทางดานการคา เมอพวกมสลมสามารถยดครองกรงคอนสแตนตโนเปล และดนแดนจกรวรรดไบแซนไทนไดทงหมดใน ค.ศ.1453 ท าใหการคาทางบกระหวางโลกตะวนออกกบโลกตะวนตกหยดชะงก แตสนคาตางๆ จากตะวนออก เชน ผาไหม เครองเทศ ยาตางๆ ยงเปนทตองการของตลาดตะวนตก ซงหนทางเดยวทพอคาจะตดตอคาขายไดกคอ การตดตอคาขายทางทะเล ดงนนจงจ าเปนตองส ารวจเสนทางทางทะเล เพอหาเสนทางตดตอกบดนแดนตางๆ ทางตะวนออก 3. แรงผลกดนทางดานศาสนา เนองจากความคดของผน าชาตตางๆ ในขณะนนเหนวาการเผยแผครสตศาสนาเปนกศลอยางมาก รวมทงตองการแขงขนกบชาวมสลมทเขามาขยายอทธพลอยในขณะนน จงสนบสนนใหมการคนหาดนแดนใหมๆ และเผยแผครสตศาสนาไปพรอมกนดวย

109 4. อทธพลของแนวคดในสมยฟนฟศลปวทยาการ แนวความคดในสมยฟนฟศลปวทยาการ ท าให ชาวยโรปมงหวงทจะสรางชอเสยงเกยรตยศและความตองการทจะเสยงโชคเพอชวตทดกวา ผลกดนใหชาวยโรปเกดความกลาหาญทจะเผชญกบสงตางๆ รวมทงความกระตอรอรนทจะแสวงหาความรใหมๆ และรกการ ผจญภยเปนปจจยส าคญทท าใหชาวยโรปกลาเสยงภยเดนทางส ารวจมหาสมทรทกวางใหญไพศาล การส ารวจทางทะเลของประเทศในยโรป

โปรตเกส เปนชาตแรกทเรมการส ารวจทางทะเลในครสตศตวรรษท 15 โดยมกษตรยคอเจาชาย เฮนร เปนผสงเสรมและสนบสนนบารโทโลมว ไดแอส ใหสามารถแลนเรอถงแหลมกดโฮปและตอมา วาสโกดา กามา สามารถเดนเรอออมแหลมกดโฮปของทวฟแอฟรกาไดส าเรจ ท าใหโปรตเกสสามารถ จบจอง ดนแดนในทวปอเมรกาใต เกาะลงกาและมาเกา ในทวปเอเชยได

วาสโกดา กามา การเดนจากโปรตเกสออมแหลมกดโฮป

ทมา : www.baanjomyut.com ทมา : www.wikimedia.com

สเปน เรมส ารวจดนแดนโดยครสโตเฟอร โคลมบส นกเดนเรอชาวอตาลทไดรบการสนบสนนจากกษตรยสเปน พบหมเกาะอนดสตะวนตกในทวปอเมรกาและเขาใจวาเปนประเทศอนเดย จงเรยกคนพนเมองทพบวาอนเดยน และอเมรโก เวสปชช ชาวยโรปไดเผยแพรขอมลเกยวกบดนแดนโลกใหมหรอทวปอเมรกาและเรยกชอวาทวปอเมรกาตามชอของ อเมรโก เวชปชช สเปนสามารถครอบครองดนแดนสวนใหญในทวปอเมรกา หมเกาะในทะเลแครบเบยน หมเกาะฟลปปนส สเปนจงกลายเปนจกรวรรดทยงใหญและมงคงทสด

ครสโตเฟอร โคลมบส แผนทหมเกาะอนดสตะวนตก

ทมา : www.guru.sanook.com ทมา : http://th.wikipedia.org

110

องกฤษ คณะนกส ารวจไดคนพบหมเกาะนวฟนแลนดและโนวาสโกเทย ทางตอนเหนอของทวปอเมรกาเหนอ มการแขงขนการคาทางทะเลกบสเปนและโปรตเกส และไดครอบครองดนแดนในทวปอเมรกาเหนอ เปนสวนใหญ มการจดตงสถานการคาในอนเดยและแหลมมลาย และในปลายครสตศตวรรษท 18 กปตนเจมส คก ไดเดนเรอไปถงทวปออสเตรเลยและอางสทธในการครอบครอง

เจมส คก แนวประการงประเทศออสเตรเลย

ทมา : www.toptenthailand.com ทมา : www.ngthai.com

เนเธอรแลนด ชาวดตชเรมส ารวจทางทะเลในครสตศตวรรษท 17 และกอตงสถานการคาทบรเวณแหลมกดโฮป หมเกาะชวา สมาตรา มะละกาและเกาะลงกาในทวปเอเชย เกาะแมนฮตตน ในทวปอเมรกาเหนอ หมเกาะอนดสตะวนตกและทวปอเมรกาใต ฝรงเศส เรมส ารวจทวปอเมรกาและยดครองอาณานคมในแคนาดา หมเกาะอนดสตะวนตกและอนเดย ผลของการส ารวจทางทะเล

1. ยโรปกลายเปนเจาอาณานคมของโลกกอใหเกดลทธจกรวรรดนยม (ลาอาณานคม) 2. ประเทศทประสบความส าเรจในการเดนเรอ สามารถยดครองอาณานคมไดจ านวนมาก

โดยเฉพาะสเปนกบองกฤษกลายเปนชาตทมแสนยานภาพทางทะเล 3. เกดการแขงขนทางการคาและการจบจองอาณานคมของประเทศในทวปยโรป ท าใหยโรปมความ มงคง มการใชระบบเงนตรา ระบบธนาคารและการใหสนเชอ 4. เกดการปฏวตอตสาหกรรมเนองจากมแหลงวตถดบมากเพมขนจากดนแดนอาณานคม 5. ความตองการสนคาจากเอเชยเพมขนและเกดการแลกเปลยนศลปวฒนธรรม 6. ฐานะของชนชนกลาง/พอคามความมงคงท าใหมบทบาทตอการเมองในยโรปและสงคมเกดการเปลยนแปลงใหความส าคญกบวตถนยม 7. การแขงขนทางการคาและลาอาณานคมกอใหเกดความขดแยงในเวลาตอมา

111 จกรวรรดนยมยคแรก เรมตนเมอมการคนพบทวปแอฟรกา และคนพบเสนทางเดนเรอไปยงทวปเอเชย เมอศตวรรษท 15 สเปนและโปรตเกสเปนชาตผน าการคนพบดนแดนใหม โดยทสเปนเขายดครองดนแดนในอเมรกาใตแลวน าเงน ทองค า จากโลกใหมไป สวนโปรตเกสมงคงจากการผกขาดการคาขายกบอนเดย และหมเกาะเครองเทศ ตอมาเสนทางผกขาดการคา การเดนเรอของสเปนและโปรตเกสมคแขง คอ องกฤษ ฝรงเศส และฮอลนดา โดยทองกฤษเรมสงคนไปตงถนฐานแถบอเมรกาเหนอ และกระจายกนไปในโลกใหม สวนในฮอลนดาในศตวรรษท 17 มเรอเดนสมทรมากและควบคมการคาขายแถบสมาตรา บอรเนยว และโมลกกะ (หมเกาะเครองเทศ) โดยขบไลโปรตเกสไดส าเรจ และมสถานการคาในจน ญปน อนเดย ดานฝรงเศส สมยพระเจาหลยสท 14 เขาไปตงถนฐานในอเมรกาเหนอตอนกลาง สถานการคาในอนเดยและหมเกาะเวสตอนดส องกฤษและฝรงเศสขดกนเรองผลประโยชน การแยงชงความเปนใหญเหนออนเดยระหวางองกฤษกบฝรงเศสสนสดลงดวยชยชนะขององกฤษป ค.ศ. 1769 ขณะเดยวกนการแยงชงผลประโยชนทางการคาในทวปเอเชยเกดขนอยางรนแรงท าใหเสนทางการคาซกโลกตะวนตกมความ ส าคญมากขน เพราะโลกใหมตองการทาส ยโรปตองการน าตาลและใบยาสบจากโลกใหมการคาขายกบ ชาวพนเมองตามชายฝงทวปแอฟรกาดวยการน าเหลารมจากแถบหมเกาะในทะเลแครบเบยนมาแลกเปลยนกบทองค า งาชาง เครองเทศ เสอผาจากอนเดย เครองโลหะ มามอบใหแกหวหนาเผาพนเมองในแอฟรกาเพอแลกกบทาสโดยน าทาสมายงโลกใหม ในศตวรรษท 18 การคาทาสไดขยายตวอยางรวดเรวสวนใหญสงไปยงบราซลของโปรตเกสและอาณานคมของสเปนในอเมรกาใต และอเมรกาเหนอ ฉะนนชาวยโรปกบชาตอาณานคมมความสมพนธกนเปนไปเพอใหไดผลประโยชนทางการคาขายของชาตตนเปนส าคญหรอทเรยกวา ลทธพาณชยนยม (Mercantilism) ทถอวาประเทศเจรญมงคงตองพยายามขายใหไดมากทสดและซอนอยทสดอาณานคม จงมความส าคญเปนทงตลาดส าหรบจ าหนายสนคาและเปนแหลงผลตวตถดบทเมองแมเขาควบคมไดอยางเตมทดานการผกขาดการคา จกรวรรดนยมยคใหม ปลายศตวรรษท 18 องกฤษเปนชาตผน าการผลตอตสาหกรรมผาและเหลกแตเพยงผเดยว ขณะทประทศอนๆ ในยโรปและอเมรกามอาชพทางกสกรรมเปนสวนใหญ เมอการปฏวตอตสาหกรรมแพรหลายไปทวยโรป ประเทศอตสาหกรรมจ าเปนตองแสวงหาตลาดสนคา และแหลงวตถดบเพมมากขน การลาอาณานคมในยคใหมนชาวยโรปตองการเขาไปควบคมทงการปกครองและเศรษฐกจของประเทศอาณานคมอยางเตมท ผลของยคจกรวรรดนยม มดงน 1. สมยจกรวรรดนยมเปนสมยทดนแดนสวนตางๆ ของโลกถกเชอมโยงเขาดวยกน 2. เปนสมยทชาตยโรปมอ านาจสงสด มอทธพลครอบคลมไปทวโลก ชาวยโรปจงไดนาอารยธรรมของตนไปเผยแพรในทกมมโลก ทงความรทาง วทยาศาสตรและเทคโนโลย แนวความคดการปกครองระบอบประชาธปไตย ความเชอมนในสทธ และเสรภาพ การเผยแพรอารยธรรมตะวนตก เปนผลใหเกดแนวโนมทจะน าไปสอารยธรรมทคลายคลงกนไปทวโลก 3. ดนแดนทเปนอาณานคมมความเจรญกาวหนาขน เชน ดานสาธารณสขและการแพทย ดานการศกษา 4. ดนแดนทเปนอาณานคมตองสญเสยเอกราชและอธปไตย ตองสญเสยทรพยากรใหเมองแม 5. ชาตมหาอ านาจไดรวมดนแดนอาณานคมเขาเปนสวนเดยวกน โดยไมค านงถงเชอชาต ทแตกตางกน

112 6. การแขงขนกนแสวงหาอาณานคมในสมยจกรวรรดนยม ทาใหเกดความบาดหมาง น าไปสสงครามโลกครงท 1 7. หลายประเทศกลบถกครอบง าโดยลทธจกรวรรดนยมทางเศรษฐกจแทน เชน ธนาคารโลก (World Bank) และ องคการกองทนระหวางประเทศ (IMF) ทสหรฐอเมรกาขยายอทธพลทางการเงนมาสประเทศตางๆ

ทมา http://worldrecordhistory.blogspot.com/

จกรวรรดนยมในทวปแอฟรกา

ทมา http://worldrecordhistory.blogspot.com/

113

ทวปแอฟรกาเปนทวปทมขนาดใหญ มทรพยากรจ านวนมหาศาล อนเปนทตองการของชาวยโรป นอกจากนยงเปนเสนทางการคาทส าคญเชอมตอกบโลกใหมและทวปเอเชย จนถงครสตศตวรรษท 19 มเพยงไมกอาณาจกรในแอฟรกาทมระบบการปกครองทมนคง อาณาจกรเหลานไดแก กานา มาล แตกมความเจรญเทยบไดกบยโรปในยคกลางเทานน เมอพวกอาหรบรกรานมาจากทางตอนเหนอ อาณาจกรเหลานกถกท าลายไปสน ในเวลานนชาวยโรปยงไมเคยเขาไปส ารวจถงใจกลางทวป จนกระทงในชวง 30 ปสดทายของครสตศตวรรษท 19 เมอมความพยายามจะเผยแผศาสนาไปในหมชาวแอฟรกา โดยพวกมชชนนาร ท าใหมการส ารวจดนแดนใจกลางทวปขน พรอมกนนนกมนกวทยาศาสตรและนกส ารวจตดตามไปดวย พวกนไดน าเอาเรองราวการคนพบแหลงทรพยากรทสมบรณมาเผยแพร ท าใหนกลงทนโดยการสนบสนนของรฐบาลเรมเขาไปแสวงหาผลประโยชนมากยงขน ในไมชากเกดการแยงชงกรรมสทธหรอการเขาครอบครอง

ใน ค.ศ. 1885 เยอรมนโดยการน าของบสมารคไดจดใหมการประชมในกรงเบอรลนวาดวยขอตกลงเกยวกบการเขาครอบครองดนแดนในทวปแอฟรกา ทประชมตกลงกนวาชาตใดทมดนแดนอยตามชายฝงสามารถยดครองพนททลกเขาไปได โดยการสงคนไปปกครองดแลและประกาศการเขายดครองอยางเปนทางการ

นบตงแตนนมาดนแดนในทวปแอฟรกากถกแบงแยกออกเปนสวนๆโดยการเขาครอบครองขององกฤษ ฝรงเศส เบลเยยม และเยอรมน สวนโปรตเกสนนยงคงรกษาสถานการคาของตนไวไดทองโกลาและโมซมบก

การเขายดครองแอฟรกาของชาวยโรปในครงนนมขออาง 3 ประการ คอ 1. เพอเปดประตการคาใหกวางขวางตลอดทวภาคพนทวป 2. เพอปลดปลอยชนเผาตางๆใหเปนอสระจากพวกนกคาทาสชาวอาหรบ 3. เพอเผยแผครสตศาสนาไปยงดนแดนทชาวยโรปเรยกวากาฬทวป ( Dark Continent ) หลงจากนนเพยง 30 ป ของการเขาแยงชงผลประโยชนแอฟรกาทงทวป ยกเวนไลบเรยกบเอธโอเปย กตก

เปนอาณานคมของชาวยโรปจนหมดสน ผลของการเขาครอบครองในทวปแอฟรกา

การเขาครอบครองโดยไมค านงถงภาษาและเผาพนธของประชากรในพนทของชาวยโรปกอใหเกดความทกขยากแกชาวแอฟรกน ในดานการด ารงชวต ท าไร เลยงสตวแบบเดม งานศลปะ ปนรปส ารด แกะสลกไมและงาชาง วาดภาพแบบพนเมอง การเขามาเปลยนแปลงวถชาวพนเมองในเรองของวทยาการทนสมย การแขงขนทางเศรษฐกจ กฎหมายและกรรมสทธในทรพยสน การบงคบแรงงานชาวพนเมองใหสรางถนน ขดเหมองแร ขดดน ดวยเวลาการท างานทยาวนานกวาปกต การน าเอาพชใหม ๆ มาปลก เชน ยางพารา โกโก แทนทการท ามาหากนแบบเดม มการกวาดตอนเผาชนตาง ๆ ไปอยในบรเวณทก าหนด ผชายออกจากครอบครวไปท างานไกล ๆ หากขด ขนมโทษรนแรง เชน ยงเปาฯลฯ หลงสงครามโลกครงทสองประเทศสวนใหญในแอฟรกาไดรบเอกราชแตประเทศทเกดใหมเหลาตาม แบบฉบบของชาวตะวนตก อทธพลวทยาศาสตร เทคโนโลย การศกษาแผนใหม ท าใหชวตเปลยนแปลงไป จกรวรรดนยมในทวปเอเชย ประเทศมหาอ านาจทเขาครอบครองดนแดนในเอเชยมดงน

1. องกฤษยดครองอนเดย ศรลงกา พมา มลาย ฮองกง สงคโปร 2. ฝรงเศสยดครองเวยดนาม ลาว กมพชา 3. สหรฐอเมรกายดครองฟลปปนส จากการท าสงครามชนะสเปน 4. ฮอลนดายดครองอนโดนเซย 5. โปรตเกสยดครองมาเกาของจน

114

6. ในดนแดนตะวนออกกลาง บรษทของเยอรมนสรางทางรถไฟจากตรกไปแบกแดดในอรกและ อาวเปอรเซย แตถกองกฤษ รสเซยและฝรงเศสตอตานเพราะไดแบงพนทการขยายอ านาจของตนไวแลว

7. สวนในแอฟรกาดนแดนเกอบทงหมดตกเปนของชาตตะวนตก ไดแก สเปน โปรตเกส องกฤษ ฝรงเศส เยอรมน อตาลและเบลเยยม

จกรวรรดนยมในเอเชยเรมขนในครสตศตวรรษท 15 โดยการคนเสนทางการคากบประเทศจนซงน าไปสยคแหงการส ารวจโดยตรง และน าการสงครามสมยใหมตอนตนมาสบรเวณซงขณะนนเรยก ตะวนออกไกล เมอถงตนครสตศตวรรษท16 ยคแหงการเดนเรอขยายอทธพลของยโรปตะวนตกและพฒนาการคาเครองเทศภายใตลทธอาณานคมอยางมาก มจกรวรรดอาณานคมยโรปตะวนตกและจกรวรรดนยมในเอเชยตลอดหกศตวรรษแหงลทธอาณานคม จนสนสดลงอยางเปนทางการเมอตมอร-เลสเต ซงเปนอาณานคมสดทายของจกรวรรดโปรตเกส ไดรบเอกราชใน ค.ศ.2002 จกรวรรดน ามาซงมโนทศนชาตและรฐพหชาตแบบตะวนตก บทความนพยายามสรปพฒนาการของมโนทศนรฐชาตของตะวนตก

แรงผลกของอ านาจทางการเมอง พาณชยและวฒนธรรมของยโรปในเอเชยท าใหมการคาโภคภณฑมากขน ซงเปนพฒนาการส าคญจนน ามาซงเศรษฐกจตลาดเสรสมยใหมในปจจบน ในครสตศตวรรษท 16 โปรตเกสท าลายการผกขาดการคาทางบกระหวางทวปเอเชยและยโรปของชาวอาหรบและอตาล โดยการคนพบเสนทางทางทะเลสอนเดยออมแหลมกดโฮป อทธพลของบรษทอนเดยตะวนออกของดตชคแขงซงตามตดมา ท าใหอทธพลของโปรตเกสในทวปเอเชยคอย ๆ หมดไป กองทพดตชเปนชาตแรกทสถาปนาฐานทพอสระทางตะวนออก (ทส าคญทสด คอ ปตตาเวย ซงเปนส านกงานใหญบรษทอนเดยตะวนออกของดตชอนมปอมคายแนนหนา) แลวจากนน ระหวาง ค.ศ. 1640 ถง 1660 ดตชแยงชงการคากบมะละกา ซลอน ทาอนเดยใตบางแหง และญปนทมก าไรมากจากโปรตเกส ตอมาองกฤษและฝรงเศสสถาปนานคมในอนเดยและสถาปนาการคากบจนและการไดมาขององกฤษและฝรงเศสนจะคอย ๆ แซงหนาดตช หลงสงครามเจดปใน ค.ศ. 1763 องกฤษก าจดอทธพลของฝรงเศสในอนเดยและสถาปนาบรษทอนเดยตะวนออกขององกฤษเปนอ านาจการเมองทส าคญทสดในอนทวปอนเดย

กอนหนาการปฏวตอตสาหกรรมในกลางถงปลายครสตศตวรรษท 19 อปสงคของสนคาตะวนออกอยางเครองถวยเปลอกไข ไหม เครองเทศและชา ยงเปนแรงผลกเบองหลงจกรวรรดนยมของยโรป และเดมพนของยโรปในทวปเอเชยสวนใหญยงจ ากดอยกบสถานการคาและกองรกษาดานทางยทธศาสตรซงจ าเปนตอการคมครองการคา (โดยยกเวนการปกครองของบรษทอนเดยตะวนออกขององกฤษในอนเดย) ทวาการปรบใหเปนอตสาหกรรมเพมอปสงคของยโรปตอวตถดบจากเอเชยอยางมาก และภาวะเศรษฐกจตกต ายาว (Long Depression) แหงครสตทศวรรษ 1870 เปนชนวนการแยงชงตลาดใหมส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรมของยโรปและบรการทางการเงนในทวปแอฟรกา อเมรกา ยโรปตะวนออก และโดยเฉพาะอยางยง ในเอเชย การแยงชงนเกดขนพรอมกบสมยใหมในการขยายอาณานคมโลกเรยก “จกรวรรดนยมใหม” ซงหนความสนใจจากการคาและการปกครองทางออมเปนการควบคมอาณาเขตโพนทะเลไพศาลแบบอาณานคมอยางเปนทางการอนปกครองเปนการขยายทางการเมองจากประเทศแม ระหวางครสตทศวรรษ 1870 จนสงครามโลกครงทหนงเรมขนใน ค.ศ.1914 สหราชอาณาจกร ฝรงเศสและเนเธอรแลนด ซงเปนเจาอาณานคมทมนคงในทวปเอเชย ผนวกอาณาเขตกวางใหญของตะวนออกกลาง อนทวปอนเดยและเอเชยตะวนออกเฉยงใตเขากบจกรวรรดของตน ในหวงเวลาเดยวกน จกรวรรดญปนหลงการปฏรปเมจ จกรวรรดเยอรมนหลงสงครามฝรงเศส-ปรสเซย ยตใน ค.ศ.1871 จกรวรรดรสเซย และสหรฐอเมรกาหลงสงครามสเปน-อเมรกาใน ค.ศ.1898 ก าเนดเปนเจาอาณาเขตในเอเชยตะวนออกและบรเวณมหาสมทรแปซฟกอยางรวดเรว

115

ในทวปเอเชย สงครามโลกครงทหนงและสงครามโลกครงทสองเปนการตอสระหวางเจาอาณานคมหลายชาต ความขดแยงดงกลาวเกยวของกบชาตยโรปกบรสเซย และสหรฐอเมรกาและญปนซงก าลงผงาด ทวา ไมมเจาอาณานคมประเทศใดมทรพยากรเพยงพอกบความเสยหายจากสงครามโลกทงสองครงและธ ารงการปกครองโดยตรงในทวปเอเชยได แมขบวนการชาตนยมทวโลกอาณานคมน ามาซงเอกราชทางการเมองในอาณานคมแทบทงหมดทเหลออยในทวปเอเชย การปลดปลอยอาณานคมถกสงครามเยนขดขวาง และเอเชยตะวนออกเฉยงใต เอเชยใต ตะวนออกกลางและเอเชยตะวนตกยงจมอยในระบบเศรษฐกจ การเงนและทหารโลกซงมหาอ านาจแขงกนขยายอทธพล อยางไรกตาม การพฒนาเศรษฐกจหลงสงครามทรวดเรวของเสอเศรษฐกจเอเชยตะวนออก อนเดย จน ตลอดจนการลมสลายของสหภาพโซเวยต ไดลดอทธพลของยโรปและอเมรกาเหนอในทวปเอเชย ท าใหมการสงเกตในปจจบนวาอนเดยและจนสมยใหมอาจก าเนดเปนอภมหาอ านาจใหมของโลก

อนเดย

อนเดยเปนประเทศหนงทชาตตะวนตกมจดมงหมายเพอเขาไปแสวงหาวตถดบและตลาดระบายสนคา พวกพอคาชาวยโรปพรอมดวยกองทหารไดใชก าลงเขายดครองท าใหอารยธรรมทเกาแกของอนเดยไดรบความกระทบกระเทอน อนเดยเปนประเทศทมรฐตาง ๆ มากมายแตกตางทงภาษาและศาสนา ท าใหเกดความขดแยงกลายเปนจดออนใหตะวนตกยดครอง ป ค.ศ. 1500 โปรตเกสเขามาคาขายและยดเมองกวเปนศนยกลางการคา ตอมาดช องกฤษ ฝรงเศส เขามาแขงขนกนขยายอ านาจ องกฤษขจดชาตยโรปอน ๆ ได ยดครองอนเดยศตวรรษท 19 เนองจากราชวงศโมกลออนแอ โยใชกองทหารซปอย ซงเปนกองก าลงชาวอนเดยทคมครองผลประโยชนแกบรษทอนเดยตะวนออกขององกฤษเปนกองทหารทมประสทธภาพ ทหารซปอยยดรฐตาง ๆ โดยองกฤษยกดนแดนบางสวนใหรฐตางๆของอนเดยตกอยในอารกขาขององกฤษ การเปลยนแปลงของอนเดยภายใตการปกครองขององกฤษ 1. ดานวตถ มการสรางถนน ทางรถไฟ ไปรษณยโทรเลข 2. ดานการศกษา จดการศกษาแบบตะวนตก ใชภาษาองกฤษสรางปญญาชน 3. ดานประชาธปไตย ไดวางรากฐานเปนขนตอน เชน ชาวอนเดยทมการศกษาสงเลอกสมาชกนตบญญตไดใหบรการกจการไดบางมณฑล และปกครองตนเองในระดบมณฑลเมอ ค.ศ. 1935 เปดใหมการเอกตงทวไป ค.ศ. 1937 แตยกเวนการทหารและการตางประเทศ อยางไรกตามชาวอนเดยกตองการอสรภาพ เกดกบฏครงใหญท าใหชาวอนเดยรวมตวกนไดระดบหนง ปญญาชนรวมตวตงองคกรคองเกรสแหงชาตอนเดย โดยใชวธทรนแรงและดอแพง ผน าคอ มหาตมะ คานธ น าประชาชนตอสดวยวธสตยาเคราะห ซงถอหลกอหงสา คอ ไมท ารายใครและอดทนประทวงอยางสงบ ไมรวมมอกบองกฤษ องกฤษใชนโยบายแบงแยกแลวปกครอง ท าใหมสลมแยกตวมาตงองคกร คอสนนบาตมสลม แลวเรยกรองขอแบงแยกดนแดนเปนการแตกแยกอยางรนแรงระหวางชาวฮนดกบชาวมสลม เมอองกฤษใหเอกราชแกอนเดย จงเกดประเทศใหม คอ ปากสถานเกดขน รฐบาลอนเดยแกไขปญหาตาง ๆ ดานอาหาร อาชพ ทอยอาศย การอพยพของชาวมสลม การจลาจลขบไลคนตางศาสนา แมไมไดผลมากนกเพราะประชากรมาก แตไดใชระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมและระมดระวงไมยอมพงพงประเทศอนมากเกนไป ปจจบนอนเดยจดเปนประเทศทมระบอบการเมองแบบประชาธปไตยทมเสถยรภาพ ปกครองดวยระบอบ

116 ประชาธปไตยแบบสาธารณรฐ มประธานาธบดเปนประมข นายกรฐมนตรเปนหวหนาฝายบรหาร รฐสภาม 2 สภา คอ ราชยสภา (สภาผแทนรฐ) กบโลกสภา (สภาผแทนราษฎร) จน

จนเปนประเทศหนงทชาตตะวนตกตองการเขามาแทรกแซง กอนการเปลยนแปลงการปกครอง จนปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชย การทราชวงศชงหรอแมนจตองสนสดลงกเพราะชาตตะวนตกเขามาแทรกแซง เรมในป ค.ศ. 1840 - 1842 จากสงครามฝน จนพายแพองกฤษจนตองยอมท าสนธสญญานานกง ท าใหเสยผลประโยชนมากมาย เชน ยอมเปดเมองทา ยอมยกเกาะฮองกงใหประเทศองกฤษ เสยคาปฏกรรมสงครามฝนทชาวองกฤษน าเขาไปใหชาวจนตดกนมาก การเผยแผศาสนาครสต ตามเมองตาง ๆ เชน โรงเรยนและวด ชาวจนทนบถอศาสนาครสตไดรบความคมครองจากชาตตะวนตก ชาวจนสวนหนงไมพอใจรวมตวตงสมาคมลบกลมนกมวย เพอขดขวางและท ารายชาวตะวนตก พระนางซสไทเฮาสนบสนนจนสามารถเขายดสถานทตตางประเทศได การจลาจลนเรยกวา กบฏนกมวย แตชาวตะวนตกกปราบปรามได และจนตองยอมชดใชคาเสยหาย ยอมท าสญญาใหชาวตะวนตกมากขน แตจนกไมไดตกเปนอาณานคมของตะวนตกเพราะตางชาตถวงดลอ านาจจนไมมใคร ครอบครอบไดเดดขาด เชน องกฤษ โปรตเกส และฝรงเศส ราชวงศชงออนแอลงกบการทถกชาตตะวนตก และญปน รกรานท าใหชาวจนรวมตวกนเปนขบวนการชาตนยม ผน าคอ ดร.ซนยตเซน ไดตงสมาคมสนนบาตและเผยแพรอดมการณสปญญาชนจน จากหลกการลทธ ไตรราษฎร ซงเปนนโยบายปฏวต 3 ประการโคนลมราชวงศแมนจ เพอจดตงรฐบาลประชาชนตามระบอบสาธารณรฐ และจดสรรทดนใหแกประชาชน การปฏวตเรมขนเมอวนท 10 ตลาคม ค.ศ. 1911 การตอสมขนเลกนอย และซนยตเซนไดรบเลอกเปนประธานาธบดชวคราวในระบอบสาธารณรฐทนานกง ขณะทปกกงยงปกครองระบบกษตรยหลงจากเจรจากนจนยอมสละราชบลลงก แลวซนยตเซนกขอลาออก หยวนซอไขจากฝายรฐบาลปกกงขนเปนประธานาธบดคนแรก ประกาศใชรฐะรรมนญชวคราวป ค.ศ. 1912 แตการปกครองชวงนเปนแบบขนศก จงมขบวนการชาตนยมแบบใหม โดยหนไปนยมมารกซ – เลนน ภายใตการสนบสนนขององคการคอมมวนสตจากรสเซย หลงจากซนยตเซนเสยชวต เจยงไคเชค ไดปราบปรามพรรคคอมมวนสตแตในทสดฝายคอมมวนสตภายใตการน าของเหมาเจอตง กไดรบชยชนะ ค.ศ.1949 ปกครองประเทศตามแนวทางสงคมนยม เจยงไคเชคและกลมทสนบสนนจงตองอพยพไปตงมนทเกาะไตหวน เมอเหมาเจอตงเขามาบรหารประเทศจนยดหลกการพงตนเอง มการปฏรปทดนและใชระบบนารวม และประกาศแผนพฒนาเศรษฐกจระยะยาวแผนละ 5 ป 3 ระยะ ระยะแรกเนนการพฒนาดานคมนาคมขนสง ตอจากนนเรงการผลตดวยวธกาวกระโดดไกล ใชแรงงานคนพฒนาในขอบเขตจ ากด หลงอสญกรรมของเหมาเจอตงผน าคนตอมา คอ เตงเสยวผง ไดใชนโยบายสทนสมยเนนความเจรญดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม วทยาศาสตร เทคโนโลย และการปองกนประเทศ อกทงใชระบบเศรษฐกจแบบเสรมากขน ในดานระดมเงนทน กลไกตลาด การขยายการคา จดตงเขตเศรษฐกจพเศษ ท าใหเศรษฐกจขยายตวมากขน

117 ญปน

ญปนเปลยนแปลงจากสงคมเกษตรโบราณมาเปนสงคมอตสาหกรรมแบบตะวนตกชาตตะวนตกเรมแผอทธพลเขาสญปนตงแตศตวรรษท 16 เพอคาขายและเผยแพรศาสนา แตผน าญปนตอตาน วทยาการตะวนตก นนญปนน าเขามาโดยผานพอคาชาวฮอลนดา ในสมยทญปนปดประเทศ เพราะโชกนโตกงาวะ พยายามรกษาอ านาจไว ญปนสนใจการแพทย ผลตโลหะ การท าปนใหญ เมอญปนถกบบบงคบใหเปดประเทศจากกองทพเรออเมรกน โดยนายพล แมทธว ช เปอรร อ านาจของโชกนเรมสนคลอน จนเกดการสรบกนในทสด ป ค.ศ. 1868 จกรพรรดมตสฮโตะ เหนวาไมอาจตานทานอ านาจชาตตะวนตกไดประกอบกบทรงมนโยบายปรบปรงประเทศใหสอดคลองกบความเจรญของตะวนตกจงยายเมองหลวงจากเกยวโตไปโตเกยว ญปนฟนฟประเทศโดยน าระบบการปกครองจน และญปนในอดต รวมทงการปกครองแบบตะวนตกมาเปนแบบอยางในการปรบปรงประเทศ มการจดตงสภาบรหารขน ยกเลกการกระจายอ านาจทเคยใหแกแควนตาง ๆ จดตงกระทรวงเพอดแลกจการตาง ๆ ดานการคลง การศกษา การปกครอง สรางระบบคมนาคมจนสง ปรบปรงทาเรอ การธนาคาร มการลงทนทงจากภาครฐและเอกชน การฟนฟประเทศทกระท าโดยจกรพรรด เรยกกนวา การฟนฟสมยเมจ ผลการฟนฟประเทศนท าใหเศรษฐกจของญปนดขนตงแตป ค.ศ. 1880 มอตสาหกรรมใหมทสรางก าไรและสงไปขายประเทศตะวนตกจน กลายเปนมหาอ านาจทางเศรษฐกจแขงขนกบจน และขยายอ านาจเหนอเกาหลในป ค.ศ. 1894 ตงแตตนศตวรรษท 20 เปนตนมาญปนไดรบการยอมรบวามหาอ านาจ เปนสมพนธมตรกบองกฤษ และไดท าสงครามสกบรสเซย จนไดรบชยชนะไดรบการยอมรบวามฐานะทดเทยมกบตางชาตตะวนตกในระหวางสงครามโลกครงท 1 กองเรอพาณชยของญปนมบทบาทในการขนสงทางเรอแทนทยโรป ญปนกลายเปนเจาหนหลายประเทศ ในชวงสงครามโลกครงท 2 ญปนรวมกบฝายอกษะ ซงมเยอรมนและอตาลเปนแนวรวม แตพายแพแกฝายสมพนธมตร จงสญเสยดนแดนและฐานะทางเศรษฐกจโดยทสหรฐอเมรกาเขามามอ านาจควบคมไมใหญปนขยายก าลงดานทหาร ญปนไดเรงพฒนาดานเศรษฐกจทมระบบการคาแบบเสร มการปกครองในระบอบประชาธปไตย มจกรพรรดเปนประมข รฐสภาไดเอต ประกอบดวยสภาสง หรอขนนาง และสภาผแทนราษฎร ญปนกลบมความมนคงเปนปกแผนอกครง

118

อาณานคมในอเมรกา

ครสโตเฟอร โคลมบส

เฮอรนนโด คอรเตซ

อเมรโก เวสปคช

เรมจาก ครสโตเฟอร โคลมบส (Christopher Columbus) ชาวเมองเจนว ประเทศอตาล ไดรบอาสาพระนางอสเบลลา แหงสเปน เดนเรอส ารวจมหาสมทรแอตแลนตก เพอคนหาเสนทางไปยงทวปเอเชย เขาเดนทางมาพบทวปอเมรกาเหนอ ในป พ.ศ. 2035 และเดนทางมาส ารวจอก 3 ครง ในเวลาตอมาโดยเขาใจวา ดนแดนทพบนคอทวปเอเชย ตอมา อเมรโก เวสปชช (Americo Vespucci) ชาวเมองฟลอเรนซ ประเทศอตาลไดเดนทางมายงดนแดนนตามเสนทางของโคลมบส เพอส ารวจใหกบสเปนและโปรตเกสรวม 4 ครง ในป พทธศกราช 2040, 2042, 2044 และ 2046 จากการเขยนรายงานการส ารวจ ของ อเมรโก เวสปชช ท าใหชาวยโรปรจกโลกใหมเพมขน ชาวยโรปเรมสนใจทวปอเมรกาแลวเดนทางไปจบจองแสวงหาผลประโยชนจากทวปน การกอตงอาณานคมของสเปน ในทวปอเมรกาเหนอ หลงจากโคลมบสแลนเรอมาพบหมเกาะอนดสตะวนตกแลว สเปนไดเรมใชเกาะฮสแปนโอลาเปนศนยกลาง ขยายอ านาจเขาไปในพนแผนดนใหญ โดยใชก าลงทหาร น าโดย เฮอรนนโด คอรเตซ ยกพลขนบกบรเวณอาวเมกซโก สามารถปราบอาณาจกแอซเตก บรเวณประเทศเมกซโกไดส าเรจในป พ.ศ. 2064 สเปนในไดครอบครองหมเกาะอนดสตะวนตก เมกซโก อเมรกากลาง ตอนใตของสหรฐอเมรกา รฐแคลฟอรเนย แอรโซนา นวเมกซโก เทกซส ฟลอรดา เรยกอาณานคมของตนเองวา นวสเปน การกอตงอาณานคมของฝรงเศส ในทวปอเมรกาเหนอ นกเดนเรอชาวฝรงเศส ชอ จาคซ คารตเอ ในป พ.ศ. 2078 ส ารวจมณฑลควเเบก ชายฝงตะวนออกของแคนาดา ตามลมแมน าเวนตลอวเรนซ ถงทะเลสาบ ทงหา (great lakes) เรยกอาณานคมของตนเองวา นวฟรานซ แลวไดขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง ครอบคลมทางตอนใตของทะเลสาบทงหา (great lakes) ลมแมน ามสซสซปป (Mississippi) ถงชายฝงอาวเมกซโก บรวณชายฝงตะวนออกของสหรฐอเมรกา ตอมาฝรงเศสไดท าสงครามแยงชงดนแดน กบองกฤษนาน 7 ป เรยก สงคราม 7 ป ฝรงเศสเปนฝายแพสงคราม อาณานคมทงหมดของฝงเศสจงตกเปนขององกฤษ การกอตงอาณานคมของเนเธอรแลนด ในทวปอเมรกาเหนอ นกเดนเรอชาวฮอลแลนด ชอ เฮนร - ฮดสน ในป พ.ศ. 2152 ส ารวจบรเวณแมน าฮดสน ทางตะวนออกเฉยงเหนอของสหรฐอเมรกา ขนไปทางเหนอผานชองแคบฮดสนจนถงอาวฮดสน ของแคนาดา เรยกอาณานคมแหงนวา นวฮอลแลนด ตอมาไดตดตอขอซอเกาะแมนฮดตน จากหวหนาเผาอนเดยนแดง แลวสรางเมองขนบนเกาะแหงน เรยก นวอมสเตอรดม New Amsterdam อาณานคมของชาวฮอลแลนดไดถกองกฤษยดไป ในป พ.ศ. 2207 แลวเปลยนชอเมองจาก นวอมสเตอรดม เปน นวยอรก New York

119

การกอตงอาณานคมขององกฤษ ในทวปอเมรกาเหนอ นกเดนเรอชาวองกฤษ ชอ จอหน แคบอต ในป พ.ศ. 2040 ส ารวจบรเวณชายฝงตะวนออกของสหรฐอเมรกา โดยเรมกอตงบรเวณเวอรจเนย ในป พ.ศ. 2150 แลวขยายบรเวณกวางขนเรอย ๆ รวม 13 รฐ เรยก นวองแลนด (New England) ประกอบดวย เวอรจเนย เมรแลนด แคโรไลนาเหนอ แคโรไลนาใต จอรเจย เดลาแวร เพนซลวาเนย นวเจอรซ นวยอรก แมสซาซเซตส นวแฮมเชยร โรดไอสแลนด และคอนเนคตกต การแสวงหาอาณานคมในทวปอเมรกาเหนอ เกดการแยงชงดนแดนและผลประโยชนในทวปนอยางมากจนกลายเปนสงคราม ระหวางชาวยโรปดวยกนและชาวยโรปกบชนพนเมองดวย สวนใหญองกฤษเปนฝายชนะ ดนแดนตาง ๆ ทเปนอาณานคมของ ฮอลแลนด ฝรงเศส สเปน ตกเปนอาณานคมขององกฤษเกอบทงหมด สาเหตทจกรวรรดไดขยายอ านาจเขาปกครองดนแดนในทวปอเมรกาและชาวอาณานคมมปฏกรยาดงน

1. ในอเมรกาเหนอ มชาตจกรวรรดนยมปกครอง เชน องกฤษ สเปน ฝรงเศสและรสเซย ไดเขาปกครองบรเวณตางๆ เพราะอเมรกาเหนอมพช เศรษฐกจ เชน ฝาย และเปนแหลงระบายพลเมองจากยโรป รวมทงการแขงขนระหวางชาต จกรวรรดนยม ในอเมรกาเหนอ องกฤษมอาณานคมมากทสด แตตอมาอาณานคมขององกฤษ 13 แหง ไดตอตานอ านาจองกฤษจนไดรบเอกราชเมอ ค.ศ.1776 แลวตงเปนประเทศสหรฐอเมรกา ขณะเดยวกนไดมชาวฝรงเศสกลมหนงอพยพเขาไปอยรวมกบคนองกฤษในแคนาดาและยอมเปนอาณานคมขององกฤษ เนองจากตองการความคมครองเพอปองกนการขยายอ านาจของสหรฐอเมรกา ส าหรบสหรฐอเมรกา ภายหลงจากทไดรบเอกราช สหรฐอเมรกาไดพยายามก าจดอทธพลชาตยโรปแลวเขายดครองดนแดน รวมทงดนแดนของชาวอนเดยนพนเมอง ปกครองรวมเปนประเทศสหรฐอเมรกา 2. ในอเมรกาใต มชาตจกรวรรดนยม คอ สเปน โปรตเกส ฮอลนดา ฝรงเศส องกฤษและสหรฐอเมรกาปกครองเพราะเปนดนแดนทมพชเศรษฐกจ ไดแก ยาสบ โกโก ออ น าตาล และมแรธาตทมคา เชน ทองค า ส าหรบสหรฐอเมรกาดนแดนลาตนอเมรกาเปนยทธศาสตรความมนคงของชาต ตอมาในครสตศตวรรธท 19 ปญญาชนชาวอเมรกาใต ไดตงกลมตอตานอ านาจจกรวรรดนยมท าใหประเทศในลาตนอเมรกาสวนใหญไดรบเอกราช

120

บรรณานกรม ปรชา ศรวาลย. (2542). สงครามโลกครงท1. พมพครงท1. กรงเทพฯ:โอเดยนสโตร. วรชย โชคมกดา. (2552). สงครามโลกครงท 1-2. พมพครงแรก. กรงเทพฯ : ยปซ. ผศ.ศรพร ดาบเพชร คมคาย มากบว และประจกร แปะสกล. (2551). สอการเรยนรประวตศาสตรสากล ม.4-6.

พมพครงท1. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน. สปราณ มนวชต. ประวตศาสตรยโรป ตงแตป 1815 ถงปจจบน. http://www.baanjomyut.com/library/ http://www.jakkrit-history.blogspot.com/ http://www.my.dek-d.com/ http://www.napho.org http://www.sainampeung.ac.th/chalengsak/ http://www.wl.mc.ac.th/ http://www.worldrecordhistory.blogspot.com/