วารสารรายไตรมาส

ปท 6 ฉบบท 1 มกราคม - มนาคม 2553

ISSN

1686

-862

5

เผยแพรขอมลขาวสารและความเคลอนไหวดานสงแวดลอมในพนทภาคใตตอนลางฝงตะวนออก

Contact

ถาคนในโลกนรจกแยกขยะและรจกการรไซเคล

กนอยางแทจรงเมอไหร จากวนนคนใชทรพยากร

ทมอยเทยบเทากบโลก 3 ใบ จะกลายเปนคนหนง

ในวนนไดทรพยากรไปอยางคมคาทสด และสามารถ

สำรองพลงงานใหกบคนอก 2 คน ในอนาคตขางหนา

เรองโลกรอน กไมใชเรองใหญอกตอไป นคอความหมาย

ของรไซเคล

รายไตรมาสปท 6 ฉบบท 1 เดอน มกราคม-มนาคม 2553วตถประสงค : เพอเผยแผรความรและขาวสารดานสงแวดลอมทเปนประโยชนตอการนำไปเปนแนวทางการปฏบต และประชาสมพนธขาวสาร หรอกจกรรมดานสงแวดลอม

ทปรกษาศกดสทธ ตรเดชชาตร ชวยประสทธ

บรรณาธการบรหารจงจตร นรนาทเมธกล

หวหนากองบรรณาธการวกรม เดชหน

กองบรรณาธการรตนา เมฆาอภรกษจรงค มะสนรชฎา แกวมณ

บรรณาธการฝายศลป และสรางสรรคทว ลอชาสตย

ประสานงานการเผยแพรรตนา เมฆาอภรกษนฤดม เพชรทองบญจรานช สพนรชฎา แกวมณ

จำนวนพมพ 1,000 เลมออกแบบ-จดพมพบรษท มาสเตอรพซ แอนด โครเชท จำกดโทร. 074-221122 โทรสาร. 074-221125www.masterpiece.co.th

สำนกงานสงแวดลอมภาคท 16 ถนนกาญจนวนช ตำบลเขารปชาง อำเภอเมอง จงหวดสงขลา 90000

โทร. 0-7431-1882, 0-7431-3419

Website : www.reo16.mnre.go.th

E-mail : reo16.org@mnre.mail.go.th

ขยะ

สมไทย วงษเจรญประธานกรรมการ

บรษท โรงงานคดแยกขยะเพอรไซเคล วงษพาณชย จำกด

สนใจสมครเปนสมาชกหรอสงความคดเหนประชาสมพนธ สามารถแจงความจำนงไดท บรรณาธการวารสาร “เมดทราย“

วารสาร เมดทราย

RECYCLE

คยกนกอน

Contents

From Editor

ในเลมนมอะไรยอนดตายาย..ใชชวตคน...สองทะเล ตอน “นา...แหลงกบขาว(อาหาร)สำรองของคนสองทะเล“ หลมวงหรอหลมหลอนปลา

บนทกทะเลสาบประสบการณการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลา

เกรดเลก เกรดนอยเคลดลบคครว : เรองราวดๆ ของหวหอม

เลาเรองดวยภาพ

เลาะเลยบ ชายฝงกวาจะถงทาโจร

เกรดเลก เกรดนอยเหตใดรากไมจงแทงลงในดนแขงได

ชวยกนคด ชวยกนทำกจกรรม เหลองฟา มหามงคล เทดพระเกยรตจากวนแมถงวนพอ ในวนสงแวดลอมไทย บทสรปแหงความรวมมอ

เกบธรรมชาต นำมาวาดการตน

เลาเรอง...สงแวดลอมชดตะเกยง ขวดแกวรยส (Reuse)

ธรรมชาตและสงแวดลอมโชคดทมตวชวย...อกแลว

ทน...มรางวล

ในอดต เราใชควายไถนา/เดนทางดวยเกวยน/ใชไมฟนหงขาว/จดไตเพอสองสวาง/นงผาฝายททำจากธรรมชาต/ซกผาตากแดด/กนขาวซอมมอ/จบสาวดวยจดหมายและเพลงยาว/คดลายมอดวยกระดานชนวน/กนอาหารทหาไดจากทองไรปลายนา/กนนำฝนจากฟาใสกระบอกไมไผ/รอนกใชพดโดยโบกดวยมอ ในปจจบน เราใชรถไถนา/เดนทางดวยรถยนต/หงขาวโดยใชหมอไฟฟา/อนดวยไมโครเวฟ/ใชไฟฟาเพอสองสวาง/ใสผาลนนสงเคราะห/ซกผาและอบผาดวยเครองไฟฟา/กน Fast Food/จบสาวดวยอนเตอรเนตหรอ SMS/ทำการบานดวยสมด เขยนหนงสอดวยปากกาเคม/พมพงานดวย Note book/ดมนำอดลม นำดมบรรจขวด นำผสมส ดมนำเยนในตเยน/รอนกเปดแอรตลอดวน ถามวา การใชชวตแบบไหนททำใหสขภาพดกวา อายยนกวา สงแวดลอมดกวาและใชทรพยากรธรรมชาตนอยกวา แนนอนวาการใชชวตในอดตเปนการทำใหสขภาพดกวา อายยนกวา สงแวดลอมดกวาและใชทรพยากรธรรมชาตนอยกวา แต การกลบไปใชชวตในอดตคงไมมโอกาสเปนไปได ดงนน ทำอยางไรทเราจะตองประยกตชวตหรอปรบสภาพการดำรงชพของเราเสยใหมเพอใหรบกวนสงแวดลอมและใชทรพยากรธรรมชาตทเหลออยใหนอยทสดชวตพอเพยง เพอสงแวดลอมทด

4

1216

6

1418

10..

12..

13..

14..

15..

16..

18..

19..

9..

6..

4..

บนทกชวตและภมปญญาทองถนภาคใต

คน..สองทะเล ตอน

...ยางเดอนสบเอดนำเรมไหลนอง พอเดอนสบสองนำในคลองกเรมจะทรง ครนถงเดอนยนำกรไหลลงไหลลง... คงเปนอกตอนทผเขยนขออนญาตหยบยกเอาเนอเพลงลกทงขนมากลาวนำคงไมพนทจะขยายความวา เพราะเนอเพลงทผประพนธไดกลาวอางไดอยางชดเจนวาเมอพอเลยเดอนสบสองและเดอนอายทนำในทองทงนายงคงระดบเอาไว ครนพอถงเดอนยซงหมายถงเดอนทสองตามการนบแบบจนทรคต จะเทยบเคยงกบเดอนทางปฏทนกประมาณปลายเดอนธนวาคมถงเดอนมกราคมของอกป นำในทองทงกเรมลดระดบไหลลงสแหลงนำทมระดบความลกมากกวาเชน หวย หนอง คลอง บง คนคาบสมทรสทงพระจะเรยกวานำเรม “เดด” คำวา “นำเดด” กคอ นำเรมลดระดบนนเอง เดอนยตนขาวในนาของชาวนาแหงคาบสมทรสทงพระ ผานชวงสำคญทสดของชวงชวตมาแลว คอการตงทอง หรอเรยกวา “ขาวทอง”นนเอง เพราะชวงทขาวทองเปนชวงวกฤตของตนขาวทเดยวทองตนขาวททงหอม ทงหวาน ทงมน มกเปนทสนใจ ลอใจบรรดาสตวทเปนศตรพชทงหลายอยางเชน หนนา ปนา แมลงพวกเพลย มากดกนทองขาว รวมทงเดกๆ ลกของชาวนาแหงคาบสมทรสทงพระดวย ทมกจะชอบดงเอาทองขาวมารบประทานเลนผเขยนเองเมอตอนเดกๆ กเคยปฏบตเชนนเหมอนกนตอนเยนๆหลงจากเลกเรยนแลว กจะไปวงเลนตามคนนาและกถอโอกาสดงเอายอดขาวขณะตงทองออนมากนอยเสมอ เพราะฉะนนตนขาวทอยบรเวณใกลกบคนนาจงมกจะไมออกรวง เมอถงเดอนย ตนขาวกพนวกฤตตางๆ มาแลวรวงของตนขาวเรมแกมสเขยวจดนำในบงนาจะลดระดบลงซงสาเหตสำคญเนองมาจากเดอนยเปนชวงตนของฤดรอนปรมาณนำฝนจะนอยลงหรออาจจะไมตกเลยนำในบงนาเรมลด นำในในคลองกเรมลด นำในนาซงมระดบพนดนทสงกวาจงไหลลงสลำคลอง ปลาชนดตางๆ ทเคยไดอาศยนำในบงนาเปนแหลงหากนแหลงอาศยจนเจรญเตบโตรบรถงการเปลยนแปลงอนนไดเปนอยางดจงเรมวายนำหาชวงทางกลบลงสหวย หนอง คลอง บง บางครงตองกระโดดขามคนนา เลดลอด

“หลมวง” หรอ “หลมหลอนปลา”“นา.....แหลงกบขาว(อาหาร) สำรองของคนสองทะเล”

บนทกชวตและภมปญญาทองถนภาคใต

คน..สองทะเล ตอน

04

ไปตามชองหรอรรวของคนนา แตถานาบงไหนนำลดเรวกจะทำใหบางสวนของบงนานำแหง ซงโดยมากสวนทนำจะแหงกอนกคอบรเวณรมขางนาหรอชายนาเพราะปกตชายนาจะมระดบสงกวาบรเวณกลางนา เมอไมมนำใหปลาไดวายกลบสลำคลอง ปลากตองฝาฟนอปสรรคเดนทางใหถงทหมายโดยวธการทคนคาบสมทรสทงพระเรยกวา “แถก” ผานบรเวณทนำแหง ผานบรเวณทมแตดนเปยก ๆ เพอไปสจดหมายใหได ดวยหลกการดงกลาวจงเปนทมาของการหาอาหารหรอดกจบปลาในนาของชาวคาบสมทรสทงพระทเรยกวาการทำ “หลมวง” หรอ “หลมหลอนปลา” การจบปลาดวยวธทเรยกวา “หลมวง” หรอ “หลมหลอนปลา”นบเปนภมปญญาทองถนอกอยางทชาวคาบสมทรสทงพระนยมกนในชวงนำลด วธการดงกลาวนบเปนวธทอาจจะไมตองลงทนอะไรมาก และมอปกรณในการจบปลานอยทสดกวาได ซงวธการจบปลาดวยวธการทำ “หลมวง” หรอ “หลมหลอนปลา” เรมจากชาวคาบสมทร หรอคนทตองการจบปลาดวยวธน ตองรจกสงเกตวานำในบงนาไหนเรมลดแลว โดยใหดทรม ๆ ของบงนาถานำบรเวณดงกลาวแหงแลวกลองเดนลงไปดวานำทเหลออยในบงนามระดบความลกมากนอยแคไหน ถานำยงมเยอะหรอลกเกนระดบเขา หรอเทาระดบเขา กไมควรทำการดกปลาดวยวธการทำ “หลมวง”แตถาระดบนำเหลอแคพอทวมหลงเทานดๆหรอนอยกวานนกถอวาเหมาะสมทจะจบปลาดวยวธน ตอนทสำรวจระดบนำชาวคาบสมทรสทงพระกมกจะสำรวจจำนวนปลาไปดวย ถานำมลกษณะใสจนมองเหนตนขาว ตนหญา เหนดนชดเจน นาบงนนจะมจำนวนปลานอย แตบงไหนนำขนนาบงนนจะมปลาอาศยอยพอสมควรเสรจจากสำรวจนำสำรวจปลา ชาวคาบสมทรสทงพระจะสำรวจเสนทางเคลอนยายของปลาหรอทชาวคาบสมทรเรยกวา “รอยแถก”ของปลา เสนทางเคลอนยายจะปรากฏเปนรอยบนดนเหนยวในบงนา ผมประสบการณเมอเหนรอยดงกลาวกจะรทนทวาเปนรอยเคลอนยายของปลา กหมายถง บรเวณดงกลาวหรอนาบงนนสามารถจบปลาดวยการทำหลมวงได ชาวคาบสมทรสทงพระกจะ

เตรยมเครองมอในการทำหลมวงซงกแคนำทอนไมขนาดพอเหมาะมเสนผาศนยกลางประมาณ 6 นว ยาวประมาณ 150-160 เซนตเมตรเหลาปลายใหแหลมเพอสะดวกในการปกลงในดน นำไมมาตอกลงบนดนเหนยวบรเวณทมรอยแถกหรอการเคลอนยายของปลาใหเปนหลมเพอดกปลา พรอมกบขดทางเปนรองนำมายงบรเวณปากหลมวง ตกแตงปากหลมวงใหลนเพอปลาจะไดแถกลงหลมไดงายเมอเตรยมหลมและขดรองนำเสรจแลวกจะนำดนโคลนจากแหลงนำลก เชน หนอง คลอง บง มาทาบรเวณปากหลมและหวาน (โรย)ไวตามรองนำทขดไว ตวโคลนจากแหลงนำลกจะเปนตวหลอกใหปลาเขาใจวาทางดงกลาวเปนทางไปสแหลงนำลกกจะพากนวายลงไปในหลม การทำหลมวงหรอหลมหลอนปลา ชาวคาบสมทรสทงพระมกจะใชไมตอกทำหลมตงแตชวงเชา ครนพอชวงบายถงเยนกนำนำโคลนหรอโคลนจากแหลงนำลกมาทาปากหลมและหวาน (โรย)ไปตามรองนำทชดเอาไว ตอนเชามดกจะมาเกบปลาทลงไปในหลมซงปลาทลงไปในหลมจะเปนปลาจำพวกปลาดก ปลาชอน ปลาหมอเปนสวนใหญ ครนถงตอนเยนกจะมาแตงปากหลมอกครง และเกบปลาทลงหลมวงในตอนกลางวนซงสวนมากจะเปนปลาหมอหลมวงแตละหลมจะดกปลาไดหลายวนจนเมอปลาไมลงในหลมผทำหลมวงกจะหานาบงอนๆ ทเหมาะสม ทำหลมวงไปเรอยจนกวาจะหมดฤดกาลหรอชวงการทำหลมวง การทำหลมวงเปนวธการจบปลาอกวธหนงทมฤดกาลเปนตวกำหนด การทำหลมวงจงทำไดเฉพาะชวงเวลาหนงเทานนเองจะเหนวาการทำมาหากนหรอการดำรงชพของคนในอดต ธรรมชาตเปนสงทสำคญทเขาตองพงพาเพอความอยรอด ฉะนนเองการรกษาธรรมชาตและสงแวดลอมจงเปนสงควบคกบการดำรงชพ เพราะเขารดวาเมอไหรธรรมชาตและสงแวดลอมไมเอออำนวยตอการทำมาหากน การดำรงชพของเขาจะเตมไปดวยความยากลำบากเขาเลยไมพยายามจะเอาชนะ เอาเปรยบธรรมชาตและสงแวดลอมเหมอนดงคนเราในปจจบน 0

5สำ

นกงา

นสงแ

วดลอ

มภาค

ท 16

สำน

กงาน

ปลดก

ระทร

วงทร

พยกร

ธรรม

ชาตแ

ละสง

แวดล

อม

บนทกทะเลสาบจรญ หยทอง-แสงอทย

เครอขายนกวชาการเพอสงคม ภาคใต

สถาบนทกษณคดศกษา มหาวทยาลยทกษณ

วถชวตทเรยบงาย แตปยาตายายหายหดสน

สงคมยงซบซอนจนชาชน ทเคยอยกนถกยดครอง

คอการมาเยอนครงยงใหญ ของนกลายคใหมผผยอง

จงไมนานทนาขาดจำนอง แลวเจาของกโยกยายขายแรงกน

06

ผเขยนเปนลกชาวนายากจนแหงทงระโนดโดยกำเนด ชวงชวตในวยเดกใชชวตอยในทองทง ทองทะเลและสายคลองสำคญในยานนนไดแก คลองนางเรยม ปากประ ลำปำ คลองกก คลองตะเครยะ คลองโพธบานใหม ศาลาธรรม คลองระโนด คลองแดน ฯลฯ เพงออกจากระโนดไปในวยหนมนอยเพอไปศกษาตอทตางจงหวดและตดตามครอบครวทอพยพออกจากทงระโนดหลงนำทวมใหญวาตภยแหลมตะลมพกเมอป พ.ศ.2505 ดงบทกว “มาตภมของขาฯ” ทตพมพครงแรกในหนงสอพมพสอนาคตป 2531 และพมพรวมเลม “ทะเลดาว”ป พ.ศ.2533 วา “จากระโนดไปเนนนานไกลบานเกดหนเตลดทงถนแผนดนเกาดวยฟาดนสนปรานพนองเรา จงโถมทบทบเทาความทกขทนบานเคยอยอเคยนอนแตกอนน กลบแปลกหนาไปทนททกแหงหนมอกสนแตนกสากเพราะยากจน ฟาฝนกขมขวญทณฑกรรมนำเหนอปนนเหมอนฝนราย ยนภตผพรายระงมรำคลนครางอพายบาฟาสดำ ทงนาเปนทงนำในพรบตาเหมอนมมอมจจราชมากวาดตอน ดงนกจากคอนอนาถาเควงควางกลางคลนจดทพดพา ไปตายดาบหนาอยางจำนนจากออมอกแผนดนแมแตคราวนน ผานคนผานวนอนสบสนบาดแผลเตมรางกยงทน หลายสบปทถกปลนชวตไปบดนไมมพอตอไปแลว ยงกวาแกวแตกราวสนพราวใสคนมาตภมพรอมแผลพษทวจตใจ จะมใครไดสบสาวเลาตำนานวาเทอกเถาเหลากอแหงบานเกด ไดกระเจงกระเจดไปทกยานไมมใครเคยบวงสรวงดวงวญญาณ เผาพนธบรรพกาลผพนกรรมกลบระโนดวนนไมมญาต ภพภาพประหลาดอยคลาคลำเกบความหลงทงหมดทจดจำ รจนาลำนำดวยนำตา” ผเขยนหวนกลบบานเกดจงหวดสงขลาอกครงหนงในป พ.ศ.2530 โดยประกอบอาชพครอยในพนทอำเภอหาดใหญและมโอกาสไปๆ มาๆ ระหวางหาดใหญกบบานเกดบางตามความจำเปน เชนงานบญ งานบวช งานแตงและงานตาย เปนตน ไดพบเหนความเปลยนแปลงทมาเยอนบานเกดอยางรวดเรว ดงบทกว “ผมาเยอน” ทเคยตพมพในสตรสารเมอป พ.ศ.2531 และรวมเลม “ทะเลดาว” ป พ.ศ.

ประสบการณการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลา

2533 ทวา “แลโลงละลบลวจรดทวฟา ทะเลทองฉาบทาสรยฉายระลอกพลวพรางพรมกระพรบพรายเรงเลนเยนกายมาชวกาล เกดกายกนอยคทองทง เปนผกเบยผกบงกลางหมบานกรำแดดกรำฝนทนทาน แตกดอกเบงบานระบำใบนกขาวเฝาคนนารมชองนำ จบเหยอเจากรรมทวายไหวมผลามเหยอเปนโยงใย คอกฎเกณฑเงอนไขธรรมดาหนานำนำทองทวมทองทง ผกเบยผกบงกเรงราหนาแลงแหงระโหยโรยรา ฝนฟงคลมฟากลบเสนฟาง ผานคนผานวนของชวต ผานความวกฤตแหงทงกวางสความรงเรองอนรางชาง ถนนหนทางผานเขามาเสาไฟเสยดฟากตงแถว ทอดดงเปนแนวลบลบหลาเครองยนตกลไกสะดดตา หนงฉายขายยาจอใหญยาวสนคาเงนผอนวอนไหว ดอกเบยแตกใบจนทวมหาวเสาทวดงจะลอยขนสอยดาว มาประดบทงขาวของชาวดน วถชวตทเรยบงาย แตปยาตายายหายหดสนสงคมยงซบซอนจนชาชน ทเคยอยกนถกยดครองคอการมาเยอนครงยงใหญ ของนกลายคใหมผผยองจงไมนานทนาขาดจำนอง แลวเจาของกโยกยายขายแรงกน” นอกจากนน บานเกดเมองนอนของผเขยนเกดความเปลยนแปลงทงในทางกายภาพ สงคมและวฒนธรรมอกนานปการเชนเดยวกบชนบทไทยและชนบทของประเทศดอยพฒนาทวโลก ดงบางสวนของบทกวทผเขยนเขยนขนในชวงนนบางบท ตอไปน “คนวนหมนเวยนนาหวนหวาด ทงนามาอนาถเสยงสนนเครองยนตกลไกประลยกลป พลกฟนครนครนกระหมครางนากงเกลอนตาคลาคลำ กลบปาอารยธรรมโคนถางนาขาวทหลงเหลอจงเรอราง นำเคมคงคางทวมคนนา

ฯลฯ คาบสมทรมดมนหมนหมอง ไมมทงรวงทองใหลกหลานทะเลเละเนาในไมนาน ถงวนเสอม,อวสาน-แผนดนเล”(คาบสมทรศลปวฒนธรรม2535)

07

สำนก

งานส

งแวด

ลอมภ

าคท

16 ส

ำนกง

านปล

ดกระ

ทรวง

ทรพย

กรธร

รมชา

ตและ

สงแว

ดลอม

“เธอหมกหมมจมปลกจนออนเปลยถงวนจะสญเสยและเสดสาเมอนำเคมทวมขงฝงคงคา มนนชาวนานำตานองเธอตนเขนเกนแกไขใหหายขน ทะเลนอกเนองหนนเนาเปนหนองคลงกลนนำครำจากลำคลอง ฆาเธอใหตกตองเปนเปอกตม”(ทะเลสาบบนทกชวยจำจากคนลมนำทะเลสาบสงขลา2547) “ลำพพงพาบกบแผนพน โกงกางขมขนทกคนคำตาลโตนดโดดเดยวใตฟาดำ ผนนาเจงนำไมเหลอนา‘บางโหนด’บดนเหมอนปวยหนก จอแจดวยเครองจกรกระหมจานายทนทมเททกเวลา รกไลรมลาเพอลวงบางวดวาอารามกรอแร ผเฒาผแกตองขวญควางหนมสาวทงทงสนหนทาง จำใจรบจางดวยอบจนบานเรอนเหงารางอยางปวดราว รางเลอนดงเดอนดาวมวหมนยะเยอกในวญญาณเมอมายล แผนดนสนมนตทเคยมปปลานาขาวขนแคน ครอบครวขาดแคลนปนปแผนดนแปดเปอนทกเดอนป ทงทานทถกกระทำโกดงตงเดนเปนเปลอกโลก ทกขยากวโยคเหยยบยำมานฟาทกดานคลมานดำ เหมอนกบชะตากรรมทถงกาล‘บางโหนด’วนนหายไปไหน ดวยเหตอนใดจงถกผลาญมอใครทเกรอะกรงดงพระกาฬ กลบฝงตำนานคนบานนา”(บางโหนดอาทตยขาวพเศษ2535) “บดนตาลมเหลอตอตอไปแลว ทองทงมหองแถวแซมตกหรนำคางแหงคนคำเหมอนนำค นกเขาพลดคถกขงกรงธนวาวมกงวานแลววนน ฟาใสกเปลยนสดวยฝนผงภาพฝนแหงวนวานพราเลอนลง ดงแตกดบกบอสดงของแผนดน”(แผนดนแหงอดตศลปวฒนธรรม2534) “หนนอยคอยรอพอแม ผเฒาผแกชะแงหาเงยบเหงาเปลาวางทกทวา หลบตนตงตาแตคอยรอหนมสาวเจาจากไกลไมยอนกลบ สเมองลกลบลวงลอบานเกดถนเกาเหลากอ เหลอเพยงแมพอบานผพง

ฯลฯ หนงตะลงโนรากลาโรง เสยงปกรบทบโหมงกฝดฝนงานวดเคยคลาคลำกลางคำคน ซมกระทอเกนรอฟนใหยนยาว

ทำนาทำนาและทำนา หลายครงหลายคราไมมขาววดขดสนคนขาดสนสนทกคราว จงผลกใสหนมสาวเขาสเมอง”(ปากคำของแผนดนดเคต2536) “นากงรกฆานาขาว นำเคมเหมนคาวหมดคาตางดาวผดโดดาษดา หลมศพปยาถกยำยววควายผนนาราวโหนด เงยบงนสนโดษคนหนเขาเมองมงหมายไดด ทามกลางแสงสถนไกล

ฯลฯ ทะเลเละเนาเปนหนอง นำครำลำคลองขนขนแลงไรรานรกทกตำบล กมหนาจำนนชาวนา”(บานเกดมาตภม2534) “เพราะบานนอกคอกนาฟาดนเนา คนทำนาปลกขาวนบลานแสนลมละลายตองขายนานาดแคลน ไปกบความแรนแคนสแดนไกล”(พนธพนเมองศลปวฒนธรรม2538) “ทะเลเละเนาเปนเลอดหนอง นากงกลบทงทองและเทอกเถากระดกปยาตายายเรา ปนผงลงแทบเทาเหลานายทน”(กลบบานอาทตยขาวพเศษ2534)

ปพ.ศ.2539 ผเขยนโอนยายไปเปนนกประชาสมพนธสถาบนทกษณคดศกษา มหาวทยาลยทกษณ และจดทำโครงการเครอขายการเรยนรเพอพฒนาชมชนและทองถนหลงจากมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 เพอจดเวทแลกเปลยนประสบการณและทศนะของประชาชนในลมนำทะเลสาบสงขลา โดยตระเวนจดเวทชาวบานในพนทสามจงหวดรอบทะเลสาบสงขลา คอสงขลา พทลงและนครศร-ธรรมราช ป พ.ศ.2547 รฐบาลมโครงการจดทำแผนแมบทการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลา โดยมอบหมายใหสถาบนอดมศกษาสามสถาบนในพนทเปนผรบผดชอบ ประกอบดวย มหาวทยาลยสงขลานครนทรมหาวทยาลยทกษณ และมหาวทยาลยราชภฏสงขลา ผเขยนไดรบมอบหมายใหรบผดชอบการประชาสมพนธและการมสวนรวมของประชาชนพรอมทมงานและผประสานงานในพนทอกจำนวนหนงจดเวทรบฟงความคดเหนและการนำเสนอขอมลแกชาวบานผมสวนรวมหรอสวนไดสวนเสยอยางรอบดานทสดเทาทจะทำได ภายใตขอจำกดของภารกจและงบประมาณ จดเวทในทองทประมาณ 23 เวท เวทระดบจงหวดอก 4 เวท จนการจดทำแผนแมบทสำเรจลลวงไปดวยด ป พ.ศ.2549-2551 ผเขยนและทมงานจดทำแผนแมบทการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลาไดรบการรองขอจากโครงการสงนำและบำรงรกษาระโนด-กระแสสนธ สำนกชลประธานท 16 กรมชลประทานกระทรวงเกษตรและสหกรณ ใหดำเนนโครงการการบรหารจดการประตระบายนำปากระวะโดยกระบวนการมสวนรวมของประชาชนตามแผนงานของกรมชลประธานภายใตโครงการตามแผนแมบทการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลา

กระบวนการมสวนรวมของประชาชน

การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชมชนและทองถนสำหรบสงคมไทยและสงคมภาคใตไมใชเรองใหม แตเปนเรองทถกทำใหเปนเรองใหมโดยกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตของรฐบาลภายใตการกำกบของธนาคารโลก กองทนการเงนระหวาง0

8

กลนจากหวหอมบางครงตองใชเวลานานจงจะหมดกลน

ไมใชกลนหอมชวนดม วธขจดกลนทวานไมยากใหใชนำสม

สายชมาลาง 1-2 ครง แคนกลนหวหอมกจะหมดไป ..........

หวหอมมคณสมบตอกหลาย ๆ อยาง ..... ชวยแกรอยไหมของ

เสอผาซงเกดจากการรดผา ใชหวหอมผาซกนำไปถตรงรอย

ไหมของเสอผา ใชนำเชดอกครง รอยไหมกจะหายไป หวหอม

มสารละลายสามารถกดรอยไหมทอยบนผาใหจางหายไป และ

ยงไมทำใหผาเปอยขาดงายดวย ..... พอบานทชอบดมเหลาพอ

ตอนเชาจะมอาการแฮงค วธแกไมยากเพยงคณแมบานเอา

หอมแดงพอประมาณมาทบใหแตก แลวนำไปเคยวใสนำพอ

ควรจนเดอดใหดมตอนยงรอนอย รบรองวาหายแน

เรองราวดๆ ของหวหอม

เคลดลบคครว:

ประเทศซงมมหาอำนาจตะวนตกอยเบองหลงในนามของ “ประเทศพฒนาแลว” กอนหนานประชาชนคนไทยภายใตระบอบสมบรณาญาสทธราชยหรอราชาธปไตย จนมาสยคอำมาตยาธปไตยหรอประชา-ธปไตย แตในนามกเคยมสวนรวมมาโดยตลอด เพยงแตไมไดเรยกวา“participation” หรอ “การมสวนรวม” แตเรยกวา “ทอดกฐน ทอดผาปา” หรอ “ออกปาก กนวาน” หรอ “ลงแขก” แตเมอมการพฒนาใหเปนแบบตะวนตกหรอแบบทนสมยจงเกด “การจาง” เขามาแทนทและกระบวนการมสวนรวมกถกทำใหเปนเรองของทางราชการไปประชาชนไมมสทธไมมสวนในการพฒนา มแตสทธและเสยงในการเลอกตงและมหนาทตองปฏบตตามกฎหมายและคำสงของทางราชการ ตอมาเมอระบบการศกษาและระบบราชการทลาหลงประสบความลมเหลว ตกเปนเครองมอของระบอบทนนยมเสรตามลทธบรโภคนยมทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรมและสนสลาย ประเทศดอยพฒนาและพฒนาแลวทงหลายจงเรยกหากระบวนการพฒนาทยงยนซงตองอาศยกระบวนการมสวนรวมของประชาชนเปนปจจยสำคญ กระบวนการมสวนรวมของประชาชนจงถกหยบยกขนมากลาวถงถขนเรอยๆ โดยเฉพาะการบญญตไวในรฐธรรมนญและกฎหมายสำคญๆ ทเกยวของกบการพฒนาประเทศ การพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลาโดยการจดทำแผนแมบทการพฒนาลมนำทะเลสาบสงขลาในป 2547 จงมจดเนนเปนหลกการสำคญสประการคอ ประการแรก ตองคนความสมบรณใหกบลมนำทะเลสาบสงขลา ประการทสอง ตองพฒนาแบบบรณาการพนธกจของทกองคกรทเกยวของ ประการทสาม เนนกระบวนการมสวนรวมของประชาชน และ ประการทส ตองเปนการพฒนาทยงยน ประการแรก ตองคนความสมบรณใหกบลมนำทะเลสาบสงขลาหมายความวา ในอดตทะเลสาบสงขลาเคยมความอดมสมบรณอยางไรเรองใดหลงจากพฒนาในครงนแลวสภาพทวไปของลมนำทะเลสาบสงขลาตองมความใกลเคยงกบสภาพในอดต เชน ความอดมสมบรณของทรพยากรสตวนำ ทรพยากรนำ พชพรรณธญญาหาร ศลปวฒน-ธรรม ภมปญญา เปนตน ประการทสอง ตองบรณาการพนธกจของหนวยงานทกภาคสวนใหไปในทศทางเดยวกน หมายความวาทผานมาหนวยงานตางๆ ทเกยวของกบการดแลทะเลสาบสงขลาดำเนนการไปคนละทศคนละทางขาดการประสานงาน บรณาการทงทรพยากร งบประมาณ ทรพยากรบคคลและอนๆทำใหประชาชนขาดโอกาสหรอสญเสยโอกาสในการพฒนา ประการทสาม การเนนกระบวนการมสวนรวม หมายความวาประชาชนจะตองมสวนรวมตงแตตนในทกโครงการทมผลกระทบตอวถชวตของประชาชน เปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการขององคกรปกครองสวนทองถนและสวนภมภาคอยางมศกดศรและเสมอภาค โดยไดรบขอมลขาวสารอยางทวถงและรอบดานเพอประกอบการตดสนใจและดำเนนกจกรรมในการมสวนรวม ประการทส หากดำเนนการไปตามหลกการทงสามดงกลาวขางตนกจะนำไปสการพฒนาทยงยนตามวตถประสงคหรอเจตนารมณของทกฝาย โดยเฉพาะประชาชนผเปนเจาของประเทศทแทจรง

09

สำนก

งานส

งแวด

ลอมภ

าคท

16 ส

ำนกง

านปล

ดกระ

ทรวง

ทรพย

กรธร

รมชา

ตและ

สงแว

ดลอม

ฝายบรหารทวไป ไดจดชมชนนกปฏบต (CoP) เรองการปฏบตงานเกยวกบหนงสอราชการทชนความเรวกำกบ เมอวนท 19 มกราคม 2553

กลมงานวเคราะหคณภาพสงแวดลอม ไดจดชมชนนกปฏบต CoP เรอง การพฒนาหองปฏบตการสมาตรฐาน มอก.17025-2548 เมอวนท 18 มกราคม 2553

ประชมการใชงาน Website ระบบตรวจสอบคณภาพนำของสำนกงาน ฯ เมอวนท 17 พฤศจกายน 2553

รวมจดนทรรศการ ณ โรงเรยนประทปศาสตร จงหวดนครศรธรรมราช เมอวนท 26-27 มกราคม 2553 และวทยาลยสารพดชาง จงหวดสงขลา เมอวนท 3-5 กมภาพนธ 2553

ดำเนนโครงการสนบสนนและเสรมสรางสมรรถนะแกองคกรปกครองสวนทองถนในการบรหารจดการขยะมลฝอยและของเสยอนตราย และ ดำเนนโครงการเพมประสทธภาพการจดทำและพจารณาแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอมในระดบจงหวด

10

โครงการออกตรวจเยยมโรงงานอตสาหกรรม ไดดำเนนการตรวจเยยมโรงงานเมอวนท 26-29 มกราคม 2553

รวมกจกรรมเปดธนาคารขยะร ไซเคลของเทศบาลตำบลเขารปชาง ณ โรงเรยนวดแชมอทศ ต.เขารปชาง อ.เมอง จ.สงขลา

การประชมอนกรรมการขบเคลอนการแกไขปญหานำเสยและขยะมลฝอยในพนทลมนำทะเลสาบสงขลา ครงท 1/2553 ณ หองประชมศาลากลางจงหวดสงขลา เมอวนท 6 มกราคม 2553 และ หองประชมศาลากลางจงหวดพทลง เมอวนท 11 มกราคม 2553

11

สำนก

งานส

งแวด

ลอมภ

าคท

16 ส

ำนกง

านปล

ดกระ

ทรวง

ทรพย

กรธร

รมชา

ตและ

สงแว

ดลอม

ป พ.ศ. 2535 ฉนสมครเขาเปนสมาชกสมาคมฟนฟหมบานชนบทสงขลา จงไดรจกกบ ศรปราชญสงขลา ซงหมายถงนาเคลาแกวเพชร อมพร ดวงปาน นาลภย หนประดษฐ นาชบ ยอดแกวและไดรจกกบคณครอยาง พมนญ ศรสธาศน พณรงค พลนสงเกตคณนตย สวรรณรตน และเพอนหลายๆ คน เพราะวนเสารสดทายของเดอนเราจะมาประชมรวมกน ไดรบรความเคลอนไหวตางๆเกยวกบงานของสมาคม ซงมอย 7 งาน ประกอบดวย งานออมทรพยงานรานคาชมชน งานปศสตว งานยางพารา งานการศกษางานสงแวดลอม และงานชมชน ทำใหฉนไดเรยนรอะไรมากมาย พจำนงค แรกพนจ อาจารยมหาวทยาลยทกษณ ซงเปนผรวมกอตงสมาคมฟนฟหมบานชนบทสงขลา และทำงานมลนธหมบานสถาบนพฒนาชนบท ไดเชอมโยงใหพวกเราไดรจกกบเกลอยานภาคใต ทพทลงมนาเคยง คงแกว ปราชญเกษตรจากอำเภอศรนครนทร ผใหญยร ชทอง บานสวนโหนด ตำบลชมพลอำเภอศรนครนทร เกงเรองออมทรพย และสวสดการชมชนพปลม ชคง บานคอกวว ตำบลชยบร อำเภอเมอง เกงเรองกะลามะพราว นาเกรกพล สภาพรเหมนตร เกงเรองสวสดการชมชนเครอขายยมนานครศรธรรมราช นาตรวฒ พระพฒน นาประยงครณรงค คณเดโช ชำนาญกจ จงหวดกระบ พวระยทธ จนาวงศบานทบปรก อำเภอเมอง เกงเรองการจดการชมชนแบบพงตนเองทสราษฎรธาน นาเหนอ อยพนพนจดการเรองปาฯลฯ มลนธหมบานสถาบนพฒนาชนบท จดงานคนดศรสงคมทำใหพวกเรามโอกาสแลกเปลยนเรยนรและรจกคนด คนเกงระดบประเทศ อยางพอใหญวบรณ เขมเฉลม จงหวดฉะเชงเทราเปนผท เคยทำการเกษตรบนพนทของตนเอง 300 กวาไรจนลมละลาย และมาฟนชวต “วนเกษตร” บนเนอท 9 ไร ครง ไดเปนนกปราชญหลายสำนก และไดรบคดเลอกใหเปนวฒสมาชกวฒสภาพอสำรวย มสมชย จากจงหวดอยธยา เดนเรองการทำเกษตรปลอดสารพษ และสหกรณเครดตยเนยน พอใหญทองคำ แจมใส

จากบรรมย เดนเรองการจดการชมชนโดยใชวฒนธรรมดงเดมเชอมโยงกบวถชวตปจจบน หมายถงการใชวฒนธรรมเปนฐานหลกพอเลก กดวงศแกว ศนยอนแปง กดบาก จงหวดสกลนคร เรองการจดการทรพยากร คอเอาปามาไวทบาน หมายถงการเอาองคความรเดมมาปรบใชในการจดการทรพยากรใหเหมาะสม พอผายสรอยสระกลาง-หมอพมพา ปะนามะสา หมบานสระคณ อำเภอลำปลายมาศ จงหวดบรรมย เดนเรองการจดการพงตนเองแบบครบวงจร แมทองด โพธยอง-พมใจ อนทมล จงหวดเชยงใหมเรองเดก-สตร ครมกดา อนตะสาน จากจงหวดพะเยา เรองเดกและการเรยนร คณมาโนช เทพอนทร จากจงหวดพะเยา เดนเรองการเกษตรแบบผสมผสาน การพฒนาระบบจลนทรย โดยเฉพาะจลนทรยทองถนมาใชกบพชและสตว คณอศฎางค สหราช จากจงหวดอตรดตถ ทำเกษตรปลอดสารพษ การใชพลงงานลดตนทนการผลต พประเสรฐ สรยวงศษา จากจงหวดลำปาง อดตเปนศกษานเทศก ผนตวเองมาเปนเกษตรกร เดนเรองการจดการนำและงานอนรกษ คณประทป อนแสง จงหวดนาน อดตผชวยศกษาธการอำเภอมาตงศนยการเรยนร จากรายชอทฉนกลาวถงเปนเพยงสวนหนงทฉนไดมโอกาสไดสมผส และประเดนหลกไมใชวา ฉนจะมาบอกวาฉนไดรจกกบคนตางๆ เหลาน ความจรงแลวแตละคนเบองหลงนาสนใจ และขมขนมากอนกวาจะถงมาวนนได ถาฉนจะเลาลงละเอยดของแตละคน คงตองเจาะจงเปนรายๆไป อยางพอใหญวบรณ กวาจะไดเปนวฒสมาชกวฒสภานาประยงค รณรงค กวาจะไดรบรางวลแมคไซไซ ตองตอสกนมากมาย ชวงหลงฉนมโอกาสตดตามคณประทวน พกลทอง เปนเพอนรกของฉน ซงเปนเจาหนาทมลนธหมบานสถาบนพฒนาชนบท ลงไปนอนทตางๆ ทฉนจะเจาะลก และทๆ ฉนไปบอยมากโดยไมตองอาศยคณประทวน คอทระยอง กบทนครนายก ทระยอง “ศนยศกษาการพฒนาเศรษฐกจชมชนชนบทพนฐานทรพยากรธรรมชาต เทศบาลตำบลบานฉาง” ศนยนมพดสตรกษทอง อดตนกวชาการสถาบนทกษณคด ไดลาออกไปเมอ 5ปกอน ไปตงหลกอยทจงหวดระยอง ไดรบแตงตงใหเปนปราชญของสำนกงานปฏรปทดนเพอการเกษตร หรอ สปก. ฉนไปทศนยนตงแตพดสตเรมซอทดน ตอนนเปนศนยฝกอบรมใหกบ สปก.

12

นายเถอน

และหนวยงานตางๆ เบอรโทรพดสต 087-9674704 ทนครนายก“สวนธงชย-ไรทกสม” บานมลทราย อำเภอองครกษ จงหวดนครนายก เจาของสวนเรยนจบจากมหาลยเกษตรศาสตร ทำงานกบบรษทยกษใหญทางการเกษตร จนสามารถซอทดนทบานมลทรายได 200 กวาไร ตอมาบรษทเขาขยายกจการไปลงทนทประเทศจน จะสงใหเขาไปอยทประเทศจน เขาบอกวาทำใหบรษทรวยมาตงเยอะแลว ทดนเรากมแลวคราวนจะรวยเองบาง เลยลาออกจากบรษทมาทำเอง จนในทสดป 2539 เปนหน 50 ลานบาทคดอะไรไมออกไปหาเจาคณปญญา วดชลประทาน ทานปญญาบอกวา “ปญญา เงน ทองอยในดนมงคยใหดแลวจะพบเอง” จากป2540 ถงวนนหนสนหมดประกาศตน ปฎวตวธคด และประกอบอาชพเกษตรกรเพอชนะความจน ชนะระบบทนนยม ชนะฝรงและทงโลก โดยการพงตนเอง “อาหารสำเรจ อาหารเมด คอ ขยะ” “ปยเคม ยาเคม คอสารพษ” สรางโรงงานอาหารสเขยว สรางโรงปยสเขยว สรางโรงยาสเขยว ปลกไม 7 ระดบ มรายได 5 ลานตอไร สวนธงชย ไรทกสม จดอบรมเกษตรกรพกหนของ ธกส.กระทรวงเกษตร กระทรวงพฒนาสงคม กระทรวงศกษามหาวทยาลยไมขาดระยะ หลกสตร 5 วน 4 คน มเรองทนาสนใจเชนปลกเหดเจดชวโคตร เลยงกงไมใหอาหาร ไมตนำ เลยงหม เปดไก ไมใชอาหารเมด ใชผก-ถานไฟ ขยายจลนทรย ครมนวดหนาจากขาวกลองงอก การทำขนมซาหรม ผลตถวงอกคอนโด ฯลฯฉนไปทนบอยพอๆ กบไปทพดสต ในแตละครงฉนจะเอาพนธไมจากบานเราไปฝากทง 2 ท เชน กงเลยบ เมลดเรยนนำ ลกโหนดสกเมลดมวงเบา เหตทฉนไปสวนนบอยเพราะเจาของสวนชอ ธงชยคงคาลย เกดทแหลมวง อำเภอสทงพระ จงหวดสงขลา เบอรโทรพธงชย 089-7766989

เหตใดรากตนไมจงแทงลงในดนแขงได ปลายรากของตนไมมกจะแทงทะลลงไปในดนแขงราวกบหนไดซงเรามองเผนๆ จะเหนวาปลายรากของตนไมดเหมอนจะออนและเปราะเกนกวาทจะแทงลงไปในดนแขงๆ ได เหตทปลายรากของตนไมสามารถแทงลงไปในดนแขงๆ ไดเพราะถงลมเลกๆ ทเรยกวาเซลลซงเกดในขณะทรากตนไมเตบโตขนแตละเซลลมเปลอกบางๆ แตแขงแรงเตมไปดวยของเหลวซงโดยมาก คอ นำ เซลลของรากทเตบโตขนนจะคอยๆ เตมไปทละชอง ตวของเซลลเองอาจดไมแขงแรงนกแตรากไมประกอบดวยเซลลหลายพนเซลล เมอเซลลทงหมดแทงลงไปในดนมนกสามารถทำใหดนเปนรได รากทกำลงเจรญนสามารถดนไปขางๆ ไดดวย ถารากไมแทงลงไปในรอยแตกของหนมนกอาจทำใหหนแตกได ตรงปลายของรากมเซลลพเศษซงสามารถปลอยของเหลวลนๆ ออกมาชวยใหรากเลอนไปไดโดยสะดวก ตนไมมกจะแทงรากขนขางบนผานเสนทางเทาทหนาตงหลายๆ นวได มนไดกำลงมาจากแรงดนของเซลลเหลานน ตวดนทดทสด คอ รากทเรมเตบโตโดยมวนเขาเปนวงๆ น กเหมอนกบคนทใชไหลอนแขงแรงยกนำหนกขนนนเองซงมพลงอยางนาอศจรรย

13

สำนก

งานส

งแวด

ลอมภ

าคท

16 ส

ำนกง

านปล

ดกระ

ทรวง

ทรพย

กรธร

รมชา

ตและ

สงแว

ดลอม

กจกรรม เหลองฟา มหามงคล

ในวนสงแวดลอมไทย บทสรปแหงความรวมมอ

เทดพระเกยรตจากวนแมถงวนพอ

วนท 2 ธนวาคม 2552 ศนยเพาะชำกลาไมจงหวดสงขลามความคกคกเปนพเศษ รถยนตจอดรอขนพนธกลาไมจนพนทรอบแปลงเพาะชำไมมทวาง ในบรรดารถยนตทงหมดนบสบคนในจำนวนนรวมรถยนตของสำนกงานสงแวดลอมภาคท 16 และสำนกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดสงขลา ซงมาขอรบพนธกลาไมเพอนำไปปลกถวายแดองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในวนสงแวดลอมไทย วนท 4 ธนวาคม 2552 พนธกลาไมนบพนนบหมนตนถกคนงานลำเลยงขนรถยนตคนโนนคนนตามทแตละหนวยงานตองการ จนเวลาเกอบ 4 โมงเยนจงถงควของสำนกงานสงแวดลอมภาคท 16 และสำนกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดสงขลา กลาไม 1,000 กลาไมถกจดวางไวบนรถอยางเปนระเบยบ6 โมงเยน กลาไมไดถงทหมายคอโรงเรยนสทงพระวทยา อำเภอสทงพระ จงหวดสงขลา วนท 3 ธนวาคม 2552 ทกอยางตองเรยบรอยและพรอมทจะดำเนนกจกรรม 10 โมงเชา (10.00 น.) ทมเตรยมงานจากสำนกงานสงแวดลอมภาคท 16 ถงโรงเรยนสทงพระวทยาแตยงชากวาหนวยรวมโครงการอยางศนยวจยทรพยากรทางทะเลและชายฝงอาวไทยตอนลาง สำนกวชาการพลงงานภาค 12 โรงเรยนบานทาคระ สำนกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดสงขลาโรงเรยนสทงพระวทยา และเทศบาลตำบลสทงพระ ทมาชวยกนจดสถานทเตรยมความพรอมสำหรบจดกจกรรมเหลอง ฟามหามงคลเทดพระเกยรตจากวนแมถงวนพอ ในวนสงแวดลอมไทยชดนทรรศการใหความรถกตดตงไวตามจด ตางๆ จากหนวยงานทเขารวมฝายเวทจากเทศบาลตำบลสทงพระ สำนกงานสงแวดลอมภาคท 16 และฝายเวทตวหลกจากโรงเรยนสทงพระวทยา จดเตรยมตกแตงสถานทรอบงาน เวทชดรบแขก แทนเปดงานทางเขาเยยมชมงานและนทรรศการเสรจภายในพรบตาพรอมแลวสำหรบงานและในทสดวนสำคญทางสงแวดลอมของประเทศไทยคอวนสงแวดลอมไทยกเวยนมาบรรจบอกครงในวนท 4 ธนวาคม 2552 ทกหนวยงานพรอม

14

วนนออกไปจดฐานความรใหเดกๆ ใชไหม อยาลมนะกลบมาแลวสงรายงานดวย มรายงานสตป. รายงานตวชวดรายงานกำกบองคกรทด รายงานความพงพอใจ รายงาน...รายงาน...

ครบ...คราบบบ...ครบ...ครบ...

คนเหนเหตการณบอกวาขบรถมาอยดๆ แลวนงไปเลยครบหมวด สงสย เครยดมากไมรเรองอะไร ชอกไปเลย

รายงาน....รายงาน....

รายงาน.

แลวสำหรบงานในวนน งานไดเรมตงแตชวงเชาดวยกจกรรมปลกตนไมยนตน เชน ตะเคยนทอง ตนเปด หางนกยง ในพนทวางเปลาของทางโรงเรยน เวลา 13.30 น. การจดกจกรรมวนสงแวดลอมไทย เหลองฟามหามงคลเทดพระเกยรต จากวนแมถงวนพอ อยางเปนทางการจงไดเรมขน ณ หอประชมของโรงเรยนสทงพระวทยา โดยเรมจากทานประธานในพธคอทานนายกเทศมนตรตำบลสทงพระ ใหเกยรตเปนประธานและตอดวยกจกรรมบนเวทหลากหลายรปแบบตงแตการแสดงชดสทงบร ของนกเรยนโรงเรยนสทงพระวทยา การประกาศผลการประกวดเรยงความดานสงแวดลอมซงไดดำเนนการประกวดลวงหนากอนวนจดกจกรรม การแสดงละครดานสงแวดลอมทมงเนนใหเดกนกเรยน เยาวชนรกษสงแวดลอมและนำของเหลอใชนำมาใชประโยชน การประกาศผลการประกวดคำขวญดานสงแวดลอมพรอมทงใหผชนะเลศไดอานคำขวญและสอความหมายของคำขวญสผรวมกจกรรม การแสดงแฟชนโชวชดรไซเคลทเปนการใชวสดเหลอใชมาตกแตงเปนชด การประกาศผลการประกวดวาดภาพ พรอมทงผชนะเลศไดบรรยายถงแนวคดและแรงบนดาลใจในการวาดภาพสงแวดลอม การแขงทกษะการพดดานสงแวดลอมและการการแสดงscience show ของเดกนกเรยนโรงเรยนสทงพระวทยา ซงสงทคาดไมถงกคอจำนวนผเขารวมกจกรรมทไดรบความสนใจเปนอยางยงจากกลมเยาวชนและนกเรยนโรงเรยนสทงพระวทยา เขารวมกจกรรมกนจนหอประชมของโรงเรยนทสามารถบรรจนกเรยนไดถง 1,000 คนไมมทจะนงจนบางสวนตองอาศยพนทรอบๆ ของหอประชม กจกรรมวนสงแวดลอมไทยเหลอง ฟา มหามงคล เทดพระเกยรตจากวนแมถงวนพอ 4 ธนวาคม 2552 เกดขนจากความรวมมอทกภาคสวนทพรอมใจกนจดขน เพอนอมรำลกถงพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและเทดพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ เพอปลกฝงจตสำนกใหเยาวชน ประชาชนรวมในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พรอมทงแกไขปญหาสงแวดลอมททวความรนแรงขนตามการพฒนาของโลกปจจบนดงพระราชดำรสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ตอนหนงวา“ปญหาเกยวกบสงแวดลอมเปนปญหา ทมความสำคญควบคกบการพฒนาความเจรญกาวหนาซงเปนปญหารวมกนของทกประเทศกลาวคอ การพฒนายงรดหนาปญหาคณภาพสงแวดลอมและภาวะมลพษกยงกอตวและทวความรนแรงมากยงขน ประเทศไทยกเปนประเทศหนงทกำลงประสบปญหาดงกลาวอยในขณะน...”

15

สำนก

งานส

งแวด

ลอมภ

าคท

16 ส

ำนกง

านปล

ดกระ

ทรวง

ทรพย

กรธร

รมชา

ตและ

สงแว

ดลอม

หลายครงทมเหตใหผเขยนตองเดนทางขามทะเลสาบสงขลาในยามคำคน สวนใหญจะเลอกใชเสนทางทเดนทางไดสะดวกทสด คอ ขามสะพานตณสลานนททเชอมพนทฝงสงขลาไปฝงเกาะยอแดนผาทอมออนเลองลอและเชอมจากตวเกาะยอไปยงฝงอำเภอสงหนคร ชวงทนงรถยนตผานตวสะพานถงแมจะเปนเวลาคำคนอนมดมด แตกอดไมไดทจะแอบมองผานกระจกรถยนตไปดบรรยากาศยามคำคนของเวงนำอนกวางใหญไพศาลจนเพอนๆ ทเดนทางรวมกนเคยถามวาดอะไรกไมรมนอยากจะดกแลวกน แตทกครงทมองผานความมดออกไปสงทสงเกตเหนคอจะมไฟดวงเลกๆ สองสวางอยเปนจดๆ ในทะเลสาบสงขลา และจากการสงเกตครงลาสดดเหมอนจำนวนดวงไฟจะมปรมาณเพมขนเคยถามเพอนๆ ชาวเกาะยอกไดคำตอบไมชดเจนพอจบใจความไดวาเปนไฟของชาวประมงทออกจบสตวนำในทะเลสาบสงขลาวางเอาไว คำถามมากมายจงผดขนในสมอง เชน ทำไมจงมมากมายถงเชนน บางครงผเขยนผานมาตอนฝนตก ลมแรง ทำไมเจาไฟดงกลาวกยงสองสวางอย ตสาม ตสตอนใกลสวางกยงมดวงไฟอยหรอเขาหาปลากนทงคน เปนคำถามทคางคาใจอยตงนานจนไดมโอกาสเขาไปทำงานในพนทตำบลคเตา อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ซงพนองชาวคเตาสวนใหญมอาชพหลกคอการประมงในทะเลสาบสงขลา บานเรอนแตละหลงจะปลกอยบรเวณรมคลองและลำคลองทสำคญของชาวคเตากคอคลองอตะเภา และคลองสาขาอกหลายสาย จะโดยบงเอญกวาไดผเขยนมโอกาสลงเรอประมงสำรวจคลองสาขาของคลองอตะเภาท ไหลผานหมบานของชาวคเตา ไดเหลอบไปเหนเจาวตถประหลาดในเรอประมง จะเรยกวาขวดกไมใช เรยกวาตะเกยงกไมเชง มรปรางแปลก ๆ ไมเคยเหนมากอน แตเสยดายทไมมโอกาสไดถามในวนนนวาเขาเรยกวาอะไร จนอกหลายวนกพบเจาวตถดงกลาว

16

อกครง ขณะทชาวประมงขนลงลำเรอเตรยมจะออกทะเลไปจบปลา เอาละเปนไงเปนกน จะวาโงกยอม ลองถามดดกวาวาเขาเรยกวาอะไร “บงๆ ทบงหวอยในมอเขาเรยกวาอะไรครบ”คนถอหนมายม “ตะเกยงครบ” ตะเกยงอะไรมรปรางแปลกขนาดนมนขวดขาวชดๆ คงเหนผเขยนทำหนางงๆ บงแกเลยจดการอธบายเสยละเอยดวา เจาตะเกยงนนะ มนมสวนประกอบอย 4สวน คอ 1. ขวดขาวกลม 2. ตะเกยงแบบมไส 3. ขวดนำมนเครอง4. เชอก “แลวเขาทำอยางไรตะเกยงจงไปอยในขวดละ” ไดยนถามดงนนบงเลยอธบายเปนฉากๆ ถงวธทำตะเกยงประหลาดขนแรกกนำอปกรณทจำเปนมากอนคอขวดกลมเนนเอาสขาวเปนหลก และกขวดนำมนเครองชนดกลม เมอไดขวดกลมมาแลวทำการกระทงเอาสวนกนของขวดออก โดยใชเหลกเสนขนาด 4 หนกระทงไปทบรเวณขอบดานขางของกนขวดจนกนขวดหลดออกไปหมดทำการแตงรอยแตกใหเรยบรอยอกเลกนอยเปนอนเสรจการเตรยมขวดแกว ขนทสองนำขวดนำมนเครองชนดพลาสตกกลมมาตดเปน 3 ทอน กคอ สวนกน สวนกลาง และสวนปาก สวนทจะนำมาใชทำตะเกยงกคอสวนกนสำหรบใสตะเกยงและวางขวดแกวทถกเจาะกนลงไป เทคนคการตดขวดนำมนเครองสวนกนกคอตดใหสงจากบรเวณกนประมาณ 3 นว บรเวณกนของขวดนำมนเครองตองเจาะรไวประมาณ 2 ร เพอเปนชองดงอากาศเวลาจดตะเกยง อกสวนของขวดนำมนเครองทนำมาใชกคอสวนปากของขวด ซงสวนของปากขวดนำมนเครองกควรตดใหตำลงมาจากปากขวดประมาณ 2-3 นว สวนนจะเปนสวนลอคขวดแกวไมใหลมหลงจากนนกเจาะรดานขาง สวนกนของขวดนำมนเครองทเตรยมไว 2 ร สวนของปากขวด 2 ร นำเชอกขนาด 2 มลลเมตรมาผกรอยเขากบรทเจาะทง 4 ร (ผกรอยตวกนกอนแลวขวดกอนรอยผานรทางดานในของปากขวด รอยผานรดานนอกของปากขวดอกดานและกมาผกกบรทกนขวดนำมนเครอง อกรทเหลอซงอยตรงขามกบรแรก) สดทายกหาซอตะเกยงไสทมขนาดพอเหมาะคอสามารถครอบดวยขวดแกวไดมาวางบรเวณกนขวดนำมนเครองทรอยเชอกไว แลวคลอบดวยขวดแกวทกระทงกนขวดออกครอบดวยตวลอคกคอสวนปากขวดนำมนเครองทรอยเชอกเปนชดเกยงกบกนขวดเขากบปากของขวดแกวขาวเทานกไดชดตะเกยง 1 ชดเชอเพลงสำหรบตะเกยงไสกนำมนกาด วธการใชชาวประมงจะใชชดตะเกยงขวดแกวกบอปกรณทชอวาไซนง ซงตะเกยงจะเปนตวชวย

ใหกงเขาไซนงหรอเขาไซนงมากขน ชดตะเกยง 1 ชดจะมอายการใชงานในทะเลประมาณ 1 ป จดเดนของตะเกยงขวดแกวกคอลมจะแรงอยางไรตะเกยงกไมดบเพราะมขวดแกวครอบคอยปองกนลมเอาไว และอกประการคอสามารถกนฝนไดดวย เพยงแตนำฝาขวดแกวเจาะรแลวมาครอบปดปากขวดแกวเอาไวแคนนกสามารถกนนำฝนไดแลว แตประเดนทสำคญสดของชดตะเกยงขวดแกวกคอการทชาวประมงหรอพนองชาวคเตารจกนำวสดเหลอใชกลบมาใชใหมทเรยกวา Reuse ชวยสรางมลคาเพมใหกบเศษสงเหลอใชเหลาน อยางเชน ขวดแกวกลมทนำมาประกอบเปนตวครอบกนลมกนฝน ชาวประมงตำบลคเตาเขารบซอขวดละ 2 บาท สวนขวดนำมนเครองกไปขอจากรานซอมรถจกรยานยนต ซงเจาของรานกยนดใหอยแลว เพราะเกบไวกไมมประโยชนทงไปกเปนขยะตองใหองคกรปกครองสวนทองถนเกบขนไปกำจดอกตอหนง ในการจดทำชดตะเกยงขวดแกวงบประมาณในการจดหาวสด ชาวประมงคเตาบอกวาคาใชจายประมาณชดหนงก 30 บาท แตการใชประโยชนถอวาเกนคม ซงถาไมมชดตะเกยงชดนตดตงไวกบไซนงกงจะไมเขาไซ ปรมาณขยะนบวนยงจะเพมปรมาณขนตามการเพมของจำนวนประชากรโลก จนสรางปญหาไมรจกจบสนใหแกผบรหาร ตงแตระดบทองถน ระดบจงหวด ระดบประเทศ จนถงระดบโลก แตถาทกคนรจกนำสงทคดวาไรประโยชนคดวาเปนขยะมาดดแปลงเปนสงประดษฐหรอเครองใชในชวตประจำวน ในการประกอบอาชพดงเชนพนองชาวคเตากระทำอย ปญหาขยะคงลดนอยถอยลงจนสามารถจดการในทสด

17

สำนก

งานส

งแวด

ลอมภ

าคท

16 ส

ำนกง

านปล

ดกระ

ทรวง

ทรพย

กรธร

รมชา

ตและ

สงแว

ดลอม

โชคดทมตวชวย...อกแลว

ชางเปนเรองโชคดของมนษยเราจรงๆ เมอยามประสบกบวกฤตปญหารกเรา มนษยเรามกจะหาทางออกหรอมตวชวยอยเสมอ จนบางครงกลบกลายเปนวามนษยเราเองเปนตวสรางปญหาแลวไมยอมรบผดชอบคอยใหสงตางๆ ชวยแกไข ชางเปนการเอาเปรยบทกสงทกอยางเสยเหลอเกน มนษยเราตกตวงเอาผลประโยชนจากสงตางๆ รอบตว โดยเลอกเอาเฉพาะสวนทเปนประโยชน สวนทเหลอหรอสวนทไมสามารถสนองตญหาของมนษยไดกลบถกปลอยปละละเลย อยางไมแยแสอยางเชน มนษยตกตวงผลประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตใชทรพยากรธรรมชาตจนหมดคา แลวกทงสวนทเหลอใหเปนขยะ จนกอใหเกดปญหาขยะลนโลกในทสด แตอกนนแหละเปนความโชคดของมนษยทเกดมตวชวยจดการขยะโดยเฉพาะทเกดจากการบรโภคทเรยกวา เศษอาหาร รวมทงขยะทยอยสลายได มนษยคนพบตวชวยยอยขยะหรอเศษอาหารและเรมใชประโยชนจากตวชวยอกแลว ซงตวชวยหรอทมนษยเรายกยองใหเปนพระเอก (แลวมนษยเราเปนอะไร) นนกคอ ไสเดอนดนนนเอง สบเนองจากเศษอาหารและขยะยอยสลายไดเกดขนจากฝมอ ฝปากของมนษยทกวน และนบเปนปญหา

ใหญหลวงในการจดการ มนษยเราจงพยายามคดคนหาวธหรอหาตวชวย เพอแกไขปญหาดงกลาว ในทสดกพบผรบกรรมจนได ไสเดอนดนนนเองสามารถกำจดเศษอาหาร และขยะยอยสลายได โดยพบวาทสำคญการจดการเศษอาหารและขยะยอยสลายไดโดยวธนไมกอใหเกดมลภาวะเปนพษแกธรรมชาต (แนะยงมหนาคดถงธรรมชาต) และมนษยเหมอนวธการกำจดแบบอนๆ เชน เผา กองทงไวในทโลงแจง หรอวธฝงกลบทนบวนจะหาพนทยาก ไมมพนทรองรบอยางเพยงพอ และโดนตอตานจากผคนทรกธรรมชาต และสงแวดลอม โดยวธการใชไสเดอนดนยงมผลประโยชนใหมนษยตกตวงอก ชางวเศษเสยจรงๆผลพลอยไดจากการยอยสลายเศษอาหารหรอขยะยอยสลายไดกคอ ปยหมก (Vermicompost) ซงนำมาใชประโยชนสำหรบมนษยอกคอใชบำรงตนพชทมนษยนำมาเปนเครองบรโภค อปโภค นนเอง การจดการเศษอาหารหรอขยะยอยสลายไดโดยวธการใชไสเดอนดนกำลงเปนทนยมในหลายประเทศทพฒนาแลว โดยเฉพาะประเทศมหาอำนาจอยางสหรฐอเมรกาเนองจากมความใสใจตอสงแวดลอม ประกอบกบมาตรการลดภาษสงแวดลอมกบครวเรอนในชมชนทมรปแบบการกำจดขยะสดดวยตนเอง เปนแรงผลกดน สวนในไทยเรมใหความสนใจเรองนมาไดราว 4-5 ปแลวไดรบการสนบสนนจากโครงการหลวง และสำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) ทำโครงการผลตปยหมกมลไสเดอนจากขยะชมชนทยอยสลายได กลาววา “จากการทำโครงการนไดศกษาพฤตกรรมการดำรงชวตของไสเดอน พบวาสตวชนดนมคณประโยชนมหาศาล คอสามารถกำจดขยะทยอยสลายได โดยเฉพาะเศษอาหาร เศษผก ผลไม หรอแมกระทงกระดาษชำระและหนงสอพมพไดเรวทสดในโลก โดยไสเดอน 1 กโลกรม (ประมาณ 1,200-1,300 ตว) จะกำจดขยะ 1 กโลกรม ไดภายในเวลา 4 วน ขยะจะถกยอยสลายโดยการดดกนของไสเดอน และไสเดอนจะถายออกมากลายเปนปยหมกทนำไปบำรงรกษาตนไมไดอกตอหนง ทงนขยะ 100 กโลกรม จะถกไสเดอนดดกนเหลอออกมาเปนปยหมกคณภาพดไดถง 70 กโลกรม ในขณะทการใชวธอนเพอกำจดขยะประเภทนตองใชเวลานานกวานมาก และสงผลกระทบตอสงแวดลอม เชน เกดมลภาวะ เกดสารพษตกคาง และมกลนเหมน เปนตน” โดยเรมแรกจากการทดลองไดนำไสเดอนพนธแลมบรคส รเบลลส(Lumbricus rubellus) มาจากสหรฐอเมรกาเพอเพาะเลยงขยายพนธพบวาไสเดอนมความสามารถในการกำจดขยะจากเศษพชผกสงมาก โดยสามารถกนอาหารไดหลายชนด เชน เศษกบขาว เศษผก เปลอกผลไมทเรมเนา กลองกระดาษ กระดาษหนงสอพมพ เศษผม เศษหญา และมลสตวในบาน โดยไมกนผกสดพชสดทยงไมเนา แตเนองจากไสเดอนพนธดงกลาวมราคาแพง จงมการมองหาพนธไสเดอนใน

18

กตกา วธการสงคำตอบ แจงชอทอยของผตอบคำถามทชดเจน และสงคำตอบได 2 ทางคอ 1. เขยนคำตอบลงในไปรษณยบตร สงไปยงกองบรรณาธการวารสาร “เมดทราย”

สำนกงานสงแวดลอมภาคท 16ถนนกาญจนวนช ตำบลเขารปชาง อำเภอเมอง

จงหวดสงขลา 90000 2. สงคำตอบทาง E-mail

reo16.org@mnre.mail.go.th

รายชอ ผโชคดฉบบทผานมา (เดอนตลาคม-ธนวาคม2552) ดงน

จงหวดชอ-นามสกล

1. คณสมโภช บญฉลาด สงขลา

2. เดกชายบญฤทธ เกษรมาศ สงขลา

3. คณอภชนฐกานต สวรรณมณ สงขลา

4. คณนตธรรม อนเรน สงขลา

5. คณอญชล แซหล สงขลา

ประเทศไทย จนกระทงพบไสเดอนพนธขตาแร (หรอคตาแร) มชอวทยาศาสตรวา “Pheretima peguana” มมากในภาคเหนอ เปนพนธพนเมองทมคณภาพดทสด แมวาไสเดอนพนธนจะกนอาหารเกง แตกยงมปรมาณในการกำจดขยะและเศษพชผกไดนอยเพยงครงหนงของไสเดอนพนธตางประเทศทเคยทดลอง นอกจากนมนยงกนซากของสงมชวตทกชนดทเนาเปอย รวมทงสตวเลกๆ อยางแมลงและตวออนของแมลงไดอกดวย มนจงถกจดอยในสตวจำพวกกนทงพชและสตว (Omnivorous) เปนอาหาร ซงม วงจรชวต ผกพนธกบดน ระบบนเวศทด จะชวยให การแพรกระจายพนธ เปนไปดวยดเชนกน การชอนไชของไสเดอนทำใหคณสมบตทางกายภาพของดนใหดขน คอทำใหดนโปรงรวนซย ไมแนนทบและแขง เกดการถายเทอากาศภายในดนด เพมชองวางในดน ชวยในการอมนำของดน การไหลผานของนำในดนทำใหดนมความชมชนอยเสมอ จงเหมาะแกการแทงรากออกไปหาอาหารของพช และผลจากกระบวนการกนอาหารของไสเดอนยงชวยพลกกลบดนหรอนำแรธาตจากใตดนขนมาบนผวดน โดยดน ซากพชซากสตว เศษอาหาร และอนทรยวตถตาง ๆ ทไสเดอนกนเขาไป จะถกยอยสลายและถกขบถายออกมาเปนมล (cast) ซงมธาตอาหารทพชตองการในปรมาณมากและอยในรปทละลายนำไดด เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส กำมะถน แคลเซยม และธาตอาหารอนๆรวมทงชวยสงเสรมในการละลายธาตอาหารพชทอยในรปอนนทรยสารทพชใชประโยชนไมไดไปอยในรปทพชนำไปใชประโยชนได นอกจากนไสเดอนยงชวยกำจดแมลงและตวออนของแมลง เชน หนอนเจาะลำตนลองกอง หนอนเจาะสมอฝาย หนอนกระทหอม ตวออนดวงหมดผก เปนตน การเจรญเตบโตของพชเบองบนจงเปนผลมาจากการทำงานเบองลางของไสเดอนทกอยางสอดคลองกนไปตาม บทบาทหนาทของไสเดอนจำนวนมหาศาลใตผวดนทวโลก ซงทำประโยชนใหกบมวลมนษยอยางประเมนคามได จงอาจกลาวไดวา “ไสเดอนเปนสตวทชวยเพมความอดมสมบรณแกดนและพช” นอกจากดนและพชจะไดรบประโยชนจากไสเดอนอยางอเนกอนนตจากกจกรรมในการดำรงชวตแลว มนษยอยางเรา ๆ กรจกนำมนมาใชใหเปนประโยชนตอการดำรงชวตของตวเองเชนกน อาทเชนนำมาใชเลยงสตวเศรษฐกจจำพวกสตวปก ปลา กบ และหม เนองจากไสเดอนมโปรตนทสงมาก และยงชวยลดคาใชจายในคาอาหารสตว นำมา เปนอาหาร ซงมบางประเทศบนโลกใบนจบไสเดอนมาเปนอาหาร เนองจากมโปรตน เปน ยาสมนไพร ตำราการแพทยจากตางประเทศมงานวจยออกมาชดเจนวาไสเดอนจะมสารเคมบางชนดชวยในการรกษาโรคหวใจ ทำใหหวใจแขงแรงขน สวนตามตำรายาจนระบวาไสเดอนเปนอาหารทใชบำรงกำลง ยาบำรงทางเพศ และแกโรคชำใน คนจนจะกนไสเดอนทปรงสำเรจตามสตรแลวเปนอาหารเชาคกบนำเตาหอยางเชนในจนมการนำไสเดอนมาตากแหงวางขายแกลกคาทตองการนำไปเปนยาบำรงทางเพศและยาบำรงรกษาโรคหวใจตามตำราจนสวนในไทยกไมนอยหนาไปกวาชาวจนสกเทาใด ดวยความเชอวาเปนยาสรรพคณในการแกชำใน เลยงไสเดอนเพอการคา สรางรายไดใหแกชวต ใชฟนฟสภาพดนทเสอมโทรม เชน ดนทมความอดมสมบรณตำ

สวสดทานสมาชก...ทนมรางวลทกทานสำหรบวารสารเมดทราย ฉบบประจำเดอนมกราคม-มนาคม 2553 ใหทานคนหาคำตอบจากเสนทางสงแวดลอม โดยเรามาวางแผนการเดนทางกนดกวาวาการเดนทางครงน

จะผานเสนทางสงแวดลอมอะไรบาง ซงจะมจดทนาสนใจตางๆ ตามเสนทาง ถง 31 จดโดยใหเราเดนทางจากจดเรมตนไปยงทางออก และใหเขยนคำตอบวาเราเดนทางผานหมายเลขใดบางในเสนทางทถกตองเชน ผานหมายเลข 1, 2, และ 3 เปนตน หวงวาคงเจอทางออกนะคะ โดยเสนทางสงแวดลอมจะอยทปกหลงของวารสารคะ

เสนทางสงแวดลอมด ทนมรางวล (ปกหลงใน)

สำนกงานสงแวดลอมภาคท 16 ถนนกาญจนวนช ตำบลเขารปชาง อำเภอเมอง จงหวดสงขลา 90000 โทร. 0-7431-1882, 0-7431-3419

Website : www.reo16.mnre.go.th E-mail : reo16.org@mnre.mail.go.th