กรมอตนยมวทยา 4353 ถนน สขมวท กรงเทพฯ 10260

METEOROLOGICAL DEPARTMENT 4353 Sukhumvit Road, Bangkok 10260, THAILAND

เอกสารวชาการ ลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนบรเวณชายแดนประเทศไทย-ลาว-พมา

ส านกเฝาระวงแผนดนไหว

Characteristics of Seismicity Patterns in the Thailand-

Laos-Myanmar Border Region

Seismological Bureau

เอกสารวชาการ เลขท ๕๕๐.๓๔-๐๑-๒๕๖๐

Technical Document No. 550.34-01-2017

ลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนบรเวณชายแดนประเทศไทย-ลาว-พมา

Characteristics of Seismicity Patterns in the Thailand-Laos-Myanmar Border

Region

นายสณฑวฒน สขรงษ

นางกรรณการ พลเจรญศลป

ส านกเฝาระวงแผนดนไหว

เดอน มนาคม พ.ศ. 2560

Santawat Sukrungsri

Kannika Poolcharuansin

Seismological Bureau

March 2017

ค

บทคดยอ

ในการศกษาน มวตถประสงคหลกเพอตรวจสอบลกษณะเฉพาะของรปแบบไหว

สะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญ บรเวณชายแดนประเทศไทย-ลาว-พมา ดวยระเบยบวธ

พนท-เวลา-ความยาวแนวพงทลาย (Region-Time-Length, RTL) โดยใชขอมลแผนดนไหวหลก

(Main shock) จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ในชวงป ค.ศ. 2000 – 2016 ท

มขนาดแผนดนไหว ≥ 3.5 ซงจากการตรวจสอบดวยวธการทางสถตพบวาขอมลดงกลาวมความ

ครบถวนสมบรณ การเปลยนแปลงของคา RTL ในแตละชวงเวลาแสดงใหเหนถงการกระจายตว

ของจดศนยกลางแผนดนไหวขนาดเลกทหางกนมากขน และจ านวนแผนดนไหวเกดนอยลง

อยางผดปกต ทระดบ RTL ≤ -0.5 ซงสามารถตรวจพบกอนเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณ

ชายแดนประเทศไทย-ลาว-พมา ประมาณ 1 เดอนถง 1.3 ป

ง

ABSTRACT

In this study, the seismicity pattern changes prior to major earthquake in the

Thailand-Laos-Myanmar Border Region were investigated statistically according to the

Region-Time-Length (RTL) algorithm. The utilized earthquake catalogue is occupied by

the Thai meteorological department (TMD). The seismicity data were screened

statistically with mainshock earthquakes of M ≥ 3.5 reported during 2000–2016 being

defined as the completeness database. According to the temporal investigation, the RTL

reveal anomalous seismic quiescence, i.e., normalized RTL ≤ -0.5, with in 1 month to

1.3 years before the following major earthquake in the Thailand-Laos-Myanmar Border

Region.

จ

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณอาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร. สนต ภยหลบล จากภาควชา

ธรณวทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผซงใหความรเกยวกบแผนดนไหว ให

แนวคดในการศกษาคนควาขอมล และแนะน าวธการในการศกษาวจยครงน ขอขอบคณเพอน

รวมงานส านกเฝาระวงแผนดนไหว ทชวยกนตรวจวดและบนทกขอมลแผนดนไหวทซงได

น ามาใชประโยชนในการศกษาครงน

ส านกเฝาระวงแผนดนไหว

ฉ

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย....................................................................................................... ค บทคดยอภาษาองกฤษ.................................................................................................. ง กตตกรรมประกาศ........................................................................................................ จ สารบญ......................................................................................................................... ฉ สารบญรป.................................................................................................................... ฌ สารบญตาราง............................................................................................................... ฏ 1. บทน า...................................................................................................................... 1 1.1 ความส าคญและทมาของปญหา……………………………………………..... 1 1.2 วตถประสงคของการศกษาและขอบเขตของการวจย……………………....... 17

1.2.1 วตถประสงค................................................................................... 17 1.2.2 ขอบเขตของการวจย....................................................................... 18

1.3 เนอหาของเรองทเคยมผท าการวจยมากอน………………………………...... 18 1.3.1 การศกษาสญญาณเตอนกอนเกดแผนดนไหวทางตอนเหนอของ

ประเทศจนดวยระเบยบวธ RTL....................................................... 20 1.3.2 การศกษาลกษณะเฉพาะของรปแบบการไหวสะเทอนกอนเกด

แผนดนไหวขนาด 5 ทางตะวนตกของประเทศอนเดยดวยระเบยบ วธ RTL.......................................................................................... 20

1.3.3 การเปลยนแปลงการไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญในประ เทศอตาล ดวยระเบยบวธ RTL………………………………………… 20

1.3.4 การใชระเบยบวธ RTL ในการศกษาการเกดแผนดนไหว Chi-Chi ประเทศไตหวน ป ค.ศ. 1999............................................................. 20 1.3.5 สญญาณเตอนจากการเปลยนแปลงการไหวสะเทอนกอนเกด แผนดนไหว Nemuro Peninsula ประเทศญปน ป ค.ศ. 2000................ 21 1.3.6 สญญาณเตอนจากการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดน ไหวใหญตามแนวมดตวสมาตรา-อนดามน วเคราะหดวยวธ RTL….. 21

1.4 วธด าเนนการวจยโดยสรป……………………………………………….…...... 22 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ…………………………………………………...... 22

ช

สารบญ (ตอ) หนา 2. ขอมลและวธการ................................................................................................... 23 2.1 การรวบรวมขอมลแผนดนไหวในพนทศกษา……………............................... 23 2.2 การตรวจสอบความสมบรณของขอมลแผนดนไหวในทางสถต จากฐานขอมล แผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา.................................................................

26

2.3 การสงเคราะหขอมลแผนดนไหวในพนทศกษา................................................. 29 2.3.1 การจ าแนกกลมแผนดนไหว (Earthquake Declustering) ในพนท ศกษา................................................................................................ 29 2.3.2 การตรวจสอบขอมลแผนดนไหวทมการเปลยนแปลงจากการกระท า ของมนษย (Man-made Change Seismicity) ในพนทศกษา…………. 34 2.3.3 การตรวจสอบขอจ ากดของการตรวจวดแผนดนไหว (Limitation of Earthquake Detection) ในพนทศกษา............................................... 38

2.4 การตรวจสอบลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอน ดวยวธ RTL (RTL algorithm)....................................................................................................

40

3. ผลการศกษา........................................................................................................... 43

3.1 การเปลยนอตราการไหวสะเทอนกอนเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 อ.แมลาว จ.เชยงราย.................................................................................... 43

4. บทวจารณ.............................................................................................................. 46 4.1 ความสมบรณของขอมลแผนดนไหวในพนทศกษา........................................ 46 4.2 การเปรยบเทยบระดบการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยางผดปกตกอนเกด

แผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย-ลาว-พมากบงานวจยในพนทศกษาอน 48 4.3 การเปรยบเทยบชวงเวลาทเรมตรวจพบการเปลยนรปแบบไหวสะเทอน อยางผดปกตกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย-ลาว

พมา กบงานวจยในพนทศกษาอน................................................................ 50 4.4 การเปรยบเทยบ ลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอน กอนเกดเหตการณ

แผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย ลาว และพมา...................................... 51

ซ

สารบญ (ตอ) หนา

5. สรปและขอเสนอแนะ............................................................................................ 53 5.1 สรป............................................................................................................. 53 5.2 ขอเสนอแนะ................................................................................................. 54 บรรณานกรม.............................................................................................................. 55

ฌ

สารบญรป

หนา รปท 1.1 สถตการเกดแผนดนไหวในประเทศไทยและบรเวณใกลเคยง............................ 2 รปท 1.2 เศยรของพระพทธรปหลดออกจากองคพระและแตกหกเมอหลนลงพน............. 3 รปท 1.3 สภาพเมรเผาศพ ทอ าเภอพาน จงหวดเชยงราย พงทลายลงมา หลงเกด

แผนดนไหว................................................................................................... 3 รปท 1.4 สภาพโรงเรยนพานพทยาคม จงหวดเชยงรายผนงกนหองไดรบความเสยหาย. 4 รปท 1.5 สภาพบานเรอน ต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย หลงเกด

แผนดนไหว................................................................................................... 4 รปท 1.6 ถนนในพนทอ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย มรอยแยกขนาดใหญ.................... 5 รปท 1.7 ถนนในประเทศพมา มรอยแยกขนาดใหญ....................................................... 6 รปท 1.8 วดในประเทศพมาเสยหาย.............................................................................. 6 รปท 1.9 ความเสยหายทเกดขนกบเจดยในต าบลเชยงแสน จงหวดเชยงราย…………… 7 รปท 1.10 ความเสยหายเนองจากน าหนกถายเทจากผนงกออฐฉาบปนในจงหวด

เชยงราย........................................................................................................ 7 รปท 1.11 สภาพดนเหลวตวและถนนเสยหายในพนทนาขาวของต าบลแมสาย จงหวด

เชยงราย……………………………………………………………………........ 7 รปท 1.12 รอยราวในตวพระธาตจอมกตต อ.เชยงแสน จ.เชยงราย……………………...... 8 รปท 1.13 รอยแตกราวของเสาอาคารเรยนวทยาศาสตร โรงเรยนเมงรายมหาราช

วทยาคม จ.เชยงราย…………………………………………………………....... 8 รปท 1.14 รอยเลอนมพลงในประเทศไทย…………………………………………………... 9 รปท 1.15 แสดงกลมรอยเลอนบรเวณภาคเหนอของประเทศไทยและพนทใกลเคยง…...... 16 รปท 1.16 แสดงพนทศกษาในงานวจยน (a) บรเวณภาคเหนอของประเทศไทยและ

พรมแดนประเทศลาวและประเทศพมา (กรอบสด า) (b) รายละเอยดบรเวณพนทศกษา เสนสเทาแสดงแนวรอยเลอนในบรเวณพนทศกษา ดาวสด าแสดงต าแหนงเหตการณแผนดนไหวขนาดมากกวา 6 ในอดต สเหลยมสด าแสดงเมองทส าคญ สามเหลยมสด าแสดงเขอนทส าคญตามแนวแมน าโขง (เสนสขาว)……………………………………………………………………………….. 17

รปท 1.17 แสดงรปแบบการไหวสะเทอนทตรวจพบ กอนเกดแผนดนไหวขนาดใหญตามแนวมดตวสมาตรา-อนดามน จากการวเคราะหดวยวธ RTL…………………… 21

รปท 1.18 แสดงขนตอนการด าเนนงานวจยในการศกษาน………………………………… 22

ญ

สารบญรป (ตอ) หนา รปท 2.1 แสดงเครอขายตรวจวดแผนดนไหว ของกรมอตนยมวทยา สามเหลยมสด า

แสดงสถานตรวจวดแผนดนไหวแบบอนาลอก และสามเหลยมสเทาแสดง สถานตรวจวดแผนดนไหวแบบดจตอล.......................................................... 25

รปท 2.2 แสดงพนทศกษาและต าแหนงจดศนยกลางแผนดนไหว (วงกลมสน าเงน) จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ดาวสแดงคอแผนดนไหวขนาดมากกวา 6 ทเคยเกดขนในพนทศกษา............................................................. 26

รปท 2.3 แสดงความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวในแตละชวงเวลาจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา.................................................................. 27

รปท 2.4 แสดงความสมพนธของขนาดแผนดนไหวในแตละชวงเวลาจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา.................................................................. 27

รปท 2.5 แสดงความสมพนธของความลกของจดศนยกลางแผนดนไหวจากพนดนใน แตละชวงเวลาจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา....................... 28

รปท 2.6 แสดงสมมตฐานทใชในการจ าแนกกลมแผนดนไหวจากงานวจยตางๆ ทเคยน าเสนอในอดต.............................................................................................. 31

รปท 2.7 แสดงการจ าแนกเหตการณแผนดนไหวหลก จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา กอนเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 อ.แมลาว จ. เชยงราย……………………………………………………......................... 32

รปท 2.8 แสดงการกระจายตวของจดศนยกลางแผนดนไหวหลก (วงกลมสแดง) จดศนยกลางแผนดนไหวตาม (วงกลมสเหลอง) และเหตการณแผนดนไหวขนาดมากกวา 6 ในอดต (ดาวสน าเงน) จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา................................................................................................. 33

รปท 2.9 กราฟเปรยบเทยบจ านวนแผนดนไหวสะสมในพนทศกษา สน าเงนและแดง หมายถง กอนและหลงการจ าแนกเหตการณแผนดนไหวหลก สเขยวหมายถง หลงจากผานกระบวนการปรบปรงคณภาพฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา โดยก าจดแผนดนไหวทไดรบผลกระทบจากการปรบปรงระบบตรวจวดแผนดนไหว……………………………………………………………… 35

ฎ

สารบญรป (ตอ) หนา รปท 2.10 ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงอตราการตรวจวดและบนทกขอมล

แผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา โดย O แสดงอตราการตรวจวดทเพมขน สวน + แสดงอตราการตรวจวดทลดลง กรอบส แดงแสดงบรเวณทไมมการเปลยนแปลงอตราการตรวจวดและบนทกขอมลแผนดนไหว……………………………………………………………………… 37

รปท 2.11 แสดงความสมพนธระหวางขนาดแผนดนไหวหลกกบจ านวนแผนดนไหวหลกสะสม จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา และ Mc คอขนาดแผนดนไหวหลกต าสดทสามารถตรวจวดและบนทกลงในฐานขอมลไดอยางสมบรณ…………………………………………………………………………… 39

รปท 3.1 แสดงการเปลยนแปลงของคา RTL ทกๆ 14 วน ตลอดชวงปค.ศ. 2002-2016

(เสนสด า) กอนเกดเหตการณแผนดนไหว a) ขนาด 6.0 ประเทศลาว b)ขนาด 6.7 ประเทศพมา และ c) ขนาด 6.3 อ. แมลาว จ.เชยงราย (ลกศรสด า).......... 44

รปท 4.1 แสดงการเปรยบเทยบความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวสะสมในแตละ

ชวงเวลากบแนวเสนตรง (เสนประสด า) โดยใช (a) ขอมลแผนดนไหวทงหมด ทเกดขนในพนทศกษา (b) ขอมลแผนดนไหวหลก (c) ขอมลแผนดนไหว หลกทผานการตรวจสอบความครบถวนสมบรณ............................................ 47

รปท 4.2 แสดงการเปลยนแปงคา RTL ในแตละชวงเวลา และคา RTL ต าสด (เสนสแดง) ทตรวจพบกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญ (ลกศรสด า) บรเวณชายแดน (a) ประเทศลาว (b) ประเทศพมา และ (c) ประเทศไทย…………….. 49

รปท 4.3 แสดงชวงเวลาตงแตเรมตรวจพบการลดลงของอตราการไหวสะเทอนอยางผดปกตจนกระทงเกดเหตการณแผนดนไหวใหญในพนทศกษาทแตกตางกนจากงานวจยในตางประเทศ (สเหลยมสน าเงน) และจากการศกษาน (สเหลยมสแดง).............................................................................................................. 50

รปท 4.4 แสดงการเปรยบเทยบความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวสะสม (เสนสด า) กบ รปแบบการไหวสะเทอน (เสนสแดง) ในแตละชวงเวลา กอนเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณ(a) ประเทศลาว (b) ประเทศพมา (c) ประเทศไทย 52

ฏ

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1.1 แนวคดการท านายแผนดนไหวทมการน าเสนอในปจจบน............................ 18 ตารางท 2.1 ตวอยางการบนทกเหตการณแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวของ

กรมอตนยมวทยา (TMD) กอนเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 อ.แมลาว จ.เชยงราย......................................................................................... 24

1. บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา

ลกษณะทางธรณวทยาของเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนผลมาจากการเคลอนตวของ

แผนเปลอกโลกระหวางแผนอนโด-ออสเตรเลย แผนยเรเชย แผนฟลปปนสและแผนแปซฟก

ตะวนตก ประเทศไทยตงอยบนแผนยเรเชยและลอมรอบดวย อนดามน ทรสต (Andaman

Thrust) ทางทศตะวนตก ซนดา อารค (Sunda Arc) ทางทศใต และ ฟลปปนส เทรนส

(Philippines Trench) ในทศตะวนออก แผนดนไหวทเกดขนในประเทศไทยสวนมากจะเกดท

บรเวณภาคเหนอ ภาคตะวนตก แตเนองจากวากรงเทพตงอยบนดนออน ซงมคณสมบตในการ

ขยายสญญาณคลนแผนดนไหวท าใหประชาชนทอาศยอยบนตกสงของกรงเทพสามารถรสกถง

การสนสะเทอนจากแผนดนไหว แผนดนไหวทรสกไดในประเทศไทยจะแบงเปนแผนดนไหวท

เกดภายในประเทศไทยและภายนอกประเทศไทย แผนดนไหวทเกดขนภายนอกประเทศไทย

สวนมากจะเกดจากแนวมดตวของแผนเปลอกโลกบรเวณเกาะสมาตรา ทะเลอนดามน ประเทศ

พมา ทางตอนใตของประเทศจน ประเทศลาว และ ประเทศเวยดนาม สวนการเกดแผนดนไหว

ภายในประเทศไทยจะเกดตามแนวรอยเลอนมพลงทกรมทรพยากรธรณไดท าการส ารวจพบวา

ประเทศไทยมแนวรอยเลอนมพลงภายในประเทศ 14 รอยเลอน

ประเทศไทยจดวาเปนประเทศทมความเสยงภยแผนดนไหวระดบกลางเนองจากวาประเทศไทย

ไมไดตงอยบรเวณรอยตอของแผนเปลอกโลกซงเปนสวนทมความเสยงภยแผนดนไหวสง ใน

ประเทศไทยเกดแผนดนไหวขนาดเลกและขนาดกลางบรเวณรอยเลอนมพลงในภาคเหนอ ภาค

ตะวนตกและภาคใต นอกจากนยงมแผนดนไหวทรสกไดในประเทศไทยเกดจากภายนอก

ประเทศเชน แผนดนไหวทเกดขนจากประเทศอนโดนเซย หมเกาะอนดามน ประเทศพมา ทาง

ตอนใตของประเทศจน ประเทศลาว และ ประเทศเวยดนาม เปนตน (รปท 1.1) ตวอยาง

เหตการณแผนดนไหวทสงผลกระทบตอประเทศไทย เชน

- แผนดนไหวเชยงราย พ.ศ. 2557

แผนดนไหวขนาดใหญทสดในประเทศไทยเทาทเคยมเครองมอตรวจวดไดเกดขนท

ภาคเหนอของประเทศไทย จงหวดเชยงราย เมอวนท 5 พฤษภาคม 2557 เวลา 18.08 น. (ตาม

เวลาประเทศไทย) ไดเกดเหตการณแผนดนไหวค านวณศนยกลางในเบองตนพบวามจด

2

ศนยกลางอยบรเวณอ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย ละตจด 19.685 ºN ลองจจด 99.687 ºE

ขนาดแผนดนไหว 6.3 ความลก 7 กโลเมตร ความรนแรงระดบ VIII ตามมาตราเมอรคลล

แผนดนไหวครงนจดวาเปนแผนดนไหวตน ประชาชนรสกสนไหวไดในหลายพนทของภาคเหนอ

โดยเฉพาะบรเวณจงหวดเชยงราย เชยงใหม ล าพน ล าปาง นาน พะเยา รวมถงจงหวดเลยและ

หนองคาย ในภาคอสาน อาคารสงในกรงเทพมหานครรสกสนไหวหลายแหงเนองจากกรงเทพ

ตงอยบนชนดนออนซงมคณลกษณะในการขยายแรงสนสะเทอนของแผนดนไหวไดถง 3-4 เทา

รปท 1.1 สถตการเกดแผนดนไหวในประเทศไทยและบรเวณใกลเคยง

3

จากเหตการณครงนมผเสยชวต 1 คน บาดเจบมากกวา 100 คน พบความเสยหาย

เกดขนแกบานเรอนและสงปลกสรางเปนจ านวนมากและเปนบรเวณกวาง (รปท 1.2 และ 1.3) ม

การเปลยนแปลงของสภาพพนดนตางๆ เชน รอยแยกของพนดน หลมยบ และน าผดขนมาก

จากบอน าผวดน

รปท 1.2 เศยรของพระพทธรปหลดออกจากองคพระและแตกหกเมอหลนลงพน (ทมา : www.oknation.net)

รปท 1.3 สภาพเมรเผาศพ ทอ าเภอพาน จงหวดเชยงราย พงทลายลงมา หลงเกดแผนดนไหว (ทมา : www.oknation.net)

4

รปท 1.4 สภาพโรงเรยนพานพทยาคม จงหวดเชยงราย ผนงกนหองไดรบความเสยหาย

รปท 1.5 สภาพบานเรอน ต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย หลงเกดแผนดนไหว

5

รปท 1.6 ถนนในพนทอ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย มรอยแยกขนาดใหญ (ทมา : http://www.thairath.co.th)

- แผนดนไหวพมา พ.ศ. 2554

แผนดนไหวทเมองทารเลย (Tarlay) ประเทศพมา เมอวนท 24 มนาคม พ.ศ. 2554

เวลา 20.55 น. (ตามเวลาประเทศไทย) ขนาด 6.8 จดศนยกลางแผนดนไหวเกดทละตจด

20.705 องศาเหนอ และ 99.949 องศาตะวนออก กอใหเกดแรงสนสะเทอนในภาคตะวนออก

ของประเทศพมาและทางภาคเหนอของประเทศไทย พบรอยแยกขนาดใหญบนถนนในบรเวณ

ใกลจดศนยกลางแผนดนไหว (รปท 1.7) ความเสยหายสวนใหญเกดขนในบรเวณวดทงใน

ประเทศพมาและประเทศไทย (รปท 1.8 และ 1.9) โครงสรางของตกหลายแหงในต าบลแมสาย

จงหวดเชยงรายไดรบความเสยหาย (รปท 1.10) และอาคารสงมากกวา 10 ชน ใน

กรงเทพมหานครสามารถรบรถงแรงสนสะเทอนไดในครงน นอกจากนพบการเกดสภาพดน

เหลวตวในพนทนาขาวของต าบลแมสาย จงหวดเชยงราย (รปท 1.11) ถอวาเหตการณ

แผนดนไหวครงน เปนหนงในพบตภย ทสงผลกระทบตอประเทศไทย

6

รปท 1.7 ถนนในประเทศพมา มรอยแยกขนาดใหญ (ทมา : PHYO Maung Maung)

รปท 1.8 วดในประเทศพมาเสยหาย (ทมา : PHYO Maung Maung)

7

รปท 1.9 ความเสยหายทเกดขนกบเจดยในต าบลเชยงแสน จงหวดเชยงราย (ทมา : T. Ornthammarath)

รปท 1.10 ความเสยหายเนองจากน าหนกถายเทจากผนงกออฐฉาบปนในจงหวดเชยงราย (ทมา : T. Ornthammarath)

รปท 1.11 สภาพดนเหลวตวและถนนเสยหายในพนทนาขาวของต าบลแมสาย จงหวดเชยงราย (ทมา : T. Ornthammarath)

8

- แผนดนไหวลาว พ.ศ. 2550

แผนดนไหวประเทศลาว เมอวนท 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2550 เวลา 15.56 น. (ตามเวลา

ประเทศไทย) ขนาด 6.3 จดศนยกลางแผนดนไหวเกดทละตจด 20.503 องศาเหนอ และ

100.732 องศาตะวนออก ความลก 9 กโลเมตร กอใหเกดแรงสนสะเทอนในประเทศลาวและทาง

ภาคเหนอของประเทศไทย มโครงสรางของตกหลายแหงในต าบลแมสาย จงหวดเชยงราย

เสยหาย เกดรอยราวในตวพระธาตจอมกตต อ.เชยงแสน จ.เชยงราย (รปท 1.12) และมรอยราว

ของเสาอาคารเรยนวทยาศาสตร โรงเรยนเมงรายมหาราชวทยาคม จ.เชยงราย (รปท 1.13) ตก

และอาคารสงในกรงเทพมหานครสามารถรบรแรงสนสะเทอนในครงนได

รปท 1.12 รอยราวในตวพระธาตจอมกตต อ.เชยงแสน จ.เชยงราย (ทมา : บรนทร เวชบรรเทง)

รปท 1.13 รอยแตกราวของเสาอาคารเรยนวทยาศาสตร โรงเรยนเมงรายมหาราชวทยาคม จ.เชยงราย (ทมา : บรนทร เวชบรรเทง)

9

นอกจากนยงพบรอยเลอนมพลง (Active fault) ในประเทศไทย ทพบหลกฐานวาเคย

เกดการเลอนหรอขยบตวมาแลวในชวง 10,000 ป ซงบรเวณรอยเลอนมพลงนจะพบ

แผนดนไหวบอยครง รอยเลอนมพลงมโอกาสทจะขยบตวไดอกในอนาคต หนวยงานท

รบผดชอบในการขดส ารวจรอยเลอนมพลงในประเทศไทยไดแกกรมทรพยากรธรณ กลมรอย

เลอนมพลงในประเทศไทยมทงหมด 14 กลม ดงน (รปท 1.14)

รปท 1.14 รอยเลอนมพลงในประเทศไทย (ทมา : กรมทรพยากรธรณ)

10

1. กลมรอยเลอนแมจน

รอยเลอนนวางตวในแนวตะวนตก-ตะวนออก ซงคอนขางบดเอยงลงทศใต และขนทศ

เหนอเลกนอย มความยาวประมาณ 170 กโลเมตรพาดผานตงแตอ าเภอฝาง อ าเภอแมอาย

จงหวดเชยงใหม อ าเภอแมจน อ าเภอเชยงแสน อ าเภอดอยหลวง และอ าเภอเชยงของ จงหวด

เชยงราย และตอเนองไปใน สปป.ลาว มแหลงน าพรอนปรากฏตลอดความยาวของรอยเลอนน 3

แหง แผนดนไหวขนาดใหญทสดทวดไดตามแนวรอยเลอนนเมอวนท 16 พฤษภาคม 2550 ม

ขนาด 6.3 (Mw)* มจดศนยกลางแผนดนไหวเกดในพนทสปป.ลาวมสาเหตมาจากการเลอนตว

ของรอยเลอนแมจนในสวนของสปป.ลาว ท าใหผนงอาคารหลายหลงในจงหวดเชยงรายไดรบ

ความเสยหายและทเสยหายมากบรเวณเสาอาคารเรยนโรงเรยนเมงรายมหาราชวทยาคม

อ าเภอเมอง จงหวดเชยงราย ตงแตป พ.ศ. 2530 เปนตนมา เกดแผนดนไหวขนาด 3.0 - 4.0

จ านวน 10 ครง และมขนาด 4.0 - 4.5 จ านวน 3 ครง บรเวณบานเวยงหนองหลม (เชอวาเปน

เมองโยนกนคร) ทตงอยดานตะวนตกเฉยงใตของอ าเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย ซงเปนพนท

ระหวางตอนปลายของรอยเลอน 2 แนวทวางตวเหลอมกน พบซากอฐโบราณของฐานเจดย

จ านวนมาก จมอยในหนองน าขนาดใหญและโผลขนมาใหเหนในฤดแลง ซงลกษณะของหนอง

น านเกดจากการยบตวอนเนองจากการเลอนตวสมพนธกนของสองรอยเลอน เมอหาอายของ

กอนอฐโบราณเหลานไดอายประมาณ 1,000 ป ท าใหอนมานไดวามแผนดนไหวขนาดใหญได

เกดขนบรเวณนไมเกนหนงพนปลวงมาแลว

2. กลมรอยเลอนแมอง

รอยเลอนนมแนวการวางตวอยในทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต เรมตงแต

อ าเภอเทง อ าเภอขนตาล อ าเภอเชยงของ อ าเภอเวยงแกน ของจงหวดเชยงราย ยาวตอเนอง

เขาไปใน สปป.ลาว มความยาวประมาณ 70 กโลเมตร และตงแตป พ.ศ. 2530 เปนตนมาเคย

เกดแผนดนไหวขนาด 3.0 – 4.1 จ านวน 5 ครง โดยเฉพาะแผนดนไหวขนาด 4.1 เมอวนท 25

มน าคม 2554 ปร ะชาชนในหลายอ า เภอร ส ก ไ ดถ งแ ร ง ส น ส ะ เท อนของพ น ดน

3. กลมรอยเลอนแมฮองสอน

รอยเลอนนมแนวการวางตวอยในทศเหนอ-ใต เรมตงแตอ าเภอเมองแมฮองสอน ผาน

อ าเภอขนยวม อ าเภอแมลานอย และอ าเภอแมสะเรยง ของจงหวดแมฮองสอน ตอเนองลงมาถง

บรเวณทศเหนอของอ าเภอทาสองยาง ของจงหวดตาก มความยาวประมาณ 200 กโลเมตร

ธรณสณฐานทปรากฏเดนชดมากในพนทอ าเภอแมสะเรยงเปนลกษณะทางน าแบบหบเขาร ป

11

แกวไวน (Wine glass valley) ซงแสดงวาพนทมการยกตวอยางตอเนองจากอดตถงปจจบน ซง

สงผลใหทางน ากดเซาะลกลงดานลางมากกวากดเซาะดานขาง แนวรอยเลอนนมแผนดนไหว

ขนาดเลกและปานกลางเกดขนหลายครง ทส าคญเปนเหตการณเมอวนท 1 มนาคม 2532 เกด

แผนดนไหวขนาด 5.1 มศนยกลางแผนดนไหวอยในประเทศพมา ประชาชนรสกถงความ

สนสะเทอนไดในหลายจงหวดทางภาคเหนอ

4. กลมรอยเลอนแมทา

เปนกลมรอยเลอนทมหลายสวนรอยเลอนแยกเปนเขตๆ เมอดภาพรวมแลวคลายอกษร

ตวเอส (S-shape) ซงแตละเขตรอยเลอนมลกษณะการเลอนตวทแตกตางกน เรมจากการวางตว

ในทศเหนอ-ใตในพนทอ าเภอพราว ผานลงมาในเขตอ าเภอดอยสะเกต ของจงหวดเชยงใหม ม

การเลอนตวแบบรอยเลอนปกต แลวบดไปทศตะวนออกเฉยงใตในพนทอ าเภอสนก าแพง มการ

เลอนตวแบบรอยเลอนระนาบเหลอมขวา แลววกมาทางทศตะวนตกเฉยงใตขนานตามล าแมน า

ทา ในพนทอ าเภอแมทา จงหวดล าพน มการเลอนตวแบบรอยเลอนระนาบเหลอมซาย มความ

ยาวรวมทงหมดประมาณ 100 กโลเมตร รอยเลอนนปรากฏน าพรอนหลายแหง เชนน าพรอนสน

ก าแพงซงมความสมพนธกบการเกดแผนดนไหวขนาดเลกบอยครง สวนเหนอของรอยเลอนใน

เขตอ าเภอพราว ยงคงมแผนดนไหวขนาดเลกถงปานกลางเกดขนเปนประจ า ลกษณะธรณ

สณฐานของรอยเลอนกลมน คอ ผาสามเหลยม ตะพกรอยเลอน และธารเหลอม ปรากฏอยาง

ชดเจนตลอดแนว เหตการณแผนดนไหวครงส าคญเกดขนเมอวนท 13 ธนวาคม 2549 ม

ศนยกลางแผนดนไหวอยทอ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม ดวยขนาดแผนดนไหว 5.1

แรงสนสะเทอนท าใหบานเรอนมผนงราวในหลายอ าเภอของจงหวดเชยงใหม หากยอนหลงไป

กอนหนาน เมอวนท 21 ธนวาคม 2538 พบวาเกดแผนดนไหวขนาด 5.2 มศนยกลาง

แผนดนไหวอยทอ าเภอพราว ประชาชนรสกถงการสนสะเทอนไดในจงหวดเชยงใหม เชยงราย

ล าพน ล าปาง พะเยา และแมฮองสอน

5. กลมรอยเลอนเถน

มทศทางการวางตวในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต ตดผานเชงเขา

บรเวณรอยตอระหวางแองแพร และแองล าปาง คอรอยเลอนพาดผานตงแตอ าเภอเมองแพร ลง

มาสพนทอ าเภอสงเมน อ าเภอลองและอ าเภอวงชน ของจงหวดแพร แลวยาวตอเนองลงมาใน

พนทอ าเภอแมทะ อ าเภอสบปราบ และอ าเภอเถน ของจงหวดล าปาง มความยาวทงหมด

ประมาณ 130 กโลเมตร กลมรอยเลอนนแสดงลกษณะธรณวทยาโครงสรางและธรณสณฐานท

12

แสดงถงการเลอนตวครงใหมๆเปนจ านวนมาก กอใหเกดหนาผาชนหลายแหง การเลอนตวครง

ใหมๆอยบรเวณขอบแองตะกอนดานลางใกลทราบลม จากภาพดาวเทยมเหนลกษณะผา

สามเหลยมทเรยงรายหลายลกตอเนองกนเปนแนวยาวทชดเจนมากอยทบรเวณดานทศ

ตะวนออกของอ าเภอสบปราบ และการเลอนตวตามแนวระนาบกพบหลกฐานชดเจนจากการหก

งอของทางน าหลายสาขาไปในทศทางเดยวกน ดงเชนพนทบานมาย อ าเภอแมทะ จงหวด

ล าปาง ทางน าทตดผานรอยเลอนบรเวณนถกตดในลกษณะเหลอมซาย โดยมระยะของการ

เลอนตวประมาณ 500 เมตร หากนบยอนหลงไปในชวง 20 ปทผานมาพบวาเกดแผนดนไหวใน

พนทของกลมรอยเลอนเถน ดวยขนาด 3.0-5.0 จ านวนมากกวา 20 ครง ซงถอวาเปนพนทท

เกดแผนดนไหวคอนขางบอยมาก

6. กลมรอยเลอนปว

มทศทางการวางตวในแนวทศเหนอ-ใต มมมเอยงเทไปทางทศตะวนตก จดเปนรอย

เลอนปกต เปนรอยเลอนทมการวางตวเปนแนวยาวรายรอบดานทศตะวนออกของแองปวเปน

สวนใหญ เรมตงแตบรเวณรอยตอของประเทศไทย-สปป.ลาว เรอยลงมาในพนทของอ าเภอทง

ชาง อ าเภอเชยงกลาง อ าเภอปว และตอเนองถงอ าเภอสนตสข ของจงหวดนาน มความยาวรวม

ทงหมดประมาณ 110 กโลเมตร รอยเลอนนประกอบดวย 3 สวนรอยเลอนคอ สวนรอยเลอนทง

ชาง สวนรอยเลอนปว และสวนรอยเลอนสนตสข หากสบคนขอมลในอดตพบวาเคยเกด

แผนดนไหวขนาด 6.5 เมอวนท 13 พฤษภาคม 2478 ในบรเวณรอยตอของประเทศไทย-สปป.

ลาวซงเชอวาเปนอทธพลของการเลอนตวของรอยเลอนปว

7. กลมรอยเลอนอตรดตถ

มแนวการวางตวในทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต มมมเอยงเทไปทศ

ตะวนตกเฉยงเหนอมความยาวประมาณ 130 กโลเมตร รอยเลอนนเรมปรากฏใหเหนชดเจน

ตงแตอ าเภอฟากทา ยาวลงมาในอ าเภอน าปาด อ าเภอทองแสนขน ของจงหวดอตรดตถ และ

ตอเนองถงอ าเภอพชย ของจงหวดพษณโลก และเมอสบคนขอมลพบวาเมอวนท 25 มถนายน

2541 ไดเกดแผนดนไหวขนาด 3.2 ซงเปนแผนดนไหวขนาดเลก มศนยกลางเกดอยบรเวณ

อ าเภอทาปลา จงหวดอตรดตถ ประชาชนรสกไดหลายอ าเภอรวมทงอ าเภอเมองอตรดตถ

8. กลมรอยเลอนพะเยา

เปนรอยเลอนทมสองสวนรอยเลอน และมแนวการวางตวแตกตางกน และแยกออกจาก

กนชดเจน โดยรอยเลอนทางดานซกใตมการวางตวในแนวเกอบทศเหนอ -ใต คอนมาทางทศ

13

ตะวนตกเฉยงเหนอ ซงปรากฏอยบรเวณดานทศตะวนตกของขอบแองพะเยาบรเวณเขต

รอยตอระหวางอ าเภอพาน ของจงหวดเชยงราย อ าเภอเมองของจงหวดพะเยา และอ าเภอวง

เหนอของจงหวดล าปาง สวนรอยเลอนนมความยาวประมาณ 35 กโลเมตร แสดงลกษณะของ

ผารอยเลอนหลายแนวและตอเนองเปนแนวตรงหนหนาไปทศตะวนออกบรเวณ อ าเภอวงเหนอ

มผารอยเลอนทสง 200 เมตร ทางน าสาขาตางๆ ทตดผานผารอยเลอนน แสดงรองรอยกดเซาะ

ลงแนวดงลกมากจนถงชนดนดาน ซงแสดงวารอยเลอนยงคงมพลงไมหยดนงจวบจนปจจบนน

ซงสอดคลองกบกรณทเกดแผนดนไหวขนาดใหญและเกดความเสยหายมากทสดทประเทศไทย

ประสบกบภยพบตแผนดนไหว คอเหตการณเมอวนท 5 พฤษภาคม 2557 เวลา 18.08 น. มจด

ศนยกลางอยบรเวณ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย มขนาด 6.3 ซงเปนแผนดนไหวทเกดจาก

การเคลอนตวของกลมรอยเลอนพะเยา ซงเปนหนงของรอยเลอนมพลงในภาคเหนอ การเกด

แผนดนไหวดงกลาวมความรนแรงและเกดขนใกลแหลงชมชน กอใหเกดความเสยหายของสง

ปลกสรางเปนจ านวนมาก สวนใหญเปนความเสยหายดานอาคารสถานท โบราณสถาน สถานท

ราชการ เสนทางคมนาคมและบานเรอนของประชาชนในพนท จงหวดทไดรบผลกระทบทงหมด

7 จงหวด ไดแก เชยงราย เชยงใหม พะเยา นาน แพร ล าปาง และก าแพงเพชร ศนย

อ านวยการเฉพาะกจแผนดนไหวจงหวดเชยงรายไดสรปสถานการณพนทประสบภยเมอวนท

12 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 วามพนทประสบภยพบต รวมทงสน 7 อ าเภอ 50 ต าบล 609

หมบาน บานเรอนเสยหายรวม 8,935 หลง มผเสยชวต 1 คน นอกจากนในอดตยงเคยเกด

เหตการณแผนดนไหวเมอวนท 11 กนยายน 2537 มศนยกลางแผนดนไหวอยทอ าเภอพาน

จงหวดเชยงราย มความรนแรงขนาด 5.2 ท าใหเกดความเสยหายอยางมากกบโรงพยาบาล

อ าเภอพานจนตองทบทงสรางใหม รวมทงสงผลกระทบกบวด และโรงเรยนตางๆในอ าเภอพาน

นอกจากนยงมแผนดนไหวเกดขนอกหลายครงในป พ.ศ. 2538 และ 2539 ในพนทจงหวด

พะเยา และจงหวดเชยงราย

9. กลมรอยเลอนเมย

รอยเลอนนไมไดตอเนองมาจากรอยเลอนสะแกง ในเขตสหภาพพมา รอยเลอนเมย

เรมตนปรากฏในพนทสหภาพพมายาวตอเนองเขามาในเขตประเทศไทยบรเวณล าน าเมย ท

บานทาสองยาง อ าเภอทาสองยาง จงหวดตาก ตามแนวทศตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยง

ใต พาดผานอ าเภอแมระมาด อ าเภอแมสอด อ าเภอพบพระ อ าเภอเมองตาก อ าเภอวงเจา ของ

จงหวดตาก อ าเภอโกสมพนคร และอ าเภอคลองลาน ของจงหวดก าแพงเพชร มความยาวรวม

14

ประมาณ 260 กโลเมตร ธรณสณฐานทส าคญทพบคอ ธารเหลอม สนกน หบเขาเสนตรง และผา

รอยเลอน หลกฐานของธารเหลอมปรากฏชดเจนทบรเวณดานทศตะวนออกเฉยงใตของบานทา

สองยาง ของอ าเภอทาสองยาง ล าหวยขนาดเลกถกตดใหหกเหลอมเปนระยะทาง 500 เมตร

และบงบอกวาเปนรอยเลอนตามแนวระนาบเหลอมขวา การเลอนตวของรอยเลอนเมยกอใหเกด

แผนดนไหวครงส าคญในประเทศไทย เมอวนท 17 กมภาพนธ 2518 ไดเกดแผนดนไหวขนาด

5.6 มศนยกลางแผนดนไหวอยทบานทาสองยาง อ าเภอทาสองยาง ประชาชนรบรถง

แรงสนสะเทอนไดในหลายจงหวดในภาคเหนอ รวมทงกรงเทพมหานคร

10. กลมรอยเลอนศรสวสด

เปนรอยเลอนทวางตวในทศตะวนตกของประเทศไทย มความยาวประมาณ 220

กโลเมตร เรมตนพาดผานพนทของสหภาพพมาตอเนองเขาเขตประเทศไทยในพนทอ าเภออม

ผาง ของจงหวดตาก อ าเภอทองผาภม ของจงหวดกาญจนบร ผานอทยานแหงชาตหวยขาแขง

อ าเภอบานไร จงหวดอทยธาน ตอเนองมาอ าเภอศรสวสด อ าเภอหนองปรอ และอ าเภอบอ

พลอย ของจงหวดกาญจนบร และอ าเภอดานชางของจงหวดสพรรณบร รอยเลอนนวางตว

ขนานมากบล าแมน าแควใหญ จากการตรวจวดดวยเครองมอวดแผนดนไหวพบวาเมอวนท 22

เมษายน 2526 ไดเกดแผนดนไหวมศนยกลางอยเหนออางเกบน าเขอนศรนครนทร ใกลล าหวย

แมพล เกดขนตามแนวรอยเลอนศรสวสด ดวยขนาด 5.9 แรงสนสะเทอนถงกรงเทพมหานคร

และมแผนดนไหวตามเกดขนอกมากกวารอยครง

11. กลมรอยเลอนเจดยสามองค

เปนรอยเลอนทเรมปรากฏขนในเขตสหภาพพมาเขาสตะเขบชายแดนประเทศไทย

บรเวณดานเจดยสามองค อ าเภอสงขละบร พาดผานอ าเภอทองผาภม อ าเภอศรสวสด อ าเภอ

เมองกาญจนบร และสนสดบรเวณอ าเภอดานมะขามเตย จงหวดกาญจนบร โดยวางตวขนาน

กบล าแมน าแควนอย มความยาวรวมประมาณ 200 กโลเมตร หลกฐานทางธรณสณฐานไดแก

ธารเหลอม ผารอยเลอน ธารหวขาด สนกน หนองหลม พน ารอน และผาสามเหลยม ซงบงชวา

รอยเลอนนเลอนตวตามแนวระนาบเหลอมขวาและตามแนวดงแบบรอยเลอนยอน

12. กลมรอยเลอนระนอง

รอยเลอนระนองวางตวในทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต เรมตงแตในทะเล

อนดามนขนแผนดนทอ าเภอตะกวปา และอ าเภอคระบร จงหวดพงงา และผานจงหวดระนอง

จงหวดชมพร และตอเนองไปในพนทของจงหวดประจวบครขนธ และมาลงอาวไทยบรเวณทศ

15

ตะวนออกของอ าเภอสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ มความยาวทงสนประมาณ 300

กโลเมตร มรายงานแผนดนไหวเกดขนในอาวไทย เมอวนท 27-28 กนยายน 2549 มขนาด 4.1-

4.7 จ านวน 6 ครง และในวนท 8 ตลาคม 2549 มขนาด 5.0 จ านวน 1 ครง ประชาชนในหลาย

ทองทรสกไดถงแรงสนสะเทอนของพนดน ไดแต อ าเภอหวหน อ าเภอสามรอยยอด อ าเภอกย

บร อ าเภอปราณบร อ าเภอบางสะพาน อ าเภอทบสะแก ของจงหวดประจวบครขนธ และอ าเภอ

ชะอ า อ าเภอทายาง ของจงหวดเพชรบร นอกจากนยงเกดแผนดนไหวเมอวนท 4 มถนายน

2555 จดศนยกลางแผนดนไหวเกดขนในเขตพนทอ าเภอเมอง จงหวดระนอง ขนาด 4.0

ประชาชนรสกสนไหวในพนท ต าบลเขานเวศน ต าบลบางนอน อ าเภอเมองระนอง จงหวด

ระนอง

13. รอยเลอนคลองมะรย

รอยเลอนนวางขนานกบกลมรอยเลอนระนอง เปนกลมรอยเลอนตามแนวระนาบแบบ

เหลอมซาย และเลอนตวในแนวดงแบบรอยเลอนยอน แนวรอยเลอนนเรมปรากฏในทะเลอนดา

มนบรเวณทศตะวนออกของภเกต และเกาะยาว ในบรเวณอาวพงงา รอยเลอนยาวตอเนองขน

บกบรเวณล าคลองมะรย อ าเภอทบปด อ าเภอตะกวทง และอ าเภอทายเหมอง ของจงหวดพงงา

พาดผานตอเนองไปในจงหวดสราษฎรธาน รวมความยาวเฉพาะสวนบนแผนดนประมาณ 140

กโลเมตร ซงในเขตอ าเภอไชยานมแหลงน าพรอนหลายแหงไหลขนมาตามแนวรอยเลอนน

แผนดนไหวตามแนวรอยเลอนนเกดขนเมอวนท 23 ธนวาคม 2551 อ าเภอพระแสง จงหวดส

ราษฎรธาน ขนาด 4.1 เมอวนท 16 เมษายน 2555 เกดแผนดนไหวมจดศนยกลางอยท อ าเภอ

ถลาง จงหวดภเกต ขนาด 4.3 และลาสดไดเกดแผนดนไหวขนาด 3.8 บรเวณนอกชายฝงทาง

ทศตะวนออกของจงหวดภเกต เมอวนท 25 มนาคม 2558 แผนดนไหวทงสองครงนท าให

บานเรอนประชาชนเสยหายบางสวนหลายหลง ประชาชนทวทงเกาะภเกตรสกไดถง

แรงสนสะเทอนของแผนดนไหว

14. กลมรอยเลอนเพชรบรณ

วางตวในทศเหนอ-ใต ซงขนาบสองขางของแองเพชรบรณ ทมการเอยงเทเขาหากลาง

แองทงสองดาน มลกษณะการเลอนแบบรอยเลอนปกต รอยเลอนนพาดผานจงหวดเพชรบรณ ม

ความยาวประมาณ 60 กโลเมตร หากตรวจสอบขอมลการเกดแผนดนไหวพบวาเมอวนท 12

ตลาคม 2533 เกดแผนดนไหวขนาด 4.0 ประชาชนรบรไดถงแรงสนสะเทอนในอ าเภอหลมสก

และอ าเภอหลมเกา

16

เหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 อ.แมลาว จ.เชยงราย ถอเปนแผนไหวขนาดใหญทสด

ทเคยเกดขนในประเทศไทยทสามารถตรวจวดไดจากเครอขายตรวจวดแผนดนไหวของกรม

อตนยมวทยา และเปนแผนดนไหวระดบตน ศนยกลางแผนดนไหวอยใกลแหลงชมชน ท าใหเกด

ความเสยหายตอสงปลกสราง ตกหรออาคารบานเรอนในบรเวณดงกลาวเปนจ านวนมาก

เหตการณแผนดนไหวขนาดรนแรงดงกลาวเกดขนในบรเวณกลมรอยเลอนพะเยา ซงมศกยภาพ

ในการเกดแผนดนไหวขนาดสงสด 6.6 (Fenton และคณะ, 2003) และยงพบวากลมรอยเลอน

ดงกลาวเคยท าใหเกดแผนดนไหวขนาด 5 มาแลวในอดตซงท าใหเกดความเสยหายตอสงปลก

สรางในบรเวณดงกลาวเชนกน นอกจากนยงพบรอยเลอนโดยรอบอก 5 กลมรอยเลอนคอ กลม

รอยเลอนแมจนทางทศเหนอ กลมรอยเลอนแมองและกลมรอยเลอนปวทางทศตะวนออก กลม

รอยเลอนแมทาทางทศตะวนตกและกลมรอยเลอนเถนทางทศใต (รปท 1.15) ซงจากสภาพทาง

ธรณวทยา กรมทรพยากรธรณวทยาประเทศไทย ก าหนดใหบรเวณดงกลาวมโอกาสเกด

แผนดนไหวใหญในอนาคตทมความรนแรงระดบ VII ตามมาตราเมอรคลล (Modified Mercalli

Intensity Scale, MMI) ในคาบเวลา 50 ป ซงอยในระดบทรนแรงมาก และสงผลกระทบตอชวต

และทรพยสนของประชาชน

รปท 1.15 แสดงกลมรอยเลอนบรเวณภาคเหนอของประเทศไทยและพนทใกลเคยง

17

การศกษาการเปลยนรปแบบไหวสะเทอน (Seismicity pattern change) ในบรเวณพนท

ศกษา (รปท 1.16) กอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญในอดตมความส าคญมาก เพอใหทราบ

ถงพฤตกรรมแผนดนไหวกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญ บรเวณภาคเหนอของประเทศไทย

และพนทใกลเคยง ซงสามารถเฝาระวงและตดตามพนททมพฤตกรรมแผนดนไหวหรอมการ

เปลยนรปแบบไหวสะเทอนในลกษณะเดยวกบทวเคราะหไดกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญ

ในอดต เพราะจะถอวาพนทนนเปนพนทเสยงและมโอกาสเกดแผนดนไหวใหญเชนเดยวกบท

เคยเกดขนมาแลวในดดต

1.2 วตถประสงคของการศกษาและขอบเขตของการวจย

1.2.1 วตถประสงค

- ตรวจสอบลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนบรเวณชายแดนประเทศไทย -

ลาว-พมา

- ประเมนผลการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญในอดต บรเวณ

ชายแดนประเทศไทย-ลาว-พมา

รปท 1.16 แสดงพนทศกษาในงานวจยน (a) บรเวณภาคเหนอของประเทศไทยและพรมแดนประเทศลาวและประเทศพมา (กรอบสด า) (b) รายละเอยดบรเวณพนทศกษา เสนสเทาแสดงแนวรอยเลอนในบรเวณพนทศกษา ดาวสด าแสดงต าแหนงเหตการณแผนดนไหวขนาดมากกวา 6 ในอดต สเหลยมสด าแสดงเมองทส าคญ สามเหลยมสด าแสดงเขอนทส าคญตามแนวแมน าโขง (เสนสขาว)

18

1.2.2 ขอบเขตของการวจย

ตรวจสอบการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนในเชงพนทและเวลา กอนเกดเหตการณ

แผนดนไหวใหญ ระหวาง ละตจด 16 N – 23 N และลองจจด 96 E - 103 E ครอบคลม

บรเวณภาคเหนอของประเทศไทย ชายแดนประเทศลาวและประเทศพมา ดงรปท 1.16 โดยใช

ขอมลแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาในชวงป ค.ศ. 1998-2016

1.3 เนอหาของเรองทเคยมผท าการวจยมากอน

ปจจบนมการน าเสนอแนวคดเกยวกบการศกษาวจยดานแผนดนไหวหลากหลาย

รปแบบ แตโดยสรปเปาหมายสงสดของนกวจยนนตงอยบนจดมงหมายเดยวกน คอ ตองการท

จะเขาใจใหมากทสดถงกระบวนการเกดแผนดนไหวซงมกลไกลและสาเหตการเกดทซบซอน

ทงนเพอประโยชนในการท านายการเกดแผนดนไหวทจะเกดขนในอนาคต ซงวธการหรอ

แนวคดเกยวกบการท านายแผนดนไหวกเรมมหลากหลายมากขนในปจจบน (ตารางท 1.1)

ตารางท 1.1 แนวคดการท านายแผนดนไหวทมการน าเสนอในปจจบน

วธการ อางอง

1. ระยะยาว (หลายป)

Paleo-seismology McCalpin (1996)

Historical review Stirling และ Petersen (2006)

Seismic hazard analysis Kramer (1996)

2. ระยะปานกลาง (หลายเดอน-ป)

F-M distribution Nuannin และคณะ (2005)

Fractal dimension Maryanto และ Mulyana (2008)

Coulomb stress failure Bufe (2006)

3. ระยะสน (หลายวน-เดอน)

Animal perception Kirschvink (2000)

Ground water fluctuation Oki และ Hiraga (1988)

Radon fluctuation Zmazek และคณะ (2000)

19

นบตงแต Reid (1910) ไดพยายามทจะอธบายกลไกการปลดปลอยพลงงานของ

แผนดนไหว และใหขอเสนอวาการท าความเขาใจรอบการเกดแผนดนไหว จะสามารถท านาย

แผนดนไหวได ซงตอมา นกแผนดนไหววทยาจ านวนมากพยายามทจะน าเสนอและแสดงให

เหนวาสามารถท านายแผนดนไหวได ซงหลกการแนวคด หรอสมมตฐานทแตกตางกนไป เชน

การศกษาแผนดนไหวบรรพกาล (Paleo-seismological study) เปนการศกษาแผนดนไหวใน

มมมองของธรณวทยา ซงผลผลตทไดสามารถบอกไดวาในแตละรอยเลอนแผนดนไหวมคาบ

อบตซ า (Return period) หรอรอบการเกดของแผนดนไหวกป ซงถอเปนการท านาย

แผนดนไหวในระยะยาว (Long-term earthquake prediction) หรอ การสงเกตความผดปกต

ของพฤตกรรมสตว (Animal perception) ซงมหลายๆ ประเทศโดยเฉพาะประเทศจนรายงาน

วาสตวหลายๆ ชนดมกแสดงพฤตกรรมผดปกตกอนเกดแผนดนไหวใหญในรอบ 1 อาทตย

โดยประมาณ วธการนถอเปนการท านายแผนดนไหวในระยะสน (Short-term earthquake

prediction) แตกยงไมเปนทแนชดในการคนควาทางวทยาศาสตรมากนก เนองจากเปนเพยง

ประสบการณทนกวทยาศาสตรเคยพบเหนเทานน แตยงพสจนไมไดแนชดวาพฤตกรรมแบบ

ใดบางทมนยส าคญและสมพนธกบการเกดแผนดนไหว

หลงจากทโลกมเครองมอตรวจวดคลนแผนดนไหวและสามารถค านวณและบนทก

ขอมลรายละเอยดเกยวกบแผนดนไหวในแตละครงได เชน เวลาการเกด จดศนยกลาง

แผนดนไหว หรอแมแตขนาดของแผนดนไหวทเกดขน จากขอมลแผนดนไหวทไดบนทกสะสม

ตลอดชวงเวลาทผานมา นอกจากการกระจายตวของแผนดนไหวทนกวจยทราบกนดอยแลววา

มกจะสมพนธกบแนวรอยเลอนหรอแนวขอบเปลอกโลกทส าคญ นกแผนดนไหววทยาพยายาม

ทจะตงค าถามและอธบายความสมพนธของการเกดแผนดนไหวในดานอนๆ จากขอมลการ

ตรวจวดแผนดนไหวทวโลกทไดจากเครองมอตรวจวดเหลาน

วธการศกษาการเกดแผนดนไหวในเชงสถต (Earthquake statistics) จากขอมล

เหตการณแผนดนไหวทเคยเกดขนในอดตเปนอกวธการหนงทมศกยภาพในการศกษาและท า

ความเขาใจเกยวกบกระบวนการเกดแผนดนไหวทซบซอนและสามารถสรางความสมพนธใน

การท านายแผนดนไหวทอาจจะเกดขนไดในระดบเดอน-ป ซงถอเปนการท านายแผนดนไหว

แบบระยะปานกลาง (Mid-term earthquake prediction) นอกจากนการเปลยนแปลงรปแบบ

ไหวสะเทอนอยางผดปกตตามแนวรอยเลอนยงสามารถแสดงถงสญญาณเตอน (Precursor)

กอนเกดแผนดนไหวขนาดรนแรงหรอขนาดใหญไดดงน

20

1.3.1 การศกษาสญญาณเตอนกอนเกดแผนดนไหวทางตอนเหนอของประเทศ

จนดวยระเบยบวธ RTL

Jiang และคณะ (2004) ศกษาสญญาณเตอนกอนเกดแผนดนไหวทางตอนเหนอของ

ประเทศจน ดวยระเบยบวธ RTL พบวามการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยางผดปกตกอนเกด

แผนดนไหวทางตอนเหนอของประเทศจนใน 2 ลกษณะ คอ 1.มการเพมขนหรอลดลงของการ

ไหวสะเทอนจากสภาวะปกตอยางชดเจนและจากนนการไหวสะเทอนจะกลบสสภาวะปกตกอน

เกดแผนดนไหวตามมา 2.มการเพมขนหรอลดลงของการไหวสะเทอนจากสภาวะปกตอยาง

รวดเรวและเกดแผนดนไหวตามมาทนท การเปลยนรปแบบไหวสะเทอนในลกษณะแรกพบมาก

ทสดกอนเกดแผนดนไหวในประเทศจน

1.3.2 การศกษาลกษณะเฉพาะของรปแบบการไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหว

ขนาด 5 ทางตะวนตกของประเทศอนเดยดวยระเบยบวธ RTL

Shashidhar และคณะ (2010) ศกษารปแบบการไหวสะเทอนทถกกระตนจากเขอนเกบ

น าในบรเวณนน ดวยระเบยบวธ RTL กอนเกดแผนดนไหวขนาด 5 ในบรเวณใกลชายฝง

ตะวนตกของประเทศอนเดย พบวาในบรเวณจดศนยกลางแผนดนไหวมทงการเพมขนและการ

ลดลงของการไหวสะเทอนอยางผดปกตกอนเกดแผนดนไหวขนาด 5 ในบรเวณดงกลาว และคา

ผดปกตถกตรวจพบกอนเกดแผนดนไหวเพยงไมกเดอน

1.3.3 การเปลยนแปลงการไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญในประเทศ

อตาล ดวยระเบยบวธ RTL

Gentili (2010) ศกษาการเปลยนแปลงการไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญใน

ประเทศอตาล ดวยระเบยบวธ RTL พบวากอนเกดแผนดนไหวใหญ การไหวสะเทอนจะลดลง

อยางผดปกตอยางตอเนองเปนระยะเวลา 0.6 – 3.0 ป และคาผดปกตสามารถตรวจพบไดกอน

เกดแผนดนไหวใหญประมาณ 0.6 – 4.0 ป

1.3.4 การใชระเบยบวธ RTL ในการศกษาการเกดแผนดนไหว Chi-Chi ประเทศ

ไตหวน ป ค.ศ. 1999

Chen และ Wu (2006) ศกษาพฤตกรรมการไหวสะเทอนทเปนสญญาณเตอนกอนเกด

แผนดนไหว Chi-Chi ขนาด 7.6 ในประเทศไตหวนดวยระเบยบวธ RTL พบวามความผดปกต

อยางชดเจนทงการลดลงและการเพมขนของการไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหว Chi-Chi โดย

ตรวจพบการลดลงของการไหวสะเทอนอยางผดปกตกอนและตามดวยการเพมขนของการไหว

21

สะเทอนอยางผดปกต หลงจากนนกเกดแผนดนไหว Chi-Chi ตามมา ซงคาผดปกตทตรวจพบ

จะเกดกอนแผนดนไหว Chi-Chiประมาณ 3 ป

1.3.5 สญญาณเตอนจากการเปลยนแปลงการไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหว

Nemuro Peninsula ประเทศญปน ป ค.ศ. 2000

Huang และ Sobolev (2002) ศกษาลกษณะเฉพาะของการเปลยนแปลงการไหว

สะเทอนทสมพนธกบการเกดแผนดนไหว Nemuro Peninsula ขนาด 6.8 ประเทศญปน ดวย

ระเบยบวธ RTL พบวาการไหวสะเทอนจะลดลงอยางผดปกตกอนเกดแผนดนไหว Nemuro

Peninsula ประมาณ 3 ป และบรเวณทตรวจพบคาผดปกตบรเวณอนในพนทศกษา กม

เหตการณแผนดนไหวขนาด 6 เกดขนเชนกนในชวงเวลาดงกลาว

1.3.6 สญญาณเตอนจากการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหว

ใหญตามแนวมดตวสมาตรา-อนดามน วเคราะหดวยวธ RTL

Sukrungsri และ Pailoplee (2015) ศกษาการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนกอนเกด

แผนดนไหวใหญตามแนวมดตวสมาตรา-อนดามน ดวยวธ RTL พบวามการเปลยนรปแบบไหว

สะเทอนทแสดงถงการลดลงของแผนดนไหวอยางผดปกตกอนเกดแผนดนไหวใหญตามแนวมด

ตวสมาตรา-อนดามน ประมาณ 0.1-5.2 ป นอกจากนในปจจบนยงพบคาผดปกตดงกลาวใน

บรเวณทางตะวนตกของประเทศพมา นอกชายฝงทางตอนเหนอของเกาะนโคบาร นอกชายฝง

ทางตอนเหนอและตะวนตกของเกาะสมาตรา ซงแสดงถงพนทเสยงทอาจจะเกดแผนดนไหว

ใหญในระยะเวลาอนใกล

รปท 1.17 แสดงรปแบบการไหวสะเทอนทตรวจพบ กอนเกดแผนดนไหวขนาดใหญตามแนวมดตวสมาตรา-อนดามน จากการวเคราะหดวยวธ RTL

22

1.4 วธด าเนนการวจยโดยสรป

รปท 1.18 แสดงขนตอนการด าเนนงานวจยในการศกษาน

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญบรเวณชายแดน

ประเทศไทย-ลาว-พมา สามารถน ามาใชประเมนการเกดแผนดนไหวใหญในอนาคตได

2. คาผดปกตทตรวจพบจากการการเปลยนรปแบบไหวสะเทอน กอนเกดแผนดนไหว

ใหญในอดต สามารถน ามาใชตดตามการเกดแผนดนไหวใหญในอนาคตได

3. ชวงเวลาทตรวจพบคาผดปกตกอนเกดแผนดนไหวใหญในอดต สามารถน ามาใช

ประเมนชวงเวลาทอาจจะเกดแผนดนไหวใหญในอนาคตได

4. หลงจากตรวจพบการเปลยนแปลงรปแบบไหวสะเทอนอยางผดปกตในบรเวณ

ชายแดนประเทศไทย- ลาว-พมา สามารถประเมนชวงเวลาทอาจจะเกดแผนดนไหวใหญใน

บรเวณดงกลาวได

ตรวจสอบรปแบบไหวสะเทอนดวยวธ RTL กอน

เกดเหตการณแผนดนไหวใหญ บรเวณชายแดน

ประเทศไทย-ลาว-พมา

รวบรวมขอมลแผนดนไหวทเคยเกดขนในพนทศกษา

ปรบปรงคณภาพฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

- จดกลมและคดเลอกแผนดนไหวหลก

- ตรวจสอบและก าจดแผนดนไหวทไดรบผลกระทบจากการ ปรบปรงระบบตรวจวดแผนดนไหว - ตรวจสอบและก าจดแผนดนไหวทเกดจากขอจ ากด ของการตรวจวดแผนดนไหว

รวบรวมและประมวลผลงานวจยทเกยวของ

อภปรายและสรปผล

การศกษา

23

2. ขอมลและวธการ

2.1 การรวบรวมขอมลแผนดนไหวในพนทศกษา

ในการศกษาพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวในพนทใดๆ ขอมลส าคญทใชในการ

วเคราะหคอ ขอมลบนทกเหตการณแผนดนไหวทเคยเกดขนในอดต (Earthquake records) ป

ค.ศ. 1935 ศาสตราจารย C.F. Richter นกแผนดนไหววทยาชาวอเมรกน น าเสนอวธการ

ตรวจวดและมาตรารกเตอร (Richter) เพอใชบอกระดบพลงงานทปลดปลอยออกมาจากจด

ศนยกลางแผนดนไหว หลงจากนนจงมการตรวจวดและบนทกขอมลแผนดนไหวดวยเครองมอ

(Instrumental record) โดยรายงานทงจดศนยกลางแผนดนไหว (ลองจจด ละตจดและความลก)

เวลาเกดแผนดนไหว (ป เดอน วน ชวโมง นาท และวนาท) และขนาดแผนดนไหวในมาตรารก

เตอร (ตารางท 2.1) ซงผลการบนทกทรวบรวมอยตลอดเวลาท าใหเกดเปนชดขอมลทเรยกวา

ฐานขอมลแผนดนไหว (Earthquake catalogue)

ฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา (TMD) บรหารและจดการโดย ส านกเฝา

ระวงแผนดนไหว กรมอตนยมวทยา ประเทศไทย และมการรายงานการเกดแผนดนไหวใน

ภมภาคในชวงตงแตป ค.ศ. 1998 จนถงปจจบน ซงเปนฐานขอมลทตรวจวดแผนดนไหวในพนท

ประเทศไทยและใกลเคยงเปนหลก ภายหลงการเกดแผนดนไหวในทะเลขนาด Mw 9.3 บรเวณ

ทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของเกาะสมาตรา ประเทศอนโดนเซย เมอวนท 26 ธนวาคม ค.ศ.

2004 และเกดความเสยหายเปนบรเวณกวางทงจากภยเนองจากแรงสนสะเทอนและภยจากสนา

ม ระบบตรวจวดแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาประเทศไทย ไดรบการปรบปรงและพฒนาให

มความทนสมย มการตดตงสถานตรวจวดแผนดนไหวเพมเตมในบรเวณแหลงก าเนด

แผนดนไหว ครอบคลมรอยเลอนทางภาคเหนอ ภาคตะวนตก และภาคใตของประเทศไทย ท า

ใหเครอขายตรวจวดแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาสามารถตรวจวดและบนทกเหตการณ

แผนดนไหวขนาดเลกๆทเกดขนภายในประเทศไทยได ท าใหฐานขอมลแผนดนไหวของกรม

อตนยมวทยา แตกตางจากฐานขอมลแผนดนไหวอนๆทซงสามารถตรวจวดและบนทก

เหตการณแผนดนไหวทมขนาดมากกวา 4 เทานน แมวาเหตการณแผนดนไหวขนาดเลกๆจะไม

สงผลกระทบใหเกดความเสยหาย แตฐานขอมลแผนดนไหวทสามารถบนทกเหตการณ

แผนดนไหวขนาดเลกๆไดนนมประโยชนอยางมากในการศกษาวจยทางดานแผนดนไหว

นอกจากนฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ยงสามารถตรวจวดและบนทก

24

เหตการณแผนดนไหวขนาดเลกในประเทศใกลเคยงเชน ประเทศพมา ลาว และเวยดนาม

รวมทงเหตการณแผนดนไหวบรเวณแนวมดตวสมาตรา-อนดามน เนองจากเครอขายตรวจวด

แผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาอยใกลบรเวณดงกลาวมากทสด โดยมจ านวนสถานตรวจวด

แผนดนไหวหลกแบบดจตอลทงหมด จ านวน 40 แหง (รปท 2.1)

ตารางท 2.1 ตวอยางการบนทกเหตการณแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา (TMD) กอนเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 อ.แมลาว จ.เชยงราย

Long Lat Year Month Day Mag Depth Hour Min Sec

98.05 20.26 2016 9 19 2.2 10 18 27 3

99.21 18.98 2016 9 21 1.2 2 12 54 16

99.28 19.05 2016 9 21 1.2 1 23 27 11

99.2 20.4 2016 9 22 2.5 10 4 9 33

100.84 22.14 2016 9 22 3.8 25 13 34 33

99.87 19.86 2016 9 22 1.4 4 14 11 34

101.88 22.83 2016 9 22 3.3 10 16 2 9

97.97 20.14 2016 9 24 1.9 1 13 18 42

97.63 18.21 2016 9 27 2.3 2 6 29 31

99.64 19.71 2016 9 29 1.8 2 12 45 35

101.31 22.68 2016 9 29 3.2 10 14 44 27

99.64 20.53 2016 9 30 2.4 5 0 7 53

98.13 19.57 2016 9 30 2.3 10 18 26 19

99.43 20.99 2016 10 1 2.5 10 1 0 47

100.12 20.72 2016 10 2 2.4 5 6 24 10

101.67 18.76 2016 10 2 3.1 7 7 0 6

99.6 19.85 2016 10 3 2.6 1 5 56 1

99.05 18.46 2016 10 4 1.7 3 10 16 1

25

รปท 2.1 แสดงเครอขายตรวจวดแผนดนไหว ของกรมอตนยมวทยา สามเหลยมสด าแสดงสถานตรวจวดแผนดนไหวแบบอนาลอก และสามเหลยมสเทาแสดงสถานตรวจวดแผนดนไหวแบบดจตอล

แมวาระบบตรวจวดแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา จะไมมการตรวจวดตอเนองเปน

ระยะเวลายาวนานมากนกเมอเทยบกบเครอขายจากตางประเทศ แตเนองจากมการตดตงสถาน

ตรวจวดหนาแนนครอบคลมประเทศไทยและประเทศใกลเคยง จงท าใหเครอขายภายในประเทศ

มศกยภาพมากกวาในการตรวจวดแผนดนไหวขนาดเลกๆ (รปท 2.2) ซงมความส าคญใน

การศกษาพฤตกรรมการเกดแผนดนไหว

98oN 104oN

6oE

13oE

20oE

PKT

CHG

BDT

KBR

NNT

CHR

NST

SNG

NAN

LOE

CHA

UBT

MHIT

PKDT

RNTT

KHLT

SURT

CMMT

TAK

SRDT

TRTT

CHRI

PHARE

SON

NAN

PBKT

LO

KRDT

CHBT

KHONSKNT

UBPTThailand

MyanmarLaos

Vietnam

Cambodia

Gulf of Thailand

Anda

man S

ea

200 km

26

รปท 2.2 แสดงพนทศกษาและต าแหนงจดศนยกลางแผนดนไหว (วงกลมสน าเงน) จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ดาวสแดงคอแผนดนไหวขนาดมากกวา 6 ทเคยเกดขนในพนทศกษา

2.2 การตรวจสอบความสมบรณของขอมลแผนดนไหวในทางสถต จากฐานขอมล

แผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

การศกษาขอมลแผนดนไหวทถกรวบรวมจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรม

อตนยมวทยาในทางสถตพบวา ตงแตป ค.ศ. 1998 มการตรวจวดและบนทกเหตการณ

แผนดนไหวตลอดชวงระยะเวลาอยางตอเนอง และมอตราการตรวจวดแผนดนไหวเพมสงขน

ในชวงตนป ค.ศ. 2011 และ ค.ศ. 2014 (รปท 2.3) หลงจากเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด

6.7 บรเวณประเทศพมา และแผนดนไหวขนาด 6.3 บรเวณภาคเหนอของประเทศไทย

ตามล าดบ

27

รปท 2.3 แสดงความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวในแตละชวงเวลาจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

โดยขนาดแผนดนไหวทตรวจวดและบนทกไดจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรม

อตนยมวทยานน อยในชวงขนาด 1-7 (รปท 2.4) ซงครอบคลมเหตการณแผนดนไหวทถอวา

เปนภยพบตทสงผลกระทบตอชวตและทรพยสนของประชาชน เนองจาก Kramer (1996)

อธบายวา เหตการณแผนดนไหวทสามารถสงผลกระทบในดานภยพบตนน สวนใหญจะมขนาด

มากกวาหรอเทากบ 4 ดงนนในการรวบรวมขอมลแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนของกรม

อตนยมวทยาน จงครอบคลมการพจารณาภยพบตดานแผนดนไหว รวมทงครอบคลมการ

ประเมนพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวในพนทศกษา

รปท 2.4 แสดงความสมพนธของขนาดแผนดนไหวในแตละชวงเวลาจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

28

ในสวนของชวงระดบความลกของเหตการณแผนดนไหวทฐานขอมลแผนดนไหวของ

กรมอตนยมวทยาสามารถตรวจวดและบนทกไดนนพบวามศกยภาพหรอสามารถตรวจวด

เหตการณแผนดนไหวทเกดในระดบความลก 50 กโลเมตรจากพนดน (รปท 2.5) ซงเปน

แผนดนไหวทเกดจากผลกระทบอนเนองมาจากการชนกนของแผนเปลอกโลก ท าใหแรงของ

การชนกนนนสงผลกระทบกระจายตอเขาไปภายในแผนเปลอกโลก กลายเปนรอยแตกหรอรอย

เลอน (Fault) ภายในแผนเปลอกโลก แผนดนไหวประเภทนจะมความลกไมเกนขอบเขตหรอ

ความหนาของแผนเปลอกโลก และสามารถเกดเปนแผนดนไหวขนาดใหญได เชน เหตการณ

แผนดนไหวขนาด 7.5 ทเมองโกเบ ประเทศญปน ในป ค.ศ. 1995 และเหตการณแผนดนไหว

ขนาด 6.7 บรเวณชายแดนระหวางประเทศไทยและประเทศพมาทเกดขนในชวงป ค.ศ. 2011

เปนตน จากรปท 2.5 จะเหนวาเหตการณแผนดนไหวในชวงป ค.ศ. 1998 – 2008 มความลก

33 กโลเมตรจากพนดน อนเนองมาจากในชวงเวลาดงกลาว ฐานขอมลแผนดนไหวของกรม

อตนยมวทยานน มสถานตรวจวดแผนดนไหวไมหนาแนนมากพอทจะใชในการค านวณความลก

ของเหตการณแผนดนไหว จงใชคาความลก 33 กโลเมตรซงเปนความหนาของชนเปลอกโลก

โดยเฉลย ส าหรบทกเหตการณแผนดนไหวทตรวจวดและบนทกไดในชวงเวลาดงกลาว

รปท 2.5 แสดงความสมพนธของความลกของจดศนยกลางแผนดนไหวจากพนดนในแตละชวงเวลาจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

จากการตรวจสอบการจายตวของขอมลทถกรวบรวมทงในเชงเวลาและเชงพนท แสดง

ใหเหนวา ฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา สามารถตรวจวดและบนทกเหตการณ

แผนดนไหวไดในทกชวงขนาดทเกดขนจรง โดยเฉพาะแผนดนไหวขนาดเลกมการบนทกอยาง

ตอเนอง และครอบคลมพนทศกษา โดยเฉพาะบรเวณแนวรอยเลอนทางภาคเหนอของประเทศ

29

ไทย ดงนนในการศกษาลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนบรเวณชายแดนไทย-ลาว-พมา

จงใชขอมลแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ตงแตวนท 1 มกราคม

ค.ศ. 1998 ถง วนท 4 ตลาคม ค.ศ. 2016 พนทศกษาบรเวณละตจด 16 N - 23 N และลองจจด

96 E - 103 E ซงมเหตการณแผนดนไหวเกดขนทงหมด 5,467 เหตการณ ขนาดแผนดนไหว

ตงแต 1.0 – 6.7 และจดศนยกลางแผนดนไหวอยในชวงความลก 50 กโลเมตรจากพนดน ดงรป

ท 2.5

2.3 การสงเคราะหขอมลแผนดนไหวในพนทศกษา

จากการศกษางานวจยในอดตพบวาฐานขอมลแผนดนไหวสวนใหญมความคลาดเคลอน

หรอขอผดพลาดของการบนทกขอมลอนเนองมาจากหลายสาเหตเชน Gardner และ Knopoff

(1974) เสนอแนะวาการน าแผนดนไหวน า (Foreshock) และแผนดนไหวตาม (Aftershock) มา

รวมในการศกษาพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวนนเปนการวเคราะหทผด เพราะมเพยง

แผนดนไหวหลก (Main shock) เทานนทสอถงพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวอนเนองมาจาก

กระบวนการธรณแปรสณฐาน (Seismotectonic) อยางแทจรง อกทง Habermann (1987) ยง

คนพบอกวามการเปลยนแปลงพฤตกรรมการตรวจวดแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวท

เขาไดศกษา ซงสวนใหญเกดจากผตรวจวด (Man made) ท าการเปลยนแปลง ปรบปรงหรอ

ซอมบ ารงเครอขายตรวจวดในบางชวงบางขณะ ซงม ใหเหนแทบทกเครอขายตรวจวดของ

ฐานขอมลแผนดนไหว โดยเฉพาะขอมลในชวงเรมตนซงความคลาดเคลอนอนเนองมาจาก

กระบวนการตรวจวดเหลาน สงผลใหฐานขอมลทไดไมสอถงพฤตกรรมการเกดแผนดนไหว

อยางแทจรง ดงนนกอนทจะน าขอมลแผนดนไหวเหลานไปใชในการวเคราะหทางสถต จง

จ าเปนตองปรบปรงขอมลแผนดนไหวตามขนตอนตางๆ ดงน

2.3.1 การจ าแนกกลมแผนดนไหว (Earthquake Declustering) ในพนทศกษา

จากการศกษาในชวงเรมตนเกยวกบกลมแผนดนไหว (Earthquake cluster) ทงจาก

ฐานขอมลระดบโลกและฐานขอมลระดบทองถน พบวาแผนดนไหวทบนทกในแตละฐานขอมล

นนจะประกอบดวยแผนดนไหว 3 ประเภท คอแผนดนไหวน า (Foreshock) แผนดนไหวหลก

(Main shock) และแผนดนไหวตาม (Aftershock) โดยแผนดนไหวหลกเกดจากแรงเคน

(Stress) อนเนองมาจากการกระท าทางธรณแปรสณฐานโดยตรงในขณะทแผนดนไหวน าเกด

จากการเตรยมตวกอนการเกดแผนดนไหวหลก สวนแผนดนไหวตามนนเกดจากความเครยด

30

(Strain) อนเนองมาจากกระบวนการเคลอนตวของพนทหรอรอยเลอนบร เวณนนเมอเกด

แผนดนไหวหลกในแตละเหตการณ

ดงนนในการน าฐานขอมลแผนดนไหวไปวเคราะหทางสถตถงพฤตกรรมการเกด

แผนดนไหวทสมพนธโดยตรงกบกจกรรมทางธรณแปรสณฐาน จงจ าเปนตองมการจดกลม

แผนดนไหว คดเลอกแผนดนไหวหลกและก าจดแผนดนไหวน าและแผนดนไหวตามออกจาก

กลมแผนดนไหว เพอใหขอมลทไดเปนขอมลแผนดนไหวทแสดงถงพฤตกรรมหรอศกยภาพ

ทางธรณแปรสณฐานโดยตรง

โดยหลกการจ าแนกเหตการณแผนดนไหวหลกออกจากกลมของแผนดนไหวประเภท

อนๆ อาศยหลกการของความสมพนธระหวาง 1) ขนาดความรนแรงของแผนดนไหว 2)

ระยะทางระหวางเหตการณแผนดนไหวทพจารณา และ 3) ชวงเวลาทเกดขน โดยหากเกด

แผนดนไหวหลกขนาดเลก โอกาสการกระจายตวของแผนดนไหวน าหรอแผนดนไหวตามทจะ

เกดขนได จะครอบคลมพนทในบรเวณเลกๆไมกวางมาก จดศนยกลางของแผนดนไหวน าและ

แผนดนไหวตามจะอยหางจากจดศนยกลางแผนดนไหวหลกของเหตการณนนๆ ไมมากนก

และระยะเวลาทเกดแผนดนไหวตามหลงจากเกดแผนดนไหวหลกจะมชวงระยะเวลาสน

ในขณะทกรณการเกดแผนดนไหวขนาดใหญ โอกาสการกระจายตวของแผนดนไหวน าและ

แผนดนไหวตามทเกดขนจะกนพนทเปนวงกวางมากขน จดศนยกลางแผนดนไหวน าและ

แผนดนไหวตาม จะมโอกาสเกดหางจากจดศนยกลางแผนดนไหวหลกไดคอนขางมาก

ตลอดจนชวงเวลาทเกดแผนดนไหวตามหลงจากเกดแผนดนไหวหลกจะมชวงระยะเวลา

ยาวนานขน เนองจากพนททไดรบผลกระทบอนเนองมาจากการขยบตวของรอยเลอนในขณะท

เกดแผนดนไหวหลกนนมมากขนท าใหพนทไดรบผลกระทบกวางขนและจ าเปนตองใช

เวลานานขนในการคลายความเครยดเหลานนใหหมดไป

ปจจบนสมมตฐานการแยกกลมแผนดนไหวดวยแนวคด ขนาด ระยะทาง และชวงเวลา

นนมการน าเสนอไวอยางนอย 3 รปแบบ (รปท 2.6) (Gardner และ Knopoff, 1974; Gruenthal,

ตดตอสวนตว; Urhammer, 1986) แตสมมตฐานทนยมใชมากทสดจากงานวจยตางๆ ท

ศกษาวจยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต รวมถงประเทศไทย คอ สมมตฐานของ Gardner

และ Knopoff (1974)

31

รปท 2.6 แสดงสมมตฐานทใชในการจ าแนกกลมแผนดนไหวจากงานวจยตางๆ ทเคยน าเสนอในอดต

การจดกลมแผนดนไหวเพอก าจดแผนดนไหวน า แผนดนไหวตามและแผนดนไหวทม

การรายงานซ าซอนกนในบรเวณภาคเหนอของประเทศไทย และประเทศใกลเคยง ตามแนวคด

ของ Gardner และ Knopoff (1974) (รปท 2.7) เสนสแดงคอกรอบระยะทางและเวลาทแสดงวา

หากพจารณาเหตการณแผนดนไหวทมขนาดใดๆ เหตการณแผนดนไหวอนๆ ทมระยะทางใกล

หรอต ากวาเสนสแดงของกราฟระยะทาง และมระยะเวลาของการเกดขนภายในหรอต ากวาเสน

สแดงของกราฟระยะเวลา ถอวาเปนเหตการณแผนดนไหวกลมเดยวกน ซงหลงจากจดกลม

แผนดนไหวทงหมด แผนดนไหวทมขนาดใหญทสดในแตละกลมจะถกเลอกเปนแผนดนไหว

หลก (Main shock)

32

รปท 2.7 แสดงการจ าแนกเหตการณแผนดนไหวหลก จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา กอนเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 อ.แมลาว จ.เชยงราย

ดงนน ฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ในชวงป ค.ศ. 1998 – 2016

สามารถจดกลมของแผนดนไหวได 568 กลมแผนดนไหว (Earthquake cluster) ซง

ประกอบดวยแผนดนไหวตามจ านวน 3,556 เหตการณ (คดเปน 65% จากแผนดนไหวทงหมด

5,467 เหตการณ) และจ าแนกเปนแผนดนไหวหลกทงสน 1,911 เหตการณ (รปท 2.12)

หลงจากแยกกลมแผนดนไหว จะเหนวาเหตการณแผนดนไหวหลกเกดขนครอบคลม

ทงพนทศกษา โดยเฉพาะบรเวณตามแนวรอยเลอนทางภาคเหนอของประเทศไทยจะม

เหตการณแผนดนไหวหลกเกดขนอยางหนาแนน (รปท 2.8 วงกลมสแดง) ขณะทเหตการณ

แผนดนตามสวนใหญจะเกดขนในบรเวณทมแผนดนไหวขนาดรนแรง โดยเฉพาะในบรเวณใกล

กบเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.7 (รปท 2.8 วงกลมสเหลอง) นอกจากนยงพบวาในบรเวณ

พนทศกษามแผนดนไหวขนาดรนแรงเกดขนอยางนอย 3 เหตการณ และต าแหนงทเกดอยไม

หางไกลกนมากนก สงผลใหเกดแผนดนไหวตามจ านวนมากถง 57.8% ในบรเวณพนทศกษา

33

ทซงเหตการณแผนดนไหวตามจ านวนมากจะสงผลตอการวเคราะหลกษณะเฉพาะของรปแบบ

ไหวสะเทอนในพนทศกษา ดงนนจงจ าเปนตองก าจดแผนดนไหวตามออกกอน เพอใหผลการ

วเคราะหใกลเคยงความเปนจรงมากทสด

รปท 2.8 แสดงการกระจายตวของจดศนยกลางแผนดนไหวหลก (วงกลมสแดง) จดศนยกลางแผนดนไหวตาม (วงกลมสเหลอง) และเหตการณแผนดนไหวขนาดมากกวา 6 ในอดต (ดาวสน าเงน) จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

34

2.3.2 การตรวจสอบขอมลแผนดนไหวทมการเปลยนแปลงจากการกระท าของ

มนษย (Man-made Change Seismicity) ในพนทศกษา

ในทางทฤษฎ นกแผนดนไหวเชอวากระบวนการทางธรณแปรสณฐาน เชน ความเรว

หรอทศทางของการเคลอนทของแผนเปลอกโลก ซงเปนกลไกหลกของการเกดแผนดนไหวนน

ไมสามารถเปลยนแปลงไดอยางทนททนใดในระยะเวลาอนสน ดงนนอตราการเกดแผนดนไหว

โดยรวมในชวงระยะเวลาไมเกน 100 ป ของฐานขอมลแผนดนไหวจงควรมอตราการเกดท

สม าเสมอหรออกนยหนงหากพจารณาในเชงจ านวนแผนดนไหวสะสม (Cumulative number of

earthquake) ตามเวลาของการบนทกนนควรจะเปนเสนตรง

จากการเปรยบเทยบจ านวนแผนดนไหวสะสม (รปท 2.9) ของฐานขอมลแผนดนไหว

ของกรมอตนยมวทยาทผานกระบวนการสงเคราะหในขนตางๆ โดยเสนสน าเงนแสดงจ านวน

แผนดนไหวสะสมของฐานขอมลกอนการแยกกลมแผนดนไหวหลก ซงมทงขอมลแผนดนไหวน า

และแผนดนไหวตามเขามาเกยวของ จงท าใหกราฟแผนดนไหวสะสมนนไมเปนเสนตรงมากนก

สวนในกรณของกราฟจากฐานขอมลแผนดนไหวหลกทผานการคดแยกเอาแผนดนไหวน าและ

แผนดนไหวตามออกแลว (เสนสแดง) พบวากราฟอตราการตรวจวดแผนดนไหวสะสมมลกษณะ

ทใกลกบการเปนเสนตรงมากยงขน

อยางไรกตามจากรปท 2.9 แสดงใหเหนวาจ านวนแผนดนไหวสะสมจากขอมลหลงการ

คดเลอกแผนดนไหวหลกกยงไมถอวาเปนเสนตรงอยางสมบรณ นกแผนดนไหวจงคาดวา

อาจจะมปจจยดานอนๆ ทท าใหขอมลแผนดนไหวทวเคราะหไดนนยงไมสอถงพฤตกรรมทาง

ธรณแปรสณฐานอยางแทจรง ซงจากประสบการณของงานวจยในอดตทผานมา พบวา

ฐานขอมลแผนดนไหวสวนใหญนนมกไดรบผลกระทบตางๆ จากกระบวนการตรวจวดของ

มนษย เชน การเพมหรอลด สถานตรวจวดแผนดนไหวในเครอขายตรวจวด ซงจะสงผลใหมการ

บนทกขอมลแผนดนไหวมากขนหรอนอยลงกวาปกต (Habermann และ Wyss, 1984; Wyss,

1991) การเปลยนแปลงระเบยบวธหรอซอฟแวรในการประมวลขอมลเหตการณแผนดนไหว ซง

ท าใหการรายงานขนาดแผนดนไหวนนเปลยนแปลงไปทงระบบ (Wyss และ Habermann,

1988b) ตลอดจนการเปลยนแปลงในหนวยวดหรอค าจ ากดความของขนาดแผนดนไหว

(Habermann, 1987) เปนตน

35

รปท 2.9 กราฟเปรยบเทยบจ านวนแผนดนไหวสะสมในพนทศกษา สน าเงนและแดง หมายถง กอนและหลงการจ าแนกเหตการณแผนดนไหวหลก สเขยว หมายถง หลงจากผานกระบวนการปรบปรงคณภาพฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา โดยก าจดแผนดนไหวทไดรบผลกระทบจากการปรบปรงระบบตรวจวดแผนดนไหว

จากปญหาของการเปลยนแปลงขอมลแผนดนไหวอนเนองมาจากกระบวนการตรวจวด

ของมนษยน ท าให Habermann (1983; 1987) ไดน าเสนอหลกการวเคราะหการเปลยนแปลง

อตราการตรวจวดแผนดนไหว (Z) โดยใชคาเฉลยอตราการเกดแผนดนไหวใน 2 ชวงเวลา ( 1M

และ 2M ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน ( 1S และ 2S ) และจ านวนของตวอยางในแตละชวงเวลา (1N และ 2N ) และค านวณคา Z ตามสมการท (2.1)

36

2 2

1 2

1 2

1 2

M MZ

S S

N N

, (2.1)

โดยผลการค านวณจะแสดงอยในรปของการเปลยนแปลงอตราการเกดแผนดนไหวใน

แตละขนาด และในแตละชวงเวลา จากการวเคราะหขอมลแผนดนไหวหลกของฐานขอมล

แผนดนไหวกรมอตนยมวทยาตามแนวคดของ Habermann (1983; 1987) โดยแสดงอยในรป

ของความสมพนธระหวางระยะเวลาในการบนทก (แกนตง) และขนาดแผนดนไหว (แกนนอน)

ซงจากรปท 2.10 แสดงผลการวเคราะหอตราการตรวจวดแผนดนไหวในแตละขนาดทมากกวา

ระดบแผนดนไหวทก าหนด พบวาขอมลแผนดนไหวในพนทศกษามการเปลยนแปลงอตราการ

ตรวจวดแผนดนไหวในชวงป ค.ศ. 1998 - 2000 อาจเนองมาจากในชวงเวลาดงกลาว

ฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาเรมมการบนทกขอมลแผนดนไหวในระยะแรก ท า

ใหฐานขอมลแผนดนไหวในชวงเวลาดงกลาวยงไมมความสมบรณมากนก ซงมกพบเหตการณ

ลกษณะนกบฐานขอมลแผนดนไหวในแหลงอนๆเชนกน ดงนนขอมลทถกบนทกในชวงเวลา

ตอนตนของฐานขอมลแผนดนไหวจงไมนยมน ามาใชในการศกษาพฤตกรรมการเกดแผนดนไหว

ในทางสถต เพราะอาจท าใหผลการวเคราะหเกดความคลาดเคลอน อนเนองมาจากความไม

สมบรณของขอมลได นอกจากนยงพบวาในชวงป ค.ศ. 2013 – 2016 มการเพมขนของอตรา

การตรวจวดแผนดนไหวทมขนาดนอยกวา 2.5 แสดงวามกจกรรมบางอยางของการตรวจวด

หรอการวเคราะหหาศนยกลางแผนดนไหว ทอาจสงผลกระทบตออตราการตรวจวดแผนดนไหว

หรอการบนทกขอมลแผนดนไหวในชวงเวลาดงกลาว ซงมความเปนไปไดวาชวงเวลานน กรม

อตนยมวทยาไดมการพฒนาเครอขายการตรวจวดแผนดนไหวและระบบทใชในการวเคราะหหา

ศนยกลางแผนดนไหว ท าใหมศกยภาพในการตรวจวดและบนทกเหตการณแผนดนไหวขนาด

เลกไดมากขน อยางไรกตาม ขอมลแผนดนไหวทมขนาดมากกวา 3.0 ทมการตรวจวดและ

บนทกในชวงป ค.ศ. 2000 - 2016 นนไมมการเปลยนแปลงอตราการตรวจวดแผนดนไหว (รปท

2.10 กรอบสแดง) และเมอน าขอมลแผนดนไหวขนาดมากกวา 3.0 ในชวงป ค.ศ. 2000 - 2016

มาแสดงความสมพนธอกครงของจ านวนแผนดนไหวสะสม จะพบวามลกษณะทใกลกบเสนตรง

มากทสด (รปท 2.9 เสนสเขยว)

37

รปท 2.10 ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงอตราการตรวจวดและบนทกขอมลแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา โดย O แสดงอตราการตรวจวดทเพมขน สวน + แสดงอตราการตรวจวดทลดลง กรอบสแดงแสดงบรเวณทไมมการเปลยนแปลงอตราการตรวจวดและบนทกขอมลแผนดนไหว

ดงนน ฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ในชวงป ค.ศ. 2000 – 2016

สามารถตรวจวดและบนทกขอมลแผนดนไหวทมขนาดมากกวา 3.0 ไดอยางตอเนองดวยอตรา

เดยวกน (รปท 2.10) โดยไมมการเปลยนแปลงการเกดแผนดนไหวทไดรบอทธพลจากมนษย

ขอมลแผนดนไหวดงกลาวแสดงถงพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวในพนทศกษาอยางแทจรง

และสามารถน ามาใชวเคราะหรปแบบการเกดแผนดนไหวทเปนลกษณะเฉพาะในบรเวณ

ดงกลาวได

38

2.3.3 การตรวจสอบขอจ ากดของการตรวจวดแผนดนไหว (Limitation of

Earthquake Detection) ในพนทศกษา

จากขอมลการตรวจวดแผนดนไหวทมมากขนในปจจบน ท าใหนกแผนดนไหวสงเกต

และสรปไดวาในพนทใดๆ หากพจารณาในเชงของขนาดและอตราการเกดแผนดนไหว

แผนดนไหวทมขนาดเลกจะมอตราการเกดแผนดนไหวทสงกวาแผนดนไหวทมขนาดใหญ ซง

จากการสงเกตและศกษาในเชงลกของสถตการเกดแผนดนไหว นกแผนดนไหววทยาโดยเฉพาะ

Ishimoto และ Iida (1939) และ Gutenberg และ Richter (1944) ไดน าเสนอวาในพนทใดๆ

อตราการเกดแผนดนไหวมความสมพนธกบขนาดแผนดนไหวดงสมการท (2.2)

bMaNm )log( , (2.2)

ในปจจบนมกนยมเรยกสมการน วา Gutenberg-Richter relationship หรอ G-R

relationship ก าหนดให Nm คอ อตราการเกดแผนดนไหวทมขนาดเทากบหรอมากกวา M โดย

คา a และ b คอคาคงท ซงน ามาใชหาความสมพนธระหวางอตราการเกดแผนดนไหวกบขนาด

แผนดนไหวในพนทศกษา (รปท 2.11)

จากการวเคราะหความสมพนธระหวางขนาดแผนดนไหวและความถของการเกด

แผนดนไหวในพนทศกษา (รปท 2.11) พบวา กราฟความสมพนธในชวงทขนาดแผนดนไหว

นอยกวา 3.5 หรอนอยกวาคา Mc นนไมเปนเสนตรงตามความสมพนธจากสมการ (2.2) ซงจาก

งานวจยในอดต นกแผนดนไหวสรปวาเกดจากความไมสมบรณของการตรวจวดแผนดนไหวอน

เนองมาจากประสทธภาพและความไวตอสญญาณคลนแผนดนไหวของเครองมอตรวจวด เชนใน

กรณของแผนดนไหวทมขนาดเลกแรงสนสะเทอนบางสวนไมสามารถตรวจจบไดดวยเครองมอ

และไมปรากฏในฐานขอมลการตรวจวด ทงทไดเกดแผนดนไหวจรง โดยขนาดแผนดนไหว

ต าสดทมความสมบรณในการตรวจวดไดจากเครองมอ เราเรยกขนาดแผนดนไหวน วา

Magnitude of completeness หรอ Mc (Woessner และ Wiemer, 2005) โดยคา Mc หมายถง

ระดบขนาดแผนดนไหวทเครอขายสามารถตรวจวดไดทกเหตการณทแผนดนไหวเกดขน

ในขณะทแผนดนไหวขนาดเลกกวา Mc นนบางเครอขายไมสามารถตรวจวดได

39

รปท 2.11 แสดงความสมพนธระหวางขนาดแผนดนไหวหลกกบจ านวนแผนดนไหวหลกสะสม จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา และ Mc คอขนาดแผนดนไหวหลกต าสดทสามารถตรวจวดและบนทกลงในฐานขอมลไดอยางสมบรณ

ดงนน ฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาในชวงป ค.ศ. 2000 – 2016

สามารถตรวจวดและบนทกแผนดนไหวทมขนาดมากกวา 3.5 ไดครบทกเหตการณทม

แผนดนไหวเกดขน

หลงจากเสรจสนกระบวนการรวบรวมขอมลแผนดนไหว ตรวจสอบความสมบรณของ

ขอมล สงเคราะหขอมลแผนดนไหวดวยวธการทางสถตแลว จะถอวาฐานขอมลแผนดนไหวของ

กรมอตนยมวทยา ในชวงป ค.ศ. 2000 – 2016 นน เหตการณแผนดนไหวหลกทมขนาด

มากกวา 3.5 มการตรวจวดและบนทกขอมลอยางสมบรณและตอเนอง ครบถวนทกเหตการณท

มแผนดนไหวเกดขน ไมไดรบอทธพลจากการเปลยนแปลงอตราการตรวจวดอนเนองมาจากการ

ปรบปรงระบบตรวจวดแผนดนไหว และสอถงพฤตกรรมทางธรณแปรสณฐานโดยตรง สามารถ

น าขอมลแผนดนไหวนไปใชวเคราะหพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวในพนทศกษาไดอยาง

เหมาะสมและใหความหมายถกตองทสด

40

2.4 การตรวจสอบลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอน ดวยวธ RTL (RTL algorithm)

จากงานวจยทางดานแผนดนไหวตงแตอดตจนถงปจจ บนแสดงใหเหนวา นก

แผนดนไหววทยาจ านวนมากพยายามทจะศกษาพฤตกรรมไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหว

ใหญ และพบวาการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญ เปนพฤตกรรมทส าคญ

ทจะใชท านายแผนดนไหวในชวงเวลาหลายเดอนถงป (intermediate term) ได (Kossobokov

และ Keilis-Borok, 1990; Oncel และคณะ, 1996; Sobolev และ Tyupkin, 1997,1999; Wyss

และ Martirosyan, 1998; Oncel และ Wyss, 2000; Oncel และ Wilson, 2002; Huang และ

Sobolev, 2002; Jiang และคณะ, 2004; Chen และ Wu, 2006; Mignan และ Giovambattista,

2008; Shashidhar และคณะ, 2010; Gentili, 2010; Nagao และคณะ, 2011)

Sobolev (1995) เรมศกษาพฤตกรรมไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวโดยการทดสอบกลไกการปรแตกของหนในหองปฏบตการ ซงผลการทดลองบงชวาเมอหนถกบบอดดวยแรงทเพมขนจนถงระดบหนง อตราการเกดเสยง (acoustic wave) ทเกดจากการปรแตกของหนจะลดลงอยางเหนไดชด และอตราการเกดเสยงจะเพมขนอกครงในชวงระยะเวลาสนๆ กอนทหนจะเกดการแตกอยางรนแรงและเสยรปไป Sobolev (1995) จงสรปผลการทดลองวากอนจะเกดแผนดนไหวในบรเวณใดๆ อตราการเกดแผนดนไหวจะลดลงอยางมนยส าคญ เรยกวา ภาวะเงยบสงบ (seismic quiescence) และเกดแผนดนไหวบอยขนอยางเหนไดชดในชวงเวลาสนๆ กอนเกดแผนดนไหวใหญ เรยกวา ภาวะกระตน (seismic activation) นอกจากนขอมลแผนดนไหวในอดตอกหลายเหตการณ ยงแสดงใหเหนถงการหายไปของแผนดนไหวอยางชดเจนกอนทจะเกดแผนดนไหวใหญ จงท าใหภาวะเงยบสงบ (seismic quiescence) กอนเกดแผนดนไหว ไดรบความสนใจอยางมากส าหรบนกแผนดนไหววทยา เพราะมความเปนไปไดสงทจะเปนสญญาณเตอน (precursor) กอนทจะเกดแผนดนไหวใหญในชวงเวลาหลายเดอนหรอป (Wiemer และ Wyss, 1994; Mogi, 1979; Wyss และ Habermann, 1988a; Katsumata และ Kasahara, 1999) งานวจยทางดานแผนดนไหวในอดตจนถงปจจบนมการพฒนาวธทางสถตเพอใช

วเคราะหการเปลยนพฤตกรรมไหวสะเทอน ทงรปแบบการลดลงและการเพมขน (Sobolev และ

Tyupin, 1997; Huang และคณะ, 2001) วธทางสถตทนยมใชส าหรบนกแผนดนไหววทยาวธ

หนงเรยกวา ระเบยบวธ RTL (RTL algorithm) โดยใชระยะทาง เวลา และความยาวรอยแตก

(rupture length) ในการวเคราะหพฤตกรรมไหวสะเทอน

41

การศกษาพฤตกรรมไหวสะเทอนดวยระเบยบวธ RTL ส าหรบแผนดนไหวในประเทศ

รสเซย (Sobolev และ Tyupkin,1997,1999; Huang,2004) ประเทศกรซ (Sobolev และคณะ,

1997) ประเทศญปน (Huang และ Sobolev, 2002; Huang และคณะ, 2001) ประเทศตรก

(Huang และคณะ, 2002; Huang, 2004) ประเทศไตหวน (Chen และ Wu, 2006) ประเทศจน

(Jiang และคณะ, 2004; Rong และ Li, 2007) ประเทศอนเดย (Shashidhar และคณะ, 2010)

และประเทศอตาล (Gentili, 2010) พบวาสามารถใชวเคราะหพฤตกรรมไหวสะเทอนและเปน

สญญาณเตอนกอนเกดแผนดนไหวใหญได

แนวคดพนฐานของระเบยบวธ RTL คอค านวณคาน าหนกของแผนดนไหวแตละ

เหตการณทเกดกอนแผนดนไหวใหญ โดยใช 3 ฟงกชนคอ เวลาทเกดแผนดนไหว จดศนยกลาง

แผนดนไหว และขนาดแผนดนไหว เหตการณแผนดนไหวทมขนาดใหญกวาและอยใกล

ต าแหนงและเวลาอางองมากกวาจะใหน าหนกมากกวาในการค านวณคา RTL ดงสมการท 2.3

R(x,y,z,t) = ),,,()exp(1 0

tzyxRr

rbk

n

i

i

,

T(x,y,z,t) = ),,,()exp(1 0

tzyxTt

ttbk

n

i

i

,

L(x,y,z,t) = ),,,()(1

tzyxLr

lbk

n

i i

i

,

(2.3)

ทซง li คอความยาวรอยแตก (เปนฟงกชนของขนาดแผนดนไหว (Mi), ti คอเวลาทเกด

แผนดนไหวเหตการณ i, ri คอระยะหางระหวางต าแหนงอางอง (x,y,z) และ จดศนยกลาง

แผนดนไหวเหตการณ i, r0 และ t0 คอ คาคงทระยะทาง (characteristic distance) และคาคงท

ชวงเวลา (characteristic time-span) ตามล าดบ n คอจ านวนแผนดนไหวทเปนไปตามเกณฑท

ก าหนด ดงน Mi Mmin (Mi คอขนาดแผนดนไหวเหตการณ i และ Mmin คอขนาด

แผนดนไหวต าสดท ฐานขอมลแผนดนไหวสามารถตรวจวดและบนทกไดอยางครบถวน )

ri Rmax = 2r0 และ (t – ti) Tmax = 2T0 Rbk(x,y,z,t), Tbk(x,y,z), Lbk(x,y,z) คอคา

R(x,y,z,t), T(x,y,z), L(x,y,z) ในสภาวะปกต (background values)

ค านวณคา RTL โดยแปลงขอมลใหอยในชวง [-1,1] (normalization) ทซงคา RTL จาก

สภาวะปกตจะมคาเทากบศนย ดงสมการท 2.4

42

RTL(x,y,z,t) = maxmaxmax ),,,(

),,,(

),,,(

),,,(

),,,(

),,,(

tzyxL

tzyxL

tzyxT

tzyxT

tzyxR

tzyxR , (2.4)

คา RTL ทไดจากการค านวณจะแสดงถงการเปลยนแปลงการไหวสะเทอนจากสภาวะปกต ใน

หนวยของสวนเบยงเบนมาตรฐาน (σ) คา RTL ทตดลบแสดงถงการไหวสะเทอนทลดลงจาก

สภาวะปกตในบรเวณต าแหนงอางอง และคา RTL ทเปนบวกแสดงถงการไหวสะเทอนทเพมขน

จากสภาวะปกต ในการศกษานจะวเคราะหการเปลยนแปลงในเชงเวลาของคา RTL โดยจะ

ค านวณคา RTL ทกๆ 14 วน ตามสมการท (2.3 และ 2.4)

ในการศกษานจะวเคราะหลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหว

ใหญในบรเวณพนทศกษา โดยจะท าการปรบปลยนคา ro และ to ซงเปนคาลกษณะเฉพาะของ

ระยะทางและกรอบเวลาในแตละพนทศกษา เพอจะหาคาทเหมาะสมส าหรบน ามาใชค านวณคา

RTL เพอดการเปลยนแปลงของรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญ โดยคา ro และ to

ทเหมาะสมนนจะพจารณาจากคา RTL ทไดจากการค านวณตองสามารถแสดงการเปลยนแปลง

ของรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญไดอยางชดเจนในหลายเหตการณ เนองจาก

ในการศกษานใชขอมลแผนดนไหวในการค านวณตงแตป ค.ศ. 1998 – ค.ศ. 2016 เปน

ระยะเวลาประมาณ 19 ป ดงนนในการหาคา to ทเหมาะสมจงไดท าการปรบเปลยนคากรอบ

เวลาตงแต 1 ปถง 18 ปโดยเพมทละ 0.5 ป รวมคากรอบเวลาทตองท าการปรบเปลยนทงสน 35

กรณศกษา ซงในแตละกรณศกษาจะท าการปรบเปลยนคาระยะทาง ตงแต 50 กโลเมตร จนถง

250 กโลเมตร โดยเพมทละ 10 กโลเมตร รวมคาระยะทางทตองปรบเปลยนทงสน 21

กรณศกษา ดงนนในการหาคากรอบเวลาและคาระยะทางทเหมาะสมในพนทศกษา จงตองท า

การปรบเปลยนคาพารามเตอรดงกลาวทงสน 35x21 = 735 กรณศกษา ทซงในแตละ

กรณศกษาจะค านวณคา RTL ในเชงเวลาตามสมการท (2.5) โดยจะค านวณคา RTL ทกๆ 14

วน ตลอดชวงเวลาตงแตป ค.ศ. 1998 – 2016 เพอดการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนในแตละ

ชวงเวลาในแตละกรณศกษา และท าซ ากระบวนการดงกลาวกบเหตการณแผนดนไหวใหญ

ทงหมด 3 เหตการณทเคยเกดขนในพนทศกษา จากนนจะเลอกคาพารามเตอร ro และ to ท

สามารถแสดงการเปลยนแปลงของรปแบบไหวสะเทอนกอนแผนดนไหวใหญทง 3 เหตการณได

ชดเจนทสด โดยการเปลยนแปลงดงกลาวจะแสดงถงลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอน

กอนเกดแผนดนไหวใหญในพนทศกษา

43

3. ผลการศกษา

3.1 การเปลยนอตราการไหวสะเทอนกอนเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 อ.แมลาว

จ.เชยงราย

การสงเคราะหขอมลแผนดนไหวโดยการตดขอมลแผนดนไหวตาม (aftershock) ออก

จากฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา ใหเหลอเพยงแผนดนไหวหลกเทานน เพอให

สอถงพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวอนเนองมาจากกระบวนการธรณแปรสณฐานอยางแทจรง

และคดเลอกขอมลแผนดนไหวในชวงขนาดและเวลาทสามารถตรวจวดและบนทกขอมล

แผนดนไหวไดอยางตอเนองดวยอตราเดยวกนและครบถวนทกเหตการณทมแผนดนไหวเกดขน

กอนน าขอมลมาใชวเคราะหรปแบบไหวสะเทอน สามารถชวยลดความคลาดเคลอนของขอมล

แผนดนไหวไดเปนอยางด และจากการวเคราะหความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวสะสมใน

แตละชวงเวลา (รปท 2.9) แสดงใหเหนวาขอมลแผนดนไหวทผานการสงเคราะหขอมลมาแลว

ไมมความคลาดเคลอนจากการเปลยนแปลงระบบตรวจวดหรอการเปลยนแปลงระเบยบวธหรอ

ซอฟแวรในการประมวลขอมลแผนดนไหว

ในการศกษานพบวาคาความยาวรอยแตก (li, rupture length) ทเหมาะสมทใชในการ

ค านวณคา RTL (สมการท 2.3) นน สามารถหาไดจากความสมพนธ (empirical relation) ใน

พนทศกษา (Wells และ Coppersmith, 1994) ดงสมการท 3.1

li = 10 55.3*47.0 Mi , (3.1)

ทซง Mi คอขนาดแผนดนไหวของเหตการณ i

การตรวจสอบลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดเหตการณแผนดนไหว

ใหญ บรเวณประเทศไทย-ลาว-พมา นน ใชขอมลแผนดนไหวจากฐานขอมลแผนดนไหวกรม

อตนยมวทยาทมขนาดมากกวา 3.5 ในชวงป ค.ศ. 1998 – 2016 และตดแผนดนไหวตาม

(aftershock) ออกจากฐานขอมลตามแนวคดของ Gardner และ Knopoff (1974) (รปท 2.7)

กอนน ามาวเคราะหดวยระเบยบวธ RTL โดยใชขอมลแผนดนไหวทเปนไปตามเกณฑทก าหนด

คอ ri Rmax = 100 กโลเมตร และ (t – ti) Tmax = 2 ป ผลทไดจากการวเคราะหแสดงดง

รปท 3.1

44

รปท 3.1 แสดงการเปลยนแปลงของคา RTL ทกๆ 14 วน ตลอดชวงป ค.ศ. 2002-2016 (เสนสด า) กอนเกดเหตการณแผนดนไหว a) ขนาด 6.0 ประเทศลาว b) ขนาด 6.7 ประเทศพมา และ c) ขนาด 6.3 อ. แมลาว จ.เชยงราย (ลกศรสด า)

45

จากรปท 3.2a กอนเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.0 ประเทศลาว ในชวงป ค.ศ.

1998 – 2007 มแผนดนไหวขนาดมากกวา 3.5 เกดขน 27 เหตการณ ในรศม 100 กโลเมตร

จากจดศนยกลางแผนดนไหวใหญครงน (101.05 E, 20.89 N) การเปลยนแปลงของคา RTL

ทกๆ 14 วน ในบรเวณดงกลาว แสดงใหเหนถงคา RTL ทเพมขนอยางชดเจนจากสภาวะปกต

ประมาณตนป ค.ศ. 2002 ซงแสดงถงรปแบบการเกดแผนดนไหวในชวงเวลาดงกลาว มการ

กระจกตวของจดศนยกลางแผนดนไหวอยใกลกนมากกวาปกต และเกดขนคอนขางถ แตยงไม

พบแผนดนไหวขนาดใหญเกดขนตามมาหลงจากตรวจพบความผดปกตดงกลาว จากนนในป

ค.ศ. 2006 ตรวจพบคา RTL เรมมการลดลงอยางผดปกตอยางตอเนอง และลดลงต าสดในป

ค.ศ. 2007 ทระดบ RTL = -0.7 (normalization) กอนทจะเกดแผนดนไหวใหญตามมาหลง

จากนนประมาณ 1 เดอน แสดงใหเหนวาบรเวณชายแดนประเทศลาว มการกระจายตวของจด

ศนยกลางแผนดนไหวหางกนมากขน และมการลดลงของการเกดแผนดนไหวอยางผดปกต

กอนทจะเกดแผนดนไหวใหญตามมาในบรเวณดงกลาว

ส าหรบบรเวณชายแดนประเทศพมานน ตรวจพบการลดลงของคา RTL อยางผดปกต

ทระดบ RTL= -0.5 ในชวงปลายป ค.ศ. 2009 จากนนคา RTL เพมสงขนอยางรวดเรวกอนเกด

แผนดนไหวขนาด 6.7 ในตนป 2011 (รปท 32.b) แสดงใหเหนวาบรเวณดงกลาวมการกระจาย

ตวของจดศนยกลางแผนดนไหวหางกนมากขน จากนนแผนดนไหวจะเกดถขนและมการกระจก

ตวใกลกนอยางผดปกต ความผดปกตดงกลาวสามารถตรวจพบกอนเกดแผนดนไหวใหญ

บรเวณชายแดนประเทศพมาประมาณ 1.3 ป

นอกจากนในปรเวณภาคเหนอของประเทศไทย ยงตรวจพบความผดปกตกอนเกด

แผนดนไหวใหญเชนกน จากรป 3.2c แสดงใหเหนถงการลดลงของคา RTL อยางผดปกตท

ระดบ RTL= -0.6 กอนเกดแผนดนไหวขนาด 6.3 ประมาณ 7 เดอน ความผดปกตดงกลาวเปน

ลกษณะเดยวกบทตรวจพบบรเวณชายแดนประเทศลาวคอ มการกระจายตวของจดศนยกลาง

แผนดนไหวหางกนมากขน และแผนดนไหวในบรเวณดงกลาวจะเกดนอยลงอยางผดปกตกอน

เกดเหตการณแผนดนไหวใหญตามมา

จะเหนวากอนเกดแผนดนไหวใหญ บรเวณชายแดนประเทศไทย-ลาว-พมา ในรศม 100

กโลเมตร สามารถตรวจพบการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยางผดปกตซงเปนลกษณะเฉพะใน

แตละพนท แสดงใหเหนการกระจายตวของจดศนยกลางแผนดนไหวหางกนมากขนและเกด

แผนดนไหวนอยลงอยางผดปกต กอนเกดแผนดนไหวใหญตามมาประมาณ 1 เดอนถง 1.3 ป

46

4. บทวจารณ

การศกษาลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอนบรเวณชายแดนประเทศไทย-ลาว-

พมา ดวยวธ RTL คาผดปกตทตรวจพบสามารถแสดงความสมพนธกบเหตการณแผนดนไหว

ใหญในบรเวณดงกลาวได ในบทนจงท าการเปรยบเทยบความผดปกตทตรวจพบกอนเกด

เหตการณแผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย-ลาว-พมา กบความผดปกตทตรวจพบกอนเกด

เหตการณแผนดนไหวใหญในพนทศกษาอนจากงานวจยในตางประเทศ ทซงวเคราะหดวย

วธการเดยวกน ดงน

4.1 ความสมบรณของขอมลแผนดนไหวในพนทศกษา

ขอมลแผนดนไหวทใชในการศกษาพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวในทางสถตควรจะม

ความเปนเนอเดยวกน (Homogeneous) ทซงผานกระบวนการปรบปรงคณภาพของขอมลใหม

ความครบถวนสมบรณ และคดเลอกเฉพาะเหตการณแผนดนไหวหลกเพราะเกดจาก

กระบวนการทางธรณแปรสณฐานและสอถงพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวในพนทศกษาอยาง

แทจรง ในการตรวจสอบความสมบรณของขอมลแผนดนไหวนน ความสมพนธระหวางจ านวน

แผนดนไหวสะสมในแตละชวงเวลาหลงจากผานกระบวนการจ าแนกแผนดนไหวหลก ตด

เหตการณแผนดนไหวทไดรบผลกระทบจากการปรบปรงระบบ และขอจ ากดในการตรวจวดและ

บนทกขอมลแผนดนไหวแลว พบวาความสมพนธดงกลาวจะเปนลกษณะเสนตรง (Chouliaras,

2009; Katsumata, 2011a; Katsumata และ Sakai, 2013; Rudolf-Navarro และคณะ, 2010)

ดงนนในการศกษานจะพบวา ชวงแรกทยงไมไดท าการปรบปรงขอมล การเปลยนแปลงของ

จ านวนแผนดนไหวสะสมในแตละชวงเวลามลกษณะไมคงท (รปท 4.1a) อนเนองมาจาก

แผนดนไหวตามทเกดขนหลงจากเกดเหตการณแผนดนไหวขนาดกลางหรอขนาดรนแรงใน

พนทศกษา รวมทงอาจเกดจากความไมสมบรณของขอมลอนเนองมาจากการตรวจวดและ

บนทกขอมล และหลงจากตดขอมลแผนดนไหวตามออกจากฐานขอมลแลวพบวาความสมพนธ

ดงกลาวมลกษณะเปนเสนตรงมากขน (รปท 4.1b) และเมอท าการตดขอมลแผนดนไหวทอาจ

ไดรบอทธพลจากมนษยรวมทงขอจ ากดจากการตรวจวด จะไดวาขอมลแผนดนไหวในชวงป

ค.ศ. 2000-2014 ทมขนาดแผนดนไหวมากกวา 3.5 มความสมพนธของจ านวนแผนดนไหว

สะสมในแตละชวงเวลาลกษณะใกลเคยงเสนตรงมากทสด (รปท 4.1c)

47

รปท 4.1 แสดงการเปรยบเทยบความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวสะสมในแตละชวงเวลากบแนวเสนตรง (เสนประสด า) โดยใช (a) ขอมลแผนดนไหวทงหมดทเกดขนในพนทศกษา (b) ขอมลแผนดนไหวหลก (c) ขอมลแผนดนไหวหลกทผานการตรวจสอบความครบถวนสมบรณ

48

4.2 การเปรยบเทยบระดบการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยางผดปกตกอนเกด

แผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย-ลาว-พมา กบงานวจยในพนทศกษาอน

พนทศกษาทแตกตางกนมลกษณะทางธรณแปรสณฐาน (Tectonic setting) ทแตกตาง

กน ท าใหพฤตกรรมการเกดแผนดนไหวในแตละบรเวณนนแตกตางกนดวย ดงนนในการ

วเคราะหการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนดวยวธ RTL ในแตละพนทศกษา จะใหคา RTL ในแต

ละชวงเวลาทแตกตางกนซงเปนลกษณะเฉพาะของพนทนนๆ จากรปท 4.2 จะเหนวาคา RTL

ต าสดทตรวจพบกอนเกดแผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย ลาว และพมา นนมคาอยระหวาง

-0.5 ถง -0.7 โดยความผดปกตทตรวจพบในบรเวณประเทศลาวจะมคาต าทสดเมอเทยบกบ

บรเวณอนทระดบ RTL = -0.7 (รปท 4.2a) แสดงถงในบรเวณดงกลาวมการกระจายตวของจด

ศนยกลางแผนดนไหวทหางกน และแผนดนไหวมการลดลงอยางชดเจน กอนเกดแผนดนไหว

ใหญ การเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยางชดเจนน ท าใหสามารถสงเกตความผดปกตไดงาย

และเหมาะทจะน ามาใชเปนสญญานเตอนกอนเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณดงกลาว อยางไรก

ตาม การศกษาความผดปกตของคา RTL กอนเกดแผนดนไหวใหญในงานวจยตางประเทศยง

ไมมเกณฑทแนนอน ในการทจะบอกวาคา RTL ตองมความผดปกตทระดบเทาไรถงจะเกด

แผนดนไหวใหญ ส าหรบการศกษาน พบวากอนเกดแผนดนไหวใหญทงหมด 3 เหตการณ คา

RTL จะลดลงอยางผดปกตทระดบต ากวา -0.5 ซงคานอาจน าไปใชเปนสญญานเตอนกอนเกด

แผนดนไหวใหญในบรเวณชายแดนประเทศไทย ลาว และพมาได นอกจากนจะเหนวา

เหตการณแผนดนไหวทมขนาดใหญกวา คา RTL ทตรวจพบกอนเกดเหตการณนนไม

จ าเปนตองมคาต ากวาเสมอไป ดงเชนเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.7 ในบรเวณประเทศพมา

ซงมขนาดใหญทสดแตคา RTL ทตรวจพบกอนเกดแผนดนไหวดงกลาวไมไดมคาต าทสด (รปท

4.2b) เมอเทยบกบเหตการณแผนดนไหวอนในพนทศกษา ดงนนจงยงไมพบความสมพนธ

ระหวางขนาดแผนดนไหวกบระดบการลดลงของคา RTL ในการศกษาน นอกจากนยงพบวาม

บางชวงเวลาในบรเวณประเทศไทย พมาและลาว ทตรวจพบการเพมขนของคา RTL อยาง

ผดปกต โดยเฉพาะในบรเวณประเทศไทยในป ค.ศ. 2004 (รปท 4.2c) แตไมพบเหตการณ

แผนดนไหวใหญเกดขนตามมา แสดงใหเหนวาพฤตกรรมการกระจกตวของจดศนยกลาง

แผนดนไหว และการเพมขนของแผนดนไหวอยางผดปกตนน อาจเปนลกษณะเฉพาะทเกดขน

ในพนทนนๆ แตไมมความสมพนธกบการเกดแผนดนไหวใหญในพนทดงกลาว จงไมสามารถ

น าคาความผดปกตนมาใชเปนสญญานเตอนกอนเกดแผนดนไหวใหญได

49

รปท 4.2 แสดงการเปลยนแปงคา RTL ในแตละชวงเวลา และคา RTL ต าสด (เสนสแดง) ทตรวจพบกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญ (ลกศรสด า) บรเวณชายแดน (a) ประเทศลาว (b) ประเทศพมา และ (c) ประเทศไทย

50

4.3 การเปรยบเทยบชวงเวลาทเรมตรวจพบการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยาง

ผดปกตกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย-ลาว-พมา กบงานวจย

ในพนทศกษาอน

การศกษาการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดแผนดนไหวใหญ ดวยวธ RTL ใน

งานวจยตางประเทศนน สามารถแสดงคาผดปกตทซงตรวจพบกอนเกดเหตการณแผนดนไหว

ใหญทงในชวงเวลาสน (Short term) และชวงเวลาปานกลาง (Intermediate term) จากรปท 4.3

จะเหนวาการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยางผดปกต ในประเทศญปน กรซ อหราน และ ตรก

สามารถตรวจพบไดกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญประมาณ 1 – 7 ป (Chouliaras, 2009;

Katsumata, 2011a; Katsumata และ Sakai, 2013; Murru และคณะ, 1999; Ozturk และ

Bayrak, 2009; Sorbi และคณะ, 2012)

รปท 4.3 แสดงชวงเวลาตงแตเรมตรวจพบการลดลงของอตราการไหวสะเทอนอยางผดปกตจนกระทงเกดเหตการณแผนดนไหวใหญในพนทศกษาทแตกตางกนจากงานวจยในตางประเทศ (สเหลยมสน าเงน) และจากการศกษาน (สเหลยมสแดง)

51

ส าหรบเหตการณแผนดนไหวใหญบรเวณชายแดนประเทศไทย ลาว และพมานน

สามารถตรวจพบคาผดปกตกอนเกดเหตการณแผนดนไหวดงกลาวประมาณ 1 เดอนถง 1.3 ป

ทซงอยในชวงระยะเวลาสนถงปานกลางสอดคลองกบการศกษาบรเวณพนทอนๆในงานวจย

ตางประเทศ ชวงระยะเวลาดงกลาวถอวาไมนานมากนก เหมาะสมส าหรบใชในการตดตามการ

เกดแผนดนไหวใหญ ดงนนหลงจากตรวจพบการเปลยนรปแบบไหวสะเทอนอยางผดปกต ทคา

RTL อยในระดบต าสด ในบรเวณประเทศไทย ลาว และพมา อาจมความเปนไปไดทจะเกด

แผนดนไหวใหญตามมาในชวงเวลาประมาณ 1 เดอน ถง 1.3 ป

4.4 การเปรยบเทยบ ลกษณะเฉพาะของรปแบบไหวสะเทอน กอนเกดเหตการณ

แผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย ลาว และพมา

รปแบบไหวสะเทอนทตรวจพบกอนเกดแผนดนไหวใหญในแตละพนท จะม

ลกษณะเฉพาะซงมกจะสมพนธกบอตราการเกดแผนดนไหวในพนทนนๆ จากงานวจยของ

Wyss และ Habermann (1988a) พบวากอนเกดแผนดนไหวขนาด 4.7–8.0 มกจะมการลดลง

ของอตราการเกดแผนดนไหวอยางผดปกต โดยแผนดนไหวจะลดลงประมาณ 45% - 90%

ในขณะทงานวจยของ Sobolev (1995) พบวาจะมลดลงของอตราการเกดแผนดนไหวอยาง

ผดปกตในระยะแรก และแผนดนไหวจะเพมขนอยางชดเจนกอนเกดแผนดนไหวใหญตามมา

ส าหรบรปแบบไหวสะเทอนกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญในบรเวณประเทศไทย

ลาว และพมานน มความสมพนธกบอตราการเกดแผนดนไหวใน 2 รปแบบดวยกน รปแบบไหว

สะเทอนในประเทศไทยและลาวจะแสดงใหเหนถงการกระจายตวของจดศนยกลางแผนดนไหวท

หางกนมากขน และสมพนธกบอตราการลดลงของแผนดนไหวอยางผดปกต (รปท 4.4a และ

4.4c) กอนเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณดงกลาว ซงสอดคลองกบงานวจยของ Wyss และ

Habermann (1988) สวนรปแบบไหวสะเทอนในประเทศพมานนพบวามการกระจายตวของจด

ศนยกลางแผนดนไหวหางกนมากขนในระยะแรก และหลงจากนนจดศนยกลางแผนดนไหวท

เกดจะเรมกระจกตวเขาหากนอยางผดปกต (รปท 4.4b เสนสแดง) ประกอบกบอตราการเกด

แผนดนไหวจะลดลงในชวงแรกอยางชดเจนและเพมขนอยางรวดเรว (รปท 4.4b เสนสด า) กอน

เกดแผนดนไหวใหญในบรเวณดงกลาว ซงสอดคลองกบงานวจยของ Sobolev (1995) รปแบบ

ไหวสะเทอนทตรวจพบกอนเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณประเทศ ลาว และพมานน ถอเปน

ลกษณะเฉพาะทสามารถน ามาใชในการตดตามการเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณดงกลาวได

52

รปท 4.4 แสดงการเปรยบเทยบความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวสะสม (เสนสด า) กบ รปแบบการไหวสะเทอน (เสนสแดง) ในแตละชวงเวลา กอนเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณ (a) ประเทศลาว (b) ประเทศพมา (c) ประเทศไทย

53

5. สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรป

การศกษานไดท าปรบปรงคณภาพของฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยา

และท าการตรวจสอบรปแบบการไหวสะเทอนดวยวธ RTL เพอหาความสมพนธของคาผดปกตท

ตรวจพบกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญบรเวณประเทศไทย ลาว และพมา ดงน

1) หลงจากปรบปรงคณภาพฐานขอมลแผนดนไหวของกรมอตนยมวทยาดวยวธการ

ทางสถตพบวา ความสมพนธของจ านวนแผนดนไหวสะสมบรเวณพนทศกษาในแตละชวงเวลาม

ลกษณะเปนเสนตรง แสดงใหเหนวาขอมลแผนดนไหวหลกในชวงป ค.ศ. 2000-2016 ทมขนาด

แผนดนไหวมากกวา 3.5 นนมความสมบรณครบถวนในทางสถต

2) การวเคราะหการเปลยนแปลงรปแบบไหวสะเทอนดวยวธ RTL สามารถตรวจพบ

การกระจายตวของจดศนยกลางแผนดนไหวทหางกนมากขน และการเกดแผนดนไหวลด

นอยลงอยางผดปกต ทระดบ RTL ต ากวา -0.5 กอนเกดแผนดนไหวใหญในบรเวณชายแดน

ประเทศไทย ลาว และพมา

3) การวเคราะหการเปลยนแปลงรปแบบไหวสะเทอนดวยวธ RTL ในแตละชวงเวลา

สามารถตรวจพบความผดปกต กอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญในบรเวณ ประเทศไทย ลาว

และพมา ประมาณ 1 เดอน ถง 1.3 ป

4) การวเคราะหรปแบบไหวสะเทอนดวยวธ RTL ในบรเวณประเทศไทย ลาว และพมา

พบวามลกษณะเฉพาะใน 2 รปแบบดวยกน คอประเทศไทยและลาว สามารถตรวจพบการ

กระจายตวของจดศนยกลางแผนดนไหวทหางกนมากขน และการเกดแผนดนไหวลดนอยลง

อยางผดปกต กอนเกดแผนดนไหวใหญตามมา ขณะทในบรเวณประเทศพมา ตรวจพบการ

กระจายตวของแผนดนไหวหางกนมากขนและแผนดนไหวเรมลดนอยลงในระยะแรก หลงจาก

นนแผนดนไหวเรมมการกระจกตวกนและเกดเพมมากขนอยางรวดเรว กอนเกดแผนดนไหว

ใหญในบรเวณดงกลาว

54

5.2 ขอเสนอแนะ

การวเคราะหการเปลยนแปลงรปแบบไหวสะเทอนดวยวธ RTL เปนวธการทางสถตเพอ

ใชแสดงความผดปกตกอนเกดเหตการณแผนดนไหวใหญ แต เนองจากกระบวนการเกด

แผนดนไหวมความซบซอนมาก ประกอบกบไมคอยเกดแผนดนไหวใหญในพนทศกษาท าใหม

กรณศกษานอย ดงนนควรมการตดตามการเกดแผนดนไหวในบรเวณประเทศไทย ลาว และ

พมา และน าวธการในงานวจยนไปใชวเคราะหความผดปกตกอนเกดแผนดนไหวในอกหลายๆ

เหตการณ เพอหาความสมพนธระหวางคาผดปกตทตรวจพบกบเหตการณแผนดนไหวใหญใน

บรเวณประเทศไทย ลาว และพมา ซงความสมพนธทไดจะแสดงถงลกษณะเฉพาะของรปแบบ

ไหวสะเทอนในบรเวณดงกลาว และชวงเวลาทอาจเกดแผนดนไหวใหญในอนาคต สามารถน ามา

ประยกตใชในการวางแผน เตรยมความพรอม เฝาระวงและตดตามการเกดแผนดนไหวใน

บรเวณประเทศไทยและพนทใกลเคยง เพอลดผลกระทบ และความสญเสยทอาจเกดขนจาก

พบตภยดงกลาว ซงเปนภารกจหลกของส านกเฝาระวงแผนดนไหว

55

บรรณานกรม

Chen, C. and Wu, Y. 2006. An improved region-time-length algorithm applied to the

1999 Chi-Chi, Taiwan earthquake [J]. Geophys J Int. 166, 1144-1147.

Chouliaras, G. 2009. Seismicity anomalies prior to 8 June 2008, Mw=6.4 earthquake in

Western Greece. Nat. Hazards Earth Syst. Sci. 9, 327-335.

Fenton, C.H., Charusiri, P., and Wood, S.H. 2003. Recent paleoseismic investigations in

Northern and Western Thailand. Annals of Geophysics. 46(5), 957-981.

Gardner, J.K. and Knopoff, L. 1974. Is the sequence of earthquakes in Southern

California, with aftershocks removed, Poissonian?. Bulletin of the Seismological

Society of America 64(1), 363–367.

Gentili., S. 2010. Distribution of seismicity before the larger earthquakes in Itary in the

time interval 1994-2004. Pure Appl. Geophys. 167, 933-958.

Grunthal, G., Hurtig, E. and Ruge, E. 1982. Time dependence of statistical parameters:

the aftershock sequence of the Friuli, Northern Italy, 1976 earthquake and a

section of the Montenegro, Yugoslavia, earthquake series 1979. Earthquake

Prediction Research 2, 275-285.

Gutenberg, B. and Richter, C.F. 1944. Frequency of earthquakes in California. Bulletin

Seismological Society of America 34, 185–188.

Habermann, R.E. 1983. Teleseismic detection in the Aleutian Island Arc. Journal of

Geophysical Research 88, 5056-5064.

Habermann, R.E. 1987. Man-made changes of Seismicity rates. Bulletin of the

Seismological Society of America 77, 141-159.

Habermann, R.E. and Wyss, M. 1984. Background seismicity rates and precursory

seismic quiescence: Imperial Valley, California, Bulletin of the Seismological

Society of America 74, 1743-1755.

Huang, Q. 2004. Seismicity pattern changes prior to large earthquakes-An approach of

The RTL algorithm, Terrestrial, Atmospheric and Oceanic Science. 15, 469-491.

56

Huang, Q., Oncel, A.O. and Sobolev, G.A. 2002. Precursory seismicity changes

associated with the Mw=74. 1999 August 17 Izmit (Turkey) earthquake.

Geophys. J. Int. 151, 235-242.

Huang, Q., and Sobolev, G.A. 2002. Precursory seismicity changes associated with the

Nemuro Peninsula earthquake, January 28, 2000. J. Asian Earth Sci. 21,

135-146.

Huang, Q., Sobolev, G.A. and Nagao, T. 2001. Characteristics of the seismic

quiescence and activation patterns before the M= 7.2 Kobe earthquake, January

17, 1995. Tectonophys. 337, 99-116.

Ishimoto, M. and Iida K. 1939. Observations sur les seismes enregistres par le

microsismographe construit dernierement. Bulletin of Earthquake Research

Institute University of Tokyo 17, 443–478.

JIANG, H., HOU, H. and ZHOU, H. 2004. Region-time-length algorithm and its

application to the study of intermediate-short term earthquake precursor in

North China [J]. Acta Seismologica Sinica. 17(2), 164-176.

Katsumata, K., 2011a. Precursory seismic quiescence before the Mw=8.3 Tokachi-Oki,

Japan, earthquake on 26 September 2003 revealed by a re-examined

earthquake catalog. Journal of Geophysical Research 116, B10307.

Katsumata, K. and Kasahara, M. 1999. Precursory seismic quiescence before the 1994

Kurile earthquake (Mw = 8.3) revealed by three independent seismic catalogs.

Pure Appl. Geophys. 155, 433-470.

Katsumata, K. and Sakai, S., 2013. Seismic quiescence and activation anomalies from

2005 to 2008 beneath the Kanto district, central Honshu, Japan. Earth Planets

Space 65, 1463-1475.

Kossobokov, V.G., and Keilis-Borok, V.I. 1990. Localization of intermediate-term

earthquake prediction. J. Geophys. Res. 95, 763-772.

Kramer, S.L. 1996. Geotechnical Earthquake Engineering (Prentice Hall, Inc., Upper

Saddle River, New Jersey).

57

Mignan, A., and Giovambattista, R.D. 2008. Relationship between accelerating

seismicity and quiescence, two precursors to large earthquake. Geophysical

research letters. 35, L15306.

Mogi, K. 1979. Two kinds of seismic gap [J]. Pure Appl Geophys. 117(6), 1176-1186.

Murru, M., Console, R. and Montuori, C. 1999. Seismic quiescence precursor to the

1983 Nihonkai-Chubu (M7.7) earthquake, Japan. Annals of Geophysics. 42,

871-882.

Nagao, T., Takeuchi, A., and Nakamura, K. 2011. A new algorithm for the detection of

quiescence: introduction of the RTM algorithm, a modified RTL algorithm. Earth

Planets Space. 63, 315-324.

Oncel, A.O., Main, I., Alptekin, O., and Cowie, P. 1996. Spatial variations of the fractal

properties of seismicity in the Anatolian Fault Zones. Tectonophys. 257,

189-202.

Oncel, A.O., and Wilson, T. 2002. Space-time correlations of seismotectonic parameters

and examples from Japan and Turkey preceding the Izmit earthquake. Bull.

Seismol. Soc. Amer. 92, 339-350.

Oncel, A.O., and Wyss, M. 2000. The major asperities of the 1999 Mw=74. Izmit

earthquake defined by the microseismicity of the two decades before it.

Geophys. J. Int. 143, 501-506.

Ozturk, S. and Bayrak, Y. 2009. Precursory seismic quiescence before 1 May 2003

Bingol (Turkey) earthquake: A statistical evaluation. Journal of Applied

Functional Analysis. 4(4), 600-610.

Reid, H.F. 1910. The Mechanics of the Earthquake, the California Earthquake of April

18, 1906. Report of the State Investigation Commission 2, Carnegie Institution of

Washington, Washington, D.C.

Rong, D., and Li, Y. 2007. Estimation of Characteristic Parameters in region-time-length

Algorithm and Its Application, Acta Seismological Sinica. 20, 265-272.

58

Rudolf-Navarro, A.H., Munoz-Diosdado, A. and Angulo-Brown, F., 2010. Seismic

quiescence patterns as possible precursors of great earthquakes in Mexico.

International Journal of Physical Sciences. 5(6), 651-670.

Shashidhar, D., Kumar, N., Mallika, K., and Gupta, H. 2010. Characteristics of

seismicity patterns prior to the M ~ 5 earthquakes in the Koyna Region, Western

India – application of the RTL algorithm. International Union of Geological

Sciences (IUGS). 33, 83-90.

Sobolev, G.A. 1995. Fundamental of Earthquake Prediction. Moscow: Electromagnetic

Research Centre. 162p.

Sobolev, G. A., and Tyupkin, Y.S. 1997. Low-seismicity precursors of large earthquakes

in Kamchatka. Volc. Seismol. 18, 433-446.

Sobolev, G. A., and Tyupkin, Y.S. 1999: Precursory phases, seismicity precursors, and

earthquake prediction in Kamchatka. Volc. Seismol., 20, 615-627.

Sobolev, G.A., Tyupkin, Y.S., and Zavialov, A. 1997. Map of Expectation Earthquakes

Algorithm and RTL Prognostic Parameter: Joint Application. The 29 th General

Assembly of IASPEI, Thessaloniki, Greece, Abstracts, 77.

Sorbi, M.R., Nilfouroushan, F. and Zamani, A. 2012. Seismicity patterns associated with

the September 10th, 2008 Qeshm earthquake, South Iran. Int J Earth Sci (Geol

Rundsch). 101, 2215-2223.

Sukrungsri, S. and Pailoplee, S., 2015. Precursory seismicity changes prior to major

earthquakes along the Sumatra-Andaman subduction zone: a region-time-

length algorithm approach. Earth, Planets and Space. DOI 10.1186/s40623-

015-0269-0.

Uhrhammer, R. 1986. Characteristics of northern and southern California seismicity. Earthquake Notes 57, 21p. Wells, L., and Coppersmith, J. 1994. New Empirical Relationships among Magnitude,

Rupture Width, Rupture Area, and Surface Displacement. Bull. Seismol. Soc.

Amer. 84, 974- 1002

59

Wiemer, S. and Wyss, M. 1994. Seismic quiescence before the Landers (M = 7.5) and

Big Bear (M= 6.5) 1992 earthquakes. Bull. Seismol. Soc. Amer. 84, 900-916.

Woessner, J. and Wiemer, S. 2005. Assessing the Quality of Earthquake Catalogues:

Estimating the Magnitude of Completeness and Its Uncertainty. Bulletin of the

Seismological Society of America 95(2), 684–698.

Wyss, M. 1991. Reporting history of the central Aleutians seismograph network and the

quiescence preceding the 1986 Andreanof Island earthquake. Bulletin of the

Seismological Society of America 81, 1231-1254.

Wyss, M., and Martirosyan, A. 1998. Seismic quiescence before the M7, 1988, Spitak

earthquake, Armenia. Geophys. J. Int. 134, 329-340.

Wyss, M., and Habermann, R.E. 1988a. Precursory seismic quiescence. Pure Appl.

Geophys. 126, 319-332.

Wyss, M., and Habermann, R.E. 1988b. Precursory quiescence before the August 1982

Stone Canyon, San Andreas fault, earthquake. Pure and Applied Geophysics

126, 333-356.