มกษ. 6401-2558

มาตรฐานสนคาเกษตร

การปฏบตทดสาหรบศนยรวบรวมน านมดบ

1. ขอบขาย

มาตรฐานสนคาเกษตรน กาหนดการปฏบตทดสาหรบศนยรวบรวมนานมดบ ตงแตการรบนานมดบ

การลดอณหภม การเกบรกษา การขนสง และการสงเสรมสมาชก เพอใหไดนานมดบทมคณภาพ สาหรบ

แปรรปเปนผลตภณฑทไดมาตรฐานและปลอดภยตอผบรโภค

2. นยาม

ความหมายของคาทใชในมาตรฐานสนคาเกษตรน มดงตอไปน

2.1 นานมดบ (raw milk) หมายถง นานมทรดจากแมโคหลงจากคลอดลกแลวไมนอยกวา 3 วน และ

ตองปราศจากนานมเหลอง (colostrum) โดยมไดแยกออกหรอเตมวตถอนใด และไมไดผานกรรมวธ

ใดๆ ยกเวนการทาใหเยน

2.2 ศนยรวบรวมนานมดบ (milk collection center) หมายถง สถานประกอบการทรบและรวบรวม

นานมดบจากสมาชกเพอนามาลดอณหภม และสงมอบนานมดบแกโรงงานแปรรปหรอศนยรวบรวมนานม

ดบอนตอไป ทงนไมรวมถงฟารมทมถงเกบนานมดบเฉพาะของฟารมตนเอง ทสามารถลดอณหภมและ

รกษาความเยนได

2.3 บรเวณรบนานมดบ (milk collecting area) หมายถง พนทของศนยรวบรวมนานมดบทออกแบบ

ใหสะดวกในการรวบรวม และตรวจรบนานมดบ โดยมเครองจกรและอปกรณทถกสขลกษณะ

2.4 อปกรณรบนานมดบ (milk collecting equipment) หมายถง อปกรณทออกแบบเฉพาะ เพอรวบรวม

นานมดบ ประกอบดวย อางรบนานม อางรวมนานม ระบบการกรองนม ทอสงนานม ปม เครองจกร และ

อปกรณอนๆ ทเกยวของ

2.5 อปกรณแลกเปลยนความรอน (plate heat exchanger, PHE) หมายถง ชดอปกรณทใชลด

อณหภมนานมดบใหตาลงทนทโดยใชหลกการแลกเปลยนความรอนเพอลดอณหภมนานมดบ

2.6 ถงเกบนานมดบ หมายถง ภาชนะทออกแบบเฉพาะสาหรบเกบนานมดบ แบงเปน

มกษ. 6401-2558 2

2.6.1 ถงเกบนานมดบชนดไมมระบบทาความเยน (storage tank) หมายถง ภาชนะทออกแบบเฉพาะ

สาหรบเกบนานมดบ ใหสามารถรกษาอณหภมนานมดบไดโดยไมมอปกรณหรอระบบแลกเปลยนความ

รอนเพอลดอณหภมนานมดบ

2.6.2 ถงเกบนานมดบชนดมระบบทาความเยน (cooling tank) หมายถง ภาชนะทออกแบบเฉพาะ

สาหรบเกบนานมดบ โดยมอปกรณหรอระบบแลกเปลยนความรอนเพอลดอณหภมนานมดบ และ

สามารถเกบรกษานานมดบใหมอณหภมคงท

2.7 การทาความสะอาดแบบไมถอดชนสวน (cleaning in place, CIP) หมายถง การทาความสะอาด

ภายในอปกรณรบ เกบรกษา และสงนานมดบทงระบบโดยไมแยกชนสวน

2.8 สมาชก หมายถง เกษตรกร ผเลยงโคนมทขนทะเบยนเปนสมาชกของศนยรวบรวมนานมดบ และ

ตองสงนานมดบทผลตไดตอศนยฯ ทขนทะเบยนเปนสมาชกไวเทานน โดยไมขนทะเบยนซาซอนกบศนยฯ

อนๆ

2.9 การตามสอบ (traceability/product tracing) หมายถง การตดตามทมา และทหมายตอไปของ

สนคาเกษตรและอาหาร ตามขนตอนการผลต การจดการ การแปรรปและการจาหนาย ซงกาหนด

ขนตอนหนงหรอหลายขนตอนทตอเนองกน

3. ขอกาหนด

รายการและขอกาหนดของการปฏบตทดสาหรบศนยรวบรวมนานมดบ ใหเปนไปตามตารางท 1 ดงน

ตารางท 1 รายการและขอกาหนดการปฏบตทดสาหรบศนยรวบรวมน านมดบ

(ขอ 3)

รายการ ขอกาหนด

1. สถานประกอบการ

และสงอานวยความ

สะดวก

(1) สถานทตง 1.1 อยในบรเวณทไมมความเสยงตอการปนเปอนทมผลเสยตอคณภาพนานมดบ

และความปลอดภยของผบรโภค หากมความเสยงตองมมาตรการปองกน

(2) อาคารปฏบตงาน 1.2 มโครงสรางแขงแรง งายตอการทาความสะอาด บารงรกษา และสามารถ

ปองกนการปนเปอนขามทสงผลตอคณภาพนานมดบและความปลอดภยของ

ผบรโภค

3 มกษ. 6401-2558

รายการ ขอกาหนด

1.3 บรเวณพนทตงตวอาคาร และบรเวณโดยรอบสะอาด

1.4 การออกแบบภายในอาคารและการวางผงสายการผลตเออตอการ

ปฏบตงานอยางถกสขลกษณะเพอลดการปนเปอนระหวางการปฏบตงานท

สงผลตอความปลอดภยของผบรโภค

1.5 มพนทเพยงพอสาหรบการปฏบตงานและจดแบงพนทใชงานเปนสดสวน

ระหวางบรเวณรบนานมดบ หองตรวจวเคราะหและควบคมคณภาพ บรเวณ

ตดตงเครองจกร หองเกบสารเคม และสานกงาน

(3) เคร องจกรและ

อปกรณ

1.6 มเครองจกรและอปกรณเพยงพอ เครองจกรตดตงในตาแหนงท

เหมาะสม สะดวกในการปฏบตงานและการทาความสะอาด

1.7 ปม วาลว ระบบทอ และสายยางนานมดบ แขงแรง สะอาด ถกสขลกษณะ

โดยเฉพาะสวนทสมผสกบนานมดบทาดวยวสดทอนญาตใหใชสมผสอาหารได

ไมเปนสนม ไมทาปฏกรยากบนานมดบและสามารถทาความสะอาดไดทวถง

1.8 สายยางนานมดบ สายยางนา ทอและอปกรณทใชรวมกบสายยาง

แยกการใชงานตามประเภทอยางชดเจน

1.9 มอางรบนานมดบทถกสขลกษณะและสะดวกตอการปฏบตงาน มจานวน

เพยงพอตอปรมาณนานมดบทรบในแตละครง

1.10 อปกรณรบนานมดบตองไดมาตรฐาน สะอาด เพยงพอ และเหมาะสม

กบการใชงาน

1.11 ออกแบบและตดตงถงเกบนานมดบ ทอ และวาลวเพอใหสามารถทาความ

สะอาดและฆาเชอไดอยางทวถงรวมทงสามารถระบายของเหลวออกไดหมด

1.12 อปกรณสาหรบ ชง ตวง วด ซงมความสาคญตอการปฏบตงาน

ตองเทยงตรง แมนยา ใหทาการสอบเทยบอยางนอยปละ 1 ครง และทวนสอบ

อยางเหมาะสม

(4) สงอานวยความ

สะดวก

1.13 ในหองปฏบตงานตองมแสงสวางเพยงพอ

1.14 มการระบายอากาศทเพยงพอในการปฏบตงาน

มกษ. 6401-2558 4

รายการ ขอกาหนด

1.15 มอปกรณทาความสะอาดอยางเพยงพอ

1.16 มอปกรณดานสขลกษณะสวนบคคล และหองสขาเพยงพอตอการใช

1.17 มพนทพรอมทงอปกรณเพยงพอสาหรบลางภาชนะบรรจนานมดบภายหลง

การเทนานมดบลงอางรบ

(5) ระบบ

สาธารณปโภค

1.18 มระบบไฟฟาทมกาลงไฟเพยงพอกบการใชงานภายในศนยรวบรวมนานมดบ

1.19 อปกรณการใหแสงสวางเพยงพอและถกสขลกษณะ

1.20 มเครองกาเนดไฟฟาสารองไวใชในกรณไฟฟาดบ หรอมมาตรการ

จดการนานมดบในชวงเวลาไฟดบอยางเหมาะสม

1.21 นาทใชสมผสโดยตรงกบนานมดบหรอพนผวทสมผสกบนานมดบตองม

คณภาพตามประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง นาบรโภคในภาชนะบรรจท

ปดสนท และมปรมาณเพยงพอ

1.22 นาทใชภายในสถานทผลตตองเปนนาสะอาด ใหมการปรบคณภาพนา

ตามความจาเปน

1.23 มการตรวจสอบคณภาพนาใชตามมาตรฐานอยางนอยปละครง

2. การควบคม

การปฏบตงาน

(1) การรบนานมดบ

2.1 กาหนดเกณฑคณภาพ และวธการตรวจรบนานมดบ

2.2 รบนานมดบจากสมาชกทขนทะเบยนหรอศนยรวบรวมนานมดบอน กรณ

รบนานมดบตอจากศนยรวบรวมนานมดบอนอณหภมของนานมดบตอง

ไมเกน 8 องศาเซลเซยส (oC)

2.3 มมาตรการควบคมเวลาในการขนสงนานมดบจากฟารมถงศนยรวบรวม

นานมดบ

2.4 มการจดการใหสามารถนานานมดบเขาสกระบวนการลดอณหภมไดอยาง

รวดเรว

5 มกษ. 6401-2558

รายการ ขอกาหนด

(2) การลดอณหภม

นานมดบ

2.5 ระบบทาความเยนเพอลดอณหภมนานมดบมกาลงทาความเยนทเหมาะสม

กบปรมาณนานมดบ

2.6 กรณใชอปกรณแลกเปลยนความรอน ใหลดอณหภมนานมดบภายหลง

รบนานมดบ โดยอณหภมนานมดบตองไมเกน 4 องศาเซลเซยส (oC) ทนท

หรอกรณใชถงเกบนานมดบชนดมระบบทาความเยน อณหภมนานมดบตอง

ไมเกน 4 oC ภายใน 2 ชวโมง

2.7 มการควบคมคณภาพนาใชและการกรองในระบบทอสงนาเยน

2.8 ตดตงเครองมอวดอณหภมนาเขา-นาออก และอณหภมนานมดบออก

ในตาแหนงทเหมาะสม และใชงานได

2.9 ใหบนทกเวลาและอณหภมนาเยน กอนและระหวางการลดอณหภมนานมดบ

2.10 ใหบนทกเวลาและอณหภมนานมดบทผานการลดอณหภม

(3) ก า ร เ ก บ ร ก ษ า

นานมดบ

2.11 เกบรกษานานมดบในถงเกบนานมดบทสะอาด สามารถปองกน

การปนเปอนนานมดบในระหวางการเกบรกษา

2.12 ถงเกบนานมดบสามารถรกษาอณหภมนานมดบภายในไดอยางม

ประสทธภาพ และใหบนทกอณหภมนานมดบเปนระยะ

(4) ก า ร ตรวจสอบ

คณภาพนานม

2.13 มแผนการตรวจสอบ/วเคราะหคณภาพนานมดบและปฏบตงานตาม

แผนทกาหนดไว

2.14 เครองมอ และอปกรณในการตรวจสอบ/วเคราะหคณภาพนานมดบได

มาตรฐาน

2.15 มวธการ และอปกรณ เพอเกบตวอยางนานมดบ ทถกตองตามหลก

วชาการ

3. การบารงรกษา

และการสขาภบาล

(1) การทาความสะอาด 3.1 มมาตรการในการทาความสะอาดอาคารปฏบตงาน และสภาพแวดลอม

ภายนอก

มกษ. 6401-2558 6

รายการ ขอกาหนด

3.2 มมาตรการในการทาความสะอาดเครองจกรอปกรณ รวมถงอปกรณทตอง

ถอดหรอแยกชนสวน หรออนๆ ทนอกเหนอจากระบบการทาความสะอาด

แบบไมถอดชนสวน (CIP) อยางเหมาะสม

(2) การทาความ

สะอาดแบบไมถอด

ชนสวน (CIP)

3.3 มระบบทาความสะอาดแบบ CIP ทเหมาะสม เพยงพอ และสามารถทา

ความสะอาดไดทวถงและมประสทธภาพ

3.4 มคมอการปฏบตงาน และบนทกการตรวจสอบการจดการระบบทาความ

สะอาดแบบไมถอดชนสวน (CIP) ทงอปกรณและรถขนสงนานมดบ ไดแก

ระยะเวลาทใชทาความสะอาด อณหภม ความเขมขนของสารเคมทใช และ

อตราการไหลเวยนของสารเคมและนา

3.5 ตดตงเครองมอวดอณหภมในระบบ CIP ในตาแหนงทเหมาะสม สามารถ

ใชการไดและเทยงตรง

3.6 ตรวจสอบความเขมขนของสารเคมทใชทกครง

3.7 มการตรวจสอบการตกคางของสารเคมในระบบทเหมาะสม

(3) การบารงรกษา

เครองมอ เครองจกร

และอปกรณ

3.8 มโปรแกรมการตรวจสอบและการซอมบารงเครองมอเครองจกรและ

อปกรณ

(4) การควบคมสตว

พาหะนาเชอ

3.9 มมาตรการควบคมและกาจดสตวพาหะนาเชอ

(5) การจดการสารเคม 3.10 สารเคมทไมใชในอาหาร เชน สารทาความสะอาด นามนหลอลน รวมถง

ภาชนะบรรจสารเคม มการจดการอยางถกสขลกษณะ

3.11 แยกเกบสารเคมเปนสดสวน และมฉลากระบไวอยางชดเจน

(6) การจดการนาเสย

และของเสย

3.12 มวธการบาบดนาเสย กอนระบายนาทงลงสแหลงนาสาธารณะ

3.13 มวธการจดการขยะ และของเสยอยางเหมาะสม

4. สขลกษณะสวน

บคคล

7 มกษ. 6401-2558

รายการ ขอกาหนด

4.1 ผปฏบตงานและผขนสงนานมดบตองมสขลกษณะสวนบคคลทดในขณะ

ปฏบตงาน และผานการตรวจสขภาพอยางนอยปละครง

4.2 ผปฏบตงาน มการรกษาความสะอาดสวนบคคลอยางเหมาะสม ในขณะ

ปฏบตงาน เชน สวมชดกนเปอน ทคลมผม ผาปดปาก

4.3 บคคลภายนอกหรอผเยยมชมทเขาในบรเวณปฏบตงานตองปฏบตตาม

สขลกษณะสวนบคคลทด

5. การขนสง

5.1 รถขนสงตองมฉนวนทสามารถรกษาอณหภมนานมดบ ใหมอณหภม

ไมเกน 8 oC เมอถงปลายทางรบนานมดบ

5.2 ใหเตรยมการในการขนสงนานมดบอยางเหมาะสมและถกสขลกษณะ

พรอมบนทกขอมลทเกยวของ

5.3 มวธเกบตวอยางทเปนมาตรฐาน และเกบตวอยางนานมดบจากรถขนสง

เพอตรวจสอบคณภาพกอนออกจากศนยฯ กรณผลการตรวจไมเปนไปตาม

เกณฑกาหนดใหมมาตรการแกไข

5.4 มการควบคมการขนสงนานมดบเขาโรงงานแปรรป

6. การตามสอบ

(Traceability)

6.1 มระบบการตามสอบนานมดบ เพอใหทราบแหลงทมาของนานมดบ และ

สถานทสงมอบนานมดบ

6.2 มวธการจดการเกยวกบขอรองเรยนของลกคา

7. การฝกอบรม

7.1 บคลากรตองไดรบการฝกอบรมใหมความรความสามารถทเกยวของกบ

หนาทความรบผดชอบในการปฏบตงานเชน กระบวนการผลต สขลกษณะ

และการตรวจวเคราะหคณภาพนานมดบ

7.2 มแผนการอบรมบคลากร และการประเมนผล

มกษ. 6401-2558 8

รายการ ขอกาหนด

8. ระบบการสงเสรม

สมาชก

(1) การสงเสรม

สมาชกรายฟารม

8.1 มทะเบยนสมาชกและขอมลของฟารมทเปนปจจบน โดยตองรบขน

ทะเบยนสมาชกไมซาซอนกบศนยรวบรวมนานมดบอน

8.2 มเจาหนาทสงเสรมและมกจกรรมในการสงเสรมการผลตนานมดบของ

สมาชกใหมคณภาพ เชน การฝกอบรมสมาชก

(2) การประเมน

สมาชกรายฟารม

8.3 มระบบการประเมนคณภาพนานมดบของสมาชก

8.4 มการแจงขอมลคณภาพนานมดบ และผลการประเมนใหสมาชกรบทราบ

(3) การสงเสรม

คณภาพนานมดบของ

สมาชก

8.5 ตองกาหนดชวงเวลารบซอนานมดบทแนนอน

8.6 กาหนดราคารบซอนานมดบตามคณภาพ

9. ระบบเอกสารและ

การบนทกขอมล

9.1 มการบนทกขอมลดงตอไปน

1) การสอบเทยบอปกรณและเครองมอ (ขอ 1.12)

2) การปรบสภาพนาใชในกระบวนการผลตและผลการตรวจคณภาพนาใช

(ขอ 1.22 และขอ 1.23)

3) การควบคมกระบวนการรบนานมดบ การลดอณหภม บนทกอณหภม

การตรวจสอบคณภาพ การเกบรกษา และการขนสง (ขอ 2 และขอ 5)

4) ผลการตรวจคณภาพนานมดบในขนตอนตางๆ (ขอ 2(2))

5) การทาความสะอาด และการบารงรกษาอาคาร สถานท เครองมอ และ

อปกรณ (ขอ 3(1) และขอ 3(3))

6) บนทกทเกยวของกบระบบ CIP (ขอ 3(2))

7) การควบคมสตวพาหะนาเชอ และสารเคม (ขอ 3(4) และขอ 3(5))

8) การควบคมสขลกษณะสวนบคคล (ขอ 4)

9) ประวตการฝกอบรม (ขอ 7)

10) กจกรรมการสงเสรมและผลการประเมนคณภาพนานมดบของสมาชก (ขอ 8)

9.2 ใหเกบบนทกขอมลไวอยางนอย 3 ป