รายงานการศึกษาสถานการณ...

รายงานการศกษาสถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธ ดานระบาดวทยา และวเคราะหผมสวนเกยวของ

เพอสงเสรมใหการดาเนนงาน บรรลความสาเรจตอการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธ

น.ส.กลภสสรณ ศรมนสสกล นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ

กองแผนงาน กรมควบคมโรค

คานา โรคตดตอทางเพศสมพนธเปนโรคทสามารถเปนไดทกเพศ ทกวย ซงปจจบนมแนวโนมอตราการปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธสงขนโดยเฉพาะในกลมเยาวชน อายระหวาง 12-24 ป และพบวาในแตละปแนวโนมพบผปวยอายนอยลงเรอยๆ ถอเปนตวสะทอนทแสดงใหเหนถงการมเพศสมพนธอยางไมปลอดภย อกทงยงเพมความเสยงตอการตดเชอเอชไอว ซงจะสงผลกระทบตอคณภาพแรงงานของประเทศไทย และศกยภาพในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทยตอไป สาหรบรายงานการศกษาฉบบน เปนการรวบรวมขอมลทางดานระบาดวทยา และการวเคราะหสาเหตของปญหา วเคราะหผมสวนเกยวของภาคสวนตางๆทจะชวยสงเสรมการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ เพอจดทาขอเสนอโปรแกรมผลลพธการพฒนาแผนงาน/โครงการ โดยศกษาขอมลเชงคณภาพจากการทบทวนเอกสาร งานวชาการทเกยวของกบการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงเปนหนงในแผนงานปองกนควบคมโรค ทกรมควบคมโรครบผดชอบ ผทาการศกษา หวงเปนอยางยงวารายงานการศกษาฉบบน จะเปนประโยชนตอหนวยงานทเกยวของ และผทสนใจตอกระบวนการในการศกษา วเคราะห เพอจดทาขอเสนอโปรแกรมผลลพธในแผนงานตางๆ เพอใชในการวางแผนการดาเนนงานใหมประสทธผลตอไป

กลภสสรณ ศรมนสสกล

บทสรปผบรหาร การศกษาครงน เปนการรวบรวมขอมลทางดานระบาดวทยา และการวเคราะหสาเหตของปญหา วเคราะหผมสวนเกยวของภาคสวนตางๆทจะชวยสงเสรมการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ เพอจดทาขอเสนอโปรแกรมผลลพธการพฒนาแผนงาน/โครงการ โดยศกษาขอมลเชงคณภาพจากการทบทวนเอกสาร งานวชาการทเกยวของกบการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงเปนหนงในแผนงานปองกนควบคมโรค ทกรมควบคมโรครบผดชอบ โดยมขอคนพบ ดงน

สถานการณแนวโนมอตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธและการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธในชวงทผานมา พบวา สถานการณอตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ ชวงป 2556-2559 เพมขนอยางตอเนอง โดยกลมเสยงทพบมากทสด อยในชวงอายระหวาง 15-24 ป รองลงมาเปนชวงอาย 25-34 ป จะเหนไดวากลมผปวยสวนใหญอยในชวงวยเจรญพนธและเปนตวสะทอนทแสดงใหเหนถงการมเพศสมพนธอยางไมปลอดภย อกทงยงเพมความเสยงตอการตดเชอเอชไอว การดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธในชวงป 2513 -2533 มการรณรงคอยางเขมแขงและดาเนนงานโครงการเชงรกในการปองกนควบคมโรคโดยการมสวนรวมจากหนวยงานตางๆทงภาครฐ เอกชน ประชาสงคม ทองถนอยางตอเนองทาใหการระบาดลดลง และในป พ.ศ.2545 เมอการระบาดของโรคลดลงอยางมาก ทาใหมการปรบโครงสรางการบรการปองกนและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมทงทรพยากรบคคลผใหบรการลดลงและไมเขมแขงเหมอนเดม ซงสอดคลองกบผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรคในป 2559 ทพบวา แผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธยงมชองวางในการดาเนนงานในหลายดาน เชน การบรหารจดการเชงระบบทยงขาดความตอเนองทเชอมโยงกบระดบเขตและพนท ประเดนเปาหมายและตวชวดของหนวยงานมการตงไวอยางชดเจน แตผมสวนไดสวนเสยยงไมเขาใจการกาหนดเปาหมายเพอการลดโรคฯ ประเดนโครงสรางการดาเนนงาน ทเชอมตอจากสวนกลาง สระดบเขต นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนทยงไมชดเจน และยงขาดแผนงานจดการกาลงคนดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมทงงบประมาณและทรพยากรไมเพยงพอทจะพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงถอวาการดาเนนงานแผนงานฯไมเขมแขงเหมอนทผานมา สงผลใหปญหาการปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธเรมเพมสงขน

จากการศกษาขอมล ปญหาสาคญททาใหอตราการเกดโรคตดตอทางเพศสมพนธสงขน โดยเฉพาะกลมเสยงสง คอ เยาวชนอายระหวาง 15-24 ป พบวา เยาวชนกลมเสยงไมสวมถงยางอนามยขณะมเพศสมพนธ ซงมรากปญหา (Root Cause) มาจากพฤตกรรมของเยาวชนกลมเสยงขาดความร ความเขาใจ ทศนคตทไมรจกการปองกนโรคเมอมเพศสมพนธ รวมถงการเขาถงสอลามกและชองทางการตดตอสอสารระหวางกลมเยาวชนทรวดเรวมากขน เชน สอสงคมออนไลน (Social media) ตางๆ และเยาวชนกลมเสยงเขาไมถงระบบบรการ และขาดชองทางการปรกษาเพอลดความเสยงตอการเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ นอกจากนในสวนของปญหาเกยวกบระบบบรการกยงไมมระบบการเฝาระวงทเปนมาตรฐานและการบรหารจดการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธเชงระบบ พบวา รากปญหา (Root Cause) คอ ขาดระบบรายงานขอมลทเปน

มาตรฐาน เนองจากปจจบนมหลายระบบ ขาดแนวทางการรายงานขอมลทชดเจน และบคลากรขาดความเชยวชาญในการคดกรองและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

จากการวเคราะหรากปญหา สะทอนใหเหนวา ปญหาหลก คอ เรองของพฤตกรรมของเยาวชนกลมเสยงทมพฤตกรรมทางเพศแบบไมปลอดภย เนองจากขาดความร ความเขาใจ และความตระหนกในการปองกน ดงนนผลลพธสาคญทตองการใหสงผลกระทบตอสขภาพ คอ กลมเปาหมายมพฤตกรรมการใชถงยางอนามยเพอปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงการทจะทาใหเกดผลลพธดงกลาว จะตองคานงถงผมสวนเกยวของในการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธใหบรรลเปาหมายการลดโรค ซงไดแก ครทปรกษา,ครผสอน และผบรหารสถานศกษาในระดบมธยมศกษา สถาบนอาชวศกษาสถาบนอดมศกษา) ทจะชวยเสรมสราง และสอดแทรกองคความรเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธผานบทเรยน หรอในหลกสตรหรอกจกรรมตางๆ อกสวนทสาคญ คอ กลมเครอขายแกนนาเยาวชนในสถานศกษา และชมชน เครอขายกลม MSM เครอขายกลมพนกงานบรการทางเพศ ฯลฯ ซงถอวาเปนกลมทใกลชด มอทธพลทจะโนมนาวใจของกลมเสยงใหเกดความตระหนกและนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรม และเขาถงกลมเปาหมายไดด รวมไปถงนกพฤตกรรมศาสตร ทจะมาชวยออกแบบกจกรรมเพอกระตนการเรยนร ความตระหนกในการปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ นอกจากนเจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสขกถอวามสวนสาคญทจะชวยในการสนบสนนในการใหคาปรกษา รวมทงการคดกรองและตรวจรกษาอยางเปนมตรและเขาถงไดงาย

ดงนนในการออกแบบชดกจกรรมเพอใหกลมเสยงเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมในการปองกนโรคฯ และสงผลตอการลดปญหาโรคตดตอทางเพศสมพนธ จงจาเปนจะตองสรางการรบรของบคคล และสรางแรงจงใจใหกลมเสยงมความตระหนกถงความสาคญ และนาไปสพฤตกรรมหลกเลยงตอการเปนโรค โดยสรางความเชอวา กลมเสยงมโอกาสเสยงตอการเปนโรค และมผลกระทบตอการดาเนนชวต สงสาคญคอ จะตองพจารณาออกแบบกจกรรมทกอใหเกดสงชนาตอการปฏบต ซงประกอบดวย 2 ดาน คอ สงกระตนภายใน ไดแก การรบรสภาวะของรางกายตนเอง และสงกระตนภายนอก ไดแก การใหขาวสารผานสอชองทางตางๆหรอการกระตนเตอนจากบคคลทเปนทรกหรอนบถอ เพอใหกลมเสยงเกดแรงจงใจในการปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงการดาเนนงานดงกลาวจะมประสทธผล หากไดรบความรวมมอจากเครอขายฯ ทใกลชดและมอทธพลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมเสยง รวมถงการพฒนาชองทางการสอสารประชาสมพนธ และรณรงค ใหกลมเสยงเขาถงไดงาย ซงสอดคลองกบแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) และมชองทางในการทจะขอรบคาปรกษาจากหนวยบรการทเปนมตร และรกษาความลบของผมาขอรบคาปรกษาและเปนการสรางความไววางใจหากกลมเสยงดงกลาวเปนโรค เพอนาสระบบการตรวจรกษาตอไป โดยทไมมผลกระทบตอวถชวตความเปนอยรวมกบบคคลอนๆในสงคม ซงหากกลมเสยงและประชาชนทวไปมความตระหนกถงความสาคญของการมเพศสมพนธอยางปลอดภย และรจกปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมถงโรคฉวยโอกาสอนๆ เชน เอดส ฯลฯ จะกอใหเกดความมนคง และยงยนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธตอไป

***********************************************************

สารบญ บทสรปสาหรบผบรหาร บทท 1 บทนา ความเปนมาและความสาคญของการศกษา วตถประสงคของการศกษา ขอบเขตการศกษา ประโยชนทไดรบจากการศกษา

12 2 2

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และบทความทเกยวของกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ ขอมลเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ สาระสาคญทเกยวของกบแผนยทธศาสตรโรคตดตอทางเพศสมพนธ ผลการดาเนนงานพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ของกรมควบคมโรค แนวคด ทฤษฎเกยวกบการปรบเปลยนพฤตกรรม บทความอนๆทเกยวของ

35 8

10 14

บทท 3 วธการศกษา วธการและรปแบบแนวทางการศกษา ระยะเวลาในการศกษา วธการเกบรวบรวมขอมล แนวทางการวเคราะหขอมล

1717 17 17

บทท 4 ผลการวเคราะห การวเคราะหสถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธ การวเคราะหรากปญหา (Root Cause Analysis) การวเคราะหผลลพธ (Outcome) ทตองการ การวเคราะห SWOT Analysis ของการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ การวเคราะหภาคเครอขาย (Stakeholder) และวเคราะหแรงตาน-แรงเสรม ขอเสนอการกาหนดมาตรการ กจกรรมสาคญการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ โปรแกรมผลลพธของแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

1933 35 36 37 42 45

บทท 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ 46

บรรณานกรม

สารบญตาราง

ตารางท 1 ตวชวดตามแผนยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต ป พ.ศ.2560-2564

6

ตารางท 2 ผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค ป พ.ศ. 2559

8

ตารางท 3 แสดงการกระจายของปญหาโรคซฟลสในประเทศไทย ป 2558-2559 22ตารางท 4 แสดงการกระจายของปญหาโรคหนองในในประเทศไทย ป 2558-2559 23ตารางท 5 แสดงอตราปวยเฉพาะกลมอาย โรคหนองใน (ตอประชากรแสนคน) ประเทศไทย ป พ.ศ. 2556-2558

24

ตารางท 6 แสดงการจดลาความสาคญของปญหาการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ 35ตารางท 7 แสดงประเดนปญหาสาคญและประชากรกลมเปาหมายในการดาเนนงาน 36ตารางท 8 แสดงการวเคราะหภาคเครอขาย (Stakeholder) และวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน (Force Filed Analysis) ในการดาเนนงาน

42

ตารางท 9 ขอเสนอมาตรการและชดกจกรรมสาคญเพอนาสเปาหมายการลดโรค 46

สารบญภาพ

ภาพท 1 สถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธทวโลก ป 2012 จากองคการอนามยโลก 1ภาพท 2 กรอบแนวคดของ PRECED-PROCEED Model 11ภาพท 3 กรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) 13ภาพท 4 อตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธในประเทศไทย ระหวางป 2000-2012 20ภาพท 5 แสดงอตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธภาพรวมประเทศไทย ป พ.ศ. 2551-2558 21ภาพท 6 อตราการปวยของโรคตดตอทางเพศสมพนธ 5 โรคสาคญ (Morbidity) ของประเทศไทย ป พ.ศ. 2554 – 2558 จาแนกรายโรค

21

ภาพท 7 แสดงการกระจายตวของโรคหนองในในประเทศไทย ตงแตป 2558-2559 22ภาพท 8 รปแบบการกระจายตวของโรคหนองในในประเทศไทย ตงแตป 2555-2559 23ภาพท 9 แสดงอตราปวยดวยโรคหนองในและโรคซฟลส ในกลมอาย 15-24 ป ทเพมมากขน ในชวงป 2555-2559

24

ภาพท 10 Mild map วเคราะหหาปญหาสาคญ (Problem Identification) ของการปองกน โรคตดตอทางเพศสมพนธของประเทศไทย

34

ภาพท 11 รากปญหาของการไมสวมถงยางอนามยของกลมเปาหมาย 37ภาพท 12 รากปญหาของการไมมระบบเฝาระวงทเปนมาตรฐานและการบรหารจดการเชงระบบ 38ภาพท 13 แสดงผลการวเคราะหผลลพธในแตละระดบทคาดหวงใหเกดขนเพอการปองกน โรคตดตอทางเพศสมพนธ

39

ภาพท 14 โปรแกรมผลลพธของแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ 49

1

บทท 1 บทนา

1. ความเปนมาและความสาคญของผลงาน ในป 2555 องคการอนามยโลกไดคาดการณจานวนผตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธรายใหม ในทวทก

ภมภาครวมกนจานวนประมาณ 357 ลานคน โดยภมภาคทมจานวนผตดเชอสงใน 3 อนดบแรกคอ Western Pacific Region, Region of the Americas และ African Region สวน South-East Asia Region ซงประเทศไทยเปนสวนหนงในภมภาคน มผตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธรายใหมประมาณ 39 ลานคน จากขอมลแสดงใหเหนวาโรคตดตอทางเพศสมพนธ ยงคงเปนปญหาและภาระโรคทนาเปนหวงของทกๆภมภาค ดงภาพท 1

ภาพท 1 สถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธทวโลก ป 2012 จากองคการอนามยโลก

สถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธในประเทศไทย ในภาพรวมประเทศ พ.ศ. 2556 - 2558 จากขอมลรายงานการเฝาระวงโรค รง.506 สานกระบาดวทยา พบวา อตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ 5 โรค (ไดแก โรคหนองใน โรคหนองในเทยม โรคซฟลส โรคแผลรมออน โรคกามโรคของตอมและทอนาเหลอง) มแนวโนมเพมสงขนตามลาดบ 51.35, 57.37 และ 72.42 ตอประชากรแสนคน และพบวาในแตละปแนวโนมพบผปวยอายนอยลงเรอยๆ ถอเปนตวสะทอนทแสดงใหเหนถงการมเพศสมพนธอยางไมปลอดภย อกทงยงเพมความเสยงตอการตดเชอเอชไอว ซงจะสงผลกระทบตอคณภาพแรงงานของประเทศไทย และศกยภาพในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทยตอไป

กระทรวงสาธารณสข มนโยบายทมงเนนบทบาท National Health Authority : NHA เพอบรหารจดการแผนงานใหมประสทธภาพ และกรมควบคมโรค ในฐานะทมบทบาทหลกในการเฝาระวง ปองกน และควบคมโรค ไดประกาศนโยบายการพฒนาความเขมแขงแผนงานปองกนควบคมโรค (Revitalizing Disease Control Program: RDCP) เพอบรหารจดการแผนงานใหมประสทธภาพ แตพบวาปจจบนการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธไมเขมแขงเหมอนอดต ในขณะทสถานการณปวยดวยโรคตดตอทาง

2

เพศสมพนธทมแนวโนมเพมขน ผจดทาจงมความสนใจทจะศกษาหารากของปญหาททาใหปญหาโรคตดตอ ทางเพศสมพนธมแนวโนมเพมขน รวมทงวเคราะหผทมสวนเกยวของเพอสงเสรมใหการดาเนนงานบรรลความสาเรจตอการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธ และไดจดทา “รายงานการศกษาสถานการณโรคตดตอ ทางเพศสมพนธดานระบาดวทยา และวเคราะหผมสวนเกยวของเพอสงเสรมใหการดาเนนงานบรรลความสาเรจ ตอการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธ” เพอเปนขอเสนอในการพฒนาแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอ ทางเพศสมพนธใหมประสทธภาพและประสทธผลมากยงขน

2. วตถประสงคของการดาเนนการ 1. เ พอศกษาสถานการณแนวโนมอตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธในชวงทผ านมา

และศกษาผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรค (Revitalizing Disease Control Program : RDCP) ตามคณลกษณะทพงประสงค 10 ดาน

2. เพอวเคราะหรากของปญหา (Root Cause Analysis) และวเคราะหผมสวนเกยวของในการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธใหบรรลเปาหมายการลดโรค

3. เพอจดทาขอเสนอในการจดทาแผนงาน/โครงการเพอใหเกดประสทธผลตอเปาหมายการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธตอไป

3. ขอบเขตของการศกษา ศกษาขอมลสถานการณทางระบาดวทยา ผลการดาเนนงานแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธทผานมา

ในชวงป พ.ศ. 2556-2559 และวเคราะหปญหา และผมสวนเกยวของนามากาหนดกจกรรมเพอใหเกดผลลพธ ทพงประสงคของแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

4. ประโยชนทไดรบจากการศกษา

เพอนาผลจากการวเคราะหสถานการณไปใชประกอบการพฒนาแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอ ทางเพศสมพนธใหมประสทธภาพ ประสทธผลมากยงขน

************************************************

3

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และบทความทเกยวของ

2.1 ขอมลเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ “โรคตดตอทางเพศสมพนธ”หรอ “กามโรค” ปจจบนน ไดมการศกษาคนควา และวจยกนอยางกวางขวาง

ทาใหไดขอมลเพมเตมมากขนวา ยงมโรคอนทตดตอกนไดโดยการรวมเพศ และโดยเพศสมพนธในลกษณะอนๆ ไมวาจะเปนการรวมเพศทางชองคลอด ทางปาก หรอทวารหนกกบผทกาลงมเชอ ดงนน เพอใหครอบคลมโรคตางๆ ใหกวางขวางออกไปอก ชอทใชเรยกกามโรคในภาษา องกฤษจงไดเปลยนไปจาก "venereal diseases หรอ VD" เปน "sexually transmitted diseases" หรอ เรยกยอๆ วา STD

โรคตดตอทางเพศสมพนธ เปนโรคทสามารถเปนไดทกเพศ ทกวย แตพบมากในหมวยรน และพบผปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธอยในชวงอาย 10-24 ป ในอตราสง เนองจากวยรนในปจจบน นยมมเพศสมพนธกอนการแตงงาน โดยทขาดความรความเขาใจเกยวกบการปองกนตวเอง รวมทงโรคตดตอทางเพศสมพนธตาง ๆ โดยกลมเสยงตอการเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ ไดแก ผทมเพศสมพนธระหวางชายกบชายหรอหญงบรการ ผทม คนอนมากกวา 1 คน ผทมประวตปวยเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ นอกจากนยงพบวา สภาพสงคมในปจจบน คแตงงานมอตราการหยารางสงขน ทาใหคนมสามหรอภรรยาหลายคน จงอาจเปนการเพมโอกาสในการเกดโรคตดตอทางเพศสมพนธมากขน

สงทอนตรายของโรคตดตอทางเพศสมพนธ คอ เมอเปนแลวมกจะไมเกดอาการ บางคนจงตดโรคตดตอทางเพศสมพนธแลวโดยไมรตว และเปนปญหาในการจดการทางระบบสาธารณสข และทสาคญโรคตดตอทางเพศสมพนธ สามารถตดตอไปยงทารกในครรภได

สาเหตของการตดเชอทางเพศสมพนธแบงออกเปน 3 กลมคอ 1. เกดจากเชอไวรส ซงบางชนดสามารถรกษาใหหายขาดได บางชนดไมมยารกษา และบางชนด

ยงสามารถฝงตวอย และกลบมาเปนซาไดอก 2. เกดจากเชอแบคทเรย สามารถรกษาใหหายขาดไดดวยการใชยาปฏชวนะ ไดแก ซฟลส หนองใน

หนองในเทยม ทอปสสาวะอกเสบ ชองคลอดอกเสบ ฯลฯ 3. เกดจากเชออน ๆ เชน พยาธ สามารถรกษาใหหายขาดไดดวยการใชยาปฏชวนะ โรคตดตอทางเพศสมพนธทพบบอย ไดแก

1. หนองใน (Gonorrhoea) เกดจากเชอแบคทเรยชอ Neisseria gonorrhoeae ทาใหเกดอาการระคายเคองในทอปสสาวะ แสบขดเวลาปสสาวะ และมหนองไหลออกจากทอปสสาวะ อาจจะทาใหเกดการอกเสบในชองทอง หรอเปนหมนหากไมไดรบการรกษา

2. หนองในเทยม (Non-gonococcal Urethritis/Non gonococcal Cervicitis) ทาใหมอาการแสบปลายทอปสสาวะ ปสสาวะขดและมหนองไหล และมมกออกเลกนอยโดยเฉพาะในชวงเชา สวนผหญงอาจมอาการตกขาวผดปกต

4

3. แผลรมออน (Chancroid) เกดจากเชอ Haemophilus Ducreyi ทาใหเกดแผลทอวยวะเพศ บวมและเจบ บางคนมตอมนาเหลองทขาหนบหรอทชาวบานเรยกไขดนบวม หากไมรกษาหนองจะแตกออกจากตอมนาเหลอง มกมหลายแผล ขอบแผลนมและไมเรยบ กนแผลสกปรกมหนอง มเลอดออกงาย เวลาสมผสเจบปวดมาก บางรายตอมนาเหลองทขาหนบจะบวม และเปนฝ เมอฝแตกจะเปนแผล

4. เรมทอวยวะเพศ (Genita Herpes Simplex Virus Infection) เกดเชอไวรส herpes simplex virus ทาใหเกดอาการปวดแสบบรเวณขา กนหรออวยวะเพศ และตามดวยผนเปนตมนาใส แผลหายไดเองใน 2-3 สปดาห แตเชอยงอยในรางกาย เมอรางกายออนแอ เชอกจะกลบเปนใหม

5. หดขาวสก (Molluscum contagiosum) เกดจากเชอไวรส Molluscum contagiosum virus (MCV) ทาใหเกดเปนตมนนบนผวหนง ผวเรยบขนาดเลก ขนาดประมาณ 2-5 มลลเมตร จะพบมากขนในรายทมการตดเชอ HIV จานวนตมทเกดขนอาจมมากหรอนอยขนกบสภาพรางกายของผปวยขณะนน วารางกายมความแขงแรงเพยงใด ถาใชเขมสะกดตรงกลางแลวบบดจะไดเนอหดสขาว ๆ คลายขาวสก มกเปนทบรเวณหวหนาว อวยวะเพศภายนอกและโคนขาดานใน

6. หดหงอนไก (Condyloma Acuminata) เกดจากไวรส Human papilloma virus ลกษณะเปนตงเนอออน ๆ สชมพคลายหงอนไก ชอบขนทอนและอบชน ในผชายมกพบทอวยวะเพศบรเวณใตหนงหมปลายอวยวะเพศชาย ตลอดทงบรเวณรอบรอยเปดขอบ, ทอปสสาวะ และอณฑะ สวนผหญงจะพบทปากชองคลอด ผนงชองคลอด ปากมดลก ปากทวารหนกและฝเยบ หดมขนาดโตขนเรอย ๆ การตงครรภจะทาใหหดโตเรวกวาปกต ถาไมรบรกษาจะเปนมากขนและยากตอการรกษา และทารกอาจตดเชอไดขณะคลอด

7. หด (Scabies) เกดจากตวไร Sarcoptes scabei ลกษณะจะมตมนาใสและตมหนองคนขนกระจายทง 2 ขางของรางกาย มกพบตามงามนวมอ ขอศอก รกแร รอบหวนม รอบสะดอ อวยวะสบพนธ ขอเทา หลงเทา กน ผปวยมกมอาการคนมาก โดยเฉพาะเวลากลางคน สามารถตดตอไดจากการสมผสทางเพศหรอใกลชดกบผปวย

8.ซฟลส (Syphilis) เกดจากการตดเชอ Treponema pallidum เปนโรคทมอนตราย และมอาการเรอรง สามารถตดตอยาวนานกวา 2 ป ลกษณะการตดเชอเรมแรกจะเปนกอนแขง แตไมเจบทบรเวณอวยวะเพศ หากไมรกษาจะกลายเปนระยะทสองทเรยกวา เขาขอหรอออกดอก ถาทงไวนานจะทาใหเกดโรคแกระบบตางๆ ของรางกายหลายระบบ ทงซฟลสระบบหวใจและหลอดเลอด ซฟลสระบบประสาท เปนตน นอกจากน มารดา ทเปนโรคซฟลสจะถายทอดโรคสทารกในครรภไดเรยกวา ซฟลสแตกาเนด (congenital syphilis) จงถอวา ซฟลสเปนโรคทมอนตราย และมอาการเรอรง สามารถตดตอยาวนานกวา 2 ป

9. โลน (Pediculosis Pubis) เกดจากแมลงตวเลกทเรยกวา pediculosis pubis อาศยอยทขนบรเวณหวเหนา ชอบไชตามรากขนออน และดดเลอดคนเปนอาหาร ผทเปนโรคน จะมอาการคน เมอเกาจะทาใหเจาตวเชอแพรไปยงบรเวณอนได การวนจฉยสามารถทาไดดวยตาเปลา จะพบไขสขาวเกาะตรงโคนขน ไขจะมลกษณะวงร สวนตวแมลงเมอกนเลอดเตมทจะออกสนาตาล ตดตอไดจากการสมผสทางเพศกบผปวย หรอใชกางเกงในรวมกน

10. พยาธชองคลอด (Vaginal Trichomoniasis) เกดจากเชอโปรโตซว Trichomonas vaginalis ผปวยจะมอาการตกขาวผดปกต มสเขยวขนหรอเหลองเขม มฟองอากาศและมกลนเหมน เกดการระคายเคองบรเวณอวยวะเพศ เจบปวดขณะมเพศสมพนธ คนและแสบปากชองคลอด

5

11. เชอราในชองคลอด (Vaginal Candidiasis) เกดจากเชอรากลม Candida ซงรอยละ 80 - 90 เกดจาก Candida albicans ทาใหมอาการระคายเคองบรเวณชองคลอด มการตกขาวขนจบเปนกอน อาจมอาการปสสาวะแสบขด เจบขณะรวมเพศ

12. องเชงกรานอกเสบ (Pelvic Inflammatory Diseases, PID) หรอโรคปกมดลกอกเสบ เกดจากการตดเชอของมดลก รงไข หรอทอรงไข อาจเสยชวตไดหากตดเชอรนแรง และหากไมรกษา อาจเกดโรคแทรกซอนจนเปนหมนหรอเสยชวตได

13. แผลกามโรคเรอรงทขาหนบ (Granuloma inguinale) เกดจากเชอแบคทเรย Donovania granulomatis โดยจะมแผลทบรเวณอวยวะเพศ ขาหนบ ซอกขา หรอบรเวณหนา

ซงจากสรปรายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยา ประจาป 2557 จากสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณะสข พบวา โรคตดตอทางเพศสมพนธทสาคญทง 5 โรค ไดแก ซฟลส หนองใน หนองในเทยมแผลรมออน และฝมะมวง 2.2 สาระสาคญทเกยวของกบแผนยทธศาสตรโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2.2.1) กรอบทศทางแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 พ.ศ. 2560-2564 มประเดนสาคญ ดงน

1.ประชาชนสขภาพด คอ ประชาชนมอายคาดเฉลยเมอแรกเกดไมนอยกวา 87 ป และอายคาดเฉลยของการมสขภาพดเมอแรกเกด ไมนอยกวา 75 ป

2.เจาหนาทมความสข คอ บคลากรทางการแพทยและสาธารณสขไดรบการพฒนาความกาวหนาในวชาชพและมความสขในการทางาน

3.ระบบสขภาพยงยน คอ ประชาชนมระบบสขภาพเปนหนงเดยว แบบองครวม ไรรอยตอ เปนธรรม และมนคงทางสขภาพ มงพฒนาส “สงคมอยรวมอยางมความสข สรางความมนคง มงคง ยงยน” เปนประเทศพฒนาแลว นอกจากนยงใหความสาคญดานเครอขายสขภาพอาเภอ (DISTRICT HEALTH SYSTEM: DHS) เพอผลกดนนโยบายสาคญของรฐบาลไปสการปฏบตในระดบพนทอยาง เปนรปธรรม และยงยน โดยผานกลไกเครอขายสขภาพอาเภอ รวมทงเรงดาเนนการเพมศกยภาพในชมชน พฒนาอาสาสมครสขภาพครอบครว เพอใหครอบครวไดรบการดแล ปองกน สงเสรมสขภาพได

ทงนกาหนดแผนเปน 4 ระยะ ดงน ระยะท 1 คอการปฏรประบบสขภาพ ระยะท 2 เปนการสรางความเขมแขง ระยะท 3 ดาเนนการใหเกดความยงยน และระยะท 4 เมอสนแผนในป 2579 ประเทศไทย จะเปนผนาดานการแพทยและสาธารณสข 1 ใน 3 ของเอเชยโดยการพฒนาความเปนเลศใน 4 ดาน คอ

1.การสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค (P&P EXCELLENCE) คอ บรณาการกระทวงตางๆ ดแลผสงอายและเดกลดการบาดเจบจากการจราจร ลดกลมเสยงโรคเรอรง มะเรง โครงการ 3 ลาน 3 ป เลกบหรทวไทย เทดไทองคราชน

2.ระบบบรการ (SERVICE EXCELLENCE) คอ จดแพทยเวชศาสตรครอบครว 6,500 คน ภายใน 10 ป ดแลคนไทย 65 ลานคน และภายในป 2560 คนไทย 1 ลานครอบครวจะมแพทยเวชศาสตรดแล

6

จดระบบผสงอายทมภาวะพงพงในพนทตาบล (LONG TERM CARE) ทวประเทศ จดระบบการแพทยฉกเฉน มแพทยเวชศาสตรฉกเฉน 1,000 คนในโรงพยาบาลใหญทวประเทศ และจดระบบการแพทยฉกเฉน (EMCO) และศนยกลางสขภาพนานาชาต

3.การพฒนาคน (PEOPLE EXCELLENCE) คอ การแกปญหาการขาดแคลนพยาบาล วางแผนอตรากาลงคน รวมมอกบมหาวทยาลยในแตละภมภาคเพอพฒนาบคลากร ปรบระบบคาตอบแทนบคลากรสาธารณสข

4.ระบบบรหารจดการ (GOVERNANCE EXCELLENCE) ไดแก คอ อภบาลระบบสาธารณสข สรางตนแบบองคกรคณธรรม สรางความมนคงดานยาและเวชภณฑ โดยเนนการใชยาอยางสมเหตผลและพฒนาสมนไพร จดระบบการเงนการคลงสาธารณสข เพอลดความเหลอมลา ดานสทธประโยชนและการบรหารจดการระหวาง 3 กองทน และจดระบบขอมลและเทคโนโลยสารสนเทศ จดตงสานกงานมาตรฐานและการจดการสารสนเทศระบบบรการสขภาพแหงชาต (NATIONAL DATA CLEARING HOUSE)

2.2.2) ยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ.2560–2564 สาระสาคญของยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ.2560–2564

มรายละเอยด ดงน วสยทศน คอ ยตการแพรระบาดของโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนอนตราย เพอไมใหเปนปญหา

สาธารณสขของประเทศ ภายใน 15 ป (พ.ศ.2573) เปาประสงค และตวชวดเชงยทธศาสตร

เปาประสงค : ปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยการเสรมสรางความเขมแขงและขยายบรการปองกนและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธทมประสทธผล และเปนมตร และใชโครงสรางหนวยงานทมอย พรอมทงพฒนาศกยภาพและรวมมอดาเนนงานกบภาคภาคสวนตางๆ เพอใหสามารถเหนผลสาเรจไดเรวและเกดความตอเนองยงยน

ตวชวดเชงยทธศาสตร ตารางท 1 ตวชวดตามแผนยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต ป พ.ศ.2560-2564

ระยะเวลา ตวชวด เปาหมายภายใน 5 ป (พ.ศ.2564)

อตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนอนตราย (ตอประชากรแสนคน)

โรคซฟลส ไมเกน 3.5

โรคหนองใน ไมเกน 8.0

หมายเหต ป พ.ศ. 2557 อตราปวยโรคซฟลส เปน 4.89 ตอประชากรแสนคน ป พ.ศ. 2557 อตราปวยโรคหนองใน เปน 10.63 ตอประชากรแสนคน

ยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ. 2560-2564 ประกอบดวย ยทธศาสตรท 1 เรงรดการปองกนและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ สาหรบกลมเปาหมายเฉพาะ

ใหไดผลและครอบคลม โดยใชนวตกรรม

7

เปาประสงคยทธศาสตรท 1 : กลมเปาหมายเฉพาะไดรบบรการปองกนและรกษาแบบครบวงจรอยางทวถงและตอเนอง

กลยทธท 1 เรงรดการปองกนและรกษาแบบครบวงจรสาหรบทหารกองประจาการ โดยความ

รวมมอของเครอขายโรงพยาบาลคายทหาร 3 เหลาทพ

กลยทธท 2 เรงรดการปองกนรกษาแบบครบวงจรสาหรบพนกงานโรงงาน โดยความรวมมอ

ของสถานประกอบการ และโรงพยาบาลคมตร

กลยทธท 3 การพฒนาคลนกครบวงจรดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ เพอเรงรดการปองกนและรกษาแบบครบวงจรและเชงรกสาหรบพนกงานบรการในแหลงชกพนทชายแดน

ยทธศาสตรท 2 เพมพนศกยภาพของบคลากรสาธารณสขและอาสาสมคร เพอการปองกนเชงรก และการตรวจรกษาตามมาตรฐานและเปนมตร

เปาประสงคยทธศาสตรท 2 : การบรการปองกนเชงรก และการตรวจรกษาโดยบคลากรสาธารณสขและอาสาสมคร มคณภาพ ตามมาตรฐานและเปนมตร

กลยทธท 1 เพมทกษะของแพทยและพยาบาลในการตรวจรกษาแบบครบวงจร และเปนมตร

ตามแนวทาง และมาตรฐานของกรมควบคมโรค

กลยทธท 2 เพมความร ความสามารถ และทกษะของบคลากรสาธารณสข ในการดาเนนงาน

ปองกนเชงรก

กลยทธท 3 พฒนาศกยภาพของบคลากรของภาคเครอขายและอาสาสมครใหเปนวทยากร

และแกนนาในการปองกนแบบครบวงจรสาหรบโรคตดตอทางเพศสมพนธ

กลยทธท 4 พฒนาและสงเสรมการใชนวตกรรมเพอเพมประสทธผลการตรวจรกษา และการ

ปองกนแบบครบวงจร ยทธศาสตรท 3 ขยายความครอบคลมและเพมความตอเนองในการใชนวตกรรมการสอสาร

เพอสงเสรมการปองกน และรบการตรวจรกษา รวมทงการใชถงยางอนามย ในเยาวชนกลมเปาหมายตางๆ เปาประสงคยทธศาสตรท 3 : เยาวชนกลมตางๆ มความตระหนกและแรงจงใจ ในการลดพฤตกรรม

เสยงเพอปองกนโรคและการรบบรการตรวจรกษา กลยทธท 1 พฒนานวตกรรมการสอสารความเสยง สรางความตระหนก และแรงจงใจในการ

รบการตรวจรกษาและปองกนรวมทงการใชถงยางอนามยใหตอบสนองตอปจจยเสยงสาหรบเยาวชนกลมเปาหมาย กลยทธท 2 สอสารถงเยาวชนกลมเปาหมายตางๆ อยางทวถงและตอเนอง โดยใชนวตกรรม

สอทองถน สอสงคมออนไลน สอโทรศพทมอถอ และสอบคคล โดยการมสวนรวมของกลมเปาหมาย ยทธศาสตรท 4 พฒนาระบบขอมลสารสนเทศ เพอการตดสนใจและใชประโยชน เชงนโยบาย

แผนงาน และประเมนผลทเชอมโยงทกระดบ เปาประสงคยทธศาสตรท 4 : มระบบขอมลของชาตและมการใชขอมล เพอการตดสนใจ และใช

ประโยชนเชงนโยบายแผนงาน และการประเมนผล

8

กลยทธท 1 พฒนาปรบปรงระบบขอมลสารสนเทศททนสมยและเชอมโยงทกระดบและครอบคลม ดานระบาดวทยา การคดกรองโรคและรกษา และพฒนา “คลงขอมลเชงยทธศาสตรของชาตดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ ทพรอมใชในการตดสนใจเชงนโยบายและการพฒนาปรบปรงการดาเนนงาน”

กลยทธท 2 พฒนาระบบ War room ระดบชาต ระดบเขต และระดบจงหวด ทใชขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจและการตอบโตกบปญหาโรคตดตอทางเพศสมพนธอยางทนสถานการณ

ยทธศาสตรท 5 พฒนา สงเสรม และยกยองเชดชนวตกรรม องคความรตนแบบ และความสาเรจของการดาเนนงานตามยทธศาสตร

เปาประสงคยทธศาสตรท 5 : เกดนวตกรรม องคความร ตนแบบและความสาเรจ ซงไดรบการ ยกยองเชดช เรยนรและเผยแพร เพอการขยายผลในวงกวาง

กลยทธท 1 พฒนา สงเสรม และถายทอดนวตกรรม องคความร และตนแบบการปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธเพอการขยายผลการดาเนนงานตามยทธศาสตร

กลยทธท 2 พฒนาระบบและดาเนนการยกยองเชดชนวตกรรม องคความร ตนแบบ และผลสาเรจระดบชาตระดบเขต และระดบจงหวด ของโครงการ หนวยงาน และบคคล เพอการเรยนรและสรางขวญกาลงใจ 2.3 ผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรค (Revitalizing Disease Control Program : RDCP) ตามคณลกษณะทพงประสงค 10 ดาน : แผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค

โดยในปงบประมาณ พ.ศ. 2559 กรมควบคมโรคโดยสานกงานคณะกรรมการผทรงคณวฒ ไดดาเนนการจดกระบวนการวเคราะห GAP ของการพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ รายละเอยดตามตารางท 2 ดงน ตารางท 2 ผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค ป พ.ศ. 2559 คณลกษณะทพงประสงคของ

แผนงานควบคมโรค สภาพปจจบนของแผนงานควบคมโรค

GAP ทสาคญของแผนงานควบคมโรค

โครงการ/กจกรรมเพอปด GAP

1.ไดรบการยอมรบสถานะของแผนงาน (Program) จากผทมสวนไดสวนเสยทสอดคลองกบบทบาทNational Health Authority (NHA) 12 ดาน

มแผนงานควบคมโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธ ทไดรบการ

ยอมรบสถานะ จากผทม

สวนไดสวนเสยระดบเขตและ

จงหวด

ขาดการบรหารจดการเชงระบบอยางตอเนองทเชอมโยงกบระดบเขตและพนท

การมสวนรวมตามนโยบายกรมควบคมโรค เพอมงเนนการบรณาการแผนพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2. มการกาหนดเปาหมายทชดเจนของ Program

เปาหมายและตวขวดหลกคอ “อตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธลดลง ไมเกนคาเฉลย Median ยอนหลง 5 ป”

ผมสวนไดสวนเสยระดบเขต

และจงหวด ยงไมเขาใจการ

กาหนดเปาหมายทชดเจนใน

การลดโรค ตามหลกการ

- ความสาคญของ Since off

onset

2.1 จดประชมชแจงหลกการกาหนดเปาหมายทชดเจนในการลดโรค สาหรบผมสวนไดสวนเสยระดบเขตและจงหวด 2.2 ตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนงานควบคม

9

คณลกษณะทพงประสงคของแผนงานควบคมโรค

สภาพปจจบนของแผนงานควบคมโรค



- Prevalence rate

- Case detection rate

โรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยมงเนนการบรณาการกบ SALT Cluster

3. มการกาหนดยทธศาสตร สาคญของ Program โดยการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสย

ไดจดทายทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ.2559-2564 และขบเคลอนยทธศาสตร โดยจดเวทสญจร 4ภมภาค(เหนอ กลาง ใต และตะวนออกเฉยงเหนอ) มงเนนการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทงภาครฐ ภาคประชาสงคม และภาคเอกชน ไดแลกเปลยนความรและความเขาใจ ในการนาไปปรบใชประโยชนในพนท

ยงไมมการกาหนด

ยทธศาสตร สาคญของ

Program โดยการมสวนรวม

จากผมสวนไดสวนเสย

โครงการพฒนาและขบเคลอนยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ.2559-2564

4. มผรบผดชอบหลก ของแผนงาน (PM/PCM) และมการกาหนดบทบาทหนาททชดเจน

ผรบผดชอบหลก ของแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ คอหวหนากลมบางรกโรคตดตอทางเพศสมพนธ สอวพ.

ไมม

ไมม

5. มทมงานหลก (Core Team) ททาหนาทบรหารจดการแผนงาน

มอบหมายทมงานหลก (Core Team) ซงประกอบดวย สหสาขาวชาชพ ทงแพทย พยาบาลวชาชพ เภสชกร นกสงคมสงเคราะห นกเทคนคการแพทย และอนๆ

การไดรบรขอมลทเกยวของ

ยงไมชดเจนและครบถวน

การประชมปรกษาหารอทมงาน

หลก (ทกเดอน) และเผยแพร

เอกสาร การมอบหมายงาน และ

บทบาทหนาทบรหารจดการ

แผนงาน

6. มการกาหนดผมสวนไดสวนเสย(Stakeholder) ทสาคญในทกระดบ รวมทงกาหนดบทบาทหนาทของแตละหนวยงานทเกยวของ

มการกาหนดและประสานงานกบผมสวนไดสวนเสย ซงเรยกผประสานงานวา “Co_STI” ทงในสวนกลาง ระดบเขต/จงหวด และหนวยงานอนๆ

ชวงอายของผประสานงาน

“Co_STI” ม 2 กลมคอ

อายใกลเกษยณ และกลมท

เพงมารบงาน

การประสานความรวมมอและ

ตดตอสอสารอยางตอเนอง โดยใช

ระบบพเลยง ในเวทประชม/อบรม

และการสอสารทางไลนกลม ทาง

อเมลกลม

10





7. มโครงสรางการดาเนนงาน ทเชอมตอจากสวนกลาง สระดบเขต นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนท

โครงสรางการดาเนนงานทเชอมตอจากกลมโรคตดตอทางเพศสมพนธ สระดบเขตคอ สคร. นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนทบางแหงยงไมชดเจน

โครงสรางการดาเนนงาน และแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธระดบเขตบางแหงยงไมชดเจน

อางองตามนโยบายกรมควบคมโรค เพอมงเนนการบรณาการแผนพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

8. มบคลากรทจะดาเนนการในแผนงานอยางเหมาะสมและมคณภาพในทกระดบ

บคลากรใหมเพงเขาทางาน

บคลากรเกาใกลเกษยน

กรอบอตรากาลงจากด

ขาดแผนงานจดการกาลงคนดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ

8.1 การอบรมถายทอดความรใหบคลากรใหม พสอนนอง 8.2 วางแผนการจางบคลากรทเกษยณมาทางานตอเนอง 8.3 พฒนาศกยภาพบคลากร โดยรวมมอกบสมาคมแพทยโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงประเทศไทย

9. มงบประมาณและทรพยากรทจะบรหารแผนงานอยางเหมาะสมและตอเนอง

ไดรบการสนบสนนงบประมาณดาเนนโครงการและทรพยากรทจะบรหารแผนงานอยางจากด

งบประมาณและทรพยากรไมเพยงพอทจะพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

9.1 จดทาแผนงาน/โครงการพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ 9.2 ม Technical support ดานงานชนสตร

10. มการทบทวนและประเมนการดาเนนงานแผนงานอยางสมาเสมอ

มการทบทวนและประเมน

การดาเนนงานแผนงาน ป

ละ 1 ครง

แผนงานทบทวนและประเมนการดาเนนงานในรปแบบบรณาการยงไมชดเจน

การวางแผนเตรยมการพฒนาคณภาพและการประเมนมาตรฐาน เชอมโยงกบเขตสขภาพ

2.4 แนวคด ทฤษฎเกยวกบการปรบเปลยนพฤตกรรม

2.3.1) PRECED-PROCEED Model PRECEDE-PROCEED MODEL โดย Lawrence W. Green และ Marshall W. Kreuter ใชวเคราะห

พฤตกรรมสขภาพและสาเหตของพฤตกรรม เพอวางแผนแกไขปญหา ดาเนนงาน และตดตามประเมนผล แบบจาลองนประกอบดวยสวนประกอบ 2 สวน คอ สวนท 1 เปนระยะของการวเคราะหสาเหตของพฤตกรรม เกยวของกบปจจยนา ปจจยเสรม และปจจย

เออ ในสวนน เรยกวา PRECEDE (Predisposing Reinforcing and Enabling Constructs in Educational/Ecological Diagnosis and Evaluation) กระบวนการวเคราะหใน PRECEDE framework ซงเปนการวเคราะหยอนกลบ โดยเรมจาก outcome ทตองการหรออกนยหนง คอ คณภาพชวตของบคคล แลวพจารณาถงสาเหตและปจจยทเกยวของ โดยเฉพาะสาเหตทเนองมาจากพฤตกรรมของบคคล

11

สวนท 2 เปนระยะของการพฒนาแผน ประกอบดวยนโยบาย ระเบยบ กฎเกณฑ การควบคมและประสานทรพยากรทจะเปนประโยชนในการดาเนนงานตามแผนและการประเมนผล สวนนเรยก PROCEED (Policy Regulatory and Organizational Constructs in Educational and Environmental Development)

PRECEDE-PROCEED Model เพอการวางแผนและประเมนผลโครงการสงเสรมสขภาพ โดยเรมตนจาก เปาหมายสดทายทอยากใหเกดขน (outputs) ซงตาม Model คอ คณภาพชวต ขนตอนพนฐานในการวางแผนโครงการสงเสรมสขภาพ 6 ขนตอน ดงน

ภาพท 2 กรอบแนวคดของ PRECED-PROCEED Model

2.3.2) Health Belief Model แบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) คอ องคประกอบพน ฐานของแบบแผนความ

เชอดานสขภาพไวคอ การรบรของบคคลและแรงจงใจ การทบคคลจะมพฤตกรรมหลกเลยงจากการเปนโรค จะตองมความเชอวา เขามโอกาสเสยงตอการเปนโรค โรคนนมความรนแรงและมผลกระทบตอการดาเนนชวต รวมทงการปฏบตนนจะเกดผลดในการลดโอกาสเสยงตอการเปนโรคหรอชวยลดความรนแรงของโรค โดยไมควร มอปสรรคดานจตวทยามาเกยวของ เชน คาใชจาย ความไมสะดวกสบาย ความเจบปวยและความอาย เปนตน (Rosenstock, 1974) ตอมาเบคเกอร (Becker, 1974) เปนผปรบปรงแบบแผนความเชอดานสขภาพเพอนามาใชอธบายและทานายพฤตกรรมการปองกนและพฤตกรรมอนๆ โดยเพมปจจยอนๆ นอกเหนอจากการรบรของบคคลทมอทธพลตอการปฏบตในการปองกนโรค ซงมรายละเอยดดงน

1. การรบรโอกาสเสยงของการเปนโรค (Perceived Susceptibility) การรบรตอโอกาสเสยงตอการเปนโรค หมายถง ความเชอของบคคลทมผลโดยตรงตอการปฏบตตามคาแนะนาดานสขภาพทงในภาวะปกตและภาวะเจบปวย แตละบคคลจะมความเชอในระดบทไมเทากน ดงนนบคคลเหลานจงหลกเลยงตอการเปนโรคดวยการปฏบตตามเพอปองกนและรกษาสขภาพทแตกตางกนจงเปนความเชอของบคคลตอความถกตองของการวนจฉยโรคของแพทย การคาดคะเนถงโอกาสของการเกดโรคซาหรอการงายทจะปวยเปนโรคตางๆ มรายงานการวจยหลายเรองทใหการสนบสนนความเชอตอโอกาสเสยงของการเปนโรความความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปฏบตตามคาแนะนาของเจาหนาท เชนเมอบคคลปวยเปนโรคใดโรคหนง ความรสกของบคคลทวาตนเองจะมโอกาสปวยเปนโรคนนๆอกจะมความสมพนธเชงบวกกบ การปฏบตพฤตกรรมเพอปองกนโรคไมใหเกดกบตนเองอก ( Heinze, 1962; Elling et al.,1960)

12

2. การรบรความรนแรงของโรค (Perceived Severity) เปนการประเมนการรบรความรนแรงของโรค ปญหาสขภาพหรอผลกระทบจากการเกดโรคซงกอใหเกดความพการหรอเสยชวต การประเมนความรนแรงนนอาศยระดบตางๆของการกระตนเราของบคคลเกยวกบการเจบปวยนน ซงอาจจะมองความรนแรงของการเจบปวยนนทาใหเกดความพการหรอตายไดหรอไมหรออาจมผลกระทบตอหนาทการงาน เมอบคคลเกดการรบรความรนแรงของโรคหรอการเจบปวยแลวจะมผลทา ใหบคคลปฏบตตามคาแนะนาเพอการปองกนโรค ซงจากผลการวจยจานวนมากพบวา การรบรความรนแรงของโรคมความสมพนธในทางบวกกบพฤตกรรมการปองกนโรค เชน การปฏบตตนเพอปองกนอบตเหต

3. การรบรถงประโยชนของการรกษาและปองกนโรค (Perceived Benefits) การรบรถงประโยชนของการรกษาและปองกนโรค หมายถง การทบคคลแสวงหาวธการปฏบตใหหายจากโรคหรอปองกนไมใหเกดโรคโดยการปฏบตนนตองมความเชอวาเปนการกระทาทดมประโยชนและเหมาะสมทจะทาใหหายหรอไมเปนโรคนนๆ ดงนนการตดสนใจทจะปฏบตตามคาแนะนากขนอยกบการเปรยบเทยบถงขอดและขอเสยของพฤตกรรมนนโดยเลอกปฏบตในสงทกอใหเกดผลดมากกวาผลเสย

4. การรบรตออปสรรค (Perceived Barriers) การรบรตออปสรรคของการปฏบต หมายถง การคาดการณลวงหนาของบคคลตอการปฏบตพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพอนามยของบคคลในทางลบ ซงอาจไดแก คาใชจาย หรอผลทเกดขนจากการปฏบตกจกรรมบางอยาง เชน การตรวจเลอดหรอการตรวจพเศษทาใหเกดความไมสขสบาย การมารบบรการหรอพฤตกรรมอนามยนนขดกบอาชพหรอการดาเนนชวตประจาวน ดงนนการรบรอปสรรคเปนปจจยสาคญตอพฤตกรรมการปองกนโรค และพฤตกรรมของผปวยนสามารถใชทานายพฤตกรรมการใหความรวมมอในการรกษาโรคได

5. สงชกนาใหเกดการปฏบต (Cues to Action)สงชกนาใหเกดการปฏบตเปนเหตการณหรอสงทมากระตนบคคลใหเกดพฤตกรรมทตองการออกมา ซง Becker, Maiman (1975) ไดกลาววา เพอใหแบบแผนความเชอมความสมบรณนนจะตองพจารณาถงสงชกนาใหเกดการปฏบตซงม 2 ดาน คอ สงชกนาภายในหรอสงกระตนภายใน (Internal Cues)ไดแก การรบรสภาวะของรางกายตนเอง เชน อาการของโรคหรอ การเจบปวย สวนสงชกนาภายนอกหรอสงกระตนภายนอก (External Cues) ไดแก การใหขาวสารผานทางสอมวลชนหรอการเตอนจากบคคลทเปนทรกหรอนบถอ เชน สาม ภรรยา บดา มารดา เปนตน

6. ปจจยรวม (Modifying Factors) ปจจยรวม เปนปจจยทไมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพ แตเปนปจจยพนฐานทจะสงผลไปถงการรบรและการปฏบต ไดแก - ปจจย ดานประชากร เชน อาย ระดบการศกษา เปนตน - ปจจยทางดานสงคมจตวทยา เชน บคลกภาพ สถานภาพทางสงคม กลมเพอน มความเกยวของกบบรรทดฐานทางสงคม คานยมทางวฒนธรรมซงเปนพนฐานทาใหเกดการปฏบตเพอปองกนโรคทแตกตางกน - ปจจยโครงสรางพนฐาน เชน ความรเรองโรค ประสบการณเกยวกบโรค เปนตน

7. แรงจงใจดานสขภาพ (Health Motivation) แรงจงใจดานสขภาพ หมายถง สภาพอารมณทเกดขนจากการถกกระตนดวยเรองเกยวกบสขภาพอนามย ไดแก ระดบความสนใจ ความใสใจ ทศนคตและคานยมทางดานสขภาพ เปนตน

13

ภาพท 3 กรอบแนวคดแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model)

2.3.3) ทฤษฎการกระทาดวยเหตผล (Theory of Reasoned Action : TRA) ทฤษฎการกระทาดวยเหตผลสรางขนโดยนกจตวทยาสงคมชอ Martin Fishbein และ Icek Ajzen

(1975) แนวคดของทฤษฎการกระทาดวยเหตผล เชอวา “การทมนษย จะแสดงพฤตกรรมใดๆจะตองมความตงใจ

หรอเจตนาใชเปนระบบเพอใหบรรลผลสาเรจจากการตดสนใจกระทาพฤตกรรมของตน” ความตงใจหรอเจตนา

ของมนษยขนกบตวกาหนด 2 ประการ คอ

1. ปจจยสวนบคคล ไดแก เจตคตตอพฤตกรรมหรอการประเมนทางบวกและทางลบของบคคลตอการกระทา 2. ปจจยทางสงคม ไดแก การคลอยตามกลมอางอง (ความคาดหวงทางสงคม) สวนตวแปรภายนอกอนๆ

เชน ตวแปรทางชวสงคม ไดแก เพศ อาย การศกษา อาชพ สถานภาพสมรส ศาสนา เจตคตตอบคคล เจตคตตอสถานท ลกษณะ บคลกภาพ จะมผลตอพฤตกรรมกเมอตวแปรนนมอทธพลตอเจตคตตอพฤตกรรม มอทธพลตอความคาดหวงทางสงคมหรอมอทธพลตอนาหนกความสมพนธของตวแปร ทงสองนขนอยกบเจตคตพฤตกรรมองคประกอบ

1. เจตคตตอการกระทาพฤตกรรม (Attitude toward performing Behavior) 2. บรรทดฐานของกลมอางอง ( Subjective norm)

14

2.4 บทความ และงานวจยทเกยวของกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ 2.4.1 รายงานการวจยทเกยวของกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ และการใชถงยางอนามย ผจงศลป เพงมาก และคณะ ศกษาเรองพฤตกรรมการมเพศสมพนธ การใชถงยางอนามย การรบร

ความเสยง และการปองกนการตดเชอเอชไอว/เอดสของเยาวชนผเสพยาบาทเขารบการบาบดรกษา ณ หนวยบาบดยาเสพตดแหงหนงในพนทภาคใตของประเทศไทย โดยการวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการมเพศสมพนธ, ทศนคต/คานยม ตอการใชถงยางอนามย, การรบรความเสยง และการปองกนการตดเชอเอชไอว/เอดส ในกลมเยาวชนผเสพยาบาทเขารบการบาบดรกษา ณ หนวยบาบดยาเสพตดแหงหนงในจงหวดสงขลา เกบรวบรวมขอมล โดยใชการสมภาษณเชงเจาะลกรายบคคลในกลมผเสพยาและผใหบรการ, การสงเกตแบบ มสวนรวม และการศกษาเอกสารตางๆ ทเกยวของ ผลการศกษา พบวา เยาวชนผเสพยาบาสวนใหญมการตนตวทางเพศ, เรมมเพศสมพนธตงแตอายนอย, เปลยนคนอนบอย, มเพศสมพนธโดยไมใชถงยางปองกน ทงน สวนใหญไมไดตระหนกถงความเสยงตอการตดเชอ รวมทงมความเขาใจทไมถกตองเกยวกบลกษณะของผตดเชอทไมมอาการแสดง ดงนน การรณรงคใหขอมลเกยวกบโรคเอดส, การแจกถงยางอนามย, ฝกทกษะการใชถงยาง รวมทงสงเสรมใหมบรการใหคาปรกษา กอน–หลง การตรวจเลอดเพอหาเชอเอชไอว/เอดส แกผทมความเสยง นาจะชวยปองกนการแพรกระจายของโรคเอดสในกลมเยาวชนผเสพยาบาและคนอนในอนาคต

สรพล สวรรณกล และคณะ (โรงพยาบาลศรราช 2538) ศกษาเรองการตดเชอเอดสในผปวยหญงทมรายไดตา ทมารกษาในคลนกโรคตดเชอทางเพศสมพนธ โรงพยาบาลศรราช : ความแตกตางทสาคญดานประชากรและสงคม ในระหวางเดอนสงหาคม 2536 ถงเดอนตลาคม 2537 ไดศกษาการตดเชอโรคเอดสในผปวยหญงทมารกษาโรคตดเชอทางเพศสมพนธทโรงพยาบาลศรราช จานวน 322 ราย ทไมมอาชพเปนหญงบรการทางเพศทางตรงหรอทางออม ตดยาเสพตดชนดฉดเขาหลอดเลอดดา หรอมประวตไดรบโลหตภายใน 8 ป รอยละ 85 ของผปวยเปนผมรายไดนอย การเจาะเลอดตรวจหา HIV แอนตบอดใหผลบวก 38 ราย (รอยละ 11.8) ไมพบวาผลบวกของ HIV-1 แอนตบอด มความสมพนธอยางมนยสาคญกบโรคตดเชอทางเพศสมพนธใดๆ ตอ VDRL, TPHA test ของ Syphylis ตอการตรวจพบแผลทอวยวะเพศ ขณะมารบการรกษา หรอตอประวตโรคตดเชอทางเพศสมพนธภายใน 2 ป แตพบวาผปวยในกลมท HIV-1 แอนตบอด ใหผลบวก มความสมพนธอยางมนยสาคญตอการขาดความสามารถในการสอ อภปรายเรองโรคเอดสกบสาม คนอน และความรสกวาตวเองมความเสยงทตดเชอโรคเอดสสงกวา การหาแนวทางวธการทจะใหความร ในการสอ อภปราย ในเรองโรคเอดสกบสาม คนอน และภายในครอบครว มความจาเปนทตองรบดาเนนการโดยเฉพาะในประชากรและหรอชมชนทมรายไดตา เพอทจะควบคมโรคตดเชอทางเพศสมพนธและลดอตราการแพรเชอโรคเอดส โดยเฉพาะมาสผหญงซงมโอกาสสง ทจะตดเชอโรคเอดส โรคตดเชอทางเพศสมพนธจากสาม คนอน”

เพลนพศ พรหมมะล และคณะ (กลมสงเสรมสนบสนนวชาการ สานกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค, พ.ศ.2551) ศกษาเรองการรณรงคปองกนและแกไขปญหาโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยใชกระบวนการตลาดเชงสงคม โดยทาวจยเชงสารวจดวยแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการเปดรบสอของกลมเปาหมาย อนเปนสวนสาคญในการวางแผนประชาสมพนธเพอใหเขาถงกลมเปาหมายอยางมประสทธภาพ การทาวจยเชงสารวจครงน มขอบเขตการทางานในพนทจงหวดชลบร 3 พนท คอ พนทอาเภอ เมองพทยา และศรราชา ซงกลมตวอยาง คอ เยาวชน อาย 15-24 ป ในจงหวดชลบร 3 พนท

15

คอ อาเภอเมอง พทยา และศรราชา เปนกลมตวอยาง จานวน 400 คน (เกบจรงได 403 คน) โดยใชการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi Stage Sampling) มคาความเชอมนในระดบรอยละ 95 และคาความคลาดเคลอนไมเกนรอยละ 5 ซงผลการวจยเชงสารวจดวยแบบสอบถาม พบวา เมอเปรยบเทยบพฤตกรรมในการเปดรบสอสารมวลชนของผตอบแบบสอบถาม พบวา มการเปดรบสอโทรทศนมากทสด นยมรบชมละครชอง 7 สอทไดรบการเปดรบรองลงมา คอ สออนเตอรเนต นอกจากนสอหนงสอพมพกเปนสออกแขนงหนงทไดรบความนยมเปนอนดบรองลงมา โดยเฉพาะอยางยง หนงสอพมพไทยรฐ คอลมนบนเทงถอเปนสอทผตอบแบบสอบถามนยมอาน ดงนน เผยแพรขาวสารผานระบบสอสารมวลชน (Mass media) จงควรจดทาเนอหาแบบกงทางการทสามารถเผยแพรผานรายการ หรอคอลมนบนเทงได นอกจากนสออนเตอรเนตกเปนอกสอทไมอาจมองขางได สะทอนวา เยาวชนมความสนใจทจะสอสารในโลกเสมอนจรงทผานสอตางๆ มากกวาการปฏสมพนธระหวางบคคลทไดเหนหนากนโดยตรง ดานทศนคต ความคดเหนเรองเพศสมพนธสวนใหญตอบแบบสอบถามใหคะแนนในระดบสง (คะแนนในระดบ 3.66 -5.00) เกยวกบกบการพกถงยางอนามยเปนการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธอยางงายทสด (คาเฉลย 4.42) การรณรงคเรองการพกถงยางอนามยเปนเรองทมประโยชนตอวยรน (คาเฉลย 4.22) และการมความรเรองเพศสมพนธมากเทาใด ทาใหลดความเสยงในการตดโรคมากเทานน (คาเฉลย 4.08) ดานการเปดรบสอ และพฤตกรรมทางเพศสมพนธ พบวา สอการสอนในโรงเรยน และโฆษณาทางโทรทศน เปนแหลงขอมล ความร เรองโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธมากทสด อยางไรกตาม การเปดรบขอมลขาวสารความรเกยวกบเรองโรคเอดส และโรคตดตอทางเพศสมพนธจากหนวยงานทแตกตางกน สงผลตอความรเรองเพศสมพนธทตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต ดานพฤตกรรมการใชถงยางอนามยของเพศชาย รอยละ 39.40 และเพศหญง รอยละ 28 มโอกาสเสยงตดโรคทางเพศสมพนธไดงาย เพราะมพฤตกรรมการใชถงยางอนามยเปน “บางครง” และ “ไมเคยใชเลย” ขณะมเพศสมพนธ ดานความรเกยวกบโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธของผตอบแบบสอบถาม พบวา คาถามเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธเปนโรคทสามารถรกษาใหหายขาดได เปน ประเดนทมผตอบแบบสอบถามเขาใจผดมากทสด โดยผตอบไดถกเพยง รอยละ 22 สะทอนใหเหนวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ มความรเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธคอนขางผวเผน อยางไรกตาม ระดบความรเรองเพศศกษากบทศนคตตอเรองเพศสมพนธ มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถต ซงจากการวจยเชงสารวจ คณะผวจยโครงการรณรงคปองกนปญหาโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยใชกระบวนการตลาด เชงสงคม ไดมการประชมผทเกยวของ เพอการวเคราะหสถานการณโดยรวมของการแพรระบาดของโรคเอดส และโรคตดตอทางเพศสมพนธในเยาวชนดวยวธการ S-W-O-T analysis พบวา การรณรงคประชาสมพนธเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธในปจจบนมจดแขง ในแงของการทางานรณรงคปองกนทมมายาวนานในหลายพนทหลายประเทศ จงทาใหเอดสเปนเรองไมยากทจะเขาใจ และเปนเรองททกคนควรร เนองจากเปนโรคทเกยวพน กบความรก ความตองการทางเพศททกคนม นอกจากนสภาพสงคมทเปดโอกาสใหเยาวชนไทยยคใหมมการ เปดกวางทจะเรยนรสงใหมๆ มากขน ประกอบกบปจจบนมสอสมยใหม (เชน อนเตอรเนต) ในการเผยแพรขอมลขาวสารทเขาถงแตละกลมเปาหมายอยางมประสทธภาพ อยางไรกตาม แมวาปจจบนจะมการรณรงคใหความร แกเยาวชนในวงกวาง แตพบวายงมจดออนสาคญทเยาวชนจานวนมากไมตระหนกถงอนตรายของโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธและเยาวชนยงมความเขาใจผดเกยวกบโรคเอดส อกทงระบบการเมองและเศรษฐกจ ของไทยไมมนคง และขาราชการการเมองขาดความตระหนกในประเดนปญหาสงคม ทาใหขาดการทางาน

16

ทตอเนอง และการวางแผนการรณรงคประชาสมพนธระยะยาว กอใหเกดเยาวชนกลมเสยงจานวนมากทขาดความตระหนกใสในใจการดแลสขภาพ นอกจากน จากวเคราะหวจยสถานการณปญหาโรคเอดสและโรคตดตอ ทางเพศสมพนธ จากทศนคต และพฤตกรรมการเปดรบสอของกลมเยาวชน จงหวดชลบร ในปจจบน พบวา กรมควบคมโรคจะตองอาศยชองทางการสอสารประชาสมพนธหลายชองทางทงทางตรงทเปนการใหความรในโรงเรยน และทางออนผานทางสอกจกรรมพเศษตางๆ เพอเขาถงกลมเปาหมายอยางมประสทธภาพ”

ประภามาศ อนทราเครอ (ศนยฟนฟสขภาพรตนานรกษลาปาง กรมการแพทย) ศกษาเรองการสงเสรมสขอนามยสวนบคคลเรองโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ ในศนยฟนฟสขภาพ รตนานรกษลาปาง กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ไดทาการศกษาผเขารบการบาบดยาเสพตดทเขารบบรการในศนยฟนฟสขภาพรตนานรกษลาปาง อายอยในชวง 15-25 ป ซงผเขารบการบาบดสวนใหญยงขาดความร และมทศนคต ทไมถกตอง รวมทงพฤตกรรมทางเพศทไมถกสขลกษณะ โดยเจาหนาทสวนงานการพยาบาลศนยฟนฟสขภาพรตนานรกษลาปาง ไดทาการระดมความคดเหน ศกษาเนอหาสาระทเกยวของในการเสนอแผนการสงเสรมสขอนามยสวนบคคลเรองโรคเอดส และโรคตดตอทางเพศสมพนธใหกบผ เขารบการบาบดยาเสพตด ไดเรยนร สรางคณคาความตระหนก และมทกษะในการจดการสขอนามยสวนบคคล โดยจดกจกรรม ผานกลม สขศกษาทมขนทกวนองคารเวลา 13.00–14.00 น. มแผนการสงเสรมสขอนามยสวนบคคลประกอบดวยสาระ การเรยนร 2 แผน คอ การปองกนโรคเอดส และการปองกนโรคตดตอทาง เพศสมพนธ มสอการเรยนการสอน ไดแก วดทศน, ภาพโปสเตอร และใบความร ซงรปแบบการจดกจกรรมการสอน การวเคราะหสถานการณ และการฝกปฏบต ทาการประเมนผล จากการสงเกตพฤตกรรมการเรยนร การมสวนรวม และการประเมนผลจาก ใบงาน หลงดาเนนกจกรรม พบวา ผเขารบการบาบดมความรความเขาใจ เหนคณคาความสาคญของการดแลสขอนามยสวนบคคลเรองโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ มทกษะในการสารวจความผดปกต ทเกยวกบโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ จากความคดเหนและขอเสนอแนะหลงการจดกจกรรม เชน “เมอกอนเวลาผมใชยาเสพตดกบเพอน ผมมกมเพศสมพนธหมและไมเคยมการปองกน แตพอมาฟงสงทพพยาบาลสอน ทาใหผมเหนความสาคญของการมเพศสมพนธทปลอดภย โดยการสวมถงยางอนามยทกครงทมกจกรรม ทางเพศ”, “ผมเคยไดยนจากกลมเพอนใชยาเสพตดดวยกนเองวา ใครทไมเคยปวยเปนโรคหนองใน ซฟลส กามโรค ไมใชลกผชาย ไมแมน แตตอนนผมทราบแลวครบวาเปนความเชอทผด ขอบคณพพยาบาลมากครบ ททาใหผมไดรบความรเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธเหลาน” ซงคณคาของแผนการสงเสรมสขอนามย สวนบคคลในเรองโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธสงสด ทเราชาวศนยฟนฟสขภาพรตนานรกษลาปางคาดหวงไว คอ ผเขารบการบาบดมภาวะแหงความสมบรณ และความสมดลทงทางรางกาย จตใจ อารมณ ความคดและพฤตกรรม รวมทงสภาวะทปราศจากโรคเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ สามารถใชชวตรวมกบผอนไดอยางปกตสข โดยสขภาพดเปนสงทแสดงใหเหนถงการมชวตทด อนมผลมาจากการมพฤตกรรมสขภาพทดของตว ผเขารบการบาบดเอง”

*******************************************************

17

บทท 3 วธการศกษา

ดาเนนการศกษาขอมลเชงเอกสาร (Documentary Review) โดยการทบทวนเอกสารทเกยวของ เพอศกษาและประเมนสถานการณการตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธ และใชกระบวนการในการวเคราะห รากปญหา (Root Cause Analysis) เพอมากาหนดประเดนปญหาสาคญ รวมทงวเคราะห ซงมรปแบบและกระบวนการศกษาฯ ดงตอไปน

1. วธการและรปแบบการศกษา ศกษาขอมลทางระบาดวทยาจากระบบรายงานการเฝาระวงโรค 506 (รง.506) ซงเปนระบบทไดรบ

ความรวมมอจากสานกงานสาธารณสขจงหวด โรงพยาบาล และสถานอนามยทกแหง (โรงพยาบาลรฐทกแหง โรงพยาบาลเอกชนยงไมครอบคลมทงหมด) ในการเฝาระวงโรคและภยสขภาพ และวธการทบทวนจากเอกสาร ทเกยวของ (Review Document Research) โดยครอบคลมตงแตแผนการพฒนาการสาธารณสข รายงานผลการดาเนนงานประจาปของสานกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ (ราง) ยทธศาสตรโรคตดตอทางเพศสมพนธ ศกษาผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรค (Revitalizing Disease Control Program : RDCP) ตามคณลกษณะทพงประสงค 10 ดาน และรวบรวมความคดเหนจากผเชยวชาญ และผปฏบตงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธทงในระดบสานกฯ และระดบพนทจากสานกงานสาธารณสขจงหวด โดยใชขอมลจากการประชมกลมยอย Cluster SALTH ในการประชมเชงปฏบตการเพมประสทธภาพการขบเคลอน (ราง) กรอบแผนยทธศาสตร 20 ป ดานการปองกนควบคมโรคและภยสขภาพแหงชาต ระยะปฏรป (พ.ศ. 2560-2564) สการปฏบตในพนท เมอวนท 1-2 มถนายน 2560 ณ โรงแรมรชมอนด สไตลช คอนเวนชน จ.นนทบร

2.ระยะเวลาในการศกษา ดาเนนการรวบรวม ประมวลผลและวเคราะหขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ รวมระยะเวลา

ดาเนนการประมาณ 6 เดอน นบตงแตเดอนมนาคม ถง เดอนสงหาคม 2560

3. วธการเกบรวบรวมขอมล 1. ศกษา ทบทวนขอมลร ปแบบการจดทาแผนงานทมประสทธผล ขอมลแผนงาน ผลการดาเนนงาน

รายงานการประเมนผลทเกยวของกบแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธ (ป 2556-2559) 2. สบคนขอมลทางระบาดวทยา เกยวกบสถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธของประเทศไทย

ป 2556-2559

4. แนวทางการวเคราะหขอมล 4.1) วเคราะหสถานการณโรค (Situation Analysis) เพอคนหาปญหาในการปองกนควบคมโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธ โดยใชหลกการทางระบาดวทยา 6 ดาน คอ - Burden (วเคราะหแนวโนมอตราปวย และอตราตาย) - Distribution (วเคราะหแนวโนมการกระจายตวของโรค ในมตของ Time Place Person)

18

- Determinant (วเคราะหแนวโนมของปจจยการเกดโรคทง 3 สวน คอ Host Agent Environment)

- Intervention (วเคราะหมาตรการทกรมควบคมโรคเคยดาเนนการมา วามผลการดาเนนงาน เปนอยางไร สงผลตอการลดโรคทผานมาหรอไม)

- Program Respond (วเคราะหในแงของปจจยทสนบสนนการดาเนนงานของแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธ เชน พรบ.ทเกยวของ แผนยทธศาสตรตางๆ ฯลฯ)

- Evaluation ในสวนของงานประเมนผลทเกยวของกบการดาเนนงานแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธทผานมา

4.2) วเคราะหผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรค (Revitalizing Disease Control Program : RDCP) ตามคณลกษณะทพงประสงค 10 ดาน

4.3) วเคราะหหารากของปญหา (Root Cause Analysis) ของการดาเนนงานแผนงานปองกน ควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

4.4) วเคราะหผลลพธ (Outcome) ทตองการใหเกดในแตละระดบเพอใหสงผลตอการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธ

4.5) วเคราะหผมสวนไดสวนเสย (Stakeholder Analysis) แรงเสรม-แรงตานวาหนวยงาน ทเกยวของจะชวยเสรม หรออาจเปนอปสรรคในการดาเนนงานอยางไร

4.6) วเคราะหจดออน จดแขง โอกาส อปสรรค (SWOT Analysis) เพอนามาเปนแนวทางในการกาหนดกลยทธ ชดกจกรรมสาคญในการดาเนนงานเพอใหเกดการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

4.7) วเคราะหขอเสนอกลยทธ มาตรการ และชดกจกรรมทสอดคลองกบผลการวเคราะหปญหา และผลลพธทตองการใหเกดการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธ จดทาเปนโปรแกรมผลลพธของการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

4.8) จดทารายงาน ตรวจสอบความถกตอง และเผยแพรใหหนวยงานทเกยวของนาไปใชประโยชน

19

บทท 4 ผลการศกษา วเคราะห

ทผานมาในชวงป พ.ศ. 2513-2533 สถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธในประเทศไทย อยในระดบทรนแรง มผปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธปละประมาณ 4 แสนราย โดยตอมา ดวยการรณรงคอยางเขมแขง และการดาเนนโครงการเชงรก ในการปองกนและควบคมโรค โดยการมสวนรวมของหนวยงานตางๆทงภาครฐ เอกชน ประชาสงคม และพนทจงหวด/อาเภอ/ทองถน ทาใหประเทศไทยสามารถควบคมการระบาดของโรคตดตอ ทางเพศสมพนธได และตงแตป พ.ศ.2545 เนองจากการเกดโรคลดลงอยางมากทาใหโครงสรางการบรการปองกน และตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ ทงของภาครฐและภาคเอกชน รวมทงทรพยากรบคคลผใหบรการลดลงและไมเขมแขงเหมอนเดม และปจจบน โรคตดตอทางเพศสมพนธไดกลบมาระบาดอกทวประเทศตงแตป 2548 และมการระบาดเพมขนอยางตอเนองเชนเดยวกบในประเทศตางๆ โดยเฉพาะอยางยงในกลมเยาวชน โดยมผลการวเคราะหสถานการณ ดงน

1. วเคราะหสถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธ (Situation Analysis) ทางระบาดวทยา 1.1 ภาระโรค (Burden of diseased)

ภาพท 5 แสดงอตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธภาพรวมประเทศไทย ป พ.ศ. 2551-2559

25.523.8

19.7

18.520.2

21.920.4

17.7

19.3

0

5

10

15

20

25

30

2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559

ป พ.ศ.

อตรา

ปวย

(ตอป

ระชา

กรแส

นคน)

ขอมลอางอง : จากระบบ รายงาน 506 ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

20

ภาพท 6 อตราการปวยของโรคตดตอทางเพศสมพนธ 5 โรคสาคญ (Morbidity) ของประเทศไทยป พ.ศ. 2554 – 2558 จาแนกรายโรค

สถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธจากรายงานการเฝาระวงโรครง.506 สานกระบาดวทยา พบวา

อตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ 5 โรคหลกในภาพรวมประเทศ พ.ศ. 2556-2559 มแนวโนมเพมสงขน คอ 18.5, 19.7, 23.8 และ 25.5 ตอประชากรแสนคน ตามลาดบ เมอพจารณาขอมลอตราปวยจาแนกรายโรค พบวา อตราปวยดวยโรคหนองในมแนวโนมเพมขน รองลงมาเปนโรคซฟลส

โดยโรคตดตอทางเพศสมพนธทถอเปนปญหาสาคญในประเทศไทย คอ ซฟลซและหนองใน กลาวไดวา ประเทศไทยมจานวนผ ปวยโรคซฟลสเพมสงขนเปน 2 เทา ใน 10 ปทผานมาสวนผ ปวยโรคหนองใน มจานวนผปวย 4,572 รายในปพ.ศ. 2548 และเพมขนเปน 8,560 ราย ในป พ.ศ.2558 กลาวคอ เพมสงขนเกอบ 2 เทา ใน 10 ปทผานมา

1.2 การกระจายของปญหา (Distribution)

1.2.1) สถานการณโรคซฟลส ภาพท 7 แสดงการกระจายตวของโรคหนองในในประเทศไทย ตงแตป 2558-2559

ป 2558 ป 2559

21

ตารางท 3 แสดงการกระจายของปญหาโรคซฟลสในประเทศไทย ป 2558-2559 มต ป 2558 ป 2559 Place -จงหวดทมอตราปวยตอแสนปชก.สงสด 5 อนดบแรกคอ

กทม.(15.39 ตอแสนปชก.) สราษฎรธาน(14.32 ตอแสนปชก.) ตราด(12.01 ตอแสนปชก.)สมทรปราการ(11.97 ตอแสนปชก.) เชยงใหม(10.78 ตอแสนปชก.) จงหวดทไมมผปวยคอจงหวดสมทรสงครามขอนแกนสงขลา - ภาคทมอตราปวยสงสดคอภาคกลาง7.48 ตอแสนปชก.ภาคเหนอ6.08 ตอแสนปชก.ภาคใต3.68 ตอแสนปชก. ภาคอสาน2.63 ตอแสนปชก.ตามลาดบ

-จงหวดทมอตราปวยตอแสนปชก.สงสด 5 อนดบแรกคอตราด (28.18 ตอแสนปชก.) สราษฎรธาน(19.45 ตอแสนปชก.) เชยงใหม(15.79 ตอแสนปชก.) ตาก(15.72 ตอแสนปชก.) ระยอง(14.08 ตอแสนปชก.) จงหวดทไมมผปวยคอจงหวดปตตานสมทรสงคราม -ภาคทมอตราปวยสงสดคอภาคกลาง7.69 ตอแสนปชก. ภาคเหนอ7.43 ตอแสนปชก.ภาคใต5.97 ตอแสนปชก.ภาคอสาน4.15 ตอแสนปชก.ตามลาดบ

Person -อตราสวนเพศชายตอเพศหญง1: 0.46 -กลมอายทพบมากทสดเรยงตามลาดบคอ 15-24 ป (33.25 %) 25-34 ป (26.88 %) 35-44ป (14.87 %) -สญชาตเปนไทยรอยละ 76.4 อนๆรอยละ 15.6 พมารอยละ 5.4 กมพชารอยละ 1.9 ลาวรอยละ 0.5 จน/ฮองกง/ไตหวนรอยละ 0.2 เวยดนามรอยละ 0.1 -อาชพสวนใหญรบจางรอยละ 41.3 ไมทราบอาชพ/ ในปกครองรอยละ 21.2 นกเรยนรอยละ 12.0

- อตราสวน เพศชายตอเพศหญง 1 : 0.57 - ในกลมผปวยโรคซฟลส พบมากทสด คอกลมอาย 15-24 ป (33.85 %) 25-34 ป (23.84 %) 35-44 ป (15.90 %) - สญชาตของผปวยโรคซฟลส ไทยรอยละ 85.4 พมารอยละ 8.5 กมพชารอยละ 3.6 ลาวรอยละ 0.6 อนๆรอยละ 1.9 -อาชพสวนใหญ คอ รบจางรอยละ 45.5 นกเรยนรอยละ 13.5

(ขอมลอางองจากระบบเฝาระวงโรค รง. 506 สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ณ วนท 2 เมษายน 2560)

เยาวชน อาย 15-24 ป ตดเชอโรคซฟลสเพมสงขนอยางนาเปนหวง คอ ตดโรคเพมขน ในชวงป2555-2559 โดยเพมสงขน จาก 4.4 ตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ. 2555 เพมเปน 14.4 ตอประชากรแสนคน ในป พ.ศ. 2559 คอ เพมสงขนมากกวา 3 เทา ใน 10 ปทผานมา

1.2.2) สถานการณโรคหนองใน ภาพท 8 รปแบบการกระจายตวของโรคหนองในในประเทศไทย ตงแตป 2555-2559

22

ตารางท 4 แสดงการกระจายของปญหาโรคหนองในในประเทศไทย ป 2558-2559 มต ป 2558 ป 2559Place

- จงหวดทมอตราปวยตอแสนปชก.สงสด 5 อนดบแรกคอพษณโลก (49.83 ตอแสนปชก.) รองลงมา คอ เชยงราย(40.16ตอแสนปชก.) ระยอง (31.29 ตอแสนปชก.) ศรสะเกษ(30.03 ตอแสนปชก.) เพชรบร (26.99 ตอแสนปชก.) - ภาคทมอตราปวยสงสดคอภาคเหนอ 20.77 ตอแสนปชก.ภาคกลาง 13.64 ตอแสนปชก.ภาคอสาน 11.81 ตอแสนปชก.และภาคใต5.28 ตอแสนปชก.ตามลาดบ

- จงหวดทมอตราปวยตอแสนปชก.สงสด 5 อนดบแรกคอพษณโลก (43.89 ตอแสนปชก.) รองลงมาคอระยอง (40.78 ตอแสนปชก.) เชยงราย (38.70 ตอแสนปชก.) ศรสะเกษ (38.58 ตอแสนปชก.) ภเกต (32.16 ตอแสนปชก.) - ภาคทมอตราปวยสงสดคอภาคเหนอ 22.17 ตอแสนปชก. ภาคอสาน 14.70 ตอแสนปชก. ภาคกลาง 13.95 ตอแสนปชก. ภาคใต 7.01 ตอแสนปชก.ตามลาดบ

Person

- อตราสวนเพศชายตอเพศหญง 1: 0.21 - กลมอายทพบมากทสดเรยงตามลาดบคอ15-24 ป(57.89%) 25-34 ป (19.95 %) 35-44ป (9.10 %) - สญชาตเปนไทยรอยละ 92.9 อนๆรอยละ 4.8 พมารอยละ 1.6 กมพชารอยละ 0.4 ลาวรอยละ0.2 - อาชพสวนใหญรบจางรอยละ 35.9 นกเรยนรอยละ 28.4 ไมทราบอาชพ/ในปกครองรอยละ 14.6

- อตราสวนเพศชายตอเพศหญง 1 : 0.19 - ในกลมผปวยโรคหนองใน พบมากทสด คอผมอายนอย และกลมอายมากกวากจะลดลง เรยงตามลาดบ คอ 15-24 ป (60.14 %) 25-34 ป (19.98 %) 35-44 ป(8.69 %) - สญชา ต ขอ งผ ป ว ย โ รคหนอง ใน ไทยร อ ยละ 96.4 พมารอยละ 2.2 กมพชารอยละ 0.3 ลาวรอยละ 0.2 จน/ฮองกง/ไตหวนรอยละ 0.1 อนๆรอยละ 0.8 - อาชพสวนใหญ คอ รบจางรอยละ 35.1 นกเรยน รอยละ 30.5

(ขอมลอางองจากระบบเฝาระวงโรค รง. 506 สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ณ วนท 2 เมษายน 2560) ภาพท 9 แสดงอตราปวยดวยโรคหนองในและโรคซฟลส ในกลมอาย 15-24 ป ทเพมมากขนในชวงป 2555-2559

อตราปวยดวยโรคหนองในในกลมอาย 15-24 ปทเพมขนมากในชวงป 2555-2559

อตราปวยดวยโรคซฟลสในกลมอาย 15-24 ป ทเพมขนมากในชวงป 2555-2559

ทงนจากรายงานผลการดาเนนงานสานกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ ป 2558

มโครงการคดกรองโรคตดตอทางเพศสมพนธในกลมเสยงไดแก SW MSM รวมทงประชาชนกลมอนๆทมพฤตกรรมเสยงตอการตดเชอฯสงใน 39 จงหวดนารองมกลมเปาหมายเขารบการคดกรอง จานวน 19,656 ราย จาแนกตามกลมเปาหมายเปน FSW 14,363 รายรองลงมาเปนประชาชนทวไปทมพฤตกรรมเสยง จานวน 3,940 ราย เยาวชน จานวน 683 ราย MSM จานวน 286 ราย ผตองขง จานวน 257 ราย แรงงานขามชาต จานวน 124 ราย และ

23

PWID จานวน 3 ราย พบวา กลมทปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธมากทสด คอ MSM จานวน 222 ราย (รอยละ 77.6) รองลงมาเปนเยาวชน จานวน 338 ราย (รอยละ 49.5) แรงงานขามชาต 57 ราย (รอยละ 46) PWID 1 ราย (รอยละ 33.3) ประชาชนทวไปทมพฤตกรรมเสยง 972 ราย (รอยละ 24.7) ผตองขง 18 ราย (รอยละ 7) และFSW 209 ราย (รอยละ 1.5) ตามลาดบ

ดวยสถานการณดงกลาวขางตนการตดเชอฯสวนใหญเกดจากการมเพศสมพนธขอมลอตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธมแนวโนมเพมขน กลมประชากรทพบมากทสด อยในชวงอาย 15-24 ป รองลงมาเปนชวงอาย 25-34 ป จะเหนไดวากลมผปวยสวนใหญอยในชวงวยเจรญพนธและเปนตวสะทอนทแสดงใหเหนถงการมเพศสมพนธอยางไมปลอดภย อกทงยงเพมความเสยงตอการตดเชอเอชไอว ทงน มรายงานวาผปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ มโอกาสตดเชอเอชไอวจากการมเพศสมพนธทไมปลอดภยมากกวาบคคลทวไป 3-5 เทา

และจากการคดกรองเนนในกลมประชากรหลกพบวา MSM เยาวชนแรงงานขามชาตและ PWID มสดสวนการปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธสงดวยเชนกนซงเกดจากการมเพศสมพนธทไมปลอดภยสอดคลองกบพฤตกรรมการใชถงยางอนามยในเยาวชนแมมแนวโนมการใชเพมขนแตเพมเพยงรอยละ 60 และใชลดลง ในกลมแฟนหรอคนรกและกลม MSM/TG/MSW/PWID มแนวโนมการใชเพมขนทกกลมแตยงไมสงมากนกโดยเฉพาะในกลม PWID ใชถงยางฯตากวารอยละ 50 อตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธทเพมเปนตวชวดสาคญทแสดงถงการเพมขนของผตดเชอเอชไอวในอนาคตจงตองมการคนหาและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธมากขนโดยเฉพาะโรคซฟลสและหนองใน

1.3 เหตและปจจยการเกดโรค (Determinants)

โรคหนองใน หรอ โรคโกโนเรย ภาษาองกฤษ เรยก Gonorrhea โรคหนองในเปนโรคทเกดจากการตดเชอโรคทม สาเหตของการตดเชอสวนใหญจากการมเพศสมพนธ และ เชอโรคททาใหเกดหนองใน คอ เชอแบคทเรย โดยขาดการปองกน โรคนถอเปนโรคตดตอ อาการตดเชอทาใหเกดหนองภายในรางกาย โดยมาก จะเกดหนองท ปากมดลก มดลก ปกมดลก ทอปสสาวะ รวมถงอวยวะตางๆทเชอโรคเจรญเตบโตไดด ไมวาจะเปน ชองปาก คอ ตา ทวารหนก เปนตน

โรคซฟลส (Syphilis) เปนโรคตดตอทางเพศสมพนธทเกดจากการตดเชอแบคทเรย ทาใหเกดผนหรอแผลตามผวหนง และอาจทาใหเกดภาวะแทรกซอนรายแรงขนหากไมรกษา

1.3.1 AGENT โรคหนองใน : เกดจากเชอแบคทเรย ชนดหนง ทมชอวา Neisseria gonorrhoeae ซงเชอ

แบคทเรยชนดน พบไดในนาอสจของเพศชายและสารคดหลงในชองคลอดของเพศหญง เชอแบคทเรยชนดนสามารถเจรญเตบโตไดดในพนททมความอบอน โดยเฉพาะอวยวะเพศและภายในชองคลอด รวมถง ทวารหนก เยอบตา ชองปากและคอ เปนตนสาหรบอาการของโรคน มระยะการฟกตว หลงจากไดรบเชอ ภายใน 10 วน แตจะสามารถแสดงอาการของโรคใหเหนภายใน 5 วน

โรคซฟลส : เกดจากการตดเชอแบคทเรยทชอ Treponema Pallidum จากการสมผสถกเชอโดยตรงจากแผลของผปวย โดยเฉพาะในระหวางการมเพศสมพนธทมกสมเสยงกบการตดเชอไดมากทสด จงมกถก

24

จดเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ นอกจากนการใชเขมฉดยารวมกบผอน การรบเลอดจากผอน รวมไปถงหญงตงครรภทมเชอสามารถสงผานเชอไปยงทารกในครรภไดเชนกนในชวงระยะท 1-2 ของการตดเชอจะสามารถแพรกระจายไปสผอนไดงายมากทสด อยางไรกตามการใชสงของรวมกนในบางกรณทไมไดสมผสกบเชอโดยตรงอาจไมเกดการแพรกระจายของเชอ เชน การใชหองนา การสวมเสอผา หรอใชชอนสอมรวมกน รวมไปถงระยะสงบของโรคทมกไมคอยมอาการและไมเกดการตดตอ

1.3.2 HOST กลมเสยง ไดแกกลมวยรน ทถอเปนวยทคกคะนอง มความเสยงตอการมเพศสมพนธโดยไม

ปองกนสง, กลมคนทมอาชพหรอกลมคนทมพฤตกรรมการมคนอนมากกวา 1 คน, กลมคนทเคยมประวตการตดเชอทางเพศสมพนธมากอน, กลมคนทมเพศสมพนธโดยขาดการปองกนดวยถงยางอนามย, กลมผเสพตดยาเสพตด

1.3.3 ENVIRONMENT : จานวนแหลงบรการทางเพศและผใหบรการทางเพศจากการสารวจจานวนแหลงบรการและ

ผใหบรการทางเพศทวประเทศในป พ.ศ. 2550-2554 พบวา มจานวนแหลงบรการและผใหบรการทางเพศเพมขนทกปตงแตป 2550-2554 มจานวน 13,954 แหง (60,641 คน) , 15,108 แหง (75,282 คน), 16,720 แหง (73,917 คน), 17,459 แหง (82,568 คน)และ 15,061 แหง (71,892 คน) ตามลาดบ เมอจดลาดบประเภทของแหลงบรการพบวา 5 อนดบแรกทพบคอ คาราโอเกะ, รานอาหาร/สวนอาหาร, บารอโกโก, นวดแผนโบราณ/สปา และ โรงแรม โดยแหลงบรการทพบผใหบรการทางเพศสงสด 5 อนดบแรก คอ คาราโอเกะ, บารเบยร, สปา, นวดแผนโบราณ, บารอโกโก และอาบอบนวด จงหวดทมแหลงบรการสงสด 5 อนดบแรก คอ ชลบร กรงเทพมหานคร ภเกต นครราชสมา และสงขลา แตกลบพบวาจงหวดทมการพบผใหบรการทางเพศ 5 อนดบกลบเปน กรงเทพมหานครทพบมากทสด รองลงมาคอ ชลบร ภเกต สงขลา และตาก ตามลาดบ

สถานบรการสขภาพทใหบรการดานโรคตดตอทางเพศสมพนธในโรงพยาบาลของรฐ ยงขาดการรกษาความลบของขอมลผรบบรการซงทาใหพวกเขารสกไมอยากเขารบบรการดานสขภาพอก

การเขาถงถงยางอนามยโดยเฉพาะในกลมแรงงานขามชาตและกลมเยาวชนหญงทเปนพนกงานบรการในกรงเทพมหานคร พบวา มสดสวนทลดลงอยางมนยสาคญทางสถตในการไดรบถงยางอนามยฟรในชวง 12 เดอนทผานมา (รอยละ 40 และรอยละ 34 ตามลาดบ)จะเหนวาแตละกลมประชากรมชองทางการรบถงยางอนามยตางกน Catherine, et al (2014) ดงนนการจดบรการถงยางฟรยงมความสาคญ และตองเลอกทตง เพอกระจายถงยางอนามยใหถงกลมประชากรเปาหมายและตรงตามความตองการใชดวย

สอสงคมออนไลน (social media) ในดานบทบาททมตอพฤตกรรมของกลมประชากรเฉพาะทเปนเยาวชนอนเทอรเนตไดกลายเปนแหลงทมาของขอมลสาหรบเยาวชนทยงคงหาวถทางเพศและยงเปนสถานททสอสารกบคนอนๆไดอยางอสระ มการศกษากลมวยรนไทยทจะใชอนเทอรเนตเพอหาขอมลและจะไดรบความรทางเพศและคาแนะนามากกวาสอลายลกษณอกษรโดยเฉพาะอยางยงสาหรบกลมรกรวมเพศและกลมรกรวมสองเพศซงเปนกลมทมแนวโนมการใชอนเทอรเนตเพอวตถประสงคเหลานบอยครงกวากลมรกตางเพศ จงอาจเปนชองทางการสอสารความรหรอการรณรงคเกยวกบเรองเอชไอว/เอดส หรอ โรคตดตอทางเพศสมพนธอกทางหนง

คานยมในการอยดวยกนของกลมนกเรยนมธยม และมหาวทยาลยซงเปนเยาวชนอายระหวาง 15-24 ป ในหอพก อพารทเมนท คอนโด บานเชา ฯลฯ

25

1.4 มาตรการดาเนนงานทผานมา (Intervention) 1.4.1 มาตรการในระดบ Primodial

การพฒนาชมชนตนแบบในการสงเสรม ปองกน ปญหาดานพฤตกรรมเสยงในกลมวยรน พบวา ไดแนวทางการดาเนนงานในกลมวยรนในชมชน มการสรางวทยากร (คร ก) ในการพฒนากลมผปกครองในพนทเพอสอสารกบวยรนเรองเพศ ใหทาผปกครองเขาใจวยรนมากขน และเครอขายเกดการถอดบทเรยน และเกดการแลกเปลยนเรยนรการทางานในเยาวชนระหวางพนท

1.4.2 มาตรการในระดบ Primary Prevention การสงเสรมและสนบสนนการสวมถงยางอนามย พบวา ในชวงป พ.ศ.2533 เครอขายสาธารณสข

จงหวดราชบรไดพฒนาตนแบบ“โครงการถงยางอนามย 100%” และดาเนนการจนเหนผลสาเรจอยางชดเจน โดยการนาของหนวยงานกระทรวงสาธารณสขและดวยความรวมมออยางเขมแขงของหนวยงานทเกยวของในจงหวด และตอมา ซงไดขยายผลตอยอดทวทกพนทของประเทศ โดยไดรบนโยบายและงบประมาณสนบสนนจากรฐบาลและคณะกรรมการปองกนและควบคมโรคเอดสแหงชาต ซงนายกรฐมนตรเปนประธาน สงผลใหเกดความสาเรจในการลดการตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธ ในพนกงานบรการหญง และลกคาชาย ซงผลการประเมนพบวา ในป 2555 พนกงานบรการหญงใชถงยางอนามย คาเฉลยมากกวารอยละ 80

1.4.3 มาตรการในระดบ Secondary Prevention RRTTRP โดยปรบใชหลกการ RRTTR ซงเปนกรอบแนวคดหลกแผนงานเพอยตปญหาเอดส (AIDS

Zero) พรอมกบเสรมความเขมแขงในเรองการปองกน (Prevention) จงกลายเปนหลกการ RRTTRP ทครอบคลมทงการปองกนโรคและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ ทอางองยทธศาสตรโรคตดตอทางเพศสมพนธระดบโลก (Global Health Sector Strategy on Sexually Transmitted Infections 2016-2021, World Health Organization) มผลการดาเนนงานทผานมา ดงน

Reach and Recruit for Awareness and Services การเขาถง (Reach) การเขาสบรการ (Recruit) มงเนนการใชวธการเชงกลยทธในการเขาหากลมเปาหมายและผปวยเพอเชญชวนและพามารบบรการตรวจคดกรองและดแลรกษา พรอมทงการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยการสรางความตระหนกในโรคและพฤตกรรมเสยง และความตนตวในการปองกนตนเองเตมทของกลมเปาหมายเฉพาะเรงดวน (เชน ทหารกองประจาการพนกงานโรงงาน และพนกงานบรการในแหลงชกพนทชายแดน)อกทงสงเสรมและกระตนใหชกชวนผปวยพาผทอาจสมผสโรคหรอคเพศสมพนธมารบบรการตรวจรกษาและปองกน

Test and Treat การตรวจคดกรองโรคและรกษาจนหายขาด อยางรวดเรว และไดมาตรฐาน Retain to Complete Treatment and Continue Prevention มระบบหรอวธการสนบสนน

สงเสรมใหผปวยคงอยในระบบบรการ(Retain)โดยมงเนนการสงเสรมใหกลมเปาหมายเฉพาะเรงดวนประเมนความเสยงของตนเองเปนระยะๆและมพฤตกรรมในการปองกนตนเองอยางตอเนองตลอดไปรวมทงมารบบรการตดตามดแลรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธอยางตอเนองจนหายขาดจากโรค

Prevent การปองกนโรคแบบครบวงจร เชงพฤตกรรมรวมทงสงเสรมการใชถงยางอนามย

26

1.4.4 ผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรค (Revitalizing Disease Control Program : RDCP) ตามคณลกษณะทพงประสงค 10 ดาน : แผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ กรมควบคมโรค

ปงบประมาณ พ.ศ. 2559 กรมควบคมโรคโดยสานกงานคณะกรรมการผทรงคณวฒ ไดดาเนนการจดกระบวนการวเคราะห GAP ของการพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ รายละเอยดตามตาราง ดงน คณลกษณะทพงประสงคของแผนงานควบคมโรค




1.ไดรบการยอมรบสถานะของแผนงาน (Program) จากผทมสวนไดสวนเสยทสอดคลองกบบทบาทNational Health Authority (NHA) 12 ดาน

มแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ทไดรบการยอมรบสถานะ จากผทมสวนไดสวนเสยระดบเขตและจงหวด

ขาดการบรหารจดการเชงระบบอยางตอเนองทเชอมโยงกบระดบเขตและพนท

การมสวนรวมตามนโยบายกรมควบคมโรค เพอมงเนนการบรณาการแผนพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2. มการกาหนดเปาหมายทชดเจนของ Program

เปาหมายและตวขวดหลกคอ “อตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธลดลง ไมเกนคาเฉลย Median ยอนหลง 5 ป”

ผมสวนไดสวนเสยระดบเขตและจงหวด ยงไมเขาใจการกาหนดเปาหมายทชดเจนในการลดโรค ตามหลกการ- ความสาคญของ Since off onset - Prevalence rate - Case detection rate

2.1 จดประชมชแจงหลกการกาหนดเปาหมายทชดเจนในการลดโรค สาหรบผมสวนไดสวนเสยระดบเขตและจงหวด 2.2 ตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยมงเนนการบรณาการกบ SALT Cluster

3. มการกาหนดยทธศาสตร สาคญของ Program โดยการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสย

ไดจดทายทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ.2559-2564 และขบเคลอนยทธศาสตร โดยจดเวทสญจร 4ภมภาค(เหนอ กลาง ใต และตะวนออกเฉยงเหนอ) มงเนนการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทงภาครฐ ภาคประชาสงคม และภาคเอกชน ไดแลกเปลยนความรและความเขาใจ ในการนาไปปรบใชประโยชนในพนท

ยงไมมการกาหนดยทธศาสตร สาคญของ Program โดยการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสย

โครงการพฒนาและขบเคลอนยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ.2559-2564

27





4. มผรบผดชอบหลก ของแผนงาน (PM/PCM) และมการกาหนดบทบาทหนาททชดเจน

ผรบผดชอบหลก ของแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ คอหวหนากลมบางรกโรคตดตอทางเพศสมพนธ สอวพ.

ไมม

ไมม

5. มทมงานหลก (Core Team) ททาหนาทบรหารจดการแผนงาน

มอบหมายทมงานหลก (Core Team) ซงประกอบดวย สหสาขาวชาชพ ทงแพทย พยาบาลวชาชพ เภสชกร นกสงคมสงเคราะห นกเทคนคการแพทย และอนๆ

การไดรบรขอมลทเกยวของ ยงไมชดเจนและครบถวน

การประชมปรกษาหารอทมงานหลก (ทกเดอน) และเผยแพรเอกสาร การมอบหมายงาน และบทบาทหนาทบรหารจดการแผนงาน

6. มการกาหนดผมสวนไดสวนเสย(Stakeholder) ทสาคญในทกระดบ รวมทงกาหนดบทบาทหนาทของแตละหนวยงานทเกยวของ

มการกาหนดและประสานงานกบผมสวนไดสวนเสย ซงเรยกผประสานงานวา “Co_STI” ทงในสวนกลาง ระดบเขต/จงหวด และหนวยงานอนๆ

ชวงอายของผประสานงาน“Co_STI” ม 2 กลมคอ อายใกลเกษยณ และกลมทเพงมารบงาน

การประสานความรวมมอและตดตอสอสารอยางตอเนอง โดยใชระบบพเลยง ในเวทประชม/อบรม และการสอสารทางไลนกลมทางอเมลกลม

7. มโครงสรางการดาเนนงาน ทเชอมตอจากสวนกลาง สระดบเขต นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนท

มโครงสรางการดาเนนงานบางแหงยงไมชดเจน ทเชอมตอจากกลมโรคตดตอทางเพศสมพนธ สอวพ. สระดบเขตคอ สคร. นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนท

โครงสรางการดาเนนงาน ละแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธระดบเขตบางแหงยงไมชดเจน

อางองตามนโยบายกรมควบคมโรค เพอมงเนนการบรณาการแผนพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

8. มบคลากรทจะดาเนนการในแผนงานอยางเหมาะสมและมคณภาพในทกระดบ

บคลากรใหมเพงเขาทางานบคลากรเกาใกลเกษยน กรอบอตรากาลงจากด

ขาดแผนงานจดการกาลงคนดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ

8.1 การอบรมถายทอดความรใหบคลากรใหม พสอนนอง 8.2 วางแผนการจางบคลากรทเกษยณมาทางานตอเนอง 8.3 การพฒนาศกยภาพ โดยความรวมมอกบสมาคมแพทยโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงประเทศไทย

9. มงบประมาณและทรพยากรทจะบรหารแผนงานอยางเหมาะสมและตอเนอง

ไดรบการสนบสนนงบประมาณดาเนนโครงการและทรพยากรทจะบรหารแผนงานอยางจากด

งบประมาณและทรพยากรไมเพยงพอทจะพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

9.1 จดทาแผนงาน/โครงการพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ 9.2 ม Technical support ดานงานชนสตร

28





10. มการทบทวนและประเมนการดาเนนงานแผนงานอยางสมาเสมอ

มการทบทวนและประเมนการดาเนนงานแผนงาน ปละ 1 ครง

แผนงานทบทวนและประเมนการดาเนนงานในรปแบบบรณาการยงไมชดเจน

การวางแผนเตรยมการพฒนาคณภาพและการประเมนมาตรฐาน เชอมโยงกบเขตสขภาพ

1.5 Program response

1.5.1 Policy : การดาเนนงานของโรคตดตอทางเพศสมพนธนน มกจะผนวกอยกบในการดาเนนงาน โรคเอดส โดยมกฎระเบยบของหนวยงานภาครฐและเอกชนในดานการสงเสรมการเขาถงบรการปองกนและรกษา ดานเอชไอว/เอดส ดงน

1. นโยบายใหคนไทยทกคน ทกสทธสามารถไปตรวจหา Anti HIV ไดทโรงพยาบาลทกแหง ทวประเทศไทย โดยตรวจฟรไดปละ 2 ครงตามชดสทธประโยชนของหลกประกนสขภาพถวนหนา

2. คณะกรรมการแพทยสภาในการประชมครงท 9/2557 วนท 11 กนยายน 2557 มตเหนชอบ แนวปฏบตของแพทยเกยวกบเอชไอว 2557 เพอใหคนทกกลมทกวยไดเขาถงบรการการตรวจและรกษาการตดเชอเอชไอว โดยไมจากดอาย

3. สปสช.ปรบสทธประโยชนการเรมยาตานไวรสใหสอดคลองตามสทธประโยชนและตามแนวทางการรกษาฯฉบบป 2557 เรมการรกษาดวยยาตานไวรสผตดเชอเอชไอวทมเมดเลอดขาวซดสทกระดบ ตงแตวนท 1 ต.ค. 2557

4. ป 2558 กรมควบคมโรค ประกาศนโยบายการพฒนาความเขมแขงแผนงานปองกนควบคมโรค (Revitalizing Disease Control Program: RDCP) โดยมการวเคราะห GAP ทสาคญของแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

- ไมมการกาหนดยทธศาสตร สาคญของ Program โดยการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสย - ขาดแผนจดการกาลงคนดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ - งบประมาณและทรพยากรไมเพยงพอทจะพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการ

ควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ - ยงไมมการพฒนาระบบขอมลกลางใหเปนระบบเดยวกนทมมคณภาพและใชประโยชนไดจรง

1.5.2 Strategies 1. ยทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาตพ.ศ. 2560-2564

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 2. ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการยตปญหาเอดส พ.ศ. 2560-2573 3. ยทธศาสตรถงยางอนามยแหงชาตพ.ศ. 2558-2562

29

4. ยทธศาสตรอนามยการเจรญพนธแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2553-2559) และฉบบท 2 (พ.ศ.2560-2569) ผลกระทบการดาเนนงาน คอ เปาประสงคท 1 ทกเพศทกวยมอนามยการเจรญพนธทดโดยเฉพาะ เรองสขภาพทางเพศในกลมวยรน บนหลกความสมครใจ เสมอภาคและทวถง พบวายงไมบรรลผลสาเรจ เพราะยงไมครอบคลมคนทกวย ไมเหนหลกฐานการใหบรการบนหลกความสมครใจและเสมอภาค และวยรนไมสามารถเขาถงบรการคมกาเนดตามความตองการได เพราะเจตคตเชงลบของผใหบรการ เปาประสงคท 2 เพอเสรมสรางครอบครวใหเขมแขง อบอนและมคณภาพ การเกดทกรายตองเปนทปรารถนา ปลอดภย และมคณภาพ กพบวายงไมบรรลผลสาเรจเพราะ ยงไมครอบคลมกลมวยรนทตงครรภไมพรอมและตองการยตการตงครรภ

1.5.3 Regulation : พรบ.โรคตดตอ พ.ศ. 2558, แนวทางการดแลรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ พ.ศ. 2558 , แนวทางระดบชาตเรองการกาจดซฟลสแตกาเนดในประเทศไทยพ.ศ. 2558

1.5.4 Resource : งบประมาณการดาเนนงานกรมควบคมโรค สสส. สปสช. และองคการอนามยโลก

1.5.5 Coverage : ระบบรายงาน 506 ของสานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

1.5.6 Coordination : การดาเนนงานแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธ ไดรบความรวมมออยางเขมแขงกบองคกรภาคประชาสงคม และแกนนากลมเปาหมายทงงานดานโรคตดตอทางเพศสมพนธและโรคเอดส จากหนวยงานตางๆ ดงน

- กระทรวงสาธารณสข: กรมควบคมโรค กรมสขภาพจต กรมอนามย สานกงานสาธารณสขจงหวด สานกงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน และ รพ.สต.

- กระทรวงกลาโหม: กรมแพทยทหารบก กรมแพทยทหารเรอ กรมแพทยทหารอากาศ - กระทรวงแรงงาน: สานกงานสวสดการและคมครองแรงงานจงหวด และสานกงานแรงงานจงหวด - กรงเทพมหานคร: กองโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ สานกอนามย - เมองพทยา - องคกรภาคประชาสงคม: ภาคเครอขายดานโรคตดตอทางเพศสมพนธและเอดส - หนวยงานภาคเอกชน: ผประกอบการและโรงงาน - องคกรปกครองสวนทองถนและผนาในชมชนทเกยวของ

1.5.8 Communication : การสอสารประชาสมพนธผานชองทางตางๆ แตทผานมาการดาเนนงานรณรงคเกยวกบเรองโรคตดตอทางเพศสมพนธลดนอยลง รวมถงหนวยบรการกามโรคทใหบรการกบประชาชน กนอยลงไปดวย ซงในอดต หนวยกามโรคมอยทกจงหวด ไดดาเนนการเชงรกในการสารวจแหลงบรการ การคดกรอง ตรวจรกษา และตดตามผสมผส รวมทง อบรมการปองกนและสงเสรมการใชถงยางอนามย โดยหนวยบรการเคลอนทและคลนกกามโรคในสถานบรการสาธารณสข ซงใหบรการแบบเปนมตร ซงเปนคลนกเฉพาะใหบรการในพนททกจงหวด และใหการบรการเชงรก เพอเยยมแหลงโดยอางองการสารวจแหลงบรการทวประเทศ โดยมความรวมมอกบคลนกกามโรคของเอกชนดวย

30

1.6 การประเมนผลมาตรการการดาเนนงานแผนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ (Evaluation) 1.6.1 ผลการประเมนมาตรการสงเสรมการใชถงยางอนามยและสารหลอลน พบวา ขนาดของถงยาง

อนามยไมสอดคลองกบความตองการของพนกงานบรการหญงและกลมชายทมเพศสมพนธกบชายซงทงสองกลมนรายงานวาสารหลอลนไมไดมาตรฐานและประมาณรอยละ 22-45 ของผใชสารเสพตดเขาถงถงยางอนามยอนมสาเหตจากความตองการทางเพศทนอยทาใหไมมความตองการถงยางอนามยมากสาหรบในเรอนจาประมาณรอยละ 24-38 ของผตองขงระบวาพวกเขาไดรบถงยางอนามยในปทผานมาแมวาบางเรอนจาจะไมอนญาตใหแจกจายถงยางอนามยอยางเปนทางการหรอแมการแจกถงยางอนามยบางครงจะเนนไปทกลมสาวประเภทสองหรอชายทมเพศสมพนธกบชายเทานนและการบงคบใชกฎหมายสงผลตอการแจกจายอปกรณการฉดยาทปลอดภยและกจกรรมใหความรในภาคสนาม

นอกจากนจากการสารวจพบวา เยาวชนหญงและชาย รายงานวาใชถงยางอนามยบางครงหรอไมใชเลยกบคนทไมใชคสมรสหรอคนอนประจา รอยละ 40-70 (ขอมลป พ.ศ. 2556)

1.6.2 ผลการประเมนมาตรการพฒนาคณภาพบรการการดแลรกษาการตดเชอเอชไอว/ผปวยเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธใหไดมาตรฐานมคณภาพอยางตอเนอง พบวา เกณฑการเขาถงศนยใหบรการแบบตงรบของพนกงานบรการหญงและชาย (รอยละ 2-16) อยในเกณฑตามากนอกจากนนผใหขอมลสวนใหญไมรวาศนยใหบรการแบบตงรบในชมชนของตนเองอยทไหนซงแตกตางจากพนกงานบรการชาย (รอยละ 41) ในกรงเทพฯทรายงานวาพวกเขาไปใชบรการทศนยใหบรการแบบตงรบแตอยางไรกตามความครอบคลมของศนยบรการแบบตงรบตอกลมผใชยาดวยวธฉดอยในเกณฑด (รอยละ 28-53) โดยเฉพาะผใหขอมลมากกวาครงหนงในกรงเทพฯทรายงานวาไดไปใชบรการทศนยฯในปทผานมาสาหรบมมขาวสารในเรอนจาผตองขงสวนมากไดไปเยยมชมมมขอมลขาวสารในเรอนจาจงหวด D และ E ซงแตกตางจากเรอนจาในกรงเทพฯทมเพยงรอยละ 27 นอกจากนยงไดดาเนนการศกษาการพฒนารปแบบเชงกลยทธเพอเรงรดการปองกนและรกษาแบบครบวงจรสาหรบทหารกองประจาการสาหรบพนกงานโรงงานและสาหรบพนกงานบรการในแหลงชกพนทชายแดน

1.6.3 ผลการประเมนมาตรการคดกรองการตดโรคตดตอทางเพศสมพนธ พบวา กจกรรมภาคสนามเนนการสอสารขอมลมากกวาการสงเสรมใหไปรบบรการตางๆและนนคอปจจยททาใหความเชอมโยงระหวางองคกรภาคประชาสงคมและคลนกรฐบาลเกดความไมชดเจนยงไปกวานนไมมการดาเนนงานระบบการสงตอของงานภาคสนามไปรบบรการดานการตดโรคตดตอทางเพศสมพนธซงพนกงานบรการหญงระบวาพวกเขาพอใจทจะไปใชบรการจากหนวยงานเอกชนเพอความสะดวกสบายและการรกษาความลบแตสาหรบคลนกทจดตงขนสาหรบกลมพนกงานบรการชายและพนกงานบรการหญงโดยเฉพาะมผมาใชบรการอยเสมอ

1.6.4 การประเมนคาใชจายในการรกษาฯจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ - ผปวยซฟลส 4,068 ราย X 406 บาท = 1,651,608 บาท - ผปวยหนองใน 9,633 ราย X 332 บาท = 3,198,156 บาท

จากขอมลสถานการณทางระบาดวทยาทผานมานน และขอมลจากรายงาน บทความ และงานวจย ทเกยวของตามทไดรวบรวมมาไวในบทท 2 นน ไดนามาวเคราะหหาปญหาสาคญ (Problem Identification) ของการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธของประเทศไทย โดยใช Mild map ประมวลปญหา ดงรปท 1

31

ภาพท 10 Mild map วเคราะหหาปญหาสาคญ (Problem Identification) ของการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธของประเทศไทย

สรปปญหาจากการวเคราะหสถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธ

1. กลมเปาหมายขาดความรความเขาใจทถกตอง และขาดความตระหนกในเรองโรคตดตอทางเพศสมพนธ ตลอดจนขาดแรงจงใจในการปองกนตนเอง

2. คานยมในการมเพศสมพนธตงแตอายยงนอย รวมทงการออกมาอยดวยกนของกลมนกเรยนมธยม และมหาวทยาลยในหอพก อพารทเมนท คอนโด บานเชา ฯลฯ ทาใหมโอกาสในการมเพศสมพนธทเสยงตอการตดโรคจากเพศสมพนธสง

3. การเขาถงสอลามกไดงายขน 4. การไมสวมถงยางอนามยขณะมเพศสมพนธ 5. ขาดหนวยบรการกลมเสยงในการตรวจโรคตดตอทางเพศสมพนธทเขาถงไดงาย รกษาความลบของ

ผปวยและเกดความสบายใจในการเขารบการตรวจ และรกษา 6. บคลากรทางดานการแพทยขาดผมทกษะความชานาญดานการตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ไมมทกษะในการตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธตามแนวทางและมาตรฐานของกรมควบคมโรค

7. กลมประชากรตางดาว ทเขามาทางานในประเทศไทย ทเขาถงไดยากตอการตรวจคดกรองและการตดตามรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

8. ยงไมมระบบเฝาระวงทเปนมาตรฐาน และการบรหารจดการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ เชงระบบ

32

จากการวเคราะหประเดนปญหาสาคญของการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธขางตน จงไดนามาจดลาดบความสาคญของปญหา (Priority Setting) โดยใชวธ Strategic Grid โดยพจารณาจากความสาคญของปญหาและความเปนไปไดในการเปลยนแปลงเพอลดโรคตดตอทางเพศสมพนธ รายละเอยดดงน

ตารางท 6 แสดงการจดลาความสาคญของปญหาการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ดงนน ประเดนปญหาสาคญจากการวเคราะหปญหา และจดลาดบความสาคญโดยนาเฉพาะในสวนทอยในระดบสงทงสองสวนมาพจารณา คอ 2 ประเดนปญหา เพอจะนามากาหนดประชากรกลมเปาหมาย (Target Population) และวเคราะหสาเหตของปญหา จะจดทาโปรแกรมผลลพธทจะทาใหการดาเนนงานแผนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธเกดประสทธผลตอไป รายละเอยดตามตามตารางท 7

ตารางท 7 แสดงประเดนปญหาสาคญและประชากรกลมเปาหมายในการดาเนนงาน

ประเดนปญหาสาคญ ประชากรกลมเปาหมาย (Target Population) 1. การไมสวมถงยางอนามยขณะมเพศสมพนธของกลมเปาหมาย

1.1 เยาวชนในวยเรยน - มธยมศกษา (อายระหวาง 12-17 ป) - อาชวศกษา (อายระหวาง 15-21 ป) - อดมศกษา (อายระหวาง 18-22 ป)

1.2 ทหารเกณฑ 1.3 วยทางานทอยในสถานประกอบการ (อายระหวาง 22-60 ป) 1.4 พนกงานบรการทางเพศ และกลม MSM

2. ยงไมมระบบเฝาระวงทเปนมาตรฐาน และการบรหารจดการเชงระบบ

2.1 บคลากรทางดานสาธารณสขในระดบตางๆ ไดแก รพ.สต. รพ.ช รพ.ศ สสจ. สคร. เปนตน 2.2 บคลากรภายนอกระบบบรการของรฐ เชน คลนกเอกชน

ระดบสง ระดบตา

ระดบสง การไมสวมถงยางอนามยขณะม

เพศสมพนธ

ยงไมมระบบเฝาระวงทเปนมาตรฐาน และการบรหารจดการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธเชงระบบ

ขาดการมสวนรวมของภาคเครอขายทเกยวของ

กลมประชากรตางดาวเขาถงยาก

ระดบตา

ขาดหนวยบรการตรวจคดกรองโรคตดตอทางเพศสมพนธทเขาถงไดงาย และรกษาความลบ

บคลากรทางดานการแพทยขาดผมทกษะความชานาญดานการตรวจรกษาฯ

สอลามกเขาถงไดงายขน

ความสาคญของปญหา

ความสามารถในการ

ปรบเปลยน

33

2 วเคราะหสาเหตของแตละประเดนปญหา (Root Cause Analysis) โรคตดตอทางเพศสมพนธ 2.1) ปญหา : การไมสวมถงยางอนามยขณะมเพศสมพนธของกลมเปาหมาย

ภาพท 11 รากปญหาของการไมสวมถงยางอนามยของกลมเปาหมาย

การสอสารประชาสมพนธความรดานการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

เขาไมถงกลมเปาหมาย

ไมมการจดระเบยบหอพก คอนโด อพารทเมนท บานเชาบรเวณ

สถานศกษา

ขาดชองทางในการใหคาปรกษาแกกลมเปาหมายในการลดความเสยง

ตอโรคตดตอทางเพศสมพนธ

อตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธเพมขนของเยาวชน อาย 15-24 ป เพมขน

ขาดความรวมมอในการกระตนเตอนใหเกดการปองกนฯโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธ

ปจจยนา

พฤตกรรมกลมเสยง ปจจยเออ

ระบบบรการ ปจจยเสรม

สภาพแวดลอม/สงคม

Problemกลมเสยงมพฤตกรรมทางเพศทไมปลอดภย

ความร/ทศนคต/คานยมตอการใชถงยางอนามย เพอปองกนโรคฯ

กลมวยเรยนปจจบนมกไปเชาหอพก หรอบานเชาอยดวยกนเปนคๆ

กลมเสยงเขาไมถงระบบบรการ(ไมรจะไปรบคาแนะนาปรกษาทไหน)

ความเสยงตอการตดเชอเอดสเพมขนการตงครรภในวยรนเพมสงขน

การเปลยนคนอนบอย (มว/สกปรก)

ปจจยเสรม

ชองทางการสอสารประชาสมพนธ

ชองทางการสอสารไมครอบคลมกลมเปาหมาย

จดบรการถงยางอนามยไมเพยงพอ ไมกลาเปดเผยตวเองเมอเปนโรคตดตอ


การไมสวมถงยางอนามยขณะมเพศสมพนธ

ความเสยงตอการเปนมะเรงปากมดลก

ระบบบรการของรฐจาเปนตองระบตวตนทชดเจนของผปวย ทาใหเกดความอายในการเขารบการตรวจ

คดกรอง/รกษา การใชสารเสพตด ทาใหเกดความตนตว

ทางเพศ

Social media ทาใหเยาวชนเขาถงสอลามกไดงาย สงเสรมใหม

เพศสมพนธกนงายขน

34

2.2) ปญหา : ยงไมมระบบเฝาระวงทเปนมาตรฐาน และการบรหารจดการเชงระบบ ภาพท 12 รากปญหาของการไมมระบบเฝาระวงทเปนมาตรฐานและการบรหารจดการเชงระบบ

มระบบรายงานขอมลหลายแหลง

ขาดการรายงานขอมลทครบถวนเพอการเฝาระวง ทาให Underline

ขาดแพทยผเชยวชาญดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ ในการคดกรอง และรกษาทาใหการ

ระบโรคในระบบขอมลไมชดเจน

ขาดการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธอยางเปนระบบ

ขาดแนวทางการรายงานทชดเจน

ไมมระบบการบรหารจดการเชงระบบ

ปจจยเออ

ระบบบรการ

ปจจยนา

เจาหนาทขาดความตระหนกในการรายงานขอมลทมคณภาพ

Problem

ขาดเจาหนาทรบผดชอบโดยตรง

นโยบายมมดาเนนงานตามนโยบายสาคญมากกวาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ขาดระบบการรายงานทครอบคลมกบทกกลมเสยง

ขาดแรงจงใจในการดาเนนงาน

ไมมระบบขอมลเพอการเฝาระวงทเปน Std.

เจาหนาทไมนาแนวทาง/คมอทกรมควบคมโรคกาหนดไปใชในการปฏบตงาน

ปจจยเสรม ขาดงบประมาณในการพฒนาระบบขอมล

หนวยงานทเกยวของไมเหนความสาคญของการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ

35

3. การวเคราะหผลลพธ (Outcome) และกาหนดวตถประสงคของแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธ (Objective Setting)

3.1 การวเคราะหผลลพธ (Outcome) จากการวเคราะหสาเหตของปญหา (Root cause analysis) ไดนามาจดกลมสาเหตหลกใหชดเจน หลงจากนนจงกาหนดผลลพธ (Outcome) ในแตละระดบ ไดแก ผลลพธระยะยาว (A : ผลกระทบทางสขภาพ ทตองการใหเกดขน) ระยะกลาง (B : เงอนไขทสงผลตอสขภาพ) และระยะสน (C : ปจจยทมอทธพลตอสขภาพ) ทตองการใหเกดขน ดงภาพท 13 ดงน ภาพท 13 แสดงผลการวเคราะหผลลพธในแตละระดบทคาดหวงใหเกดขนเพอการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ผลลพธ (Outcome) ระยะสน

(C : ปจจยทมอทธพลตอสขภาพ) ระยะกลาง

(B : เงอนไขทสงผลตอสขภาพ) ระยะยาว

(A : ผลกระทบทางสขภาพทตองการ)

การปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธลดลง

B1 : การเปลยนแปลงพฤตกรรม

B2 : การพฒนาระบบบรการ

B3 : การพฒนากลไกทางสงคม

เครอขาย และบคคลทเกยวของมสวนรวมในการกระตนเตอนและสงเสรมใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

C1 : กลมเปาหมายมความร ความ

เขาใจ ทศนคต คานยมในการตระหนก

ถงเรองการปองกนโรคตดตอทาง


C4 : มระบบการรายงานขอมลเพอการ

เฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธท

เปนมาตรฐาน และครอบคลมทก

กลมเปาหมาย

C5 : เกดความรวมมอในการสงเสรม

การใชถงยางอนามยเพอปองกน

โรคตดตอทางเพศสมพนธจากภาคสวน

ตางทเกยวของ

C2 : มกลไกการสอสารความรเกยวกบ

การปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ใหเขาถงกลมเปาหมาย

หนวยบรการสาธารณสขดาเนนการคดกรองตามแนวทางฯ มาตรฐานฯและเปนมตร

มระบบการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมาตรฐาน

C3 : เจาหนาทตระหนกถงความสาคญ

ของการรายงานขอมลทมคณภาพ

กลมเปาหมายมพฤตกรรมการใช

ถงยางอนามยเพอปองกนโรคตดตอ


36

3.2 กาหนดวตถประสงคเพอจดทาแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ เปาประสงคของแผนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ : เพอลดอตราการปวยดวยโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธทเปนอนตราย (ซฟลส และหนองใน) ตอประชากรแสนคน ระยะเวลา ตวชวด เปาหมาย

ภายใน 5 ป (พ.ศ.2564) อตราการปวยดวยโรคซฟลส ไมเกน 3.5 อตราการปวยดวยโรคหนองใน ไมเกน 8.0

หมายเหต - สอดคลองกบเปาหมายของยทธศาสตรปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต ป 2560 - Baseline ป พ.ศ. 2557 อตราปวยโรคซฟลส 4.89 ตอประชากรแสนคน , อตราปวยโรคหนองใน 10.63 ตอประชากรแสนคน

วตถประสงค 1. เพอสงเสรมการใชถงยางอนามยในการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธใหครอบคลมกลมเสยง

รอยละ 90 ภายในป 2564 2. เพอสงเสรมใหกลมเสยงเขาถงบรการคดกรองโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมตรของสถาน

บรการของรฐ รอยละ 80 ภายในป 2564 3. เพอใหเกดความรวมมอในการใชระบบรายงานฯทเปนมาตรฐานเดยวกน และรายงานขอมล

อยางมคณภาพ รอยละ 100 ภายในป 2564

4. วเคราะห SWOT Analysis ของการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยศกษาจากการทบทวนเอกสารผลการดาเนนงานตางๆทเกยวของ และนามาวเคราะหจดออน จดแขง โอกาส อปสรรค ของการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ พบวา

จดแขง (Strenght) โดยศกษาปจจยภายในทสงเสรมใหเกดผลสาเรจในการดาเนนงาน ไดแก - มยทธศาสตรโรคตดตอทางเพศสมพนธ/ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการยตปญหาเอดส/

ยทธศาสตรถงยางอนามย - สามารถบรณาการรวมกบการดาเนนงานปองกนโรคเอดส - มแนวทางการดแลรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ และแนวทางระดบชาตเรองการกาจดซฟลสแต

กาเนดในประเทศไทย พ.ศ.2558

จดออน (Weakness) ศกษาปจจยภายในทเปนอปสรรคใหไมเกดผลสาเรจในการดาเนนงาน ไดแก - ขาดเครองมอททนสมย และมความไวสงในการตรวจคดกรองโรคตดตอทางเพศสมพนธ - ยงมกลมประชากรทเปนกลมเสยง กลมเปราะบาง ในพนททเขาถงไดยากตอการตรวจคดกรอง

และรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ - คาแนะนา และ การตรวจตดตามโรคตดตอทางเพศสมพนธ ในบางครงไมเออตอวถการประกอบ

อาชพของกลมเสยง

37

- ระบบบรการการคดกรอง การตรวจรกษาในสถานบรการสาธารณสขในประชากรกลมเสยง - การคนหาประชากรกลมเสยงเพอเขามาสระบบการตรวจรกษายงไมครอบคลม

โอกาส (Opportunity) ศกษาปจจยภายนอกทสงเสรมใหเกดผลสาเรจในการดาเนนงาน ไดแก - มโครงการ To be number1 ทมทลกระหมอมหญงอบลรตนราชกญญา สรวฒนาพรรณวดเปน

องคประธานในการผลกดนและสนบสนนโครงการเพอเขาถงกลมเยาวชนไดมากขน - ชดสทธประโยชนของหลกประกนสขภาพถวนหนา ใหคนไทยทกคน ทกสทธสามารถไปตรวจหา

Anti HIV ไดทโรงพยาบาลทกแหงทวประเทศไทย โดยตรวจฟรไดปละ 2 ครง - คณะกรรมการแพทยสภาในการประชมครงท 9/2557 วนท 11 กนยายน 2557 มตเหนชอบ

แนวปฏบตของแพทยเกยวกบเอชไอว 2557 เพอใหคนทกกลมทกวยไดเขาถงบรการการตรวจและรกษาการตดเชอเอชไอว โดยไมจากดอาย

- มแหลงงบประมาณสนบสนนหลายแหง เชน สปสช. สสส. และองคการอนามยโลก - ชองทางการสอสารในปจจบนมมากมายหลายหลาย ทรวดเรว และเขาถงไดงาย เชน Social

media หรอการทา Application

ผลกระทบ (Threat) ศกษาจากปจจยภายนอกทเปนอปสรรคไมใหเกดผลสาเรจในการดาเนนงาน ไดแก ยงมกลมประชากรตางดาว ทเขามาทางานในประเทศไทย ทเขาถงไดยากตอการตรวจคดกรองและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ 5. การวเคราะหภาคเครอขาย (Stakeholder) และวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน (Force Filed Analysis)

จากการวเคราะหรากปญหา ผลลพธ และวตถประสงคแลวตามขอมลขางตนทไดวเคราะหมานน จงไดนาแตชดผลลพธ (Outcome B และ C) มาวเคราะหวามภาคเครอขาย (Stakeholder) ทเกยวของตอการดาเนนงานให ชดผลลพธนนๆ บรรลผลสาเรจ ซง Stakeholder จะมอย 2 กลม ไดแก Boundary Partner และ Strategic Partner โดย Boundary Partner เปนภาครวมปฏบตการทจะทาให Outcome นนสาเรจ ในสวนของ Strategic Partner จะเปนภาคระดบนโยบายทสนบสนนการปฏบตงานของ Boundary Partner รวมทงวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน (Force Filed Analysis) ของแตละภาคเครอขาย เพอออกแบบกจกรรมทตองทาเพอใหดาเนนงานใหสาเรจตามผลลพธทตองการ และนามาจดกลมเพอกาหนดการดาเนนงานและกจกรรมสาคญทตองดาเนนงาน ดงนรายละเอยดดงตารางท 8

38

ตารางท 8 แสดงการวเคราะหภาคเครอขาย (Stakeholder) และวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน (Force Filed Analysis) ในการดาเนนงาน

1) ผลลพธทคาดหวง : กลมเปาหมายมพฤตกรรมการใชถงยางอนามยเพอปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ Boundary Partner แรงเสรม (+) /แรงตาน(-) สงทตองทา

ครทปรกษา,ครผสอน และผบรหารสถานศกษา ในระดบมธยมศกษา สถาบนอาชวศกษาสถาบนอดมศกษา)

(+) ชวยเสรมสรางองคความรเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ และการปองกนใหแกเยาวชนในสถานศกษาไดผ า นบท เ ร ยน ห ร อ สอดแทรก ในหลกสตรหรอกจกรรมตางๆ (-) มภาระการสอนมาก

1. พฒนาชดความรและสอประชาสมพนธเพอเ ผ ยแพร เ ร อ ง ก า รป อ ง ก น โ ร ค ต ด ต อท า งเพศสมพนธ

2. จดกจกรรมรณรงคสรางความตระหนกอนตรายของโรคตดตอทางเพศสมพนธและการปองกนทเหมาะสม

3. บรณาการรวมกบโครงการ To be Number1 ในสถานศกษาเพอเปนจดใหคาปรกษาแกเยาวชน

เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสข

(+) เปนผรบผดชอบงานโดยตรงในการเฝาระวงปองกนโรคฯ (-) ภาระงานมาก (-) ขาดการดาเนนงานเชงรก

1.ทาแนวทางการปฏบตงานใหชดเจน และผลกดนใหดาเนนการตามมาตรฐานและเปนมตร และสรางความตระหนกในการสงเสรมการปองกนอยางเปนระบบ

2.พฒนาชองทางการสอสารประชาสมพนธความเสยงใหเขาถงและครอบคลมกลมเปาหมาย

3.ดาเนนการเชงรกเพอเขาถงกลมเปาหมาย

นกพฤตกรรมศาสตร (+) มความรความเชยวชาญดานการปรบเปลยนพฤตกรรม

เชญมาเขารวมกระบวนการใหความรและปรบเปลยนพฤตกรรมเยาวชนในการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

เครอขายเปาหมาย เชน แกนนาเยาวชนในสถานศกษา กลม MSM ผดแลกลมพนกงานบรการทางเพศ ฯลฯ

(+) เขาถงกลมเปาหมายไดด และสามารถโนมนาวใจของกลมเสยงได (-) การดาเนนงานคอนขางอสระ ไมอยในการควบคมของใคร

1.สรางเครอขายเพอขยายผลการดาเนนงานใหเขาถงกลมเปาหมาย

2. สรางแรงจงใจใหเกดความรวมมอในการดาเนนงาน

Strategic Partner แรงเสรม (+) /แรงตาน(-) สงทตองทา

ผอานวยการโรงเรยน,สภาบนอาชวศกษา และสถาบนอดมศกษา

(+) มอานาจสงการ และสามารถผลกดนการดาเนนงานในสถานศกษา (-) ไมใหความสาคญถาไมเหนความจาเปนพอ

ผลกดนใหเกดความรวมมอกบภาคสาธารณสขเพอจดทาแผนงานใหความรและกจกรรมรณรงคในสถานศกษาเพอปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

นายแพทยสาธารณสขของแตละจงหวด

(+) มอานาจสงการ และตดตามการดาเนนงานของเจาหนาท (-) งบประมาณในการดาเนนงานของแตละพนทมจากด

กาหนดนโยบายในระดบพนทเพอใหเกดการเฝาระวงและการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธเชงรก

39

2) ผลลพธทคาดหวง : หนวยบรการสาธารณสขดาเนนการคดกรองตามแนวทางฯ มาตรฐานฯและเปนมตร Boundary Partner แรงเสรม (+) /แรงตาน(-) สงทตองทา

เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสข เชน แพทย พยาบาล นกวชาการสาธารณสข ฯลฯ

(+) เปนผรบผดชอบงานโดยตรงในการเฝาระวงปองกนโรคฯ (-) ภาระงานมาก (-) ขาดความเชยวชาญในการตรวจคดก ร อ ง แ ล ะ ร ก ษ า โ ร ค ต ด ต อ ท า งเพศสมพนธ (-) ดาเนนงานเชงรบ มากกวาเชงรก

1. ผลกดนใหเจาหนาทดาเนนการตามมาตรฐานอยางชดเจน และสรางความตระหนกในการสงเสรมการปองกน

2 . พฒนาชองทางการเ ขา ถงบรการ และชองทางการใหคาปรกษาสาหรบกลมเปาหมายใหคลอบคลม

คณะกรรมการสมาคมแพทยโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงประเทศไทย

(+) พฒนาแพทยทมความเชยวชาญดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ (+) แพทยในสมาคมฯ สามารถถายทอดและถอดบทเ รยนใหกบแพทยหรอเจาหนาททยงไมมประสบการณ (-) เปนองคกรอสระ

สรางความรวมมอในการแลกเปลยนเรยนร ถอดบทเรยนเกยวกบการคดกรอง ปองกน และรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธใหกบแพทยรนหลงทสนใจ และยงขาดประสบการณ


ผ บ รหารหน วยบ รการสาธารณสข

(+) สามารถกาหนดนโยบายและแนวทางการดาเนนงานของสถานบรการสาธารณสขทเปนมตรกบกลมเสยง (+) มอานาจสงการ และตดตามการดาเนนงานของเจาหนาท (-) งบประมาณในการพฒนาคณภาพ

1.ผลกดนการดาเนนงานของสถานบรการสขภาพทเปนมตร ไมตตราผทตดเชอฯ 2 .ผล ก ดนการ ด า เน น ง าน เช ง ร ก ใ ห เ ข า ถ งกลมเปาหมาย 3. บรณาการการดาเนนงานรวมกบงานอนทเ ก ย ว ข อ ง เ พ อ ใ ห ก า ร ใ ช ง บประมาณ เก ดประสทธภาพสงสด

ม ห า ว ท ย า ล ย ท เ ป ดหลกสตรแพทย

(+) เปนภาคสวนทมสมรรถนะในการพฒนาหล กส ตรแพทย เฉพาะทาง เกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ (-) นโยบายการจดการศกษาในแตละสถาบนทแตกตางกน

พฒนาหลกสตรแพทย เฉพาะทาง เก ยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ

สมาคมแพทยโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงประเทศไทย

(+) ชวยผลกดนกลไกการพฒนาแพทยทมความเชยวชาญดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ (+) แพทยในสมาคมฯ สามารถถายทอดและถอดบทเ รยนใหกบแพทยหรอเจาหนาททยงไมมประสบการณ (-) เปนองคกรอสระ

สรางความรวมมอในการแลกเปลยนเรยนร ถอดบทเรยนเกยวกบการคดกรอง ปองกน และรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธใหกบแพทยรนหลงทสนใจ และยงขาดประสบการณ

40

3) ผลลพธทคาดหวง : มระบบการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมาตรฐาน

Boundary Partner แรงเสรม (+) /แรงตาน(-) สงทตองทา

เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสขภาครฐ

(+) เปนผรบผดชอบงานโดยตรงในการเฝาระวงปองกนโรคฯ (+) เปนผใชขอมลเพอเฝาระวงโรคฯในพนทรบผดขอบ (-) มหลายระบบการรายงาน ยงไมบรณาการรวมกนเพอใชประโยชน (-) ภาระงานมาก (-) ไมตระหนกถงความสาคญของการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงฯ

1. จดทาแนวทางการรายงานขอมลใหเจาหนาทท เกยวของอยางชดเจน และสะดวกตอการดาเนนงาน

2. ผลกดนและสรางความตระหนกความสาคญของการรายงานขอมลเพอเฝาระวงการระบาดของโรคตดตอทางเพศสมพนธในพนทรบผดขอบใหมคณภาพ

เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสขภาคเอกชน

(-) ไมเขาใจบทบาทการดาเนนงาน(-) ไมมระบบการรายงานขอมลรองรบการดาเนนงานของภาคเอกชน (-) ไมตระหนกถงความสาคญของการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงฯ

สรางความรวมมอในการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ

เจาหนาท Outsource ทจะมาชวยพฒนาระบบการรายงานขอมลการเฝาระวงฯ

(+) มศกยภาพในการพฒนาและบรณาการฐานขอมล และการประมวลผลขอมลเพอนาไปใชประโยชนเพอการเฝาระวง (-) ไมเ ขาใจบรบทการดาเนนงานเพอใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

พฒนาระบบฐานขอมล เ พอการเฝ าระว งโรคตดตอทางเพศสมพนธใหเปนมาตรฐานเพยง 1 ระบบใหเปนมาตรฐาน


ผ บ รหารหน วยบ รการสาธารณสขภาครฐ

(+) มอานาจสงการ และตดตามการดาเนนงานของเจาหนาท (-) ภาระงานมาก อาจไมคอยไดตดตามการรายงานของเจาหนาทวามคณภาพหรอไม

1.ผลกดนใหเจาหนาทการดาเนนงานของสถานบรการสขภาพทเปนมตร ไมตตราผ ทตดเชอฯ และรายงานขอมลทมคณภาพในระบบการเฝาระวงฯ 2. กาหนดผรบผดชอบในการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงฯ ใหมคณภาพและเปนระบบ

เ จ า ข อ ง ส ถ า น บ ร ก า รสขภาพภาคเอกชน

(-) ไมเขาใจบรบทการดาเนนงานเพอใหเ ก ด ก า ร ป อ ง ก น โ ร ค ต ด ต อ ท า งเพศสมพนธ

สรางความรวมมอในการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ

อธบดกรมควบคมโรค (+) มอานาจสงการในการพฒนาระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงฯ

ผลกดนการบรณาการฐานขอมลจากแหลงตางๆ

41

4) ผลลพธทคาดหวง : เครอขาย และบคคลรอบขางกลมเสยงทเกยวของมสวนรวมในการกระตนเตอนและสงเสรมใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

Boundary Partner แรงเสรม (+) /แรงตาน(-) สงทตองทา

ครอบครวของกลมเสยง (พอแม ญาต ฯลฯ)

เพอนรวมงาน

(+) ใกลชดกบกลมเสยง(-) ไมตระหนกถงความสาคญ (-) ไมรจะใหคาปรกษาอยางไร

พฒนาองคความร และสอสารใหเกดความเขาใจ เสรมสรางสมรรถนะในการใหคาปรกษาเพอปองกนโรคฯ

เจ าหนาทสาธารณสขในพนท เชน อสม.

(+) เปนผรบผดชอบงานโดยตรงในการเฝาระวงปองกนโรคฯในพนท (-) ภาระงานมาก (-) ขาดความเชยวชาญในการตรวจคดก ร อ ง แ ล ะ ร ก ษ า โ ร ค ต ด ต อ ท า งเพศสมพนธ

ผลกดนการใหคาปรกษาแกกลมเสยงในชมชนและในพนท

ผประกอบการหอพก บานเชา รอบสถานศกษา

(+) สามารถเปนจดสงเสรมการเขาถงของถงยางอนามยเพอใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธได (-) ไมเขาใจบรบทการดาเนนงานเพอใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ และไมตระหนกถงความสาคญ

1. สรางความรวมมอในการสงเสรมองคความร และสรางความตระหนกถงอนตรายของโรคตดตอทางเพศสมพนธ และการปองกนตวเอง 2. สงเสรมการจดทาจดจาหนวยถงยางอนามยราคาทเขาถงไดงาย หรอจดบรการถงยางอนามยฟร ฯลฯ

ชมชน ทองถน (+) ใกลชดกบกลมเสยง( + ) สามา รถ พฒนาจ ดบ ร ก า ร ใ หคาปรกษาของหมบาน (-) ไมตระหนกถงความสาคญ

จดกจกรรมรณรงคเพอใหเกดความตระหนกในการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธในชมชน


ผ บ ร ห า ร ส ถ า นประกอบการ

(+) มอานาจในการกาหนดนโยบายเพอใหลกจาง หรอพนกงานเรยนรการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ (-) ไมตระหนกถงความสาคญ (-) ไมสามารถไปบงคบหรอควบคมได ขนอยกบความพอใจของผบรหารสถานประกอบการนนๆ

สรางความรวมมอในการสงเสรมองคความร และสรางความตระหนกถงอนตรายของโรคตดตอทางเพศสมพนธ และการปองกนตวเอง โดยการสอสารประชาสมพนธ และจดกจกรรมรณรงคปองกนอยางตอเนอง

กระทรวงแรงงาน (+) ดแลในเรองการจดชดสวสดการสาหรบแรงงานในสถานประกอบการใหไดรบการตรวจคดกรองและเขารบการรกษาในระบบ ( -) ไม เ ขาใจบรบทการดาเนนงานเพอใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ และไมตระหนกถงความสาคญ

42

อ ง ค ก ร ปกค ร อ ง ส ว นทองถน

(+) มอานาจในการจดกจกรรมรณรงค(+) มงบประมาณสนบสนน (-) มโนยายเฉพาะในแตละพนท (-) ไมเขาใจบรบทการดาเนนงานและไมตระหนกถงความสาคญเพอใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

กระทรวงกลาโหม (+) มอานาจในการสงการ และดแลควบคมกลมทหารเกณฑ และทหารในคายทหาร ใหมการปองกนโรคฯ (-) ไมเขาใจบรบทและไมตระหนกถงความสาคญของการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

6. ขอเสนอการกาหนดมาตรการ กจกรรมสาคญการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

จากขอมลการวเคราะหสถานการณ (Situation Analysis) ผลลพธ (Outcome) และวเคราะห Stakeholder รวมทงแรงตานแรงเสรมขางตนทกลาวมาแลวนน จงไดนามาออกแบบจดทาขอเสนอชดมาตรการสาคญ 4 มาตรการ ไดแก

1. สงเสรมและสรางการเรยนรใหกลมเปาหมายมความร และตระหนกถงการปองกนโรคตดตอ ทางเพศสมพนธ

2. พฒนาหนวยคณภาพการคดกรองและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ 3. พฒนาระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ 4. ขบเคลอนกลไกดานภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอ

ทางเพศสมพนธ โดยมขอเสนอชดกจกรรมสาคญ ดงน

ตารางท 9 ขอเสนอมาตรการและชดกจกรรมสาคญเพอนาสเปาหมายการลดโรค มาตรการ กจกรรมสาคญ

ระดบกรมควบคมโรค ระดบ สคร. ระดบจงหวดมาตรการท 1 สงเสรมและสรางการเรยนรใหกลมเปาหมายมความร และตระหนกถงการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

1.1. พฒนาชดความร และสอตนแบบเรองอนตราย และการปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ 1.2 พฒนารปแบบการสอสาร และชองทางการการถายทอดความรเกยวกบการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ เชน ทาง Social media , Social Network , Application ฯลฯ ใหเขาถงกลมเปาหมาย

1.1 ถายทอดชดความร และสอประชาสมพนธใหกบภาคสวนทเกยวของตอการดาเนนงานในพนท 1.2 จดกจกรรมรณรงคสงเสรมการปองกนโรคตดตอทางเพศในพนทรบผดชอบ 1.3 พฒนาศกยภาพวทยากรระดบเขต/จงหวด

1.1 จดกจกรรมรณรงคสงเสรมการปองกนโรคตดตอทางเพศ และปรบทศนคตเพอใหเกดคานยมตอการใชถงยางอนามยเพอการปองกนโรค 1.2 สงเสรมการใชถงยางอนามยในกลมเปาหมาย 1.3 สอสารถายทอดและผลกดนการใชยทธศาสตรการ

43

มาตรการ กจกรรมสาคญ

ระดบกรมควบคมโรค ระดบ สคร. ระดบจงหวด1.3 พฒนาความรวมมอในการจดหาสนบสนนถงยางอนามยใหถงกลมเปาหมายอยางเพยงพอ 1.4 สงเสรมการเขาถงและใชถงยางอนามยในกลมเปาหมายใหครอบคลม 1.5 ตดตามประเมนผลระดบเขตสขภาพ 1.6 สอสารถายทอดยทธศาสตรการใชถงยางอนามย และยทธศาสตรปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต

1.4 สงเสรมการใชถงยางอนามยในกลมเปาหมาย 1.5 ตดตามประเมนผลระดบจงหวด 1.6 สอสารถายทอดและผลกดนการใชยทธศาสตรการใชถงยางอนามย และยทธศาสตรปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต

ใชถงยางอนามย และยทธศาสตรปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต

มาตรการท 2 พฒนาหนวยคณภาพการคดกรองและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2.1 พฒนารปแบบแนวทางการคดกรอง รกษาและปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมตรและเปนมาตรฐาน ทงเชงรบและเชงรกใหครอบคลมทกกลมเปาหมาย 2.2 สรางความรวมมอในการพฒนาหลกสตรแพทยพยาบาล ในการตรวจคดกรองและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธตามมาตรฐาน 2.3 พฒนาและสงเสรมการใชนวตกรรมเพอเพมประสทธผลการตรวจรกษา และการปองกนแบบครบวงจร

2.1 พฒนาคลนกโรคตดตอทางเพศสมพนธแบบครบวงจรและเชงรก เพอเรงรดการปองกนและรกษาใหครอบคลมทกกลมเปาหมาย 2.2 อบรมความร ทกษะการดาเนนงานปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธเชงรก

2.1 จดบรการตรวจคดกรอง รกษาฯ ทเปนมตรใหกบกลมเปาหมายตามมาตรฐาน 2.2 เรงรดการคดกรองและสงเสรมการปองกนและรกษาโรคแบบครบวงจรใหกกลมเปาหมายในพนท 2.3 สงเสรมการพฒนาศกยภาพบคลากรทางการแพทยในการตรวจรกษาทเปนมตรแบบครบวงจร ตามแนวทาง และมาตรฐานของกรมควบคมโรค

มาตรการท 3 พฒนาระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ

3.1 พฒนาระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธทเชอมโยงทกระดบและครอบคลม ดานระบาดวทยา การคดกรองโรคและรกษา และพฒนา “คลงขอมลเชงยทธศาสตรของชาตดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ ทพรอมใชในการตดสนใจเชงนโยบายและการพฒนาปรบปรงการดาเนนงาน” 3.2 พฒนาแนวทางความรวมมอกบสถานบรการสขภาพภาคเอกชนในการรายงานขอมลโรคตดตอทางเพศสมพนธ ผานการบงคบใช พรบ.โรคตดตอ 2558 3.3 จดทาคมอ/แนวทางการรายงานขอมลในระบบฯใหชดเจน และถายทอดไปยงระดบตางๆทเกยวของ

3.1 ถายทอดคมอ/แนวทางการรายงานขอมลในระบบฯ ทชดเจนไปยงหนวยงานระดบตางๆทเกยวของ 3.2 พฒนาศกยภาพเจาหนาททรบผดชอบการบนทกขอมลในระบบใหมคณภาพในระดบจงหวด3.3 ผลกดนความรวมมอกบสถานบรการสขภาพภาค เอกชนในการรายงานขอมลโรคตดตอทางเพศสมพนธ 3.4 ตดตามประเมนผลการใชระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

3.1 ผลกดนใหสถานบรการสาธารณสขทสงกดหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และทองถน รายงานขอมลในระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธอยางมคณภาพ ครบถวน และตรงเวลา 3.2 ผลกดนความรวมมอกบสถานบรการสขภาพภาค เอกชนในการรายงานขอมลโรคตดตอทางเพศสมพนธ

44

มาตรการ กจกรรมสาคญ

ระดบกรมควบคมโรค ระดบ สคร. ระดบจงหวด3.4 พฒนาศกยภาพเจาหนาททรบผดชอบการบนทกขอมลในระบบใหมคณภาพในระดบเขต 3.5 ตดตามประเมนผลการใชระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

มาตรการท 4 ขบเคลอนกลไกดานภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

4.1 ขบเคลอน และสนบสนนภาคเครอขายดาเนนการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ 4.2 พฒนาศกยภาพเจาหนาทสาธารณสขในการไปพฒนาความรใหแกแกนนาภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ และสงเสรมการใชถงยางอนามย 4.3 จดทาสอประชาสมพนธฯตนแบบสนบสนนใหกบภาคเครอขาย/ครอบครว/ ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ 4.3 ตดตามประเมนผลภาพรวมประเทศ

4.1 ขบเคลอน และสนบสนนภาคเครอขายดานการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธในระดบเขต 4.2 พฒนาความรใหแกแกนนาภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ และการใหคาปรกษาแกกลมเสยงในระดบเขต 4.3 สนบสนนสอประชาสมพนธใหกบภาคเครอขาย 4.2 ตดตามประเมนผลระดบเขต

4.1 พฒนาความรใหแกแกนนาภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ และการใหคาปรกษาแกกลมเสยงในระดบจงหวด 4.2 สนบสนนสอประชาสมพนธใหกบภาคเครอขาย/ครอบครว/ ชมชน 4.3 ตดตามประเมนผลระดบจงหวด

ภาพท 14 โปรแกรมผลลพธของแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

Inputs Activities Participant Outputs Outcomes

ผเชยวชาญดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ

งบประมาณสนบสนนจากภาครฐ และภาคเครอขาย องคกรภาคประชาสงคม

มาตรการการดาเนนงานของกระทรวงสาธารณสข

แผนยทธศาสตรการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

แนวทางการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

สงเสรมและสรางการเรยนรใหกลมเปาหมายมความร และตระหนกถงการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

พฒนาหนวยคณภาพการคดกรองและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

พฒนาระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ขบเคลอนกลไกดานภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

Target Population- เยาวชนในสถานศกษา

- ทหารเกณฑ - MSM - FSW

- บคลากรของหนวยบรการสาธารณณสข

กลมเปาหมายมความร ความเขาใจ และตระหนกถงการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

บคลากรดานการแพทยไดพฒนาองคความรเกยวกบการคดกรองและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

หนวยบรการสาธารณสขมคดกรองโรคตดตอทางเพศสมพนธตามแนวทางทกาหนด

มระบบการรายงานขอมลเพอเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธทมมาตรฐาน

มแนวทางความรวมมอเครอขายทเกยวของ

Boundary Partner- สถานศกษา

- หนวยบรการสาธารณสข

- หอพก บานเชาบรเวณสถานศกษา

- สถานประกอบการ - เครอขาย MSM/FSW

Strategic Partner สพฐ./

กระทรวงศกษาธการ/ สภามหาวทยาลย

สมาคมแพทย STI

กระทรวงกลาโหม

กระทรวงแรงาน

45

บทท 5 สรปผลการศกษา อภปรายผล และขอเสนอแนะ

จากการศกษาขอมลการดาเนนงานทผานมา พบวาการทางานปองกนควบคมโรคเกยวกบเพศสมพนธใหความสาคญในการปองกนและแกไขปญหาโรคเอดสอยางมาก อนสงผลใหแนวโนมอตราการเจบปวยและการเสยชวตดวยโรคเอดสของประชากรไทยลดลงกวาในอดต อยางไรกตาม ยงมการแพรระบาดของโรคตดตอทางเพศสมพนธอนๆ ทกลบเพมสงขน โดยการศกษาครงนไดดาเนนการศกษาเชงคณภาพจากการรวบรวมขอมลเกยวกบสถานการณโรค รวมถงการดาเนนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธจากเอกสารการดาเนนงานตางๆทเกยวของ โดยมวตถประสงคเพอศกษาแนวโนมการปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ และวเคราะหรากปญหารวมถงผมสวนเกยวของภาคสวนตางๆทสามารถชวยในการสงเสรมการดาเนนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธใหบรรลการลดโรค รวมทงจดทาขอเสนอในการจดทาแผนงาน/โครงการทมประสทธผลตอเปาหมายการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธตอไป โดยนาทฤษฎดานพฤตกรรมมาประยกตใชในการออกแบบกจกรรมเพอใหกลมเสยง เกดการปรบเปลยนพฤตกรรมใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

5.1 สรปผลการศกษา 5.1.1 แนวโนมสถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธ จากการศกษาขอมลทงทางดานระบาดวทยา จากระบบรายงาน 506 ของสานกระบาดวทยา โดยใชโมเดล

ทางระบาดวทยา คอ 6 epidomology มาศกษาทบทวนในเรองของ 1) อตราปวย และอตราตาย(Burden) 2) การกระจายตวของโรค(Distribution) 3) ปจจยการเกดโรค (Determinant) 4) มาตรการทเคยดาเนนการมา (Intervention) 5) ปจจยทสนบสนนการดาเนนงาน (Program Respond) 6) งานประเมนผลทเกยวของ (Evaluation) พบวา ในภาพรวมประเทศ พ.ศ. 2556-2559 มแนวโนมอตราการปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธเพมสงขนตามลาดบ คอ 18.5, 19.7, 23.8 และ 25.5 ตอประชากรแสนคน โดยเฉพาะในกลม 5 โรคสาคญทางเพศสมพนธ คอ หนองใน ซฟลซ หนองในเทยม แผลรมออน และกามโรคของตอมและทอนาเหลอง ซงในกลมนปวยเปนโรคหนองในจานวนมากทสด รองลงมาเปนโรคซฟลส

ดานการกระจายของโรค พบวา ขอมลจากระบบ รง.506 ของสานกระบาดวทยา ในระหวางป 2558-2559 มการกระจายตวของกลมโรคตดตอทางเพศสมพนธ เชน โรคซฟลส มการกระจายตวสงสดในเขตภาคกลาง (7.48 และ 7.69 ตอประชากรแสนคน) รองลงมาคอ ภาคเหนอ (6.08 และ 7.43 ตอประชากรแสนคน) ภาคใต (3.68 และ 5.97 ตอประชากรแสนคน) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (2.63 และ 4.15 ตอประชากรแสนคน) ตามลาดบ และโรคหนองใน มการกระจายตวสงสดในเขตภาคเหนอ (20.77 และ 22.17 ตอประชากรแสนคน) รองลงมาคอ ภาคกลาง (13.64 และ 13.95 ตอประชากรแสนคน) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (11.81 และ 14.70 ตอประชากรแสนคน) และภาคใต (5.28 และ 7.01 ตอประชากรแสนคน) ตามลาดบ

โดยกลมอายทมอตราการปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธสง คอ กลมเยาวชนอายระหวาง 15-24 ป รองลงมา คอ ชวงอาย 25-34 ป และแตละปมแนวโนมพบผปวยอายนอยลงเรอยๆ โดยพบวาเปนเพศชายมากกวาเพศหญง

46

5.1.2 แนวโนมการดาเนนงานแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธทผานมา ปงบประมาณ พ.ศ. 2559 กรมควบคมโรคโดยสานกงานคณะกรรมการผทรงคณวฒ ไดดาเนนการจด

กระบวนการวเคราะห GAP ของการพฒนาความเขมแขงแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ พบวา

ดานท 1 การยอมรบสถานะของแผนงาน (Program) จากผทมสวนไดสวนเสยทสอดคลองกบบทบาทNational Health Authority (NHA) 12 ดาน พบวา มแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ทไดรบการยอมรบสถานะ จากผทมสวนไดสวนเสยระดบเขตและจงหวด แตยงขาดการบรหารจดการเชงระบบอยางตอเนอง ทเชอมโยงกบระดบเขตและพนท

ดานท 2 การกาหนดเปาหมายทชดเจนของ Program พบวา มการกาหนดเปาหมายและตวขวดหลก คอ “อตราปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธลดลง ไมเกนคาเฉลย Median ยอนหลง 5 ป” แตผมสวนไดสวนเสยระดบเขตและจงหวด ยงไมเขาใจการกาหนดเปาหมายทชดเจนในการลดโรค

ดานท 3 การกาหนดยทธศาสตร สาคญของ Program โดยการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสย พบวา ไดจดทายทธศาสตรปองกนและควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงชาต พ.ศ.2559-2564 และขบเคลอนยทธศาสตร โดยจดเวทสญจร 4 ภมภาค (เหนอ กลาง ใต และตะวนออกเฉยงเหนอ) มงเนนการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทงภาครฐ ภาคประชาสงคม และภาคเอกชน ไดแลกเปลยนความรและความเขาใจ ในการนาไปปรบใชประโยชนในพนท แตยงไมมการกาหนดยทธศาสตร สาคญของ Program โดยการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสย

ดานท 4 ผรบผดชอบหลก ของแผนงาน (PM/PCM) และมการกาหนดบทบาทหนาททชดเจน พบวา ผรบผดชอบหลก ของแผนงานควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ คอหวหนากลมบางรกโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ดานท 5 ทมงานหลก (Core Team) ททาหนาทบรหารจดการแผนงาน พบวา มอบหมายทมงานหลก (Core Team) ซงประกอบดวย สหสาขาวชาชพ ทงแพทย พยาบาลวชาชพ เภสชกร นกสงคมสงเคราะห นกเทคนคการแพทย และอนๆ แตการไดรบรขอมลทเกยวของ ยงไมชดเจนและครบถวน

ดานท 6 การกาหนดผมสวนไดสวนเสย(Stakeholder) ทสาคญในทกระดบ รวมทงกาหนดบทบาทหนาทของแตละหนวยงานทเกยวของ พบวา มการกาหนดและประสานงานกบผมสวนไดสวนเสย ซงเรยกผประสานงานวา “Co-STI” ทงในสวนกลาง ระดบเขต/จงหวด และหนวยงานอนๆ แตชวงอายของผประสานงาน“Co_STI” ม 2 กลมคอ อายใกลเกษยณ และกลมทเพงมารบงาน

ดานท 7 โครงสรางการดาเนนงาน ทเชอมตอจากสวนกลาง สระดบเขต นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนท พบวา มโครงสรางการดาเนนงานบางแหงยงไมชดเจน ทเชอมตอจากกลมโรคตดตอทางเพศสมพนธ สอวพ. สระดบเขตคอ สคร. นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนท แตบางแหงโครงสรางการดาเนนงานยงไมชดเจน

ดานท 8 มบคลากรทจะดาเนนการในแผนงานอยางเหมาะสมและมคณภาพในทกระดบ พบวา ยงขาดแผนงานจดการกาลงคนดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ดานท 9 งบประมาณและทรพยากรทจะบรหารแผนงานอยางเหมาะสมและตอเนอง พบวา ไดรบการสนบสนนงบประมาณดาเนนโครงการและทรพยากรทจะบรหารแผนงานอยางจากด แตงบประมาณและทรพยากรไมเพยงพอทจะพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

47

ดานท 10 การทบทวนและประเมนการดาเนนงานแผนงานอยางสมาเสมอ พบวา มการทบทวนและประเมนการดาเนนงานแผนงาน ปละ 1 ครง แตแผนงานทบทวนและประเมนการดาเนนงานในรปแบบบรณาการยงไมชดเจน

5.1.3 สาเหตของปญหาและผมสวนเกยวของในการดาเนนงานแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธ ปญหาสาคญททาใหอตราการเกดโรคตดตอทางเพศสมพนธสงขน โดยเฉพาะในกลมเสยงสง คอ เยาวชน อายระหวาง 15-24 ป พบวา มปญหาสาคญ 2 เรอง ซงเมอวเคราะหรากของปญหาดงกลาว สรปไดดงน

1. ปญหาการไมสวมถงยางอนามยขณะมเพศสมพนธ สาเหตคอ - พฤตกรรมของกลมเสยงขาดความร ความเขาใจ รวมทงทศนคตทไมรจกการปองกนโรคเมอม

เพศสมพนธ รวมถงการเขาถงสอลามกและชองทางการตดตอสอสารระหวางกลมเยาวชนทรวดเรวมากขน เชน Application แชทตางๆ

- กลมเสยงเขาไมถงระบบบรการ และขาดชองทางการปรกษาเพอลดความเสยงตอการเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2. ปญหาการไมมระบบการเฝาระวงทเปนมาตรฐาน และการบรหารจดการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธเชงระบบ

- ขาดระบบรายงานขอมลทเปนมาตรฐาน เนองจากปจจบนมหลายระบบ และขาดแนวทางการรายงานขอมลทชดเจน

- บคลากรขาดความเชยวชาญในการคดกรอง และรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ 5.1.4 ผลลพธเพอใหเกดการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธ

จากการวเคราะหสาเหตของปญหา (Root cause analysis) ไดนามาจดกลมสาเหตหลกใหชดเจน หลงจากนนจงกาหนดผลลพธ (Outcome) ทตองการใหเกดในแตละระดบ ดงน

1. ผลลพธระยะยาว (ผลกระทบทางสขภาพ) คอ การปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธลดลง 2. ผลลพธระยะกลาง (เงอนไขทสงผลตอสขภาพ) คอ

2.1) กลมเปาหมายมพฤตกรรมการใชถงยางอนามยเพอปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ 2.2) หนวยบรการสาธารณสขดาเนนการคดกรองตามแนวทางฯ มาตรฐานฯและเปนมตร 2.3) มระบบการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมาตรฐาน 2.4) เครอขาย และบคคลทเกยวของมสวนรวมในการกระตนเตอนและสงเสรมใหเกดการ

ปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ 3. ผลลพธระยะสน (ปจจยทมอทธพลตอสขภาพ) คอ

3.1) กลมเปาหมายมความร ความเขาใจ ทศนคต คานยมในการตระหนกถงเรองการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

3.2) มกลไกการสอสารความรเกยวกบการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธใหเขาถงกลมเปาหมาย

48

3.3) เจาหนาทตระหนกถงความสาคญของการรายงานขอมลทมคณภาพ

3.4) มระบบการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมาตรฐาน และครอบคลมทกกลมเปาหมาย

3.5) เกดความรวมมอในการสงเสรมการใชถงยางอนามยเพอปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธจากภาคสวนตางทเกยวของ

จากการวเคราะหผลลพธทง 3 ระดบ นามากาหนดวตถประสงคของการพฒนาแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธ

1.เพอสงเสรมการใชถงยางอนามยในการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธใหครอบคลมกลมเสยง 2.เพอสงเสรมใหกลมเสยงเขาถงบรการคดกรองโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมตรของสถาน

บรการของรฐ 3.เพอใหเกดความรวมมอในการใชระบบรายงานฯทเปนมาตรฐานเดยวกน และรายงานขอมลอยาง

มคณภาพ

5.1.5 ผลการวเคราะหผมสวนเกยวของในการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

จากการวเคราะหรากปญหา ผลลพธ และทบทวนบรบทการดาเนนงาน โดยนากลมผลลพธทตองการมาวเคราะหผมสวนเกยวของตอการดาเนนงาน รวมทงวเคราะหแรงเสรม-แรงตาน (Force Filed Analysis) ของแตละภาคเครอขายเพอใหผลลพธนนๆบรรลผลสาเรจ สามารถสรปรายละเอยดได ดงน

1) ผลลพธทคาดหวง : กลมเปาหมายมพฤตกรรมการใชถงยางอนามยเพอปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ ผมสวนเกยวของ ไดแก

- ครทปรกษา ,ครผสอน และผบรหารสถานศกษาในระดบมธยมศกษา สถาบนอาชวศกษาสถาบนอดมศกษา) ทจะชวยเสรมสรางองคความรเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ และการปองกนใหแกเยาวชนในสถานศกษาไดผานบทเรยน หรอสอดแทรกในหลกสตรหรอกจกรรมตางๆ

- เครอขายเปาหมาย เชน แกนนาเยาวชนในสถานศกษา กลม MSM ผดแลกลมพนกงานบรการทางเพศ ฯลฯ ซงเปนกลมทใกลชดและเขาถงกลมเปาหมายไดด และสามารถโนมนาวใจของกลมเสยงได

- นกพฤตกรรมศาสตร เปนมความรความเชยวชาญดานการปรบเปลยนพฤตกรรม - เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสข

2) ผลลพธทคาดหวง : หนวยบรการสาธารณสขดาเนนการคดกรองตามแนวทางฯ มาตรฐานฯและเปนมตร ผมสวนเกยวของ ไดแก

- เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสข เชน แพทย พยาบาล นกวชาการสาธารณสข ฯลฯ ซงเปนผรบผดชอบงานโดยตรงในการเฝาระวงปองกนโรคฯ แตคอนขางมภาระงานหลายดาน ทาใหทางานเชงรบมากกวาเชงรก และคอนขางขาดความเชยวชาญในการตรวจคดกรองและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

49

- คณะกรรมการสมาคมแพทยโรคตดตอทางเพศสมพนธแหงประเทศไทย โดยจะชวยในการพฒนาแพทยทมความเชยวชาญดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยแพทยในสมาคมฯ สามารถถายทอดและถอดบทเรยนใหกบแพทยหรอเจาหนาททยงไมมประสบการณ

3) ผลลพธทคาดหวง : มระบบการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธทเปนมาตรฐาน ผมสวนเกยวของ ไดแก

- เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสขภาครฐ เนองจากเปนผรบผดชอบงานโดยตรงในการเฝาระวงปองกนโรคฯ และเปนผใชขอมลเพอเฝาระวงโรคฯในพนทรบผดขอบ แตเนองจากมหลายระบบการรายงาน ยงไมบรณาการรวมกนเพอใชประโยชน

- เจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสขภาคเอกชน ซงยงไมตระหนกถงความสาคญของการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงฯ และยงไมมระบบการรายงานขอมลรองรบการดาเนนงานของภาคเอกชน

- เจาหนาท Outsource ทจะมาชวยพฒนาระบบการรายงานขอมลการเฝาระวงฯ มศกยภาพในการพฒนาและบรณาการฐานขอมล และการประมวลผลขอมลเพอนาไปใชประโยชนเพอการเฝาระวง

4) ผลลพธทคาดหวง : เครอขายและบคคลรอบขางกลมเสยงทเกยวของมสวนรวมในการกระตนเตอนและสงเสรมใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ ผมสวนเกยวของ ไดแก

- ครอบครวของกลมเสยง (พอแม ญาต ฯลฯ) และเพอนรวมงาน มความใกลชดกบกลมเสยง ซงบางสวนอาจจะยงไมตระหนกถงความสาคญ และไมมแนวทางในการใหคาปรกษาแกกลมเสยง

- เจาหนาทสาธารณสขในพนท เชน อสม. เปนผรบผดชอบงานโดยตรงในการเฝาระวงปองกนโรคฯในพนทโดยตรง

- ผประกอบการหอพก บานเชา รอบสถานศกษา ซงเปนสวนทสามารถเปนจดสงเสรมการเขาถงของถงยางอนามยเพอใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธได แตกพบวา สวนใหญยงไมมสวนรวมในการดาเนนการ และไมเขาใจบรบทการดาเนนงานเพอใหเกดการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ และไมตระหนกถงความสาคญ

5.1.6 มาตรการ กจกรรมสาคญการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ จากขอมลการวเคราะหสถานการณ (Situation Analysis) ผลลพธ (Outcome) และวเคราะห

Stakeholder รวมทงแรงตานแรงเสรมขางตนทกลาวมาแลวนน จงไดนามาออกแบบจดทาขอเสนอชดมาตรการสาคญ 4 มาตรการ ไดแก

1. สงเสรมและสรางการเรยนรใหกลมเปาหมายมความร และตระหนกถงการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2. พฒนาหนวยคณภาพการคดกรองและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ 3. พฒนาระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ 4. ขบเคลอนกลไกดานภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทาง


50

5.2 การอภปรายผล ผศกษาขออภปรายผลการศกษาตามวตถประสงค ดงน 5.2.1 สถานการณแนวโนมอตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธและการดาเนนงานแผนงานปองกน

ควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธในชวงทผานมา พบวา สถานการณอตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ ชวงป 2555-2559 เพมขนอยางตอเนอง โดยกลมเสยงทพบมากทสด อยในชวงอายระหวาง 15-24 ป รองลงมาเปนชวงอาย 25-34 ป จะเหนไดวากลมผปวยสวนใหญอยในชวงวยเจรญพนธและเปนตวสะทอนทแสดงใหเหนถงการมเพศสมพนธอยางไมปลอดภย อกทงยงเพมความเสยงตอการตดเชอเอชไอว ทงน มรายงานวาผปวยโรคตดตอทางเพศสมพนธมโอกาสตดเชอเอชไอวจากการมเพศสมพนธทไมปลอดภยมากกวาบคคลทวไป 3-5 เทา ในขณะทการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธในชวงป 2513 -2533 เนองจากมการระบาดของโรคตดตอทางเพศสมพนธอยางรนแรง ทาใหเกดการรณรงคอยางเขมแขงและดาเนนงานโครงการเชงรกในการปองกนควบคมโรคโดยการมสวนรวมจากหนวยงานตางๆทงภาครฐ เอกชน ประชาสงคม ทองถนอยางตอเนองทาใหการระบาดลดลง และในป พ.ศ.2545 เมอการระบาดของโรคลดลงอยางมาก ทาใหมการปรบโครงสรางการบรการปองกนและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมทงทรพยากรบคคลผใหบรการลดลงและไมเขมแขงเหมอนเดม ซงสอดคลองกบผลการประเมนความเขมแขงแผนงานควบคมโรคในป 2559 ทพบวา แผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธยงมชองวางในการดาเนนงานในหลายดาน ไดแก ประเดนการบรหารจดการเชงระบบทยงขาดความตอเนองทเชอมโยงกบระดบเขตและพนท ประเดนเปาหมายและตวชวดของหนวยงานมการตงไวอยางชดเจน แตผมสวนไดสวนเสยยงไมเขาใจการกาหนดเปาหมายเพอการลดโรคฯ ประเดนทมงานหลก (Core Team) ททาหนาทบรหารจดการแผนงานมการมอบหมายชดเจน แตการรบรขอมลตางๆทเกยวของยงไมชดเจน และไมครบถวน ประเดนผประสานงาน หรอทเรยกวา “Co-STI” ทงในสวนกลาง ระดบเขต/จงหวด และหนวยงาน ม 2 กลม คอ อายใกลเกษยณ และกลมทเพงมารบงาน ทาใหเกดการถายทอดความเชยวชาญยงไมตอเนอง ประเดนโครงสรางการดาเนนงาน ทเชอมตอจากสวนกลาง สระดบเขต นาสการปฏบตระดบจงหวด อาเภอ ทองถนและพนทยงไมชดเจน และยงขาดแผนงานจดการกาลงคนดานโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมทงงบประมาณและทรพยากรไมเพยงพอทจะพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยใหทนสมยในการควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงถอวาการดาเนนงานแผนงานฯไมเขมแขงเหมอนทผานมา สงผลใหปญหาการปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธเรมเพมสงขน

5.2.2 จากการศกษาขอมล ปญหาสาคญททาใหอตราการเกดโรคตดตอทางเพศสมพนธสงขน โดยเฉพาะกลมเสยงสง คอ เยาวชนอายระหวาง 15-24 ป พบวา เยาวชนกลมเสยงไมสวมถงยางอนามยขณะมเพศสมพนธ ซงมรากปญหา (Root Cause) มาจากพฤตกรรมของเยาวชนกลมเสยงขาดความร ความเขาใจ ทศนคตทไมรจกการปองกนโรคเมอมเพศสมพนธ รวมถงการเขาถงสอลามกและชองทางการตดตอสอสารระหวางกลมเยาวชนทรวดเรวมากขน เชน สอสงคมออนไลน (Social media) ตางๆ และเยาวชนกลมเสยงเขาไมถงระบบบรการ และขาดชองทางการปรกษาเพอลดความเสยงตอการเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ นอกจากนในสวนของปญหาเกยวกบระบบบรการกยงไมมระบบการเฝาระวงทเปนมาตรฐานและการบรหารจดการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธเชงระบบ พบวา รากปญหา (Root Cause) คอ ขาดระบบรายงานขอมลทเปนมาตรฐาน เนองจาก

51

ปจจบนมหลายระบบ ขาดแนวทางการรายงานขอมลทชดเจน และบคลากรขาดความเชยวชาญในการคดกรองและรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

จากการวเคราะหรากปญหา สะทอนใหเหนวา ปญหาหลก คอ เรองของพฤตกรรมของเยาวชนกลมเสยงทมพฤตกรรมทางเพศแบบไมปลอดภย เนองจากขาดความร ความเขาใจ และความตระหนกในการปองกน ดงนนผลลพธสาคญทตองการใหสงผลกระทบตอสขภาพ คอ กลมเปาหมายมพฤตกรรมการใชถงยางอนามยเพอปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ซงการทจะทาใหเกดผลลพธดงกลาว จะตองคานงถงผมสวนเกยวของในการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธใหบรรลเปาหมายการลดโรค ซงไดแก ครทปรกษา,ครผสอน และผบรหารสถานศกษาในระดบมธยมศกษา สถาบนอาชวศกษาสถาบนอดมศกษา) ทจะชวยเสรมสราง และสอดแทรกองคความรเกยวกบโรคตดตอทางเพศสมพนธผานบทเรยน หรอในหลกสตรหรอกจกรรมตางๆ อกสวนทสาคญ คอ กลมเครอขายแกนนาเยาวชนในสถานศกษา และชมชน เครอขายกลม MSM เครอขายกลมพนกงานบรการทางเพศ ฯลฯ ซงถอวาเปนกลมทใกลชด มอทธพลทจะโนมนาวใจของกลมเสยงใหเกดความตระหนกและนาไปสการปรบเปลยนพฤตกรรม และเขาถงกลมเปาหมายไดด รวมไปถงนกพฤตกรรมศาสตร ทจะมาชวยออกแบบกจกรรมเพอกระตนการเรยนร ความตระหนกในการปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ นอกจากนเจาหนาทในหนวยบรการสาธารณสขกถอวามสวนสาคญทจะชวยในการสนบสนนในการใหคาปรกษา รวมทงการคดกรองและตรวจรกษาอยางเปนมตรและเขาถงไดงาย

5.2.3 ขอเสนอในการจดทาแผนงาน/โครงการเพอใหเกดประสทธผลตอเปาหมายการลดโรคตดตอทางเพศสมพนธนน จากขอมลทไดทาการศกษาและวเคราะหสถานการณ (Situation Analysis) ผลลพธ (Outcome) และวเคราะห Stakeholder รวมทงแรงตานแรงเสรมขางตนทกลาวมาแลวนน และพบวาปญหาหลกเปนเรองของพฤตกรรมของกลมเสยง จงไดนามากาหนดมาตรการสาคญ 4 มาตรการ ไดแก 1) การสงเสรมและสรางการเรยนรใหกลมเปาหมายมความร และตระหนกถงการปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธ 2) พฒนาหนวยคณภาพการ คดกรองและตรวจรกษาโรคตดตอทางเพศสมพนธ 3) พฒนาระบบฐานขอมลเพอการเฝาระวงโรคตดตอทางเพศสมพนธ 4) ขบเคลอนกลไกดานภาคเครอขาย/ครอบครว/ชมชนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงสอดคลองกบแบบจาลองของการวางแผนแกไขปญหาดานพฤตกรรมสขภาพ (PRECEDE-PROCEED MODEL) พจารณาถงปจจยนา ปจจยเสรม และปจจยเออ ทจะสงผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรม

ดงนนในการออกแบบชดกจกรรมเพอใหกลมเสยงเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมในการปองกนโรคฯ และสงผลตอการลดปญหาโรคตดตอทางเพศสมพนธ จงจาเปนจะตองสรางการรบรของบคคล และสรางแรงจงใจใหกลมเสยงมความตระหนกถงความสาคญ และนาไปสพฤตกรรมหลกเลยงตอการเปนโรค โดยสรางความเชอวา กลมเสยงมโอกาสเสยงตอการเปนโรค และมผลกระทบตอการดาเนนชวต สงสาคญคอ จะตองพจารณาออกแบบกจกรรมทกอใหเกดสงชนาตอการปฏบต ซงประกอบดวย 2 ดาน คอ สงกระตนภายใน ไดแก การรบรสภาวะของรางกายตนเอง และสงกระตนภายนอก ไดแก การใหขาวสารผานสอชองทางตางๆหรอการกระตนเตอนจากบคคลทเปนทรกหรอนบถอ เพอใหกลมเสยงเกดแรงจงใจในการปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ ซงการดาเนนงานดงกลาวจะมประสทธผล หากไดรบความรวมมอจากเครอขายฯ ทใกลชดและมอทธพลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมเสยง รวมถงการพฒนาชองทางการสอสารประชาสมพนธ และรณรงค ใหกลมเสยง

52

เขาถงไดงาย ซงสอดคลองกบแบบแผนความเชอดานสขภาพ (Health Belief Model) และมชองทางในการทจะขอรบคาปรกษาจากหนวยบรการทเปนมตร และรกษาความลบของผมาขอรบคาปรกษาและเปนการสรางความไววางใจหากกลมเสยงดงกลาวเปนโรค เพอนาสระบบการตรวจรกษาตอไป โดยทไมมผลกระทบตอวถชวตความเปนอยรวมกบบคคลอนๆในสงคม ซงหากกลมเสยงและประชาชนทวไปมความตระหนกถงความสาคญของการมเพศสมพนธอยางปลอดภย และรจกปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมถงโรคฉวยโอกาสอนๆ เชน เอดส ฯลฯ จะกอใหเกดความมนคง และยงยนในการปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธตอไป

5.3 ขอเสนอแนะ

ผทาการศกษา จงมขอเสนอแนะตอการแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ดงน 5.3.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบายตอการดาเนนงานแผนงานปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

1) ควรพฒนาความรวมมอกบเครอขายทเกยวของทกภาคสวนอยางเขมแขง และตอเนอง เพอใหเกดการพฒนากลไกสนบสนนตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมเปาหมายอยางเปนรปธรรม และใหทกภาคสวนเหนประโยชนในการดาเนนงานรวมกน

2) ควรใหความสาคญกบนโยบายการพฒนาสอและชองทางการสอสาร การรณรงคเชงรกใหเขาถงกลมเสยง

3) ผบรหารหนวยบรการสาธารณสขในแตละระดบควรใหความสาคญกบคณภาพของการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ

5.3.2 ขอเสนอเชงปฏบตการเพอการพฒนากระบวนการจดทาแผนงาน/โครงการปองกนควบคมโรคอยางมประสทธผล

1) การวเคราะหสาเหตของปญหา การวเคราะหผลลพธ และการออกแบบกจกรรม ควรเกดจากการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทเกยวของในกระบวนการวเคราะห เพอใหเหนผลกระทบจากการดาเนนงาน และจะนาสการออกแบบกจกรรมแกปญหาเพอลดปญหาโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2) ควรพฒนาชองทางการรายงานขอมลเพอการเฝาระวงปองกนควบคมโรคตดตอทางเพศสมพนธ และสรางความตระหนกใหกบเจาหนาทสาธารณสขทรบผดชอบ รายงานขอมลอยางมคณภาพและตอเนอง เพอนาขอมลมาวางแผนการดาเนนงานใหมประสทธภาพ ประสทธผลตอไป

เนองจากการศกษาในครงน มขอจากด คอ เปนการศกษาขอมลจากการทบทวนเอกสารทเกยวของ

โดยบคลากรของกองแผนงาน กรมควบคมโรค โดยไดรบคาแนะนาจากผทรงคณวฒ ในเรองของกรอบการศกษาวเคราะห ซงขอมลจากการศกษาอาจยงไมครอบคลมกลมเปาหมายทงหมดของแผนงานโรคตดตอทางเพศสมพนธ เปนเพยงการศกษาเชงกระบวนการวเคราะหเพอใหไดมาเพอการออกแบบผลลพธ และกจกรรมทควรดาเนนการใหเปนไปอยางมเหตมผล

53

บรรณานกรม

คานวณ องชศกด. ระบาดวทยาเพอการบรหารงานสาธารณสข. พมพครงท 1. นนทบร : สมาคมระบาดวทยา (ประเทศไทย) , 2559.

กองแผนงาน กรมควบคมโรค. กรอบแผนปฏบตราชการเชงยทธศาสตร กรมควบคมโรค ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2560, หนา81-96. กรงเทพฯ : ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2559.

สานกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ. รายงานผลการดาเนนงาน สานกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ พ.ศ. 2558 กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพฯ : อกษรกราฟฟคแอนดดไซน, 2558.

Catherine L, Mara S, Adam T, Pongthorn C, Jessica N. and Nitaya V. วเคราะหสถานการณและปจจยทมผลตอการตดเชอเอชไอวของกลมเยาวชนในประเทศไทย (รายงานฉบบยอ). UNICEF Thailand. 2014.

เฉวตสรร นามวาท, สปยาจนทรมณ. ผลการเฝาระวงพฤตกรรมทสมพนธกบการตดเชอเอชไอวกลมนกเรยนประเทศไทย พ.ศ. 2554. พมพครงท 1. นนทบร : สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค, 2554.

สานกงานคณะกรรมการผทรงคณวฒ กรมควบคมโรค. รายงานสรปผลการดาเนนงานการพฒนาความเขมแขงแผนงานดานควบคมโรคป 2559. นนทบร : กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2559.

พทยา จนาวฒน. รายงานการศกษาทบทวนกฎหมาย นโยบาย ทเกยวของกบเอชไอว/เอดสและสทธมนษยชนในประเทศไทย. มลนธศนยคมครองสทธดานเอดส, 2556.

พรฤด นธรตน. “ความจรงเบองหลงการใชถงยางอนามย: เหตผลหลกททาใหวยรนไทยไมใชถงยางอนามย.” วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา จนทบร ปท 22 ฉบบท 1 กนยายน 2553-กมภาพนธ 2554: 60-71.

อภชาต จารสฤทธรงค และคณะ. การประเมนผลโครงการการปองกนเอชไอวแหงชาตในกลมเปาหมายหลกท ม โอกาสสง ตอการรบ เ ชอ เอชไอ วและผ ตองข ง . สถาบน วจยประชากรและส งคม มหาวทยาลยมหดล, กมภาพนธ 2557.

ศนยศกษานโยบายสาธารณสขและศนยกฎหมายสขภาพ มหาวทยาลยมหดล. การรงแกทมงทนกเรยนโรงเรยนมธยมซงเปน หรอมองวาเปนกลมนกเรยนขามเพศ หรอกลมรกรวมเพศ: ชนด ความชก ผลกระทบ แรงจงใจและมาตรการปองกนใน 5 จงหวดของประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: องคการแพลน อนเตอรเนชนแนล และ UNICES's Asia Pacific Regional Bureau for Education, 2556.

สานกโรคเอดส วณโรค และโรตดตอทางเพศสมพนธ. หองสมดอเลกทรอนกส. [ออนไลน] เขาถงไดจาก

http://e-library-aidssti.ddc.moph.go.th/books/view/183

สานกงานพฒนาระบบขอมลขาวสขภาพ. สถานการณโรคตดตอทางเพศสมพนธ. [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp://www.hiso.or.th/hiso/tonkit/tonkits_5.php

สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. ระบบรายงานการเฝาระวงโรค 506 (รง.506).

[ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.boe.moph.go.th/boedb/surdata/index.php

เสาวพกตร ฮนจอย และ นรมล ปญสวรรณ. ความชกการตดเชอเอชไอวประเทศไทย พ.ศ. 2558. พมพครงท 1. นนทบร : สานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2559.

**********************************************

รายงานการศึกษาสถานการณ...

Documents