เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

Gender and Psychological Health in Thai Families

อมาภรณ ภทรวาณชย Umaporn Pattaravanich 1

อภชาต จำารสฤทธรงค Aphichat Chamratrithirong 2

กวสรา พชรเบญจกล Kavisara Pacharabenjakul 3

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอตรวจสอบความแตกตางดานสขภาพจตของสถานภาพของผหญงและผชายในครวเรอน โดยใชขอมลทตยภมโครงการสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2552 ของสำานกงานสถตแหงชาต โดยผใหขอมลเปนประชากรอาย 15 ปขนไป จำานวน 81,018 คน ผลการศกษาพบวา บางสถานภาพของเพศหญงในครวเรอนมสถานะ ดานสขภาพจตดอยกวาเพศชาย คอ หวหนาครวเรอนหญงมคะแนนสขภาพจตดอยกวาสาม ภรรยาหวหนาครวเรอนมคะแนน สขภาพจตดอยกวาหวหนาครวเรอน และบตรสะใภมคะแนนสขภาพจตดอยกวาบตรเขย นอกจากนน ยงพบวาการศกษา อาชพ ความเปนเมองและชนบท มผลตอสขภาพจตเชนกน แมวาขอคนพบนจะสอดคลองกบแนวความคดเรองอำานาจดานเศรษฐกจของ ผหญงของ Blumberg อยางไรกตามแนวคดดงกลาว สามารถอธบายไดกบผหญงทเปนหวหนาครวเรอน ภรรยาของหวหนาครวเรอน และผหญงทเขามาเปนสะใภในครวเรอนเทานน ดงนนจงควรเสรมสรางความสมพนธในครอบครว โดยประชาสมพนธใหสงคมไทยเขาใจในบทบาทของสตรทงดานบทบาทครอบครวและการทำางาน รวมทงชมชน สงเสรมใหผชายมบทบาทของงานในบานใหมากขน นอกจากน หนวยงานรฐ และองคกรปกครองสวนทองถนควรหาแนวทางเพมโอกาสในการศกษาทสงขนและการมอาชพทมนคง ใหกบประชาชน

Abstract

This paper examines the effects of gender on mental health among household members. The study employs the data set of the 2009 Household Socio - Economic Survey (SES) that contains 81,018 persons aged 15 years old and over. It was found that some females in Thai families get lower scores for mental health than males: female heads of households have average score on a mental health index below their husbands, wives of household heads get lower average scores on a mental health index than do household heads, and daughters in law have average score on a mental health index beneath that for sons in law. Although the results are consistent with Blumberg’s women’s economic power approach, it can explain only phenomena of female household heads, wives of household heads, and daughters in law of household heads. In addition, education, occupation and urban/rural factors have an influence on mental health. Therefore, findings suggest that a) Thai society should receive information concerning dual women’s roles; b) communities and families should encourage men to have more responsibilities in domestic tasks; and c) government units or Local Administration should support increased opportunities in secure occupations and high levels of education.

1 อาจารย ประจำาสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล2 ศาสตราจารยเกยรตคณ ประจำาสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล3 นกวจยโครงการ สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

236 ประชากรและสงคม 2554

1. บทน�า

สงคมในปจจบนไดเปลยนแปลงอยางรวดเรวจากอดตไปมาก มความซบซอนและการแขงขนมากขน

ความเปนปจเจกบคคลมสงขน ความอบอนในครอบครวลดลงซงเหนไดจากการหยารางทมมากขน สถานการณ

ความรนแรงทเพมสงขน ในสภาวะดงกลาวน ทำาใหการดำารงชวตของประชากรใหมความสขเปนเรองท

ยากลำาบาก เพราะตองดนรนและปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป ดงนนสขภาพของจตใจ

จงขนอยกบความสามารถในการปรบตวใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมในโลกปจจบน

ครอบครวเปนสงคมระดบเลกทมนษยมความสมพนธตอกน ทจะเสรมสรางและหนนเสรมใหมนษย

สามารถออกไปเผชญกบสภาพแวดลอมภายนอกได และการทครอบครวจะสามารถหนนเสรมใหมนษยแขงแกรง

ไดนน ความสมพนธในครอบครวตองเขมแขง และสมาชกในครอบครวตองมสขภาพจตดเสยกอน ดงเชนองคการ

อนามยโลกไดใหความหมายของสขภาพจต วาเปนภาวะของความอยดมสข (well - being) ทจะสามารถจดการ

ความเครยดในชวตอนอาจจะเกดจากการทำางานหรอความเปนอยในชมชนของแตละบคคล (WHO, 2009).

นอกจากความสมพนธกนในครอบครวทมตอสขภาพจตแลว เพศภาวะกเปนประเดนทนาสนใจในดาน

สขภาพจตดวย การคาดประมาณเกยวกบโรคซมเศราซงเปนสาเหตอนดบสองของโลกททำาใหเกดความพการ

พบวา โรคซมเศราเกดขนกบผหญงมากกวาผชายเปนสองเทา โดยปจจยทมความเกยวพนกบบทบาทหญงชาย

คอ สถานภาพและบทบาททางเศรษฐกจและสงคม ลำาดบของสงคม การเขาถงทรพยากรและการรกษาท

ถกตอง ดงนนสงเหลานจงสงผลใหเกดความเสยงดานสขภาพจตของผหญงมากกวาผชาย (WHO, no date)

การศกษานมคำาถามการวจย 2 ประเดนคอ หนง เพศภาวะมผลตอสขภาพจตในบรบทของสงคมไทย

จรงหรอไม และสอง สถานภาพความสมพนธในครอบครวของผหญงและผชาย สงผลตอสขภาพจตหรอไม

2. แนวคด ทฤษฎและวรรณกรรม

ความเหลอมลำาดานเพศในดานเศรษฐกจ เปนแนวคดหนงทกลาวถงการแบงแยกดานเพศภาวะ (gender

stratification) ทชวา สตรผเปนแมบานมกถกจดกลมวาเปนผทไมอยในแรงงาน แตในความเปนจรงแมบาน

เปนผททำางานโดยไมมคาจางอยในบาน (Hartmann, 1981 อางใน Collins, 1988) นอกจากนนกสตรนยม

ไดอางถงสาเหตหลกทมการแบงแยกเพศภาวะในดานเศรษฐกจเนองมาจากระบบทเรยกวา “ผชายเปนใหญ”

(patriarchy หรอ patriarchal domination) ซงเปนระบบสงคมทใหความสำาคญกบผชายโดยมอำานาจ

ในครอบครวและสงคม และทรพยสมบตของครอบครวหรอมรดกถายทอดไปสลกชาย (Mitchell, 1971)

ยงกวานน Blumberg นกสงคมวทยาของสหรฐอเมรกา ไดเสนอแนวคดเรองอำานาจดานเศรษฐกจของ

ผหญง (women’s economic power) โดยอธบายถง การเขาถงทรพยากรดานเศรษฐกจทแตกตางกนระหวาง

หญงและชายมผลตอความรสกดานอสรภาพ ถาหากผหญงมอำานาจทางดานเศรษฐกจเทาใด กยงรสกถง

อสรภาพในการดำารงชวตมากขนเทานน โดยเงอนไขททำาใหผหญงมอำานาจดานเศรษฐกจอย 3 ประการ คอ

หนง ระบบเครอญาต สอง การเขาไปมสวนรวมในแรงงาน และสาม อำานาจผชายในสงคมชมชน (patriarchy)

237เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

สำาหรบระบบเครอญาตนน Blumberg อธบายความหมายวาเปนระบบการแตงงานทฝายชายยายเขาบาน

ฝายหญง (matrilocality) สามารถสงเสรมใหผหญงมอำานาจทางเศรษฐกจมากกวาระบบการแตงงานทฝายหญง

ยายเขาบานฝายชาย (patrilocality) (Blumberg, 1984 อางใน Collins, 1988)

ในระบบวฒนธรรมเกษตรดงเดมของไทย สำานวน “ผวหาบเมยคอน” ไดถกนำามาใชกบความสมพนธ

ระหวางสามและภรรยาในการทำางาน นนคอ การทำางานของผหญงและผชายคอนขางเทาเทยมและสงเสรมกน

และกน แตเมอเกดการเปลยนแปลงไปสอตสาหกรรมสมยใหมทนำาเทคโนโลยมาใชทดแทนแรงงานมนษย

สถานภาพการทำางานของผหญงกเปลยนแปลงไปดวย ผชายยงคงทำางานนอกบานเนองจากสงคมกำาหนดให

ผชายเปนเพศทสามารถใชเทคโนโลยทนสมยได แตผหญงสวนหนง โดยเฉพาะสตรในครอบครวทอาศยอยกบ

ญาตฝายสามกถกจำากดทำางานในพนทในบานซงเปนงานทไมสามารถคดเปนมลคาเชงเศรษฐกจได (ธงชย

ศรเมอง, 2545)

สำาหรบกรณทผหญงอกสวนทออกไปทำางานนอกบาน ขณะทสงคมทเปนแบบ “ผชายเปนใหญ” กยงคาด

หวงใหภาระงานบานหรองานในบานของผหญงตองไมบกพรองดวย (กาญจนา แกวเทพ, 2535) หากเปนสตร

ทำางานระดบบรหาร สามารถแกปญหาในเรองหนาทการเลยงดบตร โดยใหญาตผใหญ (เชน ยาย ยา) ชวยเลยง

หรอสามารถสงไปสถานรบเลยงเดกชวยดแลได (จรรยา เศรษฐบตร และ อมาภรณ ภทรวาณชย, 2542) หรอ

แมแตสตรทออกไปทำางานนอกบานทงในภาคธรกจ เอกชน รฐวสาหกจ และราชการ พบวา สวนใหญมอำานาจ

ในการตดสนใจเทาเทยมกบสาม อยางไรกตาม สตรทออกไปทำางานนอกบานเหลานกยงตระหนกวาตนเอง

กยงตองพงพาสามในดานเศรษฐกจดวย (กลยา ผองเมฆนทร, 2534)

นอกจากแนวคดเรองอำานาจทางเศรษฐกจแลว ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบสขภาพจต

ความสข และความพงพอใจในชวต ดงน

การศกษาหนงในแคนาดาทเกยวของกบการทำางานของผหญงกบความพงพอใจในชวต พบวา ผหญง

ททำางานมความพงพอใจในชวตมากกวาผหญงทไมไดทำางาน แตในทางตรงขามสามของผหญงททำางานมความ

พงพอใจในชวตนอยกวาสามของผหญงไมไดทำางาน สงทอธบายในการศกษานคอสถานการณการทำางานของ

สตรททำางานสองอยางในเวลาเดยวกนคอ การทำางานนอกบานและในบานดวย ทำาใหสามของผหญงททำางาน

มความกดดนในชวตมากกวาสามของผหญงททำางานในบานอยางเดยว (Burke & Weir, 1976) การศกษา

หนงของไทย ซงเปนการศกษาในกลมสตรระดบผบรหาร รายงานวาสามใหการสนบสนนการทำางานนอกบาน

ของภรรยา โดยทไมไดคาดหวงวาภรรยาจะตองมหนาทของความเปนแมทสมบรณทกประการ ดงนนความขด

แยงในครอบครวจงนอยลง (จรรยา เศรษฐบตร และ อมาภรณ ภทรวาณชย, 2542)

โดยทวไปปจจยดานเศรษฐกจและสงคมกมผลกระทบตอความเปนอยและสขภาพจตของประชากรทวไป

เชนกน การศกษาสถานการณสขภาพคนไทยในป พ.ศ. 2552 พบวา ผทมอาชพทไมมนคง เชน รบจางทวไป/

กรรมกร มความเสยงดานสขภาพจตสงกวาผทมอาชพมนคง เชน ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ ลกจางเอกชน

เกษตรกร นอกจากนการศกษานยง พบวา ในทกๆ ภาคของประเทศไทย ประชากรทมวถชวตเชงเศรษฐกจ

ตำาทสด หรอยากจนทสดเสยงทจะมปญหาสขภาพจตมากกวากลมเศรษฐกจอนๆ (อภชาต จำารสฤทธรงค

238 ประชากรและสงคม 2554

และคณะ, 2553) อยางไรกตาม การศกษาจงหวดกาญจนบรและชยนาท ไมสามารถสรปไดถงความสมพนธ

ระหวางรายไดกบความสข แตสงทการศกษาในทงสองจงหวดพบคอ ผทมจำานวนทรพยสนครวเรอน

ในครอบครองนอยกวาเพอนบานมระดบความสขสงกวาผทมจำานวนทรพยสนในครวเรอนมากกวาเพอนบาน

(Gray, et al., 2008) นอกจากเรองเศรษฐกจแลว สถานภาพการศกษามความสมพนธกบสขภาพจตเชนกน

วยรนทไมไดเรยนหนงสอในปจจบนมความเสยงทจะประสบปญหาสขภาพจตสงกวาวยรนทกำาลงเรยน

(อมาภรณ ภทรวาณชย และคณะ, 2553) ผสงอายทมระดบการศกษายงสง การประสบปญหาดานสขภาพจต

ยงนอยลง (ศรนนท กตตสขสถต, 2553)

เขตทอยอาศย เปนอกปจจยทมความสมพนธกบสขภาพจต ภาวะความเปนเมองกเปนปจจยหนงของ

ความเครยด เนองจากสถานการณของสงคมไทยเปลยนแปลงไป ทำาใหบางครงความสามารถในการปรบตวยง

ไมดพอ ทำาใหเกดภาวะความเครยด ความเปนเมองมสงขนทำาใหคนในเมองปรบตวไดยากกวาในชนบท ดงนน

คนเมองมกมความเครยดสงกวาในชนบท (ปรชา อปโยคน, มปป.)

3. วตถประสงคการศกษา

จากคำาถามการวจยและแนวคดทฤษฎ ทำาใหการศกษานมวตถประสงคการวจย เพอตรวจสอบความ

แตกตางดานสขภาพจตของสถานภาพของผหญงและผชายในครวเรอน

4. แหลงขอมล เครองมอวดในการศกษา และสถตทใชในการศกษา

4.1 แหลงขอมล ขอมลการสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2552 ของสำานกงาน

สถตแหงชาต ซงเกบขอมลตงแตเดอนมกราคม ถง ธนวาคม 2552 โดยผใหขอมลเปนประชากรอาย 15 ป

ขนไป รวมทงสน 81,018 คน

4.2 เครองมอวดในการศกษา ตวแปรตามของการศกษาครงนคอ ดชนชวดสขภาพจตคนไทยฉบบสน

15 ขอ ซงนายแพทยอภชย มงคล และคณะ (2552) ไดทำาการลดขอคำาถามมาจากดชนชวดสขภาพจตคนไทย

ฉบบสมบรณ 55 ขอ โดยชวดสขภาพจตคนไทยฉบบสมบรณ 55 ขอนประกอบดวย 4 โดเมน ไดแก โดเมนท

1 คอ สภาพจตใจ (mental state) ม 13 ขอยอย, โดเมนท 2 คอ สมรรถภาพของจตใจ (mental capacity)

ม 15 ขอยอย, โดเมนท 3 คอ คณภาพจตใจ (mental quality) ม 15 ขอยอย และโดเมนท 4 คอ ปจจย

สนบสนน (supporting factors) ม 12 ขอยอย (ดรายละเอยด ภาคผนวก 1) การพจารณาลดขอคำาถาม

จาก 55 ขอ เปน 15 ขอ ใชวธการประชมผทรงคณวฒรวมกบทปรกษาซงเปนนกสถต ประกอบกบการพจารณา

คา factor loading ในรายการคำาถามจากทงหมด และ Eligenvalues ซงเปนทบอกนำาหนกของแตละขอยอย

วามนำาหนกตอภาพรวมของแตละโดเมนหรอไม

239เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

ในทสด ดชนชวดสขภาพจตคนไทยฉบบสน 15 ขอ ยงคงม 4 โดเมน คอ โดเมนท 1 ไดแก สภาพจตใจ

ม 5 ขอยอย, โดเมนท 2 คอ สมรรถภาพของจตใจ ม 3 ขอยอย, โดเมนท 3 คอ คณภาพจตใจ ม 4 ขอยอย

และโดเมนท 4 คอ ปจจยสนบสนน ม 3 ขอยอย (ดรายละเอยด ภาคผนวก 2) คำาถามทง 15 ขอ มคะแนน

เตม 3 คะแนน จากการทดสอบคำาถามในดชนวดสขภาพจตฉบบสน (15 ขอ) นายแพทยอภชย มงคล และ

คณะ (2552) ไดจดกลมคะแนน เปน 3 กลม คอ สขภาพจตดกวาคนทวไป (35 - 45 คะแนน) สขภาพจต

เทากบคนทวไป (28 - 34 คะแนน) และสขภาพจตตำากวาคนทวไป (27 คะแนนหรอนอยกวา)

4.3 สถตทใชในการศกษา เนองจากการศกษานมวตถประสงคเพอตรวจสอบความแตกตางดาน

สขภาพจตของสถานภาพของผหญงและผชายในครวเรอน ดงนนสถตทนำามาใชในการศกษานคอ การวเคราะห

ความแปรปรวน (ANOVA - Analysis of Variance) ซงเปนเทคนควธการทางสถตในการทดสอบความแตกตาง

ระหวางคาเฉลยของกลมตวอยางตงแต 3 กลมขนไปทเปนอสระกน โดยใช F - test ในการพจารณาถงความ

แตกตาง และเมอพบความแตกตางแลว จะทำาการวเคราะหจำาแนกพห (MCA - Multiple Classification

analysis) ซงเปนเทคนควธการทางสถตในการตรวจสอบกลมยอยของตวแปรอสระแตละตววามผลอยางไร

ตอตวแปรตาม และตรวจสอบลกษณะผสม (combinations) ของตวแปรอสระหลายๆ ตววามผลอยางไรตอ

ตวแปรตาม

5. ผลการวจย

5.1. ลกษณะขอมลทวไป

ตาราง 1 แสดงลกษณะของกลมตวอยางทใชในการศกษาน ในเรองของสขภาพจต ไดแบงตามคะแนน

ทไดรบการพฒนาและทดสอบโดยคณะวจยจากกรมสขภาพจต (อภชย มงคล และคณะ, 2552) เปน 3 กลม

คะแนน ดงทกลาวในหวขอ 4.2 คอ สขภาพจตดกวาคนทวไป (ด) สขภาพจตเทากบคนทวไป (ปกต) และ

สขภาพจตตำากวาคนทวไป (เสยง) พบวา มถง 1 ใน 3 ของกลมตวอยางมสขภาพจตด และอกครงหนงอยใน

ระดบปกต มเพยงรอยละ 13 ทสขภาพจตอยในระดบทเสยง โดยคะแนนเฉลยของสขภาพจตอยท 33 คะแนน

ซงถอวาอยในเกณฑปกต สำาหรบอายของกลมตวอยางนน ประมาณ 2 ใน 3 อยในชวงวยทำางาน (25 - 59 ป)

สวนการศกษาของกลมตวอยางน พบวาเกนครงหนงมการศกษาระดบประถมศกษาหรอตำากวา อก 1 ใน 3

มการศกษาระดบมธยมศกษา นอกจากนรอยละ 63.3 ของกลมตวอยาง มรายไดตำากวา 20,000 บาท

กลมตวอยางทศกษานดำารงชวตโดยมอาชพตางๆ กระจายกนไป เชน ลกจางรฐบาล/รฐวสาหกจ และลกจาง

เอกชน มประมาณเกอบครงหนงของตวอยาง ทำาการเกษตรอก 1 ใน 5 ประกอบธรกจสวนตว มเพยงรอยละ

7 และไมไดประกอบอาชพอกรอยละ 26 พนทอยอาศยนน อาศยอยในเขตชนบทประมาณรอยละ 70

240 ประชากรและสงคม 2554

ตาราง 1 รอยละของกลมตวอยาง พจารณาตามลกษณะทวไป

ตวแปร รอยละ จำานวน ตวแปร รอยละ จำานวน

ดชนสขภาพจต (Mean = 33.09, S.D = 5.177, Min = 1, Max = 45)

รายได

เสยง (27 คะแนน หรอตำากวา) 12.8 10,394 <10,000 30.8 24,939

ปกต (28 - 34 คะแนน) 49.5 40,143 10,000 - 19,999 33.3 26,964

ด (35 คะแนน หรอสงกวา) 37.6 30,482 20,000 - 29,999 15.6 12,635

รวม 100.0 81,019 30,000 - 39,999 7.7 6,206

อาย 40,000 - 49,999 4.3 3,464

15 - 24 19.9 16,083 รวม 100.0 81,019

25 - 59 65.6 53,159 อาชพ

60 ปขนไป 14.5 11,778 เกษตรกร 19.0 15,418

รวม 100.0 81,019 ประกอบธรกจสวนตว 6.6 5,352

ระดบการศกษา ลกจางรฐ/รฐวสาหกจ 24.0 19,459

ตำากวาประถม 34.3 27,751 ลกจางเอกชน 24.1 19,523

ประถมศกษา 20.9 16,953 ไมไดประกอบอาชพ 26.2 21,267

มธยมศกษา 32.3 26,196 รวม 100.0 81,019

ปรญญาตร หรอสงกวา 12.5 10,119 เขตทอยอาศย

รวม 100.0 81,019 เมอง 31.9 25,875

ชนบท 68.1 55,174

รวม 100.0 81,019

ทมา: การสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2552

ตาราง 2 แสดงโครงสรางของครอบครวโดยพจารณาจากสถานภาพในครวเรอนทมความสมพนธกบ

หวหนาครวเรอน พบวา มเพยง 1 ใน 4 ของผหญงเปนหวหนาครวเรอน แตขณะทผหญงสวนใหญ รอยละ 40

เปนคสมรสของหวหนาครวเรอน นอกจากนตาราง 3 สามารถชใหเหนวาครอบครวไทยนน ลกสาวมกอย

ในบานพอแมเมอสมรสแลว เมอเปรยบเทยบกบลกชาย (รอยละ 64.7 และรอยละ 35.3 ตามลำาดบ)

เมอเปนเชนน สดสวนของบตรเขยจงสงกวาบตรสะใภ (รอยละ 52.5 และรอยละ 47.5 ตามลำาดบ) ซงอาจ

หมายความวา สงคมไทยมแนวโนมทจะเปนแบบ “แตงเขยเขาบาน” มากกวา “แตงสะใภเขาบาน” ขณะทลกชาย

ทยงไมสมรสอยในครวเรอนมสดสวนสงกวาลกสาวทยงไมสมรส (รอยละ 59.7 และรอยละ 40.3 ตามลำาดบ)

241เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

ตาราง 2 รอยละของตวอยาง พจารณาตามโครงสรางสถานภาพในครวเรอนและเพศ

สถานภาพในครวเรอน ชาย หญง จำานวน

หวหนาครวเรอน 57.2 25.4 33,108

สาม/ภรรยา 6.4 40.1 19,186

บตรทยงไมไดสมรส 17.5 11.1 11,524

บตรทสมรสแลว 5.9 10.2 6,588

บตรเขย บตรสะใภ 5.3 4.5 3,952

บตรของบตร 3.2 2.1 2,154

บดามารดา 0.7 2.3 1,254

ญาต ผอาศย คนรบใช 3.9 4.2 3,252

รวม 100.0 100.0 81,018

ทมา: การสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2552

ตาราง 3 รอยละของตวอยางทมสถานภาพเปนบตร และบตรเขย/สะใภ พจารณาตามเพศ

สถานภาพในครวเรอน ชาย หญง รวม จำานวน

บตรทยงไมไดสมรส 59.7 40.3 100.0 11,524

บตรทสมรสแลว 35.3 64.7 100.0 6,588

บตรเขย บตรสะใภ 52.5 47.5 100.0 3,951

ทมา: การสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2552

5.2. การวเคราะหขอมลหลายตวแปร: บทบาทชายหญง สถานภาพในครวเรอน

ทมผลตอสขภาพจต

ตาราง 4 แสดงคาสถต (F) ของการวเคราะหดวยการผนแปร (ANOVA analysis) ของปจจยตางๆ ทม

ตอสขภาพจตของสมาชกครวเรอน โดยเปนการเปรยบเทยบปจจยทมผลตอสขภาพจตระหวางหวหนา/สมาชก

ครวเรอนทเปนชายกบหวหนา/สมาชกครวเรอนทเปนหญง พบวา ปจจยสถานภาพในครวเรอนมผลตอสขภาพ

จตอยางมนยสำาคญทางสถต ในการเปรยบเทยบระหวางหวหนาครวเรอนชายและภรรยา หวหนาครวเรอนหญง

และสาม บตรเขยและบตรสะใภ หลานชายและหลานสาว และเมอสงเกตในตาราง 5 พบวา ผหญงทมสถานภาพ

ครวเรอนบางสถานะมคะแนนเฉลยสขภาพจตดอยกวาผชาย ไมวาจะเปนภรรยาของหวหนาครวเรอนมคะแนน

สขภาพจตดอยกวาหวหนาครวเรอน หวหนาครวเรอนหญงมคะแนนสขภาพจตดอยกวาสาม บตรสะใภมคะแนน

สขภาพจตดอยกวาบตรเขย

242 ประชากรและสงคม 2554

ในทางตรงกนขาม หลานสาวกลบมคะแนนสขภาพจตสงกวาหลานชาย นอกจากนในตาราง 4 สามารถ

สงเกตไดวา ไมพบความแตกตางของคะแนนสขภาพจตระหวางบตรชายและหญงทไมไดสมรส และระหวาง

บตรชายและหญงทสมรส นนแสดงวา สถานภาพของความเปนบตรของหวหนาครวเรอน ไมวาจะเปนลกหญง

หรอลกชาย หรอไมวาจะแตงงานหรอโสด ไมใชปจจยสำาคญทจะสงผลตอสขภาพจต เชนเดยวกบความเปนหญง

หรอชายของผเปนบดาและมารดาของหวหนาครวเรอนไมใชปจจยสำาคญสำาหรบสขภาพจต ซงอาจสะทอน

ใหเหนวา บตรและพอแมของหวหนาครวเรอน ไมมความกดดนในดานเพศทแตกตางกน แตภรรยา

หวหนาครวเรอน หวหนาครวเรอนหญง และบตรสะใภ ซงมสถานภาพเปนทงแมและภรรยา นาทจะเปนผทม

ความกดดนมากกวาสมาชกคนอนๆ

เพอใหเหนถงความแตกตางดานสขภาพจตของผหญงผททำางานกบไมทำางานของหวหนาครวเรอนหญง

ภรรยาของหวหนาครวเรอน และบตรสะใภ ซงเปนผไดรบผลจากเพศภาวะ ตาราง 6 แสดงใหเหนวา หวหนา

ครวเรอนหญง และภรรยาของหวหนาครวเรอนผทไมทำางานมคะแนนสขภาพจตสงกวาผททำางานอยางมนย

สำาคญทางสถต ขณะทบตรสะใภผทไมทำางานมคะแนนสขภาพจตดอยกวาผททำางานอยางมนยสำาคญทางสถต

นนแสดงใหเหนวา หวหนาครวเรอนหญง หรอภรรยาของหวหนาครวเรอนเปนสถานภาพทตองรบผดชอบสมาชก

ในครวเรอน กอปรกบความเปนเพศหญงซงเปนเพศทคำานงถงผอนอยเสมอ (Elsenberg, et al., 1988

อางจาก Piliavin & Hong - Wen, 1990) ดงนนเมอเธอเหลานนตองทำางานไปดวย และตองดแลความเปน

อยของสมาชกอนไปดวย กยงทำาใหสขภาพจตดอยกวาหวหนาครวเรอนหญง หรอภรรยาของหวหนาครวเรอน

ทไมตองทำางาน เนองจากสงคมยงกำาหนดวา ภาระงานบานจะตองไมบกพรองอยางเดดขาดหากผหญงเหลาน

ตองออกไปทำางานนอกบาน (กาญจนา แกวเทพ, 2535) สวนบตรสะใภนนสถานภาพในครวเรอนไมตองดแล

ความเปนอยของสมาชกอนมากเทาหวหนาครวเรอนหญง ผลการศกษานจงพบวา สะใภทมงานทำาและ

มรายไดจงมสขภาพจตดกวาสะใภทไมมงานทำา ดงนนในสงคมไทยทผหญงเปนหวหนาครวเรอนนน แมเขาถง

ทรพยากรทางเศรษฐกจ แตตองมภาระรบผดชอบเอาใจใสสมาชกครวเรอนคนอน จงทำาใหมสขภาพจตดอยกวา

ผหญงทำางานทมใชหวหนาครวเรอน

จากตาราง 4 และ 5 ยงแสดงใหเหนวา ระดบการศกษาทแตกตางกน อาชพทแตกตางกน และเขตทอย

อาศยทแตกตางกน มผลตอคะแนนสขภาพจต นนคอ ยงการศกษาสงขนคะแนนสขภาพจตยงเพมขนในทกค

ทมการเปรยบเทยบกน (ยกเวนคของบดาและมารดาของหวหนาครวเรอน) สวนอาชพลกจางรฐบาล/รฐวสาหกจ

และเกษตรกร เปนอาชพทพบวา นาจะมสขภาพจตสงกวากลมอาชพอน ในทกคทมการเปรยบเทยบ (ยกเวน

คหลานชายและหลานสาว และบดาและมารดาหวหนาครวเรอน และสดทาย ผทอาศยในเขตชนบทเกอบ

ทกคทเปรยบเทยบ (ยกเวน บดามารดาของหวหนาครวเรอน) มคะแนนสขภาพจตสงกวาผอาศยในเมอง

243เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

ตารา

ง 4

คา F

และ

Sig

nific

ant l

evel

ในก

ารวเ

คราะ

หกา

รแป

รปรว

น (A

NO

VA A

naly

sis)

ของ

ปจจ

ยตาง

ๆ ท

มตอส

ขภาพ

จต

แหลง

ของค

วามผ

นแป

รหว

หนาค

รวเร

อนชา

ย (A

): ภ

รรยา

(B)

หวหน

าครว

เรอน

หญง

(A)

: สาม

(B)

บตรช

ายไม

ไดสม

รส (A

): บ

ตรสา

วไมไ

ดสม

รส (B

)

บตรช

ายสม

รส

(A)

: บตร

สาว

สมรส

(B)

บตรเ

ขย (A

): บ

ตรสะ

ใภ (B

)หล

านชา

ย (A

): ห

ลานส

าว (B

)บด

า (A

): ม

ารดา

(B)

คนอน

ชาย

(A)

: คนอ

น หญ

ง (B

)

Cov

ariate

s26

3.76

4***

206.

521*

**43

.051

***

32.4

88**

*44

.145

***

3.58

3*9.

975*

**0.

973

อาย

85.9

79**

*45

.568

***

14.7

73**

*8.

344*

*81

.332

***

0.54

30.

003

0.12

4

รายไ

ดครว

เรอน

เฉลย

ตอเด

อน43

4.73

2***

363.

545*

**76

.478

***

54.1

6***

4.37

5*6.

631*

19.8

84**

*1.

757

Main

Effec

ts16

4.35

1***

56.8

64**

*21

.55*

**20

.286

***

14.1

58**

*8.

053*

**1.

399

14.4

95**

*

สถาน

ภาพ

ในคร

วเรอ

น (A

: B)

18.6

02**

*97

.798

***

1.11

50.

339

45.7

94**

*10

.26*

*0.

022

1.05

6

ระดบ

การศ

กษา

165.

841*

**48

.538

***

37.1

33**

*40

.306

***

7.06

3***

17.4

25**

*2.

556

28.0

69**

*

การป

ระกอ

บอาช

พ15

4.37

1***

51.1

72**

*6.

176*

**10

.657

***

3.19

7*2.

182

1.47

93.

146*

พนท

อยอา

ศย18

0.01

7***

4.11

8*51

.817

***

5.54

7*6.

592*

4.15

4*0.

144.

502*

Mod

el18

2.42

6***

84.0

75**

*25

.46*

**22

.505

***

19.6

1***

7.24

***

2.95

8**

12.0

36**

*

หมาย

เหต

***P

<.00

1 **

P<.

01 *

P<.0

5ท

มา: ก

ารสำา

รวจภ

าวะเ

ศรษฐ

กจแล

ะสงค

มของ

ครวเ

รอน

พ.ศ

. 255

2.

244 ประชากรและสงคม 2554

ตารา

ง 5

Adju

sted

Inde

pend

ent D

evia

tion

(AD) ใ

นการ

วเคร

าะห

การจ

ำาแนก

พห

(MCA)

ของ

ปจจ

ยตาง

ๆ ท

มตอส

ขภาพ

จต

ตวแป

ร

หวห

นา

ครวเ

รอน

ชาย

(A)

: ภรร

ยา (B

)

หวห

นาคร

วเร

อนห

ญง

(A)

: สาม

(B)

บตร

ชายไ

มได

สมรส

(A)

: บตร

สาวไ

มได

สมรส

(B)

บตร

ชาย

สมรส

(A)

: บตร

สาวส

มรส

(B)

บตร

เขย

(A)

: บตร

สะ

ใภ (B

)

หลา

นชาย

(A)

: หลา

นสาว

(B)

บดา

(A)

: มาร

ดา (B

)คน

อนชา

ย (A

): ค

นอนห

ญง

(B)

สถาน

ภาพ

ในคร

วเรอ

น

A33

.38

32.1

333

.34

33.1

234

.03

32.7

932

.79

32.5

3

B33

.16

33.3

633

.44

33.0

532

.80

33.4

932

.73

32.3

4

ระดบ

การศ

กษา

ตำากว

าประ

ถมศก

ษา32

.68

31.7

232

.55

31.2

932

.60

27.4

132

.60

30.9

0

ประถ

มศกษ

า33

.33

32.4

432

.59

32.6

333

.37

32.8

833

.57

31.7

9

มธยม

ศกษา

33.6

232

.91

33.4

633

.34

33.4

333

.25

34.5

032

.70

ปรญ

ญาต

รหรอ

สงกว

า35

.04

34.0

134

.20

34.2

934

.37

33.3

033

.60

34.0

4

การป

ระกอ

บอา

ชพ

เกษต

รกร

33.9

233

.41

33.2

333

.54

33.0

933

.14

32.9

232

.00

ประก

อบธร

กจสว

นตว

33.5

432

.32

33.6

033

.14

33.6

333

.53

33.1

832

.33

ลกจา

งรฐบ

าล/ร

ฐวสา

หกจ

33.9

433

.19

33.9

633

.49

34.1

933

.95

28.8

833

.84

ลกจา

งเอก

ชน32

.31

31.3

933

.08

32.6

033

.60

33.5

632

.78

32.3

2

ไมได

ประก

อบอา

ชพ32

.78

32.2

533

.48

32.7

033

.24

32.8

032

.72

32.5

2

พนท

อยอา

ศย

ชนบท

33.5

532

.45

33.6

033

.15

33.5

533

.19

32.7

932

.64

เมอง

32.7

432

.23

32.8

432

.77

32.9

932

.66

32.6

732

.22

ทมา:

การ

สำารว

จภาว

ะเศร

ษฐกจ

และส

งคมข

องคร

วเรอ

น พ

.ศ. 2

552.

245เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

ตาราง 6 ความแตกตางของคาเฉลยคะแนนสขภาพจต โดยเปรยบเทยบระหวางผททำางานและ

ไมไดทำางาน ของหวหนาครวเรอนหญง ภรรยาหวหนาครวเรอน และบตรสะใภของหวหนาครวเรอน

สถานภาพในครวเรอนคาเฉลยคะแนนสขภาพจต

t dfSignificance (2 - tailed)ไมทำางาน ทำางาน

หวหนาครวเรอนหญง 32.8 31.9 5.92 10,587 0.000

ภรรยาหวหนาครวเรอน 33.5 32.9 6.91 16,672 0.000

บตรสะใภ 31.6 32.9 - 4.347 1,874 0.000

ทมา: การสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ป พ.ศ. 2522

6. สรป อภปราย และขอเสนอเชงนโยบาย

6.1 สรป และอภปราย

ขอมลจากลกษณะทวไปในเรองโครงสรางครวเรอนไทย พบวา สดสวนของผหญงทเปนหวหนาครวเรอน

ในป 2552 มประมาณ 1 ใน 4 หรอ รอยละ 25 ของผหญงทอยในครวเรอน ขอคนพบนทำาใหเหนถง

การเปลยนแปลงในสดสวนของหวหนาครวเรอนหญงทเพมขนในครวเรอนไทย เนองจาก ในป พ.ศ. 2543

พบหวหนาครวเรอนหญงมเพยงรอยละ 20 (ขอมลสำามะโนประชากรและครวเรอน พ.ศ. 2543 ของสำานกงาน

สถตแหงชาต) ขอมลลกษณะโครงสรางครวเรอนของการศกษานทนาสนใจยงพบอกวา มสดสวนสงของลกสาว

ทสมรสยงอาศยอยกบพอแมเมอเปรยบเทยบกบลกชายทสมรส สะทอนใหเหนวา ครวเรอนไทยยงคงเปนแบบ

“แตงเขยเขาบาน” (Matrilocality) มากกวาแบบ “แตงสะใภเขาบาน” (Patrilocality)

ในการวเคราะหความแตกตางดานสขภาพจตของสถานภาพของผหญงและผชายในครวเรอน พบวา

เพศหญงทอยในครวเรอนบางสถานภาพมคะแนนเฉลยสขภาพจตดอยกวาผชาย ไมวาจะเปนภรรยาของหวหนา

ครวเรอนมคะแนนสขภาพจตดอยกวาหวหนาครวเรอน หวหนาครวเรอนหญงมคะแนนสขภาพจตดอยกวาสาม

และบตรสะใภมคะแนนสขภาพจตดอยกวาบตรเขย ขอคนพบนนาจะสอดคลองกบแนวความคดเรองอำานาจ

ดานเศรษฐกจของผหญง (women’s economic power) ของ Blumberg ซงอธบายถง การเขาถงทรพยากร

ดานเศรษฐกจทแตกตางกนระหวางหญงและชายมผลตอความรสกดานอสรภาพ โดยมเงอนไขในดานระบบ

เครอญาต สอง การเขาไปมสวนรวมในแรงงาน และสาม อำานาจผชายในสงคมชมชน หรอสงคม “ผชาย

เปนใหญ” อยางไรกตามแนวคดเรองอำานาจดานเศรษฐกจของผหญง อธบายไดกบผหญงทเปนหวหนาครวเรอน

ภรรยาของหวหนาครวเรอน และผหญงทเขามาเปนสะใภในครวเรอน เทานน

สำาหรบผหญงทมสถานภาพเปนบตรของหวหนาครวเรอน ไมวาจะเปนโสดหรอแตงงานทยงอยใน

ครวเรอนกบพอแมของตนเอง ไมพบวามความแตกตางจากบตรชายในดานสขภาพจต เนองจากครอบครวไทย

ในปจจบนสถานภาพของลกชายและลกสาวไมมความแตกตางกน เหนไดจากชองวางทลดลงของความแตกตาง

ดานการศกษาระหวางเดกผหญงกบเดกผชาย พอแมใหโอกาสลกสาวไดเขาเรยนหนงสอในระดบทสงขนไมตาง

246 ประชากรและสงคม 2554

จากใหโอกาสลกชาย (Pattaravanich, et al., 2005) ประกอบกบการไดรบการศกษามากขนทำาใหลด

ความเสยงดานสขภาพจตลง (อมาภรณ ภทรวาณชย และคณะ, 2553) ดงนนจงเปนไปไดทลกสาวและลกชาย

ทอาศยอยในครวเรอนทยงมพอแมของตนเองอาศยอยจงมระดบสขภาพจตไมแตกตางกน

นอกเหนอจากประเดนเพศภาวะทามกลางสถานภาพสมาชกในครวเรอนแลว ปจจยดานการศกษา อาชพ

และเขตทอยอาศย มผลตอสขภาพจต ยงการศกษาสงขนคะแนนสขภาพจตยงเพมขน ลกจางรฐบาล/รฐวสาหกจ

และเกษตรกร เปนอาชพทพบวา นาจะมสขภาพจตสงกวากลมอาชพอน และผทอาศยในเขตชนบท มคะแนน

สขภาพจตสงกวาผอาศยในเมอง

6.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบายเพอสงเสรมความสมพนธในครอบครว

6.2.1 หนวยงานทเกยวของกบสตร และครอบครว เชน กระทรวงการพฒนาสงคมและ

ความมนคงของมนษย ควรเรงสงเสรมประชาสมพนธใหสงคมไทยเขาใจ เพอปรบเปลยนทศนคตของสงคมใน

เรองบทบาทของสตรใหดขนเทากบผชาย ไมวาจะเปนบทบาทในครอบครวและบทบาทในการทำางาน

6.2.2 ชมชน และสถาบนครอบครวควรรวมมอกนสงเสรมและเพมบทบาทชายในครวเรอน

ในเรองการชวยแบงเบาภาระครอบครว ทงในดานงานบานและการดแลสมาชกในครอบครวใหมากขน

6.2.3 หนวยงานรฐทเกยวของกบการศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน ควรหาแนวทาง

เพมโอกาสใหประชาชนผดอยโอกาสทงดานการศกษา อาชพทมความมนคง ไดมโอกาสไดรบการศกษาเพมขน

และอาชพทมนคงมากขน

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณ แผนงานสรางเสรมสขภาพจตเพอสขภาวะสงคมไทย สนบสนนโดย สำานกงาน

กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ซงเปนหนวยงานทใหทนสนบสนนโครงการ “สถานการณสขภาพ

จตประจำาป” แกสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล นอกจากน ขอขอบคณสำานกงาน

สถตแหงชาต ทใหความอนเคราะหขอมลทตยภมของโครงการสำารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน

พ.ศ. 2552 แกสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

247เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

เอกสารอางอง

ภาษาไทย

กลยา ผองเมฆนทร. (2534). ผลกระทบของการทภรรยามสวนชวยหาเลยงครอบครวตออำานาจการตดสนใจและคาดหวงทางอำานาจของภรรยาในครอบครว. วทยานพนธธหลกสตรสงคมวทยามหาบณฑต แผนกอสระสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กาญจนา แกวเทพ. (2535). มานแหงอคต: ความสมพนธระหวางสตรกบสถาบนสงคม. กรงเทพมหานคร: เจนเดอรเพรส.

จรรยา เศรษฐบตร และอมาภรณ ภทรวาณชย. (2542). ความรบผดชอบดานครบอครวและการทำางานทมผลตอสขภาพ และความมนคงในชวตสมรสของผบรหารหญง. นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

ธงชย ศรเมอง. (2545). สถานภาพภายหลงการแตงงานของสตรเผามง กรณศกษาบานทบเบก ตำาบลวงบาล อำาเภอหลมเกา จงหวดเพชรบรณ. วทยานพนธหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาพฒนาชนบทศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม.

ปรชา อปโยคน. (มปป). มตทางสงคมและวฒนธรรมกบปญหาสขภาพจต. สบคนเมอ วนท 28 กมภาพนธ 2554: http://resource.mfu.ac.th/admin/ upload/ download/ emafVSeMon95922.pdf.

ศรนนท กตตสขสถต. (2553). คณภาพชวตและระดบสขภาพจตของผสงอายไทย. ใน สชาดา ทวสทธ และ สวรย บญยมานนท (บรรณาธการ), ประชากรและสงคม 2553: คณคาผสงอายในสายตาสงคมไทย. นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

สำานกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว. (2550). นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาสถาบนครอบครว พ.ศ. 2547-2556. กรงเทพมหานคร: กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

อภชย มงคล ยงยทธ วงศภรมยศานต ทว ตงเสร วชน หตถพนม ไพรวลย รมซาย และวรวรรณ จฑา. (2552). การพฒนาและทดสอบดชนชวดสขภาพจตคนไทย (Version 2007). นนทบร: กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข.

อภชาต จำารสฤทธงค ปราโมทย ประสาทกล และปญญา ชเลศ. (2553). สถานการณสขภาพจตคนไทย: ภาพสะทอนสงคม. นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

อมาภรณ ภทรวาณชย, อภชาต จำารสฤทธงค, รศรนทร เกรย และ ภวไนย พมไทรทอง. (2553). สถานตรวจวดสขภาพจตเยาวชน 15 ป. นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ภาษาองกฤษ

Burke, R. J., & Weir, T. (1976). Relationship of Wives’ Employment Status to Husband, Wife and Pair Satisfaction and Performance. Journal of Marriage and Family, 38(2): 279-287.

Collins, R. (1988). Theoretical Sociology. Orlando: Harcourt Brace & Company.

Gray, R. S., Kramanon, R., & Thapsuwan S. (2008). The determinants of Happiness among Thai people: Some Evidence from Chai Nat and Kanchanaburi. Thammasat Economic Journal, 26(2): 72-87.

Pattaravanich, U, Lindy B. W., Lyson, A.T., & Archavanitkul, K. (2005). Inequality and Educational Investment in Thai Children. Rural Sociology, 70(4): 561-583.

Piliavin, J. A., & Hong-Wen, C. (1990). Altruism: A Review of Recent Theory and Research. Annual Review of Sociology, 16: 27-65.

Mitchell, J. (1971). Women’s Estate. New York: Vintage.

WHO. 2009. Mental health: a state of well-being. Retrieved 28 February 2011: http://www.who.int/features/factfiles/mental_health/en/ index.html.

WHO. Unidentified date. Gender Disparities in Mental Health. Retrieved 28 February 2011, from Department of Mental Health and Substance Dependence Website: http://www.who.int/mental_health/media/en/242.pdf.

248 ประชากรและสงคม 2554

ภาคผนวก

ภาคผนวก 1 ดชนชวดสขภาพจตคนไทย ฉบบสมบรณ 55 ขอ ซงประกอบดวย 4 โดเมนดงน

โดเมนท 1 สภาพจตใจ (13 ขอ) โดเมนท 2 สมรรถภาพทางจตใจ (15 ขอ)

1. ทานรสกพงพอใจในชวต

2. ทานรสกสบายใจ

3. ทานรสกสดชนเบกบานใจ

4. ทานรสกวาชวตของทานมความสขสงบ (ความสงบในจตใจ)

5. ทานรสกเบอหนายทอแทกบการดำาเนนชวตประจำาวน

6. ทานรสกผดหวงในตวเอง

7. ทานรสกวาชวตของทานมแตความทกข

8. ทานรสกกงวลใจ

9. ทานรสกเศราโดยไมทราบสาเหต

10. ทานรสกโกรธหงดหงดงายโดยไมทราบสาเหต

11. ทานตองไปรบการรกษาพยาบาลเสมอๆ เพอใหสามารถดำาเนนชวตและทำางานได

12. ทานเปนโรคเรอรง

13. ทานรสกกงวลและทกขทรมานใจเกยวกบ การเจบปวยของทาน

14. ทานพอใจตอการผกมตรหรอเขากบบคคลอน

15. ทานมสมพนธภาพทดกบเพอนบาน

16. ทานมสมพนธภาพทดกบเพอนรวมงาน

17. ทานคดวาทานมความเปนอยและฐานะทางสงคม ตามททานไดคาดหวงไว

18. ทานรสกประสบความสำาเรจและความกาวหนาในชวต

19. ทานรสกพงพอใจกบฐานะความเปนอยของทาน

20. ทานเหนวาปญหาสวนใหญเปนสงทแกไขได

21. ทานสามารถทำาใจยอมรบไดสำาหรบปญหา ทยากจะแกไข (เมอมปญหา)

22. ทานมนใจวาสามารถควบคมอารมณได เมอมเหตการณคบขนหรอรายแรงเกดขน

23. ทานมนใจทจะเผชญกบเหตการณรายแรงทเกดขนในชวต

24. ทานแกปญหาทขดแยงได

25. ทานรสกหงดหงด ถาสงตางๆ ไมเปนไปตามทคาดหวง

26. ทานหงดหงดโมโหงายถาทานถกวพากษวจารณ

27. ทานรสกหงดหงดกงวลใจกบเรองเลกๆ นอยๆ ทเกดขนเสมอ

28. ทานรสกกงวลใจกบเรองทกเรองทมากระทบตวทาน

249เพศภาวะและสขภาพจตในครวเรอนไทย

โดเมนท 3 คณภาพจตใจ (15 ขอ) โดเมนท 4 ปจจยสนบสนน (12 ขอ)

29. ทานรสกยนดกบความสำาเรจของคนอน

30. ทานรสกเหนอกเหนใจเมอผอนมทกข

31. ทานรสกเปนสขในการชวยเหลอผอนทมปญหา

32. ทานใหความชวยเหลอแกผอนเมอมโอกาส

33. ทานเสยสละแรงกายหรอทรพยสน เพอประโยชนสวนรวมโดยไมหวงผลตอบแทน

34. หากมสถานการณทคบขนเสยงภย ทานพรอมทจะใหความชวยเหลอรวมกบผอน

35. ทานพงพอใจกบความสามารถของตนเอง

36. ทานรสกภมใจในตนเอง

37. ทานรสกวาทานมคณคาตอครอบครว

38. ทานมสงยดเหนยวสงสดในจตใจททำาใหจตใจมนคง ในการดำาเนนชวต

39. ทานมความเชอมนวาเมอเผชญกบความยงยาก ทานมสงยดเหนยวสงสดในจตใจ

40. ทานเคยประสบกบความยงยากและสงยดเหนยวสงสดในจตใจชวยใหทานผานพนไปได

41. ทานตองการทำาบางสงทใหมในทางทดขนกวา ทเปนอยเดม

42. ทานมความสขกบการรเรมงานใหมๆ และมงมนทจะทำาใหสำาเรจ

43. ทานมความกระตอรอรนทจะเรยนรสงใหมๆ ในทางทด

44. ทานมเพอนหรอคนอนๆ ในสงคม คอยชวยเหลอทานในยามททานตองการ

45. ทานไดรบความชวยเหลอตามททานตองการ จากเพอนหรอคนอนๆ ในสงคม

46. ทานรสกมนคงปลอดภยเมออยในครอบครว

47. หากทานปวยหนก ทานเชอวา ครอบครวจะดแลทานเปนอยางด

48. ทานปรกษาหรอขอความชวยเหลอ จากครอบครวเสมอเมอทานมปญหา

49. สมาชกในครอบครวมความรกและผกพนตอกน

50. ทานมนใจวาชมชนททานอาศยอยมความปลอดภย ตอทาน

51. ทานรสกมนคงปลอดภยในทรพยสน เมออาศยอยในชมชนน

52. มหนวยงานสาธารณสขใกลบาน ททานสามารถไปใชบรการได

53. มหนวยงานสาธารณสขใกลบานสามารถใหบรการไดเมอทานตองการ

54. เมอทานหรอญาตเจบปวยสามารถไปใชบรการจากหนวยงานสาธารณสขใกลบาน

55. เมอทานเดอดรอนจะมองคกรในชมชน (เชน มลนธ ชมรม สมาคม วด สเหรา ฯลฯ) มาชวยเหลอดแลทาน

คำาตอบของแตละคำาถามมตวเลอก ดงน 0. ไมเลย 1. เลกนอย 2. มาก 3. มากทสด

250 ประชากรและสงคม 2554

ภาคผนวก 2.

ภาคผนวก 2 ดชนชวดสขภาพจตคนไทย ฉบบสน 15 ขอโดยแบงออกเปน 4 โดเมน ดงน

โดเมนท 1 สภาพจตใจ (5 ขอ) โดเมนท 2 สมรรถภาพทางจตใจ (3 ขอ)

1. ทานรสกพงพอใจในชวต

2. ทานรสกสบายใจ

3. ทานรสกเบอหนายทอแทกบการดำาเนนชวตประจำาวน

4. ทานรสกผดหวงในตวเอง

5. ทานรสกวาชวตของทานมแตความทกข

6. ทานสามารถทำาใจยอมรบไดสำาหรบปญหา ทยากจะแกไข (เมอมปญหา)

7. ทานมนใจวาสามารถควบคมอารมณได เมอมเหตการณคบขนหรอรายแรงเกดขน

8. ทานมนใจทจะเผชญกบเหตการณรายแรง ทเกดขนในชวต

โดเมนท 3 คณภาพจตใจ (4 ขอ) โดเมนท 4 ปจจยสนบสนน (3 ขอ)

9. ทานรสกเหนอกเหนใจเมอผอนมทกข

10. ทานรสกเปนสขในการชวยเหลอผอนทมปญหา

11. ทานใหความชวยเหลอแกผอนเมอมโอกาส

12. ทานรสกภมใจในตนเอง

13. ทานรสกมนคงปลอดภยเมออยในครอบครว

14. หากทานปวยหนก ทานเชอวาครอบครว จะดแลทานเปนอยางด

15. สมาชกในครอบครวมความรกและผกพนตอกน

คำาตอบของแตละคำาถามมตวเลอก ดงน 0. ไมเลย 1. เลกนอย 2. มาก 3. มากทสด