การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร

โดย นายพทธ ยงเจรญ

ศลปนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปบณฑต สาขาวชาทศนศลป(จตรกรรม)

ภาควชาจตรกรรม คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2559

การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร

โดย นายพทธ ยงเจรญ

ศลปนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปบณฑต สาขาวชาทศนศลป(จตรกรรม)

ภาควชาจตรกรรม คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2559

Exploration of Reality through Consideration of Images as Historical Objects

By Mr. Patt Yingcharoen

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Bachelor of Fine Arts (B.F.A.) Program in Visual Arts

Department of Painting Faculty of Painting Sculpture and Graphic Arts

Silpakorn University Academic Year 2016

คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหศลปนพนธเรอง “การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร” เสนอโดย นายพทธ ยงเจรญ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปบณฑต สาขาวชาทศนศลป กลมวชาเอกจตรกรรม

…………………………………………. (ศาสตราจารยญาณวทย กญแจทอง)

คณบดคณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ …………/……………………/………….

ผควบคมศลปนพนธ ศาสตราจารยเกยรตคณอทธพล ตงโฉลก

คณะกรรมการตรวจศลปนพนธ

….………………………………… ประธานกรรมการ (อาจารย ดร.วชญ มกดามณ)

….……/…………………/……….

….………………………………… กรรมการ (ศาสตราจารยเกยรตคณอทธพล ตงโฉลก)

….……/…………………/……….

….………………………………… กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยนาวน เบยดกลาง) ….……/…………………/……….

….………………………………… กรรมการ (อาจารยวราวฒ โตอรวงศ)

….……/…………………/……….

….………………………………… กรรมการและเลขานการ (ผชวยศาสตราจารยธณฤษภ ทพยวาร) ….……/…………………/………

ง

หวขอศลปนพนธ การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร

ชอนกศกษา นายพทธ ยงเจรญ สาขาวชา ทศนศลป ภาควชา จตรกรรม ปการศกษา 2559

บทคดยอ

เราเปนใคร มชวตอยเพออะไร และเราจะสามารถแสวงหาหนทางการใชชวตของเราใหดทสดไดอยางไร ฯลฯ ค าถามเหลานลวนสะทอนภาวะของการยดเอาตนเองเปนประธาน หรออธการ (subject) ในการประกอบสรางสารตถะแหงชวต (essence of life) ขนใหมของมนษยรวมสมย กระทงอาจกลาวไดวา ตงแตยคสมยใหมเปนตนมา มนษยไมเคยหยดหมกมนเกยวกบตนเอง ผลงานของขาพเจาอาจนบเปนหนงในภาพสะทอนทชดเจนของกระแสธารทางความคดลกษณะดงกลาวเชนกน

“การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร” คอรองรอยการเดนทางเพอคนหาสารตถะของความเปนมนษยบางประการผานการส ารวจหลกฐานเชงภาพทางประวตศาสตร ทงภาพถาย และงานจตรกรรม โดยการวเคราะหอยางละเอยด และสงเคราะหขนใหมดวยสน ามนบนผนผาใบ ทงน มไดมปลายทางเพอเขาใจโลกภายนอก หากแตเพอเขาใจโลกภายใน และเพอใชประวตศาสตรเปนเครองมอในการเขาใจตนเอง

จ

Thesis Tile Exploration of Reality through Consideration of Images as Historical Objects

Name Mr.Patt Yingcharoen Concentration Visual Arts Department Painting Academic Year 2016

Abstract

Who are we? What is purpose of our life? And how can we possibly find the best way to live our life? All these questions represent egocentricity of contemporary human-being that using themselves as a subject to construct essence of their life. Predictable, since the beginning of modern age, human never stopped obsessing with themselves. My art project is may be one of reflection of those ideas.

“Exploration of reality through consideration of images as historical objects” is the trace of journey to seek for essence of human-being through scrutinization of historical images including both of photographs and paintings by thoroughly analyze and synthesize again with traditional painting media. In order that not to understand the world outward but deep inward and using history as a tool to understand myself.

ฉ

กตตกรรมประกาศ

ในกรอบคดแบบหลงสมยใหม มนษยไมสามารถครอบครองความหมายไดโดยสมบรณ หากด ารงอยอยางโดดเดยว ปราศจากซงบรบทในเชงพนท และเวลา ในลกษณะน ประวตศาสตร และความทรงจ าจงกลายเปนสวนส าคญของการนยามอตลกษณบคคล เชนเดยวกนกบตวบททดมกนความหมายของบรบทแวดลอมกระทงผสานกลายเปนเนอเดยวกน ชดผลงานศลปนพนธของผ เขยนกเปนเชนนน กลาวคอ ล าพงความร ความสามารถ และประสบการณอนนอยนดโดยปราศจากการสนบสนน อมชอยางอบอนจากบรบทแวดลอม การปรากฏชดผลงาน กระทงขอเขยนประกอบศลปนพนธเลมนอยางเปนรปธรรม กมอาจเปนไปไดเลย

ผ เขยนจงใครขอกราบขอบพระคณศาสตราจารยเกยรตคณอทธพล ตงโฉลก ทเมตตาใหค าปรกษา พรอมเสนอแนะแนวคดในทางสรางสรรค รวมไปถงทศนคตทอนส าคญเกยวกบการด ารงชพในฐานะศลปน รวมไปถงคณาจารยในภาควชาจตรกรรม ทสนบสนนในดานความร ทงเชงเทคนคเฉพาะทาง ประกอบไปกบแนวคดทางศลปะอนส าคญ นอกจากน คณาจารยทกทาน ในทกภาควชาทอบรม สงสอนผ เขยนตงแตปการศกษาแรกทไดเหยยบยางเขามาเลาเรยนในคณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ กนบเปนสวนส าคญทผลกดนใหผ เขยนบรรลเปาหมายซงไดวางไวในการสรรคสรางชดผลงานศลปนพนธในทสด และผ เขยนกเชอวา องคความรซงไดรบมาทงหมดน จะเปนดงสสารทไมมวนสญสลายไปจากโลก ทวาจะควบรวม ตกตะกอน กรองกลนเปนสวนหนงของชวตผ เขยน และจะเปนประโยชนตอการบรรลเปาหมายในชวตสบตอไป

นอกเหนอไปจากเสบยงดานความรทถกตระเตรยมไวใหอยางดโดยคณาจารย ส าหรบการเดนทางไกลในสมรภมชวต เลอดเนอ และชวตทงหมดของผ เขยนกลวนเปนหนทไมอาจช าระไดหมดของบดา มารดา และครอบครว อกทงยงเปนสวนส าคญตอการสนบสนนใหผ เขยนไดเลอกเดนทางตามความฝน และก าลงใจจากครอบครวกนบเปนสงล าคา โดยมอาจหาสงใดเสมอไดเลย

สดทายน ขอกราบขอบพระคณมลนธรฐบ รษพลเอกเปรม ตณสลานนท ซงไดมอบทนการศกษาอนเปนปจจยอนส าคญทสนบสนนใหผลงานศลปนพนธชดนส าเรจออกมาเปนรปธรรมไดในทายทสด

ช

ค าน า

เอกสารฉบบน เปนเอกสารประกอบการสรางสรรคศลปนพนธ สาขาวชาทศนศลป กลมวชาเอกจตรกรรม ปการศกษา 2559 คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร โดยมวตถประสงคเพออภปรายรายละเอยดเชงขอมลทของเกยวกบชดผลงาน “การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร” (Exploration of Reality through Consideration of Images as Historical Objects) โดยเรมตงแต การอธบายความเปนมาของความคด เรอยไปจนกระทงขอมล ทฤษฎทถกใชอางองในผลงานเพอประกอบสรางเปนองคความร ควบแนนเปนมโนทศนในการมองโลก แลวจงยอนกลบมาเปนฐานอนส าคญในการสรางสรรคชดผลงานใหออกมาเปนรปธรรมภายหลง มากไปกวานน ในบททส ยงมการเสรมขอมลเชงประวตศาสตรทของเกยวกบหลกฐานภาพทผ เขยนไดเลอกใชมาเปนองคประกอบในงานจตรกรรม โดยทงน อาจมรายละเอยดทมาก หรอนอย ขนอยกบความจ าเปน โดยจะพจารณาเปนรายชนเรอยไป

เมอผ เขยนมความเชอวา การตความหลกฐานทางประวตศาสตรนน เลยงไมไดทระหวางกระบวนการสรางความหมาย สวนหนงของตวเราจะถกผสานเปนหนงเดยวกบความหมายทปรากฏ เชนเดยวกบผบนทก ทไดผนกเสยวสวนหนงของชวตไวในนน การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร จงเปนการพจารณาภาพสะทอน เพอยอนกลบไปแสวงหาความจรงภายในตวเราในอกทางหนงเชนเดยวกน สดทายน ผ เขยนหวงวา ผลงานศลป-นพนธชดนจะเปนประโยชนตอผ ทสนใจ โดยมจ าเปนตองบรรลถงความจรงสงสดอนเปนอดมคตแตประการใด ทวาเกดความตระหนกถงนยามของความจรง ประวตศาสตร และความเปนภาพในทางทเปลยนไป เทานนกเพยงพอทจะบรรลเปาหมายของผ เขยนแลว

และหากปรากฏขอผดพลาดประการใด ผ เขยนตองขอนอมรบความผดพลาดทกประการไวโดยดษณ แตเพยงผ เดยว

ซ

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ........................................................................................................ ง บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ......................................................................................................... ฉ ค าน า ............................................................................................................................ ช สารบญภาพ .................................................................................................................. ฎ

บทท 1 บทน า ................................................................................................................ 1 ความเปนมา และความส าคญของโครงการศลปนพนธ .................................. 1 วตถประสงคในการสรางสรรค ...................................................................... 5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ........................................................................... 6 วธการศกษา ............................................................................................... 7 แหลงขอมล ................................................................................................ 7 อปกรณทใชในการสรางสรรคผลงานซงเกยวของกบการวจย .......................... 8 ความหมายโดยสงเขปของค าส าคญในชอโครงการ ........................................ 9 2 ทบทวนวรรณกรรม .............................................................................................. 12 วาดวย วธการแสวงหาความรแบบโครงสรางนยม .......................................... 13 สญวทยา (Semiology) และRoland Barthes .............................................. 18 วเคราะหตวอยางกรณศกษาจากงานเรอง มายาคต ...................................... 21 Michel Foucault และทรรศนะเกยวกบประวตศาสตรแบบหลงโครงสรางนยม. 22 วาดวยการศกษาวาทกรรม/วาทกรรมวเคราะห ............................................. 24 โบราณคดวทยาทางความร (Archeology of knowledge) ............................ 27 จากโบราณคดวทยาทางความร สการเปนประวตศาสตรแบบวงศาวทยา ........ 30 ขยายความในประเดนเกยวกบความสมพนธพนธระหวางอ านาจ และความร ... 33 วเคราะหขอเขยนของ Greenberg ............................................................... 37 โบราณคดวทยาทางความร และ ขอเขยนของ Greenberg ............................. 40 3 วาดวยการพฒนา และกระบวนการสรางสรรคผลงาน ............................................ 46

ฌ

บทท การกอรป ประมวล และจดระเบยบความคด .................................................. 46 การพฒนาความคด ดวยการคนหาความร ..................................................... 49 การคนหาตนแบบการสรางสรรค ................................................................... 50 ชแจงทศนคตทของเกยวกบสอในงานตนแบบ ................................................ 51 การวเคราะหขอมลตนแบบอยางละเอยดดวยการท าภาพราง (sketches) ........ 58 เรมสรางสรรคงานจตรกรรม ......................................................................... 60 วาดวยกระบวนการสรางชนงานจตรกรรมโดยคราว ........................................ 64 4 วเคราะหผลงาน พรอมทงอภปรายความตอเนอง และพฒนาการของผลงาน ............ 72 Do you hear the people sing? หมดหมายแรกของศลปนพนธ ...................... 73 การวเคราะหเชงกายภาพของ Do you hear the people sing? ....................... 73 การวเคราะหเนอหาของผลงาน ..................................................................... 76 วเคราะหสรปกระบวนรปทางความคดในชวงเรมตนสรางสรรค ........................ 84 ผลงานชวงกอนวทยานพนธในระยะท1........................................................... 89 วเคราะหความคดในชวงกอนระดบชนปท 4 ................................................... 94 Adam และ Eva จดเรมตนของการศกษาในระดบชนปท 4 .............................. 95 Red no.1-3 ................................................................................................ 98 From Jesus to the void ............................................................................. 106 Love ผลงานชดสดทายในระยะท 1 .............................................................. 115 สรปการสรางสรรคในชดกอนศลปนพนธระยะท 1 .......................................... 122 ผลงานชวงกอนหนาศลปนพนธระยะท 2 ....................................................... 128 ผลงานชด King ........................................................................................... 128 ผลงานชด sacred punishment ................................................................... 146 Apocalypse อธบายมนษยดวยเงอนไขแหงวนสนโลก ................................... 161 สรปภาพรวมของผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ................................. 167 ผลงานในชดศลปนพนธ ............................................................................... 173 ผลงานชดแรก วาดวยเรอนราง และความอคต ............................................... 175 ผลงานชดทสอง วาดวยเรองรางกายทครอบครองเพศสภาพ (ชาย/หญง) ......... 178 ผลงานชดทสาม วาดวยเรองรางกายทครอบครองเพศสภาพ (หญง/ชาย) ......... 180

ญ

บทท ผลงานชดทส วาดวยการก าเนด และความตาย .............................................. 184 ผลงานชดทหา วาดวยปฐมบทแหงความขดแยง ............................................. 189 ผลงานชดทหก วาดวยความขดแยงทางอดมการณ และศลธรรม ..................... 195 ผลงานชดสดทายของศลปนพนธ วาดวยอ านาจทสมพนธกบความตาย ........... 201 5 สรป .................................................................................................................... 225

บรรณานกรม .................................................................................................................. 230 รายละเอยดผลงานสรางสรรค .......................................................................................... 233 ประวตผสรางสรรค .......................................................................................................... 236

ฎ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 ภาพประกอบผลงานของ Julien Dupre’ ............................................................... 39 2 ภาพประกอบผลงานของ Julien Dupre’ ............................................................... 40 3 ภาพตวอยางภาพตนแบบของผลงานชด Apollo .................................................... 70 4 ภาพตวอยางการรางเพอสงเคราะหขอมลขนท 1 ของชดผลงาน Apollo ................. 71 5 ภาพตวอยางการรางเพอสงเคราะหขอมลขนท 1 ของชดผลงาน Apollo ................. 71 6 ภาพตวอยางการรางเพอสงเคราะหขอมลขนท 1 ของชดผลงาน Apollo ................. 71 7 ภาพตวอยางการรางเพอสงเคราะหขอมลขนท 1 ของชดผลงาน Apollo ................. 71 8 ภาพตวอยางการรางเพอสงเคราะหขอมลขนท 1 ของชดผลงาน Apollo ................. 71 9 ภาพตวอยางการรางเพอสงเคราะหขอมลขนท 1 ของชดผลงาน Apollo ................. 71 10 ผลงานชนเรมแรกของโครงสรางทางความคดทมตอจตรกรรม และประวตศาสตร .... 88 11 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 1-2 .................................................... 97 12 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 3 ....................................................... 103 13 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 4 ....................................................... 104 14 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 5 ....................................................... 105 15 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 6 ....................................................... 113 16 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 7 ....................................................... 114 17 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 8 ....................................................... 120 18 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 9 ....................................................... 121 19 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 1 ........................................................ 143 20 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 2 ........................................................ 143 21 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 3 ........................................................ 143 22 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 4 ........................................................ 144 23 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 5 ........................................................ 145 24 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 6 ........................................................ 159 25 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 7 ........................................................ 160 26 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 8 ........................................................ 169 27 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 9 ........................................................ 170

ฏ

ภาพ หนา 28 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 10 ...................................................... 171 29 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2ชนท 11 ...................................................... 172 30 ผลงานชดศลปนพนธชนท 1.................................................................................. 210 31 ผลงานชดศลปนพนธชนท 2.................................................................................. 211 32 ผลงานชดศลปนพนธชนท 3.................................................................................. 212 33 ผลงานชดศลปนพนธชนท 4.................................................................................. 213 34 ผลงานชดศลปนพนธชนท 5.................................................................................. 214 35 ผลงานชดศลปนพนธชนท 6.................................................................................. 215 36 ผลงานชดศลปนพนธชนท 7.................................................................................. 216 37 ผลงานชดศลปนพนธชนท 8.................................................................................. 217 38 ผลงานชดศลปนพนธชนท 9.................................................................................. 218 39 ผลงานชดศลปนพนธชนท 10................................................................................ 219 40 ผลงานชดศลปนพนธชนท 11................................................................................ 220 41 ผลงานชดศลปนพนธชนท 12................................................................................ 221 42 ผลงานชดศลปนพนธชนท 13................................................................................ 222 43 ผลงานชดศลปนพนธชนท 14................................................................................ 223 44 ผลงานชดศลปนพนธชนท 15................................................................................ 224 45 ผลงานชดศลปนพนธชนท 16................................................................................ 224

1

บทท 1

บทน า

ความเปนมา และความส าคญของโครงการศลปนพนธ

เราเปนใคร มชวตอยเพออะไร และเราจะสามารถแสวงหาหนทางการใชชวตของเราใหดทสดไดอยางไร ฯลฯ ค าถามเหลานลวนสะทอนภาวะของการยดเอาตนเองเปนประธาน หรออธการ (subject) ในการประกอบสรางสารตถะแหงชวต (essence of life) ขนใหมของมนษยรวมสมย และอาจโยงใยไปถงกรอบคดแบบปฏฐานนยม (positivism) อนเปนมรดกทางความคดทตกทอดมาจากยคสมยใหม (Modern age) ซงนยมการแสวงหาสารตถะบางประการผานการแบงแยกปรากฏการณตางๆของสงคมออกเปนสดสวนชดเจนในแงน มนษย ในฐานะองคประกอบหนงของสงคมจงเรมแยกตนเองออกมาจากบรบทตางๆทรายลอมชวต ไมวาจะเปนประวตศาสตร ศาสนา ความเชอ วฒนธรรม ระบอบการปกครอง ฯลฯ จนกระทงกลายเปนปจเจกชน ( individual) ซงมส านกวาตนเองไดปลดเปลองสมภาระเชงบรบทดงกลาวไดหมดสน สามารถด ารงตนเปนอสระอยางสมบรณ และครอบครองเสรภาพในการก าหนดเปาหมายใหแกชวตตนเองได (แมวาเสรภาพยงคงเปนอดมคตทมนษยยงคงคนหา และไขวควาอยางไรจดหมายกตาม) ในแงน องคความร สทธ และอ านาจทงปวงของมนษยสมยใหม จงดเหมอนวาจะเขามาแทนทอยางแนบเนยนในสถานะเดยวกนกบวญญาณศกดสทธ ผบรรพบรษ เทพเจา และศาสนา ซงลวนเปนหมดหมายของการประกอบสรางความชดเจนขนบนความมดมด อางวาง และคลมเครอของโลกในอดต และถอเปนสงทมนษยในครงบรรพกาลจะสามารถวางสารตถะแหงชวตไวได

ดงทไดเกรนไปในขางตน ตงแตชวงปลายครสตศตวรรษท18 เปนตนมา เมอสารตถะของชวตถกโยกยายจากบรบทแวดลอมตางๆมาประทบไวบนรางกายของมนษยเสยแลว การ

2

เคลอนไหวตอตานอ านาจเดมเพอประกาศอสรภาพใหกบชวตของปจเจกชนจงกลายมาเปนพนทในการแสดงอ านาจขององคอธการใหมในทางหนง การแสวงหาเสรภาพไดกลายมาเปนแรงขบเคลอนส าคญของมนษยในชวงเวลาดงกลาว ทงน กมไดวางปลายทางแหงการขบเคลอนนนไวแหงหนอนใด หากแตเพอกลบไปสความบรสทธ งดงาม ในฐานะมนษยซงครอบครองเสรภาพเมอครงถอก าเนดขนทามกลางธรรมชาตกอนเงอนไขทางสงคมจะมาท าใหสงเหลานบดเบยวไป ตงแตปรชญาของ Jean-Jacques Rousseau1 จนกระทง Jean-Paul Sartre 2ลวนสะทอนส านกในกรอบคดนทงสน การมงสรางสงคมในอดมคตขนแทนทสงคมแบบเกาอนเตมไปดวยพนธนาการเชงอ านาจ และชนชนจงเปนเสมอนเปาหมายใหมของชวต ซงขบเคลอนสงคมแทนทความเชอ และระบอบการปกครองแบบเดม แตทวา เมอผานพนสงครามโลกทงสองครง และโลกไดกาวเขาสชวงครงหลงของครสตศตวรรษท20 อดมการณตางๆซงถกใชเปนบนไดไปสสงคมในฝนนนมไดงดงามอยางทคาดคด ทงอดมการณการพฒนา ตลาดเสรน าไปสการขยายตวของระบบทนนยม และอตสาหกรรมนยม จนกระทงน าไปสการลมสลายลงของสภาพแวดลอมโลกตามล าดบ มลภาวะจากกากนวเคลยร และระบบอตสาหกรรมหนก สงผลใหชนโอโซนถกท าลายลงอยางนาวตก ประกอบกบอณหภมโลกทสงขน เปนผลใหเชอโรค รวมไปถงไวรสกลายพนธจนกลายเปนโรคระบาดสายพนธใหมในชวงศตวรรษใหหลง เชนซารส ไวรสไก โรคววบา ปากเทาเปอยฯลฯ3 ผลกระทบมหาศาลจากกรอบคดเรองความกาวหนาน ไดผลกดนใหสารตถะของมนษยถกเปลยนแปลงครงใหญอกครง การวาดฝนถงสงคมอดมคต ถกแทนทดวยการหวนร าลกถงอดตอนหางไกล และเรมจะเลอนรางขนในทกขณะ เนองดวยเมอสารตถะแหงชวตของมนษยนนยอนมาประทบอยในตนเองเสยแลว และตวตนของมนษยนนกไมสามารถด ารงอยอยางโดดเดยว หากจ าเปนตองอาศยพนท และเวลาในการปรากฏขน ความเปนปจเจกของมนษยซงแมจะปลดแอกตนเองออกจากพนธนาการเชงสงคม และความชอไดแลว กยงคงถกตรงแนนอยระหวางกรอบอนหนาหนกแหงอดต และอนาคตซงเปนเงอนไขในการใหก าเนดนยามของตวมนเอง เพราะมฉะนนแลว ตวมนกจะกลายเปนปรทรรศน (paradox) และไมสามารถมอยได การเฝาฝนถงอนาคตทหอมหวาน และการยดถอตวตนอยางมนคงผานการอางอง หรอตความประวตศาสตร และความทรงจ า จงเปนกระบวนการทเกดสลบไปมาเสมอในชวงศตวรรษใหหลง แมกระทงกรอบคดท

1 Will Buckingham and others, The philosophy book (London: Dorling Kindersley Limited,

2011), 154-160. 2 ibid. 268-272 3 ธรยทธ บญม, มเชล ฟโกต, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ: วภาษา, 2557), 18.

3

ปฏเสธแกนสารอยาง โครงสรางนยม (Structuralism) กหนไปไมพนการยอนกลบไปวเคราะหประวตศาสตรของความคด และมโนทศนของมนษยตอเรองราวตางๆในอดตผานการศกษาเชงโครงสราง และความสมพนธของปรากฏการณ หากพจารณาในแงน กรอบคดแบบโครงสรางนยมจงอาจเปนเพยงกระแสการสะทอนกลบทางความคดของปฏฐานนยม ซงโดยแทจรงแลวกยงคงยดถอมนษยเปนแกนสารอยางเขมแขง เพยงแตเปลยนมโนทศนดานความสมพนธระหวางมนษยกบสงตางๆไปเทานน จงสามารถกลาวโดยสรปไดวา ตงแตยคสมยใหมเปนตนมา มนษยไมเคยหยดหมกมนเกยวกบตนเอง

อยางไรกด เมอตวตน(self) ของเรานนยงคงด ารงอยในสถานะสงซงมความส าคญสงสด ความทรงจ าเกยวกบตวเรานนจงทวความส าคญขนตามมาเปนล าดบ เนองดวยสวนใหญหรออาจเรยกไดวาเกอบทงหมดของสงทเรานยามวาเปนตวตนนน ลวนด ารงอยในมตแหงอดตทงสน การตระหนกรถงตวตนในปจจบนขณะกอนทมนจะลองลอยไปตามการเคลอนผานของกาลเวลานนมระยะเวลาเพยงเสยววนาทเทานน ประโยคทวา “เราเปนใคร” จงอาจมความหมายทบซอนกนอยางสมบรณกบประโยคทวา “เราจ าไดวาเราเปนใคร” มากไปกวานน มตทางความทรงจ าทเราใชเพอประกอบสรางตวตน และเขาใจตนเองกมไดมเพยงแคความทรงจ าสวนตวเทานน หากแตยงมความทรงจ าในลกษณะรวมหม หรอความทรงจ าทตอเนอง ยาวนานนบหมนป ซงเราไดแบงปนกนคนอนๆในสงคม สงนนถกนยามวา “ประวตศาสตร”อยางไรกด เรามไดรบรประวตศาสตรผานผสสะอยางตรงไปตรงมาเชนเดยวกนกบความทรงจ าสวนตว หากแตรบรผานตวกลาง เชนบนทก หรอหลกฐานทางประวตศาสตรประเภทตางๆ ซงลวนแลวแตตกอยภายใตอ านาจของระบบภาษาทแขงกระดาง คลาดเคลอนจากความเปนจรง เตมไปดวยอคต ซ ายงผานการตความอกนบครงไมถวนในยคสมยตางๆ นอกจากน องคความร ซงเปนเงอนไขในการท าความเขาใจประวตศาสตรเองกลวนด ารงอยบนอคตแหงยคสมยนนๆอกทอดหนง แมกระทงในปจจบนกตาม ในแงนมตทางประวตศาสตรจงไมมความเกยวของความเปนจรง(reality) และเปนเสมอนกองอคตททบซอนกนนบชนไมถวน มากไปกวานน หากพจารณาตอไปจะพบวา ในความเปนจรง เรายากจะแยกขาดความทรงจ าสวนตวซงประกอบสรางตวตนของเรา ออกจากองคความร และความทรงจ ารวมหมระหวางเรา และคนอนๆ ไปจนกระทงอดตอนไพศาลขางตน หรออาจกลาวในอกทางหนงวา เรามสามารถหลกพนไปจากการเปนผลผลตของประวตศาสตรทเตมไปดวยอคต ดงท Hans-George

4

Gadamer4 นกปรชญาเยอรมนไดกลาวไววา “ประวตศาสตรนนมไดเปนสมบตของเรา แตเราตางหากทเปนสวนหนงของประวตศาสตร”

เมอเราสามารถตระหนกรไดวาอคตททบถมมายาวนานรวมหมนปนนกลายมาเปนสวนหนงของการประกอบสราง ถกทอจนเกดเปนตวเราเสยแลว ประวตศาสตร จงไมสามารถถกใชเปนสะพานเชอมรอยตวเราเขาสอดตอนไพศาลในทางตรงอยางทเคยเปนอกตอไป อยางไรกด มไดหมายความวาประวตศาสตรจะหมดประโยชนไปเสยทเดยว หากแตหลกฐานทางประวตศาสตรยงสามารถถกใชเพอเปนกระจกในการสะทอนภาพของอคตในแตละยคสมย ซงเมอพจารณาในทางยอนกลบ การเปรยบเทยบอคตในยคสมยกอนหนากบความเขาใจของเราตอเรองดงกลาวในปจจบนนนกเทากบเปนการเปดเผยใหเราเหนถงอคตรวมสมยซงแฝงฝงอยางแนนหนาในตวเราไดชดเจนยงขน ดงนน เราจงมไดเปนผ อานประวตศาสตรเพยงฝายเดยว แตประวตศาสตรกก าลงอานตวเราเชนกน ในแงน สารตถะของชวตทเราเสาะแสวงหา จงมไดด ารงอย อยางโดดเดยวระหวางบรรทดของประวตศาสตรตามกรอบคดแบบสมยใหม (Modernism) หากแตสถตนงอยในตวเรา และสามารถเจยระไนใหเกดประกายขนไดดวยการเสยดสกนของอคตตางยคสมยดงนน เ มอเราละวางอคตเชงขอมล หรอเหตผลซงเปนเงอนไขส าคญในการตความ และเขาใจประวตศาสตร เรากจะพบวาแทจรงแลว ประวตศาสตรคอเรองราวทมนษย กระท าตอมนษยในชวงเวลาตางๆเทานน มนษยซงครอบครองความคด อารมณ ความรสก และมไดมความแตกตางใดๆกบผอานประวตศาสตร ในลกษณะนจงคลายกบการทผอานใชความเปนมนษยของตนเองเพอเปนสะพานเชอมรอยเขาสเรองราวของเพอนมนษยตางเวลา และสมผสชวต ดวยชวต กระบวนการนสามารถอางองยอนกลบไปไดถงความงดงาม บรสทธของมนษย ทประกอบสรางความสมพนธระหวางกนขนบนพนฐานของความเมตตาตอเพอรวมโลกเมอครงยงมไดถกเหตผล และอ านาจตางๆทางสงคมท าใหบดเบยวไปอยางท Rousseau ไดเคยกลาวไว

อยางไรกด แนวคดขางตนยอมสงผลไปถงมมมอง และทศนคตทเรามตอหลกฐานทางประวตศาสตรดวยเชนกน หลกฐานทางประวตศาสตรจงคลายกบสญญะทกลวงเปลา ซงเฝารอความหมายมาเตมเตมในแตละยคสมย และถกใชเปนตวกลางเพอเชอมโยงผ ตความไปสมตทางประวตศาสตรตามอคตแหงยคสมยนนๆ มใชวตถซงบรรจความเปนจรงไวภายในแตอยางใด ในกรณน ยอมสอดคลองไปกบทศนคตทมนษยมตองานจตรกรรมในชวงปลายครสตศตวรรษท19 เปนตนมา ซงในชวงเวลาดงกลาว นยามของงานจตรกรรมไดถกเปลยนจากการเปนหนาตางแหง

4 Will Buckingham and others, The philosophy book, 261.

5

ประสบการณ (window of experience / pictorial representation) มาสการเปนงานจตรกรรม (painting) ซงงานจตรกรรมทมเนอหามงเปดเผยสจธรรมของตวมนเองในลกษณะ modernist painting นกสะทอนการด ารงตนในฐานะสอกลาง(media) ซงท าหนาทเชอมโยงผดไปสมตอนๆนอกเหนอจากตวมนเอง และไดสญเสยศกยภาพในการบรรจประสบการณ และความเปนจรงไปอยางถาวร ในลกษณะเดยวกนกบหลกฐานทางประวตศาสตรชนดอนๆ สมมตฐานขางตนนจงเปนการทบซอนทางนยามกนอยางพอเหมาะระหวางทศนคตตอประวตศาสตร ดวยการพจารณาผานหลกฐานทางประวตศาสตร และทศนคตตองานจตรกรรม การมงเสาะแสวงหาสารตถะบางประการจากประวตศาสตรจงสามารถใชงานจตรกรรมตามนยามของ modernist painting5 มาเปนเครองมอในการสอสารไดในแงหนง

ดงนนจะพบวา การสรางผลงานศลปกรรมดวยการใชหลกฐานเชงภาพทางประวตศาสตรมาเปนสวนหนงในกระบวนการเปดเผยสจธรรมของตวสออยางงานจตรกรรมนน นอกจากจะเปนการสรางเอกลกษณเชงรปแบบ และนยามสนทรยภาพใหมใหกบงานศลปกรรมแลว ยงเปนการเปดเผยใหผดไดตระหนกถงสจธรรมของหลกฐานทางประวตศาสตรชนนนๆ และโดดเดยวอคตทงทแฝงฝงอยางแนนหนาในวตถ และตนเอง ออกจากสารตถะแหงความเปนมนษยซงยงคงหลงเหลออยอยางกระจดกระจายระหวางภายในตวผด และบรรทดของประวตศาสตรทบดเบยว ในขณะเดยวกน การสมผสชวตดวยชวตยงเปนการกระตนเตอนใหผดไดตระหนกถงความเปนมนษยซงยงคงความบรสทธ และงดงามอยเสมอเมอปลดเปลองพนธนาการทางอคตททบถมมาเปนเวลานาน และละวางสมภาระทางประวตศาสตรอนหนาหนกลงไดอยางถาวร

วตถประสงคในการสรางสรรค

1. น าเสนองานจตรกรรมในฐานะวตถทางประวตศาสตร ซงมสถานะเปนตวกลาง และท าหนาทเชอมโยงผดกลบเขาสประสบการณ และความทรงจ าของผดตอเรองราวทางประวตศาสตรตางๆ เพอทผดจะสามารถยอนกลบไปพจารณาขอมลเหลานนใหมอกครง ซงอาจสงผลใหเกดการตกตะกอนเปนขอสรปทแตกตางออกไปจากความเขาใจเดม

5 Timothy Quigley, Summary: Clement Greenberg “Modernist painting”, accessed 13 May

2017, available from http://timothyquigley.net/vcs/greenberg-mp_sum.pdf

6

2. ตองการกระต นใหผ ดละวางอคตเชงขอมลซงแฝงฝงอยภายในหลกฐานทางประวตศาสตร และตนเอง ผานกระบวนการ การรอ และประกอบสรางหลกฐานชนนนขนใหมดวยกระบวนการตางๆทางจตรกรรมภายใตกรอบคดแบบ Modernist painting

3. มงสอสารอารมณ ความรสกสะเทอนใจ หรอใชเงอนไขความเปนมนษยบางประการในการเชอมรอยผดภาพเขาสสาระของผลงาน มากกวาขอมล และเหตผลทงน เพอทผดจะสามารถตระหนกถงคณคา และความบรสทธของชวตโดยมหลกฐานทางประวตศาสตรเปนเสมอนกระจกสะทอนภาวะดงกลาว

4. มงสรางสนทรยภาพทางรปแบบ และความคดทางศลปะขนใหมผานกระบวนการทางจตรกรรมแบบโบราณ ดวยมมองรวมสมย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ผดสามารถพจารณางานจตรกรรมในฐานะวตถทางประวตศาสตร และใชผลงานเชอมรอยตนเองกลบเขาสมตทางความทรงจ าเกยวกบเรองราวตางๆ ซงอาจเกดเปนขอสรปทแตกตางออกไปจากเดม จนกระทงสามารถพฒนาเปนองคความรใหมตอไป

2. ผดสามารถตระหนกไดถงอคตทแฝงฝงอยภายขอมลอนบดเบยวของประวตศาสตร และไดใชสงเหลานนในการตรวจสอบอคตรวมสมยของตนเอง

3. กระบวนการขางตนน าไปสการตระหนกถงสารตถะของชวต ซงสถตนงอยภายในตวผด ผานการมองสะทอนชวตของมนษยในประวตศาสตร

4. ผดสามารถรบรถงสนทรยภาพใหมในทางศลปะ ซงเกดจากมมมองรวมสมยทศลปนมตอหลกฐานอนน าไปสเรองราวทางประวตศาสตร งานจตรกรรม หรอแมกระทงค าจ ากดความของค าวาสนทรยภาพเอง

7

วธการศกษา

1. รวบรวมขอมลทางประวตศาสตรทเกยวของกบหลกฐานทางประวตศาสตรทมความสนใจในแงมมตางๆ ไมวาจะเปนเกรดประวตศาสตรทเกยวของกบศลปวตถชนนนๆเอง หรอบรบททางประวตศาสตรทแวดลอม

2. วเคราะหขอมลทรวบรวมมาไดโดยละเอยด ดวยกระบวนการ โบราณคดวทยาทางความร (archeology of knowledge)

3. พยายามเชอมโยงขอมลทางประวตศาสตรเขาดวยกนอกครงผานมมมองรวมสมย โดยอาศยทฤษฎวงศาวทยา หรอ Genealogy

4. น ามมมองใหมไดไดจากการสงเคราะหขอมลทางประวตศาสตรมาพจารณาหาเทคนคทางจตรกรรมทเหมาะสม โดยพจารณาจตรกรรมในฐานะวตถ หรอพจารณาตามกรอบคด absolute autonomy (Modernist painting)

5. สรางงานจตรกรรมดวยเทคนคกระบวนการตางๆตามความเหมาะสม

แหลงขอมล

1. หนงสอ (ประวตศาสตร, ปรชญา, ศลปะ รวมไปถงทฤษฎทเกยวของ)

2. ผลงานศลปกรรมในอดต

3. ผลงานศลปกรรมรวมสมยของศลปนทมแนวคดใกลเคยงกน

4. อนเตอรเนต

5. อาจารยทปรกษา

8

อปกรณทใชในการสรางสรรคผลงานซงเกยวของกบการวจย

1. สน ามน

2. สอะครลค

3. ตวท าละลายชนดตางๆ

4. ผาใบ

5. เฟรมไม

6. พกนขนาดตางๆ

7. แทงถาน (charcoal)

8. เกรยอง (crayon)

10. วานช (ส าหรบทาเคลอบปดภาพ)

เนองดวยชอของโครงการนน ประกอบขนเปนรปประโยคดวยค าส าคญจ านวนหลายค า ซงแตละค าลวนมเจตจ านงใหมความหมายเฉพาะ ทงนเพอสอสารใหเหนภาพรวมของขอบเขตทางความคดผ เขยน ถงขอบเขตทงทางกายภาพ และความคดของผลงานสรางสรรคในโครงการ ดงนน ผ เขยนจงมความจ าเปนตองแจกแจงความหมายของแตละค าส าคญ ซงไดแก “การแสวงหา” “ความจรง” “ภาพ” และ “วตถทางประวตศาสตร” ตามล าดบ กอนจะชแจงในรายละเอยดของผลงานแตละชน ดงจะสามารถไลเรยงไดดงน

9

ความหมายโดยสงเขปของค าส าคญในชอโครงการ

การแสวงหา และความจรง

ดงทไดชแจงจดมงหมายในเบองตนเกยวกบการสรางสรรคผลงานของผ เขยนไปบางแลวนน วาอนทจรงผ เขยนปฏเสธกรอบคดแบบปฏฐานนยม (positivism) ซงเชอวาสรรพสงลวนมความจรงสถตเปนแกนแทอยภายใน และมทศนะโนมเอยงไปทางกรอบคดแบบโครงสรางนยม (Structuralism) หรอแมกระทง หลงโครงสรางนยม (Post structuralism) อนเปนแนวคดทปฏเสธการสถตนงอยางเชองเชอของแกนสาร (essence) หากแตเชอวาสรรพสงลวนเชอมโยงกนเปนเครอขาย และลวนเปนสวนหนงของระบบใหญในภาพกวางอยเสมอ (แมวาความเปนสากลของระบบ จะดเหมอนวาเปนการถกเถยงทปราศจากขอยตกตาม) ในแงน วตถทถกศกษาโดยนกคดภายใตกรอบคดเชงโครงสราง จงมใชภาพแทนของความเปนจรง หากแตเปนสวนเสยวหนงทเมอพจารณาอยางถวนถแลว อาจสงผลใหตระหนกถงแบบแผนบางประการทอาจตอยอดจนกระทงน าไปสความเขาใจในสรรพสงอนเปนสากลได หรอในบางกรณ กเพอทจะเขาใจถงธรรมชาต และการเคลอนผานของความหมายในสรรพสง วาแททจรงแลวนนระบบ ระเบยบทสามารถสงเกตเหนผานวตถ เปนเพยงการเวยนมาบรรจบกนระหวางความรทถกครอบง าโดยบรบททงทางพนท และเวลา รวมไปถงอ านาจทสถาปนาความรนนๆขน ซงเมอกาลเวลาเคลอนผานไป สาระ และความหมายเหลานนกเคลอนตวตามไปดวย ในลกษณะน เมอเทยบเคยงกบการพจารณาตวบท (text) ในงานวรรณกรรมของ Derrida กอาจกลาวไดวา วตถทถกศกษานนมกระบวนการสอ/สรางความหมายอยางไมรจบ (signifiance) ในตว เมอวตถนนสามารถสรางสรรคเนอหาใหมขนได หรอมชวต และลมหายใจเปนของตน ความส าคญของผสรางสรรคในการจ ากด หรออ านาจในการควบคมความหมายของวตถอยางเบดเสรจ จงถกลดลงไปโดยปรยาย ในแงน ความจรง (reality) ในกรอบคดเชงโครงสราง หรอหลงโครงสราง จงคอนขางใหความส าคญกบเนอหาทถกสรรคสรางขนใหมโดยการรวมมอกนระหวางวตถซงมหนาทเปนสอกลาง (media) และผ รบชม มากกวาอ านาจของผสราง ซงเนอหาเหลานน อาจเปนภาพสะทอนทเลอนรางของเศษเสยวความเปนจรงบางประการทพราเลอน และคลมเครอ

เมอน าโครงสรางทางความคดขางตนมาสวมทบลงบนผลงานสรางสรรคของผ เขยน จงสามารถสรปเปนถอยความโดยยอไดวา ผลงานจตรกรรมของผ เขยนนน เปนการหยบยกวตถทางประวตศาสตรกลบมาน าเสนอใหมในลกษณะตางๆ ดวยกรรมวธทางจตรกรรม ทงน มใชเพอน าเสนอความเปนจรงใดๆ หากแตเปนความพยายามเพอใหเกดการเวยนมาปะทะกนระหวาง

10

รปสญญะ (signifier) ทแตกตางกน อนจะน าไปสการประกอบเขาดวยกนระหวางความหมายทพวงตดมากบรปสญญะนนๆ (signified) โดยผดจะเปนฝายประกอบสรางความหมายเหลานนโดยอาศยประสบการณ และองคความรของตนอยางเปนปจเจก อยางไรกด ผ เขยนกมสามารถสรปโดยชดเจนลงไปไดวา กระบวนการทเกดนนเปนกระบวนการสอสารความหมายผานรปสญญะโดยสมบรณ (signification) หรอเปนเพยงการตระหนกไดถงความหลากเลอนของความหมาย (diffe’rance) กระทงกระบวนการสอ และสรางความหมายอยางไมรจบ (sinifiance) ของตวสอเอง หากแตการทผ เขยนสามารถสนคลอนมายาคต หรออคตทฉาบเคลอบวตถทางประวตศาสตร รวมไปถงเนอหาเรองราวทพวงตดมากบวตถเหลานนอยางแนนหนาดวยกระบวนการขางตน กนบวาประสบความส าเรจในระดบทนาพอใจแลว

ในแงน ความจรง (reality) จงมใชสารตถะทสถตนง รอการสกดออกจากวตถอยางศาสตรการตความ (Hermeneutics) และเปนความรทผสรางสรรคไดบรรล และน ามาซอนอ าพรางไวดวยกระบวนการทางจตรกรรม จนกระทงกลายเปนการสรางวาทกรรม (discourse) หรอมายาคตอกชดหนงเทานน ในทางตรงกนขาม ความจรงในนยามของผ เขยนยงคงเปนสงทคงความคลมเครอ เคลอนไหว ไมตายตว และทส าคญ ยงคงเปนสงทผ เขยนนนเดนหนาคนหาอยอยางไมหยดหยอน โดยอาศยสออยางงานจตรกรรม และปฏกรยาระหวางงาน และผ รบชมเปนพลงอนส าคญในการขยบเขยอน เขาใกลความเปนจรง แมจะมโอกาสนอยนดกตาม การใชค าขนตนวา การแสวงหาความจรง จงสามารถสะทอนภาวะขางตนไดอยางเทยงตรง

ภาพ

ภาพ หรอ image กระทงสถานะความเปนภาพ หรอ imagery เอง นน เปนสงทยากจะนยาม และใหความหมายอยางตายตวได เนองดวยค าขางตนนนกนเนอความกวางขวาง อกทงยงมความหมายซบซอน ภาพ จงสามารถใหนยามในทางทศนะอยางหลวมๆไดเพยงวา ปฏกรยาระหวางทศนธาตใดๆบนพนทวางทสามารถรบรผานผสสะไดนนลวนนบเปนภาพทงสน ในแงน ความเปนภาพจงกนความหมายเรมตนตงแต จด อนเปนทศนธาตพนฐานทสดในทางศลปะ ไปจนกระทงผลงานจตรกรรมขนสง หรอภาพถายซงเปนหลกฐานทางประวตศาสตรชนส าคญ ซงความหมายของ ภาพ ในลกษณะน กสอดคลองไปกบความคดของผ เขยนเกยวกบการน าภาพในลกษณะตางๆมาประกอบเขาดวยกนจนกระทงเกดเปนผลงาน โดยมไดแบงแยกประเภทของสอ ล าดบชน ความสงต าของขอมล แมกระทงรปแบบทางกายภาพของ ภาพ ทปรากฏ

11

วตถทางประวตศาสตร

เนองดวยผ เขยน มไดสรรคสรางภาพปรากฏในงานจตรกรรมขนใหม หากแตเปนการหยบยม(Appropriate) หรอรอฟน (Reactivate) ภาพทางประวตศาสตรขนมาใชสอสารอกครง ในแงน นอกจากการปฏเสธความเปนตนแบบ (originality) แลว ภาพทผ เขยนไดน ากลบมาน าเสนอใหมนน ยงกระตนความทรงจ ามใชเพยงแคเรองราวเกยวกบภาพตนแบบ หากแตรวมไปถงความเปนวตถของตนแบบเอง ดงนน งานจตรกรรมของผ เขยนจงมใชการน าเสนอภาพในลกษณะหนาตางแหงประสบการณ (window of experience) หากแตเปนการน าเสนอภาพของวตถทมภาพอยดานบน ในลกษณะน ไมวาภาพทปรากฏจะมลกษณะทางกายภาพเปนภาพทแสดงรปลกษณชดเจน (Figurative) หรอภาพซงแสดงความเปนนามธรรม (Abstract) จงลวนแบงปนคณสมบตในฐานะวตถซงครอบครองพนท และเวลาบนโลกสามมตเชนเดยวกนทงสน น ามาซงความสามารถในการถายทอดคณสมบตไปมาระหวางภาพตางประเภท ตางรปแบบไดอยางอสระ

สงส าคญอกประการหนงคอเนอหาเรองราวทตดพวงมากบภาพทผ เขยนใชเปนวตถดบในการประกอบสรางผลงาน แมผ เขยนจะเนนย าถงความเปนอสระของเนอหาทสามารถผนเปลยนไดอยางเสรตามประสบการณทแตกตางของผดจะประกอบสรางขนอยางเปนปจเจก หากแต เมอพนจากเนอหาเชงอตวสยไปแลว ผ เขยนกยงมสามารถปฏเสธเนอหาเชงภววสยของวตถทางประวตศาสตรชนนนๆได ทงน อาจนยามไดวาเปนความร หรอ กองวาทกรรมททบถมนบชนไมถวน ซงแนนอนวาเตมไปดวยอคต และความบดเบยวอยางมหาศาล อยางไรกด อคตจากกองวาทกรรมขางตนกนบเปนวตถดบชนด ทผ เขยนจะสามารถใชเปนเครองมอในการแสวงหาสารตถะ เนองดวย ชองวางระหวางความแตกตางของชนตะกอนอคตททบซอนกนนน เมอเทยบเคยงกนอาจปรากฏแกนสารบางประการ โดยเฉพาะอยางยง การเทยบเคยงกบอคตในปจจบนยอมปรากฏมมมองทแตกตาง จนอาจน าไปสการประกอบสรางเปนองคความรตอไป ภาพทผ เขยนน ามาใชจงมสถานะเปนวตถทางประวตศาสตรในแงน

12

บทท2

ทบทวนวรรณกรรม

เนองดวยผลงานของผ เขยนในชดศลปนพนธนน แมจะมเนอหาสาระ (substance) ของเกยวกบความเปนมนษย หากแตรปแบบในการสรางสรรคผลงานชดน กถกรอยเรยงขนภายใตกรอบคดทเอนเอยงไปในลกษณะการวเคราะหความสมพนธเชงโครงสรางของความคดเกยวกบประเดนศกษาในลกษณะตางๆ จากนนจงรวบรวม กระทงสงเคราะหขนใหมเปนรปราง หรอรปทรงทสามารถรบร และเขาใจไดในฐานะศลปวตถ เพอทวตถเหลานน จะเปนตวกลางในการกระตนผดใหตระหนกถงโครงสรางอนเปนนามธรรมซงเชอมรอยผลงานทกชนจนเกดเปนความหมายโดยรวมอกทอดหนง หรอปะทะขดแยงกนระหวางชนงานจนเกดเปนความหมายเฉพาะในแตละชน มากกวาการมงแสดงสารตถะ (essence) ทนงสถตอยภายในผลงานออกมาโดยตรงผานกระบวนการทางจตรกรรมในรปแบบตางๆ ดงนน ชดผลงานของผ เขยนจงคลายกบสนามวาทกรรม หรอพนท ซงเตมไปดวยรปสญญะทลองลอย ทพรอมบดพลวไปตามการตความตามแตประสบการณทแตกตางกนของผดจะเวยนมาปะทะ ประสานกนบนพนทดงกลาว มากไปกวานน นยามของความจรง (reality) ของผ เขยน ยงเปนไปในลกษณะเชงโครงสราง เชนเดยวกนกบรปแบบในการสรางสรรค เนองดวยผ เขยนมความเชอวา สรรพสงในโลกทเราสมารถรบรผานผสสะ หรอแมกระทงปรากฏการณใดๆทเกดขนในโลก ยอมสอดประสานสมพนธกนในลกษณะเครอขาย มากกวาการด ารงอยอยางโดดเดยว ในแงน แกนสาร สาระใดๆ (essence) จงยอมด ารงอยในลกษณะของเครอขายความสมพนธ มากกวาจะสถตนงอยางเชองเชออยภายในวตถตามกรอบคดแบบปฏฐานนยม (positivism) จงอาจกลาวไดวา กรอบความคดของผ เขยนตอผลงานชดน เปนไปในลกษณะทางความคดแบบ โครงสรางนยม (Structuralism)1 และอาจมบางสวน สมพนธกบแนวคดแบบ หลงโครงสรางนยม (Post-Structuralism) 2อกดวยเชนกน

1 ดร.ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, สญวทยา โครงสรางนยม หลงโครงสรางนยม กบการศกษา

รฐศาสตร, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ: วภาษา, 2555), 43-45. 2 เรองเดยวกน, 171-173.

13

ในแงน กอนทผ เขยนจะอธบายทฤษฎซงถกใชเพอรองรบเนอหา รวมไปถงกระบวนการในการสรางสรรค เรอยไปจนกระทงการรบรผลงาน ผ เขยนจ าเปนตองชแจงรายละเอยดเกยวกบวธคดแบบโครงสรางนยม (Structuralism) เสยกอน โดยจะเรมจากการกลาวถงการแสวงหาความรในลกษณะรปแบบทางความคดขางตนในภาพรวม จากนนจงลงลกในรายละเอยดผานการวเคราะหทฤษฎของนกคดสองคน ซงมความคดโนมเอยงไปในแนวทางขางตน กลาวคอสญวทยา (Semiology) อนจะน าไปสงานเรองมายาคต (Mythologies) ของ Roland Barthes และทฤษฎวาดวยวาทกรรม (discourse) ซงจะน าไปสการปะทะประสานของวาทกรรมบนพนทและเวลาจนทบถมกนกลายเปนชนวาทกรรม หรอทจ ากดความวาวธคดแบบ โบราณคดวทยาของความร (Archeology of knowledge) และสดทาย คอการพจารณาการกลายรป (transform) ของเนอหาสาระในกองวาทกรรมทเคลอนผานมตเวลา กระทงสญเสยความหมายดงเดม และถอก าเนดขนใหมในบรบททเปลยนไป ซงรายละเอยดจะถกเรยบเรยงไวในทฤษฎวงศาวทยา (Genealogy) ของ Michel Foucault ตามล าดบ

จากนน เมออธบายโครงสรางทางความคด ซงน าไปสรปแบบในการสรางสรรคชดผลงานในภาพรวมแลว ผ เขยนจะชแจงรายละเอยดทฤษฎยอยทเกยวของ เพอรองรบเนอหาในบางชนงาน หรอ ทฤษฎทใหอทธพลตอรปแบบของผลงาน อนไดแกการพจารณางานจตรกรรมแบบ Absolute Autonomy อนมขอจ ากดทางรปแบบ ก ากบไวอยางละเอยดในขอเขยน Modernist painting โดย Clement Greenberg รวมไปถงการแบงแยกภาพปรากฏของปรากฏการณทางโลก ออกจากสารตถะของสรรพสงซงด ารงอยในมตของความจรงแท ตามขอเขยน Appearance and reality โดย Bertrand Russell

วาดวย วธการแสวงหาความรแบบโครงสรางนยม (The structuralist method)

อนทจรงแลว ยงไมมขอสรปทชดเจนนกกวาโครงสรางนยม (Structuralism) นน สามารถจ ากดตวมนเองอยในขอบเขตของอะไร เราจงมกเหนค าขยายความน าหนาโครงสรางนยม แปรเปลยนไปอยเสมอตามแหลงอางองทางความรทเปลยนไป หรอตามแตประสบการณของผ เขยนคนนนๆ ไมวาจะเปน ลทธโครงสรางนยม (Structuralism) ทฤษฎโครงสรางนยม (Theory) กรอบคด หรอกระบวนทศนเชงโครงสราง (Paradigm) ปรชญาโครงสรางนยม (Philosophy) วธ หรอการแสวงหาความรแบบโครงสราง (Method) ฯลฯ อยางไรกด แมผ เขยนจะไมสามารถสรปไดชดเจนในประเดนน แตทกค าจ ากดความเกยวกบโครงสรางนยมลวนมหมดหมายเชงคณสมบต

14

รวมกนอยเสมอ นนคอ โครงสรางนยมมพนฐานทางความคดอนเขมแขงทวา สรรพสงใดๆ ไมวาจะหนวยเลก หรอใหญ ลวนตองมโครงสรางชดหนง (Structure) ก ากบอยเสมอ มฉะนน กจะไมสามารถด ารงอยได 8เมอเปนเชนน ความหมายของสรรพสง ไมวาจะเปนการกระท า ปรากฏการณใดๆ ยอมด ารงอยทโครงสรางอกเชนกน ดงนน การแสวงหาความรแบบโครงสราง จงมกมองขามสงทปรากฏ (Appearance) ในระดบพนผว หากแตมงเจาะลกลงไปใตผว เพอเสาะแสวงหาโครงสรางอนเปนปจจยหลกทท าใหมนสามารถด ารงอยได9

อกนยยะหนง เมอน ารปแบบวธคดแบบโครงสราง ไปสวมทบลงบนการศกษาการกระท า ประดษฐกรรม หรอปรากฏการณใดๆ จะพบวา โครงสรางนยมมงคนหาความหมายในระดบลก ในระดบของจตไรส านก (the unconscious) 10เนองดวยจตไรส านกนน นบเปนกลไกทสามรถควบคมการกระท า หรอครอบง าการตดสนใจของมนษยอยางเปนระบบ อกทง ตวมนเองยงอยเหนอความเขาใจของตวเรา เราไมสามารถสอสารกบจตไรส านกไดเลย อยางไรกด เรากยงคงสามารถใชงานจตไรส านกได แมปราศจากความเขาใจ

คณสมบตอนส าคญอกประการหนงของการแสวงหาความรแบบโครงสรางนยมนน คอการมงแบงแยกรปแบบ (form) หรอแกน (essence) กบเนอหาสาระ (substance) หรอ สงทปรากฏ (appearance) ซงการแบงแยกในลกษณะน กเพอทจะศกษาหาความสมพนธ (relation) ระหวางสงเหลาน เนองดวย รปแบบหรอแกนนน เปนตวก าหนดความเปนไปของเนอหา แมในบางกรณ เนอหาหรอสงทปรากฏในระดบผว อาจดมความหลากหลาย หากแตเมอมองลกลงไป กอาจมแกน หรออยภายใตโครงสรางเดยวกนได 11 นกคดในส านกสญวทยา (Semiology) จงมกแทนการสรางสรรคประดฐกรรมใดๆของมนษยวา การลงรหส (encode) และแทนการผลต กบการอาน (หรอในทน อาจเปนการรบรประดฐกรรมนนๆในลกษณะตางๆ) วาการตอกย ารหส (re-code) กบ การถอดรหส (de-code) 12ซงรหสในทน กคอสงทซอนเรน อ าพรางรปแบบเชงโครงสราง หรอแกน ไวภายใตเนอหาสาระ หรอสงทปรากฏตอสายตาผดในระดบผวนนเอง

8 ธงชย วนจจะกล และคนอนๆ, อานวพากษ มเชล ฟโกต (กรงเทพฯ: สยาม, 2558), 132-136. 9 ดร.ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, สญวทยา โครงสรางนยม หลงโครงสรางนยม กบการศกษา

รฐศาสตร, 42. 10 เรองเดยวกน, 42. 11 เรองเดยวกน, 43. 12 เรองเดยวกน, 44.

15

เมอพจารณาในลกษณะน การใหความส าคญกบรปแบบเชงโครงสราง ของโครงสรางนยม จงท าใหวธคดขางตน แตกตางอยางสนเชง และไมมอะไรทเกยวของกนเลยกบการศาสต รการตความ (Hermeneutics)13 เพราะ ในขณะทโครงสรางนยมมงคนหาความสมพนธเชงโครงสรางซงเปนตวก าหนด หรอใหก าเนดความหมายของชนงาน และพจารณาวาสงเหลานนสามารถสงเกตเหนไดจากการพจารณาล าพงแคตวชนงาน (text as text) ศาสตรการตความกลบมองหาความเชอมโยงสมพนธระหวางตวชนงาน กบโลกภายนอก (text as mirror) และวางสงเหลานเปนเปาหมาย ศาสตรการตความจงเปนเรองของการเปดเผย (disclosure) ผลงานชนนนอยางหมดจด ในบางกรณ อาจมากเกนไปกวาสงทตวผสรางสรรคเองคดไวดวยซ า เมอพจารณาในจดนจะพบวา ศาสตรการตความคอนขางใหความส าคญกบเนอหา เพราะ จ าเปนตองหาความสมพนธวาเนอหาเหลานน เกยวโยง สมพนธกบโลกภายนอกอยางไร สวนในดานโครงสรางนยมนน ไดมองขามสงเหลาน หากแตสนใจวา โครงสราง หรอรปแบบ กฎเกณฑในลกษณะใดกน ทสงผลใหเนอหานนๆยงคงมความหมายอยได

แมอาจมขอโตแยงในประเดนนวา ความหมายในระดบลกของชนงาน อนเกนเลยไปจากเนอหาทปรากฏของชนงาน ทโครงสรางนยมมงเปดเผยนน กเปนสงเดยวกนกบสงทศาสตรการตความมงปะทะเชนเดยวกน หากแต เ มอพจารณาลกลงไปในประเดนนแลว จะพบวา ทงสองกรอบคดจ ากดความสงนนตางกน และเลอกวธทจะปะทะ ตางกนออกไปดวย กลาวในรายละเอยดคอ ศาสตรการตความเรยกสงทตองการเปดเผยใหเหนนนวา โลก (world) และโลกนน กหมายถงชดขอมลอางองตางๆทผลงานชนนนๆ ไดเปดเผยใหเหน (The ensemble of references opened up by the texts) 14หากแต นกคดเชงโครงสรางนยมกลบเรยกสงเหลานนวา จตไรส านก (the unconscious) เมอเปนเชนน ผลงานชนนนๆในทรรศนะของนกคดเชงโครงสราง จงไมไดสะทอนโลกรอบตวอยางทศาสตรการตความเชอ ทวาโลกในกรอบคดของโครงสรางนยม คอโลกทผสรางชนงานไดสรางขน ดวยการประทบรหสชดหนงไวในผลงาน เปนรหสทผสรางชนงานอาจไมรตวดวยซ าเพราะไดรบเอาไวในระดบของจตไรส านก15

และนอาจเปนเหตผลทวา เหตใด นดคดเชงโครงสราง จงมกใหความส าคญกบตวบท หรอชนงานอยางมาก ในบางกรณอาจมากถงระดบทยกใหตวบท หรอชนงานเปนทสนสดของทกอยาง

13 เรองเดยวกน, 44. 14 เรองเดยวกน, 45. 15 เรองเดยวกน, 45.

16

เพราะล าพงโครงสรางทยดโยงจนเกดความหมายในงานเขยน กเพยงพอทจะสะทอนใหเหนโครงสราง หรอระเบยบ กฎเกณฑ อนเปนสากลในภาพกวาง และหากจะมการพจารณาสงใดๆนอกเหนอไปจากตวชนงาน หรอตวบท กจะเปนไปในลกษณะการหารปแบบโครงสราง ความเชอมโยงสมพนธ ระหวางตวบท หรอสมพนธบท (intertextuality) มากกวาการใหอทธพลทางความหมายซงกนและกนโดยตรง ซงอาจจ ากดความไดวา เปนคานยมทางสงคมรปแบบหนงทชนงาน หรอตวบทนนๆรบมาบรรจไว ในประเดนน จะถกขยายความอยางชดเจนเมอผ เขยนกลาวถงผลงานของ Roland Barthes ซง เขาไดใหจ ากดความสงนวา มายาคตทางสงคม (Mythologies) และแฝงฝงอยางแนบเนยนอยภายในตวเรา ในรปแบบของสามญส านก เรอยไปจนกระทงในระดบจตไรส านก

ในแงน เมอพจารณาในมมของผ รบรชนงาน หรอตวบท ในฐานะผ ถอดรหสเพอคนหากฎเกณฑหรอโครงสรางอนเปนแกนแกนของชนงานนนๆ สาระของตวบท จงเคลอนไหว เปลยนแปลงอยเสมอ ไปตามประสบการณของผ รบร และผสรางสรรค จะรวมเขามามบทบาทใน “โลก” ของการปะทะ สงสรรค ระหวางรหส หรอสญญะในรปแบบตางๆ ความหมายของตวบทจงเปนไปในลกษณะเปด ไมหยดนง แนนอน ตายตว หากแตพรอมทจะเคลอนไหวเปลยนแปลงไปตามบรบท หรอปจจยแวดลอมทเปลยนไปอยเสมอ ในบางครง ผสรางสรรคอาจถกลดอ านาจลงจนเปนเพยงรางทรงทระบบ ระเบยบ หรอกฎเกณฑ เคลอนทผานเรอนรางไปเทานน เราจงมกพบประโยค หรอวล เกยวกบการลดทอนคณคาผ สรางสรรค เชน “ผประพนธไดตายลงแลว” (The author is dead) หรอ การลดทอนจากผแตง ไปส การท าบทบาท/หนาทผแตง (author-function)16 เปนตน

ใหใหบทบาทกบกระบวนการรบรตวบทเชนน น าไปสรปแบบเชงกระบวนการหาความรแบบโครงสราง (แมในเบองตนจะถกจ ากดอยภายในแวดวงสงคมวทยา และมนษยวทยาเทานน) กลาวคอ กระหาความรโดยมสาระส าคญอยทการรอสราง (re-construction) หรออาจกลาวในแงหนงวา เปนการกวนตะกอนนอนกอนใหขนขนขนมา (de-sedimentation)17 ทงน เพอทจะสงเกตรายละเอยด รวมไปถงองคประกอบตางๆทประกอบรวมกนขน สรางเปนสงนนๆขนมา ไดอยางไร เชนการผา/แบง/แยก สงทตองการศกษาของนกสญวทยา กระทงเหลอเพยงหนวยทยอยทสด แลว

16 ธรยทธ บญม, มเชล ฟโกต, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ: วภาษา, 2557), 50. 17 ดร.ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, สญวทยา โครงสรางนยม หลงโครงสรางนยม กบการศกษารฐศาสตร,

48.

17

จงประกอบสรางขนใหม หรอสงเคราะหขนอกครงเพอใหสามารถเขาใจ และมองเหนโครงสรางทเราไมสามารถรบรไดในระดบพนผวของตนฉบบ นอกจากน คณปการอกประการหนงของวธคดแบบโครงสรางนยม คอ การใหความส าคญกบสงทไมปรากฏ เทยบเทากบเนอหาสาระทปรากฏ เนองดวยการถอดรหส หรอการเขาถงแกนสารสาระเชงโครงสรางนน เปนเรองของความสมพนธระหวางสงตาง สงทไมปรากฏ จงด ารงอยในสถานะของปจจย หรอขวตรงขามทค าจนการมอยของสงทปรากฏนนๆ ในแงน เราจงมกพบประเดนในลกษณะนในกรอบคดแบบโครงสรางนยมคอนขางมาก ไมวาจะเปน การชชวนใหเหนบรรดาสงทไมไดพด/ถกหามไมใหพด สงทไมปรากฏ สงทถกปดกน สงทอยชายขอบ สงทดเหมอนวาจะไรความหมาย เรอยไปจนกระทงสงไรสาระ หรอ สงซงเปนปฏปกษกบสาระ ความร และเหตผล ซงผ เขยนจะชแจงรายละเอยดเกยวกบประเดนนอกครงในหวขอยอยทอางองถง Michel Foucault

สดทายแลว จากทไดไลเรยงในรายละเอยด เพอใหเหนภาพรวมของการแสวงหาความรในแบบโครงสรางนยม ผ เขยนจงของท าการสรปรปแบบดงกลาว โดยไลเรยงเปนขอไดดงน

1. กรอบคดแบบโครงสรางลวนยอยสลายองคประธานทเปนมนษย (ในฐานะผ ซงสรางสรรคประดษฐกรรมใดๆ) ลง เสมอ หากแตสนใจสงทก ากบการกระท า หรอการสรางสรรคของมนษยในระดบจตไรส านกเสยมากกวา

2. วธการหาความรแบบโครงสรางนยม มก ตด/ผา/แบง สงทตองการศกษาออกเปนสวนยอยๆ เพอมองหารปแบบเชงโครงสรางทสมพนธไปกบสวนใหญๆ แมวาแนวคดขางตนจะถกนกคดในแบบหลงโครงสรางนยม (post-structuralism) โตแยงวา เปนการมงสรางองคประธานทตายตวอยางโครงสราง ขนแทนทองคประธานเดม อยางปจเจกบคคลทไดตายลง เนองดวย ในกรอบคดแบบหลงโครงสราง กระบวนวธขางตนไดมองขามการเปลยนแปลง หรอการแปลงรป (transform) ของแกนสาร ซงเปนสงทแนวคดแบบหลงโครงสรางนนใหความส าคญอยางมาก (ผ เขยนจะชแจงรายละเอยดประเดนนในหวขอ “วาทกรรม” เมออางองถง Michel Foucault)

3. อกกระบวนวธทมกพบในการหาความรแบบโครงสรางคอ การสลบททาง หรอกลบหวกลบหาง สงทด ารงอย (rearrangement/permutation/reversal) เพอสลดความหมายเกาของสงนนๆออกไป และมงแสวงหารปแบบความสมพนธทสอดรบกน (homology) ระหวางหนวยยอย กบสวนใหญโดยไมของเกยวกบความหมายดงเดม ในแงน ระบบคดแบบคตรงขาม (binary opposition) นนกตงอยบนวธการหาความรในลกษณะนดวย

18

4. การใหความส าคญกบตวเชอม (mediator) ทท าหนาทเชอมประสานสงทขดแยง หรอมด ารงอยตรงขามกน ใหสามารถไปดวยกนได

5. พจารณาสงทตองการศกษาในฐานะสญญะ (sign) เพราะ เมอเปนสญญะแลว ยอมพวงตดมาดวยระบบ ระเบยบ กฎเกณฑทยดโยงกนกระทงเกดความชอบธรรมทรปสญญะนนๆ ยงคงสามารถสอความหมายสญญะนนๆได

6. การศกษาแบบโครงสรางนยม มกไมใหความส าคญกบความแตกตางเรองเวลา และสถานท แตจะแยกขาดปรากฏการณทตองการศกษานนๆ ออกมาศกษาอยางเปนเอกเทศ จากนนจงแสวงหาความสมพนธเชอมโยงกบปรากฏการณอนๆทสอดรบกนโดยไมสนใจความตางของเวลา 18

สญวทยา (Semiology) และRoland Barthes

สญวทยา จดเปนสาขาทางความคดรปแบบหนงภายใตรมเงาของวธคดแบบโครงสรางนยมทนยมแบงแยกแกน กบเนอหาออกจากกนเพอนคนหาสาระเชงโครงสราง ซงส าหรบนกสญวทยา จะจ ากดความสงเหลานวา รหส กบขอความทสอ (code-massage) และ “ความหมาย” ของภาษาทใชสอสาร กลายเปนประเดนปญหาส าคญทตองขบคด เนองดวย ส าหรบนกสญวทยา โดยเฉพาะ Roland Barthes มความเหนวา ความหมาย คอสงทใชผา/ตด/แบงโลกของความจรงใหแยกออกจากกน กระทงเกดเปนความแตกตาง จนสามารถเทยบเคยงกน ดงนน ความหมายจงเปนเรองของการปะทะระหวางสญญะทตางกน โดยมภาษาเปนเครองมอในการใหก าเนดการแบงแยกสรรพสงเหลานอกทอดหนง ในแงน เรองของความแตกตาง หรอการเปรยบเทยบ (dialectics)19 จงมความส าคญอยางมากในกระบวนการถอดรหสเพอคนหารปแบบ หรอกระบวนการผา/แบง/แยกของภาษาจนก าเนดขนเปนความหมาย เมอความแตกตางเปนตนก าเนดของความหมาย เราจงสามรถพบผลงานเชงสญวทยาทกลาวถงระบบคดแบบคตรงขามอยมาก เนองดวยคตรงขามของสรรพสงลวนก าหนดขอบเขตของความหมายเฉพาะนนๆขนมารวมกน เชน สงครามกบสนตภาพ การเกดกบความตาย ผชายกบผหญง ศนยกลางกบชายขอบ เมองกบชนบท เมอพจารณาในลกษณะน จะพบวา ความหมายส าหรบนกสญวทยาเปนเรองทไมหยดนง ตายตว

18 เรองเดยวกน, 50-55. 19 เรองเดยวกน, 89.

19

เนองจากเปนการประกอบกนขนของสรรพสง หรอการปะทะประสานของรปสญญะใดๆ ซงถกก ากบไวดวยกฎเกณฑใดๆชดหน ง ความหมายจงมความเปนพลวต สามารถเคลอนไหว แปรเปลยนไปตามเงอนไขแวดลอมทเปลยนไปได

ลกษณะส าคญอกประการหนงของความคดแบบสญวทยาคอ การมงศกษาหนวยสญญะทมความหลากหลายอยางมาก เมอเทยบเคยงกบนกคดในกรอบคดแบบโครงสรางนยมรปแบบอนๆทมกใหความสนใจกนระบบภาษา หรอสญญะของภาษา (linguistic sign)20 ไมวาจะเปน อาหาร เครองดม ภาพยนตร โฆษณา หนงสอพมพ รายการโทรทศน เอกสารทองเทยว ฯลฯ อาจเปนเพราะนกสญวทยาคอนขางใหความสนใจกบบทบาทของสญญะทมตอสงคม และยงมทศนะในมมกลบทวา กฎเกณฑของสงคม หรอระบบวฒนธรรมนนเองทเปนตวก ากบความหมายของสญญะเหลาน ดงท Roland Barthes ไดใหความเหนไววา “ทนททมสงคมเกดขน สรรพสงในสงคมกกลายสภาพเปนสญญะจนสน” การถอดรหสของสญญะจนกระทงเขาส “ความหมายระดบทสอง” (the second-level signification) หรอกระบวนการสลาย/สนคลอนมายาคต (demystification) ของสงคมจงถอเปนเปาหมายสงสดท Barthes ไดวางไวในงานเขยนชดแรกๆของเขา เนองดวยส าหรบ Barthes มายาคตคอสงซงก ากบการรบรของคนในสงคม อกทงยงปดพง อ าพราง บดเบอน กระทงใหคนในสงคมเขาใจไปวา สญญะตางๆในสงคมเปนเรองของ”ธรรมชาต” หรอเปนเรอง “ธรรมดา” มายาคต จงสอดรบกบความคด/ความเชอทสงคมสวนใหญคลอยตาม และมกเกยวของสมพนธไปกบระบบอ านาจทครอบง าสงคมไวอกทอดหนงอยางไมอาจหลกเลยง21

มากไปกวานน คณปการทส าคญอกประการหนงของ Barthes คอ การขยายขอบเขตของมายาคตไปสปรภมของประวตศาสตร โดยมทรรศนะวา วาทกรรมประวตศาสตรกจดเปนมายาคตรปแบบหนง ส าหรบ Barthes แลว ความจรงทางประวตศาสตรจงเปนเพยง “ผลลพธของความจรง” ซงก าเนดจากการสมสกนของวาทกรรมประวตศาสตร ในแงน การบนทกประวตศาสตรของนกประวตศาสตรจงไมใชกระบวนการสรางสรรค ทของเกยวกบการเขยน หรอเลาเรองราวความเปนจรงทเคยเกดขน หากแตเปนเพยงการตอกย ามายาคตทครอบง าสงคมในชวงเวลานน และผลกดนใหผบนทกประวตศาสตรเหนวาเปนสงทมคณคา ควรคาแกการเลอกสรรมาจดเกบไวในฐานะประวตศาสตร ดงนน เมอขอเทจจรงสามารถด ารงอยไดดวยภาษาในรปของวาทกรรม ความจรงทด ารงอยอยางเปนอสระ เอกเทศจากสรรพสงจงไมม มายาคตอนส าคญทเปนผลลตของวาท

20 เรองเดยวกน, 90. 21 เรองเดยวกน, 91.

20

กรรมประวตศาสตร กคอการท าใหเราเชอวา มสงทเรยกวา “ประวตศาสตร” ด ารงอยอยางเปนเอกเทศนอกเหนอวาทกรรมทางประวตศาสตร22

เมอเปรยบเทยบวาทกรรมทางประวตศาสตรท Barthes ไดใหทรรศนะไวแลวในขางตน กบวรรณกรรมโดยทวไป จะพบวาตวชนงานไมสามารถด ารงอยอยางโดดเดยวโดยตดขาดจากบรบทของวฒนธรรมอยางเปนวตถวสย ทวา ความเขาใจทผดพลาดของเราตอวรรณกรรม คอโครงสรางทางความคดทก ากบการเขยน/งานเขยน ถงสถานะของ “ผ เขยน” ทสมพนธกบ “งานเขยน” เพราะ ส าหรบ Barthes วรรณกรรม มใชสอทจะสามารถสอสารวตถประสงคบางประการทผ เขยนตองการจะสอ หากแตเขยนขนเพอแสดงกระบวนการเขยนโดยไมสออะไร เขาจงมกเรยกผ เขยนวาเปนเพยงผแตง (author) กลาวคอ ผแตง กระท าการเขยนเพอสรางรปสญญะ โดยทไมจ าเปนตองมความหมายสญญะ อยางไรกด Barthes กลบใหน าหนกความส าคญอยางยงกบกระบวนการอาน เนองดวย เขามทรรศนะวา ตวบทใดๆทปดกนการประกอบสรางความหมายของผอาน จดเปนการลดบทบาทของผอาน ลงไปสการเปนผบรโภค ซงนบเปนผลผลตอนส าคญของสงคมทนนยม Barthes เรยกตวบทประเภทนวา “readerly text” ในดานตรงกนขาม ตวบททผแตง เขยนขนเฉยๆโดยมไดมเจตนาสอความหมาย เตมไปดวยรปสญญะทลองลอย และใหอ านาจแกผ อาน ทจะสามารถประพนธตวบทขนใหมไดในระดบหนงในกระบวนการอานของตน ตวบทประเภทนถกเรยกวา “writerly text” ซงเปนคณสมบตทเขาเหนวา งานเขยนทดทกชนควรม

ส าหรบ Barthes แลว การไดเหนจากการอานวาแททจรงแลว ความจรง ของสรรพสง แททจรงคอสงทสงคมสรางขนใหม และไมเคยด ารงอยกอนในธรรมชาต คอความสขสดยอดจนมสามารถสรรหาถอยค ามาบรรยายได เปนความสขเชนเดยวกนกบการรวมเพศ เนองดวยโลกของเรานนมไดเปนกลาง ไรเดยงสา และเชองเชอ หากแตชวตของเรานน ถกหอมลอม แมกระทงรอยรดไวดวยสญญะในรปแบบตางๆ ใหเราใสรหส หรอถอดรหสอยางไมรจกจบสน กนกลางตวเรา และประสบการณตรงมใหสมผสกนได คณปการอนส าคญของ Barthes จงเปนการเปลยนคนในสงคม จากผบรโภคทเชองเชอของสงคมทนนยม ไปสการเปนผอานทตนตว สามารถสนคลอน หรอสลายมายาคตไดดวยตนเอง เรอยไปจนกระทง สามารถผลตสรางมายาคตไดดวยตนเอง

22 เรองเดยวกน, 94.

21

วเคราะหตวอยางกรณศกษาจากงานเรอง มายาคต (Mythologies) ของ Roland Barthes

Mythologies คอตวอยางผลงานเชงสญวทยาทโดงดง และทรงพลงมากทสดชนหนงทเคยมขนในแวดวงวชาการสงคมศาสตร และมนษยศาสตร มากไปกวานน ในสวนของบททฤษฎวาดวย “มายาคตในปจจบน” (Myth today) ยงเปนการปรบใชความรเชงสญวทยา มาวเคราะหสงตางๆในชวตประจ าวน ไมวาจะเปนมวยปล า ระบ าเปลองผา ผงซกฟอกกบสบ ไวนกบนม เอกสารทองเทยว ฯลฯ หรอสามารถจ ากดความอยางหลวมๆไดวา วฒนธรรมประชานยม หรอวฒนธรรมมวลชน (mass culture) สงผลให Mythologies หรอ มายาคต ถกอางองถงอยางแพรหลาย ไมเวนแมกระทงเปนขอมลพนฐานในการสรางสรรคงานศลปกรรมทของเกยวกบสงคม

เนองดวย Barthes มองวา วฒนธรรมมวลชน จารตปฏบต คานยมกระแสหลก หรออดมการณทางสงคมบางประการทครอบง าสงคม คอสงทถกสรางขนเพออ าพราง แมกระทงบดเบอนความหมายทแทจรงของสรรพสง เมอพจารณาใหละเอยดลงไป จะพบวา มายาคตของสงคมจงหมายถงการสอความหมายใดๆผานภาษา (ซงจดเปนเงอนไขส าคญในกระบวนการสอสารเพอสงตอความหมายบางประการ) โดยมเจตนาของผสงสารก ากบอย (เพราะเจตนานน ยอมถกบดเบอนโดยมายาคตของสงคมไมมากกนอยเพอสรางความหมายใหกบตวมนเอง) มายาคตจงไมใชวตถ สงของ ความคด ภาษา หากแตเปนระบบ ระเบยบ หรอรปแบบในการสรางความหมายหนง (signification) บนเงอนไขทางประวตศาสตรเฉพาะ ท าใหตวมนมขดจ ากดในการใชภายในพนท และเวลาหนง สดทายคอ การมกระบวนการท าใหเกดการยอมรบทางสงคมในวงกวาง ในแงน ส าหรบมายาคต รปแบบ จงมความส าคญเหนอเนอหาสาระ มนจงเปนเรองของกระบวนการสอสารมากกวาสงทถกพดถง ดงนนแลว เมอมายาคตเปนอะไรกไดทสอความหมาย ขอบเขตของสอ (media) หรอตวกลางในการสงตอความหมายจงมไดถกจ ากดอยในขอบเขตของภาษาพด แตสามารถขยบขยายออกไปเปนงานจตรกรรม ประตมากรรม ภาพถาย ภาพยนตร มหรสพตางๆ ฯลฯ

เมอมายาคตหมายถงระบบการสรางความหมาย มายาคตจงถกนบรวมอยในหมวดหมวธคดเชงสญญะแบบสญวทยาอยางชดเจน กลาวคอ เปนศาสตรทมงแสวงหาความหมายสญญะ โดยแยกออกจากเนอหาสาระ เชน ดอกบวหนงดอกทใชไหวพระ ในฐานะทเปนสญญะ ยอมมความหมายสญญะสอสารไปถงความเชอ ความศรทธา การบชา ตอสงทเราเคารพ ดอกบวในทน ท าหนาทเปนรปสญญะ (signifier) ความเคารพ บชา คอความหมายสญญะ (signified) และทงค ประกอบกนขนเปนสญญะ (sign) คอดอกบว ในลกษณะน ดอกบวในฐานะทเปนสญญะ จง

22

แตกตางอยางสนเชงกบดอกบวทขายในตลาด หรอดอกบวทขนรมน า กลาวคอ เปนเพยงรปสญญะทวางเปลา ปราศจากความหมาย

เมอเทยบเคยงกบระบบภาษา มายาคตจงเปนกระบวนการทกระท าอยเหนอระดบภาษาทใชสอสารโดยทวไป กลาวคอ เปนการตอยอดจากระบบภาษาไปส “ระบบความหมายชดทสอง” (a second-order semiological system) อกนยยะหนง อาจกลาวไดวา ในระบบการสอสารของมายาคตนน ประกอบไปดวยสองระดบ คอ ความหมายตรง หรอความหมายของภาษา (denotation) ระดบทสองคอความหมายแฝง (connotation) Barthes จงใหค าจ ากดความมายาคตวา เปนภาษาเหนอภาษา (metalanguage) สรรพสงในสงคมจงลวนถกลดทอนลงมาเปนเพยงแคสอกลางในการสงผานมายาคต อกทง ระบบการสรางความหมายชดทสองน ยงสามารถกระท าซ า หรอเกดขนวนเวยนเปนวฏจกรไมจบสนไดอก กลาวคอ ชดความหมายเดมสามารถสลายลง และถกท าใหเปนรปสญญะทวางเปลา รอการสวมทบลงของความหมายชดใหมไดตอไปเรอยๆ ความหมายทสมบรณ ตายตว จงไมสามารถเกดมขนไดในโลกของมายาคต จะมแตเพยงการเพมขน หรอชะลอของความหมายเทานน ในประเดนนเองทน าไปสการสรางตวบททเปดโอกาสใหเกดการสรางความหมายใหมโดยผอาน (writely text) เนองดวย เมอ Barthes เองกยอมรบวา สดทาย เรากไมสามารถดนหลดออกไปจากมายาคตของสงคมทพนธนาการตวเราไดอยางสมบรณ หรอเปนอสระไปจากวฏจกรการเกดขน และตายลงของความหมายสญญะ มวลชนในสงคม นอกจกจะสนคลอน หรอสลายมายาคตนนลงเพยงชวคราว จงควรมโอกาสในการผลตสรางมายาคตเหลานนเสยเองดวย และหากพจารณาประเดนนในมมกลบ เรากอาจพบวา มายาคตของ Roland Barthes กอาจเปนเพยงมายาคตอกระบบหนงของสงคม ทถกผลตขนโดยภาพสะทอนของสงคมทนนยมในชวงตนครสตศตวรรษท 20 เทานน

Michel Foucault และทรรศนะเกยวกบประวตศาสตรแบบหลงโครงสรางนยม

นบตงแตครสตศตวรรษท 18 เปนตนมา การโยกยายองคประธานทางประวตศาสตรมาประทบอยบนเรอนกายของมนษย หรอการถอก าเนดเกดขนอกครงของกรอบคดแบบ มนษยนยม ของโลกตะวนตก ในแงน มนษย จงเปนผ กระท าการซงอยเหนอประวตศาสตร มสารตถะ หรอความจรงแทอนสมบรณบางประการ ทของเกยวกบความเปนมนษย อาทเชน มมมองทางประวตศาสตรของ Hegel ซงแสดงทรรศนะไววา มนษย ไดพฒนาจากความมดมนในอดต ไปสความสวางเรอง และมปลายทางเปนสภาวะสมบรณอนสถาวร ในลกษณะน มนษยในปจจบนจง

23

ยงบกพรอง และจ าเปนตองกาวเดนตอไปขางหนาอยางไมจบสน เนองดวยสถานะอนสมบรณท Hegel ไดวางไวเปนปลายทางนน ไมไดมการจ ากดขอบเขตเชงกายภาพ หรอกระทงจนตภาพไวแตอยางใด ความกาวหนาอยางไมหยดยงจงถกพฒนาขนกระทงถงจดอมตว และกลายเปนฐานคดส าคญของโลกสมยใหม (modern world) อยางไรกด กรอบคดมนษยนยมเขมขนในลกษณะขางตนไดถกปฏเสธอยางสนเชงโดยนกคดชวงหลงครสตศตวรรษท20 รวมไปถง Michel Foucault นกคดชาวฝรงเศสผ นดวย23

เนองดวย มนษยนยม อนเปนพนฐานใหกบกรอบคดแบบสมยใหม (modernism) ซงพวงตดมาดวยกรอบคดแบบเสรนยม (liberalism) นน ไดเปนตวแปรส าคญในการเกดขนของมหาสงครามทงสองครงในชวงครสตศตวรรษท 20 น ามาซง สงครามยดเยอ ยบยอยอกหลายครงเนองดวยการขดแยงกนของขวอ านาจ หายนะเชงระบบนเวศ รวมไปถงการแบงสรรพนทเพอยดครองโลก จนกลายเปนการลาอาณานคมใหม รวมไปถงการครอบง าทางวฒนธรรม ในแงน จงปรากฏความคดเชงตอตานระบบเสรนยม วา แททจรงแลว กจดเปนการขดรด ครอบง ารปแบบหนงไมตางจะอ านาจนยมรปแบบตางๆ การวพากษ วจารณความส าคญของมนษย เรอยไปจนกระทงกรอบคดซงปฏเสธความส าคญของมนษยจงเรมปรากฏใหเหนในหนาประวตศาสตร หนงในความเหนซงลดทอนความส าคญของมนษย ทส าคญทสด คงหลกไปไมพน ทรรศนะของนกประวตศาสตรอยาง Fernand Braudel มรายละเอยดวา ความเปนไปไดทางการเมองของมนษยเปนเรองไรสาระ ไมมความส าคญ หรอนาสนใจใดๆ เนองดวยมนษยนน ลวนแลวแตตกอยภายใตโครงสรางทางเศรษฐกจ หรอแบบแผนทางวฒนธรรม รวมไปถงแบบแผนการขนสง คมนาคม การผลต/บรโภคสนคา โครงสรางทางประชากร ระบบการหมนเวยน แลกเปลยนเงนตรา มากไปกวานน โครงสราง และแบบแผนตางๆทางสงคมเหลาน ยงตกอยใตการครอบง าทางภมศาสตรในลกษณะตางๆอกทอดหนง เรองราวของมนษยจงไมตางอะไรจากชวตของมด ปลวกทเกดขน และดบไปในชวพรบตา เปนเพยงธลทไรคา ไรความหมายทลอยเควงไปตามการบงการของสภาพแวดลอม ประวตศาสตรของมนษยจงเปนเพยงการดนรนอยทามกลางขอจ ากดทางภมศาสตรเทานนเอง 24

มากไปกวานน ความเคลอนไหวของกรอบคดแบบโครงสรางนยม (Structuralism) ซงผ เ ขยนไดไลเรยงรายละเอยดไวในหวขอกอนหนา ยงเปนอกหนงตวแปรส าคญทลดทอนความส าคญของแนวคดแบบมนษยนยมลงอยางแขงขน เนองดวยโดยสรปแลว นกคดเชง

23 ธงชย วนจจะกล และคนอนๆ, อานวพากษ มเชล ฟโกต, 127-130. 24 เรองเดยวกน, 130.

24

โครงสรางไดพจารณาวา ประวตศาสตรอารยธรรมของมนษย ทเชอวามนษยเปนผ สรางสรรคและสบทอด แททจรงแลว ลวนถกครอบง าดวยระบบ ระเบยบ แบบแผน รปแบบหนงอยเสมอ การเปลยนแปลงทางประวตศาสตรจงเปนเพยงการเคลอนยายการคดของตรรกะแบบหนง ไปสอกแบบหนงภายใตโครงสรางชดเดมในสมองเทานน ประวตศาสตร จงไมเคยมอย ในทรรศนะแบบโครงสรางนยมในแงน

อยางไรกด Michel Foucault ไดกาวขามกรอบคดเชงโครงสรางไปอกขนหนง แมวา เขาจะเหนวามนษยไมสามารถด ารงอยไดดวยตนเองโดยปราศจากบรบทแวดลอม แต เขากปฏเสธโครงสรางทตายตวซงก ากบความคด และการกระท าของมนษยอกเชนกน ทวาถกบงการ และแปรเปลยนไปตามอ านาจทผกพนกบการครอบง าทางสงคม และทสดขวมากไปกวานนคอ การทเขาไดใหทรรศนะวา มนษยไมมเอกภาพแมแตเรอนราง (body) กลาวคอ อ านาจนนไดชอนไชลงไปสทกอณของรางกาย และแยกรางกายของมนษยออกเปนสวนๆ แตละสวนถกบงการอยางเดดขาดขางสงคม และเครองมอของอ านาจทางสงคมททรงพลงทสด อกทงยงมพลวต สามารถเคลอนไหว และผลตสรางตนเองไดอยตลอดเวลา ราวกบมชวต สงนนถกจ ากดความวา “วาทกรรม” (discourse) 25อนเปนหวขอทผ เขยนจะไดชแจงในรายละเอยดเปนประเดนตอไป

วาดวยการศกษาวาทกรรม/วาทกรรมวเคราะห

การศกษาวาดวยเรองวาทกรรม (discourse) อาจเรมตนขนอยางจรงจง เนองดวยผกพนกบกรอบคดเชงโครงสรางซงเรมท าการศกษา ภาษา ของมนษยอยางเขมขน กระทงพยายามคนหาโครงสราง หรอไวยากรณระดบลกซงรอยเรยงสรรพสงในโลกของภาษาอยางเปนสากล อยางไรกด เกณฑการแบงแยกหนวยของภาษากเปนไปไดอยางหลากหลาย ทวา อกหนงเกณฑส าคญทยงคงมความก ากวม และขาดการนยามอยางแนนอน และเปนทยตตายตวคอ เกณฑของความจรงจงในการใชภาษา (seriousness)26 เนองดวย ความจรงจงของการใชภาษา ยอมผกพนกบสาระ หรอแกนสารทถกสอสารผานผสงสาร ขอความทถกสงตอกนผานเอกสารการประชม การถกเถยงบนเวทสมมนาเชงวชาการ หรอถอยความทถกรอยเรยงผานบทความเพอตพมพ แมจะมเนอหาเดยวกน ยอมแตกตางกบการพดกนในรานกาแฟ ลอบบโรงแรม หรอในหนงสอการตน เพราะ การ

25 เรองเดยวกน, 136-138. 26 ธรยทธ บญม, มเชล ฟโกต, 39.

25

สอสารอยางเปนทางการนน มกแยกสาระของสงทจะสอสารออกมาจากบรบทแวดลอม และสามารถสถาปนาพนทเฉพาะส าหรบเนอความนนๆไดในระดบหนง หากแตการสอสารในลกษณะไมจรงจง ยอมตกอยภายใตอทธพลของบรบทในการสอสารคอนขางมาก ในแงน ความเปนทางการ (formal) หรอ ไมเปนทางการ (informal) ของการใชภาษา จงเปนเรองส าคญทสามารถสะทอนแกนสารเชงโครงสรางของสงทสอสารไดเชนเดยวกน27

ในทสด จงมการเลอกสรรค าวา “วาทกรรม” (discourse) อนมความหมายในภาพรวมถง การสอสารใดๆ ไมวาจะเปนการพด ถกเถยง ขดเขยน ทคอนขางจรงจง แตไมถงขนาดถกทฤษฎ มาใชศกษาแทนประโยค หรอตวบท รากศพทของ discourse ประกอบไปดวย dis หมายถงหลายทศทาง และ currere หมายถงการวง รวมกนแลวจงหมายถงการเคลอนตวไปในหลายทศทางของความหมาย 28ในแงน วาทกรรมจงเปนหนวยการศกษาทสามารถเคลอนตวไปตามบรบทได (เนองดวยไมถกรอยรดดวยความเปนทางการ) และมชวตชวา มากกวาหนวยการศกษาเชงโครงสรางอยาง ตวอกษร ค า ประโยค หรอตวบท ทนาเบอ และคอนขางตายตว อยางไรกด วาทกรรม ยงคงกลายเปนสงทมพลวตในตวมนเอง กลาวคอ กระทงความหมายของค าวา วาทกรรม กยงคงถกตความอยางไมสนสด ไปตามแตพนฐานทางประสบการณ ความรของนกวชาการแตละคน ฉนทานมตของวาทกรรมกยงคงเปนสงทยงไมเคยเกดขนในลกษณะน

เมอน าวาทกรรม ทางแทนหนวยทางภาษาของนกวชาการเชงโครงสรางซงมความเชอวาภาษาคอสงทใหก าเนดวฒนธรรมของมนษย วาทกรรมจงเปรยบเสมอนพลวตทขบเคลอนประวตศาสตร เนองดวยล าพงตวมนษยเองนนไมไดมความหมายใดๆ ความหมายจะเกดขนเมอมนษยเรมสรางวาทกรรมเพอสอสาร และจากนน วาทกรรมกจะท าการก าหนดบทบาทความเปนไปของชวต และความคดของมนษยตอไปเรอยๆ อยางรอบดาน ความส าคญจงมมากเกนไปกวาล าพงเพยงแคการวเคราะหตวบคคล หรอความคดของบคคล ดงจะสามารถไลเรยงตอไปไดดงน

1. วาทกรรมเปนการวเคราะหประวตศาสตรความคดทเปดกวางอยางมาก เนองดวยปราศจากขอจ ากดในประเดนเกยวกบความจรงจง ตงแตทฤษฎทถกบนทกไวอยางเปนทางการ เรอยไปจนกระทงทศนะของชาวบาน ประโยคลอเลยน เสยดส ค าพดหยาบคาย ผดไวยากรณภาษา ยอมมความส าคญทดเทยมกน มากไปกวานน การศกษา โดยอางองวาทกรรมในหลาย

27 เรองเดยวกน, 39. 28 เรองเดยวกน, 39.

26

หลายสาขาในคราวเดยวกนยอมเปนสงทท าได แมกระทง การศกษาในประเดนทสงคมมไดใหความส าคญ เรองทถกมองขาม ไมมคนสนใจ ฯลฯ กอาจสรางผลกระเทอนบางประการ เชน การศกษาประเดนชายขอบอยาง “ความบา” หรอ “ระเบยบภายในเรอนจ า” ของ Michel Foucault กลบสามารถสะทอนใหเหนภาพรวมของพฒนาการทางประวตศาสตรในระดบสากลของมนษย รวมไปถงสรปภาพการกอตวขนของอ านาจทครอบง าโลกยคใหมไดอยางชดเจน

2. จดแขงของวาทกรรมในการศกษาประวตศาสตรความคดมอยมาก ดงจะเรยบเรยงเปนขอไดดงน

2.1. วาทกรรมคอศาสตรซงปฏเสธอดมการณ (ideology) สงผลใหเกดอสระในการตความ โดยขามผานภาพลวงตาในประเดนเกยวกบความดงาม ความจรง ความถกตอง โดยไมมเงอนไข หากแตใหความส าคญกบสงทผลตสรางความร กระทงถกใชเพอตดสนความดงาม หรอความเลวทรามนนๆของมนษยมากกวา

2.2. ปฏเสธการพฒนาความรอยางเปนระบบ ระเบยบของประวตศาสตรความคด ในทางตรงกนขาม Foucault เชอวา ประวตศาสตรของมนษยนนปราศจากระบบ เตมไปดวยเหตบงเอญ ไรเหตผล กระจดกระจาย และจงคอยถกน ามาจดระเบยบภายหลงจนดคลายกบสงทมระบบ การศกษาวาทกรรม บอยครงจงมการศกษาแบบขามศาสตร หรอศกษาในประเดนทไมสลกส าคญ ไรสาระ ไมมคนพดถง เชน ความรชาวบาน คนบา จตไมปกต เปนตน

2.3.ปฏเสธการเชอมรอยเหตการณทางประวตศาสตรในลกษณะเปนเหตเปนผล หรอสาเหต-ผลลพธ ตอเนองไปในลกษณะลกโซ หากแตมเพงมองไปทการเคลอนตวอยางชาๆของภาพรวมทางประวตศาสตรทเกดจากการทบถมกนจนกลายเปนชนตะกอนของวาทกรรม กระทงเกดการกาวกระโดดอยางฉบพลนของความคด ซงถกจ ากดความโดยละเอยดในกระบวนวธการศกษาแบบโบราณคดวทยาของความร (Archeology of knowledge) ซงจะไลเรยงรายละเอยดในหวขอถดไป

2.4. ปฏเสธประวตศาสตรแบบองครวม (total history) ซงพยายามคนหาเอกภาพแหงอารยธรรมมนษย เนองดวยแตละเหตการณ (events) ในประวตศาสตรนนเกดขนอยางเปนเอกเทศ ไมตอเนอง ภายใตปจจยแวดลอมทหลากหลาย แตกตางกน

27

อยางมาก ล าพงความสามารถของมนษยไมเพยงพอจะรประวตศาสตรในภาพรวมทงหมดได

2.5. ในแงน ประวตศาสตรของ Foucault จงจดเปนประวตศาสตรของสงคมมากกวา29

โบราณคดวทยาทางความร (Archeology of knowledge)

ดงทไดไลเรยงรายละเอยดเกยวกบวาทกรรมไปในขางตน ล าพงวาทกรรมทโดดเดยว ในบรบทหนง ยงไมเพยงพอจะสรางพลวตจนสามารถพฒนาเปนตวตนของมนษย (subject) และขบเคลอนประวตศาสตรได หากแตตองอาศยการรวมประสานระหวางวาทกรรมตางๆ ดวยกระบวนวธบางประการเพอสถาปนาเปนองคความรซงเปนภววสย (objective) โบราณคดวทยาทางความร (Archeology of knowledge) จงเปนศาสตรซง Foucault ไดท าการเสนอขน เพอสงเกต หรอในแงน เพอเปนการเปดเผยสภาวการณตางๆ ในขณะทวาทกรรมหนงๆไดกอรปขน กระทงสามารถมองเหนบทบาทของวาทกรรมดงกลาว โบราณดวทยาทางความร จงเปนการขดคนใหเหนถงสวนองคประกอบตางๆททบถมอยในชนตะกอนของความรนนเอง30

เทยบเคยงกบนกโบราณคด ขณะท าการศกษาอารยธรรมใดๆ รองรอยการอยอาศยของมนษยในแตละชวงเวลายอมถกหวางกระจดกระจายอยทวไปในพนท และกนกลางระหวางชวงเวลาดวยชนดนทถมทบกนตามแตความยาวนานของอารยธรรมนนๆ ในลกษณะน ชนดนในแตละชน แมจะเปนสวนประกอบอนส าคญส าหรบการสะทอนไปสภาพรวมของอารยธรรมทงมวล ทวา กด ารงความเปนเอกเทศ และมความเปนอสระตอกนในแงพนท และเวลา มความสมบรณในตวมนเอง กระทงแยกขาดตวมนเองออกจากยคสมยอนๆได ความรทมนษยไดรบจากการขดคนทางโบราณคด จงตองอาศยการรวบรวมองคความรทเปนอสระ และไมขนตอกนในลกษณะน เขาไวดวยกน จากนนจงสงเคราะหขนใหม จนดคลายเปนระบบ มการจดระเบยบจนเกดเปนเอกภาพ มความสมพนธตอกน Foucault ไดแสดงทศนะไววา องคความรทงหลายของมนษยกมลกษณะมไดแตกตางไปจากน หมายรวมไปถง องคความรทมนษยมตอตนเอง กเปนไปในลกษณะเดยวกน

29 เรองเดยวกน, 40-45. 30 ธงชย วนจจะกล และคนอนๆ, อานวพากษ มเชล ฟโกต, 139-140.

28

น เชนกน 31การทเราจะตงค าถาม หรอพยายามจะท าความเขาใจความเปนมนษย เราจงจ าเปนตองศกษากระบวนวธทเรยกวา โบราณคดวทยาทางความรนใหถวนถเสยกอน

จากทไดไลเรยงในรายละเอยดเกยวกบวาทกรรม และเทยบเคยงตวมนกบวตถในชนดนแลว จะพบวา แมจะมพลวต สามารถขบเคลอนตวมนเองได ทวาอยางไรกตาม วาทกรรมยงคงเปนผลผลตของประวตศาสตร มพนท และเวลาเฉพาะในการถอก าเนด มความเปนเอกเทศตอกน ไมตางจากวตถทางประวตศาสตรททบถมกนอยในแตละชนตะกอนดน และกเชนเดยวกนกบการรวบรวมขอมลในแตละชนตะกอนดนเพอสรางองคความร เครอขายของ “ความเปนไปไดทางความร” (possibility of knowledge) กเกดจากการสอดประสานกนเขาของระนาบวาทกรรมในแตละชวงเวลา กระทงบรรจบกนเปนครงคราวในสถานการณเฉพาะ จนเกดขนเปนปฏบตการทางวาทกรรม (discursive practice) และกอรางเปนความร หรอความหมายในทายทสด ความสมพนธระหวางการกอรปขององคความรโดยวาทกรรม และกระบวนการทางโบราณคด จงซอนทบกนทางลกษณะในแงน 32

อยางไรกด แม Foucault จะกลาววา วาทกรรมนน สามารถเทยบวดไดโดยอาศยพนทเปนมาตรในการเทยบประเมน เนองดวยความรของเราสามารถวเคราะหไดในเชงอาณาบรเวณ หรอเชงสมพนธกบพนท และเวลา ไมวาจะเปนจ ากดขอบเขตพนท การขยายขน หรอลดลงของพ นท แมกระทงการแปรเปลยน โยกยาย แทนท สอดประสาน หกลาง ฯลฯ การเคลอนตว หรอพฒนาการทางความรไปสการสถาปนาขนเปนอ านาจ เรอยไปจนการแผขยายของอ านาจนน ยอมสามารถเขาใจไดดวยการวเคราะหเชงพนททงสน ทวา พนททางวาทกรรมนน มไดเรยบงายดงเชนชนตะกอนดนท Foucault ไดเปรยบเปรยเพยงหวงผลแคในเหนภาพรวมเทานน หากแตวาทกรรมนนเปรยบเสมอนพลงงาน (force) ทกนพนทในปรภม เวลา ในลกษณะสามมตไปในอากาศ และสามารถขยายขอบเขตเพอเปลยนแปลงขนาด หรอโยกยายขอบขายไปเหนอพนทนนๆ โลกของมนษยจงเปรยบเสมอนปรภมสามมตทเตมไปดวยพนททวาทกรรมไดปกครองอย สวนปฏบตการทางวาทกรรม กคอการทพนทเหลานนไดเคลอนทเขาปะทะ ประสาน ตอส แยงชงพนท หรอผนวกรวมกน ฯลฯ วาทกรรมจงเปรยบเหมอนสนามพลง (force-field) ซงเผยตวออกมาในลกษณะของปฏบตการทางวาทกรรม ภายใตรปแบบความสมพนธเชงพนทแบบใดแบบหนง33

31 เรองเดยวกน, 140. 32 เรองเดยวกน, 141. 33 เรองเดยวกน, 142.

29

เมอพจารณาพลวตของวาทกรรมในลกษณะทไดไลเรยงไปในขางตน จะพบวา ทรรศนะของ Foucault ไดยอนแยงกบความคดเชงประวตศาสตรแบบดงเดมในประเดนเกยวกบเวลาอกดวย เนองจาก ความคดเรองเวลาในประวตศาสตร มกแสดงความตอเนอง เชอมรอยจากอดตสปจจบนอยางเปนเหตเปนผล ทกเรองราวลวนเคลอนตวไปในทศทางเดยวกนอยางเปนระเบยบ มเอกภาพภายใตการไหลไปของกระแสธารเวลา หากแต Foucault กลบใหความเหนวา สาระของประวตศาสตร คอ เรองราวของเหตการณทงมวลอนเปนผลกระทบมาจากปฏบตการทางวาทกรรมทเกดขนในรปแบบหนง ซง การเคลอนทเพอปรบเปลยนความสมพนธเชงพนทของวาทกรรมในแตละครงยอมมแกนสารสาระในตนเองอยางเปนเอกเทศ ไมแตกตางไปจากการขดคนวตถโบราณในชนดน ประวตศาสตรจงไมใชเรองของการไหลของเวลาเรอยไป หรอการววฒน กาวหนาอยางตอเนองไปสความสมบรณพรอม หากแตเปนเพยงการจดระเบยบรปแบบความสมพนธเชงพนทของวาทกรรมขนใหมเทานน34

ตวอยางการใชทฤษฎโบราณคดวทยาทางความรมาวเคราะหประวตศาสตรใหเหนเปนรปธรรม ชดเจนมากทสด คงไมสามารถหลกพนไปจาก หนงสอ Madness and Civilization (1965) ซง Foucault ไดท าการบรรยายประวตศาสตรของ “ความบา” วามไดมพฒนาการเปนล าดบขนตอน สามารถรอยเรยงกลบไปหาอดตอนไกลโพนไดอยางเปนเหตเปนผล ทวา ความบาในแตละยคนน กลบมสถานะแตกตางกนอยางเปนเอกเทศ ไมเกยวของกน และผนแปรอยางไมตอเนอง ดงจะไลเรยงในรายละเอยดไดดงตอไปน

Foucault เรมตนดวยการกลาวถงสถานะของสงทเราเรยกวา “ความบา” (madness) ในปจจบน วา ในสมยกลางนน ถกยกใหเปนสถานะศกดสทธ ทเขาใกลมตแหงพระผ เปนเจามากกวาคนทวไปซงลวนถกพนธนาการไวดวยโซตรวนแหงความรทางโลก ทวา ในชวงครสตศตวรรษท16 แมจะยงเชอวาคนบานน เกยวพนกบพระผ เปนเจา ในฐานะความพเศษซ งพระเจาประทานมาให หากแตเรมมความคดวาคนเหลานอาจมทมาจากอาณาจกรพนมหาสมทรอนไกลโพน การจบคนบาลงเรอเพอเนรเทศไปยงประเทศตางๆ (ship of fools) ยอมสะทอนความเชอในยคสมยนดวย เพราะในแงหนง อาจเปนการสงตวคนเหลานกลบมาตภม ในชวงกลางครสตศตวรรษท 17 ทรรศนะเกยวกบความบาไปผนแปรไปอยางสนเชง กลาวคอ ในชวงเวลาน จดเปนยคเรมตนของการสวางเรองทางปญญาในโลกตะวนตก การคดแบบเปนเหตเปนผลจดเปนแบบแผนทดทสด และสามารถน าไปสความจรงแท ความบาจงถกจดวาเปนสงทอยพนปรภมของเหตผล หรอเรยกได

34 เรองเดยวกน, 143.

30

วาเปน “ความไรเหตผล” (unreason) ประกอบกบการขยายตวทางเศรษฐกจเรมมมากขนกระทงเกดการปฏวตอตสาหกรรม บคคลใดๆทเปนปฏปกษตอเหตผล ศลธรรมอนด รวมไปถงเปนภาระตอการขยายตวทางเศรษฐกจ กลาวคอไมสามารถเปนแรงงานขบเคลอนสงคมอตสาหกรรมได จงถกน าไปจ ากดบรเวณ (confinement) ไมวาจะเปนอาชญากร คนชรา คนปวย คนจน คนวางงาน ขอทาน รวมไปถงคนบา ฯลฯ

วาทกรรมวาดวย ความบา อยางทเราเขาใจกนในปจจบน ตามทรรศนะของ Foucault นน เรมตนขนในชวงครสตศตวรรษท 19 นเอง ทความกาวหนาทางการแพทยเรมมบทบาทในการจ ากดความสถานะทเรยกวา “ความปกต” ใหกบมนษย คนบาจงถกจ ากดความวาเปนความปวยทตองไดรบการเยยวยารกษา และตองเปนการรกษาแบบเฉพาะ ในพนทเฉพาะ (Asylum) เนองดวย โรคบา หรอโรคจต จดเปนวาทกรรมใหม ทไมเคยเกดขนมากอน ประวตศาสตรของความบาจงสามารถแสดงใหเหนถงปฏบตการทางวาทกรรม ทเปลยนแปลงความสมพนธเชงพนทไปในชวงเลาตางๆไดในแงน 35

จากโบราณคดวทยาทางความร สการเปนประวตศาสตรแบบวงศาวทยา (Genealogy)

ในชวงกลางทศวรรษท 1950 เปนตนมา เรมมนกวชาการจ านวนมากตงค าถามกบวธการ รวมไปถงมมมองทมตอประวตศาสตร เพราะในชวงกอนหนาน เรามกมมมมองวาประวตศาสตรคอชดความจรงซงรอยเรยง และพฒนาตอเนองกนอยางเปนเหตเปนผล อดตสงผลมาสปจจบน ปจจบนจะสงผลตอไปยงอนาคต ดงนนในมมมองลกษณะดงกลาว มนษยชาตจะตกอยในสถานะของผถกก าหนดชะตากรรมโดยประวตศาสตรซงมพฒนาการเปนเสนตรง Fernand Braudel ไดเสนอความคดไวในบทความ “The Situation of History” 36วา ไมเคยมปรากฏการณใดๆซงถกจ ากดอยในกรอบๆเดยวได และไมเคยมประวตศาสตรใดๆมดานเดยว ดงนนแนวคดเรองการศกษาประเดนซงถกกดทบดวยกระบวนการทางประวตศาสตรเองจงเรมขน และแนวคดนยงสงผลในวธวทยาแบบ archeology ของ Foucault อยางเหนไดชด ดงทไดกลาวถงรายละเอยดไปในหวขอท

35 เรองเดยวกน, 145-146. 36 ธรยทธ บญม, มเชล ฟโกต, 108.

31

ผานมา และแนวคดดงกลาวยงพฒนาไปสวธวทยาอกประเภทหนงของ Foucault ซงเรยกวา ก าพดวทยา หรอ วงศาวทยา (genealogy)37

ดงทไดไลเรยงรายละเอยดไปในหวขอทแลวเกยวกบวธวทยาแบบโบราณดทางความร วา Foucault พจารณาประวตศาสตรในลกษณะของปฏบตการทางวาทกรรม หรอการจดรปแบบความสมพนธระหวางพนททวาทกรรมนนๆครอบครองอยในลกษณะตางๆ ปจจยส าคญอกประการหนงซงผ เขยนยงมไดกลาวชแจงในหวขอทผานมา เนองดวยมใชสาระหลกของกรอบคดแบบโบราณคด ทวากลบมความส าคญอยางมาส าคญความคดแบบวงศาวทยา นนคอประเดนของ “เวลา” ในเมอประวตศาสตรไดแตกละเอยดเปนขอบขายพนทยบยอยตามการการยดหดยอขยายของวาทกรรม ชดเวลาของเหตการณ หรอปรากฏการณตางๆในแตละพนทกยอมถกท าใหแยกขาดจากกนไปดวย Foucault ไดจ ากดความชดเวลาของปรากฏการณทไมขนตอกนนวา “อนกรม” (series) ในแงน เมอผนวกเรองเวลาเขาไปในกระบวนการแบงพนททางวาทกรรม เสนแบงของวาทกรรม จงมไดเพยงแคแยกขาดปรภมสามมตออกจากกนเทานน แตยงตดแบงเขาไปในมตการเคลอนผานของเวลา หรอ ปรภมเวลา (space-time) ทรรศนะของ Foucault ตอเวลาจงเปนไปในลกษณะการปะทะ ประสานกนระหวางอนกรมตางๆ เชนเดยวกนกบพนททางวาทกรรม หรออาจพจารณาในอกนยยะหนงไดวา ประวตศาสตร กคอความสมพนธระหวางอนกรมชดตางๆ (serial history)

และหากเทยบเคยงกบวธวทยาแบบโบราณคด จะพบวา ประวตศาสตรแบบวงศาวทยานน ไดมาเตมเตม แกไข ในประเดนดงจะไลเรยงตอไปน

1. การพจารณาประวตศาสตรในลกษณะเปนชนๆของชดเวลาของปฏบตการทางวาทกรรม หรออาจเรยกวาเปนความคดแบบ “อนกรมนยม” (serialism) จ ากดตวเองอยเพยงการวเคราะหชดวาทกรรมในชนตางๆ โดยมไดแสดงใหเหนกระบวนการปะทะ ประสานหรอการเชอมรอยระหวางชดอนกรมตางๆ

2. วธวทยาแบบโบราณคดทางความร มงอธบายปฏบตการทางวาทกรรม ราวกบวาทกรรมนนไดแยกขาดออกจากมตทางสงคม การเมอง โดยอาศยปจจยแวดลอมเหลานน มาเปนเพยงเงอนไขในการรวมพจารณา ประวตศาสตรแบบวงศาวทยามไดละเลยทจะขยายความในประเดนน อกทงยงมงอธบายปฏสมพนธกบบรบททางสงคมอกดวย

37 เรองเดยวกน, 105-115.

32

3. เชนเดยวกบ Barthes ในงานเขยนเชงโบราณดวทยาทางความร Foucault ไดกระท าตนราวกบเปนผ อยนอกเหนอ หรอพนไปจากกฎเกณฑทางสงคมทตนวพากษวจารณ หลดพนจากกรอบของวาทกรรมใดๆ ซงกเปนสงทตวเขาเองไดตอกย าอยางแขงขนวาเปนไปไมได ในงานเขยนเชงวงศาวทยา Foucault ไดน าตนเองกลบเขามาในโลก และผนวกตนเองเขากบจดยนทางสงคมบางประการ ท าใหงานเขยนเชงวงศาวทยาดใกลเคยงความจรงมากกวาอดมคต

4. เมอโบราณดวทยาทางความร เนนหนกไปทประเดนดานปฏบตการทางวาทกรรมในตวของวาทกรรมเอง มนจงละเลยในประเดนทวา วาทกรรมเหลานนถอก าเนดขนไดอยางไร มพลวต การถายทอด กระจายตว หรอสงผานไปสสงคมอยางไร ในลกษณะน สงผลให Foucault ไดพฒนาแนวคดเกยวกบ “อ านาจ” ขนมาในกรอบคดเชงวงศาวทยา เนองดวยอ านาจนนเปนเครองมออนส าคญ ซงท าใหความจรง (truth) อนเปนผลผลตทางวาทกรรมนน สามารถด ารงอย ครอบง าสงคม กระทงสามารถผลตสรางตนเองไดไมรจบ 38

กอนจะอภปรายขยายความประเดนเกยวกบอ านาจโดยละเอยด ผ เขยนจงขอสรปลกษณะโดยรวมของประวตศาสตรแบบวงศาวทยาไวในเบองตนดงน

1. เชนเดยวกนกบปรชญาทางประวตศาสตรแบบ postmodern ประวตศาสตรในลกษณะวงศาวทยาไมเชอวามแกนแท หรอเนอแทของสงหนงสงใดนนด ารงอยจรง ดงนน Foucault จงปฏเสธประวตศาสตรทมจดเรมตน (origin) ของเหตการณ ไมวาจะเปนจดเรมตนจากวรกรรม วรบรษ ความคด หรอการคนพบ ฯลฯ ทงน Foucault มองวาเปนการพจารณาแบบปดประต ไรความหลากหลาย และไมสะทอนความเปนจรง เนองจากในความเปนจรง เสยววนาทหนงยอมมเหตการณนบลานเกดขน และระยะเวลาตอไปยอมความเปนไปไดอกนบไมถวนเชนกนทจะท าใหเหตการณนนๆคลคลายไปในทศทางตางๆ ดงนนการคดเลอกเพยงเหตการณหนงซงเกดขนในชวงเวลาหนง แลวพยายามยดโยงเขากบอกเหตการณหนงซงเกดขนในชวงเวลาถดมาจงเปนมมมองทางประวตศาสตรทแคบ ดงนน Foucault จงมกศกษา”เงอนไขของความเปนไปได” (conditions of possibility) มากกวารปแบบพฒนาการอยางเปนเหตเปนผลอยางทนยมใชตอเนองกนมา สงเหลานยงไมนบรวมการหยบยกเรองราวทางประวตศาสตรกลบมาตความใหมตามกาละ และเทศะของแตละยคสมยอกดวย

38 ธงชย วนจจะกล และคนอนๆ, อานวพากษ มเชล ฟโกต, 148-154.

33

2. เนองจาก Foucault ตอตานเรองการพฒนาอยางเปนเหตเปนผลของประวตศาสตร ดงนน “ความตอเนอง” (continuity) ในทางประวตศาสตร จงเปนอกสงหนงท Foucault ตอตานดวย ประวตศาสตรแบบวงศาวทยา จะมองประวตศาสตรเปนการปะทออกของเหตการณมากกวาเปนการพฒนาตอเนองกนมาอยางมเหตปจจย เนองจากแตละเหตการณยอมประกอบไปดวยปจจยทหลากหลายมากกวาความเปนเหตเปนผลทจะท าใหเหตการณนนคลคลายไปในทศทางตางๆ เชน ความโชคราย ความเขลา เบาปญญา ความผดพลาด ฯลฯ และเมอเหตการณเหลานนปะทขนแลวกหายไป ไมทงรองรอยใดๆทจบตองไดไวเบองหลง

3. เนองจาก Foucault ปฏเสธจดเรมตนทางประวตศาสตร นนหมายรวมไปถงจดเรมตนขององคความรอกเชนกน ดงนนแนวคดของ Foucault จงเชอวา องคความรตางๆในโลกนไมใชสงทด ารงอยดวยตวของมนเอง และไมมความสมพนธใดๆกบความจรงโลกภายนอก หากแตลวนเปนการประดษฐสรางของมนษย (human invention) ทงสน ซงหากโยงกลบไปถงเจตจ านงของมนษยในการผลตสรางองคความรกจะพบกบความขดแยงระหวางอ านาจตางๆเปนพนฐาน ดงนนประวตศาสตรในมมมองของ Foucault นอกจากจะเปนความโหดราย ความเปนไปได ความบงเอญอยางไมเปนเหตเปนผลแลว ยงเปนเรองของการตอส ระหวางพลงอ านาจ ( forces) ตางๆ เพอการครอบง าในทกยคทกสมย39

ขยายความในประเดนเกยวกบความสมพนธพนธระหวางอ านาจ และความร (อนเปนผลผลตของวาทกรรม)

ดงทไดชแจงไปแลว ประวตศาสตรในทรรศนะของ Foucault คอการผนแปรกระบวนรปความสมพนธของปฏบตการทางวาทกรรมในลกษณะตางๆ ทครอบง าเหนอพนท การทวาทกรรมกอรปเปนองคความร กระทงสามารถเขาไปมบทบาทในการก าหนดพฤตกรรมของมนษย ยอมไมสามารถหลกพนไปจากนยามของ อ านาจ หรอการใชอ านาจ ในลกษณะน ประวตศาสตรแบบวงศาวทยากจดเปนผลผลตของอ านาจ ทกาวพนจากการครอบง าระบบหนง ไปสการครอบง าของอ านาจในอกระบบหนง เรอยไป

การทเราจะสามารถเขาใจบทบาทความสมพนธระหวางอ านาจ และความร หรอการใชอ านาจของความร วามลกษณะ ความเปนไปอยางไร เราอาจตองพยายามท าความเขาใจทรรศนะ

39 ธรยทธ บญม, มเชล ฟโกต, 125-121.

34

ของ Foucault ทมตอประเดนน วาแตกตางจากความเขาใจเดนอยางไรเสยกอน กลาวคอ ดงททราบวา สงคมของมนษยลวนเตมไปดวยสงทเรยกวา วาทกรรม ครอบครองพนทอยอยางกระจดกระจาย และจากทไดกลาวไปแลว วาทกรรมดงกลาวกมไดอยนง หากแตสามารถยด หด ยอ ขยาย เขามาปะทะประสาน ผลกไส หรอทเรยกวา ปฏบตการทางวาทกรรม กระทงเกดเปนวาทกรรมใหมอยเรอยๆ แตอนทจรงแลว ล าพงการด ารงอยของวาทกรรม กจ าเปนตองอาศยขวตรงขามของวาทกรรมในการด ารงอย ยกตวอยางเชน วาทกรรม “นกการเมองน าด” จะมความหมาย จนสามารถสอสารได ยอมตองมความหมายของ “นกการเมองน าเสย” มารวมสรางความหมาย หรอในแงหนง วาทกรรม นกการเมองน าดจะมความส าคญกระทงสามารถเปนประเดนทตองหยบยกมากลาวถง หรอควรคาแกการปรากฏบนหนาสอสงพมพประเภทตางๆ ผ รบสารยอมตองตระหนกถงปรมาณของนกการเมองน าเสยทอาจจะมมากกวา หรอการตระหนกถงอ านาจของนกการเมองฉอราษฎรบงหลวง กเปนสวนหนงทเพมคณคาใหแกวาทกรรม นกการเมองน าด มากไปกวานน วาทกรรมนกการเมองน าด ยงเปนการแสดงอ านาจทเหนอกวา เพอกดขมวาทกรรมฝงตรงขามใหหมดความหมาย หรอพนไปจากปรมณฑลของความเปนปกต เชนในกรณน นกการเมองน าเสย หรอนกการเมองฉอราษฎร จงกลายเปนเรองทไมปกต ไมสมควรสนบสนน หรอทชดเจนมากไปกวานน กอาจเปนอ านาจของวาทกรรมทางวทยาศาสตร ทมเหนอไสยศาสตร หรอ อ านาจของวาทกรรมทางการแพทยสมยใหม ทอาจมมากกวาแพทยเฉพาะทาง หรอภมปญญาทางการแพทยระดบชาวบาน เปนตน วาทกรรม ความร และอ านาจจงเคลอนไหวอยางเปนพลวต เกยวเนองกนเสมอ เพราะฝายทดอยกวา กตองใชอ านาจในการครองง าแทนฝงทเหนอกวา เชนเดยวกนกบฝายทเหนอกวา กยอมตองใชอ านาจทม กดกนเบยดบงคตรงขาม มใหกาวขนมาครอบครองพนทนนๆได40

อยางไรกด ผ เขยนขอท าการสรปทรรศนะเกยวกบอ านาจของ Foucault ไวอกครง เพออาจเปนการท าใหเราเขาใจอ านาจในแบบของเขาไดดยงขน

1. อ านาจ มจ าเปนตองมระบบ กฎเกณฑทชดเจนเปนรปธรรม มสถาบนใหญๆรองรบ เชนอ านาจนตบญญต อ านาจสภา หรออ านาจตลาการในการพพากษาคด ทวา อ านาจนนกระจายอยทวไปในสงคม และจะแสดงตวเมอปรากฏความขดแยง หรอความแตกตางระหวางสงตางๆ ไมวาจะเปนระดบใหญ เรอยไปจนระดบยอย หรอระดบเหตการณเลกๆทเกดขนในสงคม ความสมพนธทกรปแบบในสงคม จงจดเปนความสมพนธเชงอ านาจดวย

40 ธงชย วนจจะกล และคนอนๆ, อานวพากษ มเชล ฟโกต, 165-170.

35

2. อ านาจ อาจถกใชดวยความไมจงใจ หรอเจตจ านงในระดบจตรส านกของผ ใชอ านาจ เพราะอ านาจอาจเคลอนผานผ ใชโดยองคประธานมสถานะไมตางจากรางทรงของอ านาจเทานน ในดานตรงกนขาม เราไมควรมงพจารณาเหต หรอทมาของอ านาจ หากแตควรมงไปทผล หรอสงทอ านาจนนไดกระท ามากกวา

3. อ านาจ ม ไดผกพนกบลกษณะความสมพนธแบบใดแบบหนง เชน เรามกตดภาพลกษณของกลมบคคล หรอตวบคคล ใชอ านาจเหนอผ อน หากแต อ านาจในทรรศนะของ Foucault นนกระจดกระจายอยทวไป เมอเกดความสมพนธขน

4. ดงทไดกลาวถงธรรมชาตของวาทกรรม ทครอบครองพนท รวมไปถงเวลาในขอบเขตตน ด ารงอยอยางเปนเอกเทศ ในแงน อ านาจซงเปนศนยกลางของอ านาจทงมวลจงไมม เราจงควรมงความสนใจไปทการศกษาอ านาจทกระจดกระจาย ซงลวนแลวแตมพฒนาการ ประวตศาสตร และแนวโนมในการพฒนาของตนเอง Foucault เรยกอ านาจเหลานวา “จลอ านาจ” (micro-power) ซงแมจะมเครอขายยดโยงถงกน ทวาไรเอกภาพ

5. ความร คอกลไกส าคญทถกพฒนาขนมาเพอรองรบอ านาจ และท าใหอ านาจนนเปนสงชอบธรรม สามารถด ารงอยได

6. อ านาจมไดมเพยงผลดานลบ เชนการกดข ปราบปราม การปะทะขดแยง การโคนลม ฯลฯ ทวายงมดานบวก เชน การทอารยธรรมของมนษยจะถอก าเนดขนได ยอมตองอาศยอ านาจทงสน41

ประวตศาสตรวงศาวทยา จงมใชทฤษฎซงสามารถสรางความแขงแกรงใหแกองคความรใด หากแตเปนการเปดโปงใหเหนวา แททจรงแลว สงทเราเชอวาเปนสจจะ หรอความจรงแท อนทจรง เปนเพยงผลผลตของอ านาจทครอบง า กระทงสรางขนเปนองคความรทเราไดยดถอกนอยางเขมแขง ในอกดานหนง ประวตศาสตรแบบวงศาวทยายงเปนเครองมอส าคญในการกอบกองคความรยอยๆของสงคมทถกกดทบ ไมไดรบความสนใจ ไมพดถง หรอถกหามไมใหพดถง ใหมโอกาสไดแสดงตวโดยมศกดศรไมดอยไปกวาองคความรกระแสหลก กอใหเกดความเปนไปไดของพฒนาการทางประวตศาสตร ในทศทางทหลากหลายอยางมาก

41 เรองเดยวกน, 171-172.

36

แนวคดซงใชอางองเรองมมมอง และการรบรศลปวตถ (จตรกรรม)

ในชวงตนครสตศตวรรษท 20 เปนตนมา แนวคดเกยวกบมมมองทางดานศลปะไดถกช าระ และสถาปนากฎเกณฑขนใหมอกครง ทงน เพอเปนการเสรมความเขมแขงใหกบสอโบราณทจ าเปนตองปรบตวในบรบทรวมสมย ซงใจความส าคญของกฎเกณฑดงกลาวสามารถเหนไดจากบทความ “Modernist Painting” รวมไปถง “Avant-Garde and Kitsch” ของ Clement Greenberg42 นกวจารณศลปะผทรงอทธพลในเวลานน ซงในบทความทงสองน Greenberg ไดเสนอรปแบบงานศลปะซงเปนอสระจากเนอหา และการน าเสนอเรองราว มความบรสทธอยางยง หรออยในภาวะอสระอยางสมบรณ (absolute autonomy) ซงทงน เงอนไขทจะท าใหงานศลปะเขาสภาวะดงกลาว Greenbergไดเสนอดงตอไปน

1. รปราง หรอรปทรงทปรากฏจะตองไมเปนรปทรงทปรากฏในชวตประจ าวน โดยเฉพาะรปรางหรอรปทรงทแสดงถงกระบวนการผลตเชงอตสาหกรรม และวฒนธรรมประชานยม (Greenberg ใหค าจ ากดความรปทรงดงกลาววา kitsch)

2. งานจตรกรรมจะตองไมน าเสนอพนทวางลวง ( illusionistic space) หากแตจะตองน าเสนอเรองราว และคณสมบตของงานจตรกรรมเอง อนประกอบไปดวยความแบน รปทรงของพนรองรบ คณสมบตของเมดสทปรากฏบนชนงาน

3. การน าเสนอเรองราว (representation) หรอ หากมสามารถหลกเลยงได เนอหา เรองราวนอกเหนอตวสอตองมใชสาระหลก

ในแงน จะเหนไดวากฎเกณฑดงกลาวขางตน นอกจากจะเปนการสถาปนารปแบบทางศลปะขนใหมอยางเขมแขงแลว ในทางหนงยงเปนการแบงแยกประเภทงานจตรกรรมออกเปนประเภทตางๆอยางชดเจนอกดวย อยางต าคอรปแบบงานกอนยค modern หรอผลงานซงแสดงเนอหาเรองราว มความลก แสดงพนทวางจ าลอง และผลงานจตรกรรมในยคmodern ซงปราศจากเนอหา ความลก และบอกเลาเรองราวของตวสอเองเปนหลก จากขอเขยนดงกลาวของGreenbergน าไปสค าถามทวาการแบงแยกงานจตรกรรมโดยใชกฎเกณฑในลกษณะดงกลาว สามารถท าไดจรงหรอไม กฎเกณฑดงกลาวนนมความรดกมมากเพยงพอหรอไม รวมไปถงภาวะอสระอยางสมบรณนน ในทางจตรกรรมมความเปนไปไดมากนอยเพยงใด

42 Timothy Quigley, Summary: Clement Greenberg “Modernist painting”, accessed 13 May

2017, available from http://timothyquigley.net/vcs/greenberg-mp_sum.pdf

37

วเคราะหขอเขยนของ Greenberg ดวยการอางองขอเขยนของ Bertrand Russell

ในลกษณะน เพอใหเหนจดบกพรองของขอเขยนดงกลาว ผมจ าเปนตองอางองบทความ Appearance and Reality ของ Bertrand Russell นกปรชญาชาวอเมรกน ซงไดกลาวถงกระบวนการการรบรของมนษยตอสงทปรากฏ และมตของความเปนจรงไวอยางนาสนใจ ในขอเขยนดงกลาว Russell ไดเสนอความคดวา แททจรงแลวนนโลกทปรากฏตอเรานนเปนเพยงปรากฏการณซงมลกษณะนามธรรมเทานน หากแตมกระบวนการบางอยางในการรบรของเรานนเองทท าหนาทคดเลอก เชอมโยง ประมวลผลขอมลดงกลาวออกมาเปนโลกทเรารบร และเขาใจผานประสาทสมผส ทงน Russell ไดยกตวอยางการรบรโตะไมสน าตาลตวหนง เมอเรากาวผานจดทเรายนเขาใกลโตะตวดงกลาว ทงขนาด รปทรง และสน าตาลของโตะในเฉดตางๆซงเกดจากแสงท ามมตกกระทบลงทวตถกเปลยนแปลง ไมหยดนง ค าถามคอ เราสามารถทราบไดอยางไรวา “สน าตาลทแทจรง”ของโตะตวนนมหนาตาเปนอยางไร หรอ “รปทรงทแทจรง”ของโตะตวนนเปนอยางไร ค าถามดงกลาวเปนสงทเราสามารถตระหนกรได โดยไมตองมค าตอบปรากฏใหรบรผานประสาทสมผส (เชน เราสามารถรวาสน าตาลของโตะเปนอยางไร ทงๆทมสน าตาลหลายรอยเฉดไลตามคาน าหนกแสงเงาซงตกกระทบลงทโตะปรากฏอยเบอหนา เปนตน) ทงน Russell เสนอวา นอกจากประสาทสมผส (sensation) เรายงตองการระบบประมวลผลอตโนมตบางอยางเพอใหเราสามารถเขาใจโลกของปรากฏการณน ซง Russell นยามวา Sense Data43

Sense Data ในนยามของ Russell นนไมชดเจน หากแตโนมเอยงไปในแนวคดดงเดมอยาง Theory of Forms ของ Plato ซงเชอวามโลกแหงอดมคตด ารงอยนอกเหนอมตแหงการรบรของเรา ทงน มนษยตองอาศยกระบวนการทางนามธรรมบางประการในการเขาถงโลกแหงความสมบรณแบบดงกลาว ส าหรบ Plato คอการใชตรรกะ และเหตผล แมRussell จะไมไดยนยนชดเจนวาโลกดงกลาวมลกษณะอยางไร และด ารงอยแบบใด แตเขายงคงยนยนวาการทเราสามารถรบรสน าตาลทแทจรงของสงทปรากฏ (appearance) ยอมยนยนถงการมอยของมตแหงความเปนจรง (reality)

จากแนวคดดงกลาว น าไปสขอสงเกตสองประการตอขอเขยนของ Greenberg คอ

43 Bertrand Russell, Problem of philosophy, accessed 13 May 2017, available from

http://www.ditext.com/russell/rus1.html

38

1. หากอางองกระบวนการรบรโลกแหงปรากฏการณของ Russell แลว จะพบวา สงทเรารบรผานประสาทสมผสทงหมดนนลวนเปนภาพนามธรรม หรอเปนภาวะอสระอยางสมบรณตามนยามของGreenberg แตแรกแลวทงสน เพยงแตปรากฏการณเหลานนกลายเปนรปทรงซงมเนอหาประกอบผานการท างานของ sense data ทเชอมโยงรปทรงอสระเหลานนเขาสโลกแหงความเปนจรงจนเกดเปนความเขาใจ และความหมายตามล าดบ ดงนนจะพบวาทกสงทกอยางทปรากฏ ไมวาจะเปนภาพซงมเนอหาเรองราว มความลกหรอไม ประการใด ยอมมความเปนนามธรรมอยในตว สวนความหมาย และความเขาใจตอปรากฏการณนนแยกตวอยอยางเปนอสระ

2. พจารณาใหลกลงไปจะพบวา sense data เองกเปนสงทยากแกการตรวจสอบ เนองจากประสบการณสวนตวไมสามารถถายทอดสกนไดอยางสมบรณโดยปราศจากการคลาดเคลอน ไมมใครสามารถยนยนไดวาสน าตาลทคนหนงเขาใจ แตเปนเฉดเดยวกนกบของอกคน ขอนเองสนคลอนความเขาใจตอรปทรงบรสทธ หรอภาวะอสระอยางสมบรณของรปทรงทGreenberg เสนอ เนองจาก หาก sense data ของแตละคนนนท างานอยางอสระ และแตละคนมโลกแหงความเปนจรงทหนาตาไมเหมอนกน ภาวะอสระอยางสมบรณของรปทรงจะไมมวนเปนจรงได (เนองจาก ไมมใครสามารถรบประกนไดวา sense dataของใครจะสามารถเชอมโยงความหมายไปสภาพซงเปนอสระอยางสมบรณในมมมองของอกคน เปนตน)

ในแงน หากประยกตเอาองคความรในการมอง และเขาใจปรากฏการณ (appearance) ดงกลาวมาใชในการพจารณาปฏกรยาทเกดขนบนพนระนาบอยางในงานจตรกรรมจะพบวาไมวาทศนธาตใดๆจะประกอบขนเปนรปทรงในลกษณะใด หรอท าปฏกรยากนในลกษณะไหน ยอมเปนภาพทมคณสมบตเปนนามธรรมอยกอนแลวทงสน และในสวนความหมายทตามมาจากการเชอมโยงโดย sense data นนกไมมความชดเจนในขอบเขตของตวมนเอง ดงนนภาพซงมลกษณะอยางmodernism กลาวคอ มความแบน และไมแสดงเนอหาเรองราวกอาจไมสามารถหลกเลยงการน าเสนอเรองราว (representation) ไดอยางสมบรณเชนกน จากขอสงเกตขางตนสรปไดวา เสนแบงทGreenberg ใชพจารณางานนามธรรมออกจากงานประเภทอนๆนนเปนเรองทท าไดยาก และไมแนนอน อกทงหากน าคณสมบตเรองระยะเวลาในการพจารณาชนงานเขามาประกอบดวยแลว ยงเปนเรองทยาก และซบซอนขนไปอก กลาวคอเราอาจรบ รความหมายของภาพหนงในระยะเวลาหนง แตเมอใชเวลาพจารณานานขน และเหนรายละเอยดตางๆมากขน หรอเราเคลอนยายตวเองเขาใกล หรอถอยหางจากภาพ เราอาจสญเสยความหมายเดมทมตอภาพ โดยอาจถกแทนทดวยความหมายใหม

39

ภาพท1 Julien Dupré. La vache blanche (v. 1890) Huile sur toile, 116 × 153,5 cm, musée d'Orsay, Paris.

Julien Dupre’, La vache blanche, 1890. Accessed 13 May 2017. Available from http://vachementbelles.blogspot.com/2015/06/julien-dupre-peintre-animalier.html

ภาพดานบนเปนภาพเขยนสน ามนบนผาใบ ของJulien Dupre’ จตรกรชาวฝรงเศสซงสรางขนในชวงปลายครสตศตวรรษท19 เมอพจารณาจะพบวาปรากฏการณทอยเบองหนาไดเชอมโยงสความหมายชดเจน เปนภาพซงแสดงเนอหาเรองราวอยางสมจรงของเดกหญงซงก าลงรดนมวว แสงแดดซงตกกระทบบนหลงของววนนสรางความสมจรงใหแกวตถ เกดมวลและปรมาตรอยางชดเจน กลาวไดวาเปนภาพซงมความลก และแสดงพนทวางจ าลอง ( illusionistic space) อยางชดเจนตามทศนะของ Greenberg

40

ภาพท2 รายละเอยดภาพของ Julien Dupre’ : Julien Dupre’, La vache blanche, 1890. Accessed 13 May 2017. Available from http://vachementbelles.blogspot.com/2015/06/julien-dupre-peintre-animalier.html

หากแตเมอพจารณาใกลเขามา แสงซงตกกระทบบนหลงของววนนกลายสภาพเปนกอนสชดเจน จากมวล และปรมาตรของหลงววทมความลกไดถกมตของรปรางแบนๆซงแสดงขอบเขตของกอนสทถกปาดปายบนผนผาใบ ในระยะนคณสมบตของเรองราวของเดกหญงทก าลงรดนมววตองถกรบรสลบไปกบ เรองราวของจตรกรรมหรอตวสอเสยเอง ในแงนระยะของการรบชมงานเรมมผลตอความหมาย แมภาพจะไมสญเสยความหมายเดมอยางชดเจนกตาม ดงนนอาจสรปไดวาภาวะบรสทธอนสมบรณนนไมวาจะมจรงหรอไม กมไดด ารงอยตลอด หากแตสามารถทบซอนอยบนมตอนๆของภาพไดเชนกน และภาพหนงภาพอาจแปรเปลยนคณสมบตและความหมายไปตามเงอนไขแวดลอมตางๆตงแตระยะหางระหวางผลงานและผ ด ระยะเวลาในการพจารณา ไปจนกระทงอตตวสยของผดเอง

โบราณคดวทยาทางความร และ ขอเขยนของ Greenberg

นอกจากนนแลว หากพจารณาแนวคดของ Greenberg ในประเดนภาวะอสระอยางสมบรณของงานจตรกรรมในฐานะทฤษฎหนง จะพบวาตวทฤษฎดงกลาวเองกไมสามารถด ารงอยอยางโดดเดยว และGreenberg เองกจ าเปนตองอาศยขอมล ทฤษฎอนๆ รวมไปถงประสบการณสวนตวในวเคราะห และสงเคราะหชดความจรงดงกลาวขนมา ดงนนจะพบวาแมกระทงตวทฤษฎอสระอยางสมบรณกยงไมสามารถเปนอสระอยางสมบรณไดอยางแทจรง กลาวคอมลกษณะ

41

เปนสหบท (intertextuality) ในตวเอง ซงขอวจารณขอนสามารถอางองไดจากกรอบคดเชงประวตศาสตรแบบโบราณคดวทยาทางความร ของ Michel Foucault44

ดงเชนมมมองเกยวกบโลกในลกษณะ postmodern ซงมความเชอในความเปนปจเจกของบคคล ความหลากหลาย ซบซอนของโลก และองคความร ปฏเสธโลกแหงอดมคต และความจรงอนสมบรณตามอยางความรในยค modern ในขอเขยนดงกลาว Foucault ไดเสนอแนวคดเกยวกบประวตศาสตรของความรวาไมมชดความรใดๆเปนอสระอยางแทจรงจากอทธพลของบรบทของตวมนเอง ไมวาจะเปนชวงเวลา อ านาจ การเมอง องคความรอนๆในเวลานน ฯลฯ นอกจากนน การหยบยกความร หรอทฤษฎเหลานนขนมาตความใหมยอมตองผานการคดสรร ตดตอน บดเบอน เปลยนแปลง ตความ ฯลฯ ไปตามบรบทของชวงเวลานนๆอกครงหนงเชนกน ซงอทธพลของชวงเวลานนๆเองอาจสงผลใหชดขอมลหนงซงไรสาระในชวงเวลาหนงกลายเปนผลกคด (concepts) และเปนองคความรไดในภายหลง หรอในทางกลบกน ยอมมขอมลบางสวนถกตดออก กดทบ บดเบอน และสญหายไปไดเชนกน ซงในขอเขยนน Foucault ไดอธบายอยางชดเจนถงกระบวนการการกอรป และการเปลยนแปลงขององคความรอยางละเอยดดงจะน ามาไลเรยงอกครงตอไปน

หากจะวเคราะหทมาขององคความร หรอทฤษฎใดๆ เราจ าเปนตองถอดรอจนเหลอเพยงหนวยยอยของทฤษฎนนๆเสยกอน เพอแสดงใหเหนความสมพนธในระดบรากฐาน ในขนตอนน Foucault ปฏเสธการคนหาขอมลจากกรอบคด หรอทฤษฎอนๆทถกก าหนดตายตวจากบรบทในแตละชวงเวลาของประวตศาสตรซงไมเปนอสระ แตไดเสนอวาเราควรศกษาจากสงทเรยกวา “วาทกรรม” (discourse) อนมความหมายโดยรวมถง การพด ถกเถยง ขดเขยน ในลกษณะทจรงจง หากแตยงไมเปนการถกทฤษฎมาเปนหนวยในการศกษา เนองจากมความเปนอสระเพราะยงไมถกก าหนดโดยกรอบความคดใดๆ และกวางขวางเพราะยง ไมถกจดล าดบความส าคญ นอกเหนอไปจากนน Foucault ยงแสดงภาพขอมลทางประวตศาสตรนนในลกษณะของการกองรวมกนอยของวาทกรรม หรอ “กองจดหมายเหต” (archive) หากแตกองจดหมายเหตนนกมใชการกองรวมกนของวาทกรรมทไมจบสน เพราะการคดสรรวาทกรรมทมความส าคญมากพอเขามาเกบไวในกองจดหมายเหตนนยอมมเงอนไขในแตละชวงเวลาทตางกนอนสามารถแยกยอยไดดงน

1. อะไรสามารถน ามาพดได, ไมได (expressibility)

44 ธรยทธ บญม, มเชล ฟโกต, น.47-58

42

2. อะไรทควรอนรกษไว (conservation)

3. ความทรงจ า (memory)

4. การรอฟน (reactivation)

5. การหยบฉวย (appropriation)

ซงหากเราใชขอจ ากดเหลานพจารณาวาทกรรมในกองจดหมายเหตแตละยคสมย เราจะสามารถตระหนกถงบรบทโดยรอบของวาทกรรมดงกลาวทงนอาจผกพนไปถงสภาพสงคม การปกครอง การเมอง ฯลฯ ตอจากนน หลงจากวาทกรรมไดรวมตวกนจนเกด หรอกอรางเปนกองจดหมายเหตในแตละยคสมยแลว การคดสรรเอาขอมลในกองจดหมายเหตมาใชในแตละชวงเวลายอมสะทอนใหเหนทศนะของยคสมยทมค าจ ากดความวา “หลกแหงความร” (episteme) หรอท Foucault มกใชค าวา กฎแหงกระบวนรปทางวาทกรรม” (rule of discursive formation) ทเปนตวก าหนดวาสงใดควรศกษาหรอไม อะไรเชอมโยงกบอะไร และกรอบคดแบบใดใชได แบบใดใชไมได เปนตน

ทงน ความพยายามของ Foucault คอตองการแสดงใหเหนวา แททจรงแลว อนตวบท ทฤษฎ หรอผลกทางความคดตางๆในประวตศาสตรนน ไมไดด ารงอยดวยตวของมนเอง หากแตเปนผลผลตของสงทเรยกวา “วาทกรรม” นทงสน ซงเกดขนมาในชวงๆหนงและนยมใชกนอยางกวางขวาง แลวพอขามผานมาสอกยคหนงกอาจถกบดเบอน ตความใหม จนสญเสยสาระเดม และเสอมความนยมลงไป จนเราไมสามารถแนใจไดเลยวาศาสตร หรอองคความรเหลานนเปนความจรงหรอไม

หากประยกตเอาความรเรองการวเคราะหทมาขององคความร หรอผลกคดของ Foucault มาใชวเคราะหขอเขยนของ Greenberg จะพบวา องคความรเรองความเปนอสระอยางสมบรณในงานจตรกรรมของ Greenberg เอง กสะทอนทมาทางสงคม และวฒนธรรมของตว Greenberg เองทงสน ดงจะวเคราะหตอไปน

1. แนวคดเรองความจรงสมบรณสงสดของงานจตรกรรมถกพฒนาขนรวมสมยกบตว Greenberg ขอนลวนสะทอนแนวคดทางประวตศาสตรในลกษณะ modernism อยางชดเจน กลาวคอ มองพฒนาการทางประวตศาสตรเปนสงทดงาม เปนเหตเปนผล และพฒนาจากความไมรไปสความจรงอนสมบรณ เนองจาก Greenberg ไดประเมนอยางชดเจนวาผลงานศลปะซงม

43

ลกษณะแสดงพนทจ าลอง มความลก และถายทอดเนอหาเรองราวนนมคณคาต าวางานนามธรรมซงเปนงานศลปะรวมสมย ซงแนวคดทางประวตศาสตรประเภทนอาจเชอมโยงไปถงการไดรบอทธพลเชงโครงสรางทางความคดจากทฤษฎววฒนาการของ Charles Darwin วาดวยเรองพฒนาการของมนษย ซงกระบวรการในการววฒนาการนนยอมตองผานการคดเลอกพนธกรรมโดยธรรมชาต ซงแนวคดนนอกจากจะเปนการลมลางทฤษฎทเกยวของกบศาสนาแลว ยงเปนการแสดงใหเหนววฒนาการในลกษณะเสนตรง ซงมปลายทางไปสความสมบรณแบบ ทงนทฤษฎของ Darwin เองยงเปนรากฐานทางความคดทส าคญใหกบนกคดในสาย Marxism ซงมกอางองถงโลกแหงอดมคต และอดมการณ (ideology) สงผลใหเกดแนวคดการปฏรปทางสงคมไปสการปกครองในรปแบบสงคมนยมตามล าดบ นอกจากน แนวคดเกยวกบการนยมความกาวหนา และการพฒนาไปสความจรงอนสมบรณ รวมไปถงความพยายามจะตดขาดจากอดตนน กนบเปนอกหนงแนวคดซง สงสม ตกทอดมาตงแตยคเรเนอซองส และถกพฒนาตอยอดจนถงจดสงสดในยคปฏวตอตสาหกรรมซงผคนลวนตนตวกบความกาวหนา และการพฒนา เปนตน ดงนนจะพบวา แนวคดประวตศาสตรในลกษณะ modernism นน มรากฐาน รวมไปถงพฒนาการซงกอตว และถายทอดคณสมบตไปมาจากหลากหลายองคความร มใชเกดขนอยางโดดๆ ซงทงน แนวคดดงกลาวกสงผลใหเกดผลกทางความคด (concept) เกยวกบภาวะอสระอยางสมบรณ ของ Greenberg อยางเหนไดชด

2. ความมงหมายทจะหากฎเกณฑซงเชอมโยงอยางสนทกบความจรง (reality) แสดงใหเหนถงความเชอเรองความจรงสงสดมเพยงหนงเดยว แนวคดนสะทอนอทธพลทไดรบจากทฤษฎทางฟสกสกลศาสตรของ Isac Newton ซงในสมยหนง (ชวงปลายครสตศตวรรษท17-ชวงตนครสตศตวรรษท18 เปนตนมา) ถกยดถอเปนกฎสากลซงสามารถใชอธบายทกการเคลอนไหวของทกสงในจกรวาลได ทฤษฎดงกลาวจงเปนหมดหมายหนงในประวตศาสตรมนษยทมนษยสามารถอธบาย ค านวณ และพยากรณความซบซอนของธรรมชาตไดอยางแมนย า สงนเองกระตนใหเกดแนวคดเรองการคนพบความจรงสงสดซงแฝงเรนอยในธรรมชาต แมในชวงตนครสตศตวรรษท20 ทฤษฎสมพนธภาพของ Albert Einstein และทฤษฎควอนตมฟสกสซงใชอธบายการเคลอนไหว และปรากฏการณในระดบอนภาคนน จะท าลายความเชอเกยวกบแนวคดเกยวกบ “กฎเกณฑสากล” ของ Newton อยางสนเชง เนองจากทงสองทฤษฎลวนแสดงใหเหนถงความไมแนนอนของธรรมชาตในระดบอะตอม หรอหนวยยอยทเลกทสดในธรรมชาต ซงลวนเคลอนไหว แปรเปลยน สมพนธไปกบบรบท และชวงเวลา หากแตแนวคด และความเชอเรองกฎเกณฑสากลไดถายทอดจากสาขากลศาสตรไปสแนวคดในสาขาอนของตะวนตกกอนหนานนแลว ดงนนความพยายามหา

44

กฎเกณฑสากลส าหรบงานจตรกรรมของ Geenberg ยอมสะทอนแนวความคดในลกษณะน เชนกน

3. เราไมสามารถปฏเสธไดเลยวา แนวคดทางศลปะของ Greenberg นน สะทอนคตนยมทางศาสนาแบบการนบถอเทพเจาองคเดยว (monotheism) ซงหยงรากลกอยในพนฐานทางความคดของชาวตะวนตกอยางชดเจน กลาวคอ ศาสนาดงกลาวทงครสต รวมไปถงศาสนาแวดลอมอยางยว และอสลาม ซงเปนศาสนาซงถายพฒนาตอเนอง และทอดคณสมบตกนไปมา กลาวคอ การพจารณาสภาวะไรรปเปนความจรงอนสงสด เนองจากในศาสนายว ครสต และอสลามนน พระเจาสงสดไมมพระรป สอสารดวยพระสรเสยงเปนหลก เชนทพระเจามกสอสารกบ Moses ตามพระคมภรพนธะสญญาเดม และนอกจากนนอาจมตวอกษร ( logos) เชนการจารกค าสอนของพระผ เปนเจาลงบนคมภรของแตละศาสนา ไมวาจะเปนโตราห ไบเบล หรออลกรอาน กตาม ดงนน รสนยมทางศลปะของชาวตะวนตกจงมกนยมประเภทงานศลปะทไรรปอยเหนองานศลปะซงแสดงรปลกษณอยเสมอ ดงจะเหนไดจากงานจตรกรรม และประตมากรรมเพงจะถกยกยองจากชาวตะวนตกวาเปนงานศลปะชนสงในยคฟนฟศลปะวทยาการ ซ งอย ในชวงครสตศตวรรษท15เปนตนมา หากแตกอนหนานน ดนตร และกวกลบถกยกยองวาเปนผลงานศลปะชนสง และผกพนกบชนชนสงทางสงคมชดเจน เปนตน การก าหนดกฎเกณฑใหงานจตรกรรมพฒนาจากภาพซงแสดงรปลกษณ ไปสสภาวะไรรป ซง Geenberg นยามวา ภาวะอสระอยางสมบรณนน ยอมสะทอนคตทางศาสนาขอนอยางชดเจน

นอกจากน การนบถอพระเจาองคเดยวของตะวนตก ยงสงผลใหชาวตะวนตกนยมความจรงสงสดเพยงหนงเดยว และไมนยมการประนประนอม ไมวาจะเปนในดานความคด หรออดมการณ สงนยงสะทอนผานรปแบบการเคลอนไหวทางศลปะในตะวนตกขณะนน ซงนยมสรางกฎเกณฑสากลหกลางกนไปมาเพอสถาปนาชดความจรงสงสดเพยงหนงเดยว

การวเคราะหขอเขยนของ Greenberg ขางตนนน เปนการพยายามพจารณาในมตทางสนทรยศาสตรเปนหลก วาไดรบอทธพลทางแนวคดอยางไรบาง และมการกอรปของผลกคด (concept) อยางไร จงเปนการวเคราะหในระนาบเดยว เพราะแทจรงแลว แนวคดของ Greenberg ยงมความซบซอนอกมากนอกไปจากขอบเขตของสนทรยศาสตรแลว ยงมประเดนเรองเศรษฐกจ และการลงทนในชวงหลงสงครามโลกของอเมรกากบผลงานศลปะ แนวคดเรองชาตนยมของอเมรกาซงตองการปลดแอกตวเองจากชาตตะวนตกอยางสมบรณ กระแสตกลบทางวฒนธรรม

45

การเมองในวงการศลปะ ฯลฯ สงเหลานลวนสงผลตอรปแบบ และแนวคดทางศลปะของ Greenberg ทงสน หากแตไมไดน ามากลาวไวในทน

46

บทท3

วาดวยการพฒนา และกระบวนการสรางสรรคผลงาน

ดงเชนทไดกลาวไปแลวในบทกอนหนา วาผลงานของผ เขยนมไดท าหนาทเปนวตถทความหมายของสรรพสงเดนทางมาสนสดทตวมน ราวกบจอกศกดสทธซงบรรจองคความรทงชวต ตามกรอบคดแบบปฏฐานนยม (positivism) ทวาผลงานของผ เขยนท าหนาทเปนเพยงสอกลาง (media) เทานน และมใชเพอเชอมโยงผดกบความจรงแท (reality) โดยตรง แตเพอกระตนใหผดไดยอนกลบไปพจารณาการก าเนดขนของความรทกอรปขนในตน กอนจะใชมนหมนวนกลบมาปะทะประสานกบสอกลางอกครง กระทงตกตะกอนเปนขอมลเชงนามธรรมบางประการ ซงในแงน อาจน าไปสการสงเคราะหขนใหมเปนเนอหา หรอรปอารมณทอาจของเกยวกบมตของความจรงแทอยางเปนปจเจก ไมวาจะเปนความจรงแทของเหตการณ หรอทสถตอยในตนเองกตาม ผลงานของผ เขยนจงมความเปนอสระจากบรบททมนถกสรางในระดบหนง ในระดบเดยวกบทมนเปนอสระจากอ านาจของผสรางสรรค ซงในทน กสามารถกลาวไดวาไมอยในสถานะทจะผกขาดความหมายของสอไดอกตอไป มากไปกวานน ความหมายอนไรพนธนาการขางตนยงไดรบเสรภาพใหกระท าปฏกรยากบบรบทแวดลอมทางกายภาพไดในลกษณะเดยวกนกบทมนสามารถกระท าตอสออกชน ดงนน เมอน าสอทกชนมาน าเสนอในกรอบพนท และเวลาเดยวกน ความหมายทก าเนดขนจงสามารถกอรปในลกษณะโครงสรางทยดโยงวตถทางจตรกรรมทงหมดใหอยภายในเคารางเดยวกน ซงกระบวนวธขางตนนนสะทอนการสงเคราะหผลงานภายใตกรอบคดแบบโครงสรางนยม (structuralism) ของผ เขยนเปนอยางด และดวยทศนะขางตน กระบวนการสรางสรรคของผ เขยนจงมไดพจารณากายภาพของตวสออยางสน ามนบนผนผาใบเปนปลายทาง หรอศนยกลางของกระบวนการ ทวาเปนเพยงสวนเสยวหนง และพจารณากระบวนการคนหา วเคราะห สงเคราะหขอมล การท าภาพราง รวมไปถงการล าดบความคด เรยบเรยง จดระเบยบความรกระทงกอรปเปนทศนคตทมตอขอมล รวมไปถงสอทใช นนยอมส าคญโดยมอาจแบงแยกออกจากตวผลงานไปไดเลย

47

1. ในลกษณะน ผ เขยนจงจ าเปนตองจดระเบยบหวขอยอยในการชแจงระละเอยด เพอใหสมพนธไปกบกระบวนการสรางสรรค และเพอใหผอานไดเขาใจการกอรปทางความคดกระทงเกดเปนชนผลงานของผ เขยนไดดยงขน ดงจะสามารถเรยบเรยงไดดงตอไปน

2. ขนตอนการกอรปของความคด อนน ามาซงการประมวล และจดระเบยบตามล าดบ

3. การพฒนาความคด ดวยการแสวงหาความรกระทงตกตะกอนเปนทศนคตสวนตวเกยวกบประเดนทท าการศกษา

4. การคนหาตนแบบการสรางสรรคโดยการคดเลอกหลกฐานประเภทภาพซงสงเสรมทศนคตทผ เขยนมตอขอมล

5. ชแจงทศนคตทของเกยวกบสอในงานตนแบบทผ เขยนมกเลอกใช และความหมายทตดพวงมากบตวสอ

6. การวเคราะหขอมลตนแบบอยางละเอยดดวยการท าภาพราง (sketches)

7. เรมสรางสรรคงานจตรกรรม

อยางไรกด กระบวนการสรางสรรคงานของผ เขยนนนด ารงอยในมตเชงนามธรรมคอนขางมาก กลาวคอมกถกพฒนาอยในรองรอยทางความคด หรอการเคลอนไหวของรปอารมณทงในระยะกอนสรางผลงาน ระหวางการสรางสรรค หรอแมกระทงหลงจากงานจตรกรรมไดเสรจสนลงแลว ซงกระบวนการขางตนนนลวนมอทธพลตอการตดสนใจ และอาจสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพตอชนงานไดในทางหนง ดวยเหตน หวขอกระบวนการสรางสรรคทผ เขยนไดจดระเบยบไว อาจไมใชการชแจงสตรส าเรจแหงการสรางสรรค ซงงานทกชนจ าเปนตองด าเนนรอยตามขนตอนในขางตน บางชนงานอาจลดขามขนตอน สลบสบเปลยน แมกระทงสอดแทรกขนตอนทไมมความของเกยวใดๆกบภาพรวม และมอาจน ามาชแจงไวในทน

การกอรป ประมวล และจดระเบยบความคด

กระบวนการกอรางขนกระทงเปนรปรอยของความคดนนยากทจะถายทอดใหเขาใจไดอยางเปนรปธรรมเนองดวยความคดค านงของผ เขยนในขนกอนสรางสรรคนน หากวเคราะหโดยคราวแลว ประกอบไปดวย ความทรงจ าทงในดานอารมณ ความรสกอนเปนอตวสย และองค

48

ความรอยางเปนภววสยปะปนกระทงไมสามารถจ าแนกอยางเปนระเบยบไดชดเจน อยางไรกด การก าหนดประเดนหลกในการสรางสรรคนนเปนประโยชนตอผ เขยนในการยดเหนยว และใชกระตนความคด หรอดงเอาขอมลทเกยวของในความทรงจ ามาประกอบสรางเปนฐานคดเพอตอยอด ในทางตรงกนขาม กเปนการจ ากดกรอบใหแคบลงเมอขอมลเชงนามธรรมเหลานมมากเกนไป ดงเชน ในกรณของผลงานชดน ผ เขยนมโครงสรางหลกคอ “การแสวงหาความจรงผานการพจารณาภาพในฐานะวตถทางประวตศาสตร” ดวยเหตน ทง ทศนคตตอความจรง (reality) ภาพ (image) และประวตศาสตร (history) จงมกเปนค าส าคญทผ เขยนยอนกลบไปพจารณาอยเสมอ

อยางไรกด ในการสรางสรรคผลงานชดยอยตางๆ ล าพงโครงเรองใหญนนยงไมชดเจนเพยงพอทจะสามารถถายทอดเปนรปธรรมได ประเดนยอยในการสรางสรรคจงมความจ าเปนตองถกสรางขนภายใตรมเงาของหวเรองหลก ทงน เพอใหการจดระเบยบชดผลงานเปนไปไดอยางราบรน และหากประเดนยอยถกสรางขนอยางสอดคลองกนมากเพยงพอ อาจสงผลใหผดท าความเขาใจชดผลงานไดงายดายยงขนในลกษะคลายการอานนยายเรองยาวทแตละบทลวนมสาระส าคญในแตละตอน ทวาเกยวเนองเปนเรองเดยวกน ซงในชดศลปนพนธชดน สามารถเรยบเรยงหวเรองยอยภายใตโครงสรางใหญขางตนโดยคราวไดดงตอไปน

1. วาดวยเรอนราง 1.1. อคตบนเรอนรางของมนษย 1.2. อคตในรปแบบความสมพนธของสองเรอนรางทครอบครองเพศสภาพตางกน 1.3. การก าเนด และการดบสญของเรอนราง

2. วาดวยความสมพนธ 2.1. ความรนแรงระหวางมนษย 2.2. อคตระหวางมนษย 2.3. อ านาจทครอบง าอนถกประกอบสรางโดยมนษย

ในขนตอนน ผ เขยนอาจเพยงจดบนทกเปนเคารางทางความคดโดยยอในสมดบนทก หลากหลายรปแบบ ไมวาจะเปนจดหวเรอง พรรณนารายละเอยด บรรยายเหตการณ บนทกจากทศนะ รางรปดวยความรวดเรว ฯลฯ โดยขอมลทงหมดจะยงไมถกจดระเบยบ เพยงแตเปนการปะทขนของขวพลงงานในความวางเปลา เพอรอการสรรคสราง ตอยอดเปนรปรอยทางนามธรรม และรปธรรมตอไป

49

การพฒนาความคด ดวยการคนหาความรกระทงตกตะกอนเปนทศนคตสวนตวเกยวกบประเดนตางๆ

เมอความคดค านงไดถกจดประกายขน และกอใหเกดพลงงานมากพอทจะสรางสรรคในล าดบตอไปแลว ขนตอนซงไมสามารถเวนขามไปไดส าหรบผ เขยนคอ การแสวงหาขอมลอนเปนภววสย เพอจดระเบยบขอมลเชงอตวสยในความคด และความทรงจ า รวมไปถงสรางความมนใจวา ทศนคตของผ เขยนตอประเดนตางๆทมความสนใจนน มความเหมาะสม ไมเอนเอยง หรอบดเบยว เวนแตผ เขยนจะจงใจใหเปนเชนนน ซงการแสวงหาความรของผ เขยนนนมาจากสองแหลงหลก กลาวคอ หนงสอ หรอต าราทถกตพมพในชวงเวลาตางๆ และอนเตอรเนต ในกรณทขอมลทตองการนนยากแกการแสวงหาดวยหนงสอ เนองจากในบางกรณ วทยานพนธในประเดนทเกยวของภายใตการก ากบของมหาวทยาลยตางๆ กระทงต าราเกาแกซงหายาก หรอสญหายอยางถาวร ไดถกน ามาถายทอดเปนเอกสารอเลกทรอนกสไวในใหเขาถงโดยงาย มากไปกวานน ภาพยนตรเชงสารคด หรอการเสวนาวชาการในประเดนทเกยวของกบการสรางสรรค ยงสามารถถกท าใหเขาถงอยางสะดวกไมดอยไปกวากน ซงขอมลเชงภววสยทเขามาเตมเตมในขางตนยอมสงผลตอการสรางสรรคดงจะไลเรยงไดดงตอไปน

1. ขอมลอางองเชงเนอหาเหลานยอมตดพวงมากบภาพทเกยวของในลกษะของภาพประกอบบทความ หรอบรรจค าส าคญทผ เขยนสมารถใชประโยชนโดยการน าไปขยายความตอเนองเพอคนหาขอมลเชงภาพตอไปได

2. เมอมขอมลเชงภววสยมากพอ ขอมลอนเปนประโยชนเหลานยอมสงผลตอทศนคตสวนตวบางประการ หรอผนวกรวม ปะทะประสาน กระทงกอตวเปนองคความรใหมในทายทสด

3. เมอความรกอรปขนอยางเพยงพอ ยอมตกตะกอนเปนทศนคตทชดเจนเกยวกบประเดนนนๆ ในบางกรณอาจเปนการตอกย าจดยนเดมทเคยม แตในบางครงกอาจเปนจดพลกผน เปลยนแปลงรปรอยทางความคดจากทเคยเปน

4. ทศนคตทจดเจนมากขนนนสงผลใหแนวทางการคนหาภาพตนแบบถกชน าไปในทศทางทสมพนธกบลกษณะความคด สงผลใหภาพตนแบบทถกรวบรวมเพอท าการสรางสรรค ถกจดกลมอยางเปนระเบยบ และตรงตามความตองการทชดเจนมากขน ดงจะชแจงรายละเอยดในหวขอถดไป

50

การคนหาตนแบบการสรางสรรคโดยการคดเลอกภาพทสงเสรมทศนคตทผเขยนมตอขอมล

เนองจากรปแบบทางกายภาพของชดผลงานศลปนพนธของผ เขยนนน ลวนเปนการ “รอฟน” (reactivation)1 หลกฐานเชงภาพในอดต มาวเคราะหแยกสวนออกโดยละเอยด และประกอบสรางขนใหมดวยกระบวนการทางจตรกรรมอกครง แมจะไมใชการคดลอกภาพโดยตรง และมกระบวนการสงเคราะหภาพตนแบบกนกลางอย ทวา ภาพตนแบบอนเปนทมาของการสรางสรรคผลงานนนกมความส าคญอยางมสามารถกลาวขามไปได และการเลอกสรรกลมภาพซงจะใชในการตอยอดภาพตนแบบนน ยงเปนการสะทอนยอนกลบไปกอรางใหความคด และรปอารมณของผ เขยนนนแจมชดยงขนในทางหนง

และดวยเหตทวา ผ เขยนค านงถงความหมายในเชงนามธรรม ซงอาจเปนความหมายในระดบแกน (essence/substance) ซงตามกรอบคดแบบโครงสรางนยมนนตดขาดออกจากรปแบบ หรอเปลอกห มภายนอก (form/appearance)2 อยางสนเชง ลกษะทางกายภาพ หรอขอมลทปรากฏในระดบผวอยางบรบททางประวตศาสตร แมกระทงอคตรวมสมยตอหลกฐานขางตนจงเปนสงทผ เขยนมไดถอเอามาเปนเกณฑในการคดเลอก หากแตยดเอาประเดนตนทผ เขยนไดวเคราะห สงเคราะห และตกตะกอนผานการเกบขอมลเชงภววสยอยางเพยงพอ ตดผาขอมลในระดบผวลงไปสแกนสารซงผ เขยนพจารณาแลววา ลวนแบงปนสาระเดยวกน ดงนนจงมความเปนไปไดท ภาพซงถกจดไวในกลมเดยวกน อาจมขอมลซงมไดของเกยวกนเลยในเชงเหตผล ไมวาจะในบรบทใดๆ

เมอไดกลมภาพขอมลในเบองตนในรปแบบของไฟลดจตอลแลว ผ เขยนจะน ามาวางเทยบเคยงกนอกคร ง โดยใหหลกฐานภาพทกช นวางแผออกในระดบเดยวก นบนหนาจอคอมพวเตอร กอนท าการคดเลอกซ าอกครงหนงกระทงไดกลมภาพทนาพอใจ ซงเมอด าเนนมาถงขนตอนน ผ เขยนมกเหลอกลมภาพตนแบบส าหรบการสรางสรรค 7 – 10 ภาพโดยประมาณ และภาพจ านวนนจะถกอดขยายเพอใหไดภาพตนแบบในระดบท 2 อนเปนกลมภาพทจะถกน าเขาสกระบวนการวเคราะหเชงกายภาพอยางละเอยดสบตอไป อยางไรกด เมอผ เขยนไดกลาวถงหลกฐานเชงภาพทไดน ามาใชในฐานะภาพตนแบบแหงการสรางสรรค แมทกภาพจะถกอดขยาย

1 ธรยทธ บญม, มเชล ฟโกต, พมพครงท 2, (กรงเทพฯ: วภาษา, 2557), 54.

2 ดร.ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, สญวทยา โครงสรางนยม หลงโครงสรางนยม กบการศกษา

รฐศาสตร, พมพครงท 2 (กรงเทพฯ: วภาษา, 2555), 43.

51

อยในสภาพของวสด ซงครอบครองพนผว และขนาดทใกลเคยงกน ทวา ประวตศาสตรของสอซงประกอบสรางขนมาเปนภาพตนแบบนนมไดถกลบเลอนไปในกระบวนการน และจ าเปนอยางยงทผ เขยนจ าเปนตองชแจงทศนะของตนตอสอประเภทตางๆของภาพตนแบบ ซงในแงนสามารถแบงไดเปนสอโบราณอยางจตรกรรม (painting) และสอซงเปนหมดหมายแหงยคสมยใหมอยางภาพถาย (photograph)

ชแจงทศนคตทของเกยวกบสอในงานตนแบบทผเขยนมกเลอกใช และความหมายทตดพวงมากบตวสอ

1. จตรกรรม

ไมวาเราจะถอเอาภาพเขยนบนผนงถ า Chauvet ในฝรงเศสซงมอายกวา32,000 ป หรอ ภาพเขยนซงถกคนพบใน Arnhem Land ทางตอนเหนอของออสเตรเลย ทมอายวสดกวา 60,000 ป เปนหมดหมายเรมตนในการค านวณอายของกจกรรม ซงมนษยรเรมปาดปายสอกลางลงบนพนรองรบลกษณะสองมต กระทงเกดปฏกรยาทางทศนธาตขน ไมวาจะเพอวตถประสงคใดกตาม ดวยหลกฐานเชงภววสยขางตน เราอาจกลาวไดอยางไรขอกงขาวา จตรกรรมเปนสอซงอยคกบมนษยมาตงแตบรรพกาล และเปนมาตรวดศกยภาพในดานสรางสรรคอนส าคญของมนษยชาต ความลกลนยอนแยงจงเกดขนในค าจ ากดความทสามารถเขาใจไดวา ประวตศาสตรของจตรกรรมนน เกาแกกวาประวตศาสตรอยางเปนทางการของผ ทคนพบมนเสยอก เพราะกวาทมนษยจะเรมคดคนตวอกษรเพอจดบนทก สอสาร และสรางอารยธรรม ประวตศาสตรของสออนบรรพกาลชนดน กด าเนนลวงเลยกระทงเขาสวยเจรญพนธ เสยแลว อยางไรกด ตลอดพฒนาการในชวต จตรกรรมเผชญการเปลยนแปลงในระดบโครงสรางอย 2 ครงโดยประมาณ กลาวคอ การทกฎเกณฑเชงภววสยมาครอบง าการสรางสรรคภาพสองมต กระทงยอนกลบไปก าหนดวธการมองโลกของมนษยในชวงครสตศตวรรษท 15 และการทหลกการอนเครงครดขางตนถกท าลายลงหลงการคนพบสออนส าคญอยางภาพถาย เปนผลใหงานจตรกรรมหนกลบมาสนใจสาระเชงวสดของตวสอ กระทงคนหาความเปนไปไดทจะเชอมรอยตนเองเขาสอาณาจกรมหศจรรยทพนไปจากการถกกกขงดวยเหตผลเชงภววสยอกครงเมอพนครสตศตวรรษท 19 ไปแลวดงจะสามารถไลเรยงโดยยอไดดงตอไปน

นบตงแตภาพเขยนภาพแรกของโลกถกเขยนขนบนผนงถ า ไมสามารถมนกมานษยวทยา กระทงนกโบราณคดคนใดสามารถทราบแรงผลกดน หรอหมดหมายทแมจรงในการสรางสรรคของ

52

ศลปนนรนามเหลานนได ทวา เราสามารถทราบไดวา กอนยคฟนฟศลปะวทยาการจะยางกรายมาถง โลกทงภายนอก และภายในของจตรกรมเคยด ารงอยแยกขาดจากกน แรงบนดาลใจ กระบวนการรบร และกรรมวธการสรางสรรค กระทงส าเรจเสรจสนออกมาเปนผลงาน หลอมรวมเปนสงเดยวกน ภาพทปรากฏในธรรมชาตผลกดนใหจตรกรสรรคสรางภาพอนตรงใจบนพนระนาบในลกษณะตางๆ ซงจะสะทอนยอนกลบมาประกอบสราง และตอกย ามมมองทพวกเขามตอโลก สมมตฐานชนดนถกยนยนในผลงานวชาการสาขามานษยวทยาซงเนนหลกฐานเชงประจกษทางสรรศาสตร (physical anthropology/biological anthropology) และกระแสทางวชาการลกษณะขางตนไดแพรหลายในชวงตนครสตวรรษท 20 โดยประมาณ ดงจะเหนไดจากงานวจยของ Jan Deregowski นกมานษยวทยาชาวโปแลนด ซงไดน าเสนอรายละเอยดอยางชดเจนผานการสมภาษณชนพนเมองวา ภาพวาดลกษณะ “เหมอนจรง” ของชาวSambia ในแอฟรกานน แตกตางจากภาพเหมอนจรงทสบคตตอเนองจากสมยเรเนอซองสอยางไร3 หลกฐานเชงประจกษในลกษณะนกสงผลใหเราสามารถคาดเดาไปไดวา ภาพเขยนสตวนานาชนดซงเรยบแบน และเคลอนไหวทบซอนกนยงเหยงบนผนงถ า Chauvet เรอยไปจนกระทงทศนมตแบบ reverse perspective ในงานศลปะ ไบเซนไทน ลวนของเกยวกบมโนทศนในการมองโลกของเหลาผ สรางสรรคยคกอน perspective เหลานนอยางแทจรง

จนกระทงชวงสายของวนหนง หนามหาวหาร Santa Maria de Fiore กรง Florence สถาปนกหนมนาม Filippo Brunelleschi ไดมอบบางสงใหกบมนษยชาต ซงถงแมจะดเรยบงาย แตกสงผลใหนบตงแตนนเปนตนมา มนษยมเคยมองโลกเหมอนเดมอกเลย สงนนคอทฤษฎทเรารจกกนนาม “ทศนมตเชงเสน” (linear perspective) เมอยนประจนหนากบมหาวหาร ในมอขวาของ Brunelleschi มกระจกเงาอยในนน เมอเขายดมนไปจนสดแขนแลวขนระหวางตวเขา และเงาสะทอนของกระจกดวยภาพเขยนมหาวหารทท าขนกอนหนา และเจาะรตรงกลางเพอใหเขาสามารถมองทะลภาพดงกลาวไปคะเนระยะบนกระจกได ทนใดนนเอง ภาพวาด และภาพของโลกทปรากฏกซอนทบกนพอด นบเปนครงแรกทมนษยสามารถจ าลองภาพปรากฏการณทางทศนะไดอยางแมนย าถงเพยงน 4 อยางไรกด นนกนบเปนครงแรกเชนกนทเสนระดบสายตากลายมาเปนปจจยในการก าหนดความถกตองเชงภาพ ภายใตการค านวณทางเรขาคณต และหลกการทาง

3 อาเธอร ซายองค, ไลควาแสง, แปลโดย นยนา นาควชระ, (กรงเทพฯ: สวนเงนมมา, 2557), 95-96. 4 เรองเดยวกน, 90-92.

53

ทศนยวทยาซงเปนภววสย5 จงอาจสรปไดวาทศนมตเชงเสนจงเปนการจ าลองปรากฏการณการรบรผานจอประสาทรบภาพของดวงตาเทานน และไดแยกขาดภาพทางทศนะขางตนออกจากปรากฏการณอนลมลก และงดงามภายในซงไมสอดคลองกบกฎเกณฑทางเราขาคณตทตายดาน ทนใดนนเอง ภาพปรากฏทเกดจากการจ าลองปฏกรยาระหวางประสาทรบภาพ และโลกสามมตภายนอก กยอนกลบมาประกอบสรางมโนทศนการมองโลกของมนษยย าซ าลงไปอกครงหนง ตงแตนนเปนตนมา ภาพเขยนใดๆซงสรรคสรางภายใตรมเงาของกฎเกณฑอนเปนภววสยขางตนกกลายเปนลกษณะของภาพจ าลอง ทถกจ ากดความโดยรวมวา pictorial representation และจดเปนกระแสทางวฒนธรรมซงครอบง าโลกทศนทางจตรกรรมของตะวนตกตอไปอกเกอบครงศตวรรษ มากไปกวานน ความจรงในภาพเขยนกลบยงทรงพลงมากยงขนเปนทบทว กระทงทรงพลงเสยยงกวาความจรงนอกกรอบภาพ เนองดวย ไมวาโลกนอกกรอบภาพจะเสอมโทรมไปตามกาลเวลาอยางไรกตาม โลกในกรอบภาพจะยงคงสถานะเดม กลาวคองดงามไมเปลยนแปลงอยอยางนน กรอบไมสลกเสลาลวดลายตระการตา และหนาหนกเปนการประกาศการหยาขาดครงส าคญระหวางโลกแหงความจรงภายใน และภายนอกกรอบภาพอยางสนเชง น ามาซงหลกการทางสนทรยะทพจารณาภาพเขยนประหนงหนาตางแหงประสบการณ (window of experience) อนเปนสถานทซงเมอผ คนในโลกปฏวตอตสาหกรรมรสกทกขทรมานกบความเสอมโทรมของสภาพแวดลอม กสามารถโผลหวเขาไปในหนาตาง เพอรบประสบการณอนสนทรย และแยกขาดตวเองกบโลกนอกกรอบภาพทเลวรายอยางสนเชง

อยางไรกด ฝนอนหอมหวานของหนาตางแหงประสบการณกมไดด ารงอยเนนนานนก เนองดวย ในชวงครสตศตวรรษท 19 สอรวมสมยอยางภาพถายกสามารถจ าลองปรากฏการณเชงประจกษในลกษณะเดยวกนกบทภาพเขยนพยายามท าผานกฎเกณฑอนยงยากของทศนมตเชงเสน ดวยระยะเวลาเพยงชวพรบตา (แมวาส าหรบภาพถายในชวงแรก อาจจะตองกระพรบตาอยางเชองชาพอสมควรกตาม) สออยางจตรกรรมจ าเปนตองหนกลบมารอโครงสรางของตนอกครง ทวา การละวางภาพปรากฏการณระดบเลนสตา ทถกผกตดกบมโนทศนการมองโลกของมนษยหลงยคฟนฟศลปวทยานน มสามารถท าไดเสยแลวหลงความเคยชนนบคอนศตวรรษ และกวางานจตรกรรมจะสามารถละวาง Perspective ไดอยางสนเชงนนกตองใชเวลาเกอบศตวรรษตอมา และ

5 Samuel Y. Edgerton, Brunelleschi's mirror, Alberti's window, and Galileo's 'perspective

tube', accessed 13 May2017, available from http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0104-59702006000500010

54

หมดหมายส าคญในกรณขางตนไดแก ขอเขยน Modernist Painting6 ของนกวจารณชาวอเมรกนผ ยงใหญ ซงถกเขยนขนในปค.ศ.1965 โดยมใจความวางานจตรกรรม (สมยใหม) ทดนนจ าเปนตองมภาวะอสระอยางสมบรณ (Absolute Autonomy) ซงเงอนไขทจะน าไปสภาวะดงกลาวนนคอการทจตรกรรมจ าเปนอยางยงทจะตองไมน าเสนอสงอนใด นอกเสยจากเปดเผยสจธรรมของตวมนเอง ณ ทนคอวสดซงประกอบขนมาเปนชนงาน อนไดแกระนาบของสทปาดปาย และพนทรองรบ7 ในเวลาน ความลกท Brunelleschi เคยเรมตนไวราว500ปทแลวนน จงถกรอถอนออกจนหมดสน แลวหลงเหลอไวเพยงแคความเรยบแบนของวสดซงเคยประกอบสรางขนเปนภาพลวงตานนเอง

ในปจจบน ววฒนาการของสออยางจตรกรรมกยงคงไมหยดนง และถกยอนพจารณาเพอตความใหมอยางตอเนอง ซงผ เขยนเองกเปนหนงในฟนเฟองเลกๆทไดมโอกาสยอนกลบไปสดดความบรรพกาลของตวสอ และถอวสาสะประกอบสรางความหมายของมนขนใหม ทงน เพอขยบขยายขอบเขตใหสออยางจตรกรรมยงคงสามารถมพฒนาการ และด ารงอยไดอยางมนคงในโลกรวมสมย (ซงผ เขยนเชอเชนนน) และเพอเปนการดงเอาประวตศาสตรอนเกาแกของตวสอมาใชประโยชนในการสงเสรมประเดนสรางสรรคสวนตวอกทางหนง ดงจะสามารถไลเรยงทศนคตทผ เขยนมตอตวสอไดดงตอไปน

แมจะมความเหนเชนเดยวกนกบ Greenberg ในบางกรณ กลาวคอ ผ เขยนไมเชอวา ตงแตชวงตนของครสตศตวรรษท 20 เปนตนมา ศลปนจะมอ านาจผกขาดมตทางความจรงไวภายในภาพ หรอการด ารงชดเหตผลแบบเดยว (Rationality มใช Rationalities) และความตระหนกรถงความเปนวตถ หรอแมกระทงคณภาพของวสดในงานจตรกรรม ยอมเปนหนงในตวแปรซงมผลตอการรบรของผดในระดบหนงอยางแนนอน เพราะไมเชนนน กอาจกลาวไดวาผดเขาใจผด หรอไดขอมลทไมครบถวนในการรบรตวสอ เนองจากภาพเขยนทงหญาทเหมอนจรงราวกบทงหญา ยอมมคณคาเนองจากมนกอปรไปดวยทกษะ และความอตสาหะของจตรกร ทเสกสรรใหกอนสกลายสภาพเปนงานจตรกรรมทงดงาม รวมเขากบความสมจรงของภาพซงใกลเคยงตนแบบในธรรมชาต การหลงใหลภาพทงหญาเพยงเพราะมนเปนภาพทงหญาทงาม โดยปราศจากการรบรวาภาพนนคองานจตรกรรม ยอมถกจดเปนการรบรปรากฏการณทงามโดยทวไป เหมอนการชมนก ชมพเขา ตนไม ล าธาร ฯลฯ หาไดมคณคาเทยบเคยงกบการรบรงานจตรกรรมไม

6 Timothy Quigley, Summary: Clement Greenberg “Modernist Painting”, accessed 13 May

2017, available from http://timothyquigley.net/vcs/greenberg-mp_sum.pdf 7 Ibid.

55

และการตระหนกถงตวสอของผดอยเสมอระหวางรบรงานจตรกรรมนนกสนบสนนความคดทวา “จตรกรรมคอวตถ” (painting as a paint itself) เปนอยางด แม Greenberg จะพจารณาสงนในฐานะกฎเกณฑ หรอมาตรฐานการสรางสรรคอนเขมงวด ในลกษณะเชงภววสย หากแตผ เข ยนพจารณาคณสมบตนในลกษณะญาณวทยา (Epistemology) วาดวยลกษณะการรบรผานผสสะ กระทงกอรางเปนความรในภายหลง ในแงน ผ เขยนขามยอนเวลากลบไปพจารณาภาพเขยนในอดตดวยกรอบความรขางตนไดเชนเดยวกน

ทศนคตทส าคญอกประการหนงคอ ผ เขยนมไดพยายามหลกหนความบรรพกาลของตวสอ เนองจากเปนสงซงไมมวนเปนไปได (การพยายามท างานจตรกรรมใหกลายเปนสงใหม นนยอนแยง และลกลนในตวเอง) หากแตโอบรอยมนเอาไวดวยความเตมใจ และใชประโยชนจากความบรรพกาลของตวสอในการสอสาร เนองจาก หากพจารณาในทางตรงกนขาม ไมมสอชนดใดทเกาแกแตยงคงทรงประสทธภาพในการสอสารไปมากกวางานจตรกรรมแบบประเพณนยม (สน ามนบนผาใบ) อกแลว ประเดนทถกสอสารผานสอสารโบราณอนบรรพกาลนจะถกตอกย าอยางเขมแขงดวยประวตศาสตรนบพนปของจตรกรรม

คณสมบตสดทายทส าคญทสดส าหรบสอจตรกรรมกคอ มนเปนสอเพยงไมกชนดในประวตศาสตรทสามารถวเคราะหแยกสวนภาพปรากฏการณจนถงแกน และประกอบสรางขนใหมตงแตระดบรากฐานเชนเดยวกน เปนความจรงทนาอศจรรยส าหรบสออยางจตรกรรม ทผลงานอนยงใหญทกชนบนโลก ไมวาจะมรายละเอยดตระการตาเพยงใด ลวนถกประกอบสรางขนจากความวางเปลาทงสน ในแงน ไมนาแปลกใจเลยทศลปนในสมยฟนฟศลปวทยาซงครอบครององคความรเกยวกบกายวภาค และทศนยวทยาเชงเสน จะพจารณาตนเองในฐานะพระผ ไถ ซงสามารถเชอมประสานผดใหเขาถงอาณาจกรของพระผ เปนเจาไดเพยงแคยนอยเบองหนา “โลก” ทตนเองไดสรางขนทงหมด โดยการเรมปาดปายทแปรงแรกบนความวางเปลา ไมตางจากพระเจาททรงมอบความสวางแรกแกโลกดวยการเออนเอยพระสรเสยง

2. ภาพถาย

แมภาพถายจะเปนสอทเพงเกดขน และมอายนอยเมอเทยบชนกบสอโบราณอยางจตรกรรม และประตมากรรม รวมไปถงภาพพมพดวยเคมชนดตางๆ หากแตภาพถายภาพแรกในประวตศาสตรนนกมอายรวมสองรอยปแลว แมจะถอก าเนดขนใชวงชวงตนครสตศตวรรษท19 แตกวาทภาพถายจะสถาปนาพนทของตวมนเองไดอยางภาคภม และเปนทนยมในสงคมกลวงเลยมา

56

จนชวงปลายศตวรรษขางตน8 เนองจากในชวงแรกนนภาพถายคอการบนทกภาพดวยปฏกรยาระหวางแสงอาทตยและสารเคมซงถกฉาบเคลอบอยบนพนระนาบรองรบ แมจะใชเวลาคอนขางมาก กลาวคอกวาแปดชวโมง จนกระทงลดลงมาเหลอเพยงครงชม. และไมเกนสบนาทตามล าดบ9 แตเมอเปรยบเทยบกบกระบวนการทางจตรกรรมแลวกตองนบวาเปนพฒนาการทกาวกระโดดอยางยงของมนษยทตองการจะถายทอดประสบการณทรบรผานผสสะใหออกมาเปนรปธรรม อยางไรกด เมอกระบวนการเกดภาพถายนนมผลมาจากปฏกรยาทางเคมเปนหลก เทากบพนทของศลปนผสรางสรรคในกระบวนการนนหดแคบลงเหลอเพยงการคดเลอกมมมองทปรากฏเทานน อกนยยะหนง ภาพถายจงเปนการยนระยะหางระหวางภาพของโลกทปรากฏ และผดใหเขาใกลกนอยางไมเคยเปนมากอน และบางกรณ อาจถงขนทวา ภาพทปรากฏเปนภาพถาย และภาพของความเปนจรงนนมสามารถแยกขาดจากกนไดอยางสมบรณ จงไมนาแปลกใจนกท Roland Bathes จะกลาวถงภาพถายวาเปนการหยดภาพของความตายใหด ารงอยชวนจนรนดร10 เนองจากในทศนะของ Barthes แลว ภาพทปรากฏในภาพถาย และภาพของความเปนจรงทเคลอนผานไปตามเวลา (ความตาย) นน มไดแตกตางกนแตอยางใด สนทรยะในลกษณะดงกลาวทวความเขมขนถงขดสดในชวงปลายครสตศตวรรษท20 เมอกลองฟลมไดพฒนาคณภาพจนสามารถบนทกภาพบนแผนฟลมไดอยางรวดเรวเพยงเสยววนาท ประกอบกบขนาดทกะทดรดยงขน และราคาทถกลง สงผลใหการบนทกปรากฏการณเชงภาพเปนไปไดอยางงายดายอยางไมเคยปรากฏมากอนเชนกน11 ในเวลาน พนทของภาพถาย และภาพความจรงนนทบซอนจนกลายเปนเนอเดยวกนอยางแยกออกจากกนไดยาก การถายภาพแบบหยดเสยววนาทอยางไมมพธรตองหรอ Snap shot กลายมาเปนทนยม ในแงนอาจกลาวไดวาพนทความส าคญของศลปนผบนทกภาพนนลดนอยลงจนผดภาพนนไดหลงลมไปเสยแลววาภาพ Snap shot นนหาใชภาพของความเปนจรงไม หากแตเปนภาพซงถกเลอกสรรมมมองอยางปราศจากพธรตอง และตรงกลาง

8 Osterman, Mark. History and Evolution of Photography (online), accessed 13 May2017.

Available from http://faculty.georgetown.edu/irvinem/theory/Osterman-Romer-history-of-photography-ex.pdf

9 Sirota, Alex. Photography – a new art or yet another scientific achievement (online), accessed 13 May 2017. Available from http://iosart.com/photography-art-or-science

10 Barthes, Roland. Camera Lucida Reflection on Photography: He who is photographed (online), accessed 13 Ma 2017. Available from http://monoskop.org/images/c/c5/Barthes_Roland_Camera_Lucida_Reflections_on_Photography.pdf

11 Sirota, Alex. Photography – a new art or yet another scientific achievement (online)

57

ระหวางภาพ (เสมอน) ของโลกทปรากฏ และผดนนมดวงตาของผบนทกทมองโลกผานเลนสของเขาคนกลางอย เมอพนทของภาพถาย และความจรงทบซอนกนโดยสมบรณ ศลปนผบนทกภาพจงเปนผครอบครองทงชวต และความตายในแงหนง

จะพบวา ในขณะทประวตศาสตรของจตรกรรมเตมไปดวยความเคลอนไหว สสน และชวต ประวตศาสตรของภาพถายกลบถกครอบง าดวยความนงสถต ชวตทถกแชแขงไวภายใตพนผวของกระดาษเรยบแบน และความตาย นยยะเรองเวลาในงานจตรกรรมซงเกดจากการบมเพาะดวยกรรมวธอนสลบซบซอนยาวนาน ถกขจดออกไปเสยสนดวยการลนชตเตอรเพยงครงเดยว แมกระทงภาพถายทพยายามจะน าเสนอการเคลอนผานของเวลา ซงยาวนานกวาเสยวนาท อยางภาพถายของพวก Futurism ในชวงตนครสตศตวรรษท 20 หากมไดขามผานไปสปรภมของสอภาพยนตร มนกเปนเพยงการหยดภาพของความเคลอนไหวในอากาศ แทนการหยดภาพของวตถทไมเคลอนท และยาวนานกวาเสยววนาทออกไปเลกนอยเทานน แตประเดนทส าคญทสดกคอ ภาพถายนนเปนสอชนดแรกทปดความส าคญของความเปนตนแบบ (originality) ใหตกไปไดอยางสนเชง แมเปรยบกบกระบวนการท าภาพพมพดวยสอชนดตางๆ หรอแมกระทงการหลองานประตมากรรม ทแตละพมพกยงคงหลงเหลอเอกลกษณบางประการอนด ารงไวซงคณคาเฉพาะของแตละแบบ ทวา ส าหรบภาพถาย ยงประกอบเขากบเทคโนโลยดจตอลในปจจบนดวยแลว การแปรสภาพจากไฟลภาพในโลกรหสฐานสอง ออกมาเปนวตถในโลกสามมต สามารถกระท าไดอยางปราศจากขดจ ากด และแตละแบบ หากไมนบความบกพรอง และคณสมบตเฉพาะของเครองพมพแตละเครองแลว เปนไปไมไดเลยทจะหาความแตกตางระหวางการพมพแตละครง ไมตางไปจากโรงงานในโลกอตสาหกรรมซงบนสายพานการผลตจะปรากฏอตลกษณเฉพาะของวตถแตละชนไมได ในทางกลบกน ความแตกตางอนเคยสรางคณคาอยางไรขอบเขตใหกบงานจตรกรรม กลายเปนสงแปลกปลอมทจะตองถกก าจดดวยส านกแหงของเครองจกร ในลกษณะน ภาพถายจงถกผนกแนนกบการพฒนาแหงโลกอตสาหกรรมทขบเคลอนดวยจกรกลไรวญญาณ ดวยส านกสมยใหม (modernism) เชนเดยวกนกบงานจตรกรรมทถกผลกดนยอนกลบไปผนกแนนอยกบโลกโบราณ กอนยคปฏวตอตสาหกรรม ทซงเตมไปดวยธรรมชาตทงดงาม ปาไมรมรน และยงไมถกท าลาย แหลงน าใสสะอาดไมปนเปอน เมองยงขนาดเลก กฎระเบยบไมเครงครด ความปจเจกเปนเ รองส าคญ และผ สามารถใช ชวตอยางอสรเสร ดวยส านกแบบโรแมนตก (Romanticism)

จากคณสมบตทแตกตางกนในระดบรากฐานขางตน สงผลใหสอแตละชนดลวน มความหมายตดพวงมากบภาพตนแบบอยแลว ไมมากกนอย และลวนสงผลทางอารมณ แมกระทง

58

มผลตอประเดนสอสารในลกษณะทตางกน เชน ภาพเหมอนสน ามนของ Mona Lisa คงจะดแปลกไปไมนอย หากกลายสภาพเปนภาพถายของมาดาม Lisa อยางไรกด สงทนาสนใจมากไปกวานนคอ ปรากฏการณเมอคณสมบตของทงสองสอสามารถแบงปน หรอทบซอนกนไดในบางกรณ เชน การอดขยายภาพถายของภาพวาดในอตราสวนเทาจรง ยอมเปนการยดเยยดความนงสถต และนยยะของความตายใหกบภาพเขยนทเคยเตมไปดวยชวต หรอการวาดภาพถายทไรอารมณขนใหม ดวยการประกอบสรางตงแตระดบรากฐานแบบประเพณนยม ยอมเพมพนความมชวตชวาใหแกภาพถายอยางนาสนใจ และกระบวนการเหลานเปนสงทผ เขยนไดน ามาปรบใช และทดลองหาความเปนไปไดอยางตอเนอง เปนเวลามากกวา 3 ปแลว

การวเคราะหขอมลตนแบบอยางละเอยดดวยการท าภาพราง (sketches)

การท าภาพราง (sketches) ส าหรบผ เขยนนน มความส าคญไมนอยไปกวาศลปนทานอนๆ หากแตจดประสงคในการท าภาพราง รวมไปถงความสมพนธระหวางภาพราง และผลงานจรงนนอาจแตกตางออกไปเลกนอย ดงจะชแจงในรายละเอยดตอไป นอกจากน ในกระบวนการท างานทงหมดของผ เขยน สามารถแบงประเภทของภาพรางไดทงหมดโดยภาพรวม 2 ประเภทใหญ ซงแตละประเภทกมหนาท และความส าคญทแตกตางกน รวมไปถงกรรมวธการสรางภาพรางเหลานนดวย ดงจะไลเรยงไดดงตอไปน

1. การท าภาพรางเพอวเคราะหขอมล

หากความหมายของการวเคราะหคอ “การแยกสวน” เนองดวยผ เขยนใชหลกฐานเชงภาพจากประวตศาสตรมาเปนองคประกอบหลกในการสรางสรรค นอกจากการวเคราะหในเชงเนอหา เพอเขาใจความสมพนธระหวางวตถชนนน และวาทกรรมทถกผลตสรางขนตามบรบททางประวตศาสตร และทบถมกนจนคลายชนดนในลกษณะโบราณคดวทยาทางความร การผา ช าแหละในเชงทศนะนนกมความส าคญไมแพกน กลาวคอ เพอท าความเขาใจองคประกอบเชงทศนะของภาพนนๆตงแตระดบรากฐาน และประกอบสรางขนมาใหมตามความตองการของผ เขยน ซงระหวางกระบวนการสงเคราะหครงทหนงน ผ เขยนอาจทดลองลดทอน หรอสกดสาระบางสวนทพจารณาวาไมเปนประโยชนตอการสอสารออกไป (simplify) เทาๆกบการเพมเตมองคประกอบบางประการเขาไปเพอขบเนนสาระทตองการสอสารใหปรากฏชดมากยง ขน

59

(emphasize) ภาพทผ เขยนไดน ามาเปนตนแบบจงถกวเคราะหแยกสวนออก เพอพจารณาอยางละเอยด และเยบประกอบรวมราง สงเคราะหขนมาใหมเปนครงท 1 มไดหยบยกภาพตนแบบมาใชโดยตรง และปราศจากการพนจพเคราะหแตอยางใด

ในแงนจะพบวา ภาพรางในลกษณะขางตนจงดคลายภาพรางเพอเรยนร (study sketches / primary sketches) ของศลปนโบราณ ซงมกเปนการถายทอดสงทปรากฏชดโดยตรง และยงไมผานกระบวนการสงเคราะหมากนก ทงน เพอน าภาพรางดงกลาวมาใชในฐานะขอมลยบยอยเพออางองรายละเอยดในสวนตางๆ หรอเพอฝกปรอใหคนชน และท าความเขาใจแบบทวาดในเบองตนกอนท าผลงานจรง

วสดทใชในขนตอนนส าหรบผ เขยน มกใชกระดาษรอยปอนดเรยบส าหรบวาดเสนขนาด A2 โดยประมาณ (40 x 60 เซนตเมตร) เปนพนรองรบ และรางดวยแทงถาน (charcoal) ความเขมระดบ 3 และมกใชแทงถานซงมสวนผสมของแรแกรไฟต (graphite) ปรมาณหนง ซงจะสงผลใหรองรอยทขดเขยนมความด าเขม ตดทนในระดบหนง และมความแขง ไมเปราะงายเหมอนถานทไดจากการเผาไมตามธรรมชาต (natural charcoal) ส าหรบผ เขยน มกรางภาพเพอวเคราะหตนแบบในลกษณะน 7- 10 ภาพตอผลงาน 1 ชด โดยประมาณ

2.การรางเพอจดวางองคประกอบ

เนองดวยผลงานสวนใหญของผ เขยนนนมองคประกอบทไมซบซอน สวนใหญเปนเพยงแคการประกอบกนระหวางภาพซงผานการสงเคราะหแลว 2 -3 ภาพโดยประมาณ สาระของกระบวนการจงเอนเอยงไปในสวนของการวเคราะห และสงเคราะหภาพตนแบบเสยมากกวา นอกจากน ผลงานของผ เขยนมลกษณะโนมเอยงไปทางการเสาะแสวงหา หรอการคนควาค าตอบบางประการ ซงสดทายจะบรรลไดกตอเมอผลงานจรงเสรจสนลง หรอจนกระทงเกดปฏกรยาทางทศนะกบผ ดในพนทจรง ในแงนจงโครงสรางคลายการทดลองเสยมาก และการวางแผนอยางรดกมมากเกนไป จะท าใหความศกดสทธของภาพส าเรจนนลดนอยลงไป หรอหากจะกลาวในเชงอตวสยสวนตว กสามารถสรปไดวา การเหนแนวโนมของภาพส าเรจชดเจนมากเกนไปนนท าใหแรงจงใจในการสรางงานของผ เขยนลดลงไปดวย

ภาพรางเพอศกษาหาองคประกอบจงมกมขนาดเลก และถกขดเขยนขนอยางไมบรรจงนก บางครงปะปนไปกบการจดบนทกในลกษณะเปนตวอกษร ทบซอนไปมา โดยสวนมากแลว มขาด

60

ไปเกน 15 x 20 เซนตเมตร และใชดนสอความเขมขนาด 2B วาดบนกระดาษทมความหนา 80 ปอนดโดยประมาณ

เรมสรางสรรคงานจตรกรรม

กระบวนการสรางผลงานจรงของผ เขยนนน แมจะใชวสดโบราณแบบประเพณนยม และมกายภาพคลายคลงกบผลงานโบราณทวไป ทวาผ เขยนไดท าการตดผา ช าแหละแยกสวนภาพตนแบบอยางละเอยด แลวเลอกหยบบางสวนเทาทจ าเปน ในขณะเดยวกนกเพมเตมคณสมบตเชงทศนะบางประการ แลวประกอบ รวมรางสงเคราะหขนอกครงเปนชนงานจรงอกครง ซงเมอพจารณาการรางเพอวเคราะหตนแบบเปนการสงเคราะหครงแรก การเขยนงานจรงจงเปนการสงเคราะหขนใหมครงท 2 หากไมนบรวมความหมายจากการจดวางองคประกอบ ซงผ เขยนจะท าการชแจงเปนรายชดผลงานตอไปในบทหนา รายละเอยดในการสงเคราะห ซงกนกลางระหวางภาพตนแบบ จนถงภาพส าเรจนนสามารถสรปความโดยยอไดดงตอไปน

1. การพจารณางานจตรกรรมในฐานะวตถ

ผ เขยนมกรอบความคด วา “งานจตรกรรมคอวตถ” และใชมนพจารณางานจตรกรรมในประวตศาสตร กจะสามารถสรปไดวา งานจตรกรรมไมวาจะเหมอนจรงเพยงใด มนกยงคงด ารงคณสมบตความเปนวตถอยอยางนน กลาวคอสน ามนทถกปาดปายอยบนผนผาใบ ทวามภาพอยดานบน ในแงน การสอสารของงานจตรกรรมจงเปนไปในลกษณะของการสะทอน (reflect) ประสบการณของผดทงสน โดยศลปนนนเปนเพยงแคผก าหนดททางของเนอหาในขอบเขตกวางๆเทานน สถานะของเนอหาจงประทบอยกงกลางระหวางตวผด และผลงาน ในแงน เนอหา เรองราวจงเปนสงทด ารงอยแยกออกจากวตถ (จตรกรรม) และเคลอนทเขามาประทบบนวตถภายหลง สาเหตเนองมาจากการเปลยนแปลงทางประวตศาสตรซงเกยวของกบงานจตรกรรมครงส าคญในยคสมยใหม (modern age) โดยเฉพาะชวงทศวรรษท40เปนตนมา งานจตรกรรมจงสญเสยศกยภาพของการบรรจประสบการณ หรอการด ารงสถานะเปน ”หนาตางแหงประสบการณ” ไป อยางไรกด งานจตรกรรมในรปแบบใหมกไดถอก าเนดขนมาแทนท ดงทกลาวไปแลวขางตน เนอหาซงถกผกขาดอยในกรอบภาพไดถกกระจายไปสประสบการณของผดแตละคนอยางเปนปจเจก สงผลใหเกดอสระในการตความ ประกอบสรางเนอหาเรองราวมากกวาทเคยเปนมาในอดต

61

2. น าไปสการสงเคราะหภาพตนแบบขนใหมโดยไดรบแรงบนดาลใจทางทศนะจากภาพถายเพอเนนย าความเปนวตถของงานจตรกรรม

ดงทไดไลเรยงไปในขางตน ถงประวตศาสตรของสอซงเตมไปดวยความนงสถต ไรสญญาณชวต แมกระทงมนยยะบางประการถงความตายอยางภาพถาย จะพบวาคณสมบตทส าคญอกประการหนงซงสมพนธกบความไรชวตคอภาพลกษณภายนอกทมความเปนวตถอยางสง กลาวในรายละเอยดคอ นอกจากตวมนจะสามารถถกผลตซ าอยางไมสนสดเหมอนจกรกลแลว ทงขนาดทเทากนเปนมาตรฐาน โดยไมของเกยวกบขนาดจรงของแบบทถกถาย หรอพนผวทราบเรยบ ราวกบถกฉาบเคลอบดวยก าแพงใส กนกลางระหวางมตภายใน และภายนอก ลวนผลกดนใหภาพถายมลกษณะทางกายภาพเปนวตถอยางสงทสด และเชนเดยวกนกบทศนะทผ เขยนมตอความเปนวตถในงานจตรกรรม การสอสารสาระของภาพถายกเปนไปในลกษณะเชนเดยวกนนนเสมอตลอดประวตศาสตรของตวมน กลาวคอ เนองดวยภาพถายเปนการสะทอนโลกความจรงทอยอกฟากหนงของเลนส ผานการคดเลอกมมมองโดยชางถายภาพ และแชงแขงความจรงทเคลอนผานไปแลว (ความตาย) นนไวตลอดกาลในรปของวตถ สาระซงเกดจากการรบรภาพถายจงเปนการสะทอนยอนกลบประสบการณอนเปนปจเจกของผด กลบไปสผดเองในระดบหนงเชนเดยวกนกบงานจตรกรรม อยางไรกด ความสมพนธกบมตแหงความจรงทเคยมอยเมอนานมาแลว หรออาจแปรสภาพจนสามารถนยามวาความตายนน เปนคณสมบตส าคญทภาพถายม และผกพนอยางแนบแนนมากกวาจตรกรรมมากนก จนตนาการทถกประกอบสรางขนดวยประสบการณของผด จากการรบรภาพถาย จงมสดสวนของความตายเจอปนอยในนนเสมอ นนอาจเปนเหตใหการจองดภาพถายโบราณของบคคลทเราไมรจก หรอแมกระทงไมรวาตายไปแลวหรอไมดวยซ า นนกอใหเกดความกลว

คณสมบตของการผนกแนนกบมตของความตายอนกระตนจนตนาการขางตนคอสงทผ เขยนสนใจและตงสมมตฐานวา กระบวนการดงกลาวสามารถกระท ายอนกลบดวยกระบวนการทางจตรกรรมไดหรอไม? กลาวขยายความคอ หากกระบวนการเกดของภาพถายนนมความสมพนธกบความตาย กระทงความตายนนถกสะทอนผานกายภาพซงมลกษณะเปนวตถอยางสดขวของภาพถาย การน าคณสมบตเชงกายภาพของภาพถายบางประการมาปรบใชในงานจตรกรรม จะสามารถตดพวงเอาความตายทถกผนกแนนไวกบตวสออยาภาพถาย มาแบงปนใหกบสอจตรกรรมไดดวยหรอไม? และลกษณะทางกายภาพทโดดเดนส าหรบภาพถาย และผ เขยน

62

ไดเลอกมาปรบใชในงานจตรกรรมนนมอย 3 ประการดวยกน กลาวคอ สสน พนผว และจดรวมแสง (จากเลนส) หรอโฟกส

แมภาพถายส จะถกพฒนาขนในเวลาทใกลเคยงกบภาพถายขาวด า (กลาวคอ ราวๆค.ศ.1842) หากแต กวาทภาพถายสจะถกพฒนากระทงมการใชงานอยางแพรหลาย กลวงเลยมากระทงชวงทศวรรษท 30 – 40 เสยแลว12 ในแงน นยยะของความจรงส าหรบภาพถายส จงยงไมเคลอนตวไปสปรภมของความตายมากเทากบภาพถายขาวด า อกทงสสนของภาพถายขาวด านน หากพจารณาโดยถวนถแลว กไมใชขาว และด า เสยทเดยว หากแตมอณหภมของสทคอนขางอน กลาวคอมสอมเหลองหมน และน าตาลเขม สงผลใหมมต และความนาดงดดใจไมนอย ประกอบกบสสนของภาพถายซงเกดจากกระบวนการยอมสสดใส ทบลงไปบนฟลมขาวด า กเปนอกหนงกระบวนการทใหผลลพธทนาสนใจไมตางกน ผ เขยนจงพยายามจ าลองสสนของภาพถายขาวด าดวยการผสมสน ามนในเฉดตางๆ กระทงไดขอสรปเปนอตราสวนดงน

1. Ultramarine Blue 45%

2. Burnt Umber 45 %

3. Yellow Ocher 10%

4. Titanium White ในอตราสวนตามแตความสวางของแตละสวนของภาพ

หากน าภาพเขยนในลกษณะเหมอนจรงทมรายละเอยด และคณภาพสงลบ มาวางขนาบขางภาพถายของรปเดยวกนในอตราสวน และขนาดเทากน แมภาพถายจะไมสามารถปนแตงทศนมต หรอปรบความลงตวของสสนอยางถงแกนไดอยางงานจตรกรรม แตสงเดยวทงานจตรกรรม ไมวาคณภาพจะสงเทาใด กไมมทางเทยบเคยงภาพถายไดเลย นนคอ “ความเรยบแบน” ของพนผว และความเรยบแบนนเองทตอกย าความเปนวตถอยางสงของตวมน ผวทถกฉาบเคลอบ เงางาม จงมสถานะคลายก าแพงแกวทกนกลางระหวางผดและชวต หรอสถานะปจจบนของสงทเคยมชวต แมการท าพนผวใหเหมอนกบภาพถายอยางสมบรณแบบจะไมสามารถท าไดจรง (และกไมมเหตผลใหท าเชนนน) ผ เขยนจงพยายามทดลองสรางพนผวทอยตรงกลางระหวางงานจตรกรรม และภาพถาย กลาวคอ มทงความเรยบแบน เสมอเทาเทยมกนทงผนระนาบ ทวาเกดจากการทบ

12 Michael Arcambault, A Brief History of Color Photography, From Dream to Reality,

accessed 14 May 2017, available from https://petapixel.com/2015/10/11/a-brief-history-of-color-photography-from-dream-to-reality/

63

ซอนของชนสหลากชน ดงจะชแจงตอไปขางหนา และการเกลยใหนมนวล เรยบแบนสามารถกระท าไดดวยขนตอนดงตอไปน

1. ลงน าหนกดวยสน ามนบนพนระนาบใหเตมพนทดวยแปรงขนนม หวตด ในขนตอนน ตองพงระวงมใหเกดกอนสปรากฏขนในบรเวณใดของผาใบเดดขาด โดยทงน ความทบตนทงในสวนแสง และเงาตองเทากน

2. เกบรายละเอยดซ าอกครง โดยมงเกลยระนาบใหญๆใหกลนเขาหากนดวยแปรงขนนมหวตด กอนจะเขยนรายละเอยดขนาดเลกใหครบถวนทงภาพ

3. กอนทสจะแหง ใหน าพกนพด (fan brush) ขนาดกลางถงขนาดใหญ ขนแขง มาปด เกลยน าหนกโดยไมตองค านงถงรปทรงของวตถในภาพ ลกษณะของการเกลย ควรเกลยขนลงในแนวตงจนทวทงภาพ (ขณะปด ควรเชดพกนสม าเสมอมใหสตดเปนกอน) จากนนจงปรบมาเกลยแนวนอน ท าอยางนซ าไปมาทงภาพกระทงเรยบเสมอกน และไมปรากฏทแปรง ทงน ระหวางปด ควรสงเกตน าหนกของภาพมใหหมน หรอผดเพยนจากชวงกอนปดมากเกนไป

4. หลงจากขนตอนขางตน น าหนกของภาพจะถกเกลยกระทงเรยบเนยน ทวาน าหนกทเขมจะออนลง เนองจากผสมกบน าหนกในสวนแสง เชนเดยวกบสวนแสงทจะเขมขน

5. รอกระทงแหงสนท จากนน ใชน ามน (ควรเปน linseed oil หรอ walnut oil) ถใหทวทงพนผว กอนจะเชดออกกระทงมลกษณะเปนชนน ามนเคลอบบางๆ (oiling out) ทงน เพอเปนการเตรยมผวใหพรอมรบการลงสชนตอไป

6. ผสมสในลกษณะโปรงแสง แตไมจ าเปนตองโปรงใส (transparent/semi-transparent) ซงเปนสของวตถตางๆ ทาเคลอบบางๆลงไปในแตละสวนของภาพทมสตางกน กอนใชพกนพดปดในลกษณะทกลาวมาซ าอกครง

7. จากนนลงสในสวนแสง และเงา และปดดวยพกนพดในลกษณะขางตน โดยแยกขนตอนกน

8. เกบรายละเอยดแสงสวางทสด และเงาเขมทสด กอนใชพกนพดปดเกลย เพอจบงานอกครง

64

ทงน การหยบยมคณสมบตของ จดรวมแสง หรอโฟกสของภาพถายมาใช กสามารถท าดวยกระบวนการทไลเรยงมาในขางตน เพยงแตอาจจะปดเกลยนอยในสวนทตองการคงความชด และปดเกลยมากอยางเทาเทยมกนในสวนทหลดออกไปจากโฟกส แตทงน ตองมนใจวาพนผวท งผนผาใบนน เรยบเสมอกน

วาดวยกระบวนการสรางชนงานจตรกรรมโดยคราว

ผลงานจตรกรรมของผ เขยนนนนอกจากจะท าการหยบยมภาพตนแบบมาจากจตรกรรม หรอภาพถายโบราณแลว กระบวนการสรางสรรคชนงานกเปนอยางนน อยางไรกด เชนเดยวกบภาพตนแบบซงจะตองถกผ เขยนวเคราะห แยกสวนออก และสงเคราะหขนใหม ใหเหมาะสมกบเปาประสงคทผ เขยนตองการสอสาร กระบวนการวาดสน ามนแบบโบราณตงแตชวงครสตศตวรรษท15 เรอยมากระทงชวงครสตศตวรรษท19 กถกผ เขยนคนควา ศกษา รวบรวมขอมล กอนจะแยกสวน วเคราะหอยางละเอยด และสงเคราะหขนเปนกระบวนการเฉพาะเชนเดยวกน ในการบรรยาย จงมความจ าเปนทจะตองกลาวอางองถงกระบวนการโบราณ เทยบเคยงไปกบขนตอนสรางสรรคผลงานสวนตว เพอใหงายตอการท าความเขาใจมากยงขน ดงจะสามารถไลเรยงโดยยอไดดงมหวขอตอไปน

1. การเตรยมพน

ในขนตอนน ผ เขยนขอกลาวขามการเตรยมพนในส านกของศลปนโบราณ กลาวคอ การ seizing ดวยกาวหนงสตว กระทง priming ดวยยปซม13 เนองจากในปจจบน ผ เขยนไดใชผาใบ canvas ซงไดท าการ priming ดวย gesso เชอน าและกาว acrylic ส าเรจรปมาแลว และส าคญวาผาใบนนตองเปนผาใบเนอละเอยด ป มปมไมหนาจนเกนไปนก จากนน เมอขงผาใบกบกรอบไมเรยบรอยแลว จงท าการรองพนดวยน าหนกเทา (การ toning หรอ imprimatura ซงแปลวาการก าจดสขาวใหหมดไป) ซงเกดจากส acrylic สด า เจอจางดวยน าในอตราสวนเนอส 20% และน า 80% ทาดวยแปรงขนนม หนากวาง 4-6 นว ใหทวทงผนผาใบ กอนจะทงไวใหแหงสนท

13 Max Doerner, The materials of the artist and thire use in painting with notes on the

techniques of the old masters, 3rd ed. (New York, Harcort, Brace & World, INC), 9-29.

65

2. การรางรป และการท า under painting

หลงจากพนทผานการท า imprimatura แหงสนทแลว แมจะเปนลกษณะการเตรยมพนแบบศลปนยโรปในชวงครสตศตวรรษท 17 โดยเฉพาะศลปนในเฟลมมช หรอในสเปน ซงมกรองพนดวยน าหนกกลาง ในอณหภมทไมอนมากนก เรอยไปจนกระทงเยน เพอท าใหสามารถจบงานไดในไมกชน14 ผ เขยนกลบประทบใจลกษณะทางกายภาพทสงางาม และไมเคลอนไหวอยางโลดโผนจนเกนไปนกของศลปนสกลชางเวนสในชวงครสตศตวรรษท 16 (Venetian school) ซงมกสงเคราะหแบบขนใหมดวยตนเองทงหมด และเนนการตอบโตโดยตรงกบผนผาใบ15 (ไมใชกรรมวธการคดลอกภาพรางจากกระดาษขนาดเทาจรง หรอ cratone’เหมอนพวกเฟลมมชในชวงตน หรอสกลชางฟลอเรนซซงมกไดรบอทธพลจากกระบวนการวาด tempera) ผ เขยนจงมกรางภาพทงหมดจากการกะเกณฑ เทยบระยะ วดขนาด โดยไมใชเครองทนแรงใดๆ นอกจากภาพตนแบบทอดขยายอยางด และมคณภาพสง ประกอบกบภาพรางทไดท าการสงเคราะหเปนแนวทางไวในเบองตนแลว ซงการรางภาพ มกท าดวย แทงถาน (charcoal) ความเขมระดบ 3 ซงนบเปนน าหนกออนทสด เมอรางภาพกระทงเปนทพอใจแลว จงใชผาขนหน เชดใหทงภาพจนน าหนกทมความเขมระดบเทาเขม ใหออนลงไปอยในระดบเทา กอนใชยางลบคดแสงสวางใหปรากฏ และมนใจวาในสวนแสง ไมมผงถานหลงเหลออย ภาพรางทส าเรจในขนตอนนจะปรากฏเปนภาพสองมตทมเสนรอบนอกวตถ (outline) ชดเจน ประกอบกบเสนลากแบงอาณาเขตแสง และเงาอยางบางเบาไวในเบองตนเทานน

ในขนตอนการลงสขนแรก หรอ under painting อนทจรงแลวค าจ ากดความนสามารถแปลตรงตวคอ การกระท าใดๆบนพนระนาบชนลางสดทจะสงผลตอภาพส าเรจของงานจตรกรรม จดเปนกระบวนการขางตนทงสน เนองดวยงานจตรกรรมสน ามนแบบโบราณนน วสดทศลปนใชลวนอยในรปของวตถดบทยงไมผานการแปรรป หรอท าใหส าเรจรป กระบวนการบดส (grinding) และตสใหผสมเขากนกบน ามนมความส าคญยางยง ลกษณะของสทไดจงมความเหลว ใสเปนอยางยง และอาจท าใหเหนยวขนขนไดดวยการผสมสอกลางประเภท sun-thicken oil, dammar varnish, mastic หรอ cold wax16 ในบางกรณ แตจะไมสามารถท าใหจบตวเปนกอนไดเหมอนส

14 Ibid. 352-357. 15 Ibid. 344. 16 Ibid. 97-142.

66

บรรจหลอดส าเรจรป เนองจากในปจจบน สส าเรจรปเหลานไดผสม filler หรอ เนอสซงท าจากแปง เพอใหสจบตวเปนกอน และถกบรรจภายในบรรจภณฑไดอยางดโดยไมรวไหล อกทง filler ยงชวยประหยดตนทนไดเปนอยางด เนองจาก pigment นนมราคาสง ดวยความเหลวใสในงานจตรกรรมโบราณดงทกลาวมาในขางตน ชนสซงอยในระดบฐานจงสงผลทางทศนะอยางไมอาจหลกเลยง under painting จงตองถกท าขนอยางพถพถนไมแพชนดานบน นอกจากน ยงมกฎเกณฑบางประการทส าคญอยางยงส าหรบผลงานทตองการการทบซอนของชนสหลายชน กลาวคอ กฎวาดวยน ามนระหวางชนส ซงชนทอยเหนอกวา จะตองมน ามนมากกวาชนทอยต ากวาเสมอ (fat on lean) ทงนเพอปองกนไมใหเกดการดดซบน ามนจากชนสดานลาง กระทง เกดภาวะ ดาน หรอกระดาง กระทงแตกลาย บนพนผวผลงาน เปนเหตใหสอผสมในชนนควรมน ามนนอยทสดเทาทเปนไปได ในกรณน ผ เขยนมกใช burnt umber ผสมกบ สารละลาย solvent และวาดโดยใชพกนขนแขง (Hog Brush) 4 ขนาด กลาวคอ เบอร2,6,8,12 โดยแบงระนาบของแสง และเงาทงภาพออกเปนสองสวน และลงสในสวนเงาใหเตม กอนใชพกนพด ขนแขง ปดเกลย ไมใหปรากฏรอยรอยของทแปรง ในขนตอนน หากตองการลดความดานของพนผวในบรเวณทลงส ใหผสม stand oil ดวยการตผสมกนเนอสกอนใชงานโดยผสมในอตราสวนเพยงเลกนอยเทานน ในขนตอนน เนอสควรมความโปรงบางระดบหนงเพอให burnt umber สามารถแสดงอณหภมทอน เปนสน าตาลอมสมของตวมนได

3. การท าชนน าหนกจรง (body paint)

ในขนตอนนมความส าคญอยางยงส าหรบงานจตรกรรมโบราณ เพราะนอกจากจะเปนการสรางน าหนกในเชงทศนะแลว ยงเปนการสรางปรมาตรในทางกายภาพใหแกงานจตรกรรมอกดวย เนองจากดงทกลาวมาแลววา สน ามนซงผานการบด และตผสมเขากบน ามนดวยตนเองนน มลกษณะโปรงใส ทงส และน าหนกจงมความจ าเปนตองกระท าแยกชนกน โดยในชนน าหนก จตรกรจะตองผสมสใหทบทสดเทาทจะสามารถท าได ซงจตรกรตระกลเวนสชวงครสตศตวรรษท 16 เรอยมาจนกระทงศลปนเฟลมมชในชวงครสตศตวรรษท 17 มกผสมผงสขาว เขากบ sun-thicken oil หรอ mastic ทผสมเขาดวยกนกบไขแดงในอตราสวนทเทากน หรอทเรยกวา emulsion medium และระบายอยางทบ กระทงเกดเปนปรมาตรหนานนในสวนแสง และเกลยจนบางเบากระทงปลอยใหบรเวณเงาจากชนดานลางปรากฏ ชนสขาวทบางเบา เมอท าปฏกรยากบชนสทอน

67

กวาดานลาง17 (จตรกรเวนสมกรองพนดวยสน าตาลไหม) จะปรากฏเปนสในอณหภมเยน หรอในกรณทโทนสรองพนเปนโทนกลาง จตรกรเฟลมมชมกผสมสเทาเขากบสขาวเพอสรางน าหนกกลางโดยตรง อยางไรกด เนองดวยผ เขยนใชสซงถกผสมส าเรจมาแลวในบรรจภณฑ ความทบของชนสจงไมใชประเดนทผ เขยนตองใหความส าคญมากนก เมอเทยบกบเรองของสอผสม ในแงนผ เขยนใช linseed oil หรอ liquin ในบางกรณ โดยไมใชสอผสมตวอน และหากตองการความเงา กอาจผสม stand oil ดวยวธเดยวกนกบชนกอนหนา ซงโทนสทผ เขยนเลอกใช กลวนเปนโทนสเดยว (monochrome) ทไดรบแรงบนดาลใจมาจากภาพถายโบราณ ดงทไดชแจงในรายละเอยดไปแลวเชนกน นอกจากน สงทอาจจะแตกตางจากศลปนโบราณกคอ การทผ เขยนลงน าหนกในชนน ทบตนเทากนทงภาพ โดยไมเวนใหชนแรกปรากฏเหมอนกบงานจตรกรรมแบบเฟลมมชในยคหลง ในลกษณะน under painting จงท าหนาทเปนเพยงชนสทเสรมสรางความทบตนใหแกพนผว มากกวาจะเปนตวสรางปฏกรยาระหวางชนส หรอใชความแตกตางของความหนาในแตละชนลวงตาเพอสรางปรมาตร เนองจากความบนดาลใจทไดจากภาพถาย และทส าคญคอ เนอสทงช นมความจ าเปนจะตองเรยบเนยนเสมอกนโดยไมปรากฏป มปมใดๆทงสน

4. การเคลอบกงโปรงแสง (scumble)

ขนตอนน อาจไมมความจ าเปนในบางชนงาน จงไมใชกระบวนการทผ เขยนกระท าอยางสม าเสมอ ทวาหยบยกมาใชเปนบางครงเพอสรางบรรยากาศใหเกดเอกภาพในผลงานในกรณทผลงานชนนนๆมมตทซบซอน หรอตองการน าหนกทนมนวลมากกวาปกต โดยขนตอนในลกษณะน มกถกปรบใชอยางแพรหลายในชวงครสตศตวรรษท 15 ส าหรบภาพเขยนตระกลเวนส กลาวในรายละเอยดคอ ศลปนมกใชฟองน าขนาดให ชบสขาวโปรงแสง (transparent white) ซงผสมน ามนเหลวจนกระทงเจอจาง แลวใชซบใหทวพนผวกอนเกลยใหเรยบเนยน โดยส าหรบผ เ ขยน เพอไมใหเปนการฝนกฎ fat on lean หรอการรกษาระดบน ามนในชนส การทาเคลอบน ามนแลวเชดออกกระทงเหลอเปนชนเคลอบบางๆบนพนผว (oiling out) จงมความจ าเปนอยางยง จากนน ผ เขยนจงใช Zinc white ผสมกน liquin ในอตราสวนทเทากน จากนนจงเจอจางดวย linseed oil ใหมสถานะเปนของเหลว โปรงบาง แลวจงทาเคลอบลงไปบนพนผว กอนกระจายใหเปนชนสบางเบาดวยผาขนหนนมสะอาด แลวทงไวใหแหง ในกรณน หากเปนชนสทบาง ควรปลอยทงไวอยางนอย

17 Ibid. 354.

68

48 ชม. เนองจาก zinc white จะโปรงขนเมอแหงสนท และหากเปนชนสทหนา ควรเวนระยะเวลาระหวางชน ขนต า72 ชม.

5. การลงสดวยการเคลอบโปรง (glazing)

ดงทไดกลาวไปแลว วาจตรกรโบราณนนมกท าทกกระบวนการแยกขาดจากกนในรปของชนส ดงนน การลงสดวยการเคลอบสทโปรงใส ลงไปบนพนผวทมน าหนกออนกวา (glazing) จงมความส าคญอยางยง เนองดวยนอกจากจะเปนการเสรมสรางชวต และมอบความสดจดของส (saturation) อนเปนเอกลกษณของกระบวนการใหแกภาพแลว ชนสททบซอน แยกสวนกนหลายชน ยงสงผลตอคณภาพของมตลวงตาอยางมนยยะส าคญอกดวย กลาวคอ เมอแสงเดนทางมากระทบพนผวของวตถ มนจะถกหนวงเหนยวใหเดนทางชาลงเลกนอยดวยชนสทสลบซบซอน (ซงจตรกรเวนสอยาง Titian มมากถง 30 -40 ชน)18 โดยชนสแตละชนจะดดซบสของแสงในชนตนอยางเปนเอกเทศ กอนจะผสมรวมกนสะทอนยอนกลบมาปรากฏทจอรบภาพภายในดวงตา สงผลใหภาพดมความลกอยางแทจรง ในแงน การมองภาพเขยนโบราณจงไมใชการมองไปบนพนผว แตเปนการมองเขาไปใน (looking through) พนผวอยางแทจรง ส าหรบผ เขยนแลว มกท าการเชดน ามนใหทวเสยกอน (oiling out) จากนนจงผสมสทตองการ ซงมกจ ากดอยเพยงสามสดงทไดชแจงไปแลวขางตนเทานน หรอในกรณพเศษ อาจเพมสแดงสด (bright red) หรอแดงเลอดหม (alizarin crimson) รวมถงน าตาลอมสม (burnt sienna) เขาไปในขนตอนน แตไมบอยนก โดยผสมในอตราสวนครงตอครงกบ liquin กอนเจอจางซ าอกครงดวยน ามนเหลว ใส ทาใหทวทงภาพดวยพกนขนออนนม กอนเชดดวยผาขนหน และปดเกลยซ าอกครงดวยพกนพด ขนแขง ในขนตอนน หากตองการเพมความเงา สามารถผสม stand oil ในอตราสวน 30-50% กบเนอสกอนเจอจางดวยตวท าละลายตวอนได

6. ตกแตงแสง และเงา รวมถงรายละเอยดในขนสดทาย (retouching process)

ดงทไดชแจงในรายละเอยดเกยวกบการสรางพนผวทเรยบเนยนราวกบภาพถายนน วาการปดเกลยของพกนพดขนแขงในขนตอนสรางน าหนกในงานจตรกรรมนน ไดพราเลอนน าหนกทงสวางสด และเขมสดลงอยางหลกเลยงไมได ขนตอนนจงเปนการตกแตงน าหนกใหกลบมา

18 Ibid. 345.

69

ครบถวน สมบรณอกครง โดยเรมจากการ oil out ใหทวพนผวเสยกอน จากนนจงผสมสทบตน ซงผานการตผสมเขากบ stand oil มาแลวในอตราสวน 50 ตอ 50 แลวท าการวาดโดยตรง (direct process) โดยแยกสวนกนระหวางแสง และเงา โดยระหวางการปดเกลย ตองระวงมใหทงสองสวนนผสมเขาดวยกนเดดขาด

7. การเคลอบตกแตงขนสดทาย (varnishing)

แมจะไมจ าเปนส าหรบทกชนงาน เนองจากการควบคมระดบน ามนอยางดในทกชนสเปนการปรบสภาพพนผวใหเรยบเนยนเสมอกนในทางตรงอยแลว ทวาส าหรบจตรกรโบราณตงแตครสตศตวรรษท15 เปนตนมา กมกทาเคลอบ white varnish เพอตกแตงภาพในขนสดทาย (ยกเวนจตรกรเฟลมมชชวงหลงซงมกผสม mastic ชนดหนงลงในสอผสมทเหนยวขน สงผลใหงานมความเงางามโดยไมจ าเปนตองเคลอบปดงาน) เพอใหสในทกน าหนกนนแสดงความสดจด และน าหนกทลมลกไดอยางเตมประสทธภาพ ส าหรบผ เขยนกเปนเชนเดยวกน โดย varnish ทผ เขยนมกเลอกใชควรมสวนผสมของ gloss varnish 50% และ matt varnish 50% ยกเวนในสวนทตองการความเงา หรอดานเปนพเศษเทานน

70

ภาพท 3 ตวอยางภาพตนแบบของผลงานชด Apollo

71

ภาพท4-9 ภาพตวอยางการรางเพอสงเคราะหขอมลขนท 1 ของชดผลงาน Apollo

72

บทท4

วเคราะหผลงาน พรอมทงอภปรายความตอเนอง และพฒนาการของผลงาน

กอนจะเขาสรายละเอยดของผลงานแตละชด ผ เขยนมความจ าเปนตองชแจงเสยกอนวา ผลงานในชดศลปนพนธน เปนน ากลนบรสทธหยดสดทายทเกดจากการบมเพาะตลอดระยะเวลาสามปของการทดลองสรางสรรคอยางตอเนอง ดงนน การน าเสนอรายละเอยดเกยวกบผลงานในชดกอนหนาศลปนพนธ รวมไปถงงานจตรกรรมชนแรกเรม อนอาจนบเปนหมดหมายส าคญในการตอยอด พฒนาเรอยมาจนกระทงเปนผลงานในชดปจจบน จงนาจะกอใหประโยชน และชวยสงเสรมความเขาใจตอพฒนาการทางความคด และวถแหงการสรางสรรคของตวผ เขยนเองเปนอยางด ทงน ตองชแจงเพมเตมตอไปวา เนองจากโดยสวนตวแลว ผ เขยนมความเชอวา การมงวเคราะห ตความเพอเสาะหาความหมายอยางเปนจรงเปนจง หรอกระทงพยายามแสวงหาการเชอมโยงความคดกบองคความรอนเปนภววสย เพอก าหนดขนเปนกรอบทฤษฎทตายตวนน อยพนไปจากขอบเขตหนาทอนพงรบผดชอบของศลปนทจะกระท าตองานตนเอง เพราะเมอใดทมกฎเกณฑทตายตว พลงแหงความสรางสรรค และความเปนประชาธปไตยของศลปะกยอมมอดดบลงไปดวย อยางไรกด เมอเงอนไขของการศกษาผลกดนใหผ เขยนตองท าหนาทวเคราะหผลงานของตนเอง และอางองขอมล หรอทฤษฎทางวชาการแนบทายเพอแสดงความนาเชอถอของเอกสารประกอบศลปนพนธ อกทงยงปรากฏขอเทจจรงทวา หนาทของนกศกษาศลปะ กบศลปนกด ารงอยแยกขาดจากกน ทางออกของความลกลนยอนแยงขางตนจงลงเอยดวยการทผ เขยนจ าเปนตองบรรยายบทนตอไปในฐานะบคคลทสาม ซงไดกาวเขามาเพอวเคราะห และวพากษผลงานเปนการเฉพาะ แตกตางจากบทกอนหนา ซงผ เขยนสามารถชแจงรายละเอยดเชงกระบวนการของตนเองไดโดยมขดของ และเนอความภายในบทน จะเปนไปในลกษณะการบรรยายเรอยไปทละชดผลงาน โดยเรยงตามล าดบเวลา เรมดวยวเคราะหเชงกายภาพเสยกอน จากนนตามดวยการบรรยายเนอหาทเกยวของอยางเปนภววสย จากนนจงปดทายดวยการวพากษดวยเหตผลอนเปนอตวสย ซงในแงน จะเปนอตวสยของผ เขยนในฐานะบคคลทสาม มใชในฐานะผสรางผลงานดงทไดไลเรยงไปในขางตน

73

Do you hear the people sing? หมดหมายแรกของศลปนพนธ ซงถกสรางสรรคขนในปค.ศ.2015

หากจะมอบค าจ ากดความอยางงายวา ผลงานศลปกรรมในชดศลปนพนธนเปนผลงาน “จตรกรรมแนวประวตศาสตร” หมดหมายแรกทแสดงถงจดเรมตนของพฒนาการอยางแทจรง คลายกบการปะทของขวพลงงานขนในสญญากาศทวางเปลา สงผลใหเกดเปนพฒนาการตอเนองไปสผลงานจตรกรรม และวาดเสนอกรวมรอยชน Do you hear the people sing? อาจนบใหอยในสถานะขางตนไดอยางภาคภม การน าบทวเคราะหทผ เขยนไดเขยนถงผลงานของตนเองในชวงเวลาดงกลาวอยางละเอยดมาประกอบรวมไวในเลมเอกสารชดน ยอมสงผลใหเกดความเขาใจมโนทศนของผ เขยนทมตอประเดนศกษาไดชดเจนมากยงขน อยางไรกดตลอดสามปทผานมา ทศนะเกยวกบจตรกรรม และประวตศาสตรของผ เขยน ไดเคลอนไหว และมพฒนาการแปรเปลยนไปตามการเตบโตทางความคด ประกอบรวมไปกบประสบการณและความรทเพมพนไปตามกาลเวลา การวเคราะหภาพเขยนทมอายหางจากผลงานปจจบนถงสามปเตม ยอมสงผลใหสามารถตระหนกถงพฒนาการดงกลาวไดอยางเปนรปธรรม

การวเคราะหเชงกายภาพของ Do you hear the people sing? โดยอาศยทฤษฎ Absolute Autonomy ของ Clement Greenberg และทฤษฎ Appearance and reality ของ Bertrand Russell ตามล าดบ

จากทไดกลาวถงรายละเอยดของแนวคดของ Greenberg ทมตอการประเมนคณคาของศลปะไปในขางตนแลวนน จะพบวา Greenberg ไดพจารณาผลงานศลปะซงมคณคาสมบรณ หรอ สภาวะอสระอยางสมบรณ (absolute autonomy) นน จ าเปนอยางยงทจะตองไมน าเสนอเรองราวใดๆนอกเหนอไปจากขอบเขตของตวสอเอง กลาวคองานจตรกรรมจะตองไมแสดงภาพลวงตา (illusionistic space) ไมแสดงเนอหา (representation) โดยเฉพาะอยางยงเนอหา หรอรปทรงซงสามารถพบไดในชวตประจ าวนอนสะทอนใหเหนรปแบบสงคมประชานยม หรอระบบอตสาหกรรม (kitsch) เมอพจารณาขอเขยนดงกลาวกจะพบวา Greenberg นนมทศนคตตองานศลปะไปในลกษณะเหตผลนยม และมการตดสนคณคาของงานศลปะในลกษณะของการใชชด

74

เหตผลอนเปนอสระจากการรบรในเชงปจเจก (rational justification) 1ซงมลกษณะในเชงภววสยอยางชดเจน

ทงน แมศลปนจะมความเหนทตรงกนกบ Greenberg ในแงทวา ผลงานศลปกรรมซงไมแสดงเนอหาใดๆนอกเหนอไปจากตวสอ หรอมความเปนนามธรรมอยางสมบรณนน สามารถยนหยดทดเทยมกบงานศลปะประเภทอนๆ หากแตดงทกลาวไวขางตนวา ศลปนมความเหนแยงวาผลงานศลปกรรมไมวาจะมลกษณะในเชงกายภาพเปนอยางไรนน ไมสามารถจดรปแบบอยางชดเจน หรอก าหนดสาระ เนอหา ไดอยางตายตว อยางทไดยกเหตผลไวขางตน และมลกษณะเปนอตวสยมากกวาจะเปนภววสย ซงลกษณะทางกายภาพของ Do you hear the people sing? กไดตอกย าสมมตฐานในขอนอยางชดเจนดงจะไลเรยงตอไปน

1. ความสามารถในการถายทอดคณสมบตไปมาระหวางความเปนภาพลวงตาตามตนแบบ และภาพซงน าเสนอความเปนวตถทางจตรกรรมตามความเหนของ Greenberg

เนองจากศลปนมความเชอวาคณสมบตความเปนอสระอยางสมบรณ หรอความเปนวตถของงานจตรกรรมนนไมใชคณสมบตซงผกขาดอยกบตวสออยตลอดเวลา หากแตสามารถถายทอดไปมาระหวางรปแบบของงานศลปกรรมทตางกน หรอแมกระทงเปลยนแปลงไปมาระหวางการรบรของผด เมอมปจจยแวดลอมเปลยนแปลงไป ดงท Bertrand Russell ไดเสนอความคดเหนไวในบทความ appearance and reality เกยวกบประสบการณของมนษยซงมอทธพลตอการรบร และการประกอบสรางขนเปนประสบการณใหม ในแงนจะพบวา Russell ไดเสนอความคดวามตเชงความหมายนนด ารงอยอยางอสระ ดงนนการการสรางความเปนนามธรรมทบลงไปในบางสวนของภาพตนแบบจงไมใชการท าลายเนอหาเดม หากแตเปนการกระตนใหผดเกดการตความจนเกดเนอหาใหมขนในผลงาน การอธบายกระบวนการรบรดงกลาวนนตงอยบนพนฐานของกระบวนทศนแบบประสบการณนยม (empiricism) ซงตกทอดมาตงแตชวงครสตศตวรรษท17เปนตนมา ซงใหความส าคญกบประสบการณผานผสสะมากกวาชดเหตผลอนด ารงอยอยางอสระ และเปนภววสย

1 Timothy Quigley, Summary: Clement Greenberg “Modernist Painting”, accessed accessed

13 May 2017, available from http://timothyquigley.net/vcs/greenberg-mp_sum.pdf

75

เมอพจารณาจากกายภาพของผลงาน จะพบวาศลปนจงใจปรบเปลยนกายภาพผลงานบางสวนแมจะคงเคาโครง และรายละเอยดบางประการของผลงานตนแบบไวกตาม กลาวคอ ศลปนไดปรบลดทศนะมต และความลวงตาของภาพตนแบบ ดวยการจ ากดสใหเหลอเพยงสามสหมนเทานน และยงเคลอบปดภาพดวยสเขมในลกษณะโปรงแสงลงไปอกหนงชน นอกจากนมวลสอนหนาหนกไดปรากฏขนในบางสวนของชนงาน กระจายตวอยในจดตางๆของภาพ ไมวาจะเปนชวงบนของภาพหญงสาวดานซาย บรเวณปหมวก หวไหล และตนแขนของทหารในภาพกลาง ฯลฯ เมอพจารณาอยางใกลชดจะพบวา ภาพในลกษณะดงกลาวนนมลกษณะเปนภาพนามธรรมชดเจนตามทศนะของGreenberg ดงจะเหนไดจากเปนภาพซงไมน าเสนอมตลวงตา แสดงใหเหนสจจะของจตรกรรม และปราศจากเรองราวใดๆ หากแตเมอเคลอนตวหางจากตวภาพออกมา ภาพดงกลาวกลบปรากฏเปนรปธรรมขนอกครง มเรองราว มมตลวงตา (แมจะถกท าใหจ ากดลง) ในแงน ผดไดถกผลกดนใหยนอยบนขอบเขตซงกนกลางระหวางสองรปแบบทางศลปะ ผลงานดงกลาวดเหมอนเปนการเคลอนตวจากผลงานซงแสดงรปลกษณ ( figurative art) ไปสการสญเสยรปลกษณ และส าแดงสจจะของตวสอเองอยางชดเจน (abstract art)

หากสมมตฐานของ Greenberg ถกตอง ผลงานชนนคอการท าลายกระบวนการสอสารของผลงานอยางสมบรณ เนองจากผลงานตนแบบนนมเนอหา และคณคาซงมความสมบรณในตวเอง อยเหนอขอจ ากดทงเรองบรบท และกาลเวลา หากแตเมอพจารณาทตวผลงานแลว รปลกษณทเปลยนแปลงไป ในทางหนงยอมเปนการลดคณคาเดมของชนงานลงอยางชดเจน หากแตในทางหนงกลบเกดสนทรยภาพแบบใหมขน กลาวคอ ทศนมตซงถกจ ากดลงดวยกระบวนการตางๆนน กลบสรางความลงตวใหกบผลงานในลกษณะทตางออกไป คณคาในเชงองคประกอบ สสน ชวตชวา และมวล ปรมาตรอนหนกแนนของบคคลในภาพถกแทนทดวยจงหวะของกอนสทไหลยอยลงมาในบางสวนของภาพดงเชนบรเวณแขนทอนปลายของนกรบหนม หรอระนาบสทถกรดลงมาปดทบดานบนของกรอบภาพดานซายกแสดงใหเหนถงองคประกอบทถกจดขนใหมอยางลงตวระวางภาพบคคล และระนาบส แทนทเนอหาเรองความเศราของหญงสาว แตในขณะทผดสามารถสมผสถงสนทรยภาพใหมทเกดขนนน สนทรยภาพเดมของชนงานทถกท าใหลบเลอนไปกยงปรากฏทงทางทศนะ(ทยงคงหลงเหลออย) และในความทรงจ าของผดทมตอภาพตนแบบ (ทถกลบเลอนไปหมดสนแลว) กยงคงสามารถสมผสไดบนระนาบเดยวกนโดยมปจจยดานเวลามาเปนตวเชอมโยงระหวางกน (รบรสนทรยะรปแบบหนงในเวลาหนง และรรบอกแบบหนงในอกเวลาหนง)

76

ดงนนจะพบวา ปรากฏการณดงกลาวนน สามารถเกดขนไดในการรบรของผดดวยเหตผลเดยวเทานน คอ สาระของชนงานนนมไดถกผกโยงไวทตวสอแตอยางใด หากแตสอกลางหรอศลปวตถตรงหนาผดนนเปนตวเชอมโยงผดกลบเขาสประสบการณของผดเอง และเนอหาทเกดขน ผดจ าเปนตองใชขอมลตรงหนา (appearance) นนประกอบเขากบประสบการณเดมซงเกยวของกบวตถชนนนๆ (sense data) ขนเปนประสบการณใหมอนเปนประสบการณเฉพาะ ซงกระบวนการดงกลาวนนสามารถเกดขนไดหลายครงขนอยกบผ ด สงผลใหสาระของผลงานสามารถเปลยนแปลงไปมาไดตลอดระยะเวลาของการรบร จงสามารถสรปไดวา เนอหาของชนงานมความเปนอตวสย มใชภววสยอยางท Greenberg อางแตประการใด

2. การวเคราะหเนอหาของผลงานดวยการอางองทฤษฎ archeology of knowledge ของ Michel Foucault

เนองจากผลงานของศลปนไดยกภาพเขยนในประวตศาสตรมาเปนตนแบบในการสรางสรรค จงหลกเลยงไมพนทภาพดงกลาวจะยดโยงกบเนอหาทางประวตศาสตรซงในกรณนกมเรองราวทางประวตศาสตรจ านวนมากททบซอนกนอยหลายมต ดงนนจงจ าเปนตองอาศยกระบวนวธ archeology of knowledge หรอ โบราณคดวทยาทางความร ของนกปรชญาชาวฝรงเศส Michel Foucault ในการถอดรอ และวเคราะหเนอหาของภาพลงไปทละชนอยางละเอยด

3. ขอมลเบองตนเกยวกบภาพตนแบบ

ภาพทศลปนเลอกใชเปนตนแบบเพอสรางสรรคผลงานนนเปนผลงานจตรกรรมสน ามนบนผาใบของ Jacques Louise David ศลปนชาวฝรงเศสในชวงครสตศตวรรษท18 สรางสรรคขนเมอปค.ศ.1784 ซงภาพดงกลาวนนเปนภาพซงบรรยายฉากเหตการณการใหสตยสาบานตอหนาบดาของพนองนกรบชาวโรมน ตระกล Horatii ทงสาม ในการตอสกบตระกล Curiatii แหงเมอง Alba Longa โดยนกรบทงสามมแววตามงมน พรอมยนแขนไปดานหนา ผ เปนบดายนอยกงกลางภาพพรอมยนดาบทงสามใหลกๆ สายตามองขนสดานบนเลกนอย ดานหลงของผ เปนบดาปรากฏภาพหญงสาวกลมหนง มทาทางเศราโศก โดยหญงสาวซงโพกผาสน าเงน และกมหนาลงต า เธอคอ Camila นองสาวของนกรบตระกล Horatii ทงสามนนเอง และยงเปนคหมนของหนงในพนองตระกล Curiatii ผ เปนศตรอกดวย ความเศราโศกของเธอเปนทประจกษเพราะวา ไมวาเหตการณ

77

จะคลคลายไปในทางใด เธอกจ าเปนตองเสยคนทเธอรกไมทางใดกทางหนงอยางหลกเลยงไมได สงครามดงกลาวระหวาง Rome และ Alba Longa นน เกดขนในชวงประมาณ 669 ปกอนครสตกาล ซงผลของสงครามจบลงดวยชยชนะของตระกล Horatii แมทงสามนกรบจะเหลอรอดกลบมาเพยงหนงเดยวเทานนกตาม

ภาพเขยนภาพน David ไดสรางขนตามพระประสงคของพระเจาหลยสท16 กษตรยแหงฝรงเศสซงมด ารใหสรางขนในปค.ศ.1780 เมอเขากลบมาจากการพ านกท Rome ในฐานะนกเรยนทน Prix de Rome เนองจากพระเจาหลยสท16นนมพระราชประสงคใหมภาพเลาเรองเปรยบเทยบ (allegory) ซงมนยยะของการนอบนอม และความจงรกภกดของรฐ ทมตอกษตรย ภาพเขยนจงเตมไปดวยสญลกษณทแสดงถงความส าคญของสถาบนสงสด ซงมเหนอสถาบนครอบครว อกนยยะหนงคอ การสละความสขสวนตว หรอแมกระทงการพลกายถวายชวตเพอชาต การใหสตยสาบานของสามพนองตอบดาจงเปนภาพของการยอมเสยสละอยางไมมเงอนไขของประชาชนทมตอสถาบนสงสด อกทงภาพหญงสาวผ มศกดเปนทงนองสาวของนกรบทงสาม และภรรยาทเศราโศกของผ เปนศตร ยงตอกย าความส าคญในพนธกจของประชาชนตอชาตซงมความส าคญเหนอครอบครวอยางเหนไดชด

4. วเคราะหขอมลแวดลอมภาพตนแบบ และการก าเนดของวาทกรรม

เปนททราบกนดวาภาพเขยนชนนถกสรางขนเพอเรยกคนพระราชอ านาจอนสนคลอน และไมมนคงของพระเจาหลยสท16เองในเวลานน เนองจากการกาวขนมาสพระราชอ านาจของพระเจาหลยสท16นนนบวาเปนจงหวะทเลวรายทสดของความมนคง และความนาเชอถอของสถาบน เนองจากชวงเวลาดงกลาว (ค.ศ.1774) เปนชวงเวลาซงประเทศฝรงเศสก าลงฟนตวจากสงครามเจดป ซงเพงจบไปเมอค.ศ.1763 ในรชสมยของพระเจาหลยสท15 ผ เปนพระอยกา และฝรงเศสเองกมความจ าเปนอยางยงทจะตองสนบสนนการปฏวตเพอปลดปลอยอเมรกาใหเปนอสระภายใตอ านาจของจกรวรรดองกฤษ ผ เปนศตรทางการเมองมายาวนาน ความจ าเปนทจะตองคานอ านาจขององกฤษเพอปกปองผลประโยชนระยะยาวของประเทศ กบปญหาระยะสนเรองหนสนภายในประเทศทลนพนจากการสญเสยอยางมหาศาลในสงครามเจดปคอสภาวะทกลนไมเขาคายไมออกอยางแทจรง

78

การแกปญหาดวยการเพมอตราภาษ และการผลกภาระไปสชนชนลางซงมจ านวนมากจนสามารถคดเปนเปอรเซนไดถง97เปอรเซนตของจ านวนประชากรของประเทศนน ไมใชวธการทดนก และไมชวยใหสภาพคลองทางการเงนทลมเหลวของรฐบาลดขนแตอยางใด แมจะมการออกกฎหมายปรบเปลยนอตราภาษอยหลายครง แตกท าไปเพอปกปองชนชนสง และสถาบนศาสนาซงผกโยงกบชนชนดงกลาว ซ ารายยงเปนการผลกภาระสชนชนลางทางสงคมอยางชดเจนมากขนไปอก กสงผลใหความเกลยดชงของประชาชนทมตอราชวงศมากขนเปนทวคณตามล าดบ ประกอบกบในชวงครสตศตวรรษท18 นเอง เปนยคซงฝรงเศสมความกาวกระโดดในแงของศลปะวทยาการ และความร จนมค าจ ากดความของยคนวา The Enlightenment หรอ ยคแสงสวางทางปญญา อนเปนยคแหงความรอบรอยางแทจรง ยคซงอดมไปดวยความรอบร ปรชญา และเหตผลนเองไมสามารถด าเนนคขนานไปดวยกนไดดนกกบระบอบการปกครองแบบดงเดมซงเปนไปในลกษณะการผกขาดอ านาจอยกบชนชนสง สทธ ความเสมอภาค และเสรภาพในฐานะปจเจกชนถกยกขนมาเปนประเดนทรอนแรง ฝรงเศส โดยเฉพาะในกรงปารสเปนทรวมตวของนกปรชญา นกคด นกเขยนซงสามารถจ ากดความไดวาเปนปญญาชนแหงยค จ านวนมาก จนปารสในขณะนนไดรบการขนานนามวาเปนเมองหลวงแหงปรชญา และความรของโลก ซงปญญาชนเหลานเองกมบทบาทอยางมากในการปฏวตฝรงเศสซงจะมขนในปค.ศ.1789 และเปนจดสนสดของระบอบสมบรณาญาสทธราชยของฝรงเศสอยางถาวร2

ในสภาวการณดงกลาว การเรยกคนความมนคงใหกบสถาบนดวยการสรางภาพลกษณของความสมพนธทดระหวางรฐ และสถาบนกษตรยนนมความจ าเปนอยางยง อนทจรงแลว ภาพลกษณของราชวงศบรบง (House of Bourbon) นน ไมส ดนกตงแตยคของพระเจาหลยสท14เปนตนมา ซ าราย การจากไปดวยไขทรพษของพระเจาหลยสท15 พระอยกาของพระเจาหลยสท16 อยางผปราชยระหวางสงครามเจดป ซงเปนการวดก าลงครงส าคญของประเทศมหาอ านาจของยโรปในเวลานน ยงตอกย าความไรสมรรถภาพของสถาบนกษตรย พระเจาหลยสท16ในปค.ศ.1780นน เปนกษตรยหนม ซงมพระชนษาเพยง26ป การทพระองคไมทรงมประสบการณ และพระปรชาในเรองการปกครองใดๆกยงสนบสนนใหเรองราวทวนวายอยเปนทนเดม เลวรายมากขนไปอก สญลกษณ และเนอหาทเกยวของกบความจงรกภกด และการยอมเสยสละตนเองเพอสถาบนสงสดจงถก David หยบขนมาประกอบกนเปนภาพซงมเนอหาในเชงโฆษณาชวนเชอ (propaganda)เพอกอบกพระเกยรตของพระเจาหลยสท16 โดยเรวทสด

2 Steven Kreis, Lecture11 The Origins of the French Revolution, accessed: 10 March 2017, Available from http://www.historyguide.org/intellect/lecture11a.html

79

รปแบบ และเนอหาซงบรรยายบรรยากาศของเหตการณในยคสมยอาณาจกรโรมนโบราณนน สะทอนรสนยมอนเปนทแพรหลายในเวลานน เนองจากจากในชวงปค.ศ.1748 ไดมการขดคนพบเมองปอมเปอ (Pompeii) ซงถกทบถมอยใตผนดนมาตงแตชวงตนครสตกาล เนองจาการระเบดของภเขาไฟวสซเวยส (Vesuvius) สงผลใหศลปะวทยาการของกรกซงตกทอดมาถงอาณาจกรโรมนนนเปนทแพรหลายในสงคมอกครง ซงแนวคดเรองปรชญาในลกษณะมนษยนยม และเหตผลนยมแบบกรก -โรมน กสอดรบไปดวยกนไดดกบสงคมยคอดมปญญา (The Enlightenment) ของฝรงเศส ดวยสาเหตขางตน รปแบบทางศลปะทนยมองคประกอบอนหนกแนน และเนอหาทเขมขน จรงจงในแบบคลาสสก จงเขามาแทนทศลปะโรโคโค ซงสะทอนความสะดวกสบาย และมงรบใชชนชนสง รปแบบศลปะดงกลาวรจกกนในนามศลปะแบบนโอ-คลาสสก หรอ Neo-Classicism

หากแตสถานการณมไดเปนไปตามพระราชประสงคของพระเจาหลยสท16แตประการใด เนองจากภาพเขยนชนดงกลาวกลบสงผลในทางตรงกนขาม กลาวคอ ไมวาจะเปนความจงใจของศลปนซงสนบสนนแนวคดการปฏวตการปกครองโดยสมชชาประชาชนอยแลวหรอไมกตาม สญลกษณแหงความจงรกภกดระหวางรฐ กบสถาบนกษตรยถกตความในฐานะการลกขนเรยกรองสทธ เสรภาพของประชาชน การลกขนเสยสละประโยชนสวนตวเพอสวนรวม มใชเพอปกปองสถาบนกษตรยแตประการใด หากแตเปนการปกปองอ านาจอธปไตยซงเปนของปวงชน นกรบทงสามจงกลายเปนตวแทนของกลมสมชชาประชาชนซงมงพลกาย ถวายชวตเพอตอสกบอ านาจเผดจการอนไมชอบธรรม ซงเปนต าแหนงทขนนาง ชนชนสง รวมไปถงกษตรยถกผลกดนไปแทนท ภาพเขยนดงกลาวจงเปนหนงในเชอไฟชนดทกอใหเกดการปฏวตฝรงเศส และโคนลมราชวงศบรบงอยางเตมรปแบบในปค.ศ.1789 หรอในอกหาปใหหลงเมอภาพเขยนชนดงกลาวเปดเผยตอสาธารณชน เปนครงแรกในป ค.ศ. 1784 ไมวาเปาประสงคทแทจรงจะเปนเชนไร ในขนของภาพตนแบบ และขอมลแวดลอมดงทไดไลเรยงไปน จะสามารถเหนไดวา David ไดแสดงใหเหนถงการสรางงานศลปะในฐานะ “วาทกรรมรวมสมย” ซงสามารถวเคราะหการก าเนดของวาทกรรมดงกลาวโดยใชโบราณคดวทยาไดดงตอไปน

วาทกรรม (discourse) ชนแรกทถก David หยบยกขนมาจากกองเอกสาร (archive) ทางประวตศาสตรนนคอเรองราวการส รบระหวางกรง Rome และเมอง Alba Longa ในชวง669ปกอนครสตกาล ซงถก David หยบมาใชอยางมนยยะส าคญ ในลกษณะของการรอฟน หรอ reactivation ซงหมายถงการหยบยกเรองราวในประวตศาสตร หรอบรบททางประวตศาสตรซงม

80

ความสมพนธกบวตถทางประวตศาสตรมาเลาอกครงในบรบททเปลยนแปลงไปอยางมเปาหมาย ในแงนกคอการยกเรองราวสมยโรมนโบราณในชวงตนครสตกาล มากลาวอกครงในชวงครสตศตวรรษท18 เพอกระตนจตส านกบางประการของคนในสงคม เนองจากอาณาจกรกรก -โรมนโบราณนนมความเกยวของ สมพนธกบกระบวนวธการคดอยางมเหตผล และเปนไปในลกษณะมนษยนยม อนเปนตนแบบใหกบปญญาชนในยคอดมปญญาในปารสอยแลวเปนทนเดม ดวยองคประกอบทหนกแนน จรงจง ประกอบดวยเรองราวทเขมขน และมงแสดงถงพนธกจทยงใหญเหนอประโยชนสวนตว ยอมกระต นใหนกถงปญหาบานเมองซงก าลงอยในสภาวะลมละลาย และเปนหนาทของประชาชนทกคนทจะตองรกษาอ านาจอธปไตยของทก ซงลวนมอยางเสมอภาค สละประโยชนสวนตว และรวมมอกนตอสกบอ านาจเผดจการซงครอบง าสงคมในรปแบบของชนชนศกดนา ดงนนจะเหนไดวาขอมลซงมลกษณะเปนเพยงเรองเลา หรอนทานองประวตศาสตร ถกศลปนหยบยกขนมา “รอฟน” และประกอบสรางขนใหมในลกษณะของวาทกรรมรวมสมย ซงแมเนอหาของภาพจะยงคงเหมอนเดม มไดมการเปลยนแปลง แตกลบกลายเปนเรองราวซงมเปาประสงครวมสมยชดเจน กระบวนการประกอบสรางดงกลาวท าใหเราสามารถสงเกตการณทบถมของขอมลตงแตชวงตนครสตกาล จนตกตะกอนเปนวาทกรรมอนมนยยะเพอปลกมโนธรรมส านกของประชาชนในเรองเสรภาพ ในชวงครสตศตวรรษท18 ในทสด

5. ปรากฏตวขนอกครงในฐานะวาทกรรมรวมสมยในชวงตนครสตศตวรรษท21

ดงทไดไลเรยงเนอหา และขอมลเกยวกบภาพตนแบบ จะพบวา Oath of the Horatii นนสามารถจดเปนสอซงบรรจวาทกรรมซงมความเกยวของกบสทธ เสรภาพ และการตอส เพอเรยกรองอ านาจอธปไตยของปวงชนแหงชวงครสตศตวรรษท18ไปโดยปรยาย ภาพดงกลาวจ งไมใชเพยงภาพซงมเนอหาเกยวกบการส รบระหวางสองตระกลตางเมองในชวงกอนครสตกาลอกตอไป หากแตถกเคลอบแฝงอยางแนนหนาดวยวาทกรรมรวมสมย และเกยวโยงไปถงหลากหลายเหตการณส าคญโดยเฉพาะอยางยงการปฏวตฝรงเศสในปค.ศ.1789 ซงอางวาภาพนมสวนอยางยงในการปลกมโนธรรมส านกแกมวลชน ดงนน ไมวาอยางไร การทศลปนน าภาพนกลบมาน าเสนออกครงกไมสามารถหลกเลยงเนอหาซงทบซอนกนหลากหลายชนของภาพตนแบบไปได เนองจากอยางทไดกลาวไวขางตนเกยวกบเนอหาของงานจตรกรรม เนองจากงานจตรกรรมนนมไดครอบครองเนอหาอนเปนภววสย หากแตเนอหานนเปนอตวสย และสามารถแปรเปลยน ยดหยน บดเบยวไปไดตามกาละ เทศะทแตกตางกน ดงนนเมอพจารณา Do you hear the

81

people sing ? ในฐานะสอกลางระหวางผชม และประสบการณของตนเอง แนนอนวา ไมวาศลปนจะดดแปลงภาพตนแบบในลกษณะใด เคารางเพยงเลกนอยซงสามารถกระตนใหผดหวนร าลกถง Oath of the Horatii ยอมตองพวงเอาเนอหา และความรทงมวลทผดครอบครองกลบมาเกยวของกบเนอหารวมสมยอกครงหนง ในแงน Do you hear the people sing? จงกลายเปนการสรางวาทกรรมรวมสมยดวยการรอฟนเรองราวในอดตในลกษณะเดยวกนกบท David ไดเลอกใชเนอหาในชวงตนครสตกาลมาสรางวาทกรรมเดมในยคกอนหนา แนนอนวาแมเนอหายงคงเดม หากแตบรบทแวดลอมนนไดเปลยนไปมากในชวงเกอบสามศตวรรษทผานมา และบรบทแวดลอมนเองไมวาจะเปนทางดานสงคม การเมอง วฒนธรรม ฯลฯ ยอมเปนตวแปรหนงซงก าหนดทศทางเนอหาของวาทกรรมรวมสมย เชนเดยวกบทสงคมฝรงเศสในครสตศตวรรษท18ไดมอบนยยะทางการเมองใหกบต านานโรมนโบราณ สงคมในชวงตนครสตศตวรรษท21กอาจมอบนยยะเพมเตมใหแกวาทกรรแหงการตอส เพออ านาจอธปไตยในครสตศตวรรษท18 ไดไมตางกน

เนองจากในสงคมไทยรวมสมยในชวงตนครสตศตวรรษท21นน ประเดนปญหาเกยวกบการเรยกรองอ านาจอธปไตยนนคกรนมาเปนเวลานาน อนทจรงตงแตการปฏวต รฐประหารพลกฟา คว าแผนดนตงแตปพ.ศ.2475 และกระจายอ านาจจากเบองบนลงสเบองลาง ค าถามเกยวกบอ านาจอธปไตยทแทจรงอยทใครนน ยงเปนเรองทคลมเครอ และยากจะหาค าตอบ โดยเฉพาะอยางยงในชวงสบปใหหลง ตงแตชวงปพ.ศ.2549เปนตนมา การประทวงเพอเรยกรองอ านาจอธปไตยมมากขนอยางนาหวาดหวน และมใชเพยงกลมเดยวตอสกบอ านาจทกดทบดงเชนในชวงครสตศตวรรษท18ในฝรงเศสแตประการใด หากแตแนวคดเรองอ านาจอธปไตย และระบอบการปกครองทถกตองกลบแยกออกเปนหลายกลมกอน และขดแยง ห าหนกนเอง เ มอมองในมมกวางจงดคลายกบวา มวลชนทเคลอนไหวเพอเรยกรองบางสงนน มงปะทะกนเองมากกวาจะเรยกรองความถกตอง จนเกดค าถามขนวามวลชนเหลานเปนตวแทนของประชาชนซงเคลอนไหว เรยกรองอ านาจอธปไตย หรอเปนเพยงเครองมอของบคคลซงกมอ านาจไวในมอ เพอท าลายลางอ านาจขวตรงขามใหหมดสน3 จากทเกรนมาขางตนจะพบวา ประเดนเรองสทธ เสรภาพ และความเสมอภาค ประกอบกบค าถามเกยวกบอ านาจทแทจรงนนเปนประเดนทออนไหว และคกรนอยางยงในชวงสบปใหหลงในสงคมไทย ดงนนการยกเอาภาพซงมนยยะทางการเมองโดยเฉพาะการเกยวโยงกบการปฏวตฝรงเศสขนมาปรากฏตวอกครงในบรบทขางตนจงยอมกระตนใหเกดวาทกรรมรวมสมยทบซอนลงไปอกชนไดไมยากนก

3 ครส เบเคอร และ ผาสก พงษไพจตร, ประวตศาสตรไทยรวมสมย, พมพครงท2 (กรงเทพมหานคร: มตชน, 2557), บทท 9

82

เนองจากการปฏวตฝรงเศสนนถกยกขนเปนขออางเพอสนบสนนการเคลอนไหวของมวลชนหลายตอหลายครงในชวงสบปทผานมา จนบางครงการปฏวตฝรงเศสถกยกขนเพอเปนสญลกษณของการเคลอนไหวเพอการเรยกรองอ านาจอธปไตยของบางกลมการเมองไปแลวดวยซ า และไมใชเพยงกลมเดยว การพยายามจะสรางวาทกรรมการเมองทบซอนลงไปดวยการอางองขอมลทางประวตศาสตรชนนจงมใหเหนกนอยางแพรหลาย การทศลปนยกภาพทมความเกยวของโดยตรงกบการปฏวตฝรงเศสขนมาน าเสนอ จงถกทบซอนดวยเหตการณทางการเมองรวมสมยทเปราะบางของศลปนอยางไมสามารถหลกเลยงไดอกเชนกน

6. การปรากฏตวขนของศลปน ในฐานะผประกอบสรางวาทกรรมรวมสมยผานเทคนค และกระบวนการทางจตรกรรม

แนนอนวา นอกจากวาทกรรมเดมซงถกศลปนรอฟนขนมา ประกอบกบบรบทของสงคมรวมสมยแลวนน กระบวนการประกอบสรางสอกเปนปจจยอนส าคญซงมสวนไมแพกนในกนก าหนดทศทางของนยยะของวาทกรรมใหม นอกจากน กระบวนการขางตนยงแสดงใหเหนทศนคตของศลปนทมตอขอมลชดตาง รวมไปถงบรบทแวดลอมตวศลปนเองอกดวย เพราะแนนอนวา การรอฟน วาทกรรมเดมนน ศลปนมไดยกมาเลาอยางตรงไปตรงมา หากแตน าภาพตนแบบมาผานกระบวนการเฉพาะ กลาวคอมาวเคราะหอยางละเอยด (analysis) และประกอบสรางขนใหม (synthesis) ความแตกตางซงสามารถสงเกตเหนไดระหวางภาพตนแบบ และผลงานของศลปนน เองคอมมมองสวนตวของศลปนตอเรองราวทางประวตศาสตร รวมไปถงบรบทแวดลอมทเกยวของ ททบซอนลงไปบนวาทกรรมเดม จนเกดเปนสอซงพรอมสอสารวาทกรรมใหม ซงสามารถไลเรยงรายละเอยดของการจดการภาพตนแบบไดดงตอไปน

จะพบวา สงท Do you hear the people sing? แตกตางจาก Oath of the Horatii ชดเจนทางกายภาพคอ เทคนคทศลปนใชสรางนนขบเนนความเปนวตถ และมงลดทอนทศนมตบางประการลง ไมวาจะเปนการบวนการลดสสนทสดใส อนแสดงถงเลอดเนอ และความสมบรณของชวตอนคกรนไปดวยแรงปรารถนา และอดมการณของหนมสาว ใหเหลอเพยงสสนอนหมนหมองไมกส ผวหนงของตนแบบนนถกลดทอนจนเหลอเพยงสเทาหมน แววตาอนมงมนถกน าออกไปเสย บคคลในภาพไมวาจะเปนหญงสาว หรอชายนม มสภาพไมตางจากประตมากรรมไรชวตชวา นอกจากนความลกลวงตาของฉากสถาปตยกรรมแบบกรก-โรมน อนแสดงถงความยงใหญ และสงคมซงอดมไปดวยวทยาการ ความรอบรถกลดทอนลงจนเหลอเพยงแคความพรามว และมด

83

หมน รายละเอยดเหลานสะทอนมมมองของศลปนตอการเรยกรองทางประชาธปไตยในปจจบนวาแทจรงแลวเปนเพยงแคกลนอายทางรปแบบบางประการจากอดตทปราศจากจตวญญาณ การตอส ทางการเมองเปนไปเพยงแคผลประโยชนของคนบางกลมเทานน ภาพของการตอส ทางประชาธปไตยทเคยเคลอนไหวอยางทรงพลงในปจจบนจงเปนเพยงแคภาพเคาลางในอดตอนหางไกล ความหางไกลดงกลาวถกตอกย าดวยชนสมดสนททเคลอบทบภาพเขยนลงไปอกชน ราวกบรางของบคคลทไรชวตอยเปนทนเดม ถกฝงกลบอยางสมบรณ

นอกจากน ความเปนมตลวงตาถกท าลายอยางตอเนองดวยปรมาตรของสทหนาหนก เปนกอนนนอยางชดเจน จนบางสวนนนไหลลงมาทบทศนมตทแสดงความลก ทงระนาบสบาง กอนสบาง กระจายตวอยทวระนาบ ยงตอกย าความไมจรงแทของอดมการณทยดถอ สอซงแสดงตวชดเจนในฐานะสงทประกอบสรางขนเปนชนงานแทนทจะหลบซอนอยภายใตรปราง และรปทรง สงผลใหภาพลวงตาดคลายกบวาก าลงจะแปรเปลยน กลบกลาย ( transform) เปนระนาบแบนๆของวสด การเสอมสลายของรปทรงทดไรชวตชวาเหลานอาจเปนการแสดงความตายของอดมการณทยงใหญในอดตอนหางไกล ทแมจะสามารถเหนเคาลาง และรายละเอยดบางประการเพอใหหวนร าลกนกถงอยบาง แตกไมมวนจะเขาถง และสมผสถงไดอยางเตมท มากไปกวานน มใชเพยงกระบวนวธการประกอบสรางเพยงอยางเดยวทมอบนยยะรวมสมยทบซอนลงไปบนวาทกรรมเดม การกรอบภาพ และน าเสนอในลกษณะหนงกรอบใหญ ประกอบกบสองกรอบยอยยงมอบความหมายบางประการเพมเตมลงไปใหกบชนงานเชนเดยวกน

จะเหนไดวา จากรายละเอยดทไดไลเรยงกายภาพผลงานไปในบททสองนน ศลปนไดกรอบภาพในสวนของทหารหนมทงสามไวในกรอบกลางซงมขนาดใหญทสด และมกรอบเรยวยาวขนาบอยทงสองขางโดยแมจะมสงเทากน แตกความกวางครงหนงของกรอบกลางเทานน องคประกอบลกษณะนยอมสะทอนไปถง ฉากประดบแทน (altarpiece) ลกษณะฉากสามบาน (triptych)ในครสตศาสนา ซงมกบรรยายภาพฉากส าคญในพระคมภร และเหตการณทเกยวเนองเชนฉากการตรงกางเขนของพระเยซ และขนาบขางดวยเรองราวฉากพระประสตกาล และการน าพระศพลงจากางเขนเปนตน4 นยยะทางศาสนาถกพวงเขามาในผลงานโดยองคประกอบ หากแตศลปนมไดมเจตนาวพากษศาสนาแตประการใด เพยงแตเปนการเปรยบเปรยมมมองของสงคมทมตออดมการณในอดตวาเปนเรองความศรทธา และความเชอมากกวาเหตผล ซงทงสองสงนนไป

4 จอรจ, เฟอรกสน, เครองหมายและสญลกษณในครสตศลป, (แปลจากเรอง Signs and Symbols

in Christian Art โดย กลวด มกราภรมย), พมพครงท7, (กรงเทพมหานคร: อมรนทร, 2556), 108-109.

84

ดวยกนไดดกบระบบศาสนา แตแนนอนวาไมคอยส ดนกเมอน ามาใชกบอดมการณทางการเมอง การเมองซงเตมไปดวยความศรทธา จนถงขนงมงาย และปราศจากเหตผลนนเปนอกประเดนหนงทศลปนตองการขบเนนในผลงาน องคประกอบทงสามบานยงแสดงถงการจดการสญลกษณเดมในภาพไมวาจะเปนทหารหนม หญงสาว และผ เปนบดา ซงแมจะมความหมายเดม แตกให เกดระเบยบทางทศนะเสยใหม และเปนการเปลยนสญลกษณเหลานนใหกลายเปนวตถไรชวตซงถกศลปนแยกสวน และแผกระจายออกใหเหนคลายชนสวนอวยวะทถกช าแหละ และจดวางใหเหนอยางเปนระเบยบ แทนทจะปลอยใหสญลกษณขางตนมปฏสมพนธกนอยางมชวตชวาเชนเดม

วเคราะหสรปกระบวนรปทางความคดในชวงเรมตนสรางสรรค

จากขอเขยนขางตน จะพบวาศลปนไดแยกการกระบวนการสรางสรรคในเชงรปแบบ ออกจากความคดค านงทมตอผลงานอยางสนเชงในการอภปราย สงนยอมสะทอนถงภาวะของการทศลปนยงขาดประสบการณในการเชอมประสานโลกแหงปรากฏการณ เขากบโลกแหงขอมลอนเปนภววสยไดอยางแนบเนยนเพยงพอ อกทง ขอมลมหาศาลทถกใชอางองเพอประกอบเพอเสรมสรางความแขงแกรงใหกบประเดนสอสารนน กดคลายจะถกใหความส าคญเสยจนบดบงสาระทแทจรงของผลงาน ดงจะสามารอภปรายรายละเอยดไดดงตอไปน

1.วเคราะหลกษณะของกายภาพผลงาน

เพอทจะแสดงความเปนวตถของผลงาน จะพบวาศลปนไดท าการลดทอนทศนมตของวตถในภาพเสยดวยการสรางฉากของพนทอนเรยบแบน ไวแทนทโครงสรางอาคารตระการตา โดยเหลอเคารางไวเพยงเสาปนอนเลอนราง สสนในภาพถกลดทอนลงโดยยงมไดอางองแรงบนดาลใจจากภาพถายโบราณ ซงจะสามารถเชอมโยงถงประเดนดานความตาย และการด ารงอยในสถานะ “วญญาณ” ของเสยงเพรยกรองประชาธปไตยในโลกโบราณ ทยงคงถกปลกขนมาหลอกหลอนสงคมอยทกครงทมการอางองถงเหตการณน ซ าแลว ทงภาพยงถกลดทอนทศนมตลงอกดวยการฉาบเคลอบชนสด าเบาบาง เพอขบเนนใหกอนสนามธรรมทถกกระจายตววางไวในสวนตางๆนน ปรากฏขนอยางเดนชด และดเหมอนวาจะด ารงอยแยกสวนกนกบภาพกลมบคคล แมจะประสบความส าเรจใหแงการท าใหภาพเขยนทมชวตชวาของ Jacques-Louise David ตายลงอยางสนเชง หากแตผ เขยนไมแนใจวาศลปนประสบความส าเรจเทาใดนกในการปลกชวตดวยการสงเคราะหภาพเขยนขนใหมดวยกระบวนการขางตน เนองจาก ล าพงการขจดสสนทเคยสดใส หรอการวาดให

85

ภาพบคคลนงแขงราวกบหนปนปน ไรซงแววตา เหลอไวซงกรยาอาการทถกแชแขงไวอยางนน หรอการสรางพนทใหมใหกบตวละคร กดเพยงพอทจะก าจดเอาอตลกษณทเคยพวงตดมากบภาพเขยนออกไปในระดบหนง แลวสถาปนาบคลกใหมของศลปน ประทบลงไปบนผลงาน การเคลอบปดผลงานดวยชนส มแตจะท าใหการแรงจงใจทางทศนะเพยงประการเดยวทหลงเหลออยในภาพเขยน นนกคอปรมาตรทแนนหนกอนเปนจดเดนของภาพเขยนในลกษณะ Neo-classical นนถกบนทอนลงไปเสย หรอหากศลปนอางถงความเรยบแบน กควรจะกระท าดวยกระบวนการอน เชนสรางความเรยบแบนบนพนผวใหเกดขนจรง โดยยงรกษาทศมตของผลงานใหครบถวน ในลกษณะน กอนสอนแสดงถงปรมาตรอนหนาหนก และมความเปนนามธรรมสงขางตน จงถกศลปนตอรองกระทงสามารถด ารงอยกบภาพเขยนไดอยางกลมกลนในระดบหนง ซงผ เขยนมความเหนวา ความกลมกลนระหวางสองสวน (ซงศลปนอาจพจารณาวาเปนขอดในเวลานน) บนทอนความชดเจนในการสอสารอยางเทาเทยมกนกบการทมนบนทอนความนาสนใจทางทศนะเพยงอยางเดยวทหลงเหลออย เนองจาก ประวตศาสตรของประเดนสอสารนนเตมไปดวยความรนแรง เชนการปฏวต การสงหารคนนบพน การนองเลอด การทรยศหกหลง ความค มคลง ผลประโยชน ฯลฯ ภาพปรากฏของผลงานจงควรแสดงถงความขดแยงอยางถงแกน กลาวคอ ควรแสดงใหเหนถงความยอนแยงระหวางภาพกลมวรบรษสงครามซงถกจ าลองอยางมปรมาตรนนหนาครบถวนนน ก าลงแตกสลาย ละลายไหลรน เปลยนสถานะลงมาเปนเศษซากของเหลวไรคณคา นาขยะแขยง อกประการหนง การกระจายตวของกลมกอนสตามจดตางๆของภาพกสะทอนความค านงถงความลงตวเชงทศนะมากเกนไป กระทงเจอจางความเขมขนของภาวะกลายรปอยางแทจรงของภาพประวตศาสตร ไปสวตถทางจตรกรรม

อยางไรกด ขอดเชงทศนะทผ เขยนเหนวาเปนสงซงมชนเชงทสดในผลงานคอ การตดแบงกรอบภาพออกเปนสามสวนโดยอางองถงประดษฐกรรมทางศาสนา ซงถกสรางขนเพอการบชาอยางงมงาย ไมตางจากประชาธปไตยซงมกถกอางถง หรอผลตซ าอยบอยครงในสงคมราวกบเปนพระเจาในโลกใหม ทซงมอ านาจในการบนดาลใหเกดทกสง มความสมบรณ เทยงแท ทวาไมเคยปรากฏกายใหเหนอยางเปนรปธรรม รวมถงการเชอมโยงอตราสวนในผลงานกบภาพตนแบบดวยอตราสวนเทาจรง กยงสงผลใหไมเพยงสาระทางความหมายในความทรงจ าของผดดเนนย ามากขนเทานน แตรวมไปถงสาระทางความรสกส าหรบผดซงยงไมเคยสมผสงานจรง อาจถกสะทอนผานอตราสวนในผลงานมาสผดไดในระดบหนง นอกจากน การจดเรยงบคคลในภาพเสยใหม ใหเกดการกอรปของเนอหาทไมซ าเดม กตอกย าการปรากฏตวของผ เขยนคนใหม (the new author) ซงพรอมจะประกอบสรางวาทกรรมรวมสมยนทบซอนลงไปอกชนเชนเดยวกน

86

2. วเคราะหเนอหาของผลงาน

จากทศลปนไดท าการอภปรายเกยวกบเนอหา จะพบวา ศลปนไดหยบยกเอาทฤษฎวาดวยการทบซอนของกระบวนรปวาทกรรม รวมไปถงการกอรป แปรเปลยน กระทงเชอมประสานกบบรบทอนๆในสงคมอยางโบราณคดวทยาทางความร (archeology of knowledge) ซงศลปนกไดท าการแยกสวนวาทกรรมทกอรปขนเปนสชนใหญๆ กลาวคอ ในชนโบราณวาดวยเหตการณในอาณาจกรโรมน ทถกน าเสนอผานนทานการสรบระหวาง Alba Longa และกรง Rome ตอมาคอชนของวตถตนแบบ ซงประกอบดวยหลายประเดนดวยกน กลาวคอ ความสมพนธระหวางบรบทในสงคมชวงครสตศตวรรษท 18 และความนยมตอศลปะแบบกรก-โรมน ซงจะน าไปสการก าเนดของยคภมธรรม และตามมาดวยการปฏวตเปลยนแปลงระบอบการปกครองครงใหญในชวงค.ศ.1789 ความไรเสถยรภาพทางการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชยทศลปนเทาความยาวไกลไปถงสมยพระเจาหลยสท 14 ทงหมดน ามาสการเกดขนของวตถตนแบบทนบเปนจดทปมวาทกรรมมาทบซอนกนอยางยงเหยงทสด จากนนจงน ามาสชนทสามกลาวคอ การกลาวอางการปฏวตฝรงเศสในการเคลอนไหวทางประชาธปไตยตางๆ กระทงภาพเขยนซงเปนหลกฐานเชงภาพเพยงอยางเดยวของเหตการณ กลายเปนสญญะทางประชาธปไตยโดยตวของมนเองในทายทสด และชนสดทายวาดวยการปรากฏตวขนของวาทกรรมใหม ซงถกสงเคราะหขนโดยตวศลปนเอง

อยางไรกด เ มอพจารณาถงส งซงสามารถปรากฏขนอยางเปนประโยชนระหวางกระบวนการสอสารระหวางผลงาน และผดนน จะพบวา มนอยอยางยง หากเทยบเคยงปรมาณของขอมลอนเปนภววสยดงทกลาวมาในขางตน แทบจะเปนไปไมไดเลยทผดซงเตบโตในบรบทรวมสมย และไมเคยศกษาประวตศาสตรการเมอง การปกครองตะวนตก จะสามารถเชอมโยงกบชนขอมลในระดบบรรพกาลอยางการรบพงกนระหวางสองเมองใหญ หรอแมกระทงขอมลเกยวกบบรบททางการปกครองของฝรงเศสในชวงครสตศตวรรษท 17 -18 ผานงานจตรกรรมเพยงชนเดยว ปญหาขางตนน ามาซงทางแกไขสองกรณ อนไดแกประการแรก ศลปนควรหาชองทางการระบายขอมลทอดแนนอยเบองหลงใหปรากฏชดในระดบการน าเสนอผลงาน เชน การน าเสนอขอมลอางองประกอบภาพเขยน ท าแผนผงเชอมโยง ท าสารคดสน ฯลฯ เหตเพราะล าพงองคความรของผด ซงกระจายตวออกอยางเปนอตวสยนน มสามารถเขาถงชนขอมลในเชงลกของภาพเขยนไดเลย ประการตอมาคอ การมงเนนสาระไปทวตถ และลดการใหสาระเชงขอมลอนเปนภววสย เนองจาก ความตนเตนจากการปะทะกนของขอมลในผลงานชนน กลบปรากฏอยบนเอกสารประกอบผลงาน มใชบนพนผวของผลงาน การส รบอยางดเดอดนนเกดขนระหวางชนวาทกรรมทไรรป ทแฝงฝงอยางแนบเนยนในวตถ และจะไมสามารถถกรบรไดหากปราศจากซงการวเคราะหแยกสวนใหเหน

87

โดยละเอยด ซงศลปนท าไดอยางดบนกระดาษ ซงไมนาจะตรงตามจดประสงคของศลปนเทาใดนก การเพมความส าคญใหกบการน าเสนอในระดบผว เพอดงดดผด อาจท าไดโดยท าใหภาพของความขดแยงปรากฏชดเปนรปธรรมมากกวากอนสทหยดยอย เชน ประกอบรปของเหตการณในชนวาทกรรมตางๆเพมเตมเขาไป หรออาจประกอบสรางรปทรงนามธรรมซงสามารถเชอมโยงกบความหมายทเปนภววสยไดมากขน เปนตน

88

ภาพท 10 ผลงานชนเรมแรกของโครงสรางทางความคดทมตอจตรกรรม และประวตศาสตร ชอ Do you hear the people sing? ขนาด 150 x 250 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

89

ผลงานชวงกอนวทยานพนธในระยะท1 (ชวงระหวางระดบชนปท4ภาคเรยนท1)

เมอพจารณาโดยภาพรวมจะพบวา ในระยะน ศลปนหมกมนอยกบการพฒนาเชงรปแบบมากกวาการมงพฒนาดานทศนคต หรอการประกอบสรางเนอหาทมชนเชงเพอสะทอนความเปนจรงใดๆ ผลงานทงหมดโดยรวมจงเตมไปดวยรปแบบทหลากหลาย นาสนใจ มการหยบยกเอาสญญะ หรอทศนธาตทมรนแรงในเชงทศนะสง มาปะทะกนอยางออกรสบนผนผาใบ ทวา ความลมลก หรอความหนกแนนในเชงเนอหาทเคยปรากฏใน Do you hear the people sing? นนกลบดอยลงไป กลายเปนการน าเสนอประเดนทางสงคมตางๆอยางผวเผน และปราศจากการเชอมโยงกนอยางมเอกภาพ เชนเรองเพศ ระบอบการปกครอง ความรก จะมกเพยงแคการหยบยกหลกฐานของเหตการณทางการเมองในชวง 6 ตลาฯมาน าเสนอใหมเทานนทนาสนใจ ซงทงน จะเปนสงทผ เขยนจะท าการวเคราะห และวพากษโดยละเอยดตอไปขางหนา อยางไรกด ระหวางประกอบสรางชนงานในแตละชด ศลปนไดท าการบนทกความคด หรอขอมลโดยคราวส าหรบอางองเพอประกอบการสรางสรรคในแตละครงเอาไว ผ เขยนจงไดน าขอมลอางองซงแทรกสอดทศนคตของศลปนในชวงเวลาตางๆมาประกอบเพอการวเคราะห เพอจะเปนประโยชนตอการท าความเขาใจรปรอยทางความคดของศลปนตอไป

รปรอยทางความคดชวงกอนศกษาในระดบชนปท 4 ดวยการอาองขอเขยนซงศลปนไดบนทกไวในชวงเวลาดงกลาว

ประเดนทมความสนใจ

ศลปนมความสนใจในประเดนซงเปนพนฐานของงานจตรกรรม ซงประกอบไปดวยสองประเดนยอยหลกๆซงจะไลเรยงตอไปไดดงน

1. ความเปนภาพ และกระบวนการสรางภาพในฐานะงานจตรกรรม

โดยสวนตว ค าจ ากดความของค าวาจตรกรรมส าหรบตวศลปนนนอาจหมายถง ”ปฏกรยาของทศนธาตบนพนระนาบ” ซงในทน หากพจารณาจากงานศลปะประเภทนามธรรมจะพบวางานศลปะประเภทดงกลาวมงแสดงออกถงทศนธาต อนเปนสวนประกอบพนฐานของการมองเหนโดย

90

ปราศจากการมงน าเสนอเรองราวในประเดนใดๆ หากแตส าแดงพลงของตวมนเองในฐานะวตถซงประกอบกนขนเปนปรากฏการณทางการมองเหน อนตรงกนขามกบงานในลกษณะFigurative ซงมงน าเสนอเรองราวตางๆ และซอนสาระของวตถไวเบองหลงการลวงตาดวยกระบวนการทางจตรกรรม

หากแตในอดตเรอยมาจนถงปจจบน ภาพทถกสรางขนมมากมายมหาศาล ดวยกระบวนการทตางกนออกไป ดงนน จงน าไปสค าถามทวา

1.1มความเปนไปไดหรอไมทเราจะพจารณาภาพซงมอยดาษดนในประวตศาสตรในฐานะวตถเชนเดยวกบทศนธาต และน ามาใชเปนพนฐานของการประกอบสรางใหมเปนชนงานจตรกรรม

1.2 เนองจากทงภาพทางประวตศาสตร และทศนธาตตางๆดงทกลาวมานนมคณสมบตเฉพาะทแตกตางกน กลาวคอ ทศนธาตสามารถส าแดงพลงไดดวยการถกรบรผานประสาทสมผส และเชอมโยงโดยตรงเขาสภายในอนจะกระตนใหเกดการปรงแตงตอไป หากแตภาพทางประวตศาสตรนน มพลงแหงขอมลซงตองอาศยการพจารณา และองคความรพนฐานซงมรวมกนระหวางศลปน และผดงาน ดงนนการสรางสรรคชนงานดวยกระบวนการดงกลาวจงเปนการประกอบสรางดวยการปะทะกนระหวางพลงของขอมล และพลงของทศนะ สงทกลาวมาขางตนมความเปนไปไดมากนอยเพยงใด

1.3 ขอบเขตของงานจตรกรรมซงดเหมอนวามความชดเจนนน อนทจรงแลวมความชดเจนมากนอยเพยงไร ยกตวอยางเชน ในปจจบน เราสามารถแบงภาพนามธรรมออกจาก ภาพซงแสดงรปธรรมไดออกจากกนอยางเดดขาดหรอไม กลาวในอกแงหนงคอ ภาพนามธรรมนนปราศจากเนอหาอยางแทจรงหรอไม และภาพซงมความเปนรปธรรมปราศจากสาระของวตถไดอยางแทจรงหรอไม สงเหลานอาจตองพจารณาในหวขอถดไป

2. การรบรภาพ ประสบการณ และการก าเนดของเนอหาในฐานะงานจตรกรรม

หากพจารณางานจตรกรรมในฐานะตวกลาง (Media) ศลปนจะถกกนออกหางจากกระบวนการก าเนดของเนอหาทางศลปะ (content) เนองจากสดทายแลวหากตดเรองบรบททแวดลอมชนงานศลปะออกไป เนอหาของชนงานทเกดขนนนจะเกดขนระหวางชนงานศลปะและผ

91

ด ศลปนทหนาทควบคมคณภาพของชนงานศลปะเพอใหประสบการณของผดมความใกลเคยงกบตวศลปนเทานน หากพจารณาในประเดนนใหลกลงไป ประสบการณทเกดขนระหวางชนงาน และผ ดนนจะไมมความเกยวของใดๆกบศลปนอกตอไป เนองจากเมอผ ดถกกระตนดวยตวกลาง (Media) การปรงแตงใหเกดความรสก หรออารมณสะเทอนใจยอมตองอาศยการประกอบกนของประสบการณเดม ในแงน ความรสกทเกดขนจากการรบรชนงานศลปะจงเปนการเชอมโยงผ ดกลบเขาสประสบการณของตนเอง และการประกอบกนของเศษเสยวประสบการณทกระจดกระจาย รวมดวยกบประสบการณใหมซงกคอการรบรชนงานตรงหนา จะเกดเปนประสบการณเฉพาะระหวางผด และชนงานศลปะชนนนๆ

ดงนนจะพบวาหากพจารณากระบวนการดงกลาวขางตนโดยละเอยดแลว ขอบเขตของงานนามธรรม และงานซงแสดงรปธรรมนนพราเลอน และขาดความชดเจน กลาวคอ เมอเนอหาเกดระหวางผดและชนงานแลว ศลปนไมสามารถหยดการจนตนาการ หรอการปรงแตงเนอหาของคนดตองานชนนนๆ ในอกทางหนง สาระทางวสดของภาพในลกษณะส าแดงรปธรรม กเปนปจจยหนงในการเพมคณคาใหกบชนงานนนๆเชนเดยวกน

นอกจากนน เมอศลปนเลอกหยบยกกระบวนการแบบดงเดมมาใช ชนงานเหลานนยอมอางองประวตศาสตรของตวมนเองอยางหลกเลยงไมได เนองจากศลปนไมสามารถกนผดออกจากองคความรทางประวตศาสตรจตรกรรม และมงน าเสนอเนอหาภายในภาพโดยไมสนใจสาระของความเปนวตถ(อยางในครสตศตวรรษท15เปนตนมาจนกระทงปลายครสตศตวรรษท19) ดงนนภาพเขยนในลกษณะรปธรรมทกภาพในปจจบนยอมแสดงสาระของความเปนวตถของตวมนเอง ไมมากกนอย

ขอมลอางองประเภทภาพถาย

นอกจากประเดนทกลาวมาขางตน ภาพทางประวตศาสตรประเภทหนงซงมความนาสนใจในหลากหลายมมมองกคอ “ภาพถายทางประวตศาสตร” ดงจะไลเรยงไดดงน

1. ประการแรก ภาพถายทางประวตศาสตรนนมการเชอมโยงเขาสความเปนจรงในทศทางทแตกตางออกไปจากภาพวาดทางประวตศาสตรกลาวคอ ภาพวาดทางประวตศาสตรคอการประกอบกนของเศษเสยวเวลาขนใหมจนกลายเปนอดมคตซงมเวลาเปนอนนตอยภายใน หากแตภาพถายทางประวตศาสตรคอการหยดเสยววนาทในประวตศาสตรในคางไวอยางนน ดงนน แม

92

ทางกายภาพ ภาพถายจะมความเปนวตถอยสงมากเพยงใด(โดยเฉพาะภาพถายโบราณซงพราเลอน) ผดจะสามารถสมผสถงมตแหงอดตซงมความเปนจรงไดเขมขนมากกวาภาพทถกสรางขน ดงนนเมอน าภาพถายทางประวตศาสตรเหลานนมาสรางใหมอกครง มตของเสยววนาทแหงความจรงเหลานนยอมถกถายโอนไปสงานจตกรรมทมภาพถายนนเปนตนแบบดวยเชนเดยวกน

2. ในทางกลบกน ทงพนผว ส รองรอย และความพราเลอนอนเปนคณสมบตของภาพถายแบบโบราณอนแสดงถงประวตศาสตรอนยาวนานนน ยงสามารถสงผานคณสมบตของความเปนจรงบางประการไปสภาพใดๆซงปรงแตงดวยกระบวนการดงกลาวดวยเชนเดยวกน

3. หากตองการแสดงพลงของขอมลผานภาพ การใชคณสมบตขางตนของภาพถายในการน าเสนอภาพใดๆ ยอมลดความส าคญทางทศนะ และเพมความเขมขนดวยมตความเปนจรงในลกษณะเดยวกนกบทภาพถายม

การสรางสรรค

เนองจากงานของผมโดยมากแลวมกเกยวของกบความเปนจตรกรรม และประวตศาสตรของตวมนเอง กลาวไดอกประการหนงวา เปนการทดลองหาขอบเขต และทาทายขอจ ากดทางประวตศาสตรของตวสอเดม หากแต ดงทกลาวไวขางตน ผมไดทดลองน างานจตรกรรมประเภทนามธรรม หรอจตรกรรมซงปราศจากเนอหาซงเปนขอมล และงานจตรกรรมประเภทแสดงรปลกษณ ซงอางองจากภาพถายทางประวตศาสตร มาท าการผสมผสาน เชอมตอ ปะทะ ฉาบเคลอบ ฯลฯ เพอทดลองหาความเปนไปไดในทางสรางสรรค ดงนนหากพจารณาจากตวงาน จะสามารถสรปสาระของชนงานไดเปนสองประเดนหลกอนประกอบไปดวย

1. สาระทางทศนะ

เนองจากภาพซงแสดงรปลกษณชดเจนถกท าใหสญเสยความชดเจนดวยกระบวนการทางจตรกรรม และวสดทางจตรกรรมแสดงตวอยางชดแจงเพอน าเสนอตวมนเองในฐานะสาระของชนงาน ดงนนในแงหนง ภาพซงแสดงรปลกษณเดม เมอถกลดความส าคญลง ความหมายทเกยวโยงกบภาพกพราเลอนไปดวย และอาจถกพจารณาเปนเพยงแคทศนธาตประเภทหนงซงเปนสวนประกอบของชนงานเทานน ผลงานในชดนจงคลายกบเปนการทดลองหาความเปนไปไดเพอสรางผลทางทศนะแบบใหมในทางจตรกรรม

93

2. สาระทางเนอหา

เนองจากสวนหนงของชนงานประกอบไปดวยภาพซงอาจเปนภาพถายทางประวตศาสตร ภาพวาดทางประวตศาสตร ฯลฯ ดงนน ไมวาจะถกน ามาดดแปลงอยางไร ภาพเหลานนยงคงสอสารเนอหาเดมไดไมเปลยนแปลง และยากทจะลบเลอนขอมลเหลานน เมอภาพดงกลาวมาปะทะกบภาพในลกษณะนามธรรม หรอภาพซงไรเนอหา ในทางหนงดงทไดกลาวขางตน ภาพซงแสดงรปลกษณกไดกลายเปนเปนทศนธาต เตมเตมความสมบรณทางทศนะใหชนงานเทานน หากแตในอกทางหนง ภาพนามธรรมกสามารถสอสาร หรอเพมเตมความหมายใหกบภาพทางประวตศาสตรเดมไดเชนเดยวกน ดงนน การน าภาพตนแบบมาเปนสวนหนงในการสรางสรรคชนงาน จงมอาจหลกเลยงประเดนการตความ และวพากษวจารณเนอหาเดมซงตดมากบภาพตนแบบไปได

3. สาระของตวสอ

เนองจากชนงานถกสรางสรรคขนดวยกระบวนการแบบดงเดม กลาวคอ สน ามนบนผาใบ ดงนน ยอมหลกหนไมพนทชนงานชนนนๆจะตองอางองถงประวตศาสตรของตวสอเองดวยเชนกน ในกรณน ชนงานเหลานลวนเกยวของ เชอมโยงกบประวตศาสตรจตรกรรมในหลากหลายมต ไมวาจะเปน ประวตศาสตรของสอซงใชบนทกเรองราวส าคญตางๆ หรอแมกระทงเปนเครองมอทางการเมอง ประวตศาสตรของการแบงประเภททางจตรกรรม เปนตน

สรป

ในแงน จะพบวาภาพทงสองประเภทตางเตมเตมทงทางเนอหา และทศนะ ซงกนและกน จงน าไปสขอวพากษทางประวตศาสตรซงวาดวยการแบงประเภทของภาพ โดยแทจรงแลว ขอบเขตของภาพทงสองประเภทนนพราเลอน ไมชดเจน และถายทอดไปมาซงกนและกนโดยตลอด น าไปสประเดนการวพากษวจารณเนอหาซงตดเนองมากบภาพตนแบบ นอกจากประเดนดงกลาว ประวตศาสตรของตวสอเองกถกตงค าถามในหลากหลายมต

94

วเคราะหความคดในชวงกอนระดบชนปท 4

ในระยะน จะพบวาศลปนยงคงหมกมนอยกบสาระทางทศนะ กบความพยายามทจะหาความหมายในเชงญาณวทยาจากการน าเสนอสาระผานตวสออยางสน ามนบนผนผาใบ มากกวาทจะเสาะแสวงหาประเดนสอสารทจดเจน อยางไรกด ศลปนไดเผยทศนะทนาสนใจ อนเปนความคดทถกพฒนาตอเนองมาจนกระทงปจจบน นนคอทศนะตอความเปนภาพ กระบวนการสรางภาพในฐานะงานจตรกรรม ซงยนยนทศนะวาศลปนมไดแยกขาดภาพทแสดงรปลกษณ (figurative) ออกจากภาพเชงนามธรรม (abstract) อยางเดดขาดแตอยางใด รวมไปถงทศนะตอการก าเนดของเนอหาจากการรบรภาพ ซงปรากฏขอสรปวา ผ เขยนพจารณากระบวนการขางตนในลกษณะของการ “สะทอน” (reflect) ประสบการณสวนตวอยางเปนปจเจก มากไปกวานนยงเปนครงแรกทปรากฏทศนะเกยวกบภาพถาย ทงในแงกายภาพ และความหมายทตดพวงมากบตวสอ รวมไปถงการถายโอนคณสมบตตางๆเหลานนขามสอดวยการล าลองลกษณะทางกายภาพบางประการ แมจะมไดอภปรายโดยละเอยดในประเดนขางตนกตาม

95

Adam และ Eva จดเรมตนของการศกษาในระดบชนปท 4

กอนการวเคราะห และวพากษผลงานชดน ผ เขยนขอแทรกเนอความทตวศลปนไดบนทกเกยวกบประเดนสอสารไวในเวลาขางตนไวดานลางเสยกอน เพอจะเปนประโยชนแกการท าความเขาใจบทวพากษของผ เขยนตอศลปนตอไป

ขอมลสรางสรรคผลงานชด Adam และ Eva

ศลปนตองการวพากษเรองความเทาเทยมของมนษย และสงคมในอดมคต เนองจากสงคมปจจบนเปนสงคมซงใฝหาความสมบรณแบบในทกดานโดยมองขามขอเทจจรงบางประการทวาความสมบรณแบบสงสดแทจรงนนไมม ทกสงลวนสมพนธ เชอมโยงกนในลกษณะเครอขาย ไมมแบบแผนทางสงคม การเมอง การปกครอง หรอความเทาเทยมอยางแทจรงในโลก มมมองสงคมในอดมคตถกสรางขน และถกผลตซ าหลายครงในประวตศาสตรซงในแตละครงลวนเปนไปเพอผลประโยชนทางการเมอง การแผขยายอ านาจของมหาอ านาจในยคลาอาณานคม หรอเปนแนวคดในลกษณะModernism ซงสะทอนความพยายามอยางสนหวงของมนษยในการก าจดความเปนจรงทยากจะยอมรบวาจกรวาลแหงนซบซอน อนตราย และคาดเดาไมได

ทงน ผ เขยนไดพยายามสะทอนมมมองความไมเทาเทยมกนของมนษยดวยการหยบยกเอาเนอหาซงเปนเรองราวอนเปนจดก าเนดของประเดนทงหมดคอภาพของมนษยคแรกภายใตการสรางสรรคของพระเจาผซงทรงอ านาจสงสดแหงจกรวาล ดงทกลาวมาขางตน ผ เขยนไดน าภาพนามธรรมซงภาพหนงประกอบดวยโทนสประเภท Additive colors (สของแสง) อกภาพหนงประกอบไปดวยโทนสประเภท Primary Colors (สแมส) มาวางแทนทสวนบนของรางกายอดม และเอวาตามล าดบ อกนยยะหนง ผ เขยนก าลงเลาเรองเพศชายดวยความสวาง และเลาเรองเพศหญงดวยความเคลอนไหวภายใตเงามด เนองจากตามพระคมภรบาปแรกของมวลมนษยถกโยนความผดใหเปนสงทกอขนโดยเพศหญง สงนสะทอนใหเหนภาพอดมคตของมนษยซงสภาวะการสรางโลกนนควรจะเปนสภาวะซงสะอาด บรสทธ ยตธรรม เฉกเชนสงคมในอดมคตซงเราใฝฝนหา หากแตกยงคงมความอยตธรรมอยในนน เพศชายยงคงเหนอกวา เพศหญงเกดจากซโครงเพศชาย และเปนผหยบยนบาปแรกใหเพศชายแปดเปอนดวยความเขลา ค าถามทผลกดนใหหาค าตอบ แมจะยงไมใชขอสรปเสยทเดยว คอ ความเทาเทยมทเราเพรยกหานนมจรง หรอเคยมอยจรงหรอไม

96

แมในโลกแหงพระผ เปนเจา หรอเทพต านานอนเปนอดมคตสงสดของมนษยยงดางพรอยในประเดนดงกลาว

บทวเคราะห และวพากษผลงานในชด Adam และ Eva

ศลปนเรมตนเกรนดวยธรรมชาตโดยภาพรวมของมนษยและสงคม โดยมงเนนไปทภาวะหลงสมยใหมทซงความบรบรณของโลกแหงอดมคตนนไดลมสลายลงอยางถาวรเสยแลว และประเดนทศลปนมงเนนคอประเดนดานความเทาเทยม ซงศลปนมความเหนวาเปนสงซงมเคยมปรากฏอยบนโลก มใชเพยงแคยคหลงสมยใหม ทวายอนกลบไปเสยตงแตตอนพระเจาสรางโลกเสยดวยซ า โดยยกกรณการสรางเพศหญง และชายซงสะทอนความล าเอยงชดเจน (ตามทศนะของศลปน) ในกระบวนการ จากนนจงเรมตนเชอมโยงมาสกระบวนการสรางสรรคซงในแงนศลปนไดเชอมประสานภาพเชงนามธรรมเขากบภาพเขยนซงดดแปลงมาจากภาพพมพของ Albretch Durer จตรกรเยอรมนในชวงฟนฟศลปวทยา

เมอเปรยบกบประเดนทเคยสอสารแลว จะพบวา การมงวพากษประเดนเรองความไมเทาเทยมกนทางเพศโดยปราศจากโครงสรางเนอหาทหนกแนนเพยงพอมารองรบผลงาน หรอ การสอสารถงประเดนขางตนอยางไมเฉพาะเจาะจงนน ปราศจากความหนกแนน และลมลกเทาทควร อกประการหนง แมเรองความไมเทาเทยมทางเพศจะประเดนทของเกยวกบโลกรวมสมย ทวากยงหางไกลกบบรบทของศลปน ท าใหยากแกการเชอมโยงใหคลอยตามของผด และยากขนไปอก เมอศลปนมเจตนาใหเกดการเชอมโยงจากประเดนดงกลาวไปสเรองความไมเทาเทยมกนในดานอนๆ

อยางไรกด จดแขงของผลงานชนนคอ กระบวนการสอสารเชงภาพทดลงตว และเขมแขงขนอยางมากเมอเปรยบเทยบกบผลงานชดกอนหนา ภาพในสวนแสดงรปลกษณ กบสวนนามธรรมนนถกแบงออกเปนสดสวนทลงตว กลาวคอ มความโดดเดนเทาเทยม และสอดรบกน สงผลใหการสงผานสาระทงสองสวนเปนไปอยางลนไหล และสามารถพสจนสมมตฐานของศลปนเกยวกบญาณวทยาวาดวยการพจารณาภาพในฐานะวตถไดเปนอยางด ภาพในสวนนามธรรมนนทรงพลงและการใชปฏกรยาเชงการรบรผานเลนสตามาเปนเครองมอสอสารกประสบความส าเรจเปนอยางด แมวาผ เขยนจะมความเหนแยงเกยวกบการฉาบเคลอบสด าเพอลดทอนทศนมตของภาพใหดเรยบแบนกตาม แตในชนน กนบวาไมไดบนทอนคณภาพของผลงานมากจนเกนไปนก

97

ภาพท 11 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 1-2 ชอ Adam & Eva ขนาด 100 x 200 เซนตเมตร (ตอชน) เทคนค สน ามนบนผาใบ

98

Red no.1-3

ดานลางเปนขอมลซงศลปนไดท าการบนทกไวระหวางการสรางสรรคผลงานในชดน

ประเดนใหมทมความสนใจ

1. หากขยายขอบเขตของขอมลซงใชเปนพนฐานของการประกอบสรางผลงานศลปกรรม จากเฉพาะภาพทางประวตศาสตร มาเปนวตถทางประวตศาสตร ซงหมายรวมศลปวตถซงมลกษณะสามมต หรอแมกระทงการน าองคประกอบบางประการจากภาพตนแบบมาจดการใหมผานกระบวนการจดแบบ เนองจากสาระของชนงานโดยแทจรงแลวอยทความเปน ”รปแทน” (icon) ของงานศลปกรรมชนนน ซงมความเชอมโยงกบเรองราว หรอ ประเดนทตองการจะวพากษวจารณ หรอตงค าถาม โดยทงน ตวสอของผลงานทสรางขน ไมมความจ าเปนตองเชอมโยงกบวตถตนแบบเสมอไป ในแงน อาจเปนการลดประเดนดานการวพากษตวสอของตนแบบลงไปประเดนหนง แลวมงสประเดนดานเนอหา และบรบททางประวตศาสตรของวตถดงกลาวอยางสมบรณ

2. การถายทอดงานประตมากรรมดวยเทคนคทางจตรกรรมอยางสมบรณยอมมความหมายในกระบวนการเปนล าดบชนทหนง และการน าจตรกรรมทไดนนมาผานกระบวนการใหกลายเปนวตถทางจตรกรรม ยอมมความหมายทบซอนขนไปอกชนหนง ทงนดงทกลาวไปขางตนวาผ เขยนไดพจารณาการถายทอดในชนแรกเปนเพยงการถายทอดความเปนรปสญญะของตนแบบมาเทานน ดงนนหมายความวาตนแบบทเลอกตองมคณสมบตในลกษณะดงกลาวมากเพยงพอ การคดเลอกตนแบบจงค านงในประเดนนเปนส าคญ ดงนนการถายทอดในชนนสามารถใชสอใด ถายทอดออกมาเปนสอชนดใด ยอมสามารถท าได หากความเปนรปสญญะนนถกถายทอดออกมาอยางสมบรณ สวนในชนทสองคอล าดบชนการจดการภาพตนแบบดงกลาวใหกลายเปนวตถทางจตรกรรม การแสดงความเปนวตถดงกลาว แมไมไดเกยวของกบตวสอของชนงานตนแบบ หากแตเปนการแสดงถงมมมองของผ เขยนตอความเปนรปสญญะของชนงานตนแบบ หรอตอภาพของชนงานตนแบบอกตอหนงดงนนกระบวนการในลกษณะเดมจงนาจะยงสามารถกระท าไดโดยไมขดแยงกบเนอหา

3. จากในผลงานชดทผานมา ผ เขยนไดพยายามสกดกนประสบการณผ ดตอภาพศลปกรรมตนแบบดวยการน าภาพในลกษณะนามธรรมซงไมแสดงเนอหามาทบลงไปบรเวณดานบนของภาพตนแบบเพอสงเกตความเชอมโยง และการถายทอดคณสมบตของภาพทงสอง

99

ประเภท หากแต ถามการกลบคากนระหวางภาพทงสองประเภทดงกลาว กลาวคอ หากภาพซงแสดงความเปนวตถ อยางระนาบส หรอภาพในลกษณะนามธรรมกนพนทสวนใหญบนระนาบ และภาพตนแบบทเลอกสรรมา ถกน ามาวางบนระนาบสดงกลาว หรออกนยยะหนง คอการปาดปายภาพซงแสดงรปลกษณ (figurative) ลงบนระนาบส ปฏกรยาของการประกอบกนระหวางภาพสองประเภทในลกษณะดงกลาวจะมผลเปนไปในลกษณะอยางไร ระนาบสจะท าการควบคมรปทรงของภาพตนแบบอยางไร สนทยะทจะเกดขนจากปฏกรยาในลกษณะดงกลาวจะเปนไปในทศทางใด ฯลฯ

ประเดนดานเนอหา

1. ยงคงมงวพากษในประเดนทางสงคมรวมสมยในลกษณะเดม เพยงแตเปลยนตวอยางของศลปวตถทหยบยกมาเปนตวกลาง และกระบวนการทเลอกใชเลกนอย กลาวคอประเดนดานการไขวควาอดมคตซงไมมอยจรงอนเปนผลมาจากกลมอ านาจในการเขยนประวตศาสตร และหยบยกประวตศาสตรมาใชอยางบดเบอน และพกลพการ ซงกรณดงกลาวสามารถพจารณาไดจากจดบอดทางประวตศาสตรซงมมากมาย หากถกปดทบ หรออ าพรางไวในซอกหลบตางๆ ดงทไดวพากษถงมายาคตทศาสนาฉาบเคลอบไวบนเพศสภาพอนเปนตนก าเนดของความไมเทาเทยมกนของทงสองเพศเปนตน จดบอดอกประการหนงในประวตศาสตรซงมความนาสนใจไมแพประเดนดานเพศสภาพคอกลมผ มอ านาจในอดตซงกลายเปนแพะทางประวตศาสตร การโยนบาปซงแทจรงแลวเปนของมวลชนผซงรวมสรางประวตศาสตร และระบบทลมเหลวของรฐไปสบคคลผซงสญเสยอ านาจ และไรทางส

ในแงน ผ เขยนไดท าการรวบรวมผลงานศลปกรรมในลกษณะตางๆซงลวนแลวแตเปนพระบรมสาทสลกษณของกษตรย และพระราชน ซงถกโคนราชบลลงก หรอถกโยนบาปในลกษณะดงกลาว ทงนผลงานศลปกรรมดงกลาวจะถกยกมาเฉพาะรปทรงโดยตดฉากหลงซงแสดงความลกของชนงานออกทงหมด แลวแทนทดวยระนาบสในโทนสแดง ซงเปนสทใชในกาปฏวตเพออสรภาพในหลายชาต และยงเปนสซงแสดงถงความเปนชาตในสงคมรวมสมยของตวผ วจารณเอง โดยปลอยใหระนาบสแวดลอม และก าหนดขอบเขตของรปราง หรอรปทรงทหยบยกมาอยางอสระ (อาจมการไหลยอยของสลงมาปดทบบางสวนของรปทรง) ทงนกระบวนการดงกลาว แมอาจจะไมสามารถแสดงขอสรปอยางชดเจน หากแตเปนการกระตนใหผดหนกลบไปทบทวนประวตศาสตรของการอางความเปนชาตในการลบลางผ มอ านาจเดม ซงวงจรของการพยายามลบภาพ และโยน

100

บาปให”คนบนหลงมา”ยงคงมอย และด าเนนไปในปจจบน เพยงแตเปลยนรปลกษณ หนาตาไปตามกลมอ านาจใหมของสงคมเทานน

2. ความหมายของหลากหลายมตของสแดงในระนาบส

เนองจากสแดง ในตวของมนเองอาจกระต นใหเกดการตความทหลากหลายไปตามประสบการณทแตกตางกนของผด อนสามารถคาดการณไปไดในขอบเขตประมาณน

2.1 ความหมายเชงสญลกษณ

แมจะก าหนดขอบเขตวาเปนสญลกษณ หรอสงแทนความหมายเฉพาะ แตสแดงยงคงถกใชเปนสงแทนความหมายทหลากหลายอกเชนกน และหากจะใชเจาะจงลงไปอกใหอยภายในขอบเขตเนอหาทผ เขยนตองการวพากษ เชนสแดงบนธงชาต สแดงบนธงชาตแตละประเทศกมความหมายแตกตางกนในรายละเอยด หากแตยงพอจะหาจดรวมไดบาง คอสแดงถกใชเปนสญลกษณแหงการเคลอนไหวครงแรกในประวตศาสตรฝรงเศสเมอปค.ศ.1789 เมอประชาชนลกฮอขนบกคกบาสตล รบบนสแดง ขาว น าเงนอนเปนทมาของธงชาตฝรงเศสถกใชเปนสญลกษณของผ รวมอดมการณ โดยสแดงเปนสญลกษณของนกบญเดนนสของปารส ซงโดนตดศรษะ และเปนสญลกษณของการยอมหลงเลอด5 และสละชพเพอความถกตอง จากเหตการณดงกลาวสแดงกถกใชเปนสญลกษณของการเคลอนไหวตางๆเรอยมาจนกระทงครงทมความชดเจนทสดคอในชวงการปฏวตเดอนตลาของรสเซยในปค.ศ.1917(October Revolution) ซงกลมกบฏบอลเชลวกไดยดอ านาจโดยสมบรณ ซงในเหตการณนองเลอดครงน ธงสแดงลวนไดถกใชเปนสญลกษณ และสแดงยงถกใชในมตของชอเรยก เชน Red October และชอกองก าลงอยางกลมRed guard6 ดงนนหลงจากเหตการณดงกลาว สแดงจงเปนสญลกษณแทนความเปนชาตของกลมทมแนวคดสงคมนยม ตอจากนนจงแพรหลายมาสประเทศซงรบอดมการณสงคมนยมในภายหลง (ในแงน สแดงจงสะทอนแนวคดการปฏเสธอ านาจเกา และมงสถาปนาระบบใหมตามอยางสงคมนยมไปดวย) โดยสรปจงอาจกลาวไดวา แมในรายละเอยดจะมความ

5 Karen Frazier, What the French Flag Colors Represent, accessed: 13 May 2017,

Available from http://french.lovetoknow.com/What_the_French_Flag_Colors_Represent 6 Karl Kautsky, (1917). The Russian Revolution. (transcribed for Marxists.org by Sally Ryan,

2002), accessed: 14 May 2017, Available from https://www.marxists.org/archive/kautsky/1917/11/russian.htm

101

แตกตางกน แตมตทางความหมายซงผกโยงระหวางสแดง และความเปนชาตนนมมายาวนานตลอดชวงเวลาในประวตศาสตร หรออาจกลาวไดวาสแดงนนถกใชแทนความเปนชาต(แมจะไมเปนทางการ) ตงแตศพทค านถกบญญตขนมากวาได

2.2 ความหมายในเชงจตวทยา

สแดงในทางจตวทยา แสดงถงความรอนรม รนแรง และพละก าลง รวมไปถงความมอ านาจ และยงเปนสททางกายภาพนน สายตามนษยสามารถรบรไดรวดเรวทสดเมอเปรยบเทยบกบสอนๆ ดงนนในแงน ความหมายของสแดงในทางจตวทยากมไดขดแยงประการใดกบเนอหาซงเกยวกบการวพากษวจารณเรองอ านาจ ขางตน

บทวเคราะห และวพากษผลงานชด Red no.1-3

ในผลงานชดน ศลปนไดมงพฒนากายภาพของงานเปนส าคญ กลาวคอไดพยายามเปลยนหนาทการท างาน (function) ของระนาบส จากการเปนสวนประกอบหนงเพอปดบง กระทงปะทะประสานกบจตรกรรมลวงตา ใหกลายมาเปนพนระนาบทแวดลอมภาพซงแสดงรปลกษณ หรอสถาปนาตนเองในฐานะพนท (space) รปแบบหนง จากนนจงเลอกสญญะทเปนรปธรรมมาสอสารประเดนทางดานการเมอง การปกครอง อนไดแกภาพเขยนพระเจา Charles ท1 โดย Anthony Van Dyck และทนาสนใจคอ มการเลอกตนแบบเปนงานประตมากรรม ซงนบเปนครงแรกของศลปน กลาวคอ พระบรมรปทรงมาของพระเจาหลยสท14 และประตมากรรมพระเศยรของพระเจาหลยสท 16 แหงราชวงศบรบง (House of Bourbon) จากนนศลปนจงหนเชอมโยงระนาบสเขาสขอมลเชงภววสยวาดวยความเกยวเนองระหวางสแดง และการปฏวตฝรงเศส รสเซย และทงนอาจรวมถงการประทวงหลายครงในสยามประเทศรวมสมย ประดวยกบขอมลเชงจตวทยา

ในแงน หากกลาวถงผลสมฤทธในแงกายภาพ กสามารถสรปไดวา ศลปนพลาดในแงวสด กลาวคอ ศลปนไดเลอกใชแทงถานเขยนรปพระเจาหลยสท 14 ทรงมา ซงสงผลใหก าลงในการแสดงออกเชงภาพนน สญหายไปจนสน แมวาศลปนพยายามจะใหขอมลเชงภววสยเกยวกบความเบาบางของพระรป และสถานะของกษตรยในบรบทรวมสมยกตาม อกทง โทนสแดงทใชเนองจากการอางองมาจากสของธงชาต อยางไรกด รปทรงของประตมากรรมทแวดลอมดวยระนาบสซงถกบรรจไวในกรอบของงานจตรกรรมรปทรงสเหลยมผนผานนกเปนการเชอมโยงไปถงธงชาตอยแลว

102

ในตว สแดงทเลอกใชสามารถปรบใหหมนลงเพอใหใกลเคยงกบเลอด หรอความรนแรงโดยตรง อนจะสนบสนนประเดนสอสารใหชดเจนและรนแรงมากยงขนโดยไมบนทอนสาระส าคญแตอยางใด

ในแงของประเดนสอสาร นบวาศลปนมพฒนาการอยางเดนชดจากผลงานในชดกอนหนา กลาวคอ ประเดนดานการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชย แมจะเปนหนงในระบอบการปกครองทสญพนธไปแลวพรอมกบการก าเนดขนของโลกรวมสมย ทวา ระบอบดงกลาวกของเกยวสมพนธกบสงคมไทยมาเปนระยะเวลายาวนาน สงผลให แมศลปนจะใชสญญะทางประวตศาสตรทหางไกลเพยงใด การเชอมโยงไปสเนอหา หรอขอมลทงเชงภววสย และอตวสย เปนเปนอยางงายดาย และราบรน อกทง การทศลปนแสดงทศนะปลายเปดดวยการแสดงภาพของกษตรยทงทอยในฐานะของผถกกระท าจากระบอบการเปลยนแปลง และผ ทเปนจดศนยกลาง หรอเปนตนเหตอนน ามาซงความรนแรง กจดเปนกลยทธทไดผลเปนอยางด มากไปกวานน การใชกรอบภาพมาเปนสวนหนงสรางความหมายดวยการเปรยบเทยบกรอบผาใบสแดง กบธงชาต กยงสนบสนนใหผดสามารถตระหนกถงความเปนวตถของจตรกรรมไดเปนอยางดเชนกน

103

ภาพท 12 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 3 ชอ Red, The world about to dawn. ขนาด 100x100 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

104

ภาพท 13 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 4 ชอ Red, The blood of angry men. ขนาด 140 x 180 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

105

ภาพท 14 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 5 ชอ Red, I feel my soul on fire. ขนาด 50 x 70 เซนตเมตร เทคนค สน ามน และวาดเสนบนผาใบ

106

From Jesus to the void

กอนจะท าการวเคราะห และวพากษ ผ เขยนขอน าเสนอขอมลประกอบการสรางสรรคของศลปนในชวงเวลาดงกลาวเพอเปนขอมลอางองการวเคราะหดงน

ความสนใจในประเดนดานทศนะ

1. มความสนใจในรปแบบงานจตรกรรมทม ”สเกล” ทใหญ แตไมจ าเปนตองม ”ขนาด” ทใหญ กลาวคอ เนองจากงานจตรกรรมในลกษณะหนงเปนการสรางพนทวางจ าลองขนบนพนระนาบดวยการอาศยปฏกรยาตางๆทางทศนธาต ดงนนในแงทศนะ พนทภายในกรอบภาพจงเปนอสระอยางสนเชงจากโลกของผด สงผลใหผสรางงานสามารถขยายขนาดของพนทวางจ าลองไดอยางอสระไปตามความสมพนธระหวางวตถ และพนทวางจ าลองดงกลาว

2. ภาพทมสเกลใหญ มกจะมองคประกอบในภาพทหลากหลาย และองคประกอบดงกลาวจ าเปนตองมปฏสมพนธกนในลกษณะหนง ดงนนการน าความเปนวตถไปปะทะกบพนทวางจ าลองในสเกลทใหญกวา ยอมสงผลกระทบทางทศนะมากกวางานทมเสกลเลก เนองจากปฏกรยาดงกลาวยอมสงผลกระทบในพนทวาง (จ าลอง) ทกวางกวา และขดจงหวะการสอสาร การเชอมโยง หรอปฏสมพนธระหวางองคประกอบในภาพมากกวาเชนกน

3. มความสนใจในประเดนดานการแสดงความเปนวตถของงานจตรกรรมในลกษณะทตางออกไป เนองจาก “ความเปนวตถของงานจตรกรรม” นนสามารถถกตระหนกไดจากความขดแยง หรอความไมเชอมโยงบางประการระหวางผด และพนทวางจ าลอง ดงนนเปนไปไดหรอไมวานอกเหนอไปจากการสกดกนผดจากพนทวางจ าลองดวยผลทางทศนะ ความขดแยงในแงเนอหาจะสามารถสงผลในลกษณะเดยวกน เพราะแมวาผดจะไมสามารถสงเกตมตทแตกตางกนของวตถซงประกนขนเปนพนทวางจ าลอง หากแตองคความรซงผ ดครอบครองยอมสงผลใหเกดการตระหนกรถงทมาของภาพ และความขดแยงกนระหวางภาพ (ในกรณทใชวธน าภาพทตางบรบททางประวตศาสตรมาประกอบกน) ความยอนแยงดงกลาวสามารถเกดขนไดโดยทผ สรางไมจ าเปนตองท าลายพนทวางจ าลองเดม ในแงนอาจจะสงผลใหชนงานสามารถเพมความก ากวมในการรบร และขยายขอบเขตการตความออกไป

107

ความสนใจในประเดนดานเนอหา

1. สนใจในประเดนดาน “มมมองเกยวกบประวตศาสตร” กลาวคอเนองจากในปจจบน ประวตศาสตรนนถกหยบยก และน ากลบมาตความในหลากหลายรปแบบ ในทงนอาจเปนเพอผลประโยชนของคนบางกลม โดยมองขามขอเทจจรงบางประการทางประวตศาสตรดงจะไลเรยงดงน

1.1 ประวตศาสตรไมใชความเปนจรง

ปจจบน เรามกกลาวอาง หรอหยบยกประวตศาสตรขนมาจนดราวกบวาสงเหลานนเปนเรองจรง ซงเกดขนอยางเปนเหตเปนผลจนมองขามกระบวนวธทางประวตศาสตรซงเตมไปดวยความบกพรอง รวมไปถงอคตจากการบนทก รวมไปถงการตความจากหลากหลายยคสมย เพราะหากพจารณาแลว ประวตศาสตรทถกบนทก และถกท าใหดราวกบวาเหตการณเหลานนพฒนาตอเนองกนมาอยางเปนเหตเปนผล แททจรงแลวคอการคดเลอกชดขอมลเพยงชดใดชดหนงจากชดขอมลมากมายมหาศาลในแตละชวงเวลา และน ามารอยเรยงกนอยางมนยยะ ดงนนหากพจารณาจากความเปนจรงแลว เราไมสามารถจะอธบายโลกแหงความเปนจรงดวยเรองราวทมจดเรมตน และพฒนาการตอเนองอยางเปนเหตเปนผลดวยขอมลชดใดชดหนงอยางครอบคลมไดเลย

1.2 ประวตศาสตรไมมเหตผล และไมเชอมโยง ทกอยางเปนเพยงความเปนไปได และเรองบงเอญ

หากพจารณาประวตศาสตรในฐานะเหตการณหนงในมตของความเปนจรง เราจะพบวามปจจยมากมายนอกเหนอไปจากเหตผลทจะสงผลในเหตการณซงเกดขนนนคลคลายไปในทางใดทางหนง เชน ความบงเอญ โชค ความผดพลาด ความ เขลาเบาปญญา ฯลฯ นอกจากนนในระนาบมตเวลาเดยวกนนน วนาทนนเองยอมมเหตการณนบลานเกดขนบนโลก ดงนนการเลอกชดเหตการณหนง เพอเชอมโยงกบเหตการณหนงอยางเปนเหตเปนผลจงเปนสง ทไมสามารถท าไดในความเปนจรง ดงนนเหตการณในประวตศาสตรจงมลกษณะคลายกบการปะทขนในเกดแรงกระเพอมอยชวขณะ แลวหายไป เปนเชนนมากกวาการด าเนนตอเนองการอยางเปนเหตเปนผล

1.3 ความร ซงเชอมโยงไปสความจรงนน ผกโยงกบอ านาจ

108

หากตดประเดนดานความจรงซงมเพยงหนงเดยวออกไป การเดนทางเขาสความจรงดวยความรนน (โดยเฉพาะความรทางประวตศาสตร) ยอมเกยวโยงกบการใชอ านาจทงสน เนองจากสรรพสงใดๆทางประวตศาสตรนนไมไดมคณสมบตอยในตว หากแตคณสมบตดงกลาวถกสรางขน และน ามาสวมทบภายหลงจากสงรอบขางมากมาย ดงนนไมวาจะเปนเรองความดงาม ความอจฉรยะ ความเสยสละ คณธรรม ความเกงกาจ หรอในทางตรงกนขาม ความเลว ความมดบอด ความโงเขลา ฯลฯ ลวนเปนการสรางขนจากบรบทของสงนนๆในประวตศาสตรทงสน ซงหากพจารณาในแงน ภาพของประวตศาสตรซงถกจดการอยางมจดมงหมายเพอผลประโยชนบางประการจงมความชดเจนขน ความรจงดเหมอนมความสมพนธกบอ านาจ และการประดษฐสรางของมนษยมากกวาความจรงของโลก

เนอหา

ตองการแสดงความไมเปนเหตเปนผล และความอคตของการเลอกใชขอมลทางประวตศาสตร ดวยการน าหลกฐานทางประวตศาสตรสองภาพซงอยตางบรบททางประวตศาสตร และไมมความเชอมโยงทางเนอหาใดๆ อนไดแกภาพถายผ เสยชวตจากเหตการณประทวงในประเทศไทยในชวงปลายครสตศตวรรษท20เหตการณหนง และภาพเขยนสน ามนของพระเยซครสตซงถกสรางขนในครสตศตวรรษท19ตอนปลายอกภาพหนง เนองจากภาพแรกลวนถกกลมทางการเมองซงมอดมการณตางกนน าไปอาง และตความเพอผลประโยชนแกกลมนนๆ ในแงน ภาพดงกลาวจงถกใชเพอโจมตผคดตางมากไปกวาสรรเสรญความดงาม และความเสยสละของผถกกระท า นอกจากน ยงมความพยายามเชอมโยงประวตศาสตรดงกลาวเขาสเหตการณรวมสมย ซง (ในทศนคตของผ เขยน) เปนสงทเปนไปไมได เนองจากเหตการณ (event) เกดจากปจจยนบลานในเสยววนาท และมความเปนไปได (possibility) อกนบลานเชนกนทรปแบบของเหตการณจะคลคลาย และน าไปสเหตการณใหมรปแบบตางๆ ดงนนปจจยของเหตการณรวมสมย และเหตการณในอดตจงไมมความเปนเหตเปนผล ทบซอนกน สงผลตอกน หรอเปนเรองเดยวกนไดเลย จงจดวาเปนวตถซงถกตความ และใชความหมายเพอผลประโยชนในทางลบมากกว าทางบวก แสดงใหเหนอคตซงครอบง าผ ตความวตถทางประวตศาสตรอยางชดเจน

ภาพทสองนน แสดงภาพการตรงกางเขนของพระเยซ ซงภาพนในแงหนงถกใชเพอแสดงใหเหนความเสยสละของศาสนาประการหนง (ซงกเปนความรทถกสรางเชนกน) แตในอกทางหนง

109

กเพอใชโจมตผ กระท า ซงในทงนเปนเหตผลในการเหยยดชนชาตมาจนกระทงถงในชวงสงครามโลกครงทสอง และกลนอายดงกลาวยงคงมอยในปจจบน

ดงนนการพยายามประกอบภาพซงตางกรรมตางวาระทงสองเขาดวยการอาจกระตนใหผดสงเกตเหนความเหมอนทามกลางความแตกตางซงทบซอนกนอยางสนท ทงในแงมายาคตของการสรรเสรญวรบรษ และอคตทมตอผกระท า นอกจากน การแสดงความขดแยงกนทางเนอหาอาจกระตนใหผ ดตระหนกถงความไรสาระของการประกอบสรางวตถทางประวตศาสตร (ในแงน ผลงานของผสรางจดเปนวตถทางประวตศาสตรทถกประกอบสรางขนใหมในรปแบบของงานจตรกรรม) นอกจากนอาจมการประกอบเทคนคเดมอยางการน าภาพลกษณะนามธรรมมาทบซอนลงบางสวนเพอน าเสนอความเปนวตถของภาพตอไป

วเคราะหผลงานทงสองชนโดยละเอยด

ทงน จากโครงสรางทางความคดดงกลาว เนอหาทตดมากบชนงานจงเปนสงทผ เขยนจ าเปนตองพจารณาใหมอกครง และน าเสนอออกไปในฐานะผลงานของผ เขยนซงด ารงอยในบรบททางประวตศาสตรซงแตกตางจากศลปนซงสรางผลงานตนฉบบ ดงนนผลงานของผ เขยนจงมลกษณะในเชงวพากษ ไมมากกนอย อกทงเมอผลงานชนดงกลาวถกประกอบสรางใหมทงในเชงกายภาพ และเนอหา นนหมายความวาผ เขยนยอมตองอาศยขอมลจากบรบทรวมสมยของตวผ เขยนเพอท าความเขาใจผลงานชนนนๆ แลวประกอบสรางใหมอกครงหนงดวยทศนคตของบคคลรวมสมยซงด ารงอย ณ สถานทใดสถานทหนง ในเวลาใดเวลาหนง ในประเดนนเองทผ เขยนปรากฏตวขนจากขอมลทางประวตศาสตร และภาพประวตศาสตรดงกลาวยงเปนการสะทอนภาพของบรบทในดานตางๆของผ เขยน รวมไปถงตวตน และจดยนของผ เขยนทมตอสงรอบตวดวยเชนกน

ผลงานชนทหนง (Jesus)

ผลงานชนนเนนไปทการปะทะกนเชงเนอหาระหวางภาพซงไมมความเกยวของใดๆซงกนและกนในทางประวตศาสตรทงนเพอการคาดหวงใหเกดผลดงน

110

1. การตระหนกถงบรบทของภาพทงสองในฐานะวตถทางประวตศาสตร ซงบรบทของภาพทงสองอาจน ามาซงเนอหาใหมดงน

1.1 เกดความหมายใหมจากการทบซอนกนในทางขอมลเชงบรบทของภาพทงสอง

1.2 ตระหนกถงความเปราะบาง และความไรเหตผลของการสรางหลกฐานทางประวตศาสตร เนองจากผลงานชนนกถอเปนหลกฐานทางประวตศาสตรรวมสมยชนหนง

2. เกดความหมายใหมจากการประกอบกนระหวางภาพสองภาพ

2.1 ในเชงเสยดสบคคลในภาพ

2.2 ในเชงกระตนใหเกดการตระหนกถงเหตการณในมมมองอนๆ

2.3 ตระหนกถงความไรเหตผลเมอภาพทงสองประกอบกน

ผลงานชนทสอง (Void)

ผลงานชนนเนนการจ ากดการรบรภาพ ดวยเทคนคทางกายภาพ กลาวคอการใชภาพในลกษณะนามธรรมซอนทบลงไปในสวนสาระของภาพเดม เพอใหเกดผลดงน

ทางกายภาพ

1. ตระหนกถงความเปนวตถของภาพเขยน แสดงใหเหนสจจะของวสด

2. เกดความสบสนในการรบรภาพระหวางความเปนวสด ความแบน และพนทวาง หรอความลกในระนาบลวง

3. เกดปฏกรยาทนาสนใจของการถายทอดคณสมบตระหวางภาพสองประเภท

111

ทางความหมาย

1.สะทอนขอเทจจรงทางประวตศาสตรบางประการ ถงความแตกตางระหวางประวตศาสตร กบความจรงซงเกดขนในอดต ดวยการแสดงจดบอด มมมด หรอขอมลซงไมสามารถเขาถงไดจรงผานหลกฐานทางประวตศาสตร

2. เปดโอกาสใหเกดการตความดวยการสรางชองวาง หรอสะพานเชอมระหวางโลกของผด และโลกของคนในประวตศาสตร

บทวเคราะห และวพากษ From Jesus to the void

เปนทนาสนใจวา ในผลงานชดน แมศลปนจะกลาวถงความบนดาลใจในแงกายภาพเกยวกบ “เสกล” ซงไมไดสลกส าคญเทาใดนกตอการสอสาร ทวาจากนนศลปนไดเรมแสดงทศนคตตอการน าภาพประวตศาสตรทตางเวลา สองภาพมาประกอบกน ซงสงนนบเปนกลยทธอนส าคญยงทผ เขยนยงคงใชอยางตอเนองในชดผลงานศลปนพนธกระทงปจจบน เพราะกลวธน นอกจากจะเปนการปะทะกนระหวางภาพปรากฏแลว มนยงเปนการพงทลายลงของมานเวลาแหงประวตศาสตร ระหวางสองเรองราว หรอแมกระทงเชอมประสานระหวางโลกแหงความเปนจรง และต านานเลาขาน อกประเดนทนาสนใจกคอ ศลปนไดเผยทศนะเกยวกบการพจารณาเชงประวตศาสตรในลกษณะโบราณคดวทยาทางความรอกครง เ รอยไปจนกระทงวงศาวทยา กลาวคอ พจารณาวาประวตศาสตรนนมใชความจรง หากแตเปนการกอรปของวาทกรรมอนไรซงความตอเนองเปนเสนล าดบเวลา ทวาปะทขนในจดตางๆของเวลาตามแตความเปนไปได (possibilities) จะบญชาใหเปนไป

ส าหรบประเดนสอสาร นบวาศลปนประสบความส าเรจเปนครงแรกในการเลอกประเดน กลาวคอ มใชเพยงแค 6 ตลาฯ เปนประเดนทเกดขนในบรบทเดยวกนกบศลปนเทานน แตศลปนยงเปนผ รบชะตากรรมอนเปนผลเนองจากประวตศาสตรครงนนโดยตรงในปจจบน อกทงหลกฐานทางประวตศาสตรทเลอกใชกมความสนใจเชงกายภาพ และความเขมขนในแงเนอหาเพยงพอแกการหยบยกมาใชงาน มากไปกวานน ทศนะทถกแสดงผานสญญะทงสองทเปนทงรปธรรมอยางรางของ Jesus และนามธรรมอยางวงกลมสด าสนท กมความลงตว แยบยล และลมลกกวาผลงาน

112

ชดทผานมาอยมาก กลาวในรายละเอยดคอ ภาพพระเยซนน จะตความวาเปนการเสยดสกได หรอจะเปนการยกยองบคคลในภาพกได และนนหมายถงการเชอมโยงไปสทศนะสวนตวของศลปนตอศาสนาซงจะยงสรางความสดขวใหแกผลงานมากยงขน สวนในอกชน วงกลมสด าในภาพนนไมวาจะมองวาเปนวตถ หรอเปนทศนมตทไรจดสนสด กลวนตอกย าชดเจนถงสถานะของวตถทางประวตศาสตรชนน รวมไปถงชนอนๆเปนอยางด ทอนญาตใหผดหยดอยเพยงแคระดบผวของวตถ และไมสามารถกาวลวงไปไกลกวานนเพอเสาะหาความจรงใดๆได มากไปกวานน ในผลงานชนนกแสดงใหเหนพฒนาการในแงเทคนคอยางกาวกระโดดในการจ าลองพนผวของภาพถายมาใชไดอยางมประสทธภาพ สงผลใหผลงานชดนตดพวงนยยะเกยวกบความตายของตวสอตนแบบมาดวย

113

ภาพท 15 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 6 ชอ From Jesus to the void (Jesus) ขนาด 140 x 140 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

114

ภาพท 16 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 7 ชอ From Jesus to the void (void) ขนาด 140 x 140 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

115

Love ผลงานชดสดทายในระยะท 1

เชนเดยวกนกบทกชด กอนการวเคราะห และวพากษ ผ เขยนขอน าขอมลประกอบการสรางสรรคของศลปนมาน าเสนอเพอเปนขอมลอางองประกอบการวเคราะหตอไปดงน

ประเดนทมความสนใจ

ดานกายภาพ

1. ยงคงสนใจในกระบวนการใชความขดแยงของเนอหาภายในภาพแสดงความเปนวตถของชนงาน เนองจากการตความขอมลทางประวตศาสตรซงมลกษณะเปนนามธรรมนน มความหลากหลาย และเปนอสระมากกวาการสอสารดวยกายภาพผลงานเพยงอยางเดยว หากแตสนใจในความซบซอนของกระบวนการดงกลาวมากขนไปอกขนหนง กลาวคอ ในครงทผานมา ผ เขยนไดยกเอาภาพประวตศาสตรของเหตการณ และภาพบคคลในต านานมาใชโดยตรง และสอสารถงเหตการณดงกลาวโดยตรงผานการประกอบกนของขอมล แตในครงน ผ เขยนสนใจการน าภาพมาใชในฐานะ “อปมานทศน” (allegory) หรอการเลาเรองเปรยบเทยบ ซงทงนสามารถท าไดโดยเนนไปทกระบวนการคดเลอกภาพตนแบบซงมความเปน icon (ไมใชสญลกษณ หรอภาพแทนความหมาย) และน ามาประกอบกน หรอผานกระบวนการจดการในรปแบบตางๆเพอสอสารประเดนทตองการ

2. สนใจในกระบวนการสอสารโดยใชชนงานสองชนประกอบกนเพอเสรมใหเนอหามความสมบรณยงขน เนองจากธรรมชาตของงานจตรกรรมนนเปนสอสารภาพเสยววนาท (อยางนอยในทางกายภาพ) ซงเปนการยากทจะสามารถสอสารขอมลทมความซบซอนไดอยางครบถวน แมจะเปนการสอสารปลายเปด และกระตนใหเกดการตความอยางหลากหลาย หรอประเดนมลกษณะเปนนามธรรม แตกยงไมเพยงพอ กระบวนการทคาดหวงมใชการเขยนภาพซงมเรองราวตอกนคลายการตนชอง หรอภาพประกอบเรอง หากแตเปนภาพซงมเนอเรองสมบรณในตวเองอยกอนแลว สามารถสอสารไดอยางครบถวนในตวเอง (ในระดบหนง) แตเมอพจารณาชนงานสองชน (หรอมากกวาในบางกรณ) ประกอบกน จะท าใหประเดนมความกระจาง หรอมความแขงแรงมากขน

116

3. สนใจการแสดงความเปนวตถในทางกายภาพอยางแนบเนยน กลาวคอ ในครงทผานมา จะมการแบงสดสวนอยางชดเจนระหวางสวนทเปนภาพนามธรรม และสวนทเปนรปธรรม ดงนน จงหลกเลยงไมไดททงสองสวนจะมความสมพนธในเชงกายภาพไปในลกษณะปดบง กดทบ ท าลาย ฯลฯ ซงกนและกน หากแตถาทงสองสวนผสานกนอยางแนบเนยนในทางทศนะ อาจเปลยนแปลงความสมพนธระหวางสองสวนจากการท าลาย (destruction) ซงกนและกน ใหเปนการแปรเปลยน หรอการกลบกลาย (transform) ซงในแงน นาจะสนบสนนเนอหาไดดกวา

ดานเนอหา

1. สนใจในกระบวนการเรมตนดวยขอมล เพอสรางความสะเทอนใจภายหลง กระบวนการนแสดงใหเหนถงความเปน conceptual ในระดบหนง กลาวคอ ระหวางกระบวนการสรางสรรคนนผ เขยนมไดแสดงออกทางอารมณ หรอมไดแสดงตวตนผานการแสดงออกในเชงกายภาพแตอยางใด หากแตเนนการแสดงออกดวยการประกอบกนของขอมล ซงกระตนใหผดเกดอารมณ และความรสกภายหลง เนองจากผ เขยนมความเชอวา เนอหา (content) นน เปนเรองซงเกดขนระหวางผด และตวงาน ดงนนกระบวนการดงกลาวจงเปนกระบวนการทมอสระ และเปดโอกาสใหผลงานเกดเนอหาทหลากหลาย ซงสรางความแขงแกรงใหชนงานมากกวาการสอสารปลายปด ซงศลปนไดก าหนดความเปนไปของเนอหาไวแลว

2. สนใจเรองการตความหลกฐานทางประวตศาสตรเพอสรางวาทกรรมรวมสมย (discourse) อกครง เนองจากประวตศาสตรซงถกบนทก และรอยเรยงกนอยางเปนเหตเปนผลนนเปนการแสดงขอมลดานเดยวซงตองมดานทถกกดทบ การพยายามกระต นใหผดไดตระหนกถงดานทถกกดทบในทางประวตศาสตร แมไมใชการเปดเผยความจรง (เพราะไมสามารถท าได) กเปนการผลกดนใหผดเขาใกลความเปนจรงในทางหนง ในแงนแมอาจจะไมใชความเปนจรงของเหตการณ กเปนความเปนจรงในธรรมชาตของประวตศาสตร หรอเหตการณ ซงผดในฐานะปจเจกชนทด ารงตนอยในพนท และเวลาใดๆในประวตศาสตรยอมตองพบเจอ ชนงานของผ เขยนจงมลกษณะเปนการกระตนวจารณญาณในการเสพขอมลทางประวตศาสตรในทางหนง

3. สนใจประเดนทางนามธรรม เชนเรองความรก ความจรงแท ความด หรอความงาม เนองจากผ เขยนเหนแยงกบความคดในลกษณะ modernism ซงเชอวาสงเหลานมภาวะสมบรณในตวเอง กลาวคอ เกดขน และจบลงในตวเอง หากผ ใดเขาถงภาวะเหลานยอมถกชกจงไปในทาง

117

ทดงาม และเขาสภาวะสมบรณสงสด หากแตผ เขยนเชอวา ทกส งทกอยางลวนมราก และมตนตอทงสน ถกยดโยงเขาดวยกนอยางเปนเหตเปนผล ตามบรบททางพนท และเวลา หากวเคราะหโดยยอจะพบวา ภาวะสมบรณถกโยงกลบไปถงความเชอแบบ monotheism ซงสะทอนใหเหนความกลวของมนษยตอความวางเปลา ไรจดหมายของจกรวาล สงซงมภาวะสมบรณอยางอ านาจของพระเจา หรอปรากฏการณทเกดจากเคมในสมองอนยากจะอธบายดวยเหตผลอยางอารมณความรสกทรนแรงจงถกโยงเขาสมตทเหนอกวา หรอสงสงกวาชวต (ซอนทบกบมตดานศลธรรม) ทงนเพอหยดการตอรองของเหตผล ซงมหนาทเปดเผยความจรง เนองจากความเปนจรงของโลกนนซบซอน นากลว และสนหวงเกนกวาจะยอมรบ นอกเหนอไปจากนน ชองโหวดงกลาวยงถกใชประโยชนจากกลมผ มอ านาจทางสงคมเพอหยดคนในสงคมจากการใชเหตผลพจารณา ไตรตรองความจรง ความรกแบบ romantic (รกอยางไรเหตผล) จงมความสมพนธกบระบบอ านาจทางสงคมในทางหนง

ดงนน ภาวะสมบรณซงปฏเสธเหตผลจงเปนทมาของปญหาทางประวตศาสตรมากมาย หากแต แมกระทงในปจจบน มนษยกยงคงพยายามรกษาภาวะเหลานนไว เหรยญอกดานในประวตศาสตรจงยงคงถกกดทบอยอยางนน และหลกเลยงทจะเปดเผย เชน เรามกกลาวถงภาวะสงครามในเหรยญดานทเปนความโกรธ ความเกลยด และความรสกดานลบตางๆซงมนษยมตอมนษยดวยกน โดยมองขาม(อยางจงใจ)ตอสาเหตทแทจรงซงอยในเหรยญอกดาน อยางความรก หรอการบชาความจรงแทบางประการ จะเหนไดวาความรกซงเปนภาวะอารมณหนงทปฏเสธการอธบายดวยเหตผลกอใหปญหาเปนสงครามมากมาย เชนสงครามระหวางชาวไมซเนยน และทรอยเกดจากความรกระหวางหนมสาว สงครามครเสดเกดจากความรกอยางไรขดจ ากดระหวางมนษยและพระเจา แมกระทงรฐชาตในสมยสงครามโลกกจ าเปนตองสรางความเปนชาตเพอกระตนใหเกดความรกตอแผนดนเกด หรอสถาบนใดๆทงนเพอกนเหตและผลออกไป ท าใหงายตอการครอบง า สงครามระหวางจน และญป น เชนในนานกง หรอการฆาลางเผาพนธในหลายๆประเทศลวนมความรกอยในเหรยญอกดานทงสน

ผ เขยนพจารณาวา การพยายามวงหนเหตผล และเขาหาภาวะสมบรณบางประการนน รงแตจะกอใหเกดปญหา เนองจากภาวะอารมณซงไมไดถกจดระเบยบดวยเหตผลนนมความอนตรายอยางยง และอาจน าไปสความงมงาย การสรางผลงานซงกระตนเตอนในประเดนนจงมความจ าเปน อยางนอยในระดบหนงในทศนะของผ เขยน

118

บทวเคราะห และวพากษผลงานชด Love

ในผลงานชดน ศลปนไดแสดงทศนะเกยวกบการใชตนแบบในลกษณะของการ “อปมานทศน” แทนการใชในลกษณะของ “สญญะ” เพอสอความ และตองการทดลองสรางผลงานทแสดงภาวะแปรเปลยน กลบกลาย (transform) มากกวามงใหสองสวนทขดแยงกน ท าลาย (destruction) กนเอง จากนนจงหนมาใหขอมลเกยวกบเนอหาทแสดงถงความสมพนธระหวางธรรมชาตของการกอกระบวนรปทางวาทกรรม ซงจ าเปนตองมขอมลบางสวนถกกดทบไว ในลกษณะเดยวกนกบทอกดานหนงถกเปดเผยออกมา กบอ านาจสมบรณทปฏเสธกรอบเหตผล โดยทงน ศลปนไดใหเหตผลประกอบวา เนองดวยมนษยนนมความกลวเปนสรณะ การสรางอ านาจสมบรณเพอจดการกบความกลวอนไรขอบเขตนนมความจ าเปน ทวา มนกกลบกลายเปนค าสาปทแมกระทงความจรงกไมสามารถหกลางใหมลายลงได เนองจากความจรง และความกลวเปนสงทด ารงอยในสถานะเดยวกนตามทศนะของศลปน การเลอกระหวางสองขวอ านาจจงไมใชสงทสามารถประนประนอมยอมความกนได และสดทาย ศลปนกไดยดโยงเอาอ านาจสมบรณเขากบความรกแบบ Romantic ผลงานชดนจงเปนการวพากษประวตศาสตรวาดวยความรกอยางแทจรง

ผลงานชดน แมจะดคลายคลงกบ Do you hear the people sing? ในแงกายภาพ ทวามความลงตวกวามาก กลาวคอ ปรมาตรอนหนกแนน และทกษะทางจตรกรรมอนประณตไมไดถกพราเลอนลงอกตอไป นอกจากน การแปรเปลยน กลบกลายจากจตรกรรมมาสวสด กสามารถท าไดอยางแนบเนยนมากกวา ประกอบกบมตซงสลบซบซอนมากขน กยงสงผลใหผลงานชดนมความแขงแกรงทางทศนะมากยงขนไปอก แตอยางไรกด ประเดนดานเนอหากลบเปนสงซงผ เขยนจ าเปนตองวพากษยงกวา

แมศลปนจะสามารถเชอมโยงวตถทางประวตศาสตรทงสองชน เขากบขอมลอนเปนภววสยซงเกดจากการวเคราะหชนวาทกรรมของหลกฐานภาพทางประวตศาสตรทงสองอยางมชนเชง ทวา ทศนคตในการสงเคราะหขอมลของศลปนกลบเจอปนดวยอคตบางประการ สงผลใหการเชอมโยงนนไมเทยงตรงเทาทควร กลาวคอ แมการเชอมโยงระหวางการก าเนดขนของอ านาจสมบรณในลกษณะของศาสนาเอกเทวนยม (monotheisim) เขากบลกษณะของการตอตานเหตผลของอ านาจทอางความสมบรณประเภทอนเปนทเขาใจได ทวา ส าหรบความรก โดยเฉพาะในกรอบคดแบบโรแมนตกแลว กลบแตกตางออกไปอยางสนเชง แมความรกแบบโรแมนตกจะเปนเหตใหเกดหายนะทางประวตศาสตรมากมาย แตความรกแบบโรแมนตกกถกสถาปนาขนมาเพอเปนอ านาจททรงพลงพอจะตอรองกบอ านาจสมบรณของเทพ และพระเจาในโลกยคโบราณ แมกระทง

119

ขณะ ทอวตารลงมาใน รปของ ระบอบการปกครองต า งๆ ไม ว า เ ปน จก รพรรด ร าช สมบรณาญาสทธราชย ศกดนาสวามภกด ฯลฯ เนองจากในขณะทอ านาจประเภทอนครอบง ามนษยดวยความกลว มเพยงความรกทท าใหมนษยยอมเปนทาสดวยความสมครใจ มากไปกวานน อ านาจประเภทอนนนตองอาศยโครงสรางเชงสถาบน และดมกนทรพยากรมหาศาลเพอสนบสนนการมอยของตวมน แตความรกเปนสงทดมกนตวเอง เปนสงซงไมเรยกรอง และไมปรารถนาสงใด ในทางตรงกนขาม ความรกกลบเปนสงเดยวซงสามารถทจะผลกดนใหมนษยทลายกรอบ กฎเกณฑเชงสถาบน และเปนอสระจากพนธนาการเหลานนเสยอก ในแงน ความรกจงเกดมาเพออยตรงขามกบอ านาจ และไมมวนเปนสงเดยวกน

เชนเดยวกนกบความรกทมสองดาน เหตผล (rationality) กเปนอกหนงสงทพรอมจะบดเบยว ผดเพยน แปรเปลยนไปตามบรบททางประวตศาสตร ภายใตการบงการของอ านาจทจะสถาปนาความรขนมาเพอสนบสนนตวมน ในปจจบน จงเปนทเขาใจไดเมอกลาวถงชดเหตผลทหลากหลาย (rationalities) เนองจากหลงยคภมธรรม (the enlightenment) และโลกไดกาวเขาสภาวะหลงสมยใหม และโลกไดเชอมโยงกนเปนเครอขายขนาดใหญเสยแลว ความจรงทถกสนบสนนดวยเหตผลจงมหลากหลาย สมพทธไปกบบรบทเชงพนทและเวลา Sir Isac Newton ทเชอวาระบบการเคลอนทเชงกลสามารถอธบายทกปรากฏการณในจกรวาลกไมสามารถเปนคนดอยปญญาไปได เชนเดยวกนกบสมยของมหาศาสดาผทรงภมทงหลายยงมชวตอย พวกทานกยงคงเชอวาโลกแบน ดงนน เหตผลเสยอกทไมแนนอน แปรเปลยน และอยภายใตการครอบง า หรอในทนคอ อยฝงเดยวกนกบอ านาจ มใชความรก

แมผลงานชดนจะสามารถสอสารแงมมทความรกสงผลตอประวตศาสตรในแงรายไดอยางครบถวน ทวา นนกลบเปนจดยนของมนษยทยงไมกาวพนยคภม ธรรม และการใชทฤษฎทางโบราณคดวทยาทางความร รวมไปถงวงศาวทยานน กเปนไปในระดบการวเคราะหขอมล แตไมใชในระดบทศนคต หรอในระดบมโนทศนการมองโลกของศลปน

120

ภาพท 17 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1 ชนท 8 ชอ Too much love will kill you. ขนาด 100 x 120 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

121

ภาพท 18 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 1ชนท 9 ชอ Romantic love ขนาด 100 x 150 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

122

สรปการสรางสรรคในชดกอนศลปนพนธระยะท 1

เนองจากในเวลาขางตน ศลปนไดท าการสรปสาระส าคญ รวมไปถงทศนะในการสรางสรรคผลงานไวโดยคราว ซงสามารถอภปรายไดอยางครบถวนกระทงผ เขยนไมจ าเปนตองชแจงประการใดเพมเตมอก อนจะสามารถน ามาชแจงไดดงตอไปน

สรปผลงานปลายภาคการศกษา ในรายวชาจตรกรรม3

สรปโครงสรางทางความคดโดยรวม

งานจตรกรรม จากโลกจ าลองสวตถทางประวตศาสตร

ตลอดภาคการศกษา ผลงานชดนเปนการทบทวน ตความ รอสราง และประกอบขนใหมของงานจตรกรรมในทศนะของผม เนองจากผมมความเหนวางานจตรกรรมนนไดถกเปดเผยโฉมหนาทแทจรงตงแตชวงทศวรรษท40 เปนตนมา โดยพนฐานแลวมนเปนเพยงแคปฏกรยาของทศนธาตบนพนระนาบเทานน สงลวงตาทงสนลวนก าเนดจากพนฐานของทศนธาตทางศลปะเหลาน ทงสน งานจตรกรรมทดจงมความจ าเปนตองแสดงใหเหนถงสจจะขอนดวยเชนกน ดงนนผลงานจตรกรรมในชวงเวลาตอจากนนจงจ าเปนตองเปดพนททางเนอหาใหกบตวมนเองสวนหนงอยางหลกเลยงไมได ถอเปนการปดประตส าหรบการสอสารเนอหาในฐานะหนาตางแหงประสบการณดงเชนในยคทผานมา ในแงน มใชเพยงการสรางผลงานจตรกรรมขนใหมเทานน หากแตหมายรวมไปถงการรบรผลงานในอดตทงหมดอกครงหลงแนวคดดงกลาวดวยเชนเดยวกน เนองจากผ เขยนมความเชอวา เนอหาของผลงาน (content) นนเกดขนระหวางผด และตวผลงาน ดงนนตลอดระยะเวลาในประวตศาสตร เนอหาทก าเนดขนระหวางผดและตวผลงานนนในทางหนงคอการตกตะกอนของขอมลมหาศาลทางประวตศาสตร (ทงทเกยวของกบผลงานโดยตรง หรอเกยวของกบบรบทในดานตางๆของภาพ) ตงแตวนาททภาพนนๆถกสรางขน จนกระทงถงเสยววนาททผ ดรบรผลงาน ประกอบกนเขากบประสบการณสวนตวของผดซงมความเฉพาะในแตละบคคล งานจตรกรรมในชวงหลงทศวรรษท40 จงมสถานะเปนวตถซงแสดงภาพ มใชหนาตางแหงประสบการณอกตอไป และดวยคณสมบตของวตถนเองสงผลใหบรบทแวดลอมไมวาจะเปนทางดานกายภาพ สงคม วฒนธรรม ประวตศาสตร การเมอง ฯลฯ สามารถกาวเขามามสวนรวมในเนอหาของผลงานไดมากขน เนองจากความเปนวตถนนยอมตองอางองถงสภาพแวดลอม อยางนอยทสดกตองมพนท และเวลาในการด ารงอย เพราะหากไมมพนท และเวลา วตถกไมสามารถ

123

เปนวตถไดอกตอไป ตางจากหนาตางแหงประสบการณ เนองจากในทางหนงเปนการสรางโลกจ าลองเพอแสดงมนในฐานะพนทจรงอนมความสมบรณในตวเอง มทงพนท และเวลาในตวเอง การแทรกแซงของบรบทแวดลอมนอกกรอบภาพจงเปนไปไมได กรอบภาพซงสลกเสลาลวดลายทงดงาม และหนาหนกยอมยนยนความคดขอนเปนอยางด ดงนน จงอาจกลาวไดวา งานจตรกรรมบนโลกทกชน หลงทศวรรษท40 นน ไดเปลยนสถานะจากหนาตางแหงประสบการณมาส”วตถทางประวตศาสตร”อยางสมบรณแลว

ประกอบสรางขนใหมของทศนธาตบนพนระนาบ

จากถอยความในขางตน การหยบยกภาพตนแบบจากประวตศาสตรมาประกอบขนใหมจงเปนไปในกรอบคดของการจดการกบวตถ มใชโลกจ าลองแตอยางใด ภาพทางประวตศาสตรจงถกผ เขยนน ามาใชในฐานะเดยวกนกบจด เสน ส รปราง รปทรง พนผว ฯลฯ ซงสามารถประกอบกน ยด หด ปรบเปลยน เพมเตม หรอตดออกไดอยางอสระ แตทงนผ เ ขยนกมไดปฏเสธความสามารถในการสอสารของผลงานในลกษณะเดม หากแตมความเชอวาภาพเขยนนนๆ มสามารถคงคณสมบตนนๆคณสมบตเดยวไดตลอดไป เพราะการรบรภาพเขยนนนมความเปนอตวสยอยางยง และตองอาศยเวลาในการรบร ตลอดชวงเวลาในการรบร คณสมบตของภาพอาจเปลยนไปมาระหวางความเปนวตถ และมตลวงตา ยงไมนบระยะการดภาพ รวมถงปจจยอนๆซงสงผลใหการรบรภาพนนๆเปลยนไป การน าวตถทางประวตศาสตรมาประกอบกนขนใหมยอมตอกย าความเปนวตถของตวมนเองมากยงขน ในทางกลบกน ยอมหมายถงเนอหาแวดลอมชนงานนนยอมมความชดเจนมากขนไปดวย ดงนนการจดการภาพทางประวตศาสตรในฐานะทศนธาตยอมหมายถงการจดการกบเนอหาของภาพนนๆในลกษณะเดยวกน เนอหา หรอขอมลใดๆทตดมากบตวภาพยอมสามารถยด หด ปรบเปลยน เพมเตม หรอตดออก ไดเชนเดยวกน นอกจากนนแลว ชองวางระหวางการประกอบกนเขาของภาพตางๆ หรอกระบวนการของการจดการ และการสรางชนงานขนใหมจากหลกฐานทางประวตศาสตรยอมแสดงถงการปรากฏตวขนของผ เขยนทามกลางหลกฐานทางประวตศาสตร ในฐานะผประกอบสรางประวตศาสตร ซงหากพจารณาผลงานในฐานะวตถทางประวตศาสตรชนหนง ศลปนกคอผ เขยนประวตศาสตรนนเอง

เนองจากประวตศาสตร ในตวมนเองนนกคอการหยบยกเรองราวในอดตบางสวนขนมาเชอมตอกนอยางมจดประสงค เมอผ เขยนใชหลกฐานทางประวตศาสตรมาประกอบกนขนใหมในทศทางตางๆจนเกดเปนชนงาน ยอมแสดงถงจดประสงคชดเจน ในแงน การสรางผลงานขนใน

124

ลกษณะนจงเปนการแสดงใหเหนกระบวนการทางประวตศาสตรดวยการผลตซ าประวตศาสตรขนใหมดวยกระบวนการเดมอกครง

การรอฟน (reactivation) vs. การหยบฉวย (appropriation)

เมอผลงานของผ เขยนไดหยบยกผลงานในประวตศาสตรมาน าเสนอใหมอกครงยอมตองผกพนกนสองค านอยางหลกเลยงไมได หากแตทงสองค านกยอมมความแตกตาง อนจะชแจงรายละเอยดตอไปไดดงน

การหยบฉวย หรอ appropriation นน คอการหยบยกขอมลทางประวตศาสตรมาใชอยางไมสนใจบรบทแวดลอมใดๆ ไมวาจะเปนบรบทของวตถชนดงกลาวในชวงเวลาทถกสรางขน หรอบรบทในชวงทวตถชนดงกลาวไดปรากฏตวขนใหมกตาม เปนเพยงการปรากฏตวขนของรปแบบเทานน และกเพอน าเสนอเนอหาใหมซงไมมความเกยวของใดๆกบวตถเชนเดยวกน ดงนน การหยบฉวยจงยอมแสดงใหเหนถงการปฏเสธเนอหาของวตถชนนนๆในทางหนง ในทางหนง การสถาปนาเนอหาใหมซงไมมความเกยวของใดๆทบซอนลงไปในตววตถ หรอการใช เนอหาใหมประกอบกนเขากนเนอหาเดมในลกษณะกดทบ แสดงใหเหนการประเมนคณคาของความใหม หรอความรวมสมย อยเหนอกวาความเกา หรอเนอหาเดมอยางเหนไดชด เนอหาของผลงานศลปะซงประกอบสรางขนในลกษณะของการหยบฉวยจงเปนการแสดงใหผดตระหนกถงความส าคญของปจจบน และลบเลอนภาพในอดตใหพรามว นอกจากน การปฏเสธอดต ยงแสดงใหเหนนยยะของความกาวหนาไปสอนาคตทดกวา ซงทงนเปนการทาทายอ านาจของสงคมแบบ monotheism ซงมองอดตเปนความงดงาม บรสทธ ในแงน ผลงานซงพจารณาอดตทงดงามเปนเรองไรสาระ จงมลกษณะคอนขางรนแรง กาวราว รวดเรว ฉาบฉวย เนอหาทสอสารจงคอนไปทางประชดประชน เสยดส เสยเปนสวนใหญ ซงตางจากการรอฟน หรอ reactivation อยางชดเจน

การรอฟน หรอ reactivation นน การการหยบยกหลกฐานทางประวตศาสตรขนมาน าเสนอใหม โดยอาศยประโยชนจากขอมลแวดลอมตวมนเอง ประกอบกบขอมลแวดลอมสงคมรวมสมยเชนกน ทงนเพอใหเกดความหมายใหมดวยเปาประสงคบางประการ การรอฟน จงเปนไปในลกษณะทประนประนอมกบอดตมากกวาการหกลางอยางสนเชง เปนการใชขอมลทงรปธรรม และนามธรรมในอดตมาประกอบขนใหมอยางแยบยลเพอน าเสนอเนอหาใหมภายใตรปลกษณเดม เชน การยกประโยคในสมยพอขนรามค าแหงขนมากลาวอกครงในสงคมรวมสมยเพอปลกใจ

125

ใหรกชาต และใหเหนความส าคญของระบอบรฐชาตซงมประวตศาสตรทรงเรอง ยาวนาน ซงเมอพจารณาโดยละเอยดแลวจะพบวาขอมลชดตางๆนนไมมความเชอมโยงกนเลยแมแตนอย รฐชาตเพงถอก าเนดขนในชวงทศวรรษท40 สภาพแวดลอมของอาณาจกรสโขทยในชวงครสตศตวรรษท13 นน ไมมเกยวของใดๆกบบรบทปจจบนเลย แตเราไมสามารถปฏเสธไดวา กระบวนการเลาประวตศาสตรโดยหยบยกหลกฐานทางประวตศาสตรมาประกอบขนเปนเสนทางเพอเชอมโยงปจจบนกลบไปสกรงสโขทย สงผลใหประโยคของพอขนฯในชวงครสตศตวรรษท13 มความหมายผกพนกบรฐชาตทถอก าเนดขนในชวงกลางครสตศตวรรษท20 และท าใหเรารกชาตมากขนในชวงตนครสตศตวรรษท21 ตามล าดบ หากจะกลาวถงการท าลายความหมายเดม การรอฟนกถอเปนการท าลายอดตในทางหนง แมไมกาวราวเทาการหยบฉวยกตาม เพราะทงสองกระบวนการลวนประกอบสรางความหมายใหมดวยกนทงสน

ผลงานของผ เขยนเองมลกษณะทงสองคละเคลากนไป หากแตจะโนมเอยงไปในทางการรอฟน มากกวาการหยบฉวย เนองจากผ เขยนคอนขางใหความส าคญกบการเลาเรองผานเนอหาเดมของวตถทางประวตศาสตรชนนนๆพอสมควร และไมไดมเจตนาจะลบลางเนอหาในอดตลงอยางสนเชง แตเปนการเชอมโยงผดกลบเขาสอดตทคนเคยในเสนทางใหม เพอกระตนใหเกดการตความ พนจพเคราะหวตถชนดงกลาวใหมอกครงหนง ภายใตเงอนไขในปจจบน อนจะน าไปสเนอหาใหมตามความประสงคของตวผ เขยนเอง

เปาหมายซงน าไปสประเดนของผลงาน

การน าชดขอมลในอดตมาประกอบกนเขาเปนผลงานในรปแบบตางๆนน มไดตองการแสดงมตทางความจรง หรอเปนการเปดเผยใหเหนแสงสวางทามกลางความด ามดในประวตศาสตรแตประการใด เนองจากประวตศาสตร กบความเปนจรงนน เปนสงทไมมความเชอมโยงใดๆตอกนอยแลว ผลงานของผ เขยนจงเปนไปในลกษณะการน าชดขอมลมากองรวมกนไว แลวเปดโอกาสใหผดเชอมโยงขอมลเหลานนอยางอสระ ทงน เพอสะทอนใหเหนกระบวนการเกดขนของประวตศาสตรซงเปราะบาง ไรสาระ ไรแกนสารใดๆ อกทงการทบทวนเนอหาทางประวตศาสตรอกครงในกรอบของปจจบนยอมกอใหเกดการตความใหม หรอการตระหนกถงชดขอมลดงกลาวในทางทตางออกไป แตทงน เนอหาซงเกดขนใหมยอมปรากฏขนภายใตกรอบของความด ามด ไรแกนสารของประวตศาสตรอยด ซงแมไมกอใหเกดประโยชนในทางตรงใดๆ แตกถอ

126

เครองเตอนใจใหระลกถงระยะหางของความเปนจรง และประวตศาสตร รวมไปถงทาททเราควรมตอประวตศาสตรดวยเชนเดยวกน

นอกจากน การปรากฏตวขนของผ เขยนในฐานะผยดโยงขอมลชดตางๆเขาดวยกนนน ยอมหมายถงการทผ เขยนน าเอาตวเองใสลงไปเปนสวนหนงของเนอหา มมมองตอประวตศาสตรซงผ เขยนไดสรปไปขางตนนน จงไมใชความจรงอกเชนเดยวกน หากแตมสถานะไมตางไปจากขอมลชดตางๆทไดหยบมาประกอบกนเปนชนงาน ผลงานชดนจงเปนชดความจรงหนง ผานมมมองของบคคลซงมต าแหนงแหงทชดเจนในประวตศาสตร ไมตางจากขอมลชดตางๆทประกอบขนมาแตประการใด ดงนน ประวตศาสตรจงไมใชสงทเราควรยดถอเปนความจรง และใชมนในฐานะเขมทศในการชน าอนาคต หากแตเปนเครองเตอนใจใหเหนถงความเปราะบาง ความไมแนนอน ความด ามดของอดต ความไรสาระ ความไมร รวมไปถงธรรมชาตของมนษยในแงมมตางๆผานการเขยนประวตศาสตร

แนนอนวา เมอชดขอมลถกน าเสนอผานกระบวนการทางจตรกรรม ยอมผกพนกบสนทรยะอยางหลกเลยงไมได กระบวนการขางตนจงน าเสนอสนทรยะของงานจตรกรรมแบบใหม ซงเปนการรอโครงสรางทางจตรกรรมเดมซงมเพยงทศนธาตเปนสวนประกอบ โดยเพมภาพทางประวตศาสตร และเนอหาทตดเนองมา ผสานเขาไปเปนสวนหนงของโครงสรางดงกลาวดวย ดงนนระนาบส และภาพเหมอนจงสามารถอยบนระนาบเดยวกนไดอยางเสมอภาค และสอสารเนอหาไดอยางสมบรณภายใตกฎเกณฑทางสนทรยะทถกตความขนใหมน

แลวปจจบนอยางไร?

แมวาผ เขยนมไดแสดงใหเหนความเปนปจจบนในรปสญลกษณตางๆ เชนขาวของเครองใช หรอภาพรวมสมย หากแตแฝงไวเบองหลงการประกอบกนของชดขอมลตางๆขนเปนเนอหา ดงจะชแจงในรายละเอยดไดดงตอไปน

ผ เขยนคอมนษยซงถอก าเนดขน และมชวตอยบนโลกในชวงตนครสตศตวรรษท 21 ซงเปนโลกในยคโลกาภวตน ซงโลกทงใบถกเชอมโยงดวยเครอขายการสอสารทหลากหลาย และซบซอนอยางยง ประกอบกบเทคโนโลยดานตางๆกเพมประสทธภาพข นอยางทวคณ ปจจยดงกลาวไดท าลายกรอบคดอนเขมแขงของยคจกรวรรดนยม และยคกอนหนาลงอยางสนเชง ชดขอมลซงถกเรยบเรยงอยางเรยบรอย งดงาม ในฐานะประวตศาสตรอนเปนรากฐานของวฒนธรรม

127

อนดซงเรยงตวอยางเปนระเบยบจากอดตสอนาคต และมต าแหนงแหงทชดเจนตามภมภาคตางๆของโลกอนถกแบงไวดวยเสนเขตแดนตามความคดของจกรวรรดนยม ไดกระจายตวขนไปสอากาศในรปแบบของชดขอมลในโลกอนเตอรเนตซงขอมลตงแตอดตจนถงปจจบนของทวทกมมโลกไดปรากฏอยในระนาบเดยวกน อยางมศกดศรเทากน กอใหเกดการวพากษความเชอ หรอแนวความคดซงนยมความสมบรณสงสดใดๆ ไมวาจะเปน ศาสนา ประวตศาสตร การเมอง สงคม ฯลฯ อยางแพรหลาย ความส าคญของสถาบนหลกตางๆทางสงคมซงผกโยงกบแนวคดความสมบรณสงสดจงถกสนคลอนไปดวย

ในผลงานของผมลวนแสดงใหเหนความคดนดวยกนทงสน การน าเสนอการประกอบกนของหลกฐานทางประวตศาสตรซงไมมความเกยวของกนยอมแสดงใหเหนถงขอมลซงกระจายตวอยในอากาศ และพรอมทจะเวยนมาปะทะกนจนเกดเปนความหมายใหมขนเมอไหรกได ในอกทางหนง เนอหาทผมเลอกน าเสนอนนลวนเปนการตงค าถามตอความสมบรณทางประวตศาสตรทงสน ไมวาจะเปนเรองความเทาเทยมกนระหวางเพศของโลกในอดมคต ความสมพนธทเปนไปไมไดระหวางรฐชาต และสถาบนดงเดมของชาต ความจรงทางการเมองในหลกฐานทางประวตศาสตร ความงดงามของความรกแบบโรแมนตก ฯลฯ และถาหากวเคราะหใหลกลงไปในแงของความเปนพทธของผ เขยน หรอการพจารณาผลงานในแบบตะวนออกนนจะพบวา ผ เขยนไดสรางผลงานบนพนฐานของการไมยดเอาขอมลใดๆเปนความจรง เปนเพยงความไมร หรออวชชาทงสน ส าหรบผ เขยน ประวตศาสตร ซงไมเกยวของกบความเปนจรงและหลกฐานทางประวตศาสตรใดๆกไมน าไปสความจรงใดๆเชนเดยวกน จงถอเปนอวชชาในทางหนง

128

ผลงานชวงกอนหนาศลปนพนธระยะท 2 (ชวงระดบชนปท 4 ภาคเรยนท 2)

ผลงานชดน เปนการสรางสรรคในระยะประชดกบผลงานชดศลปนพนธ ดงนนจะพบพฒนาการทางดานรปรอยทางความคดควบคไปกบทกษะในการน าเสนอเชงทศนะอยางมพลวต กระทงมคณภาพในระดบเดยวกนกบผลงานชดปจจบนในทายทสด อยางไรกด โครงสรางการบรรยายถงผลงานในชดนจะเปนไปในลกษณะเดยวกนกบบทกอนหนา กลาวคอ เพอขจดความลกลนยอนแยงใหหมดไป ผ เขยนจะด ารงตนประหนงบคคลทสาม ทวเคราะห วพากษศลปนอยางเปนอตวสยเชนเดม

เนองจากเปนชดผลงานททงทศนคต ประกอบกบประสบการณเชงทกษะ ไดถกเคยวกร ามาจนพอประมาณแลว แตละชดผลงานจงเปนตอกย าทงสองสวนใหเขมแขง และมความลงตวมากยงขน โดยในชดแรก ศลปนไดพยายามคนหากระบวนสอสารผานระบบสญญะ ซงปราศจากการท าลายกายภาพของผลงาน และหนมาขบคดเกยวกบเนอหาทซบซอน และใกลตวมากขน เชนเดยวกนกบกระบวนการน าเสนอ ซงจ าเปนตองถกพฒนาใหลมลกตามไปดวย ตอจากนนผ เขยนไดกลบไปหากลวธการสอสารโดยใชกรอบภาพเปนสญญะเพอขบเนนความเปนวตถของตวสอ และเชอมประสานเขาสอาณาเขตของความหมายทางศาสนาอกครง และสดทาย ศลปนจบภาคการศกษาดวยการควบแนนทกษะทงทางดานความคด และฝมอไวในชดวนสนโลก (Apocalypse) ซงประกอบไปดวยภาพเขยนขนาดใหญสภาพ บนพนผวผาใบ ซอนดวยภาพถายอกสภาพอยดานบน โดยน าเสนอเรองราวของมนษยชาต และโลกทงใบเมอใกลอวสาน

ผลงานชด King

กอนทผ เขยนจะท าการวเคราะห วพากษผลงานในชดนอยางเปนอตวสย เชนเดยวกบผลงานชดทผานมา ผ เขยนใครน าเสนอขอเขยนทศลปนไดท าการบนทกเกยวกบผลงานของตนในเวลานน เพอเปนประโยชนตอการท าความเขาใจทศนะของศลปน และเปนขอมลในการใชอางองส าหรบผ เขยน ดงจะไลเรยงไดดงตอไปน

129

การพฒนาผลงานในรายวชาจตรกรรม4 ครงท1

ประเดนทมความสนใจ

1. สถานะของการด ารงอยของเนอหา นอกเหนอไปจากกรอบภาพทปรากฏ

เนองจากผ เขยนมความเชอวาผลงานศลปกรรมใดๆ ไมวาจะเปนประตมากรรม หรอจตรกรรมในปจจบนลวนแลวแตท าหนาทเปนตวกลางเพอสะทอนประสบการณของผดทงสน โดยศลปนนนเปนเพยงแคผ ก าหนดททางของเนอหาในขอบเขตกวางๆเทานน สถานะของเนอหาจงประทบอยกงกลางระหวางตวผด และผลงาน ในแงน เนอหา เรองราวจงเปนสงทด ารงอยแยกออกจากวตถ (จตรกรรม) และเคลอนทเขามาประทบบนวตถภายหลง สาเหตเนองมาจากการเปลยนแปลงทางประวตศาสตรซงเกยวของกบงานจตรกรรมครงส าคญในยคสมยใหม (modern age) โดยเฉพาะชวงทศวรรษท40เปนตนมา งานจตรกรรมจงสญเสยศกยภาพของการบรรจประสบการณ หรอการด ารงสถานะเปน ”หนาตางแหงประสบการณ” ไป อยางไรกด งานจตรกรรมในรปแบบใหมกไดถอก าเนดขนมาแทนท ดงทกลาวไปแลวขางตน เนอหาซงถกผกขาดอยในกรอบภาพไดถกกระจายไปสประสบการณของผดแตละคนอยางเปนปจเจก สงผลให เกดอสระในการตความ ประกอบสรางเนอหาเรองราวมากกวาทเคยเปนมาในอดต อยางไรกด รปแบบดงกลาวนนลวนเปนผลผลตของโลกสมยใหม โลกซงถกครอบง าดวยพลง และอ านาจทางการเมองในระดบปจเจกซงไมเคยปรากฏมากอนในประวตศาสตรเชนกน ผลงานศลปกรรมจงไมสามารถหนพนไปจากเงอนไขทางอ านาจบางประการทครอบง าสงคม เนองจากอ านาจดงกลาวไดกระจายตวอยทวทกอณของสงคม และประกอบสรางบคคลขนมาเพอใหเปนประชากรทเชองเชอตอระบบการปกครองเฉพาะในรฐชาตนนๆ

ในลกษณะน เนอหาทผดประกอบสรางขนเมอรบรผลงานศลปกรรมจงมทศทางเฉพาะบางประการทสามารถคาดเดาได และไรความเปนอสระอยางแทจรง เนองจากอ านาจซงกระจายตวไปทวทกอณของสงคม และถกตรงอยางแนนหนาอยในระดบจตส านกของปจเจกชนสงผลใหประสบการณเฉพาะของปจเจกชนนนมจดรวมบางประการ และจดรวมนเองสะทอนปมอ านาจซงแฝงฝงไวในระดบปจเจก เชน ความทรงจ ารวมในประวตศาสตรทถกปลกฝงอยางบดเบอนไปในทศทางเดยวกน สถานภาพทางชนชน คานยมทางสงคม ความส าคญของสถาบนหลกของรฐชาตนนๆ ฯลฯ กระบวนการกระจายตวของอ านาจสปจเจกนนกมไดถกผกขาดไว ณ จดใดจดหนงของสงคมอยางชดเจน หากแตแทรกประสานอยางกลมกลนไปกบสงคม แมกระทงผ ใชอ านาจเองกกลาวไดวาเปนผลผลตของอ านาจ ซงถกผลตซ าตลอดมาหลายยคสมย และกมไดเปนอสระมากไป

130

กวาปจเจกชนอนในสงคมแตอยางใด อยางไรกด เนองจากผลงานศลปกรรมในปจจบนดงทไดกลาวไปแลวขางตนวา อาจจะเปนเพยงสอประเภทเดยวทสนบสนนใหปจเจกชนประกอบสรางเนอหาไดอยางอสระ แมวาเนอหาถกตความจะมทศทางทคาดเดาไดเนองจากการครอบง าของอ านาจ คลายกบการประกอบสรางวตถโดยก าหนดวสดทใชประกอบไวแลว หากแต เมอผลของการตความเกดการเปรยบเทยบ จะสงผลใหอ านาจทแฝงฝงอยางแนบเนยนนน ถกโดดเดยวออกจากปจจยอนๆ และปรากฏตวใหเหนไดในทสด อสรภาพในการตความศลปกรรมจงกลาวไดวาเปนหนทางทสามารถปลดปลอยปจเจกชนในฐานะผดใหเปนอสระจากพนธนาการทางอ านาจซงรอยรดดวยการตระหนกรบางประการภายใตเงอนไขความเปนวตถของชนงาน

2. กลวธในการเนนย าความเปนวตถในงานจตรกรรมโดยหลกเลยงการท าลายคณคาทางจตรกรรม

ปการศกษาทผานมา ผ เขยนไดสรางสรรคผลงานซงเนนย าความเปนวตถของผลงานจตรกรรมดวยกระบวนการตางๆ ซงกลาวโดยภาพรวมแลวลวนมจดรวมบางประการดวยกน คอการปะทะกนระหวางรปแบบทแตกตางสองรปแบบขนไป แมวาการพยายามเปลยนการท าลาย (destruction) ใหเปนการกลบกลาย (transform) ในผลงานชนสดทาย กยงคงไมสามารถหลกพนไปจากการกระท าตอในลกษณะของการท าลายไดอยางสนเชง เนองจากเมอสองรปแบบของชนงานซงมความขดแยงกนเวยนมาปะทะกน เนอหาทางรปแบบทขดแยงกนนเองยอมเปนกญแจส าคญในการชกจงใหผดตระหนกถงความเปนวตถของชนงาน อยางไรกด มความเปนไปไดหรอไมทจะลดความขดแยงทางทศนะลงจนเกอบจะหมดไป แตยงคงแสดงความเปนวตถของงานจตรกรรมไดอยางแจมแจง ทงน ผ เขยนไดทดลองจ าแนกกรรมวธเปนสามวธการกวางๆในเบองตน ซงสามารถแจกแจงรายละเอยดไดดงตอไปน

2.1. การปรบเปลยนกรรมวธจากการปะทะกนระหวางรปแบบทางจตรกรรมทแตกตางกน มาสระดบพนผวของงานจตรกรรม

ความทาทายของกระบวนการนคอการยอนกลบเงอนไขของงานจตรกรรมในยคโบราณอยางสนเชง กลาวคอ งานจตรกรรมในยคโบราณนน สามารถวดคณภาพไดจากความสามารถในการเลยนแบบธรรมชาต หรอการสรางพนทวางจ าลองไดอยางสมจรง และสามารถเชอเชญผดเขาไปรวมสมผสประสบการณตรงจากศลปนซงแสดงผานทกษะอนเยยมยอดในการประกอบสรางผลงานศลปกรรม ผลสมฤทธสงสดของชนงานจงอยทผดสามารถกาวทะลผานกรอบภาพ เขาไปมสวนรวมกบประสบการณตรงจากศลปนไดมาก

131

เพยงใด หากแตกระบวนการทศลปนกลาวถงขางตนนน มงหยดผดไวทระดบพนผวของผลงานเทานน คณคาทแทจรงจากกระบวนการขางตนจงสถตอยในระดบพนผว เนองจากเนอหาทเปดกวางอนจะน าไปสการตความนน จ าเปนอยางยงทผลงานจตรกรรมจะตองแสดงความเปนวตถของมนเองใหเปนทประจกษเสยกอน กระบวนการนสามารถแสดงใหเหนเปนรปธรรมไดหลากหลายวธดงจะไลเรยงไดดงตอไปน

2.1.1. การคดเลอกมมมองทแสดงผานกรอบภาพ ลกษณะการจดองคประกอบทไมลงตวผานกรอบภาพนนสามารถสะทอนคณสมบตบางประการของภาพถายในลกษณะ snap shot หรอการคดเลอกมมมองแบบฉาบฉวย ปราศจากคามจงใจ ความเชอมโยงระหวางองคประกอบทลกลน กบความฉาบฉวยของภาพแบบ snap shot เอง จงสามารถเปนเงอนไขส าคญในการหยดผดไวทระดบพนผวของชนงานเชนเดยวกนกบภาพถายนนเอง

2.1.2. การแสดงพนผวของภาพตนแบบทปรากฏ เนองจากผ เขยนใชภาพถายเปนตนแบบในการสรางผลงาน การสอดแทรกลกษณะเฉพาะระดบพนผวบางประการของภาพตนแบบลงไปในงานจตรกรรมจงเปนสวนหนงในการหยดผดใหอยในระดบพนผวไดเชนเดยวกน เชน การเขยนรอยยบ รอยพบ การเวนขอบขาวดานขาง (เชนเดยวกบภาพถายซงลางอดในลกษณะเตมไฟลภาพ) ความมนเงาของพนผวภาพถาย ฯลฯ เปนตน

2.1.3. การซอนกรอบภาพ กรรมวธทเรยบงายทสดทจะสามารถใหผดตระหนกถงความเปนวตถของภาพ หรอกรอบสเหลยมซงลอมรอบภาพเขยนอยนน คอการซอนกรอบภาพไวภายใน การก าหนดใหเกดพนทวางระหวางกรอบภาพเลกซงแสดงเนอหาของงานจตรกรรม และกรอบภาพใหญ(ดานนอก) ซงก าหนดขนาดของงานจตรกรรมนน กระตนใหเกดความตระหนกถงความไมจรงแทของภาพทปรากฏ

2.2. ความขดแยงในแงเนอหา

ในขอนผ เขยนไดทดลองไปบางแลวในผลงานชด From Jesus to the void รายละเอยดของกระบวนการนนไดชแจงในในขอเขยนประกอบผลงานชดดงกลาวแลว หากแตกระบวรการนจ าเปนตองใชประสบการรวม หรอองคความรทศลปน และผ ดม

132

รวมกนมากพอสมควร เนอหาจงคอนขางถกจ ากดใหอยภายใตประเดนทางประวตศาสตร สงคม เปนสวนใหญ

2.3. การสรางความก ากวมใหกบความขดแยงเชงทศนะดวยการแทนทความเปนวตถดวยรปสญลกษณ

โดยสวนมากแลว ผ เ ขยนคอนขางหลกเลยงการใชสญลกษณ เ นองจาก สญลกษณนน ในทางหนงคอการผกโยงรป กบความหมายเฉพาะอยางแนนหนา และคบแคบ สงผลใหขาดความอสระในการตความ แตถา สญลกษณทปรากฏนนท าหนาทมากกกวาการเปนแคสญลกษณในการแทนคาความหมาย กอาจสงผลใหเกดความแนบเนยนบางประการแกชนงานไดเชนกน ยกตวอยางเชน

การเปลยนสวนซงแสดงความเปนวตถของงานจตรกรรม เชนระนาบส กอนส ฯลฯ ใหกลายเปนรปสญลกษณแทนความหมาย ในลกษณะน สญลกษณดงกลาวนอกจากจะท าหนาทแสดงความหมายของตวมนเอง และถายทอดความหมายไปมาระหวางตวมน และภาพในสวนแสดงรปลกษณแลว ยงท าหนาทเปนหมดหมายในการบงบอกถงเขตแดนทแบงแยกระหวางมตลวง และพนผวของงานจตรกรรมไดอยางแนบเนยนยงกวาการปาดปายสอนเปนการท าลายคณคาของงานจตรกรรมเดมในทางหนง รปสญลกษณจงเปนการจ ากดมมมองของผดใหหยดอยเพยงแคระดบพนผวของงานจตรกรรมไดอยางแยบคายมากกวาปราศจากนยยะของการท าลาย และสนบสนนเนอหาของชนงานไดเปนอยางด

เนอหา

ผ เขยนไดแบงการน าเสนอความคดออกเปนสามประเดนหลกๆ น าไปสชนงานสามชดดวยกน ทงนเพอวพากษ วจารณระบบอ านาจซงครอบง า และขบเคลอนสงคมรวมสมย เปนประเดนแรก ประเดนตอมาผ เขยนยงคงเกาะตดการวพากษอ านาจเชนเดม หากแตเพมเตมลกษณะของกระบวนการทางประวตศาสตร ซงด ารงวอยระหวางความตายของความจรงแท และการก าเนดขนใหมของหลกฐานทางประวตศาสตรใหเหนเปนรปธรรมมากขนผานาการใชวสดจดวางเปนสวนประกอบ สวนในประเดนสดทาย ผ เขยนมงเนนไปทการตกทอดทางอ านาจ การกอรปขน และการเคลอนทไปมาผานพนท และเวลาทางประวตศาสตร ดวยการใชสญลกษณเชอมรอยรปทรงตางๆทกระจดกระจายเขาดวยกน

133

1. Incarnation (Rama)

ผลงานชนน ผ เขยนไดน าภาพแขนของงานประตมากรรมสรป มาจดวางอยางไรอารมณ คลายการวางวสดบนหง อกทางหนงกคลายกบการช าแหละชนสวนทางการแพทยเพอการศกษา ทงนเนองจากแขนทงสนน ผ เขยนไดอางองมาจาก Apollo of Belvedere, Pieta, Monument of Julius Caesar, Monument of Louise 14 ตามล าดบ ซงเมอพจารณาแลวจะพบวาขนทงสมไดมจดรวมทางรปแบบ และเนอหาทางประวตศาสตรใดๆเลยแมแตนอย หากแต เมอผ เขยนเลอกน าเฉพาะสวนแขน มาจดวางเรยงกนภายใตการก าหนดของกรอบภาพ ประกอบกบการตงชอผลงานอยางมนยยะ ยอมโนมน าไปสการตความเนอหาบางประการ ซงผ เขยนคาดหวงความเปนไปไดในภาพกวาง ดงตอไปน

1.1 การพยายามเชอมโยงทมาของแขนทงส ซงลวนแลวแตเปนแขนของเทพ กษตรย และจกรพรรด เขากบชอ incarnation (Rama) หรอการจตของ”ราม” นน หลกเลยงไดยากตอการสงเกตเหนความเกยวของบางประการกบระบอบกษตรยของไทย ซงเคยปกครองเทวราชา และไดรบความเชอมาจากฮนดในประเดนขององคกษตรยในฐานะนารายณอวตาร “ราม” ซงเปนปางอวตารหนงของพระนารายณจงถกใชเปนพระนามของกษตรยไทยหลายพระองค อาท รามค าแหง รามาธบด รามท1, 2, 3, ... แขนทงสยอมสะทอนรายละเอยดทตรงกนในประเดนน การจต หรอการเกดขนใหมของรามจงคลายกบการแจกแจงทมาของอ านาจในรปแบบทใกลเคยงกนในประวตศาสตร เพอแสดงใหเหนวาอ านาจสมบรณนน มไดมมากอนกาล หากแตเปนผลผลตของประวตศาสตรทงสน

1.2 สภาพแขนทแตกหก เศษซากทถกน ามาจดเรยงขนใหมอยางไรอารมณสะทอนนยยะเรองความตายบางประการ ซงสอดรบไปกบแนวความคดทางฮนดซงมความเชอวาการเกด และการตายนนเปนสงทไมสามารถแยกจากกน จงใชค าว าจตซงมความหมายวาตายนน คกบการเกดเสมอ และมกใชกบเทพ เทวดา เชน การจตลงมาเกดของพระนารายณเปนตน เมอแขนทงสเปนตวแทนของอ านาจในอดตซงไดจต(ตาย)ลงแลว กรอบภาพซงแสดงใหเหนภาพดงกลาวจงเปนพยานแหงการเกดขนใหมของเทวราชาผานการเชอมรอยขอมลอยางสรางสรรคของผดตอศลปวตถ อกนยยะหนง เทวราชาจะไมสามารถเกดขนไดเลย หากผ ดไมเลอกทจะประกอบขอมลเขาดวยกน ดงนน ความ

134

เปราะบาง ความไมแนนอน ของระบอบบางประการซงด ารงอยระหวางเทพ และเศษซากวสดทางประวตศาสตร จงถกสะทอนใหเหนผานชนงานดวยเชนเดยวกน

1.3 เนอหาซงก าเนดขนโดยมไดมความเกยวของใดๆกบภาพวตถทน าเสนอ ลวนสะทอนใหเหนถงองคความรซงถกผลตขนโดยอ านาจทครอบง าสงคมในรปแบบของประวตศาสตร ความทรงจ ารวมในเหตการณ หรอสญลกษณแทนความหมายใดๆ การมอบเสรภาพในการตความความหมายของผด ในทนจงเปนการเปดโอกาสใหอ านาจดงกลาวไดโลดแลนอยางอสระในทางหนงเชนกน การเคลอนตวของอ านาจในลกษณะน จงถอเปนโอกาสทผดจะไดเพงมอง พจารณา อ านาจดงกลาวอยางมวจารณญาณไปดวยเชนกน

2. Resurrection (Rama)

ผลงานชนน ผ เขยนไดพบภาพถายดานหลงของงานประตมากรรม ”พระราม” ของอนเดย ภาพหนง แลวบรรจไวในขวดแกว ถดไปผ เขยนไดน าเสนอภาพเขยนขนาดใหญแสดงภาพดงกลาวซงถกคลออกใหเหนรายละเอยดของภาพภายใน ผลงานชนนหากตความแลวจะพบวามการสอสารเนอหาในหลายระดบ ดงจะไลเรยงไดดงตอไปน

2.1 ผลงานชนนยอมสะทอนธรรมชาตบางประการของประวตศาสตรในทศนะของผ เขยน กลาวคอ ประวตศาสตรนน แททจรงแลว ด ารงอยระหวางความจรงทตายไปแลว และการก าเนดขนใหมของหลกฐานทางประวตศาสตรผานการตความในแตละยคสมย ซงในทน ผ เขยนไดแสดงใหเหนผานภาพตนแบบซงถกพบ และบรรจไวในโหลแกว ประกอบไปกบภาพจ าลองซงถกเขยนขนดวยกระบวนการทางจตรกรรม ทงน ผ ดมสามารถส ารวจความตาง หรอคนหาความจรงใดๆได หากแต ความรสกอนเปนนามธรรมเกยวกบภาพกยงคงปรากฏขนในใจของผดอยางเปนอตวสย แมจะรอยในส านกวาภาพทเหนนนไมจรง และมความคลาดเคลอนกตาม

2.2 ในระดบสญลกษณ หรอภาพแทน ภาพพระรามนนสามารถเชอมโยงไปถงระบอบเทวราชา หรอกษตรยในฐานะองคนารายณอวตารดงทไดชแจงไปแลวขางตน หากแตวา การน าเสนอภาพพระรามหนหลงนน สะทอนนยยะทางเนอหาซอนทบขนไปอกชนหนง ประกอบกบรอยพบซงถกจ าลองขนอยางสมจรงยอมแสดงใหเหนรองรอยการกระท าบางประการตอภาพในชวงเวลากอนหนา เมอน าประวตศาสตรของระบอบกษตรย

135

ในประเทศไทยมาวางทบซอนลงไปกบการรอยเรยงรปสญลกษณเหลาน กยอมสะทอนถงเนอหาทเกยวของบางประการ

2.3 ชอภาพ (Resurrection) นน มความหมายถงการฟนจากความตาย หากภาพทถกพบและถกปดแนนไวในโหลแกวคอความจรงท”ตาย”ไปแลว ภาพเขยนของภาพถายทถกคลออกจงดเหมอนเปนการฟนคนขนจากความตาย อยางไรกด ผดยงคงตระหนกไดวา ไมวาภาพเขยนจะมความสมจรงอยางไร กมใชสงเดยวกนกบความจรง แตวาขอเทจจรงขางตนกมอาจหยดผ ดใหจนตนาการตอไปถงดานหนาของหน ภาพทพบอย หรอการพยายามเชอมรอยภาพจ าลองนเขากบมตทางความจรงทเกยวของ ในแงน ผลงานชนน ตองการชงน าหนกความส าคญระหวางความเปนจรงทตายไปแลว กบพลงในการแสวงหาความจรงของมนษยวาสงใดทเปนแรงขบเคลอนสงคมอยางแทจรง

3. Resurrection (kings)

ในหลากหลายวฒนธรรม ไมวาจะเปนกรก หลายประเทศในยโรป ชนเผาอะบอรจน หรอแมกระทงในเอเชยอยางจน และญป น ผเสอนนเปนสญลกษณของอมตภาพ การเกดขนใหมของวญาณซงโบยบนอยางอสระ และมความสข เนองจากวงจรชวตของผเสอนนมาจากหนอน และกลายรางจนกลายเปนผเสอผานการฟกตวเปนดกแด คลายการตายแลวเกดขนใหม ผ เขยนจงพจารณาแลววา ผเสอนนเปนสญลกษณทมความหมายทชดเจน และเปนสากลมากเพยงพอแกการประกอบสรางความหมายในผลงาน

ในผลงานชดน ผ เขยนไดน าภาพประตมากรรมทไมมความเกยวของกบในเชงรปแบบ และเนอหา มารอยเรยงเขาดวยกนโดยการวางสญลกษณดงกลาวขางตน ทบซอนลงไปบนพนผวของชนงาน ทงนเพอแสดงนยยะสองประการหลก กลาวคอ

3.1 เพอแสดงใหเหนถงการตกทอด หรอการก าเนดขนใหมของอ านาจ ตลอดหลายยคสมยผานการเชอมรอยเขาดวยกนโดยใชสญลกษณขางตน

3.2 นอกจากการใชสญลกษณเพอสอความหมายแลว ผเสอยงถกใชเปนหมดหมายในทางซงบงบอกถงจดสนสดของเขตแดนของการสอสาร วาไดยตลงในระดบพนผว มไดลวงตาลกลงไป หรอมพนทจ าลองไปมากกวาความแบนทปรากฏแตอยางใด แตกระนน ภาพเขยนซงมคณสมบตลวงตายอมแสดงคณสมบตของตวมนเองตอไป เมอผดเลอกทจะเพงมองเฉพาะจดทไมไดถกบดบง หรอเลอกทจะมองขามผเสอไป ความยอน

136

แยงในลกษณะดงกลาวยอมสะทอนใหเหนถงความก ากวมในสถานะการด ารงอยของอ านาจดงกลาววาด ารงอยอยางเปนภววสย หรอแฝงฝงอยภายในจตใจของผ ดอยางเปนอตวสย

ปญหาทพบระหวางการท างาน

ทางดานกายภาพ

1.กายภาพผลงานทงสามชดไมสอดคลองกนเทาทควร

เนองจากผ เขยนไดแบงผลงานออกเปนสามชดใหญ ทงนเพอมงหมายทจะใหผลงานสอสารประเดนหลกซงครอบคลมทกชดในลกษณะตอเนองกนไป สงผลใหขอบเขตในดานการสอสารเนอหามความกวางมากขน และผ เขยนสามารถบรรจเนอหาของชนงานลงไปไดมากขน แตกระนน ปญหาทพบคอ แมผลงานทกชนจะถกครอบคลมดวยลกษณะทางกายภาพดวยการก าหนดใหภาพเขยนทกชนน าเสนอเพยงแคชนสวนของงานประตมากรรม อกทงผลงานทกชดยงคงแสดงความเปนวตถของสอในระดบพนผวเชนเดยวกนทงหมด แตอยางไรกด ในชด Resurrection (Rama) มการจดวางวสดเพมเตมเขาไปเพอเสรมการเลาเนอหาของชนงานใหมความเฉพาะเจาะจงมากยงขน แตการจดวางดงกลาวกไดท าลายเอกภาพโดยรวมของผลงานทงหมดลงเสย มความเปนไปไดหรอไมทล าพงชนงานจตรกรรมจะสามารถสอสารเนอหาไดอยางสมบรณโดยปราศจากการจดวางประกอบ

2. พจารณาปรบเปลยนรปแบบของ Resurrection (Rama)

ในผลงานชนน เปนการน าเสนอธรรมชาตของประวตศาสตรซงด ารงอยระหวางความเปนจรงทตายลง และหลกฐานทางประวตศาสตรทเกดขนใหมผานการตความดวยอคตทบดเบยวไปตามยคสมย การจดวางภาพตนแบบประกอบกนกบภาพเขยนนนเพยงตองการสอสารในประเดนขางตนใหมความชดเจนมากยงขนเทานน ความกระอกกระอวนของการไมสามารถเขาถงภาพตนแบบซงถกบดลอคไวอยางแนนหนาในโหลแกว และการจ าเปนตองสรางจนตภาพของภาพดงกลาวผานการอางองจากภาพเขยนดานขางประกอบกนไปนนยอมสะทอนกระบวนการทางประวตศาสตรทผ เขยนตองการจะน าเสนอเปนอยางด แตอยางไรกด หากมความจ าเปนจะตองตด

137

การจดวางออกไปเสยเพอความเปนเอกภาพโดยรวม ผ เขยนมความเหนวา มความเปนไปได เนองจาก

2.1 ภาพเขยนของภาพตนแบบซงถกพบแลวคลออกตามล าดบจนเกดรองรอยบนพนผวบางประการนนยอมแสดงใหเหนเวลา และสามารถคาดเดาไปถงการกระท าตอภาพดงกลาวในชวงเวลากอนหนาโดยไมจ าเปนตองมภาพตนแบบของจรงมาใชอางองแตอยางใด เพยงแตอาจจะมความก ากวมในการสอสารมากขนบางเทานน

2.2 ผลงานชนดงกลาวยงคงมประเดนยอยซงแฝงไวนอกเหนอไปจากประเดนดานธรรมชาตของประวตศาสตร ดงนนเมอตดสวนการจดวางประกอบออกไปนนแมจะท าใหประเดนทางดานประวตศาสตรนนจางลงบาง หากแตเนอหาดานอนๆซงเนนการสอสารผานรปสญญะ และพนผวจ าลองของภาพซงถกสรางขนกยงคงสามารถสอสารไดอยางด กลาวคอ ภาพทงสามชด แมจะยงคงสอสารภายใตโครงความคดหลกเชนเดม คอ การพจารณาภาพเขยนในฐานะวตถทางประวตศาสตร และการสะทอนความพยายามอยางมดบอดของมนษยในการทจะพยายามเขาใจ และคนหาความจรงในประวตศาสตร แตผ เขยนกยงไดแฝงประเดนยอยซงมความสนใจเพมเตมลงไปดงจะไลเรยงในรายละเอยดในหวขอตอไป

2.3 เรยบเรยงความส าคญระหวางโครงสรางทางความคด และเนอหายอยทตองการจะสอสาร

ในบทความชนทผานมา เมอทบทวนดแลว ผ เขยนคอนขางเนนความส าคญไปทเนอหายอยๆของชนงานจนละเลยโครงสรางทางความคดโดยรวมไปมากพอสมควร จงมความจ าเปนตองไลเรยงความส าคญ และจ าล าดบทางความคดขนใหมอกครง

ผลงานทกชนของผ เขยนตงแตเรมตนภาคเรยนท2 ในปการศกษาท2557เปนตนมา ผ เขยนไดสรางผลงานภายใตโครงสรางทางความคดเดยวกนมาโดยตลอด กลาวคอ การพจารณาภาพเขยนทงในอดต และทถกสรางขนใหม ในฐานะวตถทางประวตศาสตร ทงนหมายความวา ในสถานะดงกลาว เนอหาของภาพเขยนจงด ารงอยภายนอกวตถมากกวาทจะถกบรรจอยภายใน และท างานเชนเดยวกนกบวตถโบราณทางประวตศาสตร ซงความหมายของมนลวนถกประกอบสรางขนจากบรบทแวดลอม และเปนหนงเดยวกนกบบรบททางสงคม ประวตศาสตร พนท เวลา ฯลฯ อยางไมสามารถหลกเลยงได ภาพทางประวตศาสตร และวตถตางๆจงมสถานะมไดตางกนใน

138

ความคดของผ เขยน ซงภายใตโครงความคดดงกลาวนนน ามาซงประเดนยอยทนาสนใจมากมาย เชน

1. เมอภาพทางประวตศาสตรมสถานะไมตางจากวตถ ผ เขยนสามารถน าภาพดงกลาวมาใชในฐานะทศนธาตหนงทางศลปะไดหรอไม

2. เมอน าวตถทางประวตศาสตรมาประกอบกนขน จะน ามาซงการประกอบสรางของเนอหาทางประวตศาสตรจนเกดประวตศาสตรใหมขนไดหรอไม เราสามารถใชเนอหา หรอขอมลเชนเดยวกบการใชทศนธาตทางศลปะหรอไม กลาวคอ สามารถใชประกอบ ผสมผสาน ตดทอน ฯลฯ จนเกดสงใหมขน

3. เนอหาทด ารงอยนอกเหนอจากวตถ ซงกลาววาแทรกตวอยในบรบทของวตถชนนนๆ ด ารงอยอยางไร เปลยนแปลงไดหรอไม เปนภววสย หรอเปนอตวสย

4. หากเนอหาประทบอยระหวางผด และผลงาน มากกวาทจะถกบรรจอยภายในวตถ การตความหรอการประกอบสรางเนอหาทสมพนธกบบรบททางเวลา และพนทของผด แตอาจจะไมมความเกยวของใดๆกบวตถทหยบยกมาเลย สามารถเกดขน ไดหรอไม และหากเกดขนได สงเหลานนสะทอนอะไร

5. ฯลฯ

จะพบวา ภายใตโครงสรางหลก เพยงแคผ เขยนพจารณาผลงานจตรกรรมในมมมองทแตกตางออกไป กน ามาซงแนวคดยอยๆอกมากมาย และภายใตประเดนยอยๆดงกลาวลงไปอก ผ เขยนกสามารถแทรกเนอหาทางสงคม การเมอง แมกระทงประเดนสวนตว เสรมเขาไปสนบสนนสมมตฐานในประเดนหลกๆไดอกชนหนง

ซงในหวขอน ผ เขยนไดแรงบนดาลใจทางดานเนอหาในประเดนยอยมากจากความเชอของไทยทไดรบมาจากฮนดอกทอดหนง วากษตรยของไทยนนด ารงสถานะเปนพระนารายณอวตาร และความเชอดงกลาวกไดแทรกตวอยในบรบทของผ ดซงเปนชาวไทยอยางแนนหนา เปนไปไดหรอไมทผ เขยนจะสรางผลงานภายใตโครงความคดเดม คอ การพจารณาภาพเขยนในฐานะวตถทางประวตศาสตร และเลาเรอง หรอวพากษในประเดนขางตนไปพรอมๆกน

139

วเคราะห Incarnation (Rama)

จะพบวา ผลงานชนน เนนไปทการกอตวขนขององคความร หรอขอมลในประเดนดงกลาว ผ เขยนใชกรรมวธอยางเรยบงายกลาวคอ การประกอบชนสวนทางประตมากรรมขนอกครงใหมในรปแบบของภาพเขยน สะทอนใหเหนวาผ เขยนยงคงพจารณาภาพเขยนในฐานะวตถ และมงเนนไปยงเนอหาทด ารงอยภายนอกมากกวาทจะบรรจเนอหาไวภายในกรอบภาพ กลาวคอ เมอน าชนสวนดงกลาวมาวางเรยงกนอยางไรอารมณและความรสกแลว เนอหาทไมมความเกยวของกนใดๆจะสามารถประกอบสรางกนจนเปนเนอหาใหมไดหรอไม ถาไม ผลงานชนนกเปนตวอยางอนดของความเปราะบาง และไรสาระอยางยงของกระบวนการประกอบสรางหลกฐานทางประวตศาสตร หากได ผลงานชนนยอมสะทอนใหเหนองคความรเฉพาะบางประการซงด ารงอยในบรบทของผด และมพลงมากพอทจะท าใหผดประกอบสรางเรองราวข นมาจากความไมเกยวของกนของวตถทแปลกแยกได

ตามชอของภาพเขยน พระรามอปางท7ของนารายณอวตาร ซงมกใชเปนชอกษตรยหลากหลายพระองคของไทยมาตงแตโบราณกาล แขนทงสยอมโยงไปถงพระสแขน หรอพระนารายณในทางหนง ทมาของแขนทงส ซงลวนแลวแตเปนแขนของเทพ และกษตรยยอมสะทอนถงวาทกรรมเทวราชา หรอ สมมตเทพ ไมมากกนอย อกทง การสอสารเนอหาทยงใหญดวยวตถทแตกแยกไรอารมณ ยอมสะทอนถงแนวคดแบบฮนดเรองการจตลงมาเกดขององคเทวราชา ซงการเกดนน จ าเปนตองคกบการตายเสมอ แขนทงสจงเปนตวแทนของการตายลงของอ านาจเกา เพอการเกดขนของอ านาจใหม

วเคราะห Resurrection (Rama)

เชนเดยวกนกบผลงานชนกอนหนา ผ เขยนยงคงพจารณาภาพทางประวตศาสตรในฐานะวตถ ทงนเพอมงส ารวจเนอหาซงด ารงอยภายนอก ภาพประตมากรรมพระรามทยนหนหลง ซ ายงถกพบจนเกดรองรอยบนพนผว กระตนใหเกดการตความในหลายระดบ คาดเดาเบองตนไดคราวๆดงน

1. พระรามยงคงเปนสญลกษณทเชอมโยงโดยตรงถงพระมหากษตรยไทยในภาพรวม นยยะของภายทถกพบ และคลออกตามล าดบยอมแสดงใหเหนถงเสนทางทไมราบเรยบนกตลอดประวตศาสตร มการลมลง และเกดขนใหมตามปจจย และสถานการณตางๆในประวตศาสตร

140

2. ภาพของประตมากรรมดงกลาวยนหนหลงนน สะทอนสถานะการด ารงอยขององคกษตรย เนองจากแมผดจะไมสามารถเหนดานหนาของงานประตมากรรม แตโดยธรรมชาตในการรบรงานประตมากรรมโบราณซงแมจะเปนงานลอยตว แตกยอมตองเปดเผยดานหนามากกวาดานอนๆ ในลกษณะน จงสงผลใหผดไมสามารถหยดการจนตนาการไปถงดานหนาของประตมากรรมได ดานทถกปดบงไวด ารงอยในจตภาพทถกสรางขนในความคดของผ ดมากกวาทปรากฏบนระนาบของภาพเขยน แนวคดเรองเทวราชาซงแมมไดปรากฏตว แตแทรกตวอยอยางลกซงในความคด และจตใจ

3. หากพจารณาผลงานในระดบพนผวโดยไมใสใจเนอหาเชงสญญะเปรยบเทยบ ผลงานชนนกยงคงเปนการสะทอนใหเหนถงธรรมชาตของงานจตรกรรมซงแมผดจะรบรวาภาพทปรากฏนนเปนภาพจ าลองของวตถ แตกไมสามารถหยดการจนตนาการไปถงดานหนาของวตถได ยอมสะทอนถงพลงของเนอหาในงานจตรกรรมซงด ารงอยนอกเหนอจากวตถ อยางเปนอตวสย

วเคราะห Resurrection (butterfly series)

ผลงานชดนไดแรงบนดาลใจในประเดนดานรปแบบการสอสารมาจากการเปรยบเทยบชดตวเลข ซงผ เลนสามารถคาดเดาตวเลขในล าดบท4ไดจากการพยายามหาความสมพนธระหวางตวเลขทงสามกอนหนา เนองจากมนษยเขาใจสงตางๆรอบตวจากกระบวนการเปรยบเทยบสงหนงกบสงหนงเสมอ หากมสองสงเรยบเทยบกน เราจะสามารถเขาใจความตางระหวางสองสงนน แตหากเพมเปนสามสง การเปรยบเทยบความตางระหวางสงทงสามจะสามารถกระตนใหเกดการจนตนาการถงต าแหนงทสขนมาจากความวางได รวมไปถงต าแหนงตอๆไปอยางไมจบสน เชนเดยวกน ผ เขยนไดเชอมรอยภาพทงสามดวยสญลกษณเดยวกนเพอกระตนเราใหผดเกดจนตภาพบางประการดวยกระบวนการขางตน

ในรายละเอยดเรองการท างานของสญลกษณ และความสมพนธกบประเดนสอสาร ผ เขยนไดชแจงไปในบทความกอนหนาแลว

141

บทวเคราะห และวพากษผลงานชด King

ผลงานชด King ซงเปนผลงานชดแรกในระยะท 2 ของศลปนกอนชดศลปนพนธนน จดวาเปนผลงานทแสดงถงพฒนาการทางความคดทกาวหนาในระดบหนง เชนเดยวกบการแสวงหารปแบบทางกายภาพทมความลงตวมากขน อยางไรกด นอกเหนอไปจากพฒนาการทนาพอใจ ผ เขยนยงสามารถพบขอบกพรองบางประการซงศลปนสามารถน าไปปรบปรงเพอเสรมความแขงแกรงใหกบชดผลงานในอนาคตตอไป ดงจะสามรถชแจงไดดงตอไปน

จากขอเขยน ศลปนเรมบรรยายความบนดาลใจทางกายภาพ ซงจดเปนความคดทใหมอยางยง ทวากสามารถพบความตอเนองบางประการกบรปแบบผลงานในชดกอนหนา กลาวคอ ศลปนยงคงเรมสรางสรรคบนกรอบความรทพจารณาวา งานจตรกรรมคอวตถ ดงนน ผลงานยอมสอสารกบผดอยางเปนอตวสย เพยงแตในกรณน ศลปนมไดปลดปลอยอตวสยของผ ดใหเปนอสระอยางไรการควบคมเชนทผานมา ทวา ไดผกโยงเขากบกรอบความรทสมพนธกบอ านาจ ซงจดเปนแนวคดแบบ Foucault ในระดบหนง ในลกษณะน ศลปนจงสามารถควบคมทศทางของความหมายไดโดยการเลอกใชสญญะทถกสรางขนภายใตระบบอ านาจ ทสถาปนาความรชดเดยวกน (ตามความคาดหมายของศลปน) และเพอใหรปสญญะมความชดเจน ศลปนจงเลอกทจะเปลยนรปแบบผลงานดวยการหลกเลยงกระบวนการท าลาย (destruction) หรอแมกระทงแปรเปลยน กลบกลาย (transform) ดงเชนทเคยกระท ามาตลอดภาคการศกษา แลวหนมาเนนย าความเปนวตถของจตรกรรมดวยกระบวนการอน เชน การขยายมมมองน าเสนอวตถใหลนพนไปจากกรอบภาพ การจ าลองพนผวทเรยบแบนของภาพถาย การซอนกรอบภาพ เปนตน นอกจากน ในผลงานชดน ศลปนยงกาวไปใชความหมายในระบบสญลกษณ (symbols) ในการสอสารความหมายเสยดวยซ า ดงจะกลาวในรายละเอยดดงตอไปน

จากพนฐานทางความคดทวา ความเปนอตวสยนนผกพนอยกบอ านาจทสถาปนากรอบความรขนมาเพอสรางความหมายใหกบสรรพสง ศลปนจงเลอกน าเสนอเรองราวของอ านาจใกลตวในบรบทรวมสมยของสงคมไทยเสยเลย แลวใชโครงสรางทางความรทรอยรดพนธนาการสงคมไทย ใหเปนประโยชนดวยการใชเปนเครองมอในการสงผานความหมายไปสผด กลาวคอ ศลปนไดน าเสนออ านาจสมบรณในสงคมไทย ผานการเสาเทวต านานดวยระบบสญญะ (sign) และ ระบบสญลกษณ (symbols) โดยแบงเปนผลงานทเลาเรองการก าเนด และฟนคนจากความตายของพระราม และอกชด เปนการเลาเรองประวตศาสตรการอวตารของอ านาจแหงเทพเจา มาสจกรพรรดราช และกษตรย

142

ส าหรบผลงานในชดพระราม จดไดวาศลปนสามารถใชระบบสญญะไดอยางแยบยล และเลาเรองไดอยางลมลก แขนประตมากรรมทไรอารมณทงสนนถกเชอมโยงกบความตายเสยมากกวาการเกด ในแงน ผดจงถกมอบอ านาจใหเปนผชบชวตพระรามขนจากความตายดวยตนเอง โดยการใชรหสทางความรทถกบนทกไวในสมอง หากท าส าเรจ มหากษตรยแหงกรงอโยธยาราชธาน จะด ารงอยตลอดไปในมโนส านกของผ ดอยางเปนปจเจก สอดคลองไปกบคตความเชอแบบฮนดทวา การเกดของเทพนนจะตองจต (ตาย) เสยกอน การเกดและความตายจงสมพนธกนในแงน เชนเดยวกนกบการเชอเชญใหผดจนตนาการถงดานหนาของประตมากรรมรปพระรามซงยนหนหลง ทบซอนดวยมตของความเปนวตถทถกพบจนเสยรปทรง จากนนจงคดลอกขนมาใหมดวยสน ามนบนผาใบ ผดอาจพบกบความอศจรรยใจทนอกจากจะสามารถจนตนาการถงดานหนาของวตถ ซงนอกจากจะไมใชของจรงแลว ยงเปนการคดลอกของปลอมอกทอดหนง ซงผคดลอกกไมเคยพบเจอวตถจรงเสยดวยซ า ไดอยางไมยากเยนเทาใดนก มากไปกวานน จากชอประกอบผลงานอาจน าผ ดกาวขามมตความจรงทางวตถ ไปสหมากาพยเทวต านานทยงใหญ ซงภาวะเหลานกสอดคลองอยางดกบชอผลงาน การคนชพของพระราม

ส าหรบชดผลงานทมงเนนการน าเสนอรปธรรมของอ านาจโดยตรง ศลปนอาจท าไดไมแยบยลนกเมอเทยบกบผลงานอกสองชนทไดอภปรายไปกอนหนา อยางไรกด กยงนบวามความลงตวในระดบหนง และสามารถสอสารไดอยางชดเจน อาจเปนเพราะศลปนไดผลกภาระการสอสารไปสระบบสญลกษณเสยพอสมควร กลาวคอการใชรปผเสอแทนการเกดใหม หรอวญญาณบรสทธทพรอมกลบมาจตในรปกายใหมทเปลยนไปตามบรบททงทางดานพนท และเวลา

อาจเปนเพราะศลปนเลอกสอสารในประเดนทรวมสมย และใกลตว ประกอบกบชนเชงทางดานการสอสารดวยภาพนน มพฒนาการทเดนชด ทวา ผลงานขางตนยงสามารถพบจดออนบางประการ กลาวคอ ความเรยบนงของผลงานกลบเปนปญหาในบางกรณ เนองจาก ชดผลงานแมจะเปนประเดนใกลตว หากแตจ าเปนตองอาศยระยะเวลาในการขบคดประเดนทซบซอน และเชอมโยงขอมล หรอความทรงจ าทหลากหลายวนวายใหเปนระเบยบ ภาพเขยนทแสดงเพยงปรมาตรของวตถอาจไมเพยงพอทจะดงดดผดใหคลอยตามไดในลกษณะนน การใชสญลกษณในผลงานชดอ านาจนนสามารถแกปญหาไดในระดบหนง เนองจากระบบสญลกษณนนสามารถเชอมโยงผดเขาสฐานขอมลอนเปนสากล และเปนภววสยไดอยางรวดเรวโดยธรรมชาต แตผลงานกจะขาดความลมลก และนาสนใจลงไปดวย วธการแกปญหาทดจงนาจะเปนการเลอกใชหลกฐาน

143

ทางประวตศาสตรในประเดนทเกยวของซงดสะดดตา หรอเลอกประเดนยอยเพอใชสอสารความคดหลกทเราอารมณมากยงขน

ภาพท 19-21 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 1-3 ชอ Resurrection (kings) no.1-3 ขนาด 80 x 80 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

144

ภาพท22 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 4 ชอ Incarnation (Rama) ขนาด 100 x 125 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

145

ภาพท 23 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 5 ชอ Resurrection (Rama) ขนาด 100 x 125 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

146

ผลงานชด sacred punishment

ขอเขยนทศลปนไดท าการบนทกไวเพอประกอบการสรางสรรคผลงานชดนในชวงเวลาทมนถกสรางขน อาจเปนประโยชนตอทงผอานในแงการท าความเขาใจพฒนาการของศลปนอยางเปนระบบ และผ เขยนในฐานะขอมลซงใชอางองประกอบการวเคราะห และวพากษตอไป ดงทน าเสนอไวดานลางน

การพฒนาผลงานในรายวชาจตรกรรม4 ครงท2

ประเดนทมความสนใจ

ดานกายภาพ

1. การน าเสนอเนอหาโดยใชการประกอบกนของภาพมากกวาหนงภาพขนไป

เนองจากการสอสารดวยภาพนนถกจ ากดดวยขอจ ากดหลายประการ กลาวคอ แมภาพจะสามารถสรางพนทจ าลองซงมศกยภาพในการสถาปนาทงพนทวาง และเวลาอนเปนเอกเทศจากโลกภายนอกกรอบภาพกจรง หากแตเวลาในกรอบภาพนนยงคงมความก ากวม ไมแนนอน และเปนอตวสยอยางยง เนองจากเศษเสยวของเวลาซงถกประกอบขนเปนภาพนนถกน าเสนออยางเทาเทยมกนบนพนระนาบ ผดจงมอสระทจะเลอกรบรสวนใดของภาพกอนหนาสวนทเหลอโดยศลปนไมสามารถเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจใดๆทงสน กระนน แมศลปนจะยงคงมความพยายามควบคมการลนไหลของเวลาในกรอบภาพดวยการก าหนดจดเดน จดรอง โดยอาศยปฏกรยาทางทศนธาตทซบซอนประกอบสรางปรากฏการณตางๆภายในกรอบภาพเพอโนมน าใหผ ดรบรสงตางๆตามล าดบ และไหลลนไปตามรปรอยของเวลาตามทศลปนปรารถนา หากแตวา กระบวนการเหลานนกมใชกระบวนการททรงประสทธภาพเทาใดนก เพราะเนองจากกรอบภาพนนมไดด ารงอยอยางโดดเดยวในโลก และผดกมไดเคลอนตวมาปะทะกบกรอบภาพดวยความแนนอน ตายตว ในทางตรงกนขาม พนท และเวลาซงถกก าหนดใหกรอบภาพ และผดโคจรมาพบกนนนมความอสระอยางยง ปจจยแวดลอมอนๆนอกกรอบภาพจงเปนสงทสามารถสงอทธพลมายงการรบรภาพนนๆ และท าใหการรบรบดเบยว ผดเพยนไปจากความตงใจของศลปนไดทงสน เชน ระยะการดผลงาน ระดบแสงทฉาย ขนาด และสของหอง นอกจากน ยงรวมไปถงปจจยทไรรปอยางเชนขอมลทเกยวของกบผลงาน หรอตวผสรางบางประการ เชน รอยยมของ Mona Lisa กมไดเรยกรองความสนใจจากผ ดวยความสามารถทางกายภาพของตวมนอกตอไป เนองจากขอมลแวดลอมทงจากนกประวตศาสตร นกวจารณ รวมไปถงสอประชาสมพนธอนๆไดกาวเขามาท าหนาทแทนไปเปนท

147

เรยบรอยแลว หรอ ภาพ Battesimo di Cristo ของ Verrocchio พระเยซซงศลปนมความจงใจใหเปนประธานของภาพ นยยะหนง คอจดซงอยในล าดบแรกของล าดบเวลาในกรอบภาพ หากแตวาดวยพลงแหงขอมลของภาพ ทตสวรรคทงสองซงประทบอยขอบซายลางของภาพ โดย Leonardo Da Vinci จงเคลอนตวมาแทนทในจดน เปนตน

ปญหาขางตนลวนเปนทตระหนกโดยศลปนตลอดหลายยคสมย โดยเฉพาะศลปนโบราณซงจ าเปนตองเขยนภาพประกอบเรองราวทยดยาว และมความซบซอน กลวธทส าคญ และใชในหลายวฒนธรรมคอ การแบงกรอบภาพเหลานนลงเสย กระบวนการน แมเรยบงาย แตกทรงประสทธภาพอยางยง เนองจากการแบงกรอบภาพออกจากกนนนสงผลใหมตทเปนเอกเทศจากโลกของผสงเกตการณนนมไดเปนอสระจนไรการควบคม เนองจากพนทวางซงกนกลางระหวางกรอบภาพไดเพมปจจยควบคมอนนอกกรอบภาพขนมาดวย เชนล าดบการวางกรอบภาพ เนองจากโดยธรรมชาตแลว มนษยหลากหลายชาตพนธจะคนชนกบการรบรสงตางๆจากขวาไปซาย เชนเดยวกบการรบรตวอกษร (ไมนบรวมภาษาอาหรบ) ภาพทางศาสนา ไมวาจะเปนผนงวด หรอเพดานโบสถกลวนแลวแตจดเรยงกรอบภาพตามล าดบเวลาจากซายไปขวาทงสน นอกจากน ขนาดของกรอบภาพซงผดสามารถรบรไดผานการเปรยบเทยบกสงผลตอล าดบเวลาของการรบรเชนกน เชน ภาพในลกษณะบานพบสามบาน (Triptych) ในครสตศาสนา ซงรปในบานทงสองซงขนาบขางบานหลกตรงกลางนนมขนาดครงหนงของภาพกลาง เพอใหภาพสามารถพบเกบ หรอเปดปดไดคลายประต กสงผลใหภาพทงสองกลายเปนภาพประกอบเนอหาของภาพบานกลางไปโดยปรยาย ดวยขนาดทตางกนอยางนเองผดจะสามารถรไดโดยอตโนมตวาควรรบรภาพบานกลางกอน แลวจงชายตามาสภาพดานขางทงสองเพอเปนขอมลสนบสนน

2. การสรางกรอบภาพทางจนตภาพเพอเชอมรอยกรอบภาพทางกายภาพ

เนองจากผ เขยนมความเชอวางานจตรกรรมนนเปนวตถ และภาพทปรากฏนนกมคณสมบตไมตางจากทศนธาตอนๆกลาวคอ ลวนสามารน ามาใชประกอบสราง หรอลดทอนในลกษณะตางๆไดทงสน ดงนนภาพทประกอบกนบนพนระนาบจงมไดประกอบเขาดวยกนในพนท และเวลาจ าลอง (Illusionary space) อยางจตรกรรมโบราณอกตอไป หากแตทบซอนกนเปนชนๆคลายขนมชนเสยมากกวา ดงนน จงน ามาสสมมตฐานทวา หากแตละชนนนแมจะไมไดด ารงอยอยางเปนเอกเทศตอกนอยางสนเชง หากแตกเปนอสระตอกนในระดบหนง เปนไปไดหรอไมวาหากผลงานประกอบดวยกรอบภาพทมากกวาหนง ในชนหนงของกรอบภาพทกกรอบ อาจมทศนธาต หรอลกษณะทางกายภาพทสอดคลองกนบางประการทเ ชอมรอยกรอบภาพทกภาพใหม

148

ความสมพนธทางกายภาพ และอาจรวมไปถงเนอหา หากสงนนเปนรปสญญะ หรอสญลกษณ (sign or symbol) ดวยความเปนอสระตอกนของชนตางๆททบซอนกนบนพนระนาบในลกษณะขางตน ท าใหกรอบภาพทแยกจากกนสามารถแสดงเนอหาอยางเปนปจเจก และด ารงความเปนเอกภาพไปไดดวยในเวลาเดยวกน ทศนธาตใดๆซงเชอมรอยกรอบภาพทงหมดเขาดวยกนเปนภาพใหญจงคลายกบการประกอบสรางกรอบภาพใหญซงด ารงอยในจนตภาพใหทบซอนอยบนความหลากหลายของเนอหาเบองลาง

ดานเนอหา

1. การวพากษประวตศาสตรดวยทศนคตแบบหลงสมยใหม

เนองดวยทศนคตแบบหลงสมยใหมนนพจารณาประวตศาสตรไมตางอะไรกบเศษซากของความจรงทไดตายจากไปในมตของอดตอนคลมเครอ มไดเปนความจรงทสามารถชน าอนาคตไดอยางทกรอบคดแบบสมยใหมไดน าเสนอไว และไดใชประโยชนจากสมมตฐานดงกลาวดวยการผกขาดความเปนจรงในประวตศาสตรเพอผลประโยชนของกลมอ านาจบางกลมในสงคม การกลบไปรอสราง และตงค าถามกบอดตกาลอนพรามวนอกจากจะเปนการแสดงใหเหนความกงขาตอภาพของอดตทถกก าหนดสรางขนดวยอ านาจบางประการแลว ยงเปนการแสดงการขดขน และตอตานการครอบง าของอ านาจดงกลาวในอกแงหนง จะเหนไดวาดวยทศนคตดงทไดกลาวมาขางตนน ดวยกรอบคดแบบหลงสมยใหม เนอหาทางประวตศาสตรไมวาเรองใดๆทเกดขนในอดตกตามแต ลวนมความส าคญ และในขณะเดยวกนกไรความส าคญ อยใกลชด และหางไกลจากเราในระดบทเทาเทยมกนทงสน แตปจจยทจะท าใหเรองใดส าคญกวา หรอเรองใดดใกลชดเรามากกวานน ลวนเปนการกระท าของอ านาจทครอบง าพนท และเวลานนๆ นอกจากนนแลว ประวตศาสตรยงมความของเกยว และเคลอนตวไปมาบนพนทของความจรง และสงทรบรกนอยางเปดเผยวาไมเปนความจรงอกดวย ยกตวอยางเชน เรามสามารถแยกต านาน นยาย นทานปรมปรา เทพปกรณม ฯลฯ ออกจากประวตศาสตรไดอยางหมดจดแทจรง การเรยบเรยงชดความจรงในอดตขนจนเกดเปนความจรงชดใหม และการเขยนความจรงขนใหมจงมสถานะททบซอน และยากจะแยกแยะจากกนไดเดดขาดไปดวยเชนเดยวกน

จากผลงานทผานมาของผ เขยน การน าเสนอภาพทางประวตศาสตรทไมมความเกยวของกนทงในแงเนอหา หรอกายภาพ บนระนาบ และภายในกรอบภาพเดยวกนนน ยอมแสดงใหเหนถง

149

ทศนคตขางตนของผ เขยนทมตอประวตศาสตรไดเปนอยางด ไมวาจะเปน การน าเสนอภาพเรองราวในพระคมภรไบเบลควบคไปกบภาพเหตการณทางการเมองของไทย หรอ การเชอมโยงเทวรป และอนสาวรยของตะวนตก เขาสเนอหาของการจตลงมาเกดขององครามซงเปนเนอหาทสะทอนความเชอของฮนด ในทางหนงกเพอท าลายมายาคตทฉาบเคลอบประวตศาสตรในแงของการล าดบความส าคญ หรอการแบงประเภทของเหตการณตางๆเหลานนลงเสย แตในอกทางหนงกเปนการสะทอนใหเหนธรรมชาตบางประการของตวประวตศาสตรเอง ซงสามารถใหก าเนดเนอหาทามกลางความไมเปนเหตเปนผล และถกควบคมโดยผ ทมอ านาจในการประกอบสรางมนขนมา ในกรณนเปรยบไดกบตวศลปนผสรางผลงาน

ในภาวะหลงสมยใหมซงคลายกบเดกไรเดยงสาทเพงพานพบความเปนจรงทโหดราย และซบซอนของโลกเปนครงแรก ความมนใจทเคยทงตออดตทชดเจน และอนาคตทสวยงามนนพงทลายลงอยางไมเปนทา แทนทดวยความฉงนสงสย และพยายามควานหาทยดเหนยวหรอพนทของความจรงแท สดทายทยงคงหลงเหลออย สงทใกลตวทสด และนกคดในกรอบคดแบบหลงสมยใหมใหความส าคญคอนขางมากคอความเปนมนษย เนองจากพนฐานของความเปนมนษยน เองทสามารถท าลายมายาคตทแบงแยก และฉาบเคลอบประวตศาสตรลงไดอยางราบคาบ และเปนเพยงเครองมอเพยงชนดเดยวทไมวากาลเวลาจะผานพนไปยาวนานเพยงใด มนษยกยงคงคณสมบตความเปนมนษยไดไมเสอมคลาย หากแตสงทเปลยนแปลงไปตามกาลเวลานนกคอรองรอยของรางกายมนษยซงถกกระท าดวยปจจยแวดลอมตางๆใหบดเบยวไปตามเงอนไขของพนท และเวลานนๆ แมจะมความพยายามทจะลดทอนความเปนมนษยลงมากเพยงใดในกรอบคดแบบหลงสมยใหม สดทายกคงตองยอมศโรราบลงทกครงไป เนองจากสดทายแลวผ วพากษเองกไมสามารถหลดพนเงอนไขของความเปนมนษยไปได การทผวพากษสามารถลกขนมาตอบโต หรอแสดงความเหนยอนแยงตอสงคม หรอบรบทแวดลอม ลวนแสดงใหเหนศกยภาพของมนษยทสามารถเลอกทจะไมไหลตามกระแสธารแหงอ านาจทครอบง า ความเปนมนษยจงดเหมอนเปนแสงสวางอนรบหรทปลายอโมงคแหงกรอบคดแบบหลงสมยใหมน การลกขนเคลอนไหวเพอปกปองสทธมนษยชน หรอการเคลอนไหวเพอสนบสนนใหชวยเหลอผอพยพตางชาตขามพรหมแดนในหลากหลายประเทศทวโลก ยอมแสดงใหเหนถงความส าคญของความเปนมนษยเหนอเสนแบงทางการเมอง หรออ านาจชนดอนๆ

ผลงานของผ เขยนหลายชนกลวนเชอมรอยเหตการณทหลากหลายดวยความเปนมนษยเพอแสดงทศนคตขอนเชนเดยวกน การน าภาพประวตศาสตรของมนษยทตางพนท และเวลามา

150

ปะทะ ประสาน หรอทบซอนกนนน ยอมถกเชอมรอยดวยเงอนไขความเปนมนษยของบคคลในภาพทงสน เมอพจารณาโดยใชคณสมบตขางตนเปนพนฐาน เราจะสามารถรอสราง และท าลายมายาคตทครอบง าประวตศาสตรลงได

อยางไรกด ตองไมลมวาผ เขยนเองกด ารงอยภายใตเงอนไขของอ านาจ และกรอบคดทมตอความเปนมนษยนนอาจเปนมนษยทบดเบยวโดยทผ เ ขยนไม รตว ดงนน การน าภาพประวตศาสตรกลบมาน าเสนออกครง หรอการกลบไปเผชญหนากบอดตทเตมไปดวยอคต จงเปนการสะทอนอคตของผ เขยนไปดวยในทางหนง ผลงานของผ เขยนจงไมใชการประกาศความจรง หากแตเปนหลกฐานในการพยายามควานหาความจรงของผ เขยนเสยมากกวา

2. ความเหมอนในความแตกตาง และความแตกตางบนความคลายคลงกนบางประการของเหตการณทางประวตศาสตร

จะพบวาเหตการณมากมายนบลานในประวตศาสตรตลอดหลายยคสมยนน ยอมมความคลายคลงบางประการ ซงบางครงดราวกบวาสงทเคยเกดขนไปแลวนน วนกลบมาเกดขนใหมอกครงหากพจารณาประวตศาสตรเคลอนตวไปดานหนาในลกษณะของกงลอ แตทวา สงเหลานนเปนเพยงความบงเอญเทานน มใชการวนกลบมาเกดใหมดวยปจจยเดยวกน หากแตเปนการตกผลกของความเปนไปไดนบลานๆในเสยววนาทของพนท และเวลานนๆในประวตศาสตร ดงนนในทศนะของผ เขยน ประวตศาสตรจงไมใชสงทสามารถเกดซ าไดดวยประการทงปวง การกลาววา “ประวตศาสตรซ ารอย” นน รงแตจะกอใหเกดปญหา เพราะประโยคดงกลาวแสดงใหเหนถงความพยายามในการใชประโยชนจากเหตการณในอดตเพอขยายความเหตการณตางชวงเวลาอยางมกงาย และหลายครงดเหมอนวาจะเปนการจบคกนอยางลกลน และผดฝาผดตวอยางยง มากไปกวานน การกระท าดงกลาวบางกรณอาจเปนไปเพอผลประโยชนของกลมอ านาจบางกลมในสงคม เชนการยกเหตการณทางประวตศาสตรเพอสนบสนนการกระท าของตนเอง ซงแมบางครงจะพอรบฟงได แตหลายกรณกนาขน และหาสาระแกนสารใดๆไมได ความพยายามในการเรยนรเหตการณในอดตเพอยบยงมใหเหตการณทเลวรายเกดขนอกในปจจบนนนจงเปนสงทเปนไปไมได เหตเพราะปจจยทประกอบสรางเหตการณนนๆตางกน ความผดพลาดทบงเอญดคลายคลงกนจงเกดขนซ าแลวซ าอกนบครงไมถวน

ดวยทศนคตขางตน การเปรยบเทยบภาพประวตศาสตรทแตกตางเพอขบเนนใหเหนความเปนมนษยอยางชดแจงขนมาทามกลางมายาคตของประวตศาสตรนนแลว ยงเปนการกระตนใหผดไดมองขามความคลายคลงทางเนอหาเรองราว ไปสความเปนมนษย หรอคณสมบตนามธรรม

151

บางประการซงเปนพนฐานของชวต เชนความกลว ความโกรธ ความรก ความรนแรง ความเจบปวด ฯลฯ ซงนบเปนความจรงแทหนงเดยวทเชอถอได ซงหากพจารณาตอไปดวยสมมตฐานขางตน จะพบวาสงทเกดซ าหาใชเหตการณภายนอกซงในความเปนจรงมสามารถเกดซ าไดอก หากแตเปนปจจยภายในทเกดซ าวนเวยนอยอยางนน การหลกเลยงความเลวรายจากการเรยนรผานประวตศาสตรจงเหลอเพยงหนทางเดยวคอการพยายามสมผสเงอนไขความเปนมนษยเหลานนในประวตศาสตร แลวท าความเขาใจดวยความเปนมนษยของผดเอง โดยมองขามมายาคตทประกอบสรางตวตน และครอบง าประวตศาสตรเหลานนลงเสย

3. การกระตนเราอารมณความรสกดวยเนอหาทสะเทอนใจ

เมอการปะทะรปแบบทางจตรกรรมทแตกตางเพอเนนย าความเปนวตถของตวสอมสามารถหลกเลยงความโดดเดนจนบดบงเนอหาทซบซอนในตว การสอสารดวยความนง เงยบสงบ และการเนนย าความเปนวตถในระดบพนผวของงานจตรกรรมจงดเปนทางออกทเหมาะสม หากแตวา เมอภาพขาดอารมณสะเทอนใจไปเสยแลว กยากทจะโนมน าความสนใจจากผดใหคลอยตาม และพนจพจารณาเนอหาของผลงานไปในทศทางทศลปนตองการ ในแงน ความสะเทอนใจจงเปนองคประกอบทไมอาจหลกเลยง และเปนเพยงหนทางเดยวทจะเรมตนบทสนทนาไดอยางมประสทธภาพ ดงนน เมอไมตองการแสดงออกทางอารมณผานรปแบบอยางประเจดประเจอ การเลอกเฟนเนอหาทสะเทอนใจ หรอมแรงปะทะทางอารมณคอนขางสงจงเปนทางออกทเหมาะสมแกรปแบบทตองการ

ดงนนผลงานทออกมาอาจมลกษณะคลายวรรณกรรมทสรางสรรคดวยไวยากรณของภาพเชนเดยวกบการรอยเรยงตวอกษรจนกลายเปนรปประโยคเพอสอความ ซงผดมความจ าเปนตองพจารณาขอมลทตดพวงมากบภาพ และประกอบเขาดวยกนกบภาพทปรากฏจนเกดความสะเทอนใจในภายหลง กระบวนการขางตนยงสนบสนนโครงสรางทางความคดของผ เขยนทมตองานจตรกรรม วาเปนเพยงวตถทไมสามารถบรรจประสบการณใดๆได เปนเพยงแตตวกลางทกระตนเราใหผดไดประกอบสรางประสบการณขนมาจากวตถดบทมอยแลวเทานน

โครงสรางทางความคดเกยวกบตวสอ (จตรกรรม)

โครงสรางทางความคดของผ เขยนนนมตนเคาทางความคดตอการตงค าถามกบตวสอทผ เขยนใชสรางสรรคผลงาน กลาวคอตวจตรกรรมเอง วาแทจรงแลวนน จตรกรรมมคณสมบต

152

อยางไร สอสารกบผดในลกษณะใด ในทางตรงกนขาม ผดสามารถรบรจตรกรรมไดในลกษณะใด เปนตน ค าถามเหลานลวนท าใหผ เขยนตองอางองไปถงประวตศาสตรของตวจตรกรรมเอง ทงน เพอการก าหนดทาทในการแสดงออกทเหมาะสม และเพอเขาใจสอชนดนอยางแทจรง อยางไรกด เ มอคนควาหาค าจ ากดความของงานจตรกรรมแลวกพบวา คณสมบตของจตรกรรมนนเปลยนแปลงสมอ มไดมการหยดนงและตายตวแตอยางใด แมจะมโครงสรางทางกายภาพโดยรวมเปนปฏกรยาระหวางทศนธาตทางศลปะบนระนาบสองมต หากแตในแตละชวงเวลาในประวตศาสตรนน งานจตรกรรมไดก าหนด และถกก าหนดทาทของตวมน รวมไปถงความสมพนธระหวางตวมนและบรบทแวดลอมอนๆ ใหเปลยนแปลงไปตลอดเวลา ดงจะเหนไดชดเจนในชวงเปลยนผานระหวางครสตศตวรรษท18 – 19 ทสนทรยะของงานจตรกรรมไดถกพลกจากกรอบหนาตางแหงประสบการณ (Pictorial representation) ซงน าเสนอทศนมตทลกลงไปมากกวาความเปนจรงทางกายภาพของวสดหากแตอยภายในกรอบภาพ ไปสเนอแทของวสดทประกอบสรางมนขนมา (paint) ซงแนวคดหลงนถกท าใหแขงแกรงยงขนในชวงครสตศตวรรษท20เปนตนมา ซงสนทรยะในลกษณะดงกลาวคลายกบเปนการเปดเผยความจรง หรอสจธรรมแงหนงของงานจตรกรรม เมอเวลาไมสามารถหมนยอนกลบ ในลกษณะเดยวกนนนเอง งานจตรกรรมไดสญเสยคณสมบตของการเปนหนาตางแหงประสบการณไปอยางถาวร ไมวาหลงจากนศลปนจะมความพยายามในการสรางทศนมตลวงตาใหแนบเนยนอยางไร กไมสามารถลบลางความจรงขอนซงถกจารกไวอยางแนนหนาบนหนาประวตศาสตรของงานจตรกรรมเสยแลว

แตกมไดหมายความวา งานจตรกรรมไดสญเสยความสามารถในการพาผ ดเดนทางออกไปนอกกรอบภาพ หรอไปสมตอนๆทมากไปกวาขอจ ากดทางกายภาพเสยทเดยว ในทางตรงกนขาม ผ เขยนกลบมความเหนวาสนทรยะของงานจตรกรรมในฐานะวตถนนมความเปนอสระมากกวารปแบบกอนหนาเสยดวยซ า กลาวคอ มตตางๆทนอกเหนอไปจากกรอบภาพน นมไดถแสดงผานทศนมตลวงตาทางกายภาพบนพนระนาบของวสดอกตอไป หากแตไดถกโยกยายไปสพนทในจตนาการ และความทรงจ าของผด โดยงานจตรกรรมไดเปลยนหนาทจากกรอบภาพซงบรรจประสบการณทคอนขางตายตว ไปสวตถซงเชอมรอยผดเขาสพนททางจนตภาพ ในแงน แมจะยงคงถกเถยงกนไมมทสนสดถงการด ารงอยของมตดงกลาวนน วาเปนอตวสย หรอภววสยอยางไรกตามท

ในความคดของผ เขยน สนทรยะในการพจารณาภาพเขยนเปนวตถนมไดจ ากดเพยงแคงานจตรกรรมทถกสรางสรรคขนใหมเทานน หากแตมนยงก าหนดทาทของผดตองานจตรกรรม

153

โบราณในประวตศาสตรซงถกสรางสรรคขนกอนหนานนอกดวย จงหมายความวาทศนคตตองานจตรกรรมทเปลยนไปน ไดผลกดนใหงานโบราณเหลานนประกอบสรางตวมนเองขนมาใหมภายใตเงอนไขของความเปนวตถ ยกตวอยางเชน เราจะไมเขาหาภาพเพดานวหาร Sistine ในลกษณะของผศรทธาตอครสตศาสนา และตองการเรยนรเรองราวตางๆในคมภรพนธสญญาเดมอกตอ หากแตเราเขาหาภาพดงกลาวในฐานะจตรกรรมปนเปยกทยงใหญทสดชนหนงของประวตศาสตร และสรางสรรคโดย Michelangelo ศลปนนามกระเดองแหงยคฟนฟศลปวทยาทยงใหญไมแพกน หรอกลาวงายๆวา ภาพ The creation of Adam บนเพดานวหารนน ถกลดทอนจากกรอบประสบการณแหงการเกดขนของมนษยคนแรกโดยมศลปนเปนพยานยนยนปรากฏการณนน ใหเหลอเพยงภาพจตรกรรมปนเปยกขนาดใหญ หากแตพนททางจนตภาพทเตมขนมาผานทศนคตแบบใหมนกมไดก าจดเนอหาเดมไปอยางสนเชง หากแตยายเนอหาดงกลาวไปอยภายในพนทของความทรงจ า ซงตองแบงปนกบเนอหาทางประวตศาสตรเชงบรบทอนๆของชนงานททบถมตลอดไปมาตลอดชวงเวลาทยาวนานของผลงาน

อาจกลาวอยางงายๆไดวา มนคอพฒนาการของความเปน “รปภาพ” มาสความเปน “ภาพ” โดยสมบรณ ทงนมตองกลาวถงภาพประเภทอนๆทเกดขนภายหลงอยางเชนภาพถายซงมความเปนวตถ (Materiality) สงยงกวาจตรกรรมมาก ดงนนการทผ เขยนน าภาพในอดตมาใชประกอบสรางเปนผลงานนน กมไดมความตางไปจากศลปนซงสรางสรรคผลงานในแนวนามธรรมซงอาศยการประกอบกนของทศนธาตทางศลปะบนพนระนาบ ในขณะทผ เขยนใช “ภาพ” มาประกอบในสถานะเดยวกนนนเอง อกทงการท างานของผลงานทผ เขยนสรางสรรคขนกยงมความคลายคลงกบจตรกรรมนามธรรมอยางมนยยะส าคญ กลาวคอ ภาพ (painting) นนท าหนาทเปนวตถ หรอเปนตวกลางในการเชอมโยงผดไปสมตอนๆทอยนอกเหนอกรอบภาพออกไป ไมวาจะเปนมตทางประวตศาสตร ความทรงจ า ทเกยวของกบวตถดงกลาวทงทางตรง หรอทาง ออมกด ประเดนทควรหยบยกมาอภปรายตอไปคอ ผลงานของผ เขยนนนท าหนาทเชอมโยงผดไปสอะไร และจะเกดผลกระทบอยางไร

154

ความส าคญของประวตศาสตร และความทรงจ า

มอาจปฏเสธไดวาอตลกษณ หรอตวตนของเรานนลวนถกประกอบสรางขนมาจากปจจยมากมายไมวาจะเปน ความร บรบทแวดลอมในหลายระดบ ตงแตสงคม จนไปถงครอบครว แตททรงพลงมากทสดเหนจะเปนความทรงจ าทเรามตอสงตางๆ แตเมอพจารณาความทรงจ าในฐานะปจจยในการประกอบสรางตวตนของเราขนมานนกจะพบวา ความทรงจ าของเราเองนนกมหลายระดบในตวมน กลาวคอมทงทส าคญ และไมส าคญ เปนธรรมดาทความทรงจ าชดส าคญจะถกเกบไวอยางแนนหนา และมกถกใชเปนสวนประกอบหลกในการประกอบสรางตวตนของปจเจกชนแตละคนขนมา กระบวนการทดเหมอนวาจะเปนอตวสยอยางยงน ผ เขยนกลบมองวามรอยรวบางประการทสงผลใหเสรภาพในการเลอกจ า และลมของเรานนดางพรอย และบกพรอง รอยรวดงกลาวนนคอสงทเรยกวา ประวตศาสตร

หากประวตศาสตรคอการบนทกเหตการณในอดตผานสอใดๆ ไมวาจะเปนภาพ ประตมากรรม บนทกในลกษณะตางๆ ฯลฯ หากไมนบรวมอคตโดยตรงทผบนทกมตอขอมล (ซงโดยสวนตวแลวผ เขยนมความเหนวาไมสามารถหลกเลยงไดอยางสนเชง) การบนทกนนตองอาศยการคดเลอกชดขอมลหนงจากขอมลนบลาน และเชอมรอยขอมลชดดงกลาวเขากบขอมลอกชดหนงซงอยตางมตทางเวลาและพนทภายใตพฒนาการอยางเปนเหตเปนผล ทงนเพอประกอบสรางเรองราวทด าเนนไปในลกษณะเชงเสน (Linear) ซงเมอพจารณาในความเปนจรงแลวจะพบวาสงเหลานนลวนเปนไปไมได ในทศนะของผ เขยนนน หลกฐานทางประวตศาสตรจงเปนเพยงวตถทท าหนาทสะทอนคตทมนษยมตอกนในแตละพนท และเวลา และหากพจารณามากไปกวานน ในทางตรงกนขาม วตถดงกลาวอาจท าหนาทสะทอนอคตทเรามในปจจบนดวยเชนเดยวกน

เมอผลงานของผ เขยนนนมกใชหลกฐานทางประวตศาสตรเชงภาพ ไมวาจะเปนในลกษณะของจตรกรรม หรอภาพถายกตาม วตถชนดงกลาวลวนตองเชอมโยงผดไปสมตทางความทรงจ า หรอประวตศาสตรบางประการ อยางไรกด ผ เขยนกพยายามคดเลอกภาพซงผดถอครองความทรงจ ารวมกนในระดบหนง หรอเปนประวตศาสตรทมฐานความทรงจ าซงกนพนทในอาณาบรเวณทกวางออกไป จนกระทงถงระดบสากล (แมผ เขยนจะเหนแยงเรองความสากลหนงเดยวกตามท) ทงนเพอเปนการตรวจสอบอคตทเรามตอเนอหาทมความเกยวของกบวตถดงกลาวอกครงหนง หรอใชวตถชนนนสะทอนอคตทอยภายในตวเราเอง มากไปกวานน กระบวนการในการประกอบสรางชนงานของผ เขยนนนกมไดเปนเพยงแคการยกชนงานดงกลาวมาน าเสนอตรงๆ หากแตมกระบวนการถอดรอ และประกอบสรางขนใหมในลกษณะเดยวกนกบทศลปนนามธรรม

155

จดการกบทศนธาตทางศลปะ เนอหาทตดพวงมากบภาพตนแบบทผ เขยนเลอกใชจงนาจะถกประกอบขนในอตราสวนทผ เขยนตองการไปดวยเชนกน ประเดนทควรอภปรายตอจากนกคอ หากประวตศาสตรนนสามารถสงผลกระทบตอความทรงจ าในเชงลบตอปจเจก (ดงทไลเรยงไปในขางตน) แลว มหนทางทเราจะใชประวตศาสตรเพอประกอบสรางความทรงจ าทเปนประโยชนตอปจเจก หนทางดงกลาวอาจหนไมพนการพยายามแสวงหาความจรง (The Real) ซงแมอาจจะด ารงอย แตกแตกแยกกระจดกระจาย และหลงเหลออยางบางเบาทสด ทามกลางความไพศาลในปรภมของประวตศาสตร กระบวนการดงกลาวจงดเหมอนเปนความพยายามทสนหวง และไรประโยชน

ถงแมความจรงในประวตศาสตรจะเปนสงทยากแกการเขาถง และในบางกรณอาจจะถกตดขาดออกไปจากประวตศาสตรเองโดยสมบรณ ปจจยทส าคญอยางยงในการแยกขาดความจรงออกจากประวตศาสตรคงหนไมพนปจจยดานพนท และเวลา ทงสองสงนนเปนนามธรรมไมสามารถมองเหนหากแตด ารงอย วตถทางประวตศาสตรทกชนบนโลกลวนตกอยภายใตอ านาจของพนท และเวลาทงสน การพยายามเขาใกลความเปนจรงจ าเปนตองอาศยสงทไมตกอยภายใตเงอนไขของเวลา หรอพนท ซงแนนอนวา มใชหลกฐานทไดจากการตความขอมลผานวตถทางประวตศาสตรใดๆ หากตดประเดนดานตรรกะ และขอมลทเจอไปดวยอคตแลว จะพบวาประวตศาสตรลวนกระตนเราใหเกดความรสกบางประการเสมอ ในทางหนง อาจเหนตรงกนวาความรสกนนเปนสงทไมแนนอน ปราศจากความคงท และคาดเดาไมได จงมกสงผลเสยอยางมหาศาลมากกวาการใชขอมลทเปนรปธรรม หากแตในทางตรงกนขาม อารมณ และความรสกนนเปนสงทสามารถกระทบจตของผดไดอยางฉบพลน และรวดเรว อกทงด ารงอยอยางอสระจากเงอนไขของพนทและเวลาอยางสนเชง การมงปะทะผดดวยอารมณและความรสกสะเทอนใจบางประการจงนาจะเปนทางออกทเหมาะสมส าหรบสมมตฐานขางตน แตแสงสวางทปลายอโมงคนกยงไมสามารถสองสวางไดอยางเตมภาคภมนก เนองจากขอสงสยทเกดขนจากการดงเอาอารมณ ความรสกมาเปนปจจยในการสอสารกคอ อารมณ ความรสกประเภทใดทผ เขยนควรเลอกมาสอสาร และจะสามารถมนใจไดอยางไรวาความรสกนนเปนสากลซงบคคลทวไปสามารถเขาใจได มากไปกวานน ความรสกนนเปนเรองของอตวสย ผ เขยนสามารถมนใจไดอยางไรวาจะสามารถควบคม และใชมนสอสารประเดนทตองการไดอยางมประสทธภาพ

156

อารมณความรสก แสงสวางทปลายอโมงค หรอตะปตวสดทายทตอกฝาโลงประวตศาสตร

อยางไรกด ผ เขยนมความเชอวางานศลปะนนยอมหนไมพนการของเกยวกบอารมณ ความรสกอยเสมอ ไมวาจะเปนในระดบแรงบนดาลใจ ไปจนกระทงความสะเทอนใจทเกดจากผลสมฤทธของตวงานกด มฉะนน ศลปะกมอาจแยกตวออกจากพนทของศาสตรประเภทอนๆไดอยางเดดขาด ในแงน เมอมองกลบมาทประเดนขางตนทผ เขยนไดเกรนไวเกยวกบอารมณ ความรสกซงด ารงอยทามกลางความคลมเครอของความจรงในปรภมอนอางวางของประวตศาสตร ซงหากมองขามขอจ ากดทางดานพนทซงเปนเงอนไขทถกประดษฐขนในภายหลงนน ประวตศาสตรกคอการบนทกเรองระหวางมนษยซงกระท าตอมนษยในชวงเวลาตางๆ นนจงเปนเหตผลทวา เหตใดเรองราวทางประวตศาสตรจงกระทบจตใจของเราอยางมากมายนก เนองดวยผ ท รบ รประวตศาสตรทงหมดนน ลวนเปนมนษยเชนเดยวกน หากแต วา อคตทางประวตศาสตรทเกดขน และสงผลใหประวตศาสตรถกน าไปใชงานอยางทรงประสทธภาพในทางตรงกนขามนนเนองจากเราไดหลงลมความรสกถงความเปนมนษยของบคคลในประวตศาสตรเหลานน และละเลยตอการใชใจสมผสขอมล หากแตอาศยเหตผลและตรรกะทแหงแลง ประกอบกบขอมลทถกบนทกอยางบดเบอนเพอผลประโยชนบางประการตอบางกลมอ านาจในสงคม นนเปนเหตผลทวาเหตใดประวตศาสตรจงสามารถสงผลใหเกดความสามคคกลมเกลยวกนในรฐชาตไดอยางดยง ในขณะเดยวกนกสงผลใหเกดการฆาลางเผาพนธ และการทารณกรรมทนาสยดสยองตอเพอนมนษยตางชอชาต

ดงนน การสมผสขอมลทางประวตศาสตรดวยการยดถอเอาความเปนมนษยของตนเองเปนทตงเขาถงเงอนไขความเปนมนษยบางประการในขอมลเหลานน และเลอกทจะวางเหตผลทแหงแลงเหลานนลงเสย จงดเหมอนวาจะเปนเพยงหนทางเดยวในการท าความเขาใจประวตศาสตรอยางเปนกลางทสด เนองจากไมวาอยางไร ทงผบนทก ผถกบนทก รวมไปถงผ รบร และถอดความบนทก กลวนแลวแตเชอมรอยกนดวยเงอนไขของความเปนมนษยดวยกนทงสน การมองขามขอเทจจรงทแหงแลงอยางชาตพนธ กลมการเมอง อดมการณทางสงคม ฯลฯ ไปสความเปนมนษยทลวนแบงปนเงอนไขเดยวกนอยาง ความสข ความทกข ความเจบปวด ความโกรธ ความเกลยด ความยนด ฯลฯ อาจเปนหนทางหนงในการลดอคตทเรามตอประวตศาสตรในทางหนง

ดงนน การทผ เขยนมกน าหลกฐานทางประวตศาสตรมากระท าใหเกดความก ากวมทางดานกายภาพ และน ากลบมาน าเสนอใหมอกครง จงนบเปนการลดความเขมแขงของขอมลเชง

157

ประจกษทไดจากการรบรหลกฐานทางประวตศาสตร และปลดปลอยความรสกอนเปนนามธรรมทเรามตอขอมลนน ใหโบยบนอยางเปนอสระ ซงนบเปนการเพมความแขงแกรงใหกบขอมลทางดานอารมณ และความรสกของผลงานในทางหนง

บทวเคราะห และวพากษผลงานชด sacred punishment

เมอเทยบกบผลงานชดทผานมา แม sacred punishment จะดดอยในแงกายภาพไปบาง แตกปรากฏสาระทางรปแบบและเนอหาอนส าคญบางประการทควรคาแกการชแจงในรายละเอยดไดดงน

จะพบวาในผลงานชนน ศลปนไดยอนกลบไปหากระบวนการน าเสนอจตรกรรมโดยใชลกษณะของกรอบภาพมาเปนหนงในเครองมอทใชสงผาน และเชอมโยงไปสความหมาย อยางไรกด ภาพบคคลทดราบเรยบและแหงเกรงซงขนาบอยทงสองดานซายขวา กไมนาดงดดใจเทาใดนก เนองจากถกศลปนถอดเอาทศนมตทสมบรณออกไปเสยดวยการฉาบเคลอบชนสด า กวาภาพในบานกลางนนแตกตางออกไป กลาวคอ แมจะไมสามารถแยกมตดวยน าหนกอยางชดเจน ทวา กรอบของภาพถายทศลปนไดวาดแยกสวนกบงานจตรกรรมทถกทบไว กสามารถแสดงสถานะทแตกตางระหวางตวมน และภาพเขยนทอยดานหลงไดเปนอยางด มากไปกวานน กระบวนการทศลปนไดใชวาดภาพถาย ซงเปนภาพของโศกนาฏกรรมทนาสยดสยอง กสามารถหยบยมคณสมบตของภาพถาย ทงสสน การโฟกส และความเรยบแบนมาใชไดอยางสมบรณแบบ ท าใหผลงานสามารถสงกลนของความตายไดโดยปราศจากการหลงเลอด จดแขงขางตนจงสามารถชดเชยขอดอยของภาพเขยนทขนาบดานขางไดในระดบหนง

แตทนาสนใจมากยงกวาคอ การตความดานเนอหาของผลงาน ซงมาจากมโนทศนเกยวกบประวตศาสตรแบบหลงสมยใหมของศลปน อนจะน าไปสทศนะเกยวกบความสมพนธระหวางประวตศาสตร ความทรงจ า และมตความเปนจรงในดานอนๆ ซงสดทายศลปนไดพบกบขอสรปเกยวกบการละทงขอมลอนเปนภววสย และพลกกลบขวมาเพงพาอตวสยอยางอารมณ กบความรสกสะเทอนใจอนเปนสงยนยนถงความเปนมนษยแทนท

ศลปนเรมตระหนกถงอคตทตนเองไมสามารถพนไปไดดวยล าพงการใชชดวาทกรรมอนเตมไปดวยอคตทหลากหลาย กระทบเสยดสกนไปมา และหากจะปรากฏเศษเสยวของความจรง กอาจจะเบาบางเสยจนไมเปนประเดนใหพจารณา ตนเหตมาจากขอมลอนเตมไปดวยเหนผลเชงภว

158

วสยนน ไมสามารถหลดพนไปจากเงอนไขในแงพนท และเวลาไปได ศลปนจงเกดการตระหนกรถงความส าคญของอารมณ และความรสกในเชงนามธรรมซงเคยประเมนคาไวต าในชวงทผานมา วาแมจะความเสถยร ไมสามารถหาความแนนอนใดๆอยางเปนรปธรรมได หากแตมนกเปนเพยงสงเดยวทสามารถเดนทางตดผามตทางพนท และเวลาได เพราะอยางนอยทสด แมเราจะไมแนใจวาทศนคตตอความตายระหวางเรา และนกรบในสงครามครเสด (crusade war) แตกตางกนอยางไร แตเราสามารถมนใจไดวาเมอถกดาบฟนในลกษณะเดยวกน เราจะเจบปวดเหมอนกน มากไปกวานนคอ ประเดนขางตนอาจตอยอดไปสความรสกเชงนามธรรมทซบซอนมากกวาเพยงการตอสนองระหวางรางกายกบจต ไปสในระดบจตโดยสมบรณเชน ความเกลยด ความกลว ความรก ความโกรธ ความหลงใหล ฯลฯ ซงอาจกลาวโดยสรปไดวา อารมณ และความรสกอาจท าใหเราเขาใจ หรอเขาถงความจรง (the real) ในประวตศาสตรไดมากกวาการใชเหตผล ซงนบวาเปนทศนคตทยอนแยงอยางสนเชงกบผลงานในชด love และแสดงถงการขามผานกรอบทศนคตแบบยคภมธรรม (the enlightenment) เขาสหลงสมยใหม (post-modern age) อยางแทจรง

ความรสกเจบปวดทศลปนไดใชเปนเครองมอเชอมประสานระหวางผด และความจรงในประวตศาสตรอนพราเลอนจากการสะทอนผานวตถนนประเมนไดวาประสบความส าเรจในระดบหนง อกทงการเชอมโยงภาพเขยนกบบานพบสามบาน (triptych) ทางศาสนานนกสงเสรมการเชอมโยงความเจบปวดของผตาย กลบไปสความเจบปวดขององคศาสดา ในลกษณะเดยวกนกบผด ในแงนจงสามารถตความไปไดวา ศลปนไมไดเพยงเชอมประสานความจรงในปจจบน และอดตเขาหากนเทานน แตยงยดโยงกลบไปเปนหนงเดยวกนกบมนษยในต านาน ปกรณมทางศาสนา ซงหากพจารณาในกรอบคดแบบหลงสมยใหมแลว จดวามความส าคญไมตางกน มากไปกวานน ประเดนทางศาสนาอาจเพมความซบซอนทางเนอหา และอารมณความรสกใหกบผลงานในทางหนง

159

ภาพท 24 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 6 ชอ The sacred punishment ขนาด 160 x 240 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

160

ภาพท 25 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 7 ชอ Beaters ขนาด 80 x 80 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

161

Apocalypse อธบายมนษยดวยเงอนไขแหงวนสนโลก

ผลงานในชดน ผ เขยนพจารณาวาเปนหนงในชดผลงานทสมบรณแบบมากทสดในระยะกอนศลปนพนธ อกทงยงเปนการสะทอนการสกงอมทางทกษะ และทศนะซงผานการบมเพาะมาเปนเวลายาวนาน และเชนเดยวกบชดทผานมา ผ เขยนขอน าเสนอขอเขยนซงศลปนไดท าการบนทกเกยวกบการสรางสรรคผลงานของตนไวในชวงเวลานน อนจะกอใหเกดประโยชนแกผอานและผ เขยนเองในทางหนง ซงมรายละเอยดดงตอไปน

การพฒนาผลงานในรายวชาจตรกรรม4 ครงท3

ประเดนทมความสนใจ

ดานกายภาพ

1. การซอนกรอบภาพของภาพทไมมความเกยวของกนในทางกายภาพ หรอเนอหาในทางใดทางหนง

ทผานมา ผ เขยนไดสรางผลงานภายใตโครงสรางทางความคดหลกกลาวคอ การพยายามผลกดนใหผดรบรผลงานในฐานะวตถ ซงในกรณของความเปนจตรกรรม กคอการตระหนกไดถงระนาบเรยบแบนของพนรองรบทถกฉาบเคลอบดวยภาพ (Image) ไวดานบน ดงนน ผลงานของผ เขยนจงประกอบดวยสองสถานะทบซอนกนในทางหนง ซงความก ากง และก ากวมระหวางความเปนภาพจตรกรรมทเรยบแบน ( Image/painting) หรอรปภาพซงมมตความลกลวงตา (picture/pictorial representation) จงเปนคณสมบตทถกคนไวดวยเวลาในการรบร ในแงน ผดจงสามารถรบรคณสมบตของทงสองสงไปไดในคราวเดยว แมจะไมใชในเวลาเดยวกนกตาม หรออาจกลาวไดวา ผ เขยนไดวางอ านาจการตดสนคณสมบตของชนงานไวกบผดในระดบหนง เนองดวยพนฐานความเชอทวาความหมายของผลงานนนเปนการรวมกนสรางระหวางศลปวตถ และผด ผลงานของผ เขยนจงไมไดแตกตางจากภาพสองนยทแมไมไดมการเปลยนแปลงทางกายภาพใหเหนเปนรปธรรม แตความหมายทแตกตางกนของภาพนนปรากฏอยบนระนาบเดยวกนอยางนงเฉย หากแตถกคนไวดวยเวลาทจตของผดจะไปกระทบ ณ จดใดจดหนงบนระนาบของผลงาน และประกอบสรางความหมายเฉพาะขนมาในชวงเวลานนๆ อยางไรกด ตวแปรทจะประกอบสรางนยยะทางความหมายของผลงานจรงของผ เขยนนน มมากกวาภาพสองนยซงถกสรางขนมาเพอใหมสองนยยะอยางจงใจดวยความก ากวมเชงกายภาพ ไมวาจะเปนมตทางกายภาพของผลงานท

162

ซบซอน ความก ากวมทเกดจากเทคนคกระบวนการทางจตรกรรม การปะทะกนของเนอหาทตดพวงมากบภาพตนแบบ ฯลฯ ดงนนผลงานของผ เขยนอาจมความเปนไปไดวาจะมนยยะทางความหมายมากไปกวาทตวผ เขยนเองไดคาดคะเนไว

จากทผานมา ผ เขยนไดทดลองสรางผลงานเพอใหเกดความก ากวมดวยเทคนคทางกายภาพ และเนอหาเพอเนนย าความเปนวตถของงานจตรกรรมดวยกระบวนการทหลากหลาย ไมวาจะเปนการประกอบภาพนามธรรมเขากบภาพทางประวตศาสตรกด การท าลายหรอรอสรางภาพทางประวตศาสตรดวยกระบวนการทางจตรกรรมกด หรอแมกระทงการประกอบภาพสองเหตการณเขาดวยกนอยางแนบเนยนจนเกดการปะทะกนทางเนอหากด ฯลฯ จากทไดไลเรยงมาในขางตน กระบวนการซงกระตนใหเกดการตความทหลากหลาย และมอบอ านาจในการประกอบสรางเนอหาแกผดมากทสด เหนจะเปนการประกอบภาพในประวตศาสตรสองภาพขนไป เนองจากกระบวนการดงกลาว แมจะมความขดแยงทางทศนะอยบาง แตกเปนการละวางการปะทะทางกายภาพทรนแรงลงในระดบหนง แลวมงใหความส าคญกบเนอหาทตดพวงมากบภาพตนแบบ จงนบเปนการสรางปฏสมพนธระวางภาพ และมตทางความทรงจ าของผ ตอเหตการณในประวตศาสตรซงมความละเอยดออน อกทงยงมความเปนนามธรรมคอนขางสง สงผลใหการสอสารเปนไปอยางราบเรยบ ทวาลกซงมากกวาการมงเนนความขดแยงทางกายภาพ นอกจากน การประกอบภาพทางประวตศาสตรตางเหตการณนนสามารถกระท าไ ดหลายวธ หากแตกระบวนการซงผ เขยนใหความสนใจ แมจะมการทดลองในระยะทผานมาไมมากคอกระบวนการ “ซอนกรอบภาพ” เนองจากการซอนกรอบภาพเหตการณทมความตางกนนอกจากจะเปนการกระตนใหเกดการตความในประเดนดานความหมายทหลากหลายดงทไดกลาวไปในขางตนแลว กรอบภาพทซอนกนนนยงสามารถผลกดนใหคณสมบตความเปนวตถของภาพทงสองนนแสดงตวอยางชดเจน เชนเดยวกนกบการทผ เขยนไดใชวตถ หรอสญลกษณวางไวเบองหนางานจตรกรรมเพอเปนหมดหมายในการบงบอกถงเขตแดนทผดมอาจกาวลวงลกลงไปมากกวาพนผวทเรยบแบนของงานจตรกรรม เพยงแตผ เขยนไดเปลยนหมดหมายดงกลาวเปนภาพเหตการณเทานน นอกจากน กรอบภาพภายในซงซอนทบอยบนระนาบทแบนเรยบ ยงกระตนใหผดตระหนกถงการด ารงอยของกรอบภาพภายนอกซงมสถานะเปนวตถไมแตกตางกน อกนยยะหนงอาจกลาวไดวา ภาพลวงตาทงสองของเหตการณทตางกนนนไดเปดเผยสจธรรมของกนและกน มากไปกวานน วตถซงไดเปดเผยสจธรรมของตวมนเองเบองหนาผดนน เรยกรองการเชอมรอยตวมนเขากบบรบทโดยรอบมากกวาภาพลวงตาในลกษณะ Pictorial representation ทวไปซงตดขาดตวมนเองอยางเปนเอกเทศจากโลกภายนอก และหากพจารณาในทางตรงกนขามกอาจกลาวไดวา กรอบ

163

ภาพทงสองนนกระตนเราใหผดสรางกรอบภาพทางจนตภาพขนมาเพอซอนตนเอง พนท และเวลาทใชรบรผลงานทบลงไปเปนกรอบทสามนนเอง

2. การประกอบภาพถาย และงานจตรกรรมเขาดวยกน

ดงทไดเคยท าการทดลองมาแลวหลายครง ภาพถาย และงานจตรกรรมนน แมจะมรปลกษณ หรอคณสมบตเชงกายภาพทใกลเคยงกน หากแตกระบวนการสอสารนนแตกตางกนอยางมาก กลาวคอ งานจตรกรรม โดยเฉพาะผลงานซงประกอบสรางภายใตสนทรย ะแบบ pictorial representationนน คอการประกอบมตเวลาทกระจดกระจายเขาดวยกนจนเกดเปนปรภมเวลาขนใหมภายในกรอบภาพ มตภายในกรอบจงมลกษณะสมบรณในตว ทกสงทศลปนตองการสอสารลวนถกบรรจไวภายในกรอบภาพผานปฏกรยาทางทศนธาต ทงนแตกตางจากภาพถายซงเปนการหยดเสยววนาทของเวลาทเคลอนผานใหหยดคางอยอยางนน ภาพถายจงมความเชอมโยงกบมตของความเปนจรงอยมาก และมความเปนวตถคอนขางสงเมอเทยบกบงานจตรกรรมซงเปนเรองของการจ าลองมตทางความจรง ดงนนเนอหาของภาพถายจงมไดถกกกขงไวภายใตพนผวทมนเงานน หากแตแฝงฝงอยภายในความทรงจ าของผดตอมตทางความเปนจรงตางๆ

ในแงน การประกอบภาพสองชนดนเขาดวยกน จงเปนการผลกดนใหเกดการถายทอดคณสมบตของความเปนวตถ การเชอมรอยกบมตทางความจรง และความทรงจ าของภาพถายไปสงานจตรกรรม และอกทางหนง กเปนการมอบคณสมบตของเวลาอนเปนอนนตของงานจตรกรรมใหกบภาพถายซงถกรอ และประกอบสรางขนใหม ในระดบหนง จงอาจกลาวไดวา กระบวนการขางตนเปนการแบงปนจดแขงของสอตางประเภทใหกนและกน มากไปกวานน การซอนกรอบภาพของภาพถายลงไปบนงานจตรกรรมนน ยอมดเหมอนวาภาพถายซงเปดเผยเนอหาเชงภาพในตวมนเอง และสจธรรมของผลงานผานการประกอบตวมนเขากบพนผวของงานจตรกรรมนน ปกปดบางสงอยเบองลาง แมภาพถายทปรากฏจะถกสรางขนดวยกระบวนการเดยวกนกบงานจตรกรรมโดยรอบ หากแตเมอภาพถายดงกลาวปรากฏบนพนระนาบในกรอบภาพกรอบเลก ยอมสงผลใหผดตระหนกถงความเปนวตถของตวมนไมมากกนอย ในแงน เมอวตถใดๆในโลกลวนตองการพนท และเวลาเพอทจะแยกตวมนเองออกจากความวางเปลา สาระภายในพน ทซงด ารงอยกอนทภาพดงกลาวจะเขามาแทนจงเปนปรศนาไปตลอดกาล อยางไรกด ปรศนาทไรค าตอบอาจเปนตวแปรหนงซงผดสามารถใชประกอบสรางเนอหาของชนงาน สาระของผลงานจงมใชสงทผ เขยนเลอกท

164

จะเปดเผยเพยงอยางเดยว หากแตมสงทผ เขยนเลอกทจะไมเปดเผยเปนสวนประกอบหลกอยดวยเชนกน

ดานเนอหา

1. การสรางเนอหาสะเทอนใจปลายเปด

ดงทผ เขยนไดอภปรายในรายละเอยดเกยวกบการตรงผดไวทผลงานดวยเนอหาสะเทอนใจในขอเขยนประกอบผลงานชดทผานมา หากแตในกรณดงกลาวผ เขยนไดพจารณาจากพนฐานทางความคดทวา แมผดแตละคนจะมประสบการณ หรอความทรงจ าตอเหตการณนนๆแตกตางกน แตผ ดกควรจะเชอมรอยตนเองเขาสเหตการณนนๆในทศนะของตนอยางเปนปจเจก มใชเหตการณอนๆ อยางไรกด ผลทสะทอนกลบมาจากผลงานชดกอนหนากลบมได เปนเชนนนเสยทเดยว หากแตมความนาสนใจทควรหยบยกมาพจารณา กลาวคอ มผ ดผลงานบางสวนไดเชอมโยงภาพเหตการณไปสอกหนงเหตการณทแตกตาง หรอบางสวนไมสามารถเชอมโยงได เนองดวยการปดบงทมากเกนไปของผ เขยน หรอดวยประสบการณทไมตรงกนของผดกตามท ทวา ผดกลมดงกลาวกสามารถสะเทอนใจไปกบผลงานไดเชนเดยวกน ซงถอเปนการบรรลปลายทางทผ เขยนไดตงไวแตตน ในลกษณะน กคลายกบวา นอกจากผดจะมทศนะสวนตวตอเหตการณนนๆอยางเปนปจเจกแลว ผดบางสวนยงเลอกทจะประกอบสรางเสนทางไปสจดหมายของตนเองอยางเปนปจเจกอกดวย ผ เขยนจงไดขอสรปวา หากเสนทางทหลากหลายอนเกดขนจากปฏกรยาตอผลงานของผดทมประสบการณแตกตางกนไปนนโนมน าไปสจดมงหมายเดยวกน ยอมมความเปนไปไดทนอกจากผ เขยนจะยนยอมใหทศนคตตอเหตการณนนๆทไดหยบยกมาเปนปลายเปดแลว ยงสามารถปลดปลอยเหตการณ หรอเนอหาใหเปนปลายเปดไดอกดวย อยางไรกด ทงน ลกษณะทางกายภาพของผลงานซงจะโนมน าใหผดบรรลถงความสะเทอนใจไปในทางเดยวกน แมจะตระหนกถงเหตการณ หรอมความทรงจ าตอเหตการณคนละเรอง กยอมปรากฏความส าคญขนมาอกระดบ และเปนสงทผ เขยนจ าเปนตองพจารณาใหถถวน

2. วเคราะหเงอนไขของความเปนมนษยทควรใชในผลงาน

จากหวขอทผานมา ผ เขยนไดเสนอเนอหาทมงสะทอนเงอนไขความเปนมนษยบางประการซงมน าหนกมากไปกวาเนอหาเชงตรรกะ เหตผล จงสงผลใหผ ดเลอกทจะวางอคตตอเรองราวนนๆ และเชอมรอยตนเองเขาสประสบการณ หรอความทรงจ าตอเหตการณนนๆดวย

165

ความเปนกลางในฐานะมนษยคนหนง อยางไรกด ความก ากวมตอเงอนไขดงกลาวยงคงมอยมากเนองดวยเปนนามธรรมสง สงผลใหยากจะนยาม และจดประเภทไดอยางชดเจน ดงนนจงสามารถท าไดเพยงแคก าหนดขอบเขตกวางๆของเงอนไขดงกลาวทควรใชภายในผลงานเทานน

เนองจากผลงานของผ เขยน มงสรางความสะเทอนใจแกผด ดงนนเงอนไขททรงพลงทสดของความเปนมนษยกคอความเจบปวด และความตาย ในประวตศาสตรของมนษยชาต ความพยายามหลกเลยงสองสงนเปนพลงผลกดนใหวงลอชวตนนหมนเคลอนไป ซงจะสามารถพจารณาไดอยางชดเจนในยค Modernism ซงความตายถกใชเปนพลงขบเคลอนใหมนษยนนตองกาวหนา และพฒนาอยางกาวกระโดด ไมวาจะเปนการลาอาณานคมทางฝงตะวนออกทเกดจากความอดอยาก และโรคระบาดในยโรป หรอการววฒนเขาสสงคมอตสาหกรรมดวยเหตผลเดยวกน หรอแมกระทงการเคลอนไหวดวยอดมการณทางการเมองทแตกตางของหลายขวอ านาจไมวาจะเปนฝงขวา ซาย หรอทนนยม ยอมมความตายเปนพนฐาน หรอเงอนไขหลกในการเคลอนไหวทงนน ในแงนจงดเหมอนวาเงอนไขดงกลาวเปนหนงในปจจยซงสรางความขดแยงไดมากทสดในประวตศาสตร หากแตวาในอกทางหนง กเปนเงอนไขซงเชอมรอยมนษยทงมวลเขาดวยกนอยางแนบแนนไดเชนเดยวกน อยางไรกด แตกตางจาก Modernism ผ เขยนมไดตองการผลกดนใหเกดความกาวหนาไปไหน หรอกระตนใหเกดอาการลนลาน ฟมฟายตอจดจบทไมอาจหนพนไปไดแตอยางใด หากแตตองการเปดเผยเงอนไขทมนษยทกคนลวนแบงปนรวมกน เพอตระหนกถงความเชอมโยงทเรามตอกน ทงในชวงเวลาเดยวกน หรอในอดตทหางไกลกตาม และหากอดตหรอความทรงจ าคอสวนประกอบหลกในการประกอบสรางความเปนปจเจก การเตบโตขนจากรากฐานของมนษยทใหน าหนกตอชวตมากกวาอคตอนเปนมายานอกเหนอไปจากนน ยอมเปนปจเจกชนทจะขบเคลอนโลกใหหมนไปในทางทเหมาะสมตอไป

เนอหา

เนองดวยผลงานในระยะหลงของผ เขยนนนมกใชการสอสารในประเดนทเกยวของกบเงอนไขพนฐานของมนษย และเมอพจารณาถงสามญลกษณะของชวตแลว สงอนทรงพลงทสดเหนจะไมพนไปจากความตาย หรอการสนสดลงของชวตไปได และดงทไดเกรนไปบางแลว ความตายนนเปนก าลงหลกทผลกดนใหอารยธรรมกาวออกเดน จนกระทงวงอยางรวดเรวในชวงศตวรรษใหหลง อยางไรกด อาจเปนเพราะการเผชญหนากบการสนสดหรอจดจบทไมอาจหลกเลยง หรอนาอภรมยเทาใดนก เรองราวเหลานจงมกถกซอนไวอยางแนบเนยนภายใตเรองราว

166

หรอสญลกษณทซบซอน และก ากวม ซงเรองราวทผ เขยนไดยกมาเปนประเดนศกษา และเปนโครงสรางหลกทางความคดในครงนคอเรองราวทวาดวย Apocalypse

อนทจรงแลว Apocalypse นนเปนศพทซงมรากมาจากภาษากรก (apokálypsis) ซงหมายถงการเปดเผยความรอนยงใหญ7 ศาสนาตางๆทไดรบอทธพลทางความคดมาจากวฒนธรรมกรกจงมกผสานเอาแนวคดดงกลาวมาใชตความใหเขากนกบหลกศาสนาของตน แตการตความในประเดนดงกลาวททรงพลงทสดเหนจะเปนยดาย และครสตตามล าดบ ความรอนยงใหญซงเปนความลบของโลกนนถกตความเปนเหตการณซงซอนตวอยภายใตมานแหงเวลาซงนอกเสยจากอ านาจแหงพระผ เปนเจาซงด ารงอยเหนอกาละ และเทศะเสยแลว ไมมมนษยหนาไหนสามารถทลายมานแหงเวลาเพอบรรลความจรงดงกลาวได อยางไรกด อนาคตทแมไมสามารถรบรผานผสสะ แตยงคงประทบแนนอยในจตส านกนนคอความตายทมนษยไมอาจหลกเลยง ความลบของพระเจาจงมภาพของการสนสดกนพนทอยเปนบรเวณกวางกวาประเดนอนๆ การท านายทายทกถงวนสนโลกจงมอยอยางสม าเสมอ และ “ผ ขมาสคนแหงวนสนโลก” หรอ “ Four horse men of the Apocalypse “8 กเปนหนงในเรองดงกลาว

เนอเรองดงกลาวถกบนทกโดยนกบญจอหน อครสาวก (St.John, the Apostle) ไดกลาวถงสญญาณการมาถงของวนสนโลกอนประกอบไปดวยคนขมาสคน ซงในรายละเอยดกมการตความไปในประเดนทหลากหลาย สวนใหญเชอวาเปนการเปรยบเปรยเชงสญลกษณ ในแงน ผ เขยนเหนวาเนอเรองดงกลาวมความเปนสญญะแทนความหมายทงดงามในระดบหนง และมความเปนประเดนปลายเปดสงผลใหการตความเนอหาเปนไปไดอยางกวางขวาง และเชอมรอยเขากบเหตการณไดอยางหลากหลาย อกทงนยยะเกยวกบการเปดเผยสจธรรมของชวต อยางความตาย กยงสมพนธไปกบแนวคดของผ เขยนทมงเปดเผยสจธรรมของตวสออยางงานจตรกรรม และอาจเชอมโยงไปถงความตายของตวสอเอง (ในสนทรยะแบบเดม) เชนเดยวกน ในทน Apocalypse จงกนความหมายครอบคลมถงเนอหาของผลงานในแตละชน ไปจนกระทงโครงสรางทางความคดหลกในการสรางสรรคทผานมาของผ เขยนเชนกน

7 Paul Luecke, Four Horsemen of the Apocalypse: What Are They?, accessed 14 May

2017, available from https://lifehopeandtruth.com/prophecy/end-times/four-horsemen-of-the-apocalypse/

8 Ibid.

167

สรปภาพรวมของผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2

เนองดวยศลปนไดชแจงเนอหาไวอยางชดเจนแลว ผ เขยนอาจเสรมทศนะเพยงเลกนอยเทานน โดยจะเนนไปทการบรรยายสรปพฒนาการจากเรมตน จนกระทงสนสดระยะทสองพรอมเสนอความเปนไปไดทจะสรางสรรคตอยอดจากชดผลงานขางตน ซงจดวามความสมบรณในตวอยางสง

จากความซบซอนในแงเนอหา และความลมลกในการสงเคราะหกายภาพ อนพฒนามาสการมงพจารณาประเดนใกลตว รวมไปถงประวตศาสตรดวยกรอบคดแบบหลงสมยใหม และหนไปใชประโยชนจากดานตรงขามของเหตผล อยางอารมณ ความรสกซงเปนสงทศลปนเคยหลกเลยงมาโดยตลอด ทงน เนองจากศลปนมความเชอวา คณสมบตเชงนามธรรมของมนษยเหลาน เปนสงซงสามารถเชอมประสานกนไดโดยปราศจากขอจ ากดดานพนท และเวลา น ามาซงการขยายมมมองใหกลบกวางไกลขนอกครง โดยครอบคลมเรองราวของมวลมนษยชาตทงมวล และศลปนไดหยบโครงสรางเรองราวของวนสนโลกตามคตทางครสตศาสนา ดวยการใชภาพถายสามภาพ ประกอบเขากบภาพวาดสามภาพ ในฐานะสญญะเพอใชสอความ ความเรยบงายเชงกายภาพ นนดชางขดแยงกบจดมงหมายอนทะเยอทะยาน อยางไรกด ประเดนดงกลาวกจดเปนหนงในกลวธการสอสารของศลปนเชนเดยวกน

ภายใตภาพถายอนเลอนรางนน ภาพเขยนทเตมไปดวยมวลปรมาตรของแบบ แมกระทงฉากเหตการณทเคลอนไหว ในสวนใดทถกปดบงไว ไมวาจะเปนการเขามาแทนทบนพนผว หรอเปนการวางทบอยดานบน มตของภาพถายไดซอนเรนปรศนาอนสถาวรไวเสมอ เปนค าถามทไมมวนปรากฏค าตอบ และจะถกเตมเตมดวยจนตนาการของผดเทานน อยางไรกด การปดบงนนกลบเปดเผยบางสง นนคอสถานะทแทจรงของจตรกรรม วาตวมนนนคอวตถทเรยบแบน และมภาพปรากฏอยดานบน เมอผดตระหนกรถงความจรงแทในขอน สาระทงสองสวนจงมไดแยกขาดกนอยางสนเชง และสามารถถายทอดไปมาผานกรอบภาพ กระทงเวยนมาปะทะประสานกนจนเกดเปนความหมายใหม หรอถาจะกลาวใหชดเจนคอ ความร และความทรงจ าของผดซงมตอวตถทงสองสวน ยอมปรงแตงกระทงน าไปสสวนทถกทบซอนอย เมอประกอบดวยอารมณสะเทอนใจตอเหตการณ หรอภาพทปรากฏดวยแลว การผสานธาตเหลานเขาดวยกนยอมโอบรอยผ ดเขาสอาณาจกรแหงประวตศาสตรของมวลมนษยอยางแทจรง จากนนจงสะทอนกลบใหปรากฏชดอกครงบนผนผาใบ เมอนน งานจตรกรรม และมโนทศนในการมองโลกของผดจะเปลยนไป จากภาพวตถนงสถต และเรยบแบน จะกลายเปนฉากมหรสพของเรองราวเกยวกบมนษยทยงใหญทสด ท

168

ซงมนษยผครอบครองเลอดเนอ ผสามารถทจะรก ทจะกลว ทจะเจบ ทจะทรมาน ฯลฯ สามารถผสานตนเองเขาเปนหนงเดยวกนกบผลงานไดอยางไมยากเยน

นอกจากเรองการใชการสอสารในเชงนามธรรมในการน าพาผดเขาสประเดนแลว ขอมลเชงภววสยกมความส าคญตอการท าความเขาใจผลงานแพกน กลาวคอ ศลปนไดยดโยงภาพเขยนซงน าเสนอเหตการณโบราณ หรอต านานอนรางเลอน และภาพถายของเหตการณทางประวตศาสตรรวมสมย เขาดวยกนกบต านานเรองคนขมาสคนแหงวนสนโลก และบรษทงสยงถกตความเปนสญลกษณโบราณสชนด รวมไปถงเหตการณรวมสมยอกสเหตการณ นบเปนขอมลมหาศาลทจะสารถถกน าเสนอผานภาพเขยนทเรยบแบนไดอยางครบถวน ทวา เนองดวยศลปนไดมการจดวางโครงสรางการสอสารไวอยางรดกมพอประมาณ ยกตวอยางเชน ผลงานถกตงชอใหมความตอเนองกนตามเรองราวในพระคมภร เชนเดยวกนกบขนาดของผาใบทมลกษณะเปนสเหลยมจตรสเทากนทกประการ มากไกวานน ดานกายภาพผลงานทงสสน พนผว รวมไปถงลกษณะการสอสารทสอดรบกนทางรปแบบ ฯลฯ สงผลใหเนอหาอนซบซอนถกพยงใหอยในโครงสรางชดผลงานไดอยางเขมแขง

Apocalypse จงจดเปนชดผลงานซงแสดงความอมตวทงในดานรปแบบ และเนอหา เรอยไปจนกระทงความคด ทศนะคตของศลปนในระดบหนง และหากจะมการพฒนาเพอตอยอด ศลปนควรยดโครงสรางทางการสอสารในลกษณะขางตนไวโดยไมจ าเปนตองคงรปแบบทางกายภาพ กลาวคอ สรางชดผลงานทสบเนองมาจากเคารางทางความคดเดยวกน แตกสามารถสอสารในประเดนยอยของตนไดเมอจ าเปนตองแยกสวน มากไปกวานน การปดบงเพอเปดเผยสาระบางประการ นบวาเปนกระบวนการทสอสารถงสาระของจตรกรรมในฐานะวตถไดอยางลงตว และยงเปนกลยทธทสามารถน าไปปรบใช และพฒนาตอไดอยางไรขดจ ากด

169

ภาพท 26 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 8 ชอ Apocalypse no.1 (White Horse) ขนาด 140 x 140 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

170

ภาพท 27 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 9 ชอ Apocalypse no.2 (Red Horse) ขนาด 140 x 140 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

171

ภาพท 28 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 10 ชอ Apocalypse no.3 (Black Horse) ขนาด 140 x 140 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

172

ภาพท 29 ผลงานในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 ชนท 11 ชอ Apocalypse no.4 (Gray Horse) ขนาด 140 x 140 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

173

ผลงานในชดศลปนพนธ

ผลงานชดนจดเปนผลงานทศลปนไดสรางขนในระยะหนงปทผานมา กระทงปจจบน จงจดเปนผลงานทเกดขนจากทศนคตทยงมไดพฒนา คลคลาย หรอเปลยนแปลงไปมานก หากเทยบกบผลงานในชดทผานมา ในแงน การวเคราะห และวพากษชดผลงานอาจไมมความจ าเปนมากนก เหตเพราะศลปนไดส าแดงความคดเหนอนเปนปจจบนไวในชดขอมลซงใชประกอบการสรางสรรคผลงานในแตละชดอยแลว ทงน อาจมการแทรกเสรมขอคดเหนบางประการเพมเตมไวแนบทายไวส าหรบบางชนผลงาน ซงผ เขยนเหนวามขอบกพรอง และยงมไดรบการชแจงทรดกม หรอครบถวนเพยงพอ

ดงทไดไลเรยงไปแลวในขางตนบททสาม ในหวขอ “การกอรป ประมวล และจดระเบยบความคด” วาผ เขยนไดสรางโครงเรองยอยเพอสอสารโครงเรองใหญเพอใหมความตอเนองกนในเชงเนอหา และสรางพาหนะทเขมแขงมากเพยงพอจะโดยขนถายขอมลอนมหาศาล และซบซอนของผ เขยน ทงน เมอวเคราะหแลว อาจพบวา ศลปนอาจไดรบแรงบลดาลใจในประเดนนมาจากผลงานชด Apocalypse ซงมโครงสรางผลงานคลายกน กลาวคอ มเนอหาซบซอน ยดโยงเปนเรองเดยวกน ทวาแตละชนผลงานกยงสามารถแสดงความโดดเดนเฉพาะตว และสอสารไดอยางเปนอสระตอกนในระดบหนง อยางไรกด ผลงานชดนยงคงนบเปนการขยายโครงสรางทใหญขนอยางมากจากผลงานชดกอนหนา กลาวคอ จากจ านวน 4 ชน ไปสจ านวนราว 16 ชน หรอเพมขนในอตราสวนถงสเทา ความเปนเอกเทศในแงกายภาพของผลงานแตละชดยอยจงเปนสงทศลปนตองค านงถงเพอหลกเลยงความจ าเจ

สวนในแงเนอหา รวมไปถงทศนคตตอโลกรวมไปถงสอจตรกรรม ศลปนไดพฒนาตอยอดมาจากชวงกอนศลปนพธในระยะท 2 ทงสน กลาวคอ การพจารณาจตรกรรมเปนวตถทสอสารอยางเปนอตวสยมากกวาจะสามารถบรรจขอมลอนเปนภววสย สงนโยงใยไปถงแนวความคดทศลปนมตอเรองราวทถกบอกเลาผานสอประเภทอนทไมใชจตรกรรม วาแททจรงแลวกมลกษณะการสอสารทไมไดตางกน ดงนน ความจรงทงในประวตศาสตร วรรณคด ต านาน นทานปรมปรา เทพปกรณม พระคมภรทางศาสนา หนงสอการตนเบาสมอง ฯลฯ กลวนเปนผลตของอตวสยในระดบหนงทงสน ซงทงนจดวาอยในระนาบเดยวกน ปราศจากล าดบขนสง ต า และมความส าคญเทาเทยมกนทงหมด จากนน ศลปนจงมงความสนใจไปทสาระเชงนามธรรมอนเปนทมาของการสะทอนกลบสาระทางรปธรรมของสอเหลานน ในประเดนน ศลปนไดใหแนวคดไววา สาระของสรรพสงเมอถกรบรผานผสสะนนเกดจากการประกอบขนของความร ความทรงจ าอนเปนขอมลเชง

174

ภววสย รวมดวยความรสกซงเปนขอมลนามธรรม ควบรวมเขาดวยกน แลวยอนกลบไปประทบลงบนตวสออกครงเพอสงเคราะหใหเกดเปนสงใหม ในแงน ความจรงทถกตระหนกรอยางเปนอตวสยจงมสาระอนเปนนามธรรมบางอยางแทรกสอดรวมดวยเสมอ และสงนเปนสงทศลปนไดยนยนไวในชวงกอนศลปนพนธระยะท 2 วา เปนสงซงจดเปนสากลอยางแทจรง บทสรปขางตนน ามาซงแนวคดวา หากบนทกทกประเภทโดยเฉพาะประวตศาสตรนนเปนการบนทกเรองราวของมนษยซงกระท ากบมนษยโดยมนษย ขอเขยนเหลานจงเตมไปดวยสาระเชงนามธรรมของวญญาณทเตมไปดวยอารมณความรสกในลกษณะเดยวกนกบผ ทหยบขนมาอาน และจะถกกระตนใหเขาถงไดผานการใชสาระนามธรรมทของเกยวกบความเปนมนษยเหลานนของตน เชอมรอยตนเองใหเปนหนงเดยวกบชนงาน หรอกลาวอยางงายวา ใหใชใจสมผสกบดวงใจ แลวรสกถงเลอดเนอของมนษยทยงคงถกสบฉด ไหลเวยนอยภายใตตวอกษร หรอรปภาพเหลานน การวเคราะห สงเคราะหขอมลทางประวตศาสตรของศลปน จงมใชเพยงแคการประกอบวตถเพอใชเปนสญญะในการสอความ แตคอการประกอบเครองมอในการเปดเผยความจรงบางประการทางประวตศาสตร ซงทงน กคอสงเดยวกบกบทสถตอยในตวผสรางชนงาน รวมไปถงผดทกคนดวย

ตอจากน ผ เขยนจะท าการน าเสนอขอเขยนทศลปนไดท าการบนทกไวเพอประกอบการสรางสรรคผลงานในแตละชด โดยจะเรยงตามล าดบเวลา และระเบยบทางโครงสรางทไดวางไวใหครบถวนเสยกอน แลวจงกลาวปดเพอสรปความเพยงครงเดยวในบทสดทาย ทงนเพอความเปนเอกภาพ และตอเนองของเนอหาภายในบท

175

ผลงานชดแรก วาดวยเรอนราง และความอคต

ประเดนทมความสนใจ

การปะทะกนระหวางขวตรงขามทงทางกายภาพ และเนอหา

ความพยายามในการคนหาความเปนจรงในเชงโครงสราง ในแงหนงอาจคลายกบความพยายามในการถอดรหส (decode) ในลกษณะแบบสญวทยา (Semiotics) ดงนนความพยายามในการแสวงหาความเปนจรงของผ เขยน ผานการประกอบภาพทางประวตศาสตรขนใหมในมมมองตางๆนน จงคลายกบนกทฤษฎเชงโครงสรางทพยายามสลายมายาคตทฉาบเคลอบขอมล ดวยการจดหมวดหมขอมลทใชเปนสอกลางขนใหมในลกษณะตางๆ ไมวาจะเปนการผาแบง/แยกยอยจนเหลอเพยงหนวยทเลกทสด (reduction) เพอสงเกตความสมพนธเชงโครงสรางระหวางหนวยยอย และโครงสรางใหญ เรอยไปจนกระทงระบบคดแบบคตรงขาม (binary opposition) ซงมงสนคลอนมายาคต หรอองคความรซงถกสถาปนาขนดวยอ านาจ และเตมไปดวยอคตแหงยคสมย ดวยการปะทะกนระหวางรปสญญะซงพวงมาดวยความหมายสญญะทมสามารถจดหมวดหมไดดวยองคความรทเคยม ระบบคดขางตนจงเปนการบบบงคบกลายๆใหผดสถาปนาพนทส าหรบการเชอมประสานใหมของชดขอมลทแตกตาง ซงอาจพฒนาไปสการสรางองคความใหมในทสด ดงท Barthes มกใชในงานเขยนของเขา เชนการเทยบแยงสญญะทางวฒนธรรมอยางไวนกบน า หรอไวนกบนม9 ทงน เพอใหผอานไดตระหนกถงรหสทางวฒนธรรมทถกผนกไวอยางแนบแนนในเครองดมทงสอง และสามารถรบรไดโดยการสองผานภาพสะทอนของคตรงขาม

ในงานจตรกรรมชวงปทผานมาของผ เขยน เมอวเคราะหโดยภาพรวมแลว มกปรากฏกลวธขางตนอยเสมอ ไมวาจะใชการปะทะทางทศนะ ระหวางประเภทของภาพทแตกตาง เชนภาพทแสดงรปลกษณ และภาพนามธรรม หรอ ภาพซงมเนอหาทแตกตาง เรอยไปจนกระทงภาพทมกายภาพ และเนอหาขดแยงกน เชนการทบซอนภาพถายทางประวตศาสตรทพราเลอน ลงไปบนภาพจตรกรรมโบราณทคมชดเปนตน ในแงน ภายใตโครงความคดใหญของระบบคดแบบคตรงขามน ผ เขยนจงมความเปนไปไดทจะจดหมวดหมผลงานทงสวนทเปนการผสานภาพนามธรรม เขากบงานจตรกรรม หรอชนทเปนการปะทะกนระหวางภาพถาย และงานจตรกรรม ใหสอสารในประเดน หรอเนอหายอย (content) เดยวกนไดอยางกลมกลน ซงอาจพฒนาเปนชดผลงานตอไป

9 โรลองด บารต, มายาคต, พมพครงท 5, แปลโดย วรรณพมล องคศรสรรพ (กรงเทพฯ, คบไฟ, 2558),

63-67.

176

ประเดนในทางศลปะของผลงานชด Venus

ผ เขยนยงคงมความสนใจในความเปนจรง เกยวกบความเปนมนษยอยเสมอ ไมวาจะในแงมมใดกตาม และยงคงสนใจการใชหลกฐานทางประวตศาสตรเพอเปนเครองมอในการท าความเขาใจประเดนเหลานอยางตอเนอง เหตเพราะ ทงอคต และมายาคตทฉาบเคลอบอยบนองคความรทจะท าใหเราเขาใจโลกนน ท าใหภาพของโลกบดเบยว ผดเพยนไปจนหางไกลจากความเปนจรง โดยเฉพาะอยางยง ทศนะเกยวกบความเปนความเปนมนษย รวมไปถงชวต ซงเปนหมดหมายตงตนของทศนะตอทพงมโลก กเตมไปดวยการลงรหส (encode) ทางประวตศาสตร และวฒนธรรม ผ เขยนจงมสมมตฐานในเบองตนวา การถอดรหส (decode) จ าเปนตองใชเครองมอเดยวกนในการปลดพนธนาการขางตน กลาวคอการประกอบกนขนใหมของประวตศาสตรทของเกยวกบความเปนมนษยเอง

น ามาซงการคดเลอกหลกฐานทางประวตศาสตรทมความของเกยวกบชวตทงในแงรปธรรม และนามธรรม กลาวคอ ภาพเรอนรางของเทพ Venus เทพกญญาแหงความรกตามขนบกรก เนองดวยในทางกายภาพ การน าเสนอเรอนรางของ Venus ในงานจตรกรรม สงผลใหเนอหาทเคยเนนหนกไปทเหตการณระหวางมนษย (เชนในผลงานชด Apocalypse) กลบมาใหน าหนกกบมนษยในฐานะปจเจกชน อกทงสรระ เรอนรางของ Venus ทถกน าเสนอในสดสวนเทาจรง แมจะเปนอดมคต หากแตกยงคงเกยวของ สมพนธอยางลกซงกบรางกายของผ ดในฐานะมนษยทแบงปนอตลกษณทางกายภาพเบองตนแกกน มากไปกวานน รหสทางวฒนธรรมทพวงตดมากบรปสญญะขางตนนน มเรองความรก ความงาม หรออาจหมายรวมถงอารมณความรสกเปนพนฐาน สงนามธรรมเหลาน ลวนมอาจปฏเสธถงความจ าเปนในฐานะองคประกอบส าคญของชวตไปไดเลย

อยางไรกด รหสทางวฒนธรรมเกยวกบอดมคตของความรกขางตนเปนสงทกอปญหา เนองดวย Venus เอง มใชรปสญญะทเปนกลาง หากแตพวงเกยวกบนยยะเรองเพศสภาพ เชอชาต อคมคตเกยวกบความงาม และทส าคญคอ การแยกขาดความรกจากบรบทแวดลอม กระทงหางไกลจากความเปนจรง และในบางกรณเปนอนตรายตอชวตมากกวาประโยชน การถอดรหสทางวฒนธรรมเกยวกบประเดนขางตนจงมความจ าเปนตองใชหลกฐานทางประวตศาสตรทถกลงรหสใหอยในขวตรงขามมาปะทะกน แลวใหความเชอมโยงทเกดขนระหวางวตถทางประวตศาสตรทงสองชน เปนกญแจในการปลดพนธนาการทางความหมายบางประการ

177

ในเบองตน ผ เขยนสนใจภาพถายเรอนรางของสตรชาวยวในชวงสงครามโลกครงทสอง ขณะทถกทหารนาซบงคบใหเปลองผา ขณะถกน าตวเขาคมขงทคายกกกน เนองดวยสาเหตหลายประการทงทางกายภาพ และเนอหา

ในทางกายภาพ ภาพถาย แมมคณสมบตคลายงานจตรกรรม ในฐานะปฏกรยาระหวางทศนธาตทแตกตางกระท าตอกนบนพนระนาบสองมต หากแตภาพถายนนมความเปนวตถสงกวางานจตรกรรมมาก และดวยกระบวนการก าเนดภาพ สงผลใหภาพถายนนพวงนยยะของความจรงของเสยววนาททเคลอนผานไปแลวอยางถาวร และไมมวนหวนกลบ หรอความตายบางประการ ภาพถายสตรชาวยวจงเปนวตถทมนยยะเกยวพนกบความตายซบซอน ทบถมหลายชน อยางไรกด ทามกลางความแตกตาง กลบปรากฏทาทาง และกรยาของสตรทดละมายคลายกบทวงทาของ Venus ดวยเหตผลในขอนจงท าใหการประกอบกนระหวางภาพทงสองไมนาจะลกลนจนเกนไปนก

และหากพจารณารหสทางวฒนธรรมเกยวกบเชอชาต จะพบวา ทงสองขดแยงกนอยางถงแกนในประเดนน เนองดวย Venus เปนเทพอารยน ซงนบเปนบรรพบรษ (ตามความเชอ) ของเยอรมน อนเปนปมขดแยงจนเปนชวนวนใหเกดสงครามโลกครงทสอง เนองดวยความพยายามรกษาความบรสทธของเผาพนธ กระทงน ามาซงการก าจดชนชาต Semitic โดยเฉพาะยว ใหหมดไป10 ทงสองเรอนรางจงเปนรปสญญะทบรรจความหมายสญญะทขดแยงกนในเกอบทกประเดน ตงแต อดมคต/ความจรง การก าเนด/ความตาย ความงาม/ความไมนาอภ รมย ความขดแยงระหวางเชอชาต และประวตศาสตร ฯลฯ

10 ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช, ยว,พมพครงท 7 (กรงเทพฯ, ดอกหญา, 2545), 245-261.

178

ผลงานชดทสอง วาดวยเรองรางกายทครอบครองเพศสภาพ (ชาย/หญง)

ประเดนยอยทมความสนใจ ตอเนองจากผลงานชด Venus

จากผลงานชดทผานมา ผ เขยนไดเลอกสรรประเดนยอยดวยการมงพจารณาความสนใจดานกายภาพของผลงานเปนหลก ซงเมอพจารณาถงแกนสาร สาระในผลงานของผ เขยนโดยภาพรวมแลว ลวนสมพนธกบมนษยในแงมมตางๆอยเสมอ การหยบยกเรอนรางของมนษยเพศหญงมาเปนหมดหมายเรมตนทางกายภาพในชดผลงานระยะยาวจงจดเปนรปสญญะทตรงกบประเดนศกษา มนยยะแหงการก าเนด และเรมตน (เนองดวยสรระ เรอนรางของมนษยนนเปนสงตดเนองกบความเปนมนษยอยางมสามารถแบงแยกไปอยางเดดขาดได ตงแตความเปนมนษยนนถกนยามขนบนโลก) อกทง ยงเปนรปสญญะทแมจะมความเปนกลางในระดบหนง ทวา กเตมไปดวยการลงรหสทางประวตศาสตรมากพอแกตความเพอเปดทวางทางความหมายใหมใหไดก าเนดขน

จากเรอนรางของมนษยทครอบครองเพศสภาพ ผ เขยนไดก าหนดใหชดผลงานเตบโตไปสเนอหา ความสมพนธระหวางสองเพศ ดงเชนทพระผ เปนเจาไดตระหนกวา ล าพงอตลกษณอนโดดเดยวของมนษยเพศชายของอดมนนมสามารถสรางความสมบรณทางจตวญญาณบนพนพภพไดเลย เอวาจงถกสรางจากกระดกซโครงซหนงของอดม หากแตวา ผ เขยนมตองการสอสารประเดนน อยางตรงไปตรงมามากนก เนองดวย เมอเนอหาจากเรอนราง ลกลามไปสปรภมแหงความสมพนธระหวางเพศ อคตทไดกอก าเนดบนเรอนรางนนกไดลกลามบานปลายไปมากมายเชนเดยวกน เนอหาในผลงานชดนจงไมควรสอสารอยางเปนกลาง แตควรมงไปทการใชอ านาจ และความไมเทาเทยมกนระหวางเพศทงสองเสยมากกวา

จงท าใหผ เขยนมาสะดด หยดลงทเรองราวของ Susanna and elders ซงเปนเรองราวทถกบนทกไวในคมภรพนธะสญญาเดม เกยวกบหญงชาวยวทถกขมข เพอทจะลวงละเมดจากชายแกสองคน เชนเดยวกนกบ Venus เนอหาทดเหมอนวาจะเปนกลางเรองนลวนเตมไปดวยการลงรหสทางประวตศาสตร และวฒนธรรมเกยวกบการใชอ านาจของเพศชายในสงคมชายเปนใหญ และตอกย าความไมเทาเทยมกนระหวางสองเพศอยางตอเนองตลอดเรองราว ดงจะสามารถวเคราะหอยางคราวๆไดดงตอไปน

เรองราวเรมตนดวยการท Susanna ไดเปลอยกายเพออาบน าในสวน แตทวาชายแกสองคนไดแอบเหนเรอนรางของเธอแลวเกดความตองการลวงละเมด จงไดขมขเธอใหสมยอม มฉะนน

179

จะน าเรองทเธอนดพบกบชายช (ซงเปนเรองแตง) ไปแจงใหคนในหมบานไดทราบ และตามกฎหมายของยวแลว โทษของการคบชนน มสถานเดยวคอการตองถกประหารชวตดวยการขวางหน กระนน เธอกมยอมแลกศกดศรกบการมชวตอยางไรเกยรต ทวา กอนการประหารนนเอง หนมนอยชอแดเนยลไดเสนอใหมการสอบความชายชราทงสองอกครง จนกระทงทราบความจรง Susanna จงรอดชวต11

จะพบวา นอกเหนอจากตวกฎหมายทแสดงรปธรรมของความไมเปนกลางระหวางเพศอยางยงแลว เนอเรองยงมการลงรหสทางวฒนธรรมเกยวเนองกบประเดนดานเพศสภาพทไมเทาเทยมกน ดงเชนการยดโยงเอาความดงามของความเปนมนษยโดยสมบรณ ไปผกพนกบความบรสทธของสตร และมงผลกดนใหเพศหญงจ าตองปกปองคณธรรมนนโดยการรกษาพรหมจรรยดวยตนเอง แมจะตองแลกดวยชวต กถอเปนการตายทมเกยรต ในขณะทเพศชายนนมไดมการถกกลาวถงแตอยางใด แมกระทงเวลาท Susanna ถกพพากษา การตดสนกสามารถด าเนนไปโดยโดยทชายชมจ าเปนตองมตวตน มากไปกวานน ภาพลกษณของชายชรา และเดกสาว ยงเปนการลงรหสทางอ านาจเพอตอกย าการไรทางสของ Susanna เนองดวยชายแกครอบครองเพศสภาพทเหนอกวา อกทงยงมอายทมากกวา

จากเนอหา เรองราวทไดกลาวไปในขางตน ผ เขยนจงขยายผลไปสพนททางประวตศาสตรทมนยยะของความเปนจรงมากขน และมประเดนเกยวพนทมากขนไปดวย ดงเชนภาพการสงหารสตรชาวยวทก าลงอมลกนอย โดยทหารนาซ ในระยะเผาขนในชวงสงครามโลกครงทสอง โดยวตถทางประวตศาสตรชนน หากพจารณาอยางผวเผน ยอมไมมความเกยวเนองใดๆ ไมวาจะเปนทางกายภาพ หรอเนอหา กบผลงานจตรกรรมทไดยกมา ทวา เมอพจารณาโดยละเอยดแลว จะพบวา การกระท าของทหารนาซยอมเกดจากองคความรทถกสถาปนาขนในชวงเวลาขางตนเพอรบรองคณธรรมในการกระท าของตน และยอมเกยวเนองอยางถงแกนกบการถกกดต าจากสงคมของสตรชาวยวตลอดประวตศาสตร ดงนน เมอผนวกอคตดานชาตพนธ และความแปลกแยกทางศาสนา และประวตศาสตรเขาดวยแลว ต านาน ซงถกเลาขานคลายนทานจงจ าตองมสวนรบผดชอบกบโศกนาฏกรรมครงเลวรายทสดของมนษยชาตอยางมอาจหลกเลยง

11 Daniel chapter 13, New American Bible, accessed 14 May 2017, available from

http://www.usccb.org/bible/daniel/13/

180

ผลงานชดทสาม วาดวยเรองรางกายทครอบครองเพศสภาพ (หญง/ชาย)

ประเดนยอยทมความสนใจ ตอเนองจากผลงานชด Susanna and elders

ดงทไดชแจงรายละเอยด รวมไปถงความเชอมโยง สมพนธระหวางผลงานทงสองชดกอนหนา จะพบวา ผ เขยนไดมงใหชดผลงานนนเปนเครองมอในการอธบายความเปนมนษยโดยภาพรวม โดยเรมตนจากกายภาพพนฐานของมนษย กลาวคอเรอนราง ซงอาจนบไดวาเปนหมดหมายแรกทก าเนดขนมาพรอมกบนยามของชวต และความเปนมนษย อยางไรกด เมอมความจ าเปนตองถายทอดนามธรรมในนยามทางความหมายของรางกายมาสรปธรรมทสามารถจบตองได ยอมตองผกพนกบประเดนดานเพศสภาพอยางมอาจหลกเลยง ในแงน ผลงานในชดแรกของผ เขยนจงมนยยะเกยวเนองกบประเดนดานอคตบนเรอนรางทครอบครองเพศสภาพไปโดยปรยาย จากนน ผ เขยนไดก าหนดแนวทางใหผลงานขยายขอบเขตทางเนอหาจากรางกายของสตรเพศในฐานะรปสญญะทกลวงเปลา และถกกระท าดวยการบรรจความหมายสญญะอนเตมไปดวยอคตซงซอนทบกนในแตละยคสมย ไปสความสมพนธระหวางสองเรอนราง ทครอบครองเพศสภาพตางกน อคตทแฝงฝงอยภายใตนยามของความเปนมนษยทงสองเพศ จงถกตอกย าถงความไมเทาเทยมกนบางประการอยางชดเจนยงขนเมอมขวตรงขามใหเปรยบเทยบ

โดยเนอหาทผ เขยนสนใจยกมาเปนกรณศกษาในครงทผานมา คอเนอเรองระหวาง Susanna หญงสาวชาวยว ทถกลวงละเมดโดยชายชราทงสอง เนองดวยเนอเรองขางตนสะทอนอคตทางเพศสภาพชดเจนเหนอประเดนอนๆ ไมวาจะเปนรายละเอยดในเนอเรอง กระทงภาพปรากฏของเหตการณทถกผลตซ าอยางตอเนองโดยเฉพาะในชวงครสตศตวรรษท16-17 ซงลวนแตแสดงใหเหนการกระท าของชายชรา (อนเปนสญญะแหงอ านาจทเหนอกวาในกรอบคดของสงคมแบบชายเปนใหญ กลาวคอเปนเพศชาย ทมอาวโสในสงคม) ตอหญงสาววยแรกแยมทไรทางส และเปลอยเปลา แมในเนอเรอง Susanna จะมไดเปลอยขณะถกคกคามกตาม12 โดยทงน ผลงานสวนหนง ผ เขยนไดโยงใหเหนความสมพนธกบวตถทางประวตศาสตรอกหนงชน ซงเปนภาพถายของการจอยงระยะเผาขน หญงชาวยวขณะอมบตรของเธอไวแนบอก โดยทหารนาซนายหน ง ในแงน จงเปนการกระตนใหผดไดตระหนกถงนามธรรมบางประการททบซอนกนอยระหวางวตถทางประวตศาสตรทงสองชน ทไมมความเกยวของใดๆ ทงในแงของกายภาพ และเนอหาเรองราว กลาวคอ ความรนแรงซงมนษยเพศชาย ไดกระท าตอเพศหญง และหากพจารณาใหลกลงไป อาจสามารถยดโยงกบประเดนการเปนชายขอบของเพศหญงชาวยว ซงตลอดระยะเวลาของ

12 Ibid.

181

ประวตศาสตร ไดเดนทางจากการเปนชายขอบของสงคมยวชวงกอนครสตศาสนา ไปสการเปนชายขอบของมนษยในทสด

ซงแนนอนวา เมอเกดความไมเทาเทยมกนระหวางสองขวทแตกตาง เปนไปไมไดเลยทหนงขวจะเปนฝายกระท าอกฟากฝงเพยงดานเดยวโดยปราศจากการโตตอบใดๆ ในหนาประวตศาสตรแบบชายเปนใหญ จงมกปรากฏการแสดงอ านาจของเพศหญง ปะทขนมาบางเปนครงคราว ซงอาจเปนในรปแบบของการขดขนอ านาจเพศชาย เรอยไปจนกระทงการแสดงความรนแรงตอเพศตรงขาม และหนงในเรองราวทนาสนใจทสดเรองหนงภายใตรปแบบเหตการณขางตน คอเรองราวการตดหว Holofernes โดย Judith แมหมายสาวรปงาม ชาวยว ซงกเปนอกหนงกรณทถกบนทกไวในคมภรพนธะสญญาเดม เชนเดยวกบเรองของ Susanna อกทงยงเตมไปดวยการลงรหสทางประวตศาสตรทสนใจ ตงแตภายในตวเนอเรองเอง เรอยไปจนกระทงการตความเนอเรองดงกลาวผานอคตของยคสมยถดมา ดงจะสามารถไลเรยงในรายละเอยดไดดงน

อนทจรงแลว โศกนาฏกรรมเรองน เปนเพยงการกลาวถงอยางกระชบถงเรองราวการลางแคนของแมหมายสาวรปงามนามวา Judith ตอ Holofernes นายพลชาวอสสเรย ซงมสวนในการท าลายเมอง Bethulia อนเปนบานเกดของเธอระหวางสงครามความขดแยงของสองชนชาต โดย ตามทองเรองนน Judith ไดมอมเหลานายพลซงปรารถนาตวเธอจนสนสต และไดบนคอของเขาเสยระหวางหลบใหล13 เมอพจารณาโดยละเอยดตามจะพบวา แมเนอหาโดยภาพรวมจะยงคงมทศนะตามกรอบคดของสงคมแบบชายเปนใหญอยบาง กลาวคอ การกระท าของ Judith นน มไดยตธรรม หรอตรงไปตรงมาเทาใดนก หากแตเปนการกระท าในลกษณะลอบท ารายขณะทอกฝายไมมทางส หรอในกรณนคอ ถกท าใหไมมทางส ซงอาจเกยวโยง สมพนธไปถงความอนตรายของมารยาเพศหญง เพราะJudith กไดใชความปรารถนาตวเธอของ Holofernes ในการมอมเหลาเขาจนหมดสตไป หากแตวา บทสรปของทองเรองการเปนการเอาชนะเพศชายโดยเพศหญงอยางชดเจน ซ ายงเปนการแสดงความรนแรงของเพศหญงตอเพศชายไดชดเจนอยางยง เชนเดยวกน

อยางไรกด ภาพของ Judith ในยคกลางนน มไดแสดงนยยะดานเพศ หรอความรนแรงแตอยางใด หากเปนไปในลกษณะของหญงสาว ทปกปองตนเองเพราะไรทางส เสยมากกวา การแสดงออกทางเพศของ Judith เรมชดเจนจากการตความของศลปนในยคเรเนอซองส กลาวคอ

13 Dr. Esperança Camara, Gentileschi, Judith Slaying Holofernes, accessed 14 May 2017,

available from https://www.khanacademy.org/humanities/monarchy-enlightenment/baroque-art1/baroque-italy/a/gentileschi-judith-slaying-holofernes

182

ประมาณครสตศตวรรษท15-16มานเอง ไมวาจะเปนในผลงานของ Sandro Botticelli, Andrea Mantenga, Giorgione, ฯลฯ และถกขบเนนดานความรนแรงอยางมากในยคบาโรก หรอภายหลงครสตศตวรรษท17 โดยมภาพของ Caravaggio14 เปนหนงในหมดหมายส าคญของการแสดงออกในแนวทางขางตน

ภาพใน version ของ Caravaggio จงเปนหนงภาพทผ เขยนเลอกมาใชเปนตนแบบในการสรางสรรค และอางองถง นอกจากนน อกภาพหนงซงนบไดวาเปนอกหนงตวแปรส าคญทผลกดนให Judith slaying Holofernes กลายเปนรปสญญะทสะทอนถงการแสดงอ านาจของเพศหญงเหนอเพศชายโดยสมบรณคอ ภาพใน Version ของ Artemisia Gentileschi เนองดวยตวศลปนเองนนเปนเพศหญง และภาพเขยนชนนถกเขยนขนเมอเธออายเพยง 19 ป เพอสะทอนความคบแคนใจสวนตวตอชายทลวงละเมดเธอ ในแงน ภาพเขยนของ Artemisia จงเปนการเชอมโยงมโนทศนของเรองราวทพราเลอน และดเหมอนวาจะด ารงอยหางไกลในประวตศาสตรแสนยาวนานนบพนป มาสเรองราวของมนษยเพศหญง ทมเลอดเนอ ชวต ความรสก และตวตนอยจรง ซงแมทงสองจะอยหางชวงเวลา ทวาไดประสบชะตากรรมไมตางกน หญงสาวทก าลงบนหวของ Holofernes ในภาพของเธอ จงด ารงสองสถานะในคราวเดยว คอตวเธอเอง และวรสตรในประวตศาสตร15

วตถทางประวตศาสตรอกหนงชนทผ เขยนไดน ามาประกอบกบภาพ Judith slaying Holofernes คอภาพศรษะของมนษยกองหนง ทถกตดจากบา และน ามาสมรวมกนไว วตถทางประวตศาสตรชนนน าไปสเรองราวของการฆาลางเผาพนธครงส าคญอกครงในประวตศาสตร ซงเกดขนในจกรวรรดออตโตมาน หลงชวงสงครามโลกครงทหนงเรมปะทขนชวงปค.ศ.1915 กระท าโดยรฐบาลตรก ตอชาวอารมาเนย เหตการณครงนจงถกเรยกขานอยางไมเปนทางการวา “การฆาลางเผาพนธชาวอารเมเนย” (Armenian Genocide)16

รากฐานของโศกนาฏกรรมของความขดแยงครงน อาจนบยอนไปหลายศตวรรษกอนหนา เนองดวยอารเมเนย จดเปนประเทศแรกๆในโลกตะวนออกกลาง ทไดสถาปนาครสตศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต กลาวคอ ในราวครสตศตวรรษท4 ทามกลางการขยายตวของโลกมสลมในระยะตอมาไมนาน จนกระทงอารเมเนยไดตกเปนสวนหนงของจกรวรรดออตโตมานอนยงใหญ ซง

14 Ibid. 15 Ibid. 16 Armenian National Institute, Armenian Genocide, accessed 14 May 2017, Available from

http://www.armenian-genocide.org/genocide.html

183

ด ารงอยอยางเขมแขง ยาวนานถงราวพนปเตม ชาวอารเมเนยอนเปนครสตสวนนอย จงมกถกปฏบตอยางไมเทาเทยม และปราศจากความยตธรรมทางกฎหมาย รวมไปถงมาตรการทางภาษตลอดมา

อนทจรง การฆาลางเผาพนธชาวอารเมเนย ไดเรมขนอยางไมเปนทางการตงแตชวง ค.ศ.1894-1896 ภายใตการปกครองของ สลตาน Abdul Hamid ท2 จากนนจงเรมเปดฉากอยางเปนทางการอกครงภายหลงชวงค.ศ.1915 หลงการโคนลมองคสลตานลง และแทนทดวยรฐบาลกลมปฏวต Young Turks

การฆาลางเผาพนธไดเรมเปดฉากอยางเปนทางการในวนท 24 เมษายน ค.ศ.1915 โดยรฐบาล Young Turks ไดท าการประหารปญญาชนชาวอารเมเนย นบรอยชวต และมค าสงเนรเทศชาวอารเมเนยออกจากประเทศ ไปสทะเลทรายเมโสโปเตเมยโดยปราศจากน า และอาหาร บางกรณอาจมการบงคบใหเปลองผากอน หากผ อพยพคนใดหยดพก จะถกประหารดวยกระสนในทนท

เหตการณเรมรนแรงขนอยางไรสาระ เมอรฐบาลไดจดตงองคการเฉพาะกจ เพอก าจดชาวอารเมเนยโดยเฉพาะ การฆาชาวอารเมเนยจงเรมทวความรนแรงทางดานรปแบบขนเรอยๆ เชนการจบถวงน า ตรงกางเขน เรอยไปจนกระทงตดหว และน าไปสกองศรษะในภาพตนแบบ17

นอกจากลกษณะทางกายภาพของรปแบบการประหารจะสามารถเชอมโยงกบการกระท าของ Judith แลว เมอพจารณาขอมลโดยละเอยดจะพบวา อารเมเนยในยคกอนครสตกาล กจดเปนสวนหนงของจกรวรรดอสสเรยเชนกน ภาพกองศรษะของชาวอารเมเนย กบล าคอทก าลงถกบนออกของ Holofernes ในงานจตรกรรมยคบาโรคทงสองชน จงมความเชอมโยง และทบซอนในแงเนอหาลกษณะน

หากแตมากไปกวานน ความเชอมโยงทางดานรปแบบ และเนอหาตามทไดไลเรยงมาในขางตน อาจเปนตวแปรทส าคญในการกระตนใหผดไดตระหนกถงสงอนเปนนามธรรมบางประการ ทเชอมรอยทงสองเหตการณนเขาดวยกน เพราะอยางไรกด เหนอความแตกตางของขอมลทบงช เชอชาต ศาสนา ระยะเวลา อตลกษณสวนบคคล แมกระทงความจรง หรออดมคต เรองราวทงสองลวนเปนความรนแรงทมนษย มงกระท าตอมนษยดวยกนทงสน

17 Ibid.

184

ผลงานชดทส วาดวยการก าเนด และความตาย

ประเดนยอยทมความสนใจตอเนองจากผลงานในชด Judith and Holofernes

ตลอดผลงานทงสามชดทผานมา ผ เขยนไดถายทอดทศนะทมตอประเดนซงของเกยวกบมนษยในภาพรวม หรออาจกลาวโดยใชถอยค าใหแมนย ามากขนไปไดวา ผลงานทงสามชดเปนการ “ทงรองรอยบางประการ ระหวางการเดนทาง เพอคนหาค าตอบซงของเกยวกบความเปนมนษยของตวผ เขยน” เนองดวยภาพเขยนทกชนมไดเปนการสรปรวบยอดองคความรทตวผ เขยนม และแปลความจากตวอกษร ถายทอดเปนภาพลงบนผนผาใบเพอสอสาร ทวาผลงานแตละชนลวนเปนการสรางพนท และบรบทซงกระต นใหเกดการเวยนมาปะทะกนระหวางสญญะทหลากหลาย กระทงเกดการสมส ควบรวมกนบาง หรอกระแทกแตกหก กระจดกระจาย จนเกดเปนความหมายใหม ซงในขนตอนเหลานลวนเปนสงทเกนขอบเขตความสามารถของผ เขยนจะคาดเดาปลายทางของความหมายเหลาน ในแงน ผดจงอยในสถานะของผ รวมสรางสรรคสาระของผลงานอนส าคญ มใชผรอรบการส ารอกสาระจากผประพนธอยางเฉอยชา

ในประเดนซงเรมจากอคตซงถกแฝงฝงบนเรอนราง เดนทางไปสความขดแยงของสองรางกายทครอบครองเพศสภาพตางกน ทงหมดลวนสะทอนความมงหมายของผ เขยนทจะคนหาสาระบางประการทเกนไปกวาขอจ ากดสมมต อนเปนประดษฐกรรมของมนษยสมยใหม เชน รฐชาต ชาตพนธ อดมการณ การเมอง แมกระทงสงประดษฐสรางของมนษยยคโบราณ อยางศาสนา ความเชอ คานยมทางสงคม ฯลฯ ดงทไดชแจงรายละเอยดไวภายในแตละหวขอทผานมาวา ทงนยามของเรอนราง และเพศสภาพนนถอก าเนดมาอาจจะพรอมกบการนยามความเปนมนษยครงแรกในประวตศาสตร ทงสองสงจงลวนเปนหลกฐานทางกายภาพทบรรพกาลทสดเทาทมนษยจะสามารถจนตนาการถงตนเอง และดวยการทผ เขยนพยายามสรางสรรคผลงานใหเปนไปในลกษณะ writerly text หรอตวบททเปดกวาง และจ าเปนตองใหผอานรวมสรางความหมาย ในระดบหนง ผลงานทงหมดจงเปนการเปดโอกาสใหผดไดส ารวจอคตของตนเองในประเดนขางตน

อยางไรกด หากเรอนรางทครอบครองเพศสภาพจะเปนหลกฐานทางกายภาพทเกาแกทสดเกยวกบมนษย กจกรรมทโบราณทสดทในชวตมนษยทกผพงกระท า และไดกระท าตอเนองกนเรอยมาตงแตในอดตจนถงปจจบนคอ การเกด และการตาย

เนองดวยเปนทสดของสามญลกษณะ ทกศาสนา และความเชอจงลวนกลาวถงการเกด และความตายอยางถวนถทสดในทกประเดนทเคยมการบนทกเปนอกษร และแนนอนวาเมอมการ

185

บนทก ยอมปรากฏอคตบางประการฉาบเคลอบไวในลกษณะของการลงรหส (encode) อยางไมสามารถหลกเลยงใหพนไปได รหสทางประวตศาสตร หรอวฒนธรรมจงกลายเปนราคาทตองจายในการลงแรงถอดรหส (decode) ของความหมายทจะถกบรรจหบหอออยางแนนหนาโดยอคตรวมสมยของผ ตความ

หลกฐานเชงภาพเกยวกบประเดนขางตนทนาสนใจทสด เหนจะหนไปไมพนภาพในวฒนธรรมครสต คาทอลก โดยผ เขยนไดหยบยกเอาภาพเขยนซงเกดจากการรวมมอกนระหวางCornelis Schut และ Daniel Seghers จตรกรชาวเฟลมมชในชวงครสตศตวรรษท17 มาเปนตนแบบการวพากษภาพแทนของการเกด และภาพ Pieta’ ของ William Adolph Bouguereau มาเปนตนแบบเพอวพากษภาพแทนของความตาย โดยจะเรมอภปรายภาพการเกด และตามดวยความตายตามล าดบ

ภาพ Madonna and Child and St John the Baptist with Garland ดงทไดเกรนไววาเปนการรวมมอกนระหวางสองจตรกรอนไดแก Cornelis Schut ผวาดเฉพาะบคคลทปรากฏในภาพ และ Daniel Seghers ทวาดพมพรรณพฤกษาทรายลอมกรอบภาพบคคลอกทอดหนง ซงการท างานในลกษณะน แมไมเปนทคนชนนกส าหรบศลปนสมยใหม ทวากลบเปนรปแบบทนยมอยางยงในกระบวนการผลตภาพเขยนลกษณะกงพาณชย เพอปอนเขาสตลาดศาสนจกรคาทอลกทหวกระหายภาพลกษณทยงใหญ และงดงาม ภาพเขยนพระแม และพระบตรในพมพวงดอกไมนาๆพรรณเปนหนงในรปแบบยอดนยมซงถกสรรคสรางขนครงแรกโดย Jan Brueghel the younger จตรกรหนนง (still life) คนส าคญ และยงเปนอาจารยทแวดลอมไปดวยลกศษยนบจ านวนไมถวน (และ Daniel Seghers กเปนหนงในนน) ดอกไมทบางเบา เปราะบาง และเตมไปดวยสสนสดใส นอกจากจะเปนการแทนคาสญลกษณทางความหมายอยางแยบคาย ยงเปนการฉาบเคลอบนยยะของความรนแรงทางประวตศาสตรบางประการเชนกน

เนองดวยในปคศ.1566 การประทวงทางศาสนาครงใหญน าโดยบาทหลวงชาวเยอรมน นามวา Martin Luther ตอศาสนจกรคาทอลกทฉอฉล สงผลใหเกดแรงกระทบตอเนองแผขยายออกเปนวงกวางไปทวทกอณของทวปยโรป ปรากฏการณอนส าคญในการเคลอนไหวขางตนคอ การท าลายลางรปเคารพทางศาสนา (iconoclastic outbreak) ซงฝายตอตานมความเหนวา การจ าลองรปลกษณของบคคลใดๆในพระคมภร ลวนเปนการลดทอนภาวะอนสมบรณ และทส าคญยงเปนการกระตนใหเกดการบชาวตถ เหนอพระผ เปนเจา เชนเดยวกบรปปนววทองค าในคมภรพนธสญญาเกา ภาพเขยนนบพนถกเผาท าลาย เชนเดยวกบศาสนสถานอนส าคญ รวมไปถงชวต

186

ของศาสนกชนจ านวนมากทตองสงเวยใหแกความขดแยงของทงสองกลมความเชอ ภายใตรม เงาของพระเจาองคเดยวกน ราวศตวรรษตอมา เมอกระแสการท าลายลางอนปาเถอนนสงบลง คารดนล Federico Borromeo แหงมลานจงมด ารใหจตรกรผ มชอสรรคสรางภาพพระแมและพระบตรขนอกครงหลงการท าลายลางครงยงใหญ พองไปกบการปฏรปโตกลบ (counter reformation) ในประวตศาสตรคาทอลก ภาพพระแม และพระบตรในพมดอกไมจงมใชภาพซงสรรเสรญการประสตของพระบตรตามทองเรองในพระคมภรพนธสญญาใหมเพยงอยางเดยว ทวา มนยงถกเคลอบทบประวตศาสตรของการเกดขนใหมอยางสงางามหลงความตายอนนาสยดสยองของศาสนจกร ซงแบงปนเลอดเนอกบพระเยซทสถตนงในออมกอดมารดาอยกงกลางภาพ และจะฟนคนจากความตายอยางทกขทรมานเชนกนเมอเตบโตขนในฐานะผช าระบาปแหงมวลมนษย ภาพการเกดของพระครสตในทนจงสะทอนถงความตายอยเสมอในอกดานหนงของความหมาย

สวนภาพ Pieta’ นน หลงครสตศตวรรษท16 ซง Migelagelo ประตมากรอตาเลยนวย21ป ไดสลกประตมากรรมหนออนชนส าคญภายใตชอขางตน ทงภาพปรากฏของผลงาน และชอทใชเรยกขานกถกผลตซ าจนกลายเปนรหสทางประวตศาสตรทเขมแขง อนสะทอนถงความทกขทรมานจากความตาย ทงความทกขกอนจะสนพระชนมของพระเยซ และความทกขสาหสของมารยตอการตายของบตรชาย องคประกอบขางตนไดถกศลปนน ามาผลตซ าอยางแพรหลายภายใตชอเดยวกน และ Pieta’ โดยชางเขยนชาวฝรงเศสนามวา William Adolph Bouguereau กเปนหนงในนน ทวา การใชขอมลอางองทางประวตศาสตรของ Bouguerau นนยอนกลบไปไกลกวา Migelagelo มากนก กลาวคอ ความเรยบแบน ไรทศนมตของฉากหลง เหลาทตสวรรคทแวดลอม รวมไปถงรศมสทองทบตนรอบพระเศยรของพระแมและพระบตรนน ลวนเชอมโยงอยางชดเจนกลบไปถงยคไบเซนไทน หรอศลปกรรมทางศาสนายคกลางในชวงครสตศตวรรษท12-14 อนเปนสมยซงแมจะมดบอดดานกฎเกณฑ หรอองคความรอนเปนภววสย ทวากลบสวางเรองในดานจตวญญาณ และเปนยคทศาสนจกรเรองอ านาจมากทสดครงหนงในประวตศาสตร ภาพเขยนของ Bouguereau จงถอเปนการสดดความยงใหญของความเปนมนษยทงดงาม เพยบพรอมทงรปลกษณ และองคความรในแบบเรเนอซองส และอ านาจอนไรขอบเขตของศาสนจกรโลกยคโบราณในคราวเดยว

มากไปกวานน Pieta’ ยงมรหสทางวฒนธรรมทซบซอน และนาสนใจ เนองดวยมนแสดงความผกพน เกยวเนองกนระหวางการเกด และความตาย ดงจะสามารถเหนไดจากทวงทาของการสวมกอดพระศพของพระเยซโดยพระแมนน พองอยางแนบเนยนไปกบทาทางการอมชเยซขณะ

187

เปนทารกเมอแรกเกด เพยงแตภาพหนงสะทอนความสขของการเกด แตอกภาพสะทอนความทกขจากความตายของบคคลเดยวกน และเปนทนาสนใจมากขนไปอก เนองดวยในสมยกลางนน ภาพทางศาสนาถกจ ากดอยางเครงครดดวยกฎเกณฑทางศาสนามหาศาล กระทงเหลอเพยงไมกรปแบบเทานนทยงสามารถท าได ทงสองภาพน ลวนเปนองคประกอบทสามารถสรางสรรคไดในกรอบจ ากดทางศลปะทคบแคบ และเหลอรอด ตกทอดมาแตโบราณ กระทงปจจบน

การเกดเปนเรองนายนด เทาเทยมกบการตายเปนเรองนาสลดใจ ทงสองเหตการณครอบครองความหมายอยางสมบรณเพราะมอกขวตรงขามค ายนสาระของมนอยางขนแขงอยอกฟากฝง หากมนษยเปนสงคงกระพน ไมมวนดบสญไปตากาลเวลา ชวตอนเปนนรนดร ซงไมเคยตระหนกรถงความสญเสยคงกไมสามารถรบรถงคณคาทแทจรงของการก าเนด เชนเดยวกบดอกไมพลาสตกทไมเหยวเฉา ยอมไมมวนงดงามเทาดอกไมสดซงสามารถหยอนคลอย รวงโรยไปตามอ านาจของเวลา ในขณะเดยวกน ความทกขจากการตายกไมมทางเปนไปไดหากไมเคยมการเกดเสยตงแตตน ในแงน จากทศนะของผ เขยน ภาพการเกด และการตายของพระครสต จงเปนภาพคปฏปกษทใชเสรมก าลงใหกบความหมายของกนและกนมาแตโบราณ Pieta’ จงเปนภาพความทกขจากการตายทถกฉาบเคลอบไวดวยรหสแหงความรงเรอง และการก าเนดในขวตรงขาม ซงสนบสนนใหความหมายของมนยงคงเปนไปไดอยางเขมแขง

ดงนน จะพบวา เมอวเคราะหชนวาทกรรมททบซอนอยภายใตพนผวเรยบแบน หลกฐานเชงภาพทงสองชนมความสมพนธซงกนและกนในหลายระดบอยางนาสนใจ การเปดเผยรหสทางวฒนธรรมขางตนของผานทงสองดวยกระบวนการทางศลปะ อาจกระตนใหผดสามารถใชสวนเสยวของหลกฐานทางประวตศาสตรดงกลาวเปนเครองมอในการท าความเขาใจประเดนขางตน หรอแมกระทงใชเปนหนทางไปสการแสวงหาค าตอบบางประการ ในแงน ผ เขยนเลอกทจะใชกระบวนการเปรยบเทยบคตรงขาม (Binary Opposition) เปนสวนหนงในการสงเคราะหภาพทงสองขนใหม เพอทจะผานความหมายระดบผว ไปสชนตะกอนสาระททบถมนบพนปของภาพทงสอง โดยทงน ผ เขยนมไดเปรยบเทยบในเชงกายภาพเหมอนกบผลงานชนทผานมาซงมกกระท าอยางตรงไปตรงมาดวยการวางภาพคขดแยงไวเคยงกนบาง หรอสกดกนการรบรของพนทลวงตาดวยปรมาตรของเนอสบาง หากแตในครงน ผ เขยนเลอกทจะปะทะคขดแยงทปรากฏ ดวยความทรงจ า และจนตนาการของผ รบร ซงทงน อาจแปรเปลยนไปตามประสบการณอยางเปนอตวสย

องคประกอบหลก ซงเคยสถตนงอยกงกลางภาพทงสองแตเดม ถกน าออกไปเสย แทนทดวยความมดมด ไรทศนมตกระทงดคลายกบระนาบสทเรยบแบน พนทวางกงกลางภาพคลายกบ

188

สงเวยนชนดทความทรงจ า และจนตนาการของผ รบรวตถจะไดมโอกาสโลดแลนอยางเสร ความเปนไปไดของความหมายทอาจเกดขนไดนนมสามารถประเมนไดอยางเปนรปธรรมเสยทเดยว หากแตผ เขยนไดคาดการณไวโดยคราวดงตอไปน

เนองจากผ เขยนไดหอยแขวนคขดแยงอกฟากฝงไวในความทรงจ า ทางกายภาพจงปรากฏเพยงความวางเปลาแทนทสาระซงเคยถกเนนย าอยางสงดวยกลยทธทางจตรกรรมอนประณต สะพานไปสแกนสารซงถกสะบนใหขาดลงอาจน ามาซงความฉงนสงสยเปนเบองแรก อนจะน าไปสความพยายามจะเชอมโยงภาพปรากฏ กบภาพซงด ารงอยในความทรงจ า และหากความทรงจ าไมสามารถเตมเตมความวางเปลาไดอยางมประสทธภาพเพยงพอ จนตนาการจะท าหนาทของมนตอจากนน กระบวนการเหลานอาจเกดขนสลบไปมาอยเบองหนาสงทผดไดรบร ความเคลอนไหวอยางมชวตชวานน ชางดขดแยงกบวตถทปรากฏตรงหนา ทวากมสามารถแยกขาดจากกนไดอยางสนเชง อาจเปนไปไดวาการแสดงภาพของการไมปรากฏ ผ เขยนอาจก าลงเชอเชญผดใหลกขนมารวมสรางสงทอยากใหปรากฏอยางเสร ตามเจตจ านงของแตละบคคล ซงอาจเปนการโตกลบการผกขาดทางจตวญญาณของศาสนจกร หรอในทางตรงกนขาม เปนการแสดงภาวะเสอมถอยทางอ านาจของศาสนาในปจจบน เรอยไปจนกระทงการขดคนมตของความหมายทถกปกปดไวดวยการลงรหสอยางแนนหนาในอกดานหนงของวตถ ทงประเดนดานความรนแรง หรอความตายภายใตมวลดอกไม หรอนยยะทเชอมโยงสมพนธกบการเกด ในรปของความตาย

การตความอาจกาวไกลไปกวาประเดนดานศาสนา สการเชอมโยงความวางเปลา ซงในทนเปนความวางเปลาทเคยไมวางเปลามากอน กบความหมายในมตอนๆของชวต เชน เมอวางเคยงกน พนทวางด ามดของทงสองภาพนนท าใหภาพซงไมเคยเกยวโยงกน สามารถเชอมโยงถงกนได สถานททเคยมการเกด และเคยมความตายถกท าใหกลายเปนพนทซงเกยวเนองกนราวกบเปนฉากหนงของละครเรองยาว สงทผ เขยนไดน ามาแสดงใหเหนคอสองฉากของละครเรองเดยวกนซงบดน ผแสดงไดลงจากเวทไปแลว

เมอสามารถสมผสไดถงความเชอมโยงของสาระระหวางภาพทงสอง อาจจะน าไปสการตระหนกวาความสขจากการเกดซงแสดงผานพมพรรณพฤกษางดงาม กบความทกขจากความตายภายใตโคงทวารน าตาแหงทตสวรรคนนมอาจเกดขนไดเลยหากปราศจากอกสงหนง ความหมายของทงสองสงนนเชอมโยงกน และมอบพลงใหแกกน ความทกขจากความตายเปนเพยงราคาทตองจายเพอใหการเกดมคณคา และนนกเปนเพยงระเบยบของโลกอกประการหนงเทานน

189

ผลงานชดทหา วาดวยปฐมบทแหงความขดแยง

ประเดนยอยทมความสนใจตอเนองจากชด birth & death

เนองดวยชดผลงานศลปนพนธเมอ4ครงทผานมา ลวนแลวแตเปนการน าเสนอมมมองทของเกยวกบความเปนมนษยผานกายภาพบางอยางทงสน เชนรางกาย เพศสภาพ ยกเวนเพยงครงลาสดเทานนทผ เขยนไดเพงพนจในหวเรองทคอนขางมลกษณะเปนปรากฏการณ อยางการเกด และความตาย ทวากยงคงเปนปรากฏการณทผกพนอยางแนบแนนกบรางกายทครอบครองเพศสภาพอยนนเอง ในผลงานชดยอยชดน ผ เ ขยนจงมความตองการจะเบนความสนใจจากปรากฏการณทของเกยวกบเรอนราง ไปสเหตการณ หรอลกษณะความสมพนธของมนษยทมตอกน และกอาจเปนเชนเดยวกนกบผลงานหลายชดทผานมา ซงอาจสะทอนใหเหนเคาลางทางทศนะของผ เขยนวา มไดมองความเปนมนษยทคนหาอยนน งดงามเกนสมควรไปเทาใดหนก และมกวพากษในประเดนดานลบ และมกของเกยวกบหายนะ และความรนแรงอยเสมอ เมอตองเคลอนยายมาพจารณาเรองความสมพนธระหวางมนษยในภาพรวม สงแรกๆในประวตศาสตรของ Homo sapiens ซงเราไดหยบยนใหแกกนกอาจหนไมพนความรนแรง และหลกฐานของมนกตกทอดมาสปจจบนอยางเปนรปธรรมทสด ถงขนาดทผ เขยนคงมจ าเปนตองขยายความไวในทน

เมอพจารณาแลววาประเดนขางตนคอลกษณะเหตการณซงเกดขนอยางตอเนอง ซ าแลวซ าเลา นบครงไมถวน การทผ เขยนจะน าเสนอภาพของความซ าซากทแบกสาระบางประการรวมกน อาจตองอาศยกระบวนวธวทยาทางความร ทเหมาะสมในการวเคราะห เรอยไปกระทงสงเคราะหขอมลขนใหม และการสบสาแหรกของเหตการณจนสามารถเหนการกลายพนธของสงซงไมเคยของเกยวกน แตกลบตอเนองกนอยางไมนาเปนไปได หรอการปะตดปะตอ เชอมรอยสาระของเหตการณตางชวงเวลาโดยไมแยแสมตเวลาทางประวตศาสตรทเรยงตวกนอยางเปนระเบยบนน เปนคณลกษณทส าคญยงของกระบวนวธทเรยกวา วงศาวทยา (Genealogy) และดวยกระบวนวธขางตน ท าใหหลกเลยงไปไมไดเลยทผ เขยนจ าเปนตองยดโยงไปถง “อ านาจ” ซงครอบง า และสรางความหมายใหกบเหตการณตางๆเหลานน

เหตการณแรกทผ เขยนใหความสนใจ กอนจะพจารณาเรองหลกฐานเชงภาพทน าเสนอเรองราวนน คอหนงในหลกฐานของความรนแรงทมนษยกระท าตอกน ซงเกาแกทสด นนคอ มรณกรรมของอาเบล โดยคาอนพชายโดยสายเลอดของเขา ดงจะสามารถไลเรยงในรายละเอยดของเหตการณไดดงน

190

คาอน กบอาเบลเปนบตรทเกดจากอดม และอฟ ในแงน ทงคจงถอเปนมนษยซงเกดจากจากสมสกนระหวางมนษยคแรก และในขณะเดยวกน กเปนผลผลตของบาปแรกทบดา และมารดาของเขาไดกอไวกอนถกเนรเทศออกจากอเดน เมอมนษยมไดเปนอมตะอกตอไป นอกเหนอจากการผสมพนธเพอทดแทนชวตทไมยงยนดวยอกหนงชวต ทงสองเพศตางถกสาปใหตองแบกรบความทกขทตางกน เพศหญงตองทรมานจากการคลอดบตรในขณะทเพศชายตองอาบเหงอตางน าในการหาเลยงครอบครว คาอน และอาเบลตางตองมหนาทรบผดชอบโดยไมมขอยกเวน โดยคาอนมหนาทเพาะเมลดพนธธญญาหาร สวนอาเบลนนดแลปศสตว กระทงวนหนง คาอนไดเลอกบชาพระเจาของเขาดวยผลไมทเกบเกยวไดจากการไถหวาน สวนอาเบลนนสงเวยดวยเนอสตว และไขมน พระเจารบเครองเซนสงเวยของอาเบล ทวาปฏเสธคาอน ความรษยาประทขนกระทงเกดเปนการฆาตกรรมในทายทสด เลอดของอาเบลหลงลงผนดนเปนผลใหพชพนธไมสามารถงอกงามไดอกตอไป ตามค าสาปจากองคพระผสราง18

อกเหตการณหนงซงผ เขยนสนใจ และไดหยบยกมาเปนขอมลในการสรางสรรคอยหลายครงในชวงปทผานมา คอเหตการณนองเลอดครงส าคญในวนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 ในภาพปรากฏกลมผคนหลากหลายวย จ านวนมากยนรมลอมศพของชายซงถกหอยแขวนลงมาจากตนมะขามกลางภาพ ถดจากนนคอภาพของชาย วยกลางคนก าลงเงอเกาอพบดวยสองแขนซ งเหยยดตง พรอมฟาดลงมาทศพนน วนาทส าคญครงนถกบนทกผานเลนสกลองของ Neil Ulevich ชางถายภาพชาวอเมรกน ซงมผลงานอนส าคญ และโดงดงจากการบนทกภาพเหตการณสงครามในหลายประเทศ และจดเปนหลกฐานภาพทดทสด และอยในสภาพสมบรณเพยงไมกชนทตกทอดมาจนถงปจจบน เนองดวยในชวงเวลาทเหตการณดงกลาวปะทขนนน ประเทศไทยไดตกอยภายใตการครอบง าของรฐบาลเผดจการทหารอยางเขมขนทสด กอนจะถงจดแตกหกและลมสลายลง (แมจะไมใชโดยสนเชงกตาม) ในอกไมกปตอมา สอสารมวลชนเกอบทงหมดภายในประเทศลวนถกควบคมอยางเบดเสรจโดยรฐ ภาพเหตการณจากมมมองของคนในแทบจะเปนสงซงเปนไปไมไดเลยในเวลาดงกลาว

อาการลงแดงของสงคมไทยเกดขนจากการปลกฝงอดมการณชาตนยมอยางฉาบฉวยและไรความรบผดชอบ ประกอบไปกบความไรเสถยรภาพทางเศรษฐกจ และการเมองยคหลงรฐบาลทหารทครอบง าสงคมไทยดวยการสนบสนนเงนทนจากตางชาต ดวยการเคลอนไหวปฏวต

18 Genesis Chapter4, New International Version (NIV), accessed 14 May 2017, available

from https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis+4

191

นกศกษา และปญญาชน ประกอบกบอ านาจพเศษนอกเหนอรฐธรรมนญ ในวนท14 ตลาคม พ.ศ.2516 อยางไรกด รฐธรรมนญฉบบใหมถกรางขนดวยรฐสภาชวคราวทคณะมาจากการแตงต ง (ดวยอ านาจพเศษนอกรฐธรรมนญ) น ามาซงการจดตงรฐบาลผสมสายกลางซงนอกจากจะพยายามประนประนอมกบทกฝายแลวกมสามารถหาสาระอนใดในนโยบายไดอยางจรงจง พวกขวาจดฝายทหารซงไดมการเคลอนไหวอยางคกรนอยกอนแลว ทงกลมกระทงแดงทถกจดตงโดย กอ.รมน. ลกเสอชาวบานโดยต ารวจตระเวนชายแดน หรอกลมการเคลอนไหวตางๆทางสงคมซงมแนวคดอนรกษนยมสดโตงคอผลผลตทชดเจนทสดของปรากฏการณขางตน ไดหนไปโจมตฝายซายอยางรนแรง วาเปนภยสงคม ในเชามดของวนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2519 ความรนแรงไดปะทขนจนถงขดสด เมอปญญาชนหวกาวหนา โดยเฉพาะกลมนกศกษาในเมองตกเปนเครองเซนสงเวยทางการเมองเพอตอชวตใหอ านาจทครอบง ารฐชาตแหงนมานมนานสามารถโลดแลนตอไปได19

อกภาพหนงคอภาพของเชลยชาวยวสองคนซงเปลาเปลอย รายกายผายผอม อดโรย ทงคยนอยเบองหนาคนอกจ านวนมากซงลวนตกอยในสภาพไมตางกน สายตาจบจองมาปะทะเลนสกลองดวยความกงวล ชาวยวจ านวนมากถกขนถายมาสคายกกกน ยงคงขาดหลกฐานยนยนทแนนอนวาภาพดงกลาวถกถายจากคายกกกนใดในราวๆ15,000คายกระจายอยทวทวปยโรป คายดงกลาวถกสรางขนเพอกกขงนกโทษทางการเมอง สงคราม เรอยไปกระทงชนชาตซงไมใชอารยน ภายใตอดมการณเลอดบรสทธของพรรคแรงงานสงคมนยมแหงชาตเยอรมน หรอนาซ (Nazi) ในชวงสงครามโลกครงทสอง ไมวาจะเปนชาวโปแลนด ยเครน รสเซย ยว และในบางกรณ อาจลกลามไปสบคคลซงถกพจารณาวาไรคณคาตอรฐ เชนพวกรกรวมเพศ ยปซ โสเภณ ฯลฯ โดยในชวงระหวางค.ศ.1933-45 คายกกกนไดเปนสถานทซงใชสงเวยชวตมนษยไปมากกวา 15 – 20 ลานคน จงสามารถจดเปนอกครงหนงซงมนษยเลอกปฏบตตอกนดวยความรนแรงอยางเลอดเยนถงทสด และนบเปนอกหนงเหตการณทแสดงภาวะตกต าของมนษย ไมแตกตางไปจากการฆาตกรรมหลงการก าเนดแรกของบรรพบรษพวกเขาแตอยางใด

ทงสามเหตการณ แมจะเกดขนตางชวงเวลา ตางมตความจรง และไมไดมอะไรเกยวเนองกนโดยสนเชง ยกเวนเพยงแตรหสของความรนแรงทถกอดกระแทกลงซ าแลวซ าเลาทกครงทเกดการรบร และตความเรองราวเหลาน มากไปกวานน เมอพจารณานอกเหนอไปจากผลของเหตการณ โดยยอนกลบไปสตนเหต จะพบวา “ผล” ของทงสามเรองนน ลวนของเกยวกบการถก

19 เบเนดกท แอนเดอรสน, ศกษารฐไทย ยอนสภาวะไทยศกษา, (กรงเทพฯ, ฟาเดยวกน, 2558), บท

ท2

192

บงการดวยอ านาจทขบเคลอนอยเหนอ ”เหต” ทงสน และอ านาจดงกลาวกทรงพลงเสยจนสามารถกลาวไดวาเปนสงสมบรณทปรากฏรอยดางพรอยไมได โรงสรางดงกลาวจะสามารถพจารณาใหเหนอยางชดเจนไดจากกรณความโกรธแคนของคาอนเกดจากการล าเอยงของพระเจา แตเนองดวยอ านาจอนสมบรณเปนสงทมสามารถแปดเปอนได ราวกบเปนวทยทอยในคนละคลนความถ เปนความถทคาอนไมสามารถเขาใจ หรอมปฏกรยาตอบโตใดๆได เขาจงไมสามารถแมกระทงมความโกรธตอพระเจาได ดวยเหตน อาเบลจงจ าตองเปนผ รบผลของความล าเอยงนนในทายทสด ในลกษณะเดยวกนกบการทสงคมไทยในยคหลงเผดจการทหารนนตกอยภายใตความรซงถกสถาปนา และลงรหสอยางแนนหนามใหมองเหนความผดบาปทอยเหนอขนไปจากชนชนปกครอง(ตามรฐธรรมนญ) นกศกษา และปญญาชนฝงซายจงตกอยในสถานะทไมตางไปจากอาเบลซงตองถกสงเวยดวยชวต และเลอดทหลงลงบนแผนดนเพอใหอ านาจอนสมบรณนนไดมก าลงในการครอบง าสงคมสบตอไป ภาพเชลยชาวยวทงสองอาจเปนการพจารณาในประเดนเดยวกนดวยมมมองทตางไปเลกนอย เนองจากทงคลวนเปนลกหลานทสบสายโลหตจากบรรพบรษทมอบการฆาตกรรมใหแกกนเปนของขวญชนแรก ทวาบดน ทงคกลบกลายเปนเรอนรางทรองรบการกระท าของอ านาจจนบดเบยวไป อ านาจดงกลาวคอสงทกอตวขนเพอยนยนวายงมบางสง ทยงใหญอยางสมบรณนอกเหนอจากพระเจาทรอรบการสงเวยดวยชวตของมนษย ทงอดมการณเรองชาตพนธ ความส าคญของรฐชาตทฉาบเคลอบไวดวยเรองผลประโยชนทงทางเศรษฐกจ และทรพยากร ฯลฯ มนษยจงไมแลกชวตกนเพอเสรมลานภาพอนไรขอบเขตของพระเจาอกตอไป และลกหลานซงสบสายโลหตมาจากมนษยทพระองคทรงสรางขนโดยตรง กกลบตองเปนเครองเซนสงเวยแกพระเจาองคใหมทถอก าเนดขนเพอแทนทพระเจาในโลกยคโบราณ

อยางไรกด ผ เขยนมไดหยบยกภาพเหลานนมาใชโดยตรง หากแตไดวเคราะหแยกสวนออก และสงเคราะหขนใหมดวยกระบวนการทางจตรกรรม และแนนอนวา ระหวางกระบวนการสงเคราะห ผ เขยนไดท าการเลอกสรรสงจ าเปนเกบไว สกดสงทเหนวาขดตอสาระทผ เขยนตองการสอสารออกไปเสย รวมถงสรางสรรคบางสงซงไมเคยปรากฏอยในระดบพนผว ในปรากฏขน และใชเปนหนงในสญญะเพอสอความ สงนนคอ “เสนขอบฟา” (Horizon) ในภาพเหตการณ 6 ตลาฯ

เสนขอบฟา (Horizon) จดเปนสญญะทนาสนใจอยางยง เนองดวยอาจเรยกวา มนเปนหนงในมโนทศนทไมเคยปรากฏจรงอยางเปนรปธรรมชดเจนอยางโดดเดยว (เนองดวยรปธรรมของเสนขอบฟาคอเสนตรงทเกดจากการสมผสกนระหวางทองฟา และผนโลก หรอน า) ไมสามารถไปถง หรอสมผส เนองดวยสณฐานของโลกซงมทรงกลม สงผลใหรอยตดระหวางผนฟา และโลกนน

193

ขยบออกหางจากเราเปนระยะทเทาเทยมกนเสมอเมอเราเคลอนทเขาหา ทวาเสนขอบฟากลบเปนสงทปรากฏชดเจนทสดในมโนส านก ในกรอบคดแบบโรแมนตก (Romanticism) เสนขอบฟาจงเปนสญญะทเลอนรางของของความหวง เนองดวยมนเปนสงซงตอกย าความยงใหญของธรรมชาตนอกเหนอรางกาย และความไพศาลของโลก อกทงความไรขอบเขตของตวมนยงเชอเชญใหมนษยกาวหนาตอไปเสมอ เนองจาก ไมวาเหตการณจะเลวรายเพยงใด ดวงตะวนจะยงคงทอแสงในทศเดมดวยอตราความถเดม จากเสนขอบฟาอนไพศาลอยนนเอง

และหากจะกลาวถงเสนขอบฟาดวยน าเสยงทจรงจงขนในอกหนงระดบ อยางเปนเหตเปนผล เราอาจกลาวไดวา มนษยอาจไมเคยมส านกอยางจรงจงถงเสนขอบฟาเลย กอนครสตศตวรรษท15 เนองจากกอนทเราจะตระหนกถงความส าคญของมนในฐานะรากฐานอนส าคญทใชค านวณโครงสรางทางสถาปตยกรรม หรอใชค านวณระยะในการเดนเรอ กระทงการเทยบเคยงระดบเสนขอบฟาในการบน มนเปนเพยงผนฟา และผนโลกทบรรจบกนเทานน จนกระทงการ คนพบสงทเรยกวา “ทศนมตเชงเสน” หรอ linear perspective โดย Filippo Brunelleschi เนองดวยทศนมตเชงเสนคอการถายทอดภาพปรากฏของโลกสามมตทมนษยรบรผานทศนะ ลงบนระนาบสองมต ดวยการใชเสนเปนสญญะ กนกลางระหวางสสาร และพนทวาง ในการหาความสมพนธระหวางความแตกตางของขนาดของวตถตางๆ กบระยะของมน เพอสงเคราะหกฎเกณฑอนเปนภววสยบางประการในเขาใจโลกดวยมมมองใหมอยางเปนรปธรรม สงนามธรรมอยาง เสนขอบฟา จงปรากฏตวอยางเปนรปธรรมขนครงแรกใตกายภาพของ “เสนตรงแนวนอน” (Horizontal line) บนผนกระดาษของ Brunelleschi ในแงน ววฒนาการของเสนขอบฟาทเปนรปธรรม จงสมพนธกนอยางแยกไมออกกบการเตบโตของการจ าลองทศนมตในงานจตรกรรม

เมอผนวกกบความเชอแบบมนษยนยม ครสเตยน ในสมยเรเนอซองส เสนขอบฟาซงไรขอบเขต มความเปนอนนต (รวมไปถง “จดรวมสายตา” หรอ “vanishing point” ซงถอเปนผลผลตอนส าคญของเสนขอบฟา) ยอมสมพนธกบพลานภาพของพระเจา ทยงใหญสงสด และไพศาลเชนเดยวกน ในแงน เสนขอบฟา (และจดน าสายตา) จงกลายเปนสญญะทสอความถงพระเจาไดอยางแนบเนยน เปนธรรมชาตมากกวาการวาดพระองคขนมาเปนตวตน กลาวคอ ปรากฏพระองคอยทามกลางผลผลตทพระองคทรงสราง ทงผนฟา และผนดน รวมถงรอยตอของมน หมพนธพฤกษา รวมไปถงสงมชวตทกชนดในฉาก ทงหมดลวนสอความถงพระองค และพระองคกสถตอยในทกอณของทกสงในเวลาเดยวกน เปนทงสงทปรากฏ และไมปรากฏในคราวเดยว ดงนน ผดจงมสถานะพเศษ ไมตางจากพระเจา ดวยสามารถรบรเหตการณในโลก (จ าลอง) ทเกดขนอยางชดเจน

194

ในทกรายละเอยด ทกสงลวนปรากฏชดใหเหนตรงหนาบนผนระนาบเรยบแบนอยางเทาเทยม และถกตรงแนนดวยทศนมตเชงเสนเพอเปนบรรณาการแกสายตาเพยงคเดยวเทานน และหากฉากเหตการณในภาพ ไมตางจากการปรากฏกายของพระผ เปนเจา ศลปนผสรางสรรคจงท าหนาทไมตางไปจากพระผ ไถ ซงท าหนาทประหนงสะพานเชอมรอยมวลมนษยใหเขาถงอาณาจกรของพระเจาอกครง เสนขอบฟา และจดน าสายตาจงเปนสญญะซงแสดงถงความทะเยอทะยานของความคดแบบมนษยนยม ในสมยเรเนอซองส เตมไปดวยเหตผลอนเปนภววสย และในขณะเดยวกน กหนกลบไปสดดพระผสรางไดอยางแนบเนยน

การน าเสนขอบฟามาแทนทภาพเหตการณสะเทอนขวญจงสามารถเชอมโยงไปสความหมายทหลากหลาย ตงแตการแสดงใหเหนถงความหวง หรอความฝนทไมเคยเปนจรง วาเหตการณดงกลาวนนไมเคยเกดขน หรออาจเปนการมองไปเบองหนาดวยส านกแบบโรแมนตกวา มนจะเปนสงทไมมวนเกดขนอกในอนาคต หรอเมอพจารณาอกดานหนง มนอาจจะไมใชการแทนท ทวาเปนการลบลางบางสงออกเพอเปดเผย ในแงน ผ เขยนอาจก าลงเปดเผยใหเหนรปธรรมของอ านาจไรขอบเขตทอยเบองหลงเหตการณ อ านาจทไมเคยปรากฏชดใหเหนดวยตา ทวาแทรกซมอยอยางแนบเนยนในสงคม ไมตางจากเสนขอบฟา หรอพระเจาในโลกยคโบราณทตงปราการอยางแนนหนาในมโนส านก และบงการใหประชาชนทถกครอบง าเกดการสงเวยเลอดใหพระองคอกครง

195

ผลงานชดทหก วาดวยความขดแยงทางอดมการณ และศลธรรม

ประเดนทมความสนใจตอเนองจากผลงานชด Cain and Abel

ประเดนยอยทมความสนใจ

ผลงานชดทผานมา ผ เขยนไดเบนเขมจากประเดนทของเกยวกบเรอนรางของมนษย มาสการมงพจารณารปแบบความสมพนธระหวางมนษยโดยใหความสนใจเปนพเศษกบความรนแรงทมนษยหยบยนใหกนนบครงไมถวนในประวตศาสตร อยางไรก ด ผ เขยนเหนวา การพจารณาเรองราวในอดตทไกลตวนน เตมไปดวยปญหาหลายประการอนไดแก ประการแรก เรองราวในอดตนนลวนด ารงอยในบรบททแตกตางกบปจจบน หากไมนบปจจยเรองพนททางภมศาสตร หรอสรรศาสตรแลว ปจจยเรองเวลามผลอยางมากตอการประกอบสรางทศนคตเฉพาะทสมพนธกบบรบทนนๆ ในแงน แมผ เขยนจะมความเชอวามนษยในประวตศาสตรนนครอบครองคณสมบตเชงนามธรรมอยางความคด ความรสก หรอส านกบางประการทปราศจากอคต ไมตางจากมนษยในปจจบน หรอในมตเวลาทแตกตาง แตกตองยอมรบในความจรงวา ผ เขยนกยงคงเปนมนษยทจมจอมอยในปรภมเวลาชดหนง ทสดทายกจะเคลอนตวกลายเปนรอยตดของพนท และเวลาอยบนจกรวาลประวตศาสตร ความแตกตางทางบรบทยอมมผลตอความเขาใจของผ เขยนตอเหตการณอยางมนยยะส าคญ และเปนประเดนทผ เขยนใหความสนใจอยางไมเพยงพอตลอดการสรางสรรค ประการตอมา นอกจากประเดนขางตนจะสรางปญหาใหกบผ เขยนแลว ผ ดกอาจเกดปญหาเชนเดยวกน เนองดวยมตทางประวตศาสตรทไกลตว และไมสมพนธกบบรบทรวมสมยนนยากตอการเชอมโยง และประการสดทาย เหตการณในอดตนน สวนใหญไดขอยต อยางนอยทสดกในเชงกายภาพของเหตการณ หากจะหลงเหลอมาถงปจจบน กอาจเปนรองรอยทเหตการณนนๆไดมอบไวในรปของหลกฐานเชงประวตศาสตรรปแบบตางๆ สงผลใหความซบซอนของเหตการณนนถกแผออกใหเหนอยางครบถวน ทงเหต อนกอใหเกดเหตการณ และผลสรป ครบถวนอยางเดนชด ประเดนทถกคลคลายโดยประวตศาสตรไปแลวในระดบหนง จงยากทจะคนชพเกดความสนใจใหมในมมมองทแตกตาง

ดวยเหตผลทไดเกรนมาขางตน ผลกดนใหผ เขยนเลอกประเดนรวมสมยมาวเคราะห และวพากษเปนหลก และอาจเทยบเคยงกบประเดนทหางไกลออกไปในประวตศาสตร เพอทรอยทบซอนของเหตการณนนๆอาจสงแรงกระเพอมมาถงปจจบนไดอยางมประสทธภาพมากขน และประเดนทผ เขยนเลอกหยบยกมานนกคอ เรองราวการอพยพยายถนของชาวโรฮงญา (Rohingya) โดยมงเนนไปในชวงเหตการณระหวางปค.ศ.2012-2015เปนหลก เทยบเคยงไปกบกรณ การ

196

อบปางอนออฉาวของเรอ Meduse’ ตามมาดวยโศกนาฏกรรมซงเกดขนบนแพชวคราวอนประกอบจากซากเรอขางตน และพบจดจบทเลวรายยงกวาการลมลงครงแรกมากนก

เมอกลาวถงประวตศาสตรของกลมมนษยทนยามตนเองวา “โรฮงญา” หรอ “โรฮนจา” นน อนทจรงสามารถสบสาว โยงยาวกลบไปถงอาณาจกรโบราณเสยกอนจะเกดส านกเรองรฐชาตสมยใหม และถกครอบง าโดยประเทศพมาเสยดวยซ า เนองดวย กลมคนดงกลาว หากไมนบส านกเรองชนชาต และชาตพนธซงกลายเปนสมบตทล าคาทถกยดเยยดใหโดยชาตตะวนตกหลงครสตศตวรรษ18 ชาวโรฮงญาคอกลมชนมสลมพนเมอง ทอาศยอยบรเวณเบงกอล (บงกลาเทศ) และอาระกน (ยะไข) โดยไมไดเหนวาส านกเรองชนชาตนนมความจ าเปนตอพวกเขาแตอยาง ใด ทวา ในชวงครสตศตวรรษท19 หลงจากจกรวรรดองกฤษ ซงแผขยายอ านาจกระทงพระอาทตยไมสามารถหลบพนไปจากนานฟาอาณานคมเหลานนได อนเดยเปนหนงประเทศทถกครอบง าอยางเตมรปแบบ กอนทพมาจะพบบทสรปทไมตางกนมากนก และเปนธรรมชาตของผปกครองซ งไรความรบผดชอบ เสนเขตแดนของประเทศ ซงก าหนดความเปนชาต และสมพนธกนอยางแยกไมออกกบส านกความเปนชนชาต ถกยดเยยดใหกบชนพนเมองอยางรวดเรว ทงนเพอใหงายตอการปกครอง และสะดวกในการขดรดผลประโยชน ชาวมสลมเบงกอลถกผลกดนใหอพยพยายถนไปตงรกรากในดนแดนอาระกนในฐานะแรงงานทาสของฟารมชาวองกฤษ ปรากฏการณนชดเจนทสดเมอองกฤษท าการยกเลกเขตแดนระหวางเบงกอล และอาระกนสงผลใหจ านวนผอพยพเพมขนเปนทบทว กระทงพมากลายเปนประเทศทมจ านวนผ อพยพสงทสดในโลก โดยเอาชนะมหานครนวยอรค ในชวงตนครสตศตวรรษท20 ซงนบเปนเรองทนาตกใจ เทากบเปนเรองทนาสนหวงอยางยง และในขณะนน รอยราวดานศาสนากเรมปรากฏชด เนองดวยชาวอาระกนของพมาพนเมองนน นบถอพทธเถรวาทอยางเครงครดมาแตโบราณ เชนเดยวกบทชาวมสลมเบงกอลนนเปนอสลาม และกอนทองกฤษจะเรมก าหนดมาตรการเพอแกไขปญหาขางตน สงครามโลกครงทสองกปะทขนอยางเดอดดาล สงผลใหองกฤษตองถอนก าลงออกจากอาระกน

อยางไรกด การถอนก าลงขององกฤษนนหาใชจดจบของหายนะ ทวากลบเปนจดเรมตน เนองดวย เมอกองทพญป นบกเขามาในพนท และองกฤษรตววาไมสามารถยอสถานการณไวไดนานนก องกฤษจงเลอกกระท าการคดสนอนนาละอายโดยการมอบอาวธใหมสลมอาระกนเพอถวงเวลากองทพญป นระหวางองกฤษถอนทหาร และเคลอนยายก าลงพลออกจากพนท โดยไมค านงเลยวา ชาวมสลมอพยพ และชาวพทธอาระกนพนเมองนน ไดมการปะทะกนอยยางรนแรงกอนหนา การมอบอาวธใหอกฝง ไมตางจากการย ารอยราวลงบนผนแผนดนพมาครงสดทายกอนจาก

197

ไป เพอใหแนใจวาฝายศตรจะไมสามารถ ครอบครองประเทศทยงพอจะเหลอ “ชนด” ใหเชยชมไดบาง และการกระท าอนไรความรบผดชอบขางตนยงคงสงผลใหเหนถงรอยราวของเหตการณอยางชดเจนกระทงในปจจบน

อาการถกลอยแพครงแรกในประวตศาสตรของชาวมสลมอพยพปรากฏขนในขณะทปากสถานท าการตอส เพอปลดแอกตวเองจากอนเดยในชวงปค.ศ.1940 กลมมสลมอพยพไดกอตงกลมสนนบาตมสลมขน ณ เมองหลวงของรฐยะไข โดยมจดประสงคเพอจะรวมดนแดนกบปากสถาน ทวาผน าปากสถานไดปฏเสธ และกลาววาจะไมแทรกแซงกจการใดๆในพมา มความพยายามสรางรฐอสลามอสระในอาระกนโดยกลมนกรบมจาฮดนทางตอนเหนอของรฐยะไข ในชวงปค.ศ.1950 พวกเขาเรมเรยกตวเองวา “โรฮงญา” เพอสรางอตลกษณเหนอเขตแดนของตน เมอรจกเลนตามเกมของสงคมโลกทคลงกรอบคดแบบรฐประชาชาต ความฝนของโรฮงญากเรมเปนรปธรรมครงแรก และกาวหนาอยางมากในชวงกอนค.ศ.1962 อนเปนปทการปฏวตโดยรฐบาลพมาของนายพลเนวนจะพงทลายทกอยางทพวกเขาเรมสรางขนอกครง โรฮงญาจงจ าเปนตองอพยพไปยงบงกลาเทศในฐานะผ ลภยสงคราม

แมผลทางดานสถตยงคงเปนประเดนถกเถยง ทวา สงครามกลางเมองในบงกลาเทศ เพอปลดแอกตวเองออกจากปากสถาน สงผลใหจ านวนผอพยพมสลม ทงชาวงเบงกาลพนเมอง และชาวโรฮงญาซงเพงอพยพเขามาอยในประเทศไดไมนาน ตองกระจายตวไปยงประเทศเพอนบานในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตโดยรวม เปนจ านวนราว10ลานคน และจ านวนมากกลบมาลงเอยในรฐยะไขของพมาอกครง อยางไรกด ในปจจบน โลกสมยใหมนนถกขบเคลอนใหด าเนนไปโดยผลประโยชนซงจ ากดกรอบอยบนพนฐานของรฐชาต ยงเสนเขตแดนของรฐชาตนนเขมแขงมากขนเทาใด ประชากรของประเทศกจะถกมอบสทธ เสรภาพ ในกรอบคดของความเปนพลเมอง เทากบทมนลดรอนจากกลมคนทไมถกจดเขาเปนหนงในกลมประชากร มากขนเทานน และเนองดวยชาต ยอมสมพนธอยางแยกไมออกกบความเปนชนชาต และความเปนชนชาตนนกเปนสงซงเชอมโยงระหวางเราในปจจบน กบประวตศาสตรอนไกลโพน และเตมไปดวยความสงสง งดงามตามอดมคตขงแตละชาตจะแตงเตม บคคลไรสญชาต นอกจะกลายเปนสวนเกนของรฐชาตและ พวกเขาจงกลายเปนสวนเกนของความเปนมนษยทสามารถภมใจในตนเองไดในอกทางหนง บงกลาเทศ และพมาตางปฏเสธความเปนพลเมองกลมมสลมอพยพขางตน โรฮงญาจงกลายเปนชนกลมนอยซงเรรอนอยตามชายขอบของสองประเทศ ประหนงวญญาณรายแหงอดตทถกสรางโดยลทธคลงชาต

198

และจกรวรรดนยมตะวนตก ทคอยหลอกหลอนสงคมปจจบน เปนแผลเปนทเลอดและหนองยงคงไหลเยมโดยปราศจากการเยยวยาทเหมาะสม

ในปจจบน โรฮงญาจ านวนกวา120,000คนยงคงใชชวตอยในคายกกกน ประเทศพมา และเนองดวยพวกเขามไดถอสญชาตพมา ชาวโรฮงญาจงปราศจากสทธขนพนฐานทประชากรในประเทศพงไดรบ หรออาจกลาวในอกทางหนงไดวา รฐอนญาตใหกระท าความรนแรงตอพวกเขาไดมากกวาประชากรในประเทศโดยปราศจากการคมครองใดๆ ชาวโรฮงญากวา78% อยในฐานะยากจน ในปค.ศ.2012 มการกลาวหาชาวโรฮงญาวาเปนคนฆาหญงชาวพทธ4คน สงผลใหกลมชาวพทธ ชาตนยมเขมขนบกเผาบานเรอน และฆาชาวมสลมอาระกนไปเปนจ านวนมาก ตามดวยกรสงหารหมพวกเขาในปค.ศ.2015 ณ หมบาน Du Chee Yar Tan โดยชายพนเมอง และนนยงกระตนตวเลขอพยพหนตายออกนอกประเทศไปยงประเทศมสลมตางๆมากขนไปอก และปญหาขางตนยงคงด าเนนอยอยางตอเนองกระทงในปจจบน20

ประเทศไทยเปนหนงในประเทศเปาหมายของโรฮงญา เชนเดยวกนกบมาเลเซย อนโดนเซย ฟลปปนส แกมเบย บงกลาเทศ รวมไปถงสหรฐอเมรกา

กลบมาทเหตหารในเดอนมถนายน ทวายอนกลบไปราว 200 ป เมอค.ศ.1816 เรอรบหลวงฝรงเศสนามวา Me’duse ไดเคลอนตวออกจากทาเทยบเรอ Rochefort มงหนาไปยง Senegalese รฐในอาณานคมซงอยทางตะวนตกของทวปแอฟรกา เพอตอนรบการกลบมาปกครอง Senegal ขององกฤษภายใตนโยบายการสงบศกเพอสนตของปารส (Peace of Paris) หลงการพายแพสงครามของนโปเลยนผยงใหญ และเปนหนงในการเฉลมฉลองใหกบการกลบมาปกครองฝรงเศสโดยราชวงศบรบงผานพระเจาหลยสท18 อยางไรกด ดวย Viscount Hugues Duroy de Chaumereys ผท าหนาทกปตนนน แมจะแกวยวฒ ทวาออนประสบการณเนองจากตวเขานนมไดน าเรอออกจากฝงบอยครงนกตลอด 20 ปทผานมา สงผลใหเรอนนออกนอกเสนทางไกลไปมากกวา 261 กโลเมตร และในวนท 2 กรกฎาคม เรอไดมาเกยตนทชายฝงทางดานตะวนตกของทวปแอฟรกา ใกลประเทศ Mauritania ในปจจบน เมอความพยายามจะเคลอนยายล าเรอกลบลงสทะเลอกครงลมเหลว ในวนท 5 กรกฎาคม ลกเรอบางสวนจงเรมทยอยลงเรอชชพซงมจ านวน6ล า เดนทางไปสชายฝงทปลอดภย ซงหางไกลจากจดทเรออบปางลงกวา97กโลเมตร ทวา

20 Allard K. Lowenstein International Human Rights Clinic, Yale Law School, Persecution of

the Rohingya Muslims, accessed 14 May 2017, available from http://www.fortifyrights.org/downloads/Yale_Persecution_of_the_Rohingya_October_2015.pdf

199

จ านวนคนทเหลอบนเรอล าหลกกยงคงไมสามารถบรรจลงเรอชชพไดเพยงพอ ผ โดยสารชายกวา146คน และหญง1คนทเหลอ ไดรวมกนรอซากเรอออก และประกอบขนเปนแพอยางลวกๆ ทวาเขมแขงพอทจะแบกรบน าหนกจ านวนคนขางตนแลวยงพอทจะลอยอยเหนอน าได กปตน และลกเรอจ านวน17คนไดตดสนในอยางกลาหาญวาจะไมขออยรวมลอยแพกบผ โดยสาร แตจะเสยงชวตนงบนเรอล าเลกกวา เพอทจะผกโยงแพ และลากไปจนถงฝง ทวา ไมกไมลหลงจากเรมออกเดนทาง กปตนกรตววาการตดสนใจอยางกลาหาญของเขานนเปนประโยชนอยางยง เนองดวยแพล าใหญนนมน าหนกมากเกนกวาจะควบคมทศทางไดอกตอไป เขาจงตดสนใจตดเชอกผกโยง และลอยแพผ โดยสารทง147ชวตใหผจญชะตากรรมอยนอกชายฝงทวปแอฟรกาตะวนตกเพยงล าพง

ชวตบนแพนนมนาศวไลซเลยแมแตนด เนองดวยบนแพมเสบยงกรงเปนเพยงขนมปงแขงหนงถง (หมดภายในวนแรก) ถงน าจด 2 ถง (สญหายขณะเกดจลาจลบนแพ) และถงไวน 6 ถง (แนนอนวาใชดบกระหายไมได) ผคนบนแพตองเผชญหนากบขดจ ากดของรางกายมนษยในทกรปแบบ ทงอาการคมคลง ขาดน า และหวโหย พวกเขาเรมสงหารกนเอง ฆาคนทออนแอทสด และกนกนเอง หลงจากเวลาผานไป 13 วน ในวนท 17 กรกฎาคม ค.ศ. 1816 แพถกพบโดยบงเอญจากเรอชอ Argus (ไมมความพยายามออกคนหาผ รอดชวตอยางเปนทางการโดยรฐบาลฝรงเศสแตอยางใด) ผชาย15คนยงคงรอดชวตฝนเวลานน นอกจากนนถกฆา โยนลงทะเล ตายเพราะความอดอยาก แมกระทงกระโดดน าตายดวยความสนหวง โศกนาฏกรรมดงกลาวนบเปนเหตการณสะเทอนขวญ พอๆกนกบทมนกลายเปนประเดนออฉาวอยางรวดเรว ตอราชวงศบรบง ซงกาวขนมาปกครองฝรงเศสอกครง หลงการพายแพสงครามของนโปเลยนในปค.ศ.1815 ทงๆทพระเจาหลยสท 18 มไดรบรรายละเอยดของกจกรรมขางตนแตอยางใด

ทงสองเหตการณ แมจะแตกตางกนในแงบรบท ทงพนท และเวลา อกทงยงไมสามารถเชอมโยงดวยเหตผลได ไมวาจะในทางใด ทวา กลบมความทบซอนกนในแงนามธรรมบางประการ ดงจะสามารถอภปรายไดดงตอไปน ประการแรก เรองราวทงสองสะทอนการยดถอซงศลธรรมบางประการ เพอสนบสนนการกระท ารนแรงตอมนษยอกฝาย และทนาสนใจกคอ ผลของการระท าแมจะไมตางกนมากนก หากแตปฏกรยาของผ คนทมตอเหตการณกลบแตกตางกนอยางมนยยะส าคญ การตดเชอกผกโยงเรอเพอลอยแพ Me’duse นนถกประณามจากชาวฝรงเศสทโกรธแคนอยางรวดเรว แทบจะในทนททขาวแพรสะพดออกไป อคตทเกดจากขาวขยายวงกวางกระทงภาพเขยนเหตการณขางตน ซงถกวาดโดย Théodore Géricault จตรกรฝรงเศส ถกฝายนยมสาธารณรฐน ามาเปนสญลกษณโจมตฝายกษตรยทงๆทภาพเขยนนนไดรบการสนบสนนให

200

สรางสรรคโดยพระเจาหลยสท 18 ดวยพระองคเอง แมกระทงในปจจบน การลอยแพอนออฉาวของกปตนทไรความรบผดชอบ และน ามาซงความตายอยางอนาถของผ โดยสารนบรอยชวต มไดเปนประเดนทจะตองมานงสนเปลองพลงงานถกเถยงกนอกตอไป แตกตางอยางสนเชงกบกบกรณชาวโรฮงญา ซงอาจพวงโยงไปถงกรณผ อพยพจากตะวนออกกลางสทวปยโรป และอเมรกาในปจจบน กระแสสงคมทตอตานการเยยวยาทางสทธมนษยชนดวยเหตผลเกยวกบผลประโยชนของรฐชาต หรอการตดสนใจ “ลอยแพ” ผอพยพ (ทงโดยตรง และโดยนย) เมอปค.ศ.2015 ของรฐบาลไทย กลบเปนเรองทฟงขน และนาพจารณาส าหรบกลมคนหลายกลมในสงคม ตวอยางเหตผลเชน ผอพยพจะเปนปญหา กระทงเปนภาระตอระบบเศรษฐกจของชาต ภาพลกษณของชาตจะเสอมเสย เรอยไปจนกระทงการเชอมโยงกลมผอพยพเขากบอาชญากรรมทนาสะพรง หรอการกอการรายในโลกรวมสมย ถกผลตซ ากระทงเปนกระแสสงคม อยางไรกด ขณะทเราสามารถใหขอสรปไดอยางชดเจนในกรณกปตนเรอ วา อคตของตวกปตนทตองการจะปกปองชวตตนเอง และลกเรอจ านวนหนงไมเพยงพอตอการตดสนใจตดเชอกโยงเรอเพอก าจดคนอกจ านวนหนง (ในทางออม) แลวเราสามารถมนใจไดอยางไรวาเรามไดตกอยภายใตอคตดานชาตพนธ อนเปนผลมาจากลทธชาตนยมซงถกปลกฝงอยางแนนหนาโดยชาวตะวนตกเมอชวงปลายครสตศตวรรษท19 ครอบง าการตดสนใจ และสงผลใหเหตผลเรองผลประโยชนทสมพนธกบรฐชาตนน มคณคาสงกวาชวตมนษยกลมหนง รวมไปถงการตดสนวาทายทสด ศลธรรมทมผลประโยชนของชาตในดานตางๆค าประกนอยดานหลงนน ยอมมความชอบธรรมมากกวาศลธรรมของกปตนทอางเพยงแคชวตของมนษยกลมหนง เทานน หรอแททจรงแลว จากบนเรอ มาสภาพมาตภมบนแผนทเอเชยตะวนออกเฉยงใต ศลธรรมทตางกลาวอางกเปนเพยงแคเครองมอทพรอมจะเปลยนแปลงไปเพอรบใชอ านาจในพนท และเวลาตางๆเทานน

201

ผลงานชดสดทายของศลปนพนธ วาดวยอ านาจทสมพนธกบความตาย

ประเดนยอยทมความสนใจตอเนองจากผลงานชด Raft

จากผลงานทกชดทผานมา ผ เขยนไดท าการวเคราะห วพากษเหตการณอยางหลากหลายเพอคนหาธรรมชาตของมนษยในแงมมตางๆ ผานหลกฐานทางประวตศาสตรโดยเรมตงแตอคตทกอเกดบนเรอนราง เรอยไปจนกระทงความรนแรงทมนษยเรมกระท าตอกน จากระดบปจเจก เรอยไปจนระดบมหพภาค อยางนโยบายของประเทศ หรอกระแสธารทางอดมการณทครอบง าโลกในแตละชวงเวลา แตทนาสนใจกคอ จดรวมของประเดนทผ เขยนมกวพากษคอสงแหลงพลงงานทใชขบเคลอนสงคม และอยเบองหลงเหตการณความรนแรงตางๆ หรอสงทถกจ ากดความวา “อ านาจ” นนเอง ทวากลบเปนเพยงสงเดยวทผ เขยนไดกลาวถงในทางออมมาโดยตลอด ในฐานะตวละครเชงจนตภาพทไมเคยปรากฏรป ไมวาในฐานะของตวละครหนง หรอสญญะใดๆ เปนเพยงเคารางอนพราเลอนทแทรกซมอยระหวางรอยตอการประกอบสรางภาพทปรากฏบนพนระนาบเทานน ผลงานชดน ซงเปรยบเสมอนบทสรปของการเดนทางจงจ าเปนตองน าเสนอ “อ านาจอนสมบรณ” ไมวาจะในบรบทใด มาตแผใหเหนอยางเปนรปธรรม ในฐานะองคประกอบทางกายภาพของผลงาน เพอกระตนใหเกดการวเคราะห หรอวพากษในประเดนขางตนโดยตรงตอไป

สวนอกขวตรงขามของอ านาจสมบรณ ทผ เขยนจะใชประกอบกนภายใตกระบวนความคดแบบขวตรงขาม (binary opposition) คอ หายนะทรายแรง เนองจากขวตรงขามของความบรสทธ สงสง ยอมตองเปนความเลวราย ซงสะทอนถงความต าตมของมนษย และภาพเหตการณทไมเพยงบอกเลาเรองราวของตวมนเอง ทวาถกน าเสนอ ตความนบครงไมถวนกระทงกลายเปนสญญะทแสดงถงความต าทรามทสดในประวตศาสตรมนษยโดยภาพรวม กคอ ภาพเหตการณการฆาลางเผาพนธชาวยวในชวงสงครามโลกครงท 2 ซงสามารถไลเรยงรายละเอยดของเหตการณไดดงตอไปน

อนทจรงชนชาตยวนนนบเปนหนงในเผาพนธโบราณ ทมอายเกาแกทสดเทาทโลกนเคยมมา และยงคงรวมกลม ด ารงตนในฐานะชนชาตหนงในโลกรวมสมยอยางเขมแขงทสด อยางไรกด ประวตศาสตรของชนชาตยวมใชประเดนทผ เขยนจะสามารถน ามาบรรยายไวในทนไดอยางครบถวน จงขออภปรายเนอขอมลทเกยวของ ตงแตชวงหลงสงครามโลกครงท 1 เปนตนไป กลาวคอในชวงตนครสตศตวรรษท 20 เปนตนไป กระทงสนสดสงครามโลกครงท 2 โดยสงเขป

202

ในชวงเวลาดงกลาว ชนชาตยวนน เรยกไดวาไรแผนดนเปนของตนตงแตถกรกรานโดยอาณาจกรโรมนโบราณเปนเวลานบพนปลวงมาแลว ยวจงแตกกระสานซานเซนไปสภมภาคตางๆทวโลก โดยเฉพาะประเทศในยโรป และระยะเวลากวาพนปกหลอหลอมใหยวนนกลนเปนเนอเดยวกนกบชาตนนๆ และมความรกมาตภมไมยงหยอนไปกวาคนในชาตกลมอนๆ ทวาสงเดยวทท าใหยวแตกตางจากเพอนรวมชาต มเพยงประการเดยวคอมตทางดานศาสนา ซงในประเดนน สงผลใหยวยงคงรกษาแขงแกรงในสงคมของพวกตนไดในระดบหนง ไมถกกลนหายไปจนสนเสยทเดยว อยางไรกด ความแตกตางขางตนกสรางปญหาไมนอย และไดบานปลายขนเมอเยอรมนแพสงครามโลกครงท 1 อยางสนทา กองทพเสยกระบวน แตละเหลารบพงใสกนเอง พระเจาไกเซอรกทอดทงประเทศของพระองค ทงหมดนบเปนเรองเสยเกยรตอยางไมนายอมรบได ระหวางทประเทศก าลงลงแดงอยนน ยวในประเทศกมความเปนตางดาวมากพอใหใชเปนขออางเพอความสบายใจ วาการพายแพอยางนาละอายนน มไดเปนผลจากประชากรในประเทศ ทวามาจากการหกหลงของพวกตางดาวซงอาศยในประเทศ อยางไรกด การเกลยดยวในชวงสงครามโลกครงท 2 น แตกตางจากชวงเวลาอนๆในประวตศาสตรอยพอสมควร เนองดวย ในชวงหลงครสตศตวรรษท 18 เปนตนมา รฐชาต ในฐานะสถาบนหนงกลบทวความส าคญขนมาแทนทสถาบนเกาแกอยางกษตรย หรอศาสนจกร ซงก าลงจะหมดอ านาจลงไปในอกไมชา และแนนอนวา รฐชาตซงมนยยะสมพนธกบพนท และประชากร ยอมน ามาซงแนวคดเกยวกบเรองสญชาต ชนชาต และชาตพนธพวงตดมาดวยอยางไมอาจหลกเลยง โดยเฉพาะในประเดนหลง ประวตศาสตรพนธกรรมซงไมเคยมบทบาทใดๆ กลบกลายเปนเครองยนยนความภาคภมใจถงความยงใหญในอดตของบรรพบรษ และถกยดโยงอยางไรสาระกบความเปนรฐชาตสมยใหมดงทไดกลาวมา ดงนนการแอนตยว (Anti-Jewish) ในอดต จงแตกตางอยางชดเจนกนลทธ แอนตเซเมตก (Anti-Semitics) เหตเพราะอยางแรกนน เปนเพยงการเกลยดดวยเหตผลทางศาสนา อนททมาจากประเดนสวนตว หรอหากเปนประเดนสวนรวม กอาจรวมกนแกไข กระทงหาทางออกไดในทายทสด เชน การทในยคกลาง ศาสนจกรคาทอลก ใชก าลงบงคบใหยวเปลยนศาสนามาเปนครสต ยวทเปลยนศาสนากจะหมดสนซงมลทน และไดรบการปฏบตในฐานะครสตศาสนกชนคนหนง หากแตอยางหลงนคอการเกลยดยวทงเผา เปนการเกลยดอยางไมสามารถหาตนตอของการเกลยดนนไดอยางเปนรปธรรม จะจ ากดความวาเปนการลงรหสทางประวตศาสตร และวฒนธรรมอยางแนนหนา กระทงแนวคดดงกลาวถกสถาปนาขนเปนชดความร ซงสมพนธกบความจรงโดยปราศจากขอสงสยกเปนไปได แตการเกลยดในลกษณะนส าคญคอมนไมมทางออก เนองดวยเปนการเกลยดทงชนชาต โดยพวงเอาประวตศาสตรยอนกลบไปหลายพนปของยวมาเปนปจจยพจารณา และยดโยงมนเขากบลทธคลง

203

ชาตในชวงหลงสงครามโลกครงท 1 ทางเดยวทจะก าจดความเกลยดได คอการก าจดตนตอของความเกลยดใหสนซากไป และนนหมายถงการลางบางยวทงเผาพนธ แมจะเปนเรองทฟงดไรสาระเมอสนสดสงครามโลกครงทหนง ทวาอกไมกทศวรรษใหหลง ความไรสาระขางตนจะกลายรางเปนความอปยศทมนษยทงโลกไมอาจเบอนหนาหนโดยปราศจากความรบผดชอบรวมกนไดเลย

และหากพจารณาจากปญหาดานเศรษฐกจหลงสงครามโลกครงท 1 นน กนบวามผลไมนอยตอการเกดของลทธแอนตเซเมตก21 เนองดวยรฐชาตหลายๆชาตนนไดผดขนใหมเปนดอกเหด เปนผลจากการลมสลายของมหาจกรวรรดรสเซย ออสเตรยฮงการ และเยอรมน ไมวาจะเปน เอสโทเนย ลตเวย ลธวเนย โปแลนด ฮงการ ยโกสลาเวย แอลเบเนย ฯลฯ เนองดวยประเทศเกดใหมเหลานผดขนทามกลางโลกซงเพงผานมหาสงครามไมนาน เศรษฐกจของพวกเขาจงขาดเสถยรภาพ และการเตรยมพรอมทจะเรมตนเปนเอกราชอยางแขงแกรงเพยงพอ ประเทศทเคยร ารวยอยางออสเตรยฮงการ กถงกบออกอาการ “ไปไมเปน” เหตเพราะ เมอแบงแยกประเทศเปนอสระจากกนแลว ทรพยากรธรรมชาตซงเคยสรางรายไดอยางมโหฬารอยางถานหน และเหลกนน ลวนกระจกตวอยในเฉพาะออสเตรยทงสน 22 ความยากจนจงเรมแพรกระจาย พรอมดวยอดมการณฝายซาย ความเปนตางดาวทามกลางเจาของบานทเพงจะมทดนพรอมหนสนเปนของตน ยวจงถกใชเปนเครองมอโจมตถงสาเหตความยากจนโดยกลมปกขวา และลทธคลงชาตนยมสดโตง รวมไปถงประชาธปไตยในบางประเทศ หรออาจจะอธบายอยางงายวา ในเวลานน ยวกลายเปนแพะทางเศรษฐกจไมใชเพยงในเยอรมน แตในเกอบทกประเทศทไดรบผลกระทบจากอภมหาสงคราม

กลบมาทเยอรมน หลงการเลอกตงทวไป และการไดชยชนะมาอยางไมนาภาคภมนกของ National Sozialistische Deutsche Arbeitepartre หรอพรรคแรงงานสงคมนยมเยอรมน น าโดย Adolf Hitler หรอทรจกกนในนามพรรคนาซเยอรมน ดวยการขมขผชนะการเลอกตงทแทจรง และใชกฎหมายยบพรรคการเมองอนจนหมดประเทศ เหลอเพยงพรรคของตนเพยงพรรคเดยว เหตการณของยวในประเทศนนกเลวรายลงอยางกไมกลบ การลางบางชนชาตยวถกขดขนจากใตดนมาสแผนเชงปฏบตในทางกฎหมาย และกลายเปนนโยบายระดบชาตในทายทสด ยวถกมองต าวาไมใชมนษยพอๆกบทลทธคลงชาตเยอรมนมองวาอารยนนนสงสงกวาชนชาตอนเพยงไร หลงปค.ศ.1935 เลอดยวกลายมาเปนประเดนพจารณาในการรางกฎหมาย ทงสทธในการเลอกตง สทธ

21 คกฤทธ ปราโมช, ยว, 245-246. 22 เรองเดยวกน, 249-250.

204

ในการประกอบธรกจ การงานอาชพตางๆ ถกพรากไปจากยว รวมไปถงผ ทสามารถสบไดวามเลอดยวไหลเวยนอยภายในราง จนกระทงคายกกกนคายแรกไดถอก าเนดขนในชวงปค.ศ.1939 ยวจ านวน 20,000 คนโดยประมาณถกน าตวสงเขาคายกกกน และอกจ านวนมหาศาลจะตามไปพรอมกบการเพมขนของนรกบนดนแหงนอกจ านวนนบไมถวน23

ในปค.ศ.1940 เยอรมน และออสเตรยไดสงยวทงหมดในประเทศไปอยในเกตโตซ งถกสรางขนในโปแลนด ตามดวยชนชาตอนๆทเยอรมนพจารณาแลววา แมจะไมใชยว แตกมสงสงเทาอารยน เชน รสเซย โปแลนดเอง โรมาเนย ฮงการ รวมไปถงยโกสลาเวย เมอสงครามโลกครงท 2 ด าเนนไป เชลยของเยอรมนกพงสงขนถง 7,500,000คน พรอมคายกกกนทเพมขนอกราวนบพนคาย เชลยสวนใหญลมตายอยางนาอนาถ เนองดวยความอดอยาก โรคทไมไดรบการรกษา รวมไปถงการถกทรมานอยางสาหส การฆายวเรมถกกระท าอยางเปดเผย เพอลดจ านวนเชลย และประหยดฆาใชจายในการดแลนกโทษ เรมจากการบงคบใหพลเรอนทจบมาได ลงมอขดหลมกวางๆ หรอยาวๆ คลายสนามเพลาะ จากนนจงสงใหคนเหลานนเปลองผาออกจนหมด รอหนวยรบพเศษทเฝาดอยบรรจกระสนลงในรางของพวกเขาจนรวงลงไปในหลม จากนนจงกลบหลมเปนอนเสรจพธ ศพทนาซเรยกกระบวนการนวา “การลบลาง” หรอ “Liquidate”24 อยางไรกด กระบวนการลบลางขางตนกยงคงเปนปฏบตการทสนเปลองเกนไปอยดในภาวะสงคราม แกสราคาถกซงเกดจากการผสมระหวางไฮโดรเจน และไซยาไนด ถกขนานนามวา “ไซคลอนบ” (Zyklon B) จงมาแทนทการสงหารดวยอาวธหนก หรอกระบวนวธอนๆ และจดเปนการสงหารมนษยอยางปราศจากมนษยธรรมครงรายแรงทสดในประวตศาสตรรปแบบหนง โดยมรายละเอยดดงน กลาวคอ ยวในคายกกกน ไมวาจะเปนเดก สตร คนชรา หรอบรษ คละกนโดยมไดแบงแยกเพศและวย จะถกบงคบใหมารวมกนในสถานทหนงกอนถกสงใหเปลองผา จากนนจงโดนตอนเขาไปยนเบยดเสยดในหองซงเรยกวา “หองอาบน า” เดกทารกตวเลกๆซงเกดในคาย และยงไมสามารถเดนไดจะถกโยนตามเขามากอนประตเหลกหนาหนกจะปดลง สารไซคลอนบซงถกบรรจในรปของเมลดสฟาสดใสจะถกปลอยลงจากเพดานตามดวยน าอนซงจะเปนตวละลายสารเคลอบ และปลดปลอยแกสพษใหลอยกลบขนสเพดานหองอกครง คนทอยในหองจงถกบงคบใหสดเอาแกสพษเขาไปเพอท าปฏกรยาอยางเลวรายทสดตอรางกายโดยมอาจหลกเลยง อาการชก อาเจยน ผวหนงเรมเปลยนส หรอขนจด จะด ารงอยเปนเวลากวา 20 นาท โดยเฉลย กอนมนษยทไดรบแกสจะเสยชวต หลงจากมนใจวาทกชวตกลายสภาพเปนศพ รางกายของยวจะถกเคลอนยายดวยขอ

23 เรองเดยวกน, 253-259. 24เรองเดยวกน, 271.

205

เกยว ใหศพทกองสมอย หรอหดเกรงไมเปนระเบยบ กระจายตวออกจากกน กอนท าการปลดทรพย ไมวาจะเปนฟนทอง หรอผมของหญงสาวจะถกน าไปท าประโยชนตอไป ไมมใครทราบผลประโยชนทแนชดจากกจกรรมน แตเฉพาะคาย Auschwitz ทเดยว ฟนทองของยวทสามารถรวบรวมได หลอมกลายเปนเนอทองค าบรสทธซงมน าหนกกวา 17 ตน ผมนนเอาไปใชยดท าเปนทนอนจ านวนมาก เชนเดยวกบขเถาทไดจากการเผาก าจดศพ สามารถน าไปใชท าป ยสวนครวในยามสงคราม ไขมนมนษยถกสงไปท าสบโดยมสตรดงน ไขมนมนษย 12 ปอนด น า 10 ควอรต และโซดาไฟ 8 ออนซผสมเขาดวยกน ตมใหถงจดเดอดแลวทงไวใหเยนตว25

ในฤดใบไมผล ค.ศ. 1945 เยอรมนเรมสอแววพายแพ และสดทาย Hitler กฆาตวตายลงเมอกองทพสมพนธมตรเคลอนพลเขาสเบอรลน สงครามจงเปนอนยตอยางเปนทางการพรอมยอดผ เสยชวตเปชายฉกรรจถง 17 ลานคน พลเรอน 18 ลานคน ตายดวยสงคราม 12 ลานคนตายดวยน ามอนาซ สวนเยอรมนเองนน มทหารตายไป 3,250,000 คน พลเรอน 3,350,000 คน คนทบาดเจบมมากกวา 500,000 คน อาคารในเยอรมนถกท าลาย 7 ลานหลง จากทงหมด 20 ลานหลง26 และแนนอนวาตวเลขทงหมดตงอยบนฐานความจรงทวา ในเวลานน ประชากรในประเทศไทยมจ านวนระหวาง 14 – 17 ลานคนเทานน

ภาพอกสวนหนง ซงอาจถกจดองคประกอบแยกสวนอยาง “แทบจะ” สนเชงกบภาพสวนการฆาลางเผาพนธยวในขางตน คอภาพประตมากรรมสวนศรษะของเทพเจา Apollo ซงมทงทเปนส ารด และหนออน ทงคลวนเปนผลงานทถกสรางขนสมยโรมนทงสน โดยมการคาดเดาไปวา นาจะเปนงานเลยนแบบตนฉบบซงสญหายไปแลวของกรกโบราณ อยางไรกด การทผ เขยนน าเอาศรษะ Apollo มาเปนสญญะของอ านาจสมบรณบางประการนน สามารถชแจงเหตผลรองรบการเชอมโยงความหมายทงสองไดดงตอไปน

Phoebus Apollo ตามเทวต านานกรกโบราณแลว จดเปนหนงในมหาเทพแหงเทอกเขาโอลมปส 12 องค พระองคเปนโอรสของ Zeus และ Leto ประสตบนเกาะเลกๆนามวา Delos แมวาเทพสงสดของชาวกรกคอพระบดาของพระองค หากแตหลกฐานเชงกวนพนธกลบถายทอด Apollo ในฐานะเทพเจากรกทเปนกรกทสดในบรรดาเทพเจาทงปวง ทงรปลกษณทงดงาม ฝมอการเลนดนตรอนไรทต รวมไปถงความสามารถยงธนไดไกลลบ และศรของพระองคจะไมสามารถพลาดไปจากเปาหมายไดเลย มากไปกวานน พระองคยงเปนผ สอนใหมนษยรจกศลปะการ

25เรองเดยวกน, 272-276. 26 เรองเดยวกน,284.

206

บ าบดรกษา อกทง พระนามของพระองคคอ Phoebus ยงหมายถง “ความเรองรอง” หรอ”สองแสง” ประกอบกบพระวรกายของพระองคทสกสวาง และไมมความมดอยเลย พระองคจงถกตความในฐานะสรยเทพ แทนHelios บตรของไททน ซงด ารงต าแหนงนอยกอนหนา ในบางกรณเชนเดยวกน27

Apollo จงจดเปนอ านาจฝายดโดยแท เปนประหนงจดเชอมโยงระหวางมนษย และเทพเจา คอยชน าเหลามนษยใหรบรเทวประสงค และทนาสนใจทสดกคอ พระองคยงเปนเทพเจาพระองคเดยวทสามารถช าระใหบรสทธ แมกระทงมอของคนทเปอนเลอดญาตสนท ในแงน พระราชอ านาจตามทองเรองของพระองคจงมกเตมไปดวยการบรรยายในลกษณะสมบรณเสยสวนมาก คลายกบพระเจาในคตศาสนาแบบ Monotheism ซงไมสามารถปรากฏขอบกพรองใดๆไดเลย อยางไรกด ยงคงมการพบหลกฐานความ “บรรพกาล” ทยงไมไดรบการขดเกลาใน Apollo เชนเดยวกน แมจะมนอยกวาเทพเจาองคอนอยางมาก (โดยเฉพาะเมอเปรยบกบพระบดาของพระองค) กตาม ดวยเหตน พระองคยงจดเปนสญญะทเชอมโยงระหวางมนษย กบอ านาจสมบรณบางประการไดงาย เหตเพราะความไมสมบรณ ซงเปนคณลกษณทส าคญยงของมนษยนนกปรากฏ สะทอนใหเหนอยในพระองคเชนเดยวกน

สรยเทพ Apollo จงมกถกเปรยบเทยบพระราชอ านาจกบระบอบซงถอครองอ านาจสมบรณแตโบราณเรอยไปจนกระทงยคสมยใหม หรออาจกลาวไดวาเปนสวนหนงทประกอบสรางโลกทศนดงกลาวใหแกชาวตะวนตก กลาวคอตงแตแนวคดเกยวกบการเปนจกรพรรดราชแบบโรมนเปนตนไป และถกผลตซ าอยางตอเนองตลอดชวงเวลาในประวตศาสตร ไมวาจะเปนการรวบรวมดนแดน และสถาปนาอาณาจกร Holy Roman Empire ในชวงปค.ศ. 814 หลงความพยายามของจกรพรรดชาเลอมาญ แหงราชวงศคาโรลงเจยน และส าเรจในยคของจกรพรรดออตโตท128 หรอแมกระทงการหลงการปฏวตฝรงเศสไปแลว อยางการกลบมาอยางเลวรายยงกวาเดมของระบอบการปกครองแบบผกขาดอ านาจแบบจกรพรรดราชของนโปเลยนท1 ในชวงครสตศตวรรษท18 ไปจนถงอดมการณชาตนยมสดขวอยาง Kaiser Wihelm ท2 อนเปนสาเหตของการเกดสงครามโลกครงท1 หรอโดยเฉพาะของ Adolf Hitler ยกยองอารยน และเหยยดชน

27 เอดธ แฮมลตน, ปกรณม ปรมปรา ต านานเทพ และวรบรษกรก-โรมน-นอรส, แปลโดย นพ

มาส แววหงส, พมพครงท 9 (กรงเทพฯ, อมรนทร, 2549), 43-44. 28 อนนตชย จนดาวฒน, ประวตศาสตรโลก (ฉบบสมบรณ), พมพครงท3, (กรงเทพมหานคร: ยปซ,

2556), 246-253.

207

ชาตอน จนเกดเปนสงครามโลกครงท2 ในแงน เทพเจากรก ซงมความเปนกรกทสดในบรรดาเทพเจาทงปวง ไมสามารถหลบลหนความรบผดชอบตอการเปนสวนหนงในการลงรหสอ านาจสมบรณ อนน ามาซงแนวคดการควบรวมอ านาจกระทงเกดเปนรปแบบการปกครองแบบรวมศนยในโลกสมยใหมไปไดเลย

และเพอใหเหนขอบกพรองในความสมบรณไดชดเจนยงขน ผ เขยนไดหยบยกเรองราวความบรรพกาลของเทพผ เรองรอง และไมมความมดอยในพระองคเลย มาประกอบขนเปนสวนหนงของภาพผลงานทงสอง และไดตงชอตามทองเรองเดมโดยมไดดดแปลงใดๆ นนคอ กรณระหวาง Apollo และบตรของนาง Niobe กบกรณพพาทระหวางพระองค และ Marsyas ดงจะสามารถไลเรยงในรายละเอยดไดดงน

ตามทองเรอง Niobe เปนมเหสของ Amphion เจาผครองนคร Thebes ซงถกสรางดวยเสยงพณ ทงสองมโอรส และธดาเปนหญงชายรปงามอยางละเจดคน ทวาจดหกเหของเรองราวกปะทขนอยางไรทมา Niobe เกดความคมคลง แลวปรสวาทขนกลางมหาวหารแหง Leto โดยมทนไดมใครหกหามนางไดทน ซงถอยค าเหลานนมใจความวา “พวกเจาจดเครองหอมถวาย Leto นางเปนอะไรเลาเมอเทยบกบขา นางมลกแคสองคนคอ Apollo กบ Artemis ขาสมมากกวานางถง 7 เทา ขาเปนถงราชน สวนนางเปนคนพเนจรเรรอนไรทซกหวนอนกระทง Delos เมองเลกๆในโลกเมองเดยวยอมรบนางเขาไปอย ขามความสข แขงแกรง ยงใหญ ยงใหญเกนกวาผ ใด ไมวามนษย หรอเทพเจาจะมาท ารานขาได จงถวายเครองสงเวยแกขา ในวหารของ Leto ซงบดนเปนของขาแลว หาใชของนางไม”29

กวกรกโบราณสวนใหญคงตระหนกถงความไรเหตผลของเหตการณขางตน จงพยายามยดโยงเขากบพนธะทางสายเลอดระหวางนาง และบดาของนาง ซงกคอ Tantalus ผสงหารบตรตนเองเพอหลอกเทพเจา และเปนทแนนอนวา เทพเจากรกอนเปนภาพสะทอนของมนษยนน แตกตางจากพระเจาของศาสนาในนกายเอกเทวนยมซงมนษยเปนเพยงภาพสะทอนเสยวหนงของพระองค ทงโทสะ โมหะซงกอปรภายในตวมนษยสามญ กเขาสามารถครอบง าจตใจ Leto มไดแตกตางกน กระทงนางสงใหบตรของนางทงสองลงมาจากโอลมปสเพอสะสางความแคนใหสาสม ทงพรานสาว และเทพผ เรองรองตางยกศรขนประทบบา ศรจากคนธนของทงคมสามารถพลาดเปาไดเลย บตร และธดาทง 7 ของ Niobe สนชพทนททงหมด ไมเวนแมกระทงบตรคนสดทายซงตองศรแหง Phoebus ขณะซบอกของนางดวยความตนกลว นางนงนงไมไหวตงดวยความวปโยคอยาง

29 เอดธ แฮมลตน, ปกรณม ปรมปรา ต านานเทพ และวรบรษกรก-โรมน-นอรส, 345.

208

สดทจะกลาว มเพยงสงเดยวทเคลอนไหวคอหยาดน าตาเออลนตอเนองลงมาเปนสาย กระทงรางของนางกลายเปนแทงศลาไปในทสด30

ไมมใครสามารถทราบไดวาเรองขางตน และเรองทก าลงจะชแจงรายละเอยดนเกดขนกอนหลงตางกนนานเทาใด หากแตทงสองเรองนนมสาระทคลายคลงกน โดยเรองตอจากนเปนเรองการประชนขนแขงทกษะทางการดนตรระหวางเซเทอร นามวา Marsyas และเทพผ เรองรอง กลาวคอ Marsyas เปนอมนษยซงครอบครองพรสวรรคทางดานดนตรอยางไมสามารถหาผ ใดเปรยบได อาจเปนเพราะ aulos เครองดนตรของเขานนถกสรางขนโดย Athena เทพผทรงภมแหงโอลมปส ความกระดางกระเดองในความสามารถตนสงผลให Marsyas ทาประชนดนตรกบ Apollo และประกาศกราววา ผชนะจะสามารถท าสงใดกบรางกายของผแพกไดโดยผแพมสามารถขดขน Apollo ตบปากรบค า และเอาชนะ Marsyas ไดอยางไมยากเยน การลงทณฑของ Apollo ตามเงอนไขการประชนนนออฉาวกระทงเปนทกลาวขวญไปทวโอลมปส กลาวคอ การถลกหนง Marsyas ใหตายทงเปนในถ า ใกลกบเมอง Celaenae31

นทานปกรณมทงสองเรองตางเปนเครองหลกฐานยนยนถงอ านาจไรขอบเขตของเหลาเทพเจาทบงการมนษย และไมสามารถถกทาทาย ตอรอง หรอกระท าการใดๆทขดตอพระประสงคของเหลาพระองคได และในทางตรงกนขาม กจะอ านวยอวยชยใหประสบความส าเรจในกจกรรมใดๆอยางราบรนสมปรารถนาเมอมนษยถวายการบชาอยางเหมาะสม ในแงน เมอพจารณาอ านาจทไรขอบเขตของเหลาเทพเจาในเทอกเขาโอลมปสในฐานะหนงในประดษฐกรรมของมนษย ยอมสะทอนทศนคตบางประการวาการลงทนมอบอ านาจผกขาดไวทสถาบนใดๆโดยการยอมรบความเสยงซงอาจเกดขนตอชวตตนนน คมคาแกการไดรบการประกนวาชวตของตนจะสามารถด ารงอยอยางราบรน และปลอดภย ไมวาจะเปนระบบการปกครองแบบเทวราชา จกรพรรดราช ศกดนาสวามภกด เ รอยไปจนกระทงระบบสมบรณาญาสทธราชย หรอเผดจการฟาสซสมในชวงครสตศตวรรษท 20 มากไปกวานน ลกษณะอ านาจขางตนยงอาจสะทอนถงการเตบโตของระบบอ านาจทซบซอนทแพรกระจายอยในสงคมโดยปราศจากเจตจ านงโดยตรงของผสราง กระทงครอบง าผสรางในทายทสด เชน ระบบสญญะในโลกทนนยม หรอ เหลากระบวนรปวาทกรรมททบซอนกนกระทงเกดการเคลอนตวของความหมายไปตามบรบททางประวตศาสตร ทงความตายของ

30 เรองเดยวกน, 346. 31 N.S.Gill, Apollo and Marsyas, accessed 14 May 2017, available from

https://www.thoughtco.com/apollo-and-marsyas-119918

209

บตรทง 14 คน ของ Niobe และ Marsayas กบความตายอยางสยดสยองของชาวยวในชวงสงครามโลกครงท 2 ลวนเปนสงทไมพงปรารถนาของมนษย ซ งลวนถกบงการ และจบจองโดยอ านาจทถกสถาปนาโดยมนษยเองทงสน แมจะไมสามารถหาทางออกจากเงอนไขความสมพนธระหวางมนษย และอ านาจสมบรณทครอบง าตวเราอยางเปนรปธรรมกตาม หากแตผ เขยนเชอวา การเรมตนตระหนกถงการมอย และจบจองกลบไปทอ านาจอนสมบรณอาจเปนเพยงหนทางเดยวทจะน ามาซงการเคลอนไหว ขดขน หรอการปลดปลอยตนเองใหเปนอสระจากพนธนาการททกขทรมานนตอไป

210

ภาพท 30 ผลงานชดศลปนพนธชนท 1 ชอ Birth of Venus ขนาด 120 x 120 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

211

ภาพท 31 ผลงานชดศลปนพนธชนท 2 ชอ Rokeby Venus ขนาด 120 x 180 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

212

ภาพท 32 ผลงานชดศลปนพนธชนท 3 ชอ The three graces ขนาด 100 x 130 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

213

ภาพท 33 ผลงานชดศลปนพนธชนท 4 ชอ Susanna and the elders no.1 ขนาด 140 x 150 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

214

ภาพท 34 ผลงานชดศลปนพนธชนท 5 ชอ Susanna and the elders (without Susanna) ขนาด 100 x 120 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

215

ภาพท 35 ผลงานชดศลปนพนธชนท 6 ชอ Susanna and the elders (without elders) ขนาด 100 x 120 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

216

ภาพท 36 ผลงานชดศลปนพนธชนท 7 ชอ Judith slaying Holofernes no.1 (after Caravaggio) ขนาด 140 x 160 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

217

ภาพท 37 ผลงานชดศลปนพนธชนท 8 ชอ Judith slaying Holofernes no.2 (after Artemisia) ขนาด 125 x 160 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

218

ภาพท 38 ผลงานชดศลปนพนธชนท 9 ชอ Birth ขนาด 100 x 130 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

219

ภาพท 39 ผลงานชดศลปนพนธชนท 10 ชอ Death ขนาด 140 x 200 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

220

ภาพท 40 ผลงานชดศลปนพนธชนท 11 ชอ Cain and Abel ขนาด 100 x 180 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

221

ภาพท 41 ผลงานชดศลปนพนธชนท 12 ชอ Imaginary Horizon ขนาด 140 x 160 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

222

ภาพท 42 ผลงานชดศลปนพนธชนท 13 ชอ Raft ขนาด 140 x 140 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

223

ภาพท 43 ผลงานชดศลปนพนธชนท 14 ชอ Journey ขนาด 125 x 160 เซนตเมตร เทคนค สน ามนบนผาใบ

224

ภาพท 44 -45 ผลงานชดศลปนพนธชนท 15 - 16 ชอ Apollo and Niobe’s sons และ Apollo flaying Marsyas ขนาด 80 x 200 เซนตเมตร (ตอชน) เทคนค สน ามนบนผาใบ

225

บทท 5

สรป

หากขอเขยนนจะเปนการสรปรวบยอดสาระของผลงานทผ เขยนไดสรางสรรคขนในชดศลปนพนธ การกลาวถงสาระในผลงานทงชดกอนศลปนพนธ เรอยไปจนกระทงผลงานองประวตศาสตรชนแรก ซงผ เขยนไดน ามาบรรจไวในเลม กเปนสงซงหลกเลยงไปไมไดเนองจากเปนใจความทมพลวต เตบโต ตอเนองกนมา การบรรยายสรปในบทความน ผ เขยนจงจะเรมไลเรยงใหเหนพฒนาการทางกายภาพ รวมไปถงทฤษฎ หรอองคความรทมผลตอรปธรรมของผลงานทชดเจนเสยกอน จากนนจงตามดวยพฒนาการทางความคด ทเกดจากการรวบรวมความร ควบแนนเปนทศนคต กระทงเตบโต ประกอบสรางกลายเปนมโนทศนในการมองโลกของผ เขยนอยางไร แลวสดทาย ปจจยเหลานสงผลตอชดผลงานอยางไร

จะพบวา ตงแตชวงเรมตน ผ เขยนจมจอมอยกบประเดนทของเกยวกบตวสอโบราณอยางจตรกรรม สน ามนบนผาใบเปนประการแรกกอนการก าเนดสาระใดๆ องคความรดานเทคนคทางจตรกรรม รวมไปถงการรวบรวมความรเกยวกบประวตศาสตร และการมองโลกของศลปนโบราณ จงเปนขอมลอนเปนภววสยชดแรกทผ เขยนไดคนควาอยางจรงจง กระทงเกดการตระหนกรไดวา เหตทผลงานในแตละยคสมยมความแตกตาง นอกเหนอไปจากอทธพลเชงบรบทกายภาพ เชนการเมอง เศรษฐกจ พนท ภมอากาศ สภาพแวดลอมทางภมประเทศ ฯลฯ เปนเพราะศลปนเหลานนม “กรอบความร” ทใชมองโลกตางกน สงนไดชกน าใหผ เขยนกาวขามศาสตรไปศกษาทฤษฎวาดวยการไดมาซงความรของมนษย อนอยในสาขาวชาปรชญา และมชอเรยกอยางเปนทางการวา “ญาณวทยา” (Epistemology) โดยในชวงแรก ผ เขยนไดโนมเอยงไปในขอเขยนของ Plato วาดวย Theory of form อนเปนทมาของการแบงแยกโลกสารตถะ และโลกทางกายภาพออกจากกน จากนนจงพฒนามาสสนทรยศาสตรแบบ Emmanuel Kant นกปรชญาสายอดมคตนยม ชาวเยอรมน และสทายมาบรรจบลงทแนวคดของ Bertrand Russell จากขอเขยนในสองบทแรกของต ารา Problems of philosophy ซงผ เขยนไดท าการชแจงรายละเอยดไวแลวอยางยนยอ

226

ในชวงทายของบททสอง สวนความคดของสองทานแรกนนมไดถกน ามาตอยอดในชดศลปนพนธ จงมไดน ามากลาวไวในเลม

เนองจาก Russell ไดพจารณาวา นอกเหนอโลกแหงปรากฏการณ (appearance) ยงมโลกแหงความจรงแท (reality) ด ารงอย ไมวาจะอยในรปแบบใดกตาม ในชวงตนผ เขยนมไดใสใจทจะศกษาขอบเขตของความจรงแทมากนก เหตเพราะเปนเรองทยงยาก และซบซอนเกนไป หากแตมงไปในประเดนทจ าเพาะมากกวาอยาง การด ารงอยแยกขาดจากกนระหวางรปปรากฏ กบสาระอนจรงแทของสรรพสง และไดใชความคดในลกษณะนพจารณาสงรอบตว ยอนกลบไปพจารณาผลงานจตรกรรมในอดต หลกฐานทางประวตศาสตรประเภทตางๆ กระทงองคความรทางศลปะอนๆ ดงเชนทผ เขยนไดทดลองใชทฤษฎของ Russell ในการวพากษขอเขยนของ Clement Greenberg ในชวงทายของบททสองเปนตน องคความรดงกลาวนบวามอทธพลตอการสรางสรรค (ทางกายภาพ) ผลงานของผ เขยนมากทสด และไดถกพฒนาตอเนองเรอยมาจนกระทงชดศลปนพนธ กลาวคอ เมอภาพปรากฏการณนนถกแยกออกจากขอมลอน หรอความหมายอนเปนภววสยเสยแลว ทกสงทปรากฏผานดวงตาบนโลกจงเปนเพยงแคการตดสลบไปมาของทศนธาตบนพนระนาบ สงนยงใหญกวาปรากฏการณระดบพนผวของจตรกรรมมากนก ซงแนนอนวากตองมธรรมชาตในลกษณะขางตนไมตางกน ผ เขยนจงสามารถประกอบประเภทของภาพทหลากหลาย ทงภาพเขยน ภาพถาย ภาพนามธรรม ฯลฯ เขาดวยกนโดยพจารณาทกสงเปนองคประกอบหนงทางทศนธาตอยางเทาเทยมกนทงสน อยางไรกด ผ เขยนกยงไมสามารถหยดการเชอมประสานภาพปรากฏ กบขอมลเชงภววสยไปไดอยางสมบรณ เชนเดยวกนกบขอมลเชงนามธรรมตอทศนธาตทางศลปะ และเมอทกสงถกน ามาอยในระนาบเดยวกนได กยอมจ าเปนตองสามารถถายทอดขอมลระหวางกนได ผลงานของผ เขยนจงเปนการคนหารปแบบของการประกอบกนระหวางหลกฐานทางประวตศาสตรในลกษณะนอยเสมอ

เมอญาณวทยามความส าคญ มานษยวทยากเปนสงซงไมสามารถหลกพนไปได เพราะการแสวงหาความรนน ลวนเปนกจกรรมของมนษย และองคความรกลวนถกประกอบสรางขนทงจากวฒนธรรม และขอจ ากดทางชววทยา การเรยนรมนษยจงเปนใบเบกทางอนส าคญใหผ เขยนกระโดดไปสสาขาความรในกงกานตางๆทของเกยวกบมนษยโดยตรงมากข น รวมไปถงประวตศาสตร จนกระทงปรชญาประวตศาสตรเองในทายทสด ซงบทสรปของการแสวงหาความรเชงประวตศาสตรน าผ เขยนมายตลงทการขามผานกลบไปมาระหวางกรอบคดเชงโครงสรางนยม และหลงโครงสรางนยม หรออาจนยามวาหลงสมยใหม โดยเฉพาะในหวขอหล งน Michel

227

Foucault นบเปนนกปรชญาททรงอทธพลทางความคด และทศนคตตอผ เขยนมากทสด โดยเฉพาะกระบวนการวเคราะหประวตศาสตรแบบโบราณคดวทยาทางความร (archeology of knowledge) เรอยไปจนกระทงวงศาวทยา (Genealogy) ซงมงวเคราะหการก าเนดขนของวาทกรรม ซงสมพนธกบอ านาจทครอบง าสงคมในแตละยคสมย อยางไรระเบยบ และเหตผล ความคดดงกลาวสงผลใหผ เขยนกลบมาพจารณาประวตศาสตรในมมมองใหม รวมไปถงบรบทแวดลอมรวมสมยอยางละเอยดออนมากขน

เมอเชอมประสานกบทศนะทางญาณวทยาของผ เ ขยน ซ งแยกโลกของสาระ กบปรากฏการณออกจากกน จงไดขอสรปวา ขอมลอนเปนภววสยนนมไดเปนอสระอยางแทจรง หากแตถกครอบง าไวดวยอ านาจทสอดแทรกประสานตนเองเปนหนงเดยวกบโครงสรางทซบซอนทางสงคม รวมไปถงรางกาย และความคดของเราอยางไมสามารถหลกเลยง ไปได ผลงานของผ เขยนจงมกใชหลกฐานเชงภาพทางประวตศาสตรทเตมไปดวยชนวาทกรรมทแสดงถงการครอบง าทางอ านาจทซบซอนมาวเคราะห แยกสวนออก จากนนจงสงเคราะหขนใหมเพราะมงกระตนใหผดไดตระหนกถงความลกลน ยอนแยงทแปลกประหลาดของอ านาจทครอบง ากระทงเกดความบดเบยวทางศลธรรมบางประการ กระทงกลายเปนปจจยซงสามารถกระทบตอเนองไปสเชอมโยงเขาสบรบทดานพนท และเวลาในปจจบน

อยางไรกด กอนจะถงผลงานในศลปนพนธไมนาน ผ เขยนเรมตระหนกวา ล าพงการแสดงปญหาของสงคมซงสะทอนผานการครอบง าทางอ านาจททบซอนกนในรปแบบตางๆ เพอกระตนใหรบรถงอ านาจรวมสมยนน แหงแลง และเปนการพจารณามนษยดวยทศนะทงายดายเกนไป เนองจาก มเชนนนแลว มนษยกจะเปนเพยงเรอนรางทประกอบไปดวยสสารทงของแขง และเหลว ประสาทสมผสถกสรางขนเพอตอบสนอง และหลบเลยงตออนตราย คณภาพเชงนามธรรมเปนเพยงผลขางเคยงของเคมในสมอง และสาระอนยนยงแทจรงของประวตศาสตรมวลมนษยชาตคออ านาจทครอบง าอนเกดมาจากการกระท าโดยมไดตงใจของมนษย ราวกบการเปดกลองหายนะของแพนดอรา การครนคดในประเดนขางตนสงผลใหผ เขยนยอนกลบไปพจารณา “ความจรงแท” (reality) ท Russell ไดเกรนไวอยางจรงจงอกครง แลวคนหาวาสาระอนเปนสากลนอกเหนอไปจากโครงสรางทางอ านาจในมนษยนน มอยอกหรอไม อยางไร กระทงเกดประกายสวางวาบขนระหวางการสรางผลงานในชด sacred punishment

เนองดวยผลงานในชดดงกลาวปรากฏภาพของเหยอทางการเมองถกแขวนคออยางชดแจงทสด และภาพไดโฟกสไปทการกระท าอนนาสะอดสะเอยนตอศพโดยผ ฝงชนทรายรอบ

228

แนนอนวาภาพขางตน เมอน าแสดงในบรบทรวมสมย ยอมกระตนใหเราตระหนกถง อ านาจทครอบง าสงคมไดอยางชดเจน ผานอคตทางการเมองทท าใหมาตรฐานทางศลธรรมบดเบยวไปจนนากลว ทวา สงทผ เขยนมเคยทนไดสงเกตตนเองแมเพยงสกครงคอ ความรสกเจบปวดอยางแสนสาหสทสงผานมาทางจนตนาการ ประกอบดวยความรสกเศราสลดอยางหาทเปรยบมไดตอมนษยทไรทางสในภาพ ทงสองประการลวนเปนขอมลเชงนามธรรมทผ เขยนไดรบโดยมสามารถทราบถงปลายทางอกฝง อาจเปนสงทฟงดไรสาระ ทวา ผ เขยนเรมครนคดอยางจรงจงวา ความเจบปวดทสามารถจนตนาการได รวมถงความสะเทอนใจตอบคคลทไมรจกเหลานนมทมาจากไหนอยางไร ค าตอบทดมความเปนไปไดมากทสด และผ เขยนกเชอวาหลายทานคงบรรลขอสรปเดยวกนคอ ทงหมดนเกดจากการผสานกนอยางกลมกลนระหวางขอมลอนเปนภววสย เชน ความรทางประวตศาสตร ความทรงจ าเกยวกบเหตการณ ประสบการณสวนตว ฯลฯ และขอมลเชงนามธรรมอยางความเจบปวดทเคยประสบ ความรสกตนกลวทเคยม ความทรมาน ฯลฯ จากนนจงถกน ามาสวมทบลงไปบนภาพทปรากฏตรงหนา แลวจงสงเคราะหขนเปนความรสกสะเทอนใจในลกษณะตางๆ หากแตขอสรปขางตนนนมความหมายวา ความรสกนนเปนสงทแยกขาดจากเหตการณ แลวถกประกอบสรางขนผานปฏกรยาในสมองอยางเปนอตวสย อยางไรกด หากพจารณาใหลกลงไปในประเดนนจะพบวา คณภาพเชงนามธรรมของประสบการณทผ เขยน และคนอนๆมนน เปนสงเดยวกนหรอไป เราจนตนาการถงความเจบดวยคณภาพเดยวกนหรอไม หากเรายดทฤษฎวาดวยการปรงแตงของเคมในสมอง เราอาจจะไดค าตอบวา ความเจบในจนตนาการนนแตกตางกนไปตามประสบการณของแตละคน แต ถาหากเปลยนจากความรสกทางกาย ไปเปนบางอยางทซบซอนมากขน อยางในระดบของภาวะอารมณ เชนความโกรธ ความเกลยด ความรก ความเศรา ฯลฯ ทงหมดนยงคงจะเปนอยางเดยวกนหรอไม ณ จดน ผ เขยนมความเชอวา แมกระทงบคคลผซงยดถออยางแนบแนนทสดกบกรอบคดเชงประจกษวทยา กจ าเปนตองหยดคด ความเศราของอศวนในยคกลางเมอตองจากบานไปรบ อาจเทยบเคยงไดกบทหารในชวงสงครามโลกครงทสอง การเขาคายลกเสอของเดกประถม ประสบการณจากบานของตวผ เขยน หรอแมกระทงความรสกเดยวกนทผ เขยนไดอานจากนยาย ต านาน วรรณคด ฯลฯ และหากทงหมดนคอสงเดยวกนทเราในฐานะมนษยแบงปนกนจรง ความรสกเชงนามธรรมเหลานจะเปนเพยงสงเดยวทยดโยงมนษยทงในอดต ปจจบน รวมไปถงมตทางความจรงตางๆเขาไวดวยกน และศลธรรมทถกสถาปนาขนบนกรอบคดน กจะไมมวนถกท าใหบดเบยวไปไดเชนกน

ในแงน ส าหรบผ เขยน คณภาพของขอมลเชงนามธรรมทถกครอบครองโดยมนษย จงเปนสงทเชอมรอยตวเราเขาสประวตศาสตรบรรพกาล โดยเดนทางตวขามผานพนท และเวลา รวมไป

229

ถงมตทางความจรงเขาสพนทของต านาน ปกรณม นทาน เพอเขาถงมนษยทกผ ทเคยมตวตนปรากฏบนโลก ในทางตรงกนขาม การเขาใจมนษยในประวตศาสตรจงหมายถงการสามารถถกใชเปนเครองมอเพอยอนกลบมาเขาใจตนเองไดในแงหนง สงนน าไปสการเชอมประสานระหวางความจรง (reality) ภายนอก และทสถตอยภายใน วามไดแยกขาดจากกน ชดผลงานศลปนพนธของผ เขยนจงเปนการแสดงใหเหนถงความพยายามทจะเขาใจประวตศาสตร เทาเทยมกนกบความพยายามทจะเขาใจตนเอง

230

บรรณานกรม

หนงสอภาษาไทย ครส เบเคอร และ ผาสก พงษไพจตร. ประวตศาสตรไทยรวมสมย. พมพครงท2.

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมตชน, 2557 คกฤทธ ปราโมช. ยว. พมพครงท 7. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพดอกหญา, 2545 จอรจ, เฟอรกสน. เครองหมายและสญลกษณในครสตศลป. แปลจาก Signs and Symbols in

Christian Art. แปลโดย กลวด มกราภรมย. พมพครงท7. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพอมรนทร, 2556

ชาล, แคมปเบล. ปรกปร าศาสตร. แปลจาก Scapegoat : A History of Blaming Other People. แปลโดย อลสา สนตสมบต. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมตชน,2558

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. สญวทยา โครงสรางนยม หลงโครงสรางนยม กบการศกษา

รฐศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพวภาษา, 2555 ธงชย วนจจะกล และคนอนๆ. อานวพากษ มเชล ฟโกต. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสยาม,

2558 ธรยทธ บญม. มเชล ฟโกต (Michel Foucault). พมพครงท2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพว

ภาษา, 2557 เบเนดกท แอนเดอรสน. ศกษารฐไทย ยอนสภาวะไทยศกษา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพฟา

เดยวกน, 2558 โรลองด บารต. มายาคต. แปลจาก Mythologies. แปลโดย วรรณพมล องคศรสรรพ. พมพครงท

5. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพคบไฟ, 2558 อนนตชย จนดาวฒน. ประวตศาสตรโลก (ฉบบสมบรณ). พมพครงท3. กรงเทพมหานคร:

ส านกพมพยปซ, 2556 อาเธอร ซายองค. ไลควาแสง. แปลจาก Catching the light. แปลโดย นยนา นาควชระ.

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพสวนเงนมมา,2557 เอดธ แฮมลตน. ปกรณมปรมปรา. แปลจาก Mythology. แปลโดย นพมาส แววหงส. พมพครงท

9. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพอมรนทร, 2556

231

หนงสอภาษาตางประเทศ Max Doerner. The materials of the artist. New York: Harcort, Brace & World, INC, 1962 Will Buckingham and others. The philosophy book. London: Dorling Kindersley Limited,

2011 ขอมลออนไลน Allard K. Lowenstein International Human Rights Clinic, Yale Law School. Persecution of

the Rohingya Muslims. Accessed 14 May 2017. Available from http://www.fortifyrights.org/downloads/Yale_Persecution_of_the_Rohingya_October_2015.pdf

Armenian National Institute. Armenian Genocide. Accessed 14 May 2017. Available from http://www.armenian-genocide.org/genocide.html

Barthes, Roland. Camera Lucida Reflection on Photography: He who is photographed. Accessed 13 May 2017. Available from http://monoskop.org/images/c/c5/Barthes_Roland_Camera_Lucida_Reflections_on_Photography.pdf

Bertrand Russell. Problem of philosophy. Accessed 13 May 2017. Available from http://www.ditext.com/russell/rus1.html

Daniel chapter 13. New American Bible. Accessed 14 May 2017. Available from http://www.usccb.org/bible/daniel/13/

Dr. Esperança Camara. Gentileschi, Judith Slaying Holofernes. Accessed 14 May 2017. Available from https://www.khanacademy.org/humanities/monarchy-enlightenment/baroque-art1/baroque-italy/a/gentileschi-judith-slaying-holofernes

Genesis Chapter4. New International Version (NIV). Accessed 14 May 2017. Available from https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis+4

Karen Frazier. What the French Flag Colors Represent. Accessed 13 May 2017. Available from http://french.lovetoknow.com/What_the_French_Flag_Colors_Represent

232

Karl Kautsky. The Russian Revolution. (transcribed for Marxists.org by Sally Ryan,

2002). Accessed 14 May 2017. Available from https://www.marxists.org/archive/kautsky/1917/11/russian.htm

Michael Arcambault. A Brief History of Color Photography, From Dream to Reality. Accessed 14 May 2017. Available from https://petapixel.com/2015/10/11/a-brief-history-of-color-photography-from-dream-to-reality/

N.S.Gill. Apollo and Marsyas. Accessed 14 May 2017. Available from https://www.thoughtco.com/apollo-and-marsyas-119918

Osterman, Mark. History and Evolution of Photography. Accessed 13 May2017. Available from http://faculty.georgetown.edu/irvinem/theory/Osterman-Romer-history-of-photography-ex.pdf

Paul Luecke. Four Horsemen of the Apocalypse: What Are They?, Accessed 14 May 2017. Available from https://lifehopeandtruth.com/prophecy/end-times/four-horsemen-of-the-apocalypse/

Samuel Y. Edgerton. Brunelleschi's mirror, Alberti's window, and Galileo's 'perspective

tube'. Accessed 13 May2017, available from http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0104-59702006000500010

Sirota, Alex. Photography – a new art or yet another scientific achievement. Accessed 13 May 2017. Available from http://iosart.com/photography-art-or-science

Steven Kreis. Lecture11 The Origins of the French Revolution. Accessed 10 March 2017. Available from http://www.historyguide.org/intellect/lecture11a.html

Timothy Quigley, Summary: Clement Greenberg “Modernist painting”. Accessed 13 May 2017. Available from http://timothyquigley.net/vcs/greenberg-mp_sum.pdf

233

รายละเอยดผลงานสรางสรรค

ผลงานระยะเรมตน

ชอผลงาน เทคนค ขนาด

“ Do you hear the people sing?” สน ามนบนผาใบ 150 x 250 ซม.

ผลงานชวงกอนศลปนพนธระยะท 1

ชอผลงาน เทคนค ขนาด

“Adam and Eva” สน ามนบนผาใบ 100 x 200 ซม.

“Red, The world about to dawn.” สน ามนบนผาใบ 100 x 100 ซม.

“Red, The blood of angry men.” สน ามนบนผาใบ 140 x 180 ซม.

“Red, I feel my soul on fire.” สน ามนบนผาใบ 50 x 70 ซม.

“From Jesus to the void (Jesus)” สน ามนบนผาใบ 140 x 140 ซม.

“From Jesus to the void (void) สน ามนบนผาใบ 140 x 140 ซม.

“Too much love will kill you” สน ามนบนผาใบ 100 x 120 ซม.

“Romantic love” สน ามนบนผาใบ 100 x 150 ซม.

ผลงานชวงกอนศลปนพนธระยะท 2

ชอผลงาน เทคนค ขนาด

“Resurrection (kings)” สน ามนบนผาใบ 80 x 80 ซม.

“Incanation (Rama)” สน ามนบนผาใบ 100 x 125 ซม.

234

“Resurrection (Rama)” สน ามนบนผาใบ 100 x 125 ซม.

“Sacred punishment” สน ามนบนผาใบ 160 x 240 ซม.

“Beaters” สน ามนบนผาใบ 80 x 80 ซม.

“Apocalypse no.1 (White Hores)” สน ามนบนผาใบ 140 x 140 ซม.

“Apocalypse no.2 (Red Hores)” สน ามนบนผาใบ 140 x 140 ซม.

“Apocalypse no.3 (Black Hores)” สน ามนบนผาใบ 140 x 140 ซม.

“Apocalypse no.4 (Gray Hores)” สน ามนบนผาใบ 140 x 140 ซม.

ผลงานศลปนพนธ

ชอผลงาน เทคนค ขนาด

“Birth of Venus” สน ามนบนผาใบ 120 x 120 ซม.

“Rokeby Venus” สน ามนบนผาใบ 120 x 180 ซม.

“The three graces” สน ามนบนผาใบ 100 x 130 ซม.

“Susanna and the elders no.1” สน ามนบนผาใบ 140 x 150 ซม.

“Susanna and the elders (without Susanna)” สน ามนบนผาใบ 100 x 120 ซม.

“Susanna and the elders (without elders)” สน ามนบนผาใบ 120 x 120 ซม.

“Judith slaying Holofernes no.1 สน ามนบนผาใบ 140 x 160 ซม.

“Judith slaying Holofernes no.2” สน ามนบนผาใบ 125 x 160 ซม.

“Birth” สน ามนบนผาใบ 100 x 130 ซม.

“Death” สน ามนบนผาใบ 140 x 200 ซม.

“Cain and Abel ” สน ามนบนผาใบ 100 x 180 ซม.

235

“Imaginary Horizon” สน ามนบนผาใบ 140 x 160 ซม.

“Raft” สน ามนบนผาใบ 140 x 140 ซม.

“Journey” สน ามนบนผาใบ 125 x 160 ซม.

“Apollo and Niobe’s sons” สน ามนบนผาใบ 80 x 200 ซม.

“Apollo flaying Marsyas” สน ามนบนผาใบ 80 x 200 ซม.

236

ประวตผสรางสรรค

ชอ – สกล นายพทธ ยงเจรญ วนเดอนปเกด 22 ธนวาคม พ.ศ. 2536 ทอย 1/2ถนนพระสเมร แขวงชนะสงคราม เขตพระนคร กรงเทพมหานครฯ

10200 โทรศพท 089 – 764 – 4781 ประวตการศกษา 2554 - ชนมธยมศกษาปท6 โรงเรยนกรงเทพครสเตยนวทยาลย ปจจบน - ก าลงศกษาในหลกสตรศลปบณฑต สาขาวชาทศนศลปกลมวชาเอก

จตรกรรม คณะจตรกรรม ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร

ประวตการแสดงผลงาน 2554 - นทรรศการศลปกรรม ปตท. ครงท26, 84พรรษา...มหาราชาภมพล,

หอศลปมหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ, กรงเทพฯ 2555 - นทรรศการแสดงผลงาน การประกวดเยาวจตรกรแหงประเทศเทศไทย

2555 โดยสมาคมเครอจกรภพโพนทะเลแหงประเทศไทย, โรงแรมสโขทย, กรงเทพฯ

2557 - นทรรศการ ยตธรรม – ยตท า, พเอสจ อารต แกลเลอร, หอศลปคณะจตรกรรมฯ, มหาวทยาลยศลปากร, กรงเทพฯ

2558 - นทรรศการแสดงผลงานนกศกษา เครอขายมหาวทยาลยสรางสรรคสงคม โครงการเสรมสรางพลงเยาวชนเพอสงคมทนาอย, สยามสแควน, กรงเทพฯ

- นทรรศการเอกซตรมลนอนเซนส, คาลวท แกลเลอร, กรงเทพฯ

237

เกยรตประวต 2554 - รางวลเกยรตบตร การประกวดศลปกรรม ปตท.ครงท26 2555 - รางวลรองชนะเลศ การแขงขนเยาวจตรกรแหงประเทศไทย 2555 โดย

สมาคมเครอจกรภพโพนทะเลแหงประเทศไทย 2559 - ไดรบทนภมพล ประเภทรางวลเรยนด มหาวทยาลยศลปากร 2560 - ไดรบทนสงเสรมการศกษาการสรางสรรคศลปะ มลนธรฐบรษพลเอก

เปรม ตณสลานนท ประจ าป 2559