สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน SADDANITI PADAMALA The Express Edition

Mahapali Vijjalaya Bangkok Thailand

2015

ค าน า

สททนตปกรณบาลเลมน เรยกชอวา สททนตปกรณ (ปทมาลา) ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย เปนผลงานไวยากรณภาษาบาลชนเยยม แตงโดยพระอคควงสะ ในชวงป พ.ศ. ๑๗๗๗ – ๑๗๙๓ ในสมยของพระเจาจะสวา ณ เมองพกาม ประเทศเมยนมาร ส าหรบเมองไทยแลว สททนตยงมผศกษานอยอย เนองจากการขาดแคลนต าราและอาจารยสอน มหาบาลวชชาลย ตองการใหนกศกษาหลกสตรบาลไวยากรณชนสงทอย ณ สถานทไกล ๆ สามารถดาวนโหลดไปใชศกษาไดอยางรวดเรว และท าตนฉบบนขนอยางเรงดวน มเวลาจ ากดจงไมไดท าเชงอรรถอางองถงสตรทางไวยากรณเทยบเคยงกบฉบบบาลอน ๆสวนเนอหานนครบถวนถกตองสมบรณตามตนฉบบสงคายนาครงท ๖

จงหวงวา สททนตปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย เลมน จกแกปญหาการขาดแคลนต าราเรยนของผสนใจศกษาไวยากรณภาษาบาลสายสททนตไดเปนอยางด

ขอความเจรญในพระสทธรรม รวมทงความปลอดพนจากอนตรายทงปวง จงบงเกดมแดผศกษาภาษาบาลภาษาพระธรรมขององคสมเดจพระโคดมสมมาสมพทธเจาผเปนพระอครมหาศาสดาของชาวโลกสบไป

จร ตฏฐต สทธมโม

มหาบาลวชชาลย ๒๐ พฤษภาคม ๒๕๕๘

สารบญ

ค าน า สารบญ

ปณธาน อนโมทนา

------------------------------------

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส

สททนตปปกรณ (ปทมาลา)

คนถารมภกถา

ธเรห มคคนาเยน, เยน พทเธน เทสต; สต ธมมมธญญาย, ญายเต อมต ปทฯ

ต นมตวา มหาวร, สพพญญ โลกนายก; มหาการณก เสฏฐ, วสทธ สทธทายกฯ

สทธมมญจสส ปเชตวา, สทธ สนตมสงขต; อตกกาวจร สฏฐ, วภตต มธร สวฯ

สงฆสส จ’ญชล กตวา, ปญญกเขตตสส ตาทโน; สลสมาธปญญาท-วสทธคณโชตโนฯ

นมสสนาทปญญสส, กตสส รตนตตเย; เตชสาห ปหนตวาน, อนตราเย อเสสโตฯ

โลกนตวยตตสส, สตถ สทธมมนตโน; สาสนตถ ปวกขาม, สททนตมนากลฯ

อาสวกขยลาเภน, โหต สาสนสมปทา; อาสวกขยลาโภ จ, สจจาธคมเหตโกฯ

สจจาธคมน ตญจ, ปฏปตตสสต มต; ปฏปตต จ สา กาม, ปรยตตปรายณาฯ

ปรยตตาภยตตาน, วทตวา สททลกขณ; ยสมา น โหต สมโมโห, อกขเรส ปเทส จฯ

ยสมา จาโมหภาเวน, อกขเรส ปเทส จ;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒

ปาฬยตถ วชานนต, วญญ สคตสาสเนฯ

ปาฬยตถาวโพเธน, โยนโส สตถสาสเน; สปปญญา ปฏปชชนต, ปฏปตตมตนทกาฯ

โยนโส ปฏปชชตวา, ธมม โลกตตร วร; ปาปณนต วสทธาย, สลาทปฏปตตยาฯ

ตสมา ตทตถกา สทธ, นย นสสาย วญญน; ภญญมาน มยา สทท-นต คณหนต สาธกฯ

ธาต ธาตห นปผนน-รปาน จ สลกขโณ; สนธนามาทเภโท จ, ปทาน ต วภตต จฯ

ปาฬนยาทโยจเจว-เมตถ นานปปการโต; สาสนสโสปการาย, ภวสสต วภาวนาฯ

๑. สวกรณาขยาตวภาค

ตตถ ธาตต เกนฏเฐน ธาต? สกตถมป ธาเรตต ธาต, อตถาตสยโยคโต ปรตถมป ธาเรตต ธาต, วสตยา อปสคเคส เยน เกนจ อปสคเคน อตถวเสสการเณน ปฏพทธา อตถวเสสมป ธาเรตต ธาต, ‘‘อย อมสสา อตโถ, อยมโต ปจจโย ปโร’’ตอาทนา อเนกปปกาเรน ปณฑเตห ธารยต เอสาตป ธาต, วทหนต วทโน เอตาย สททนปผตต อยโลหาทมย อยโลหาทธาตห วยาตป ธาตฯ เอว ตาว ธาตสททสสตโถ เวทตพโพฯ

ธาตสทโท ชนมเต, อตถลงคตตเน มโต; สตเถ ปลลงคภาวสม, กจจายนมเต ทวสฯ

อถ วา ชนมเต ‘‘ตโต โคตมธาตน’’ต เอตถ ธาตสทโท ลงควปลลาเส วตตต ‘‘ปพพตาน วนาน จา’’ต เอตถ ปพพตสทโท วย, น ปเนตถ วตตพพ ‘‘อฏฐวาจกตตา นปสกนทเทโส’’ต อฏฐวาจกตเตป ‘‘ธาตโย’’ต อตถลงคทสสนโตฯ ภวาทโย สททา ธาตโวฯ เสยยถท? ภ อ ก เก ตกก ตก ตก สกอจจาทโยฯ คณโต เต อฏฐวธา ภวาทคโณ รธาทคโณ ทวาทคโณ สวาทคโณ กยาทคโณ คหาทคโณ ตนาทคโณ จราทคโณ จาตฯ อทาน เตส วกรณสญญเต ปจจเย ทสเสสสามฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓

อเนกวธา ห ปจจยา นานปปกาเรส นามนาม กตนาม สมาสนาม ตทธตนามาขยาเตส ปวตตนโตฯ สงเขปโต ปน ทวธาว นามปจจโย อาขยาตปจจโย จาตฯ ตตราป อาขยาตปจจยา ทวธา วกรณปจจยโนวกรณปจจยวเสนฯ ตตถ วกรณปจจโย อการาทสตตรสวโธ อคคหตคคหเณน ปนนรสวโธ จฯ โนวกรณปจจโย ปน ข ฉ สาทเนกวโธฯ เย รปนปผตตยา อปการกา อตถวเสสสส โชตกา วา อโชตกา วา โลปนยา วา อโลปนยา วา, เต สททา ปจจยาฯ

ปฏจจ การณ ต ต, เอนตต ปจจยาถ วา; ปฏจจ สททนปผตต, อโต เอตต ปจจยาฯ

นามกปปจจยาน โย, วภาโค อาว เหสสต; นามกปเป ยโต ตสมา, น ต วตถารยามเสฯ

โย โนวกรณาน ต, ปจจยาน วภาคโต; โส ปนาขยาตกปปมห, วตถาเรนา’คมสสตตฯ

อจจาเนกวเธส ปจจเยส ‘‘วกรณปจจยา นาม อเม’’ต สลลกเขตพพาฯ กถ? ภวาทคณโต อปจจโย โหต กตตร, รธาทคณโต อการวณเณกาโรการปจจยา โหนต กตตร, ปพพมชฌฏฐาเน นคคหตาคโม จ, ทวาทคณโต ยปจจโย โหต กตตร, สวาทคณโต ณ ณา อณาปจจยา โหนต กตตร, กยาทคณโต นาปจจโย โหต กตตร, คหาทคณโต ปป ณหาปจจยา โหนต กตตร, ตนาทคณโต โอ ยรปจจยา โหนต กตตร, จราทคณโต เณ ณยปจจยา โหนต กตตรฯ

อกาโร จ อวณโณ จ, เอ โอการา จ โย ตถา; ณ ณา อณา จ นา ปป ณหา-ยรา เณ ณยปจจยาฯ

อคคหตคคหเณน, เอว ปนนรเส’รตา; วกรณวหยา เอเต, ปจจยาต วภาวเยฯ

เย เอว นททฏเฐห วกรณปจจเยห ตทญเญห จ สปปจจยา อฏฐวธา ธาตคณา สตตนเตส พหปการา, เตสวาย ภวาทคโณฯ ภ สตตาย, ภธาต วชชมานตาย วตตตฯ สกมมกากมมกาส ธาตส อย อกมมกา ธาต, น ปน ‘‘ธมมภโต’’ตอาทส ปตตอตถวาจกา อปรา ภธาต วย สกมมกาฯ เอสา ห ปรอภอาทห อปสคเคห ยตตาเยว สกมมกา ภวต, น อป ปรา ปาตอาทห อปสคคนปาเตห ยตตาปฯ อโต อมสสา สทธาน รปาน ทวธา เญยยาน อกมมกปทาน สกมมกปทาน จาตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔

สทธกตตกรยาปทนทเทส

ตตร ภวต อพภวต สมพภวต ปภวต ปราภวต สมภวต วภวต, โภต สมโภต วโภต ปาตภวต ปาตพภวต ปาตโภต, อมาน อกมมกปทานฯ เอตถ ปาตอต นปาโต, โส ‘‘อาวภวต ตโรภวต’’ตอาทส อาว ตโรนปาตา วย ภธาตโต นปผนนาขยาตสททสส เนว วเสสกโร, น จ สกมมกตตสาธโกฯ ออจจาทโย อปสคคา, เต ปน วเสสกรา, น สกมมกตตสาธกาฯ เยสมตโถ กมเมน สมพนธนโย น โหต, ตาน ปทาน อกมมกานฯ อกมมกปทาน ยถารห สกมมกากมมกวเสน อตโถ กเถตพโพฯ ปรโภต ปรภวต, อภโภต อภภวต, อธโภต อธภวต, อตโภต อตภวต, อนโภต อนภวต, สมนโภต สมนภวต, อภสมโภต อภสมภวต, อมาน สกมมกปทานฯ เอตถ ปรอจจาทโย อปสคคา, เต ภธาตโต นปผนนาขยาตสททสส วเสสกรา เจว สกมมกตตสาธกา จฯ เยสมตโถ กมเมน สมพนธนโย, ตาน ปทาน สกมมกานฯ สกมมกปทาน สกมมกวเสน อตโถ กเถตพโพ, กวจ อกมมกวเสนปฯ เอว สทธกตตกรยาปทาน ภวนตฯ อทเทโสยฯ

ตตร ภวตต โหต วชชต ปญญายต สรป ลภตฯ อพภวตต อปปชชต สรป ลภตฯ สมพภวตต สมปปชชต สรป ลภตฯ ปภวตต โหต สมภวตฯ อถ วา ปภวตต ยโต กโตจ สนทต, น วจฉชชต, อวจฉนน โหต, ต ต ฐาน วสรตฯ ปราภวตต ปราภโว โหต พยสน อาปชชต อวทธ ปาปณาตฯ สมภวตต สฏฐ ภวต วทธ วรฬห เวปลล อาปชชตฯ วภวตต อจฉชชต วนสสต วปชชต, วเสสโต วา ภวต สมปชชตฯ โภต สมโภต วโภตต อมาน ‘‘ภวต สมภวต วภวต’’ต อเมห ยถากกม สมานนทเทสานฯ ปาตภวตต ปกาสต ทสสต ปญญายต ปากฏ โหตฯ ปาตพภวต ปาตโภตต อมาน ‘‘ปาตภวต’’ต อมนา สมานนทเทสานฯ เอว อกมมกปทาน ยถารห สกมมกากมมกวเสน อตถกถน ทฏฐพพฯ เอวมตตรตราป อญเญสมป อกมมกปทานฯ

ปรโภตทกาทส ปน สตตส ทเกส ยถากกม ทเว ทเว ปทาน สมานตถาน, ตสมา ทเว ทเว ปทานเยว คเหตวา นททสสสามฯ ตตร ปรโภต ปรภวตต ปร หสต ปเฬต, อถ วา หเฬต อวชานาตฯ อภโภต อภภวตต ปร อชโฌตถรต มททตฯ อธโภต อธภวตต ปร อภมททตวา ภวต อตตโน วส วตตาเปตฯ อตโภต อตภวตต ปร อตกกมตวา ภวตฯ อนโภต อนภวตต สขทกข เวเทต ปรภญชต สขทกขปฏสเวท โหตฯ สมนโภต สมนภวตต สขทกข สฏฐ เวเทต สฏฐ ปรภญชต สฏฐ สขทกขปฏสเวท โหตฯ อภสมโภต อภสมภวตต ปร อชโฌตถรต มททตฯ เอว สกมมกปทาน สกมมกวเสน อตถกถน ทฏฐพพฯ กตถจ ปน คจฉตต ปวตตตต เอว อกมมกวเสนปฯ เอวมตตรตราป อญเญส สกมมกปทานฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕

อปจจโย ปโร โหต, ภวาทคณโต สต; สทธกตตกรยาขยาเน, สพพธาตกนสสเตฯ

อย สทธกตตกรยาปทาน นทเทโสฯ

เหตกตตกรยาปทนทเทส

ภาเวต วภาเวตสมภาเวต ปรภาเวต, เอว เหตกตตกรยาปทาน ภวนตฯ เอกกมมกวเสเนสมตโถ คเหตพโพฯ ปจฉมสส ปน ทวกมมกวเสนปฯ ปรภาวาเปต อภภาวาเปต อนภาวาเปต , เอวมป เหตกตตกรยาปทาน ภวนตฯ ทวกมมกวเสเนสมตโถ คเหตพโพฯ อจเจว ทวธา เหตกตตกรยาปทาน เญยยาน, อญญานป คเหตพพานฯ

ตตร ภาเวตต ปคคโล ภาเวตพพ ย กญจ ภาเวต อาเสวต พหลกโรต, อถ วา ภาเวตต วฑเฒตฯ วภาเวตต ภาเวตพพ ย กญจ วภาเวต วเสเสน ภาเวต, ววเธน วา อากาเรน ภาเวต ภาวยต วฑเฒต, อถ วา วภาเวตต อภาเวต อนตรธาเปตฯ สมภาเวตต ยสส กสสจ คณ สมภาเวต สมภาวยต สฏฐ ปกาเสต อกกเสตฯ ปรภาเวตต ปรภาเวตพพ ย กญจ ปรภาเวต ปรภาวยต สมนตโต วฑเฒตฯ เอว เอกกมมกวเสนตโถ คเหตพโพฯ อถ วา ปรภาเวตต วาเสตพพ วตถ ปรภาเวต ปรภาวยต วาเสต คนธ คาหาเปตฯ เอว ทวกมมกวเสนาป อตโถ คเหตพโพฯ ปรภาวาเปตต ปคคโล ปคคเลน สปตต ปรภาวาเปต หสาเปต, อถ วา ปรภาวาเปตต หฬาเปต อวชานาเปตฯ อภภาวาเปตต ปคคโล ปคคเลน สปตต อภภาวาเปต อชโฌตถราเปตฯ อนภาวาเปตต ปคคโล ปคคเลน สมปตต อนภาวาเปต ปรโภเชตฯ

ปยตโต กตตนา โยเค, ฐโตเยวาปปธานเย; กรย สาเธต เอตสส, ทปก สาสเน ปทฯ

กรณวจนเยว, เยภยเยน ปทสสต; อาขยาเต การตฏฐาน, สนธาย กถต อทฯ

น นาเม การตฏฐาน, ‘‘โพเธตา’’ อตอาทก; ‘‘สนเขหป ขาทาเปนต’’, อจจาทน ปทาน จ; อาหรตวาน ทเปยย, ปโยคกสโล พโธฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖

ตตรท กรณวจน กมมตถทปก, อปโยคสามวจนานป ตททปกาน โยเชตพพานฯ กถ? ปรภาวาเปตต ปคคโล ปคคล สปตต ปรภาวาเปตต, ตถา ปรภาวาเปตต ปคคโล ปคคลสส สปตต ปรภาวาเปตตฯ เสสาน นยานสาเรน นททสตพพานฯ เอว สพพาเนตาน กรโณปโยคสามวจนาน กมมตถทปกานเยว โหนต, ตสมา ทวกมมกวเสนตโถ คเหตพโพฯ

อย เหตกตตกรยาปทาน นทเทโสฯ

กมมกรยาปทนทเทส

ภวยเต วภวยเต ปรภวยเต อภภวยเต อนภวยเต ปรภยเต อภภยเต อนภยเต, เอว กมมโน กรยาปทาน ภวนตฯ อญญถา จ ภวยยเต วภวยยเต ปรภวยยเต อภภวยยเต อนภวยยเต ปรภยยเต อภภยยเต อนภยยเตตฯ เอตถ กมมโน กรยาปทานเยว กมมกตตโน กรยาปทาน กตวา โยเชตพพานฯ วสญห กมมกตตโน กรยาปทาน น ลพภนตฯ

ตตร ภวยเตต ภาเวตพพ ย กญจ ปคคเลน ภาวยเต อาเสวยเต พหลกรยเต, อถ วา ภวยเตต วฑฒยเตฯ วภวยเตต วภาเวตพพ ย กญจ ปคคเลน วภวยเต วเสเสน ภวยเต, ววเธน วา อากาเรน ภวยเต วฑฒยเต, อถ วา วภวยเตต อภวยเต อนตรธาปยเตฯ ปรภวยเตต สปตโต ปคคเลน ปรภวยเต หสยเต, อถ วา ปรภวยเตต หฬยเต อวชานยเตฯ อภภวยเตต สปตโต ปคคเลน อภภวยเต อชโฌตถรยเต อภมททยเตฯ อนภวยเตต สมปตต ปคคเลน อนภวยเต ปรภญชยเตฯ ปรภยเตตอาทน ตณ ‘‘ปรภวยเต’’ตอาทห ตห สมานนทเทสานฯ เสสาน ปน ยถาวตเตห ย กมมเมว ปธานโต คเหตวา นททสยต ปท, ต กมมตถทปกฯ ตสมา กตตร เอกวจเนน นททฏเฐป ยท กมม พหวจนวเสน วตตพพ, พหวจนนตญเญว กมมโน กรยาปท ทสสตฯ ยท ปเนกวจนวเสน วตตพพ, เอกวจนนตญเญวฯ ตถา กตตร พหวจเนน นททฏเฐป ยท กมม เอกวจนวเสน วตตพพ, เอกวจนนตญเญว กมมโน กรยาปท ทสสตฯ ยท ปน พหวจนวเสน วตตพพ, พหวจนนตญเญวฯ กถ? ภกขนา ธมโม ภวยเต, ภกขนา ธมมา ภวยนเต, ภกขห ธมโม ภวยเต, ภกขห ธมมา ภวยนเตตฯ อมนา นเยน สพพตถ กมมโน กรยาปเทส โวหาโร กาตพโพฯ ยสม ปน กมมโน กรยาปเท กมมตถทปเก กมมภตสเสวตถสส กตตภาวปรกปโป โหต, ต กมมกตตตถทปก, ต กมมโน กรยาปทโต วส น ลพภตฯ อย ปเนตถ อตถวญญาปเน ปโยครจนาฯ สยเมว ปรภวยเต ทพภาสต ภณ พาโล ตปปจจยา อญเญห ปรภโตป, สยเมว อภภวยเต ปาปการ นรเย นรยปาเลห อภภโตป ตถารปสส กมมสส สย กตตตาตฯ เอตถ ห สยเมว ปยเต ปานย, สยเมว กโฏ กรยเตตอาทส วย สขาภสงขรณยตา ลพภเตว, ตโต กมมกตตตา จฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗

อย กมมโน กรยาปทาน นทเทโสฯ

ภาวกรยาปทนทเทส

ภยเต ภวยเต อพภวยเต, เอว ภาวสส กรยาปทาน ภวนตฯ อญญถา จ ภยยเต ภวยยเต อพภวยยเตตฯ ตตร ยถา ฐยเตปทสส ฐานนต ภาววเสน อตถกถนมจฉนต, เอว ภยเตตอาทนมป ภวนนตอาทนา ภาววเสน อตถกถนมจฉตพพฯ ยถา จ ฐาน ฐต ภวนนตอาทห ภาววาจกกตนตนามปเทห สทธ สมพนเธ ฉฏฐโยชนมจฉนต, น ตถา ฐยเต ภยเตตอาทห ภาววาจกาขยาตปเทห สทธ สมพนเธ ฉฏฐโยชนา อจฉตพพา สมพนเธ ปวตตฉฏฐยนตสทเทห อสมพนธนยตตา อาขยาตกปทานฯ ยสม ปโยเค ย กมมโน กรยาปเทน สมานคตก กตวา วนา กมเมน นททสยต กรยาปท, กตตวาจกปท ปน ปจจตตวจเนน วา กรณวจเนน วา นททสยต , ต ตตถ ภาวตถทปกฯ น ห สพพถา กตตารมนสสาย ภาโว ปวตตตฯ เอว สนเตป ภาโว นาม เกวโล ภวนลวนปจนาทโก ธาตอตโถเยวฯ อกขรจนตกา ปน ‘‘ฐยเต ภยเต’’ตอาทส ภาววสเยส กรณวจนเมว ปยญชนต ‘‘นน นาม ปพพชเตน สนวตเถน ภวตพพ สปารเตน อากปปสมปนเนนา’’ตอาทส วย, ตสมา เตส มเต ‘‘เตน อพภวยเต’’ต กรณวจเนน โยเชตพพฯ ชนมเตน ปน ‘‘โส ภยเต’’ตอาทนา ปจจตตวจเนเนวฯ สจจสงเขปปปกรเณ ห ธมมปาลาจรเยน, นทเทสปาฬย ปน ธมมเสนาปตนา, ธชคคสตตนเต ภควตา จ ภาวปท ปจจตตวจนาเปกขวเสน’จจารตฯ

กถโต สจจสงเขเป, ปจจตตวจเนน เว, ‘‘ภยเต’’ อต สททสส, สมพนโธ ภาวทปโนฯ

นทเทสปาฬย ‘‘รป, วโภต วภวยยต’’; อต ทสสนโต วาป, ปจจตตวจน ถรฯ

ตถา ธชคคสตตนเต, มนนาหจจภาสเต; ‘‘โส ปหยสสต’’ อต, ปาฬทสสนโตป จฯ

ปารมตานภาเวน, มเหสนว เทหโต; สนต นปผาทนา, เนว, สกกตาทวโจ วยฯ

ปจจตตทสสเนเนว, ปรสตตยโยชน; เอกวจนกญจาป, พหวจนกมป จ; กาตพพมต โน ขนต, ปรสสปทอาทเกฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘

ตสมา รป วภวยยต, รปาน วภวยยนต, ตว วภวยยส, ตมเห วภวยยถ, อห วภวยยาม, มย วภวยยาม, รป วภวยยเต, รปาน วภวยยนเต อจเจวมาท ชนวจนานรปโต โยเชตพพฯ อตราย ปทโสธนา –

วภวยยตต อท, กมมปทสมานก; น จ กมมปท นาป, กมมกตตปทาทกฯ

ยท กมมปท เอต, ปจจตตวจน ปน; กมม ทเปยย กรณ-วจน กตตทปกฯ

ยท กมมกตตปท, ‘‘ปยเต’’ต ปท วย; สยา สกมมก, เนต, ตถา โหตต ทปเยฯ

ยท กตตปท เอต, วภวตปท วย; วนา ยปจจย ตฏเฐ, น ตถา ตฏฐเต อทฯ

น กตตร ภวาทน, คเณ ยปจจโย รโต; ทวาทน คเณเยว, กตตร สมทรโตฯ

น ภธาต ทวาทน, ธาตน ทสสเต คเณ; ภวาทกจราทน, คเณสเยว ทสสตฯ

‘‘วภวยยต’’ อจจาโท, ตสมา ยปจจโย ปน; ภาเวเยวาต วญเญยย, วญญนา สมยญญนาฯ

เอตถ ห ปากฏ กตวา, ภาวการกลกขณ; ทสสยสสามห ทาน, สกกจจ เม นโพธถฯ

‘‘ตสโส คจฉต’’อจจตร, กตตาร กตตโน ปท; ‘‘ธมโม เทสยต’’จจตร, กมม ต กมมโน ปทฯ

สรปโต ปกาเสต, ตสมา เต ปากฏา อโภ; ตถา วภวยยตต-อาทภาวปท ปนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙

สรปโต น ทเปต, การก ภาวนามก; ทพพภต ต กตตาร, ปกาเสต สรปโตฯ

กตตาร ปน ทเปนต, กตตสนนสสตมป ต; ภาว ทเปต สวากาโร, ปจจเยน วภาวโตฯ

ยสมา จ กตตภาเวน, ภาโว นาม น ตฏฐต; กตตาว กตตภาเวน, ภาวฏฐาเน ฐโต ตโตฯ

ยชเชว กตตโวหาโร, ภาวสส ต กถ สยา; ‘‘สาวกาน สนนปาโต, อโหส’’อตอาทสฯ

อต เจ นสสยาน ต, วสา นสสตสมภวา; กตตฏฐาเนป ภาวสส, กตตปญญตต สชฌตฯ

การเก กตตกมมวเห, กรยาสนนสสเย ยถา; ธาเรนต อาสนถาล, กรยาธาโรต กปปตาฯ

ตถา ภาวปท ธรา, กตตาร ภาวนสสย; ทปยนตมป กปเปนต, ภาวสส วาจก อตฯ

เกจ อทพพภตสส, ภาวสเสกตตโต พรว; ภาเวเทกวโจวาท-ปรสสเสว โหตตฯ

ปาฬ ปตวาน เตส ต, วจน อปปมาณก; ‘‘เต สกเลสกา ธมมา, ปหยสสนต’’ อต หฯ

ปาโฐ ปาวจเน ทฏโฐ, ตสมา เอว วเทมเส; ปจจตตทสสเนเนว, ปรสตตยโยชนฯ

วจเนห ยต ทวห, อจฉตพพนต โน รจ; ภาเว กรยาปท นาม, ปาฬย อตทททส; ตสมา ตคคหณปาโย, วตโต เอตตาวตา มยาตฯ

อย ภาวสส กรยาปทาน นทเทโสฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐

เอว สทธกตตกรยาปทาน เหตกตตกรยาปทาน กมมโน กรยาปทาน, ภาวสส กรยาปทาน จาต จตธา, กมมกตตกรยาปเทห วา ปญจธา ภธาตโต นปผนนาน กรยาปทาน นานปปกาเรน นททฏฐาน, เอตาน โลกยาน ภาวเภทวเสน โวหารเภโท โหตต ทสสนตถ วส วส วตตานฯ อตถโต ปน กมมกตตภาวการกตตยวเสน ตวธาเนวฯ เหตกตตา ห สทธกตตสงขาเต การเก ตสสงคภาวโต สงคหมปคจฉต, ตถา กมมกตตา กมมการเก, ภาโว ปน เกวโลฯ โส ห คมนปจนลวนาทวเสนาเนกวโธป กรยาสภาวตตา เภทรหโต การกนตโรฯ เอว สนเตป ทพพสนนสสตตตา ทพพเภเทน ภชชตฯ เตน ปาวจเน ภาววาจก ปท พหวจนนตมป ทสสตฯ อาขยาตกปเท ภาวการกโวหาโร นรตตนย นสสาย คโต, อตถโต ปน ภาวสส การกตา นปปชชตฯ โส ห น กญจ ชเนต, น จ กรยาย นมตตฯ กรยานมตตภาโวเยว ห การกลกขณฯ อต มขยโต วา เหตโต วา ภาวสส การกตา น ลพภตฯ เอว สนเตป โส กรณมตตตตา การกฯ ตถา ห กรณ กาโร , กรยา, ตเทว การกนต ภาวสส การกตา ทฏฐพพาฯ ยสมา ปน กรยานมตตภาโวเยว การกลกขณ, ตสมา นามกปเท การกลกขเณ ภาวการกนต โวหาร ปหาย กตตกมมกรณสมปทานาปาทานาธกรณาน ฉนน วตถน กตตการกกมมการกนตอาท โวหาโร กรยต เวยยากรเณหฯ เอว นรตตนย นสสาย วตต ภาวการกญจ ทเว จ กมมกตตการกานต การกตตย ภวตฯ ตททปกญจาขยาตกปท ตการกฯ

อมมตถญห สนธาย, วตตมาจรเยหป; มหาเวยยากรเณห, นรตตนยทสสภฯ

‘‘ย ตกาล ตปรส, กรยาวาจ ตการก; อตลงค ทววจน, ตทาขยาตนต วจจต’’ตฯ

อธ ภาวกมเมส อตตโนปทปปตต เกจ อกขรจนตกา อวสสมจฉนตต เตส มตวภาวนตถมมเหห ภาวกมมาน กรยาปทาน อตตโนปทวเสนททฏฐาน เจว นททฏฐาน จฯ สพพานป ปเนตาน ตการกาน กรยาปทาน กรยาปทมาลมจฉตา ปรสสปทตตโนปทวเสน โยเชตพพานฯ ปาฬอาทส ห ตการกาน กรยาปทาน ปรสสปทตตโนปทวเสน ทวธา ฐตานฯ เสยยถท? ภควา สาวตถย วหรตฯ สมาธชฌานกสลา, วนทนต โลกนายกฯ โมน วจจต ญาณฯ อตถาภสมยา ธโร, ปณฑโตต ปวจจตฯ กถ ปฏปนนสส ปคคลสส รป วโภต วภวยยตฯ โส ปหยสสตฯ ปณฑกมพเล นกขตต ภาสเต ตปเตฯ ปชโก ลภเต ปชฯ ปตตกามา ถโย ยาจ , ลภนเต ตาทส สตฯ อสโต ตาท วจจเต สพรหมาฯ อคคชาท ปพเพว ภยเตฯ โส ปหเยถาป โน ปหเยถาต เอว ทวธา ฐตานฯ อตรท ปาฬววตถาน –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑

ตการกาน สพพาน, กรยาปทาน ปายโต; ปรสสปทโยเคน, ทสสนต ปฏกตตเยฯ

อตตโนปทยตตาน, จณณเยส ปเทส ห; อตวปปาน คาถาส, ปทานต พหน ตฯ

คาถาส เจวตราน, จณณเยส ปเทส จ; สพหเนว หตวาน, ทสสนตต ปกาสเยฯ

ปทาน นทเทโส ปนต อนตอาทน เตส เตส วจนานมนรเปน โยเชตพโพฯ เอว ตการกกรยาปทาน สรปโต ววตถานโต นทเทสโต จ เวทตพพานฯ

อทาน โนปสคคากมมกาทวเสน ภวตสส ธาตสส วนจฉย วทาม –

โนปสคคา อกมมา จ, โสปสคคา อกมมกา; โสปสคคา สกมมา จ, อต ภต วภาวตาฯ

อท ต วจน ‘‘ธมม-ภโต ภตวา’’ตอาทส; ปตตานภวนตถ เม, ววชเชตวา อทรตฯ

เอเตน ปน อตเถน, โนปสคคสกมมก; คเหตวา จตธา โหต, อต เญยย วเสสโตฯ

โนปสคคา อกมมา จ, โสปสคคา อกมมกา; ภธาต การเต สนเต, เอกกมมา ภวนต หฯ

‘‘ภาเวต กสล ธมม, วภาเวต’’ตมานธ; ทสเสตพพาน วญญห, สาสนญญห สาสเนฯ

โสปสคคา สกมมา ต, การตปปจจเย สต; ทวกมมาเยว โหตต, ญาตพพ วญญนา กถฯ

อภภาเวนต ปรสา, ปรเส ปาณชาตก; อนภาเวต ปรโส, สมปตต ปรส อตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒

อท สกมมก นาม, อกมมกมท อต; กถมมเหห ญาตพพ, วตถาเรน วเทถ โนฯ

วตถาเรเนว ก วตต, สกโกม เอกเทสโต; กถยสสาม สกกจจ, วทโต เม นโพธถฯ

อาขยาตกปท นาม, ทวธ สมทรต; สกมมกมกมมญจ, อต วญญ วภาวเยฯ

ตตร ยสส ปโยคมห, ปทสส กตตนา กรยา; นปผาทตา วนา กมม, น โหต ต สกมมกฯ

‘‘ปจต’’ต ห วตเต ต, เยน เกนจ ชนตนา; โอทน วา ปนญญ วา, กญจ วตถนต ญายตฯ

ยสส ปน ปโยคมห, กมเมน รหตา กรยา; ปทสส ญายเต เอต, อกมมกนต ตรเยฯ

‘‘ตฏฐต เทวทตโต’’ต, วตเต เกนจ ชนตนา; ฐานว พทธวสโย, กมมภต น กญจปฯ

สกมมกปท ตตถ, กตตาร กมมเมว จ; ปกาเสต ยถาโยค-มต วญญ วภาวเยฯ

‘‘โอทน ปจต โปโส, โอทโน ปจจเต สย’’; อจจทาหรณา เญยยา, อวตเตป อย นโยฯ

อกมมกปท นาม, กตตาร ภาวเมว จ; ยถารห ปกาเสต, อต ธโรปลกขเยฯ

กตตาร ‘‘ตฏฐต’’จจตร, สเจต ภาวนามก; ‘‘อปฏฐยต’’ อจจตร, อวตเตป อย นโยฯ

เอว สกมมกากมม, ญตวา โยเชยย พทธมา; ตกมมกญจ ชาเนยย, กราโท การเต สตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓

‘‘สวณณ กฏก โปโส, กาเรต ปรส’’นต จ; ‘‘ปรโส ปรเส คาม, รถ วาเหต’’อจจปฯ

เอตถ ภวตธาตมห, นโย เอโส น ลพภต; ตสมา ทวกมมกญเญว, ปทเมตถ วภาวตฯ

เอทโส จ นโย นาม, ปาฬย ต น ทสสต; เอกจจาน มเตเนว, มยา เอว ปกาสโตฯ

เอตถ จ ‘‘ตเมน ราชา, ววธา กมมการณา; การาเปต’’ต โย ปาโฐ, นทเทเส ต สนททเสฯ

‘‘มนสเสห’’ต อาหรตวา, ปาฐเสส สเมธโส; ‘‘สนเขหป ขาทาเปนต’’, อต ปาฐสส ทสสนาฯ

เอต นย วท ญตวา, โยเช ปาฐานรปโต; ‘‘สวณณ กฏก โปโส, กาเรต ปรเสน’’ตฯ

วกรณปปจจยาว, วตตา เอตถ สรปโต; สคเณ สคเณ เตส, วตต ทเปตเมว จฯ

‘‘อสม คเณ อย ธาต, โหต’’ต เตห วญญโน; วญญาเปตญจ อญเญห, ญาปนา ปจจเยห นฯ

ตถา ห ภาวกมเมส, วหโต ปจจโย ต โย; อฏฐวเธป ธาตน, คณสม สมปวตตตฯ

ภธาตเชส รเปส, อสมโมหาย โสตน; นานาวโธ นโย เอว, มยา เอตถ ปกาสโตฯ

เย โลเก อปปยตตา ววธวกรณาขยาตสทเทสวเฉกา, เต ปตวาขยาตสทเท อวคตวมต โหนต ญาณป ตสมา; อจจนตญเญว ธโร สปรหตรโต สาสเน ทฬหเปโม, โยค เตส ปโยเค ปฏตรมตต ปตถยาโน กเรยยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส

วญญน โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

สวกรณาขยาตวภาโค นาม

ปฐโม ปรจเฉโทฯ

๒. ภวตกรยาปทมาลาวภาค

อโต ปร ปวกขาม, โสตน มตวฑฒน; กรยาปทกกม นาม, วภตตาทน ทปยฯ

ตตร อาขยาตกสส กรยาลกขณตตสจกา ตยาทโย วภตตโย, ตา อฏฐวธา วตตมานาปญจมสตตมปโรกขาหยยตตนชชตนภวสสนต กาลาตปตตวเสนฯ

ตตถต อนต, ส ถ, ม ม, เต อนเต, เส วเห, เอ มเห อจเจตา วตตมานาวภตตโย นามฯ

ต อนต, ห ถ, ม ม, ต อนต, ส วโห, เอ อามเส อจเจตา ปญจมวภตตโย นามฯ

เอยย เอยย, เอยยาส เอยยาถ, เอยยาม เอยยาม, เอถ เอร, เอโถ เอยยาวโห, เอยย เอยยามเห อจเจตา สตตมวภตตโย นามฯ

อ อ, เอ ตถ, อ มห, ตถ เร, ตโถ วโห, อ มเห อจเจตา ปโรกขาวภตตโย นามฯ

อา อ, โอ ตถ, อ มหา, ตถ ตถ, เส วห, อ มหเส อจเจตา หยยตตนวภตตโย นามฯ

อ อ, โอ ตถ, อ มหา, อา อ, เส วห, อ มเห อจเจตา อชชตนวภตตโย นามฯ

สสต สสนต, สสส สสถ, สสาม สสาม, สสเต สสนเต, สสเส สสวเห, สส สสามเห อจเจตา ภวสสนตวภตตโย นามฯ

สสา สสส, สเส สสถ, สส สสามหา, สสถ สสส, สสเส สสวเห, สส สสามหเส อจเจตา กาลาตปตตวภตตโย นามฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕

สพพาสเมตาส วภตตน ยาน ยาน ปพพกาน ฉ ปทาน, ตาน ตาน ปรสสปทาน นามฯ ยาน ยาน ปน ปราน ฉ ปทาน, ตาน ตาน อตตโนปทาน นามฯ ตตถ ปรสสปทาน วตตมานา ฉ, ปญจมโย ฉ, สตตมโย ฉ, ปโรกขา ฉ, หยยตตนโย ฉ, อชชตนโย ฉ, ภวสสนตโย ฉ, กาลาตปตตโย ฉาต อฏฐจตตาลสวธาน โหนต, ตถา อตราน, สพพาน ตาน ปณฑตาน ฉนนวตวธานฯ

ปรสสปทานมตตโนปทานญจ ทเว ทเว ปทาน ปฐมมชฌมตตมปรสา นามฯ เต วตตมานาทส จตตาโร จตตาโร, อฏฐนน วภตตน วเสน ทวตตส, ปณฑตาน ปรมาณาเนวฯ

ทวส ทวส ปเทส ปฐม ปฐม เอกวจน, ทตย ทตย พหวจนฯ

ตตร วตตมานวภตตนนต อนต, ส ถ, ม ม อจเจตาน ปรสสปทานฯ เต อนเต, เส วเห, เอ มเห อจเจตาน อตตโนปทานฯ ปรสสปทตตโนปเทสปต อนต อต ปฐมปรสา, สถ อต มชฌมปรสา, ม ม อต อตตมปรสา, เต อนเต อต ปฐมปรสา, เส วเห อต มชฌมปรสา, เอ มเห อต อตตมปรสาฯ

ปฐมมชฌมตตมปรเสสป ต-อต เอกวจน, อนต-อต พหวจนนต เอว เอกวจนพหวจนาน กมโต เญยยานฯ เอว เสสาส วภตตส ปรสสปทตตโนปทปฐมมชฌมตตมปรเสกวจนพหวจนาน เญยยานฯ

ตตถ วภตตต เกนฏเฐน วภตต? กาลาทวเสน ธาตวตถ วภชตต วภตต, สยาทห นามกวภตตห สห สพพสงคาหกวเสน ปน สกตถปรตถาทเภเท อตเถ วภชตต วภตต, กมมาทโย วา การเก เอกวจนพหวจนวเสน วภชตต วภตต, วภชตพพา ญาเณนาตป วภตต, วภชนต อตเถ เอตายาตป วภตต, อถ วา สตป ชนสาสเน อวภตตกนทเทเส สพเพน สพพ วภตตห วนา อตถสสา’นททสตพพโต วเสเสน ววเธน วา อากาเรน ภชนต เสวนต น ปณฑตาตป วภตตฯ ตตถ อวภตตกนทเทสลกขณ วทาม สห ปโยคนทสสนาทหฯ

อวภตตกนทเทโส, นามเกสปลพภต; นาขยาเตสต วญเญยย-มทเมตถ นทสสนฯ

นคโรโธว มหารกโข, เถร วาทานมตตโม; อนน อนธกญจ, เกวล ชนสาสนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖

ตตร เถร-อต อวภตตโก นทเทโส, เถราน อยนต เถโรฯ โก โส? วาโทฯ เถรวาโท อญเญส วาทาน อตตโมต อยมตโถ เวทตพโพฯ

‘‘กาโย เต สพพ โสวณโณ’’, อจจาทมหป นามเก; อวภตตกนทเทโส, คเหตพโพ นยญญนาฯ

อวภตตกนทเทโส, นนวาขยาเตป ทสสต; ‘‘โภ ขาท ปว’’อจจตร, วเท โย โกจ โจทโกฯ

ยท เอว มเตนสส, ภเวยย อวภตตก; ‘‘ภกข, โภ ปรส’’จจาท, ปทมป, น หท ตถาฯ

‘‘ภกข, โภ ปรส’’จจาท, ส ค โลเปน วจจต; ตถา ‘‘ขาทา’’ตอาทน, ห โลเปน ปวจจเรฯ

เอว อวภตตกนทเทโส อาขยาเตส น ลพภต, นาเมสเยว ลพภตฯ ตตราป ‘‘อฏฐ จ ปคคล ธมมทสา เต’’ต เอตถ ฉนทวเสน ปคคล อต รสสกรณ ทฏฐพพ, น ‘‘กกสนธ โกณาคมโน จ กสสโป’’ต เอตถ กกสนธ อต อวภตตกนทเทโส วย อวภตตกนทเทโส ทฏฐพโพฯ ‘‘ภกข นสนเน มาตคาโม อปนสนโน วา โหต อปนปนโน วา’’ต เอตถ ปน ภกขต อท ภกขมหต วตตพพตถตตา ภมเม ปจจตตนตป อทฏฐวภตตกนทเทโสตป วตต ยชชตฯ ตตถ ปน ฉนทวเสน กตรสสตตา ตาน ปทาน อวภตตกนทเทสปกขมป ภชนตต วตต น ยชชตฯ

ตตถ ปรสสปทานต ปรสส อตถภตาน ปทาน ปรสสปทานฯ เอตถตตมปรเสส อตตโน อตเถสป อตตโนปทโวหาโร น กรยตฯ

กญจาป อตตโน อตถา, ปรสา อตตมวหยา; ตถาป อตเรสาน-มสสนนตตาว ตพพสา; ตพโพหาโร อเมสาน, โปราเณห นโรปโตฯ

อตตโนปทานต อตตโน อตถภตาน ปทาน อตตโนปทานฯ เอตถ ปน ปฐมมชฌมปรเสส ปรสสตเถสป ปรสสปทโวหาโร น กรยตฯ

ปฐมมชฌมา เจเต, ปรสสตถา ตถาป จ; อตเรส นรฬหตตา, ตพโพหารสส สจจโตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗

อมสส ปนเมสาน, ปพพโวหารตาย จ; ตถา สงกรโทสสส, หรณตถาย โส อย; อตตโนปทโวหาโร, เอสมาโรปโต ธวฯ

ปรสสปทสญญาท-สญญาโย พหกา อธ; โปราเณห กตตตาตา, สญญา โปราณกา มตาฯ

ตสมา อธ ปฐมปรสาทน ตณณ ปรสาน วจนตถ น ปรเยสามฯ รฬหยา ห โปราเณห ตยาทน ปรสสญญา วหตาฯ

เอกวจนพหวจเนส ปน เอกสสตถสส วจน เอกวจนฯ พหนมตถาน วจน พหวจนฯ อถ วา พหตเตป สต สมทายวเสน ชาตวเสน วา จตเตน สมปณเฑตวา เอกกตสสตถสส เอกสส วย วจนมป เอกวจน, พหตเต นสสตสส นสสยโวหาเรน วตตสส นสสยวเสน เอกสส วย วจนมป เอกวจน, เอกตตลกขเณน พวหตถาน เอกวจน วย วจนมป เอกวจนฯ อพหตเตป สต อตตครการาปรจเฉทมาตกานสนธนยปจฉาสภาคปถจตต- สมาโยคปถอารมมณวเสน เอกตถสส พหน วย วจน พหวจน, ตถา เย เย พหโว ตนนวาสตปตตสงขาตสเสกสสตถสส รฬหวเสน พหน วย วจนมป พหวจน, เอกสสตถสส อญเญนตเถน เอกาภธานวเสน พหน วย วจนมป พหวจน, เอกสสตถสส นสสตวเสน พหน วย วจนมป พหวจน, เอกสสตถสส อารมมณเภทกจจเภทวเสน พหน วย วจนมป พหวจนฯ เอวมเมห อากาเรห เอกมห วตตพเพ, เอกมห วย จ วตตพเพ เอกวจน, พหมห วตตพเพ, พหมห วย จ วตตพเพ พหวจน โหตต ทฏฐพพฯ ปถวจน, อเนกวจนนต จ อมสเสว นามฯ

วจเนส อย อตโถ, นามาขยาตวภตตน; วเสน อธคนตพโพ, สาสนตถคเวสนาฯ

ตสมา ตทตถวญญาปนตถ อธ นามกปโยเคห สเหวาขยาตปโยเค ปวกขาม – ‘‘ราชา อาคจฉต, สหาโย เม อาคจฉต, เอก จตต’’ มจเจวมาทโย เอกสสตถสส เอกวจนปโยคาฯ ‘‘ราชาโน อาคจฉนต, สหายา เม อาคจฉนต, น เม เทสสา อโภ ปตตา, ทเว ตณ’’ อจเจวมาทโย พวหตถาน พหวจนปโยคาฯ

‘‘สา เสนา มหต อาส, พหชชโน ปสนโนส, สพโพ ต ชโน โอชนายต, อตถคมพสส ปวรา, พทธสสาห วตถยค อทาส, ทวย โว ภกขเว เทเสสสาม, เปม มหนต รตนตตยสส, กเร ปสาทญจ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘

นโร อวสส, ภกขสงโฆ, พลกาโย, เทวนกาโย, อรยคโณ’’- อจเจวมาทโย, ‘‘ทวก ตก’’มจจาทโย จ สมทายวเสน พวหตถาน เอกวจนปโยคาฯ

กตถจ ปน อทเสส ฐาเนส พหวจนปโยคาป ทสสนตฯ ตถา ห ‘‘ปชตา ญาตสงเฆห, เทวกายา สมาคตา, สพเพเต เทวนกายา, ทเว เทวสงฆา, ตณ ทกาน, จตตาร นวกาน’’ อจเจวมาทโย ปโยคาป ทสสนตฯ อเม เอกวจนวเสน วตตพพสส สมทายสส พหสมทายวเสน พหวจนปโยคาต คเหตพพา, สงคยหมานา จ พวหตถพหวจเน สงคห คจฉนต วสเยว วา, ตสมา พหสมทายาเปกขพหวจนนต เอเตส นาม เวทตพพฯ

‘‘ปาณ น หเน, สสโส สมปชชต’’ อจเจวมาทโย ชาตวเสน พวหตถาน เอกวจนปโยคา, ตพภาวสามญเญน พวหตถาน เอกวจนปโยคาตป วตต วฏฏตฯ

‘‘นาค รฏฐสส ปชต, สาวตถ สทธา อโหส ปสนนา’’ อจเจวมาทโย นสสยวเสน ปวตตาน นสสยโวหาเรน วตตานเมกวจนปโยคาฯ

‘‘ตลกขณ, กสลากสล, วญญาณปจจยา นามรป, นามรปปจจยา สฬายตน, ธมมวนโย, จตตเสโน จ คนธพโพ, นตยา อสต อาคตคต น โหต, อาคตคตยา อสต จตปปาโต น โหต’’ อจเจวมาทโย เอกตตลกขเณ พวหตถาน เอกวจนปโยคาฯ

‘‘เอว มย คณหาม, อมหาก ปกต, ปธานนต โข เมฆย วทมาน กนต วเทยยาม’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส อตตวเสน พหวจนปโยคาฯ

‘‘เต มนสสา ต ภกข เอตทโวจ ‘ภญชถ ภนเต’ต, อห มนสเสส มนสสภตา, อพภาคตานา’สนก อทาส’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส ครการวเสน พหวจนปโยคาฯ

‘‘อปปจจยา ธมมา, อสงขตา ธมมา’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส อปรจเฉทวเสน พหวจนปโยคา, อนยมตสงขาวเสน พหวจนปโยคา วาฯ

เกจ ปน ‘‘เทสนาโสตปาตวเสน พหวจนปโยคา’’ตป วทนต, ต น คเหตพพฯ น ห ตถาคโต สตสมปชญญรหโต ธมม เทเสต, ยตต จ น ทสสต ‘‘มาตกาย ปจฉาย วสสชชเน จาต ตสป ฐาเนส อปปจจยาทธมเม เทเสนโต สตถา ปนปปน พหวจนวเสน เทสนาโสเต ปตตวา ธมม เทเสต’’ตฯ

‘‘กตเม ธมมา อปปจจยา’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส มาตกานสนธนเยน พหวจนปโยคาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙

‘‘อเม ธมมา อปปจจยา’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส ปจฉานสนธนเยน พหวจนปโยคาฯ

‘‘กตเม ธมมา โน ปรามาสา, เต ธมเม ฐเปตวา อวเสสา กสลากสลาพยากตา ธมมา’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส ปจฉาสภาเคน พหวจนปโยคาฯ

‘‘อตถ ภกขเว อญเญว ธมมา คมภรา ทททสา ทรนโพธา สนตา ปณตา อตกกาวจรา นปณา ปณฑตเวทนยา, เย ตถาคโต สย อภญญา สจฉกตวา ปเวเทต’’ต อยเมกสสตถสส ปถจตตสมาโยคปถอารมมณวเสน พหวจนปโยโคฯ

‘‘เอก สมย ภควา สกเกส วหรต กปลวตถสม มหาวเน,

สนต ปตตา วเทหาน, ทฆาว รฏฐวฑฒโน; เต รชช การยสสนต, มถลาย ปชาปต’’ –

อจเจวมาทโย สททา เย เย พหโว, ตนนวาสตปตตสงขาตสเสกตถสส รฬหวเสน พหวจนปโยคาฯ

‘‘สารปตตโมคคลลาเน อามนเตส ‘คจฉถ ตมเห สารปตตา กฏาคร คนตวา อสสชปนพพสกาน ภกขน กฏาครสมา ปพพาชนยกมม กโรถ, ตมหาก เอเต สทธวหารโน’ต’’, ‘‘กจจ โว กลปตตา, เอถ พยคฆา นวตตวโห’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส อญเญนตเถน เอกาภธานวเสน พหวจนปโยคาฯ

‘‘มญจา อกกฏฐ กโรนต’’ อจเจวมาทโย เอกสสตถสส นสสตวเสน พหวจนปโยคาฯ

‘‘จตตาโร สตปฏฐานา’’ต อยมารมมณเภเทน เอกสสตถสส พหวจนปโยโคฯ

‘‘จตตาโร สมมปปธานา’’ต อย ปน กจจเภเทน เอกสสตถสส พหวจนปโยโคฯ

ตตถ เอกตเถกวจน, สมทายาเปกเขกวจน, ชาตยาเปกเขกวจน, ตนนสสยาเปกเขกวจน, เอกตตลกขเณกวจนนต ปญจวธ เอกวจน ภวตฯ เอตถ ปน ชาตยาเปกเขกวจน อตถโต สามญญาเปกเขกวจนเมวาต ทฏฐพพฯ

พวหตถพหวจน, พหสมทายาเปกขพหวจน, อตตพหวจน, ครการพหวจน, อปรจเฉทพหวจน, มาตกานสนธนยพหวจน, ปจฉานสนธนยพหวจน, ปจฉาสภาคพหวจน, ปถจตตสมาโยคปถอารมมณพหวจน, ตนนวาสพหวจน, ตปตตพหวจน, เอกาภธานพหวจน, ตนนสส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐

ตาเปกขพหวจน, อารมมณเภทพหวจน, กจจเภทพหวจนนต ปนนรสวธ พหวจน ภวตฯ อจเจว วสธา สพพาน เอกวจนพหวจนาน สงคหตานฯ อตรท ปาฬววตถาน –

เอกตเถ เทกวจน-ญจตรสมตรมป จ; สมทายชาตเอกตต-ลกขเณกวโจป จ; สาฏฐกเถ ปฏกมห, ปาเฐ ปาเยน ทสสเรฯ

ครมห จตตเนกสม, พหวจนก ปน; ปาฬย อปปก อฏฐ-กถาฏกาส ต พหฯ

ตถา ห พหก เทก-วจนเยว ปาฬย; ครมห จตตเนกสม, อทเมตถ นทสสนฯ

‘‘นโม เต ปรสาชญญ, นโม เต ปรสตตม; ตว สาสนมาคมม, ปตโตมห อมต ปท’’ฯ

อจเจวมาทโย ปาฐา, พหธา ชนสาสเน; ทสสนตต วชาเนยย, วทวา อกขรจนตโกฯ

สาตสย ครการา-รหสสาป มเหสโน; เอกวจนโยเคน, นทเทโส ทสสเต ยโตฯ

ตโต โวหารกสโล, กเรยยตถานรปโต; เอกวจนโยค วา, อตร วา สเมธโสฯ

ปาเยน ตนนวาสมห, พหวจนก ฐต; ตปตเต อปปก ตนน-สสเยกวจนมป จฯ

ปถจตตาปรจเฉท-มาตกาสนธอาทส; พหวจนกญจาป, อปปกนต ปกาสเยฯ

เอกาภธานโต กจจา, ตถา โคจรโตป จ; พหวจนก ตนน-สสตาเปกขญจ อปปกฯ

อจเจว สปปโยค ต, ญตวาน วจนทวย;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑

กาตพโพ ปน โวหาโร, ยถาปาฬ วภาวนาฯ

อทาน กาลาทวเสน อาขยาตปปวตต ทปยสสาม – กาลการกปรสปรทปก กรยาลกขณ อาขยาตกฯ ตตร กาลนต อตตานาคตปจจปปนนวเสน ตโย กาลา, อตตานาคตปจจปปนนาณตตปรกปปกาลาตปตตวเสน ปน ฉ, เต เอเกกา ตปรสกาฯ

วตตปปการกาเลส, ยทท วตตเต ยโต; อาขยาตก ตโต ตสส, กาลทปนตา มตาฯ

การกนต กมมกตตภาวาฯ เต ห อปจารมขยสภาววเสน กโรนต กรณนต จ ‘‘การกา’’ต วจจนตฯ เตว ยถากกม กรยานมตต ตสาธก ตสภาวาต เวทตพพาฯ

กมม กตตา จ ภาโว จ, อจเจว การกา ตธา; วภตตปจจยา เอตถ, วตตา นาญญตร สจจโตฯ

‘‘ปรภวยยต’’จจาท, กมเม สชฌนต การเก; ‘‘สมภวต’’ตอาทน, สชฌเร กตตการเกฯ

‘‘วภวยยต’’อจจาท, ภาเว สชฌนต การเก; ตวเธสเววเมเตส, วภตตปจจยา มตาฯ

การกตตยมตต ย, อาขยาต นตถ สพพโส; ตสมา ตททปนตตมป, ตสสาขยาตสส ภาสตฯ

การกตต ต ภาวสส, สเจป น สมรต; การกลกขเณ เตน, ภาเวน จ อวตถนาฯ

กรยานปผตต นตถต, ยตตโตป จ นตถ ต; ตถาปาขยาตเก ตสส, ตพโพหาโร นรตตย; ปตฏฐตนโยวาต, มนตวา อมเหห ภาสโตฯ

ปรโสต เอกวจนพหวจนกา ปฐมมชฌมตตมปรสาฯ ตตถ ปฐมปรโส อาขยาตปเทน ตลยาธกรเณ สาธกวาจเก วา กมมวาจเก วา ตมหา’มหสททวชชเต ปจจตตวจนภเต นามมห ‘‘อภนหาโร สมชฌต, โพธ วจจต จตส มคเคสญาณ’’นตอาทส วย ปยชชมาเนป, ตฏฐานยตเต สต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒

‘‘ภาสต วา กโรต วา, ปฬยกโขต ม วท, วจจตต วจน’’นตอาทส วย อปปยชชมาเนป สพพธาตห ปโร โหตฯ กตถจ ปน ปาฬปปเทเส นามสส อปปยตตตตา ปฐมปรสปโยคตโถ ทรนโพโธ ภวต, ยถา ‘‘ทกข เต เวทยสสาม, ตตถ อสสาสยนต ม’’นตฯ ตถา ห เอตถ ‘‘ปาทา’’ต ปาฐเสโส, ตสม ทกขสาสนาโรจเน วตต อวสหนวเสน กลมนต ม เทวสส อโภ ปาทา อสสาเสนต, วสสฏโฐ กเถหต ม วทถาต อธปปาโย จ ภวตฯ

อธปปาโย สทพโพโธ, ยสมา วชชต ปาฬย; ตสมา อปฏฐห คณเห, คร ครมต วทฯ

ตตรมาน ภธาตาธการตตา ภธาตวเสน นทสสนปทานฯ โส ปรภวต, เต ปรภวนต, ปรภวต, ปรภวนตฯ สปตโต อภภวยเต, สพพา วตยา’นภยเต, อภภวยเต, อนภยเตตฯ ยตถ สตป นามสส สาธกวาจกตเต อปจจตตวจนตตา อาขยาตปเทน ตลยาธกรณตา น ลพภต, ตตถ กมมวาจก ปจจตตวจนภต ตลยาธกรณปท ปฏจจ ปฐมปรสาทโย ตโย ลพภนตฯ ต ยถา? ปรภวยยเต ปรโส เทวทตเตน, ปรภวยยเส ตว เทวทตเตน, ปรภวยยมเห มย อกสเลห ธมเมหฯ เอตถ ปนท วจน น วตตพพ ‘‘นนทนต ตณหมาสน’นตอาทส สตป นามสส กมมวาจกตเต อปจจตตวจนตตา อาขยาตปเทน ตลยาธกรณตา น ลพภตต ปฐมปรสปปตต น สยา’’ตฯ กสมาต เจ? ‘‘นนทนต ตณหมาสน’’นตอาทส ‘‘ชนา’’ต อชฌาหรตพพสส สาธกวาจกสส นามสส สทธมาขยาตปเทน ตลยาธกรณภาวสส อจฉตตตาฯ เอวมตตรตราป นโยฯ

มชฌมปรโส อาขยาตปเทน ตลยาธกรเณ สาธกวาจเก วา กมมวาจเก วา ปจจตตวจนภเต ตมหสทเท ปยชชมาเนป, ตฏฐานยตเต สต อปปยชชมาเนป สพพธาตห ปโร โหตฯ ตว อตภวส, ตมเห อตภวถ, อตภวส, อตภวถฯ ตว ปรภวยเส เทวทตเตน, ตมเห ปรภวยวเหฯ ยตถ สตป ตมหสททสส สาธกวาจกตเต อปจจตตวจนตตา อาขยาตปเทน ตลยาธกรณตา น ลพภต, น ตตถ มชฌมปรโส โหตฯ อตเร ปน ทเว โหนต กมมวาจก ปจจตตวจนภต ตลยาธกรณปท ปฏจจฯ ต ยถา? ตยา อภภวยเต สปตโต, ตยา อภภวเย อหฯ

อตตมปรโส อาขยาตปเทน ตลยาธกรเณ สาธกวาจเก วา กมมวาจเก วา ปจจตตวจนภเต อมหสทเท ปยชชมาเนป, ตฏฐานยตเต สต อปปยชชมาเนป สพพธาตห ปโร โหตฯ อห ปรภวาม, มย ปรภวาม, ปรภวาม, ปรภวามฯ อห ปรภวยยาม อกสเลห ธมเมห , มย ปรภวยยาม, ปรภวยยาม, ปรภวยยามฯ ยตถ สตป อมหสททสส สาธกวาจกตเต อปจจตตวจนตตา อาขยาตปเทน ตลยาธกรณตา น ลพภต, น ตตถ อตตมปรโส โหตฯ อตเร ปน ทเว โหนต กมมวาจก ปจจตตวจนภต ตลยาธกรณปท ปฏจจฯ ต ยถา? มยา อนภวยเต สมปตต, มยา อภภวยเส ตวฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓

เอว ยตถ ยตถ สาธกวาจกาน วา กมมวาจกาน วา นามาทน ปจจตตวจนภตาน อาขยาตปเทห ตลยาธกรณตเต ลทเธ ตตถ ตตถ ปฐมปรสาทโย ลพภนต, ตสมา นามาทน ปจจตตวจนภตาน ตลยาธกรณภาโวเยว ปฐมปรสาทนมปปตตยา การณฯ

ทวนน ตณณ วา ปรสานเมกาภธาเน ปโร ปรโส คเหตพโพฯ เอตถ เอกาภธาน นาม เอกโต อภธาน เอกกาลาภธานญจฯ ตญจ โข จสททปโยเคเยว, อจสททปโยเค ภนนกาลาภธาเน ตคคหณาภาวโตฯ ‘‘ตมเห อตถกสลา ภวถ, มยมตถกสลา ภวาม’’ อจเจวมาทโย ตปปโยคาฯ ตตถ ตมเห อตถกสลา ภวถ – อจเจตสม โวหาเร ‘‘โส จ อตถกสโล ภวต, ตวญจ อตถกสโล ภวส, ตมเห อตถกสลา ภวถา’’ต เอว ทวนนเมกาภธาเน ปโร ปรโส คเหตพโพฯ ‘‘มยมตถกสลา ภวาม’’ อจเจตสม ปน ‘‘โส จ อตถกสโล ภวต, อหญจ อตถกสโล ภวาม, มยมตถกสลา ภวามา’’ต วา ‘‘ตวญจ อตถกสโล ภวส, อหญจ อตถกสโล ภวาม, มยมตถกสลา ภวามา’’ต วา เอวมป ทวนนเมกาภธาเน ปโร ปรโส คเหตพโพฯ ‘‘โส จ อตถกสโล ภวต, ตวญจ อตถกสโล ภวส, อหญจ อตถกสโล ภวาม, มยมตถกสลา ภวามา’’ต วา ‘‘โส จ อตถกสโล ภวต, เต จ อตถกสลา ภวนต, ตวญจ อตถกสโล ภวส, ตมเห จ อตถกสลา ภวถ, อหญจ อตถกสโล ภวาม, มยมตถกสลา ภวามา’’ต วา เอว ตณณเมกาภธาเน ปโร ปรโส คเหตพโพฯ

อปโรป อตถนโย วจจต – ‘‘ตวญจ อตถกสโล ภวส, โส จ อตถกสโล ภวต, ตมเห อตถกสลา ภวถา’’ต วา ‘‘อหญจ อตถกสโล ภวาม, โส จ อตถกสโล ภวต, มยมตถกสลา ภวามา’’ต วา อมนา นเยน อเนกปปเภโท อตถนโยฯ เอว เสสาส วภตตส ปญจมสตตมยาทส ปโรปรโส คเหตพโพฯ สพเพส จ กรยาปเทส พวหตถวาจเกส พหวจนนเตส , น ปน พหวจนนเตสป เอกสสตตโน วาจเกส ครกาตพพสเสกสสตถสส วาจเกส จ กรยาปเทสฯ เอตถ โจทนาสนทปนโย อมา คาถา –

‘‘ตวญจ ภวส โส จาป, ภวต’’จจาทภาสเน; ‘‘ตมเห ภวถ’’ อจจาท, ปโรโปโส กถ สยา?;

‘‘อห ภวาม โส จาป, ภวต’’จจาทภาสเน; ‘‘มย ภวาม’’อจจาท, อตตโม จ กถ สยา?;

เอตถ จ วจจเต –

ปจฉา วตโต ปโร นาม, สญญาย ปฏปาฏยา; เอว ปน คเหตพโพ, ปโรปรสนามโกฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔

ปฐมมหา ปโร นาม, มชฌโม อตตโมป จ; มชฌมมหา ปโร นาม, อตตโม ปรโส รโตฯ

เอว ต คหณญเหตถ, โวหารสสานโลมก; โทโส ตทนโลมมห, คหณสม น วชชตฯ

‘‘ตวญจ ภทเท สข โหห, เอโส จาป มหามโค’’; อต ปาโฐ ยโต ทฏโฐ, ตสมา เอว วเทมเสฯ

‘‘ตมเห ทเว สขตา โหถ’’, อจจตโถ ตตถ ทสสต; เอวปยย นโย วตโต, อตตโนมตยา มมฯ

อตตโนมต กญจาป, กถตา สพพทพพลา; ตถาป นยมาทาย, กถตตตา อโกปยาฯ

‘‘ธมเมน รชช กาเรนต, รฏฐา ปพพาชยตถ ม; ตวญจ ชานปทา เจว, เนคมา จ สมาคตา’’ฯ

‘‘อหญจ มททเทว จ, ชาลกณหาชนา จโภ; อญญมญญ โสกนทา, วสาม อสสเม ตทา’’ฯ

เอตา คาถาป เอตสส, อตถสส ปน สาธกา; ตาส วตตนเยเนว, อตโถ สปากโฏ สยา; เอว วญญห วญเญยย, พหนา ภาสเตน กฯ

อากาเรน มนาเปน, กถเน เยน เกนจ; น วรชฌต เจ อตโถ, ต ปมาณ สธมตฯ

ปรสตตยโต เอโส, ปโรปรสนามโก; นปลพภต ปจเจก, ตทนโตคธโตว ยฯ

ปาฏวตถาย โสตน, โวหารตเถส สพพโส; วส อลพภมาโนป, ลพภมาโนว อทธโฏฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕

สงเขปโตเปตถ ปรสปปวตต เอว อปลกขตพพา ‘‘อมหวจนตเถ อตตโม, ตมหวจนตเถ มชฌโม, อญเญส วจนตเถ ปฐโม’’ตฯ

ตยาทน ปรสสญญา, ยสมา วตตา ตโต อท; ตพพนตาขยาตก เญยย, ปรสปรทปกฯ

เอว สพพถาป อาขยาตกสส กาลการกปรสปรทปนตา วตตาฯ

กรยาลกขณนต เอตถ กถ อาขยาตกสส กรยาลกขณตา เวทตพพา?

ลกขยต กรยาเยต, กรยา วา อสส ลกขณ; กรยาลกขณตา เอว, เวทตพพา ตถา ห จฯ

‘‘คจฉต’’จจาทก สตวา, กรยาสนทปน ปท; ‘‘อาขยาตก’’นต ธเรห, อาขยาตญญห สญญตฯ

ลกขณ โหต นามสส, ยถา สตวาภธานตา; กรยาภธานตา เอว, อาขยาตสเสว ลกขณฯ

อตถโต ปน เอตสส, กรยาวาจกตา อธ; ลกขณ อต วญเญยย, ลกขณญญห ลกขตฯ

‘‘ก กโรส’’ต ปฏฐสส, ‘‘ปจาม’’จจาทนา ‘‘อห’’; ปฏวาจาย ทาเนน, กรยาวาจกตา มตาฯ

เอวมาขยาตกสส กรยาลกขณตา เวทตพพา; อทาน กาเลส วภตตปปวตต เอว เวทตพพา –

ปจจปปนนมห กาลสม, วตตมานา ปวตตต; อาสฏฐาณาปนตเถส, ปจจปปนนมห ปญจมฯ

ปจจปปนเน ปรกปปา-นมตยตเถส สตตม; อปปจจกเข อตตมห, ปโรกขา สมปวตตตฯ

หยโย ปภต กาลสม, อตตมห ปวตตต;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖

ปจจกเข วา อปจจกเข, หยยตตน นรตตตาฯ

อชชปปภต กาลสม, อตตมห ปวตตต; ปจจกเข วา อปจจกเข, สมเปชชตนวหยาฯ

อนาคเต ภวสสนต, กาลสม สมปวตตต; กรยาตปนนมตตมห, ตเต กาลาตปตตกา; อนาคเตป โหตต, นรตตญญห ภาสตาฯ

เอว กาเลส วภตตปปวตต ญตวา เย เต สตตนเตส วจตตา สวสทวปลตขณพทธวสยภตา ปโยคา ทสสนต, เตส ปาฏวมจฉนเตห ตยาทกกเมน วจจมานา กรยาปทมาลา สลลกขตพพา – ภวต, ภวนตฯ ภวส, ภวถฯ ภวาม, ภวามฯ ภวเต, ภวนเตฯ ภวเส, ภววเหฯ ภเว, ภวามเหฯ อย อญญโยคาทรหตา กรยาปทมาลาฯ

ทสสนต จ สตตนเตส อตถสมภเวป อญญโยคาทรหตาน กรยาปทานฯ เสยยถท? ‘‘สพเพ สงขารา อนจจาต, ยทา ปญญาย ปสสตฯ ย ม ภณส สารถฯ อญญ เสปณณ คจฉาม’’ อจเจวมาทน เอตสสตถสส ปรทปนยา กรยาปทมาลาฯ

เอตถ ตวโธ กรยาปเทส โยโค ตโยโค, มโยโค, อญญโยโค จฯ ตตถ มชฌมปรสา ตโยควเสน คเหตพพา, อตตมปรสา มโยควเสนฯ ปฐมปรสา อญญโยควเสนฯ ตยาทนเมตถ ปฏปาฏยา อย อนคต –

อญญโยเคน ปฐมา, ตโยเคน ต มชฌมา; มโยเคนตตมา โหนต, คเหตพพา วภาวนาฯ

โสตน ปโยเคส โกสลลตถ อญญโยคาทสหตมปรมป กรยาปทมาล วทาม – โส ภวต, เต ภวนตฯ ตว ภวส, ตมเห ภวถฯ อห ภวาม, มย ภวามฯ โส ภวเต, เต ภวนเตฯ ตว ภวเส, ตมเห ภววเหฯ อห ภเว, มย ภวามเหฯ อย อญญโยคาทสหตา กรยาปทมาลาฯ

ทสสนต จ สตตนเตส อญญโยคาทสหตานป กรยาปทานฯ เสยยถท? ‘‘ยปาย เทว กมาโร สปปตฏฐตปาโท, อทมปมสส มหาปรสสส มหาปรสลกขณ ภวต, ตสสมาน สตต รตนาน ภวนตฯ โย ทนธกาเล ตรต, ตรณเย จ ทนธต, ตวส อาจรโย มม, อหมป ทฏฐกาโมสม, ปตร เม อธาคต’’ อจเจวมาทน เอตสสตถสส ปรทปนยา กรยาปทมาลาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗

โย ตมหสทเทน วตตพเพ อตเถ นปตต, น ปน โหต ตมหตถวาจโก, เนโส สทโท กรยาปทสส ตโยคสหตตต สาเธต, อญญทตถ อญญโยคสหตตตญเญว สาเธตฯ โย จ อมหสทเทน วตตพเพ อตเถ นปตต, น ปน โหต อมหตถวาจโก, น โสป สทโท กรยาปทสส มโยคสหตตต สาเธต, อญญทตถ อญญโยคสหตตตญเญว สาเธตฯ

ตตร ตมหสทเทน ตาว วตตพพตเถ – ‘‘น ภว เอต ปญญตถ, สวราชสส ทสสนฯ มายสมา สมคคสส สงฆสส เภทาย ปรกกมฯ อธ ภนเต ภควา ปสกล โธวต’’ต อจเจวมาทโย ปโยคาฯ อมหสทเทน ปน วตตพพตเถ ‘‘อปาล ต มหาวร, ปาเท วนทต สตถโนฯ สาวโก เต มหาวร, สรโณ วนทต สตถโน’’ต จ อจเจวมาทโย ปโยคาฯ อทเมตถปลกขตพพ ‘‘ตว ตมเห อห มย’’นต อตถทปก ตโยค มโยคโต อญโญ อญญตถทปโน ปโยโคเยว อญญโยโค นาม, ตตถ ปฐมปรโส ภวตตฯ

ยชเชว ‘‘สพพายส กฏมตปปมาณ, ปคคยห โส ตฏฐส อนตลกเขฯ เอส สตวา ปสทาม, วโจ เต อสสตตมา’’ตอาทส กถฯ เอตถ ห มชฌมตตมปรสสมภโวเยว ทสสต, น ต ปฐมปรสสมภโวต? วจจเต – ‘‘สพพายส กฏมตปปมาณ, ปคคยห โส ตฏฐส อนตลกเข’’ตอาทส ‘‘โส’’ตอาทกสส นามสททสส ตมห’มหสททสสตถวาจกสทเทห‘‘ตฏฐส’’ตอาทน สยาทยนตาน ปทาน ทสสนโต อจจนตมชฌาหรตพเพห สมานาธกรณตตา ตคคณภตตตา จ มชฌมตตมปรสสมภโว สมธคนตพโพฯ อทเสส ปโยเคส สยาทยนตาน ทสสนวเสน อวชชมานานป อชฌาหรตพพาน ‘‘ตวมห’’มจจาทน ปทาน ภวนตฯ กตถจ ปน ปรปณณาน ทสสนต ‘‘สาตว วงกมนปปตตา, กถ มทท กรสสสฯ โส อห วจรสสาม, คามา คาม ปรา ปร’’นต อจเจวมาทสฯ

อาขยาตกสส กรยาลกขณตตา อลงคเภทตตา จ ตณณ ลงคาน สาธารณภาวปรทปนตถ อปรมป กรยาปทมาล วทาม –

ปรโส ภวต, กญญา ภวต, จตต ภวต, ปรสา ภวนต, กญญาโย ภวนต, จตตาน ภวนตฯ โภ ปรส ตว ภวส, โภต กญเญ ตว ภวส, โภ จตต ตว ภวส, ภวนโต ปรสา ตมเห ภวถ, โภตโย กญญาโย ตมเห ภวถ, ภวนโต จตตาน ตมเห ภวถฯ อห ปรโส ภวาม, อห กญญา ภวาม, อห จตต ภวาม, มย ปรสา ภวาม, มย กญญาโย ภวาม, มย จตตาน ภวามฯ

เอส นโย อตตโนปเทส, เสสวภตตน สพพปเทสปฯ อยมาขยาตกสส ตณณ ลงคาน สาธารณภาวปรทปน กรยาปทมาลาวฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๘

วตตญเหต นรตตปฏเก ‘‘กรยาลกขณมาขยาตกมลงคเภท’’มตฯ ตตร อลงคเภทมต โก อตโถ? อตถปมนปสกาน อวเสสตโถ วจจเต ‘‘อลงคเภท’’มตฯ ยถา ‘‘ปรโส คจฉต, กญญา คจฉต, จตต คจฉต’’ตฯ จตธา อททฏฐกรยาปเทส ยถา ‘‘ภวต’’ต อการานนตรตยนตปท คเหตวา ‘‘ภวต ภวนต ภวส’’ตอาทนา กรยาปทมาลา สพพถา กตา, เอว ‘‘อพภวต’’จจาทนป อการานนตรตยนตปทาน คเหตวา ‘‘อพภวต อพภวนต อพภวส’’ตอาทนา กรยาปทมาลา สพพถา กาตพพาฯ ‘‘โภต สมโภต’’ตอาทน ปน โอการานนตรตยนตปทาน, ‘‘ภาเวต วภาเวต’’ตอาทน จ เอการานนตรตยนตปทาน คเหตวา ปาฬนยานสาเรเนว ปทมาลา กาตพพา, นยธ วตตนยานสาเรนฯ อทเสส ห ฐาเนส ทรนโพธา กรยาปทคตฯ อโต ลพภมานวเสน กรยาปทมาลา กาตพพาฯ น ห โลเก โลกยา สพเพ ธาตสทเท ปจเจก สพเพหป ฉนนวตยา วจเนห โยเชตวา วทนต, เอว อวทนตานมป เนส กถา อปรปณณา นาม น โหต, ตสมา วชเชตพพฏฐาน วชเชตวา ยถาสมภว ปทมาลา กาตพพาฯ เอว ปญจมยาทสป วภตตสฯ อย วตตมานวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

อโต ปฏฐาย ปน ยถททฏฐปทาเนว ปรณาเมตวา ปรณาเมตวา ปญจมยาทน มาตกาภาเวน คเหตพพานฯ อทาน ปน ตโยคาทสหตาสหตวเสน ทวธา กรยาปทมาลาโย ทสเสสสาม กวจาเทสวเสน สมภตาน จ รปนตราน โสตน สขธารณตถญเจว ปรสปปโยเค อสมโมหตถญจฯ

ภวต, ภวนตฯ ภวาห, ภว, ภวถฯ ภวาม, ภวามฯ ภวต, ภวนตฯ ภวสส, ภววโหฯ ภเว, ภวามเสฯ โส ภวต, เต ภวนตฯ ตว ภวาห, ภว, ตมเห ภวถฯ อห ภวาม, มย ภวามฯ โส ภวต, เต ภวนตฯ ตว ภวสส, ตมเห ภววโหฯ อห ภเว, มย ภวามเสฯ อย ปญจมวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

ภเวยย, ภเว, ภเวยยฯ ภเวยยาส, ภเวยยาถฯ ภเวยยาม, ภเวยยาม, ภเวมฯ ภเวถ, ภเวรฯ ภเวโถ, ภเวยยาวโหฯ ภเวยย, ภเวยยามเห อต วา, โส ภเวยย, ภเว, เต ภเวยยฯ ตว ภเวยยาส, ตมเห ภเวยยาถฯ อห ภเวยยาม, มย ภเวยยาม, ภเวมฯ โส ภเวถ, เต ภเวรฯ ตว ภเวโถ, ตมเห ภเวยยาวโหฯ อห ภเวยย, มย ภเวยยามเห อต วาฯ อย สตตมวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

พภว, พภวฯ พภเว, พภวตถฯ พภว, พภวมหฯ พภวตถ, พภวเรฯ พภวตโถ, พภววโหฯ พภว, พภวมเห อต วา, โส พภว, เต พภวฯ ตว พภเว, ตมเห พภวตถฯ อห พภว, มย พภวมหฯ โส พภวตถ, เต พภวเรฯ ตว พภวตโถ, ตมเห พภววโหฯ อห พภว, มย พภวมเห อต วาฯ อย ปโรกขาวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๙

อภวา, อภวฯ อภโว, อภวตถฯ อภว, อภวมหาฯ อภวตถ, อภวตถฯ อภวเส, อภววหฯ อภว, อภวมหเส อต วา, โส อภวา, เต อภวฯ ตว อภโว, ตมเห อภวตถฯ อห อภว, มย อภวมหาฯ โส อภวตถ, เต อภวตถฯ ตว อภวเส, ตมเห อภววหฯ อห อภว, มย อภวมหเส อต วาฯ อย หยยตตนวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

อภว, อภวฯ อภโว, อภวตถฯ อภว, อภวมหาฯ อภวา, อภวฯ อภวเส, อภววหฯ อภวห, อภวมเห อต วา, โส อภว, เต อภวฯ ตว อภโว, ตมเห อภวตถฯ อห อภว, มย อภวมหาฯ โส อภวา, เต อภวฯ ตว อภวเส, ตมเห อภววหฯ อห อภว, มย อภวมเห อต วาฯ อย อชชตนวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

เอตถ ปนชชตนยา อวจนสส อสมาเทสวเสน ภวตโน รปนตรานป เวทตพพานฯ เสยยถท? เต ภวส, สมพภวส, ปภวส, ปราภวส, สมภวส, ปาตภวส, ปาตพภวส, อมาน อกมมกปทานฯ ปรภวส, อภภวส, อธภวส, อตภวส, อนภวส, สมนภวส, อภสมภวสฯ

‘‘อธโภส’’นต รปมป, ยสมา ทสสต ปาฬย; ตสมา ห นยโต เญ ยย, ‘‘ปรโภส’’นตอาทกฯ

ตตราย ปาฬ – ‘‘เอววหารญจาวโส ภกข รปา อธโภส, น ภกข รเป อธโภส’’ตฯ อมาน สกมมกปทาน, เอวมชชตนยา อวจนสส อสมาเทสวเสน ภวตโน รปนตราน ภวนตฯ อปจ

‘‘อนวภ’’ อตรปมป, อชชตนยา ปทสสต; ตสมา ห นยโต เญยย, ‘‘อชฌภ’’จจาทกมป จฯ

ตตราย ปาฬ – โส เตน กมเมน ทว สมกกม, สขญจ ขฑฑารตโย จ อนวภตฯ ตตถ อนวภต อน อภต เฉโทฯ อนต อปสคโคฯ อภต อาขยาตกปทนต ทฏฐพพฯ

ภวสสต, ภวสสนตฯ ภวสสส, ภวสสถฯ ภวสสาม, ภวสสามฯ ภวสสเต, ภวสสนเตฯ ภวสสเส, ภวสสวเหฯ ภวสส, ภวสสามเห อต วา, โส ภวสสต, เต ภวสสนตฯ ตว ภวสสส, ตมเห ภวสสถฯ อห ภวสสาม, มย ภวสสามฯ โส ภวสสเต, เต ภวสสนเตฯ ตว ภวสสเส, ตมเห ภวสสวเหฯ อห ภวสส, มย ภวสสามเห อต วาฯ อย ภวสสนตวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

อภวสสา, อภวสสสฯ อภวสเส, อภวสสถฯ อภวสส, อภวสสามหาฯ อภวสสถ, อภวสสสฯ อภวสสเส, อภวสสวเหฯ อภวสส, อภวสสามหเส อต วา, โส อภวสสา, เต อภวสสสฯ ตว อภวส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๐

เส, ตมเห อภวสสถฯ อห อภวสส, มย อภวสสามหาฯ โส อภวสสถ, เต อภวสสสฯ ตว อภวสสเส, ตมเห อภวสสวเหฯ อห อภวสส, มย อภวสสามหเส อต วาฯ อย กาลาตปตตวภตตวเสน กรยาปทมาลานทเทโสฯ

โวหารเภทกสเลน สพทธนา โย, กจจายเนน กถโต ชนสาสนตถ; ตยาทกกโม ตทนค กรยาปทาน, กตวา กโม ภวตธาตวเสน วตโตฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

ภวตโน กรยาปทมาลาวภาโค นาม

ทตโย ปรจเฉโทฯ

๓. ปกณณกวนจฉย

อโต ปร ปวกขาม, ปกณณกวนจฉย; สปปโยเคส อตเถส, วญญน ปาฏวตถยาฯ

ตตถ อตถทธาโร, อตถสททจนตา, อตถาตสยโยโค, สมานาสมานวเสนวจนสงคโห, อาคมลกขณวเสน วภตตวจนสงคโห, กาลวเสน วภตตวจนสงคโห, กาลสงคโห, ปกรณสสนทนา, วตตมานาทน วจนตถวภาวนา จาต นวธา วนจฉโย เวทตพโพฯ

อตถทธาเร ตาว สมานสตกปทานมตถทธารณ กรสสามฯ เอตถาขยาตปทสญญตาน โภตสทท ภเวสททานมตโถ อทธรตพโพฯ ตถา เหเต นามกปทสญญเตห อปเรห โภตสทท ภเวสทเทห สมานสตกาป อสมานตถา เจว โหนต อสมานวภตตกา จฯ สาสนสมญห เกจ สททา อญญมญญ สมานสตกา สมานาป อสมานตถา อสมานปวตตนมตตา อสมานลงคา อสมานวภตตกา อสมานวจนกา อสมานนตา อสมานกาลกา อสมานปทชาตกา จ ภวนตฯ

เตสมสมานตถตเต ‘‘สพพญห ต ชรต เทหนสสตฯ อปปสสตาย ปรโส, พลพทโทว ชรตฯ สนโต ตสโตฯ ปห สนโต น ภรตฯ สนโต อาจกขเต มนฯ สนโต สปปรสา โลเกฯ สนโต สวชชมา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๑

นา โลกสม’’นต เอวมาทโย ปโยคาฯ เอตถ ชรตสทททวย ยถาสมภว นวภาวาปคมวฑฒนวาจกฯ สนโตสททปญจก ยถาสมภว ปรสสมปปตตสมาโนปสนโตปลพภมานวาจกนต ทฏฐพพฯ

อสมานปวตตนมตตตเต ปน ‘‘อกตญญ มตตทพภ, อสสทโธ อกตญญจา’’ตเอวมาทโยฯ เอตถ จ อกตญญสทททวย กตากตาชานนชานนปวตตนมตต ปฏจจ สมภตตตา อสมานปวตตนมตตกนต ทฏฐพพฯ

อสมานลงคตเต ‘‘สข โหต ปญจสข สกโก เทวานมนโทฯ ตวญจ ภทเท สข โหหฯ ยตถ สา อปฏฐโต โหตฯ มาตา เม อตถ, สา มยา โปเสตพพา’’ต เอวมาทโยฯ เอตถ สขสทททวย สาสทททวยญจ ปมตถลงควเสน อสมานลงคนต ทฏฐพพฯ

อสมานวภตตกตเต ‘‘อาหาเร อทเร ยโตฯ ยโต ปชานาต สเหตธมม’’นต เอวมาทโยฯ เอตถ ยโตสทททวย ปฐมาปญจมวภตตสหตตตา อสมานวภตตกนต ทฏฐพพฯ

อสมานวจนกตเต อเม ปโยคา –

‘‘ยาย มาต ภโต โปโส, อม โลก อเวกขต; ตมป ปาณทท สนต, หนต กทโธ ปถชชโน’’ต

อาทส หนตสทโท เอกวจโนฯ

‘‘อเม นน อรญญสม, มคสงฆาน ลททกา; วากราห ปรกขปป, โสพภ ปาเตตวา ตาวเท; วกโกสมานา ตพพาห, หนต เนส วร วร’’นตฯ

อาทส ปน พหวจโนฯ ‘‘สลวา วตตสมปนโนฯ เอถ ตมเห อายสมนโต สลวา โหถฯ สนโต ทนโต นยโต พรหมจารฯ สนโต หเว สพภ ปเวทยนตฯ มหาราชา ยสสส โสฯ จตตาโร มหาราชา’’ต เอวมาทส สลวาสททาทโย เอกวจนพหวจนกาฯ

อสมานนตตเต ปน ยตถ สมานสตกาน อสมานวภตตกตต วา อสมานวจนตต วา อปลพภตฯ เตเยว ปโยคาฯ ต ยถา? ‘‘สต สมปชาน, สต ธมโม, สนโต ทนโต, สนโต สปปรสา’’ อจเจวมาทโยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๒

อสมานกาลตเต ‘‘นน เต สต พราหมณ ภญญมาเน, เทวา น อสสนต ปรสปรกกมสสฯ เต ชนา ปารมสสนต, มจจเธยย สทตตร’’นต เอวมาทโยฯ เอตถ อสสนตสทททวย วตตมานาภวสสนตกาลวเสน อสมานกาลนต ทฏฐพพฯ วตตมานาภวสสนตวภตตวเสน ปน อสมานวภตตกนตปฯ

อสมานปทชาตกตเต ‘‘สย สมาหโต นาโค, สย อภญญาย กมททเสยยฯ ปเถ ธาวนตยา ปต, เอกส อชน กตวา, ปาเทส สรสา ปตฯ คร จณโฑรณ ปต’’ต เอวมาทโยฯ เอตถ สยสทททวย นามนปาตวเสน ปตสททตตย นามาขยาโตปสคควเสน อสมานปทชาตกนต ทฏฐพพฯ

อมนา นเยน สพพตถ วตถาเรตพพฯ เอว สาสนสม เกจ สททา อญญมญญ สมานสตกา สมานาป อสมานตถา อสมานปวตตนมตตา อสมานลงคา อสมานวภตตกา อสมานวจนกา อสมานนตา อสมานกาลกา อสมานปทชาตกา จ ภวนตฯ เอตาทเสส สทเทส โย กรยาปทตต ปกาเสต, น โส นามกปทตตฯ โย จ นามกปทตต ปกาเสต, น โส กรยาปทตตฯ เอว สนเตป สตสามญญโต เอกตเตน คเหตวา อตถทธาโร กรณโยต ยถาวตตกรยาปทาน นามปเทห สมานสตกาน โภตสทท ภเว สททานมตถทธาร วทามฯ

กถ? โภตสทโท กตตโยเค กรยาปท, กรยาโยเค นามกปท, ตสมา โส ทวส อตเถส วตตต กรยาปทตเถ นามกปทตเถ จฯ ตตถ กรยาปทตเถ วตตมานวเสน, นามกปทตเถ ปนาลปนวเสนฯ กรยาปทตเถ ตาว ‘‘เอโก โภต’’, นามกปทตเถ ‘‘มา โภต ปรเทเวส’’ฯ อตรท วจจต –

ภาเว นามปทตเถ จ, อาลปนวเสสเต; อเมส ทวส อตเถส, โภตสทโท ปวตตตฯ

ภเวสทโท ปน ‘‘ภวาม’’ตมสส วตตมานาวภตตยตตสส สททสสตเถป วตตตฯ ‘‘ภวาม’’ตมสส ปญจมวภตตยตตสส สททสส อาณตยาสสนตเถสป วตตตฯ ‘‘ภเวยยาม’’ตมสส สตตมวภตตสหตสส สททสส อนมตปรกปปตเถสป วตตตฯ ตตรท ปฐมตถสส สาธก อาหจจวจน –

‘‘เทวาน อธโก โหม, ภวาม มนชาธโป; รปลกขณสมปนโน, ปญญาย อสโม ภเว’’ตฯ

อย ปน สพเพส เตสมตถาน สาธกา อมหาก คาถารจนา –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๓

‘‘สข ภวต เอโส จ, อหญจาป สข ภเว; สข ภวต เอโส จ, อหญจาป สข ภเวฯ

อมาย พทธปชาย, ภวนต สขตา ปชา; ภเว’หญจ สขปปตโต, สามจโจ สห ญาตภฯ

สข ภเวยย เอโส จ, อหญจาป สข ภเว; สข ภเวยย เจ เอโส, อหญจาป สข ภเว’’ตฯ

อจเจว –

วตตมานาย ปญจมย, สตตมยญจ วภตตย; เอเตส ตส ฐาเนส, ภเวสทโท ปวตตตฯ

เอกธา วตตมานาย, ปญจมสตตมส จ; ทเวธา ทเวธาตมสสตถ, ปญจธา ปรทปเยฯ

ทเวธา วา วตตมานาย-มาทปรสวาจโก; อตโถ ‘‘ภเว’’ต เอตสส, ‘‘ภวต’’ตปยชชตฯ

อทาน ปน เอตสส, วตตสสตถสส สาธก; เอตถ ปาฬปปเทส ต, อาหรสส สณาถ เมฯ

โก’ย มชเฌสมททสม, อปสส ตรมายเห; ก ตว อตถวส ญตวา, เอว วายมเส ภสฯ

นสมม วตต โลกสส, วายามสส จ เทวเต; ตสมา มชเฌสมททสม, อปสส ตรมายเหฯ

อสส ปรมคาถาย, ‘‘อายเห’’ตปทสส ห; ‘‘อายหต’’ต อตโถต, วญญาตพโพ วภาวนาฯ

วภตตยา วปลลาส-วเสนาย สมรโต; วตตมาเน สตตมต, ตสเสการวเสน วาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๔

ปจฉมาย จ คาถาย, ‘‘อายเห’’ตปทสส ต; ‘‘อายหาม’’ต อตโถต, สททตถญญ วภาวเยฯ

ตถา ‘‘ภเว’’ตเอตสส, วตตมานาวภตตย; ‘‘ภวต’’ต, ‘‘ภวาม’’ต, จตถ ทเวธา วภาวเยฯ

เอววเธส อญเญส, ปาเฐสป อย นโย; เนตพโพ นยทกเขน, นยสาครสาสเนฯ

เอวมย ภเวสทโท ปญจส ฉส วา กรยาปทตเถส ปวตตตฯ ตถา สตตมวภตยนตนามกปทสส วทธสสารกมมภวปปตตภวสงขาเตส อตเถสปฯ ตถา ห ‘‘อภเว นนทต ตสส, ภเว ตสส น นนทต’’ตอาทส วทธมหฯ ‘‘ภเว วจรนโต’’ตอาทส สสาเรฯ ‘‘ภเว โข สต ชาต โหต, ชาตปจจยา ชรามรณ’’นตอาทส กมมภเวฯ ‘‘เอว ภเววชชมาเน’’ตอาทส อปปตตภเวต ทฏฐพพฯ อมนา นเยน ภธาตโต นปผนนาน อญญโตป อญเญส กรยาปทาน ยถาสมภวมตโถ อทธรตพโพฯ

อาขยาตตถมหเม อตถา, น ลาตพพา กทาจน; อตถทธารวเสเนเต, อทธฏา นามโต ยโตฯ

อทเมตถ สงเขปโต อตถทธารนยนทสสนฯ

อตถสททจนตาย ปน เอวมปลกเขตพพ – ‘‘ภวนเต, ปราภวนเต, ปราภเว’’อจจาทโย คจฉต คจฉ คจฉโตสททาทโย วย วเสสสททา, น ยาจโนปตาปนตถาทวาจโก นาถตสทโท วย, น จ ราชเทวตาทวาจโก เทวสทโท วย สามญญสททาฯ เย เจตถ วเสสสททา, เต สพพกาล วเสสสททาวฯ เย จ สามญญสททา, เตป สพพกาล สามญญสททาวฯ

ตตร คจฉตตอาทน วเสสสททตา เอว ทฏฐพพา – คจฉตต เอก นามปท, เอกมาขยาตฯ ตถา คจฉนต เอก นามปท, เอกมาขยาตฯ คจฉโตต เอโก กตนโต, อปโร รฬหสทโทฯ สตป วเสสสททตเต สทสตตา สตสามญญโต ตพพสย พทธ นปปาเทต วนาว’ตถปปกรณสททนตราภสมพนเธนฯ ตถา ห สททนตราภสมพนเธน ‘‘คจฉต ปตฏฐต’’นต วตเต สตตมยนต นามปทนต วญญายตฯ ‘‘คจฉต ตสโส’’ต วตเต ปนาขยาตนตฯ ตถา ‘‘ส คจฉ น นวตตต’’ต วตเต ปฐมนต นามปทนต วญญายตฯ ‘‘คจฉ ปตตนเวทโก’’ต วตเต อาขยาตนต วญญายตฯ ‘‘คจฉโต หยโต ปตโต’’ต วตเต กตนโตต วญญายตฯ ‘‘คจฉโต ปณณปปผาน ปตนต’’ต วตเต รกขวาจโก รฬหสทโทตฯ อต วเสสสททาน อาขยาตนามาน นามาขยาเตห สมานสตกาน อตถาภสมพนธาทส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๕

โย โกจ อตถวเสสญาปโก สมพนโธ อวสสมจฉตพโพฯ เอว ‘‘คจฉต’’ตอาทน อาขยาตนามตตาทวเสน ปจเจก ฐตาน เอเกกตถวาจกาน วเสสสททตา ทฏฐพพาฯ

‘‘นาถต เทโว’’ตอาทน ปน อาขยาตนามาน นามาขยาเตห อสมานสตกาน อเนกตถวาจกาน สามญญสททตา เอว ทฏฐพพาฯ อตถสมพนธาทส ห วนา เยน เกนจ สมพนเธน ‘‘นาถต’’ต วตเต ‘‘ยาจต’’ต วา ‘‘อปตาเปต’’ต วา ‘‘อสสรย กโรต’’ต วา ‘‘อาสสต’’ต วา อตโถ ปฏภาต, ตถา ‘‘เทโว’’ต วตเต ‘‘เมโฆ’’ต วา ‘‘อากาโส’’ต วา ‘‘ราชา’’ต วา ‘‘เทวตา’’ต วา ‘‘วสทธเทโว’’ต วา อตโถ ปฏภาตฯ ยทา ปน สททนตราภสมพนเธน ‘‘นาถต สปปฏปตต’’นต วตเต ตทา ‘‘นาถต’’ต กรยาปทสส ‘‘ยาจต’’ต อตโถ วญญายต, ‘‘นาถต สพพกเลเส’’ต วตเต ‘‘อปตาเปต’’ต อตโถ วญญายตฯ ‘‘นาถต สกจตเต’’ต วตเต ‘‘อสสรย กโรต’’ต อตโถ วญญายตฯ ‘‘นาถต โลกสส หต’’นต วตเต ‘‘อาสสต’’ต อตโถ วญญายตฯ ตถา ‘‘เทโว คชชต’’ต วตเต ‘‘เทโว’’ต นามปทสส ‘‘เมโฆ’’ต อตโถ วญญายตฯ ‘‘วทโธ วคตวลาหโก เทโว’’ต วตเต ‘‘อากาโส’’ต อตโถ วญญายตฯ ‘‘ปวต เทโว ปานย’’นต วตเต ‘‘ราชา’’ต อตโถ วญญายตฯ ‘‘เทโว เทวกายา จวต อายสงขยา’’ต วตเต ‘‘เทวตา’’ต อตโถ วญญายตฯ ‘‘เทวาตเทโว สตปญญลกขโณ’’ต วตเต ‘‘วสทธเทโว’’ต อตโถ วญญายตฯ อมนา นเยน อญเญป สามญญสททา ญาตพพาฯ

สพพเมต ญตวา ยถา อตโถ สทเทน, สทโท จตเถน น วรชฌต, ตถาตถสททา จนตนยาฯ ตตรท อปลกขณมตต จนตาการนทสสน – ‘‘อตถกสลา ภวนเต’’ต วา ‘‘กจจาน ภวนเต’’ต วา วตเต ‘‘ภวนเต’’ต อท ‘‘ภวนต’’ตมนา สมานตถมาขยาตปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ภวนเต ปสสาม’’ต วา ‘‘อจฉาม’’ต วา วตเต อปโยคตถว นามปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ภวนเต ชเน ปสสต’’ต วา ‘‘กาเมต’’ต วา วตเต ปจจตโตปโยคตถวนตาน ทเว นามปทานต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘โจรา ปราภวนเต’’ต วตเต ‘‘ปราภวนเต’’ต อท ‘‘ปราภวนต’’ตมนา สมานตถมาขยาตกปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ปราภวนเต ชนา อจฉนต อมตตาน’’นต วตเต ‘‘ปราภวนเต’’ต อมาน อปโยคปจจตตตถวนตาน ทเว นามปทานต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘เอโส ปราภเว’’ต วตเต ‘‘ปราภเว’’ต อท ‘‘ปราภเวยยา’’ตมนา สมานตถมาขยาตปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘เอเต ปราภเว โลเก, ปณฑโต สมเวกขยา’’ต วตเต ‘‘ปราภเว’’ต อท อปโยคตถว พหวจน นามปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ปราภเว สต’’ต วตเต ภาวลกขณภมมตเถกวจนก นามปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ตมเห เม ปสาทา สมภเว’’ต วตเต ‘‘สมภเว’’ต อท ‘‘สมภวถา’’ตมนา สมานตถมาขยาตปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘เอห ตว สมภววเห’’ต วตเต ‘‘สมภววเห’’ต อท สมภวาย นาม อตถยา วาจก อตถลงค สาลปน นามกปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๖

‘‘เอห ตว สมภววเหปตฏฐต’’นต วตเต สมภวนามกสส ปรสสส วาจก ปลลงค ภมมวจนนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ

‘‘วรโณ พรหมเทโว จ, อเหส อคคสาวกา; สมภโว นามปฏฐาโก, เรวตสส มเหสโน’’ต –

ห ปาฬฯ ‘‘ธมมา ปาตภวนเต’’ต วตเต ‘‘ปาตภวนเต’’ต อท ‘‘ปาตภวนต’’ตมนา สมานตถ สนปาตมาขยาตปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ปาต ภวนเต ชเน’’ต วตเต ‘‘เต ชเน ภว รกขต’’ต อตถวาจกาน อาขยาตกตนตสพพนามกปทานต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ปาตภวเส ตว คเณห’’ต วตเต ‘‘ปาตภวเส’’ต อท ‘‘ปาตภวส’’ตมนา สมานตถมาขยาตปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ปาตภวเส คเณ โย ตว’’นต วตเต ‘‘ปาตภวาห อตตโน คณเหต ตว’’นต อตถวาจกานนปาตยตตาขยาตนามปทานต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘อหมตตโน คเณห ปาตภเว’’ต วตเต ‘‘ปาตภเว’’ต อท ‘‘ปาตภวาม’’ตมนา สมานตถ สนปาตมาขยาตปทนต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ ‘‘ม ปาต ภเว อท ปญญกมม’’นต วตเต ‘‘ม รกขต สสาเร อท ปญญกมม’’นต อตถวาจกาน อาขยาตนามปทานต เอวมตโถ จ สทโท จ จนตนโยฯ อมนา นเยน สพพตถ ยถารหมตถสททา จนตนยาฯ ตตถ สมานสตกาน เกสญจ สททาน ‘‘น เตส โกฏเฐ โอเปนตฯ น เตส อนตรา คจเฉฯ สตต โว ลจฉว อปรหานเย ธมเม เทเสสสาม, อเม เต เทว สตตโว, ตวญจ อตตมสตตโว’’ตอาทส สมานสตกาน วย อจจารณวเสโส อจฉนโยฯ อจจารณวเสเส ห สต ปทาน ปรพยตตาน, ปเทส ปรพยตเตส อตโถ ปรพยตโต โหต, อตถปรคคาหกาน อตถาธคโม อกจโฉ โหต, สปรสทธาทาสตเล ปฏพมพทสสน วย, โส จ คหตปพพสงเกตสส อตถสมพนธาทส อญญตรสม ญาเตเยว โหต, น อตรถาฯ วตตญเหต โปราเณห –

‘‘วสยตตมนาปนนา, สททา เนวตถโพธกา; น ปทมตตโต อตเถ, เต อญญาตา ปกาสกา’’ตฯ

ยททเมตถ วตตมมเหห ‘‘อจจารณวเสโส อจฉนโย’’ตฯ อตรายมจจารณวเสสทปน คาถา สหตถปปกาสนนยทานคาถายฯ

‘‘น เต ส โกฏเฐ โอเปนต’’, อต ปาเฐ สเมธโส; ปท ‘‘น เต’’ต ฉนทตวา, ‘‘ส โกฏเฐ’’ต ปเฐยย เวฯ

‘‘ส น โอเปนต โกฏเฐ เต, ภกข’’ต อตถมรเย; เอวมเมส อญเญส, ปาเฐสป อย นโยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๗

อถ ย ปนทมป วตต ‘‘เกสญจ’’ต, ต กมตถ? ‘‘คจฉต ปตฏฐต, คจฉต ตสโส, ภวนเต ปสสาม, อตถกสลา ภวนเต, วทนต เอกโปกขรา, วทนต ปฏวทต’’ตอาทส สมานสตกานมจจารณวเสโส น ลพภตต ทสสนตถฯ ตสมา อทเมตถ สลลกเขตพพ – ยตถ สมานสตกานมจจารณวเสโส ลพภต อตถวเสโส จ ปทาน วภาควเสน วา อวภาควเสน วา, ตตถ ปโยเค สมานสตกเมกจจ ปท วจฉนทตวา อจจาเรตพพฯ เสยยถท? ‘‘เหต เหตสมปยตตกาน ธมมาน ตสมฏฐานานญจ รปาน เหตปจจเยน ปจจโยฯ โส เตน สทธ ภาสต, โสเตน วยหตฯ ภวนเต ชเน ปสสต, ภวนเต ปสสาม’’ต เอวมาทโย ปโยคาฯ เอตถ ‘‘เหต’’ต อสก วจฉนทตวา ‘‘เหตสมปยตตาน’’นต อจจาเรตพพฯ ตถา ‘‘โส’’ต วจฉนทตวา ‘‘เตน สทธ’’นต อจจาเรตพพฯ ‘‘ภว’’นต วจฉนทตวา ‘‘เต ชเน’’ต อจจาเรตพพฯ

เสส ปน สมานสตก วจฉนทตวา น อจจาเรตพพฯ อวจฉนทนยสมญห ฐาเน วจฉนทตวา ปฐตสส อตโถ ทฏโฐ โหตฯ เอว ปทวภาคาวภาควเสน สมานสตกานมตถจจารณวเสโส เวทตพโพฯ เอตถ ห ‘‘โส เตนา’’ตอาทส ทวปทตถคคหณ วภาโค, เอกปทตถคคหณมวภาโคต อธปเปโตฯ เอตถ จ วส ววตถตาน อสมานสตกาน เอกโต กตวา สมานสตกภาวปรกปปน อตถนตรวญญาปนตถญเจว อจจารณวเสสทสสนตถญจฯ น ห เอตาน ‘‘สปโป สปโป’’ตอาทส วย เอกสม เยวตเถ สมานสตกานฯ เอว สนเตป เอกชฌกรเณน ลทธ สมานสตเลส คเหตวา อตถนตรวญญาปนตถ อจจารณวเสสทสสนตถญจ ‘‘สมานสตกาน’’ต วตตานฯ เอส นโย อญญตราป อทเสส ฐาเนสฯ อทเมตถ สลลกเขตพพ –

ยตถ สมานสตกาน อฏฐารสากาเรส เยน เกนจ อากาเรน อตถวเสโส ลพภต, วจฉนทตวา ปน อจจารเณ สททวลาโส น โหต, อตโถ วา ทฏโฐ โหต, น ตาทเสส ปโยเคส สมานสตกาน ปทาน วจฉนทตวา อจจาเรตพพานฯ ตตร กตเมน จากาเรน อตถวเสสลาโภ ภวต? ปทาน วภาควเสน วา อวภาควเสน วา อกขรสนนธานวเสน วา ปทสนนธานวเสน วา ปทกขรสนนธานวเสน วา วจฉาวเสน วา กมมปปวจนยวเสน วา ภยโกธาทส อปปนเนส กถตาเมฑตวจนวเสน วา คณวาจกสททสส ทวรตตวเสน วา กรยาปทสส ทวรตตวเสน วา สหตาปทจเฉทวเสน วา อคารวตถปรทปนวเสน วา นรนตรตถปรทปนวเสน วา นนรนตรตถปรทปนวเสน วา ‘‘ปนปปน’’มจจตถปรทปนวเสน วา อปมาเน อว สททวเสน วา อตสทท ปฏจจ สททปทตถวาจกตถปรทปนวเสน วา ตถาปวตตจตตปรทปนวเสน วาต อเมสฏฐารสากาเรส, วตถารโต ปน ฉพพสาย อากาเรส ตโต วาธเกส เยน เกนจ อากาเรน อตถวเสสลาโภ ภวตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๘

เอตถ ปทาน ตาว วภาควเสน วา อวภาควเสน วา สมานสตกานมตถวเสสลาเภ ‘‘สา น สงคต ปาเลต, อภกกโม สาน ปญญายตฯ มา โน เทว อวธ, มาโน มยห น วชชต’’ต เอวมาทโย ปโยคาฯ

อกขรสนนธานวเสน ปน อตถวเสสลาเภ ‘‘สนเตห มหโต หโตฯ สงคา สงคามช มตต, ตมห พรม พราหมณฯ ทาฐ ทาฐส ปกขนท, มญญมาโน ยถา ปเรฯ สพพาภภว สรสาสรสา นมามฯ ภมโต อฏฐตา ยาว, พรหมโลกา วธาวตฯ อจจ อจจมโต โลเก, ฑยหมานมห เตชสา’’ต เอวมาทโย ปโยคาฯ

ปทสนนธานวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘อาโป อาโปคตฯ ราชราชมหามตตาทโย, สโข’โลกสส โลกสส, การโก ญาณจกขโท, นราปเท ปเท นนโน, อนนตญาณ กรณาลย ลย, มลสส พทธ สสมาหต หตฯ นมาม ธมม ภวสวร วร, คณากรญเจว นรงคณ คณ’’นต เอวมาทโย ปโยคาฯ

ปทกขรสนนธานวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘ปมาณรหต หต, สทธตโถ สพพสทธตโถ, ตโลกมหโต หโตฯ อปคนตวาน สมพทโธ, อท วจนมพรว’’ต เอวมาทโย ปโยคาฯ ตตรมา อกขรสนนธานาทส อธปปายวญญาปนโย คาถา –

มหโตอต สททมหา, มกาโร เจ วเวจโต; สทโท นรตถโก เอตถ, ‘‘อกขร’’นต วเท พโธฯ

เญยยา อกขรโยเคน, ‘‘สนเตห มหโต หโต’’; อจจาทส สรปาน, โหต อตถวเสสตาฯ

อปสคคา นปาตา จ, ยญจญญ อตถโชตก; เอกกขรมป วญญห, ต ‘‘ปท’’นต สมรตฯ

ปทาน สนนธานญจ, ปทกขรานเมว จ; สมาเส ลพภมานตต, สนธาย ลปต มยาฯ

วจฉาวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘คาเม คาเม สต กมภา, คาโม คาโม รมณโย’’ต เอวมาทโย ปโยคาฯ เอตถ ห วจฉาวเสน สพเพป คามา ปรคคหตาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๓๙

นานาธกรณาน ต, วตตเมกกขณมห ยา; อจฉโต พยาปต อจฉา, สา วจฉาต ปกตตตาฯ

กมมปปวจนยวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘รกข รกข ปต วชโชตเต จนโท, รกข รกข ปร วชโชตเต จนโท’’ต ปโยคา, รกขาน อปร อปร วชโชตเตต อตโถฯ

ภยโกธาทส อปปนเนส กถตาเมฑตวจนวเสน ปน อตถวเสสลาเภ อเม ปโยคา – ภเย ตาว ‘‘โจโร โจโร, สปโป สปโป’’อจจาทโยฯ โกเธ ‘‘วสล วสล, จณฑาล จณฑาล, วชฌ วชฌ, ปหร ปหร’’อจจาทโยฯ ปสสาย ‘‘สาธ สาธ สารปตต, อภกกนต ภนเต อภกกนต ภนเต’’อจจาทโยฯ ตรเต ‘‘อภกกม วาเสฏฐ อภกกม วาเสฏฐ, คจฉ คจฉ, ลนาห ลนาห’’อจจาทโยฯ โกตหเล ‘‘อาคจฉ อาคจฉ’’อจจาทโยฯ อจฉรเย ‘‘อโห พทโธ อโห พทโธ’’อจจาทโยฯ หาเส ‘‘อโห สข อโห สข, อโห มนาป อโห มนาป’’อจจาทโยฯ โสเก ‘‘กห เอกปตตก กห เอกปตตก’’อจจาทโยฯ ปสาเท ‘‘ภวสสนต วชช ภวสสนต วชช’’อจจาทโยฯ เอว ภยโกธาทส อปปนเนส กถตาเมฑตวจนวเสน อตถวเสสลาโภ ภวตฯ เอตถ ปน อตถนตราภาเวป ทฬหกมมวเสน ปทานมตถโชตกภาโวเยว อตถวเสสลาโภฯ

ภเย โกเธ ปสสาย, ตรเต โกตหล’จฉเร; หาเส โสเก ปสาเท จ, กเร อาเมฑต พโธฯ

จสทโท อวตตสมจจยตโถ, เตน ครหาอสมมานาทน สงคโห ทฏฐพโพฯ ‘‘ปาโป ปาโป’’ตอาทส ห ครหายฯ ‘‘อภรปก อภรปกา’’ตอาทส อสมมาเนฯ ‘‘กวาย อพลพโล วยา’’ตอาทส อตสยตเถ อาเมฑต ทฏฐพพฯ คณวาจกสส ทวรตตวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘กณโห กณโห จ โฆโร จา’’ต เอวมาทโยฯ ‘‘กณโห กณโห’’ต ห อตว กณโหต อตโถฯ กรยาปทสส ทวรตตวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘ธเม ธเม นาตธเม’’ต เอวมาทโยฯ ตตถ ธเม ธเมต ธเมยย โน น ธเมยยฯ นาตธเมต ปมาณาตกกนต ปน น ธเมยยฯ สหตาปทจเฉทวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘นรานรา, สราสรา, กตากตกสลากสลวสย วปปฏสารากาเรน ปวตต อนโสจน กกกจจ’’นต เอวมาทโยฯ เอตถ ปน วญญน ปรมโกสลลชนนตถ สโลก รจยาม –

หตาหตา หตหต, อานภาเวน เต ชน; ปวราปวราหจจ, ภวามา’นามยา มยนตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๐

อคารวตถปรทปนวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘ตวตว เปสญญกลหวคคหววาทา’’ต เอวมาทโยฯ นรนตรตถปรทปนวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘ทวเส ทวเส ปรภญชต’’ต เอวมาทโยฯ นนรนตรตถปรทปนวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘ขเณ ขเณ ปต อปปชชต’’ต เอวมาทโยฯ ‘‘ปนปปน’’มจจตถปรทปนวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘มห มห ภายยเต กมาเร’’ต เอวมาทโยฯ อปมาเน อวสททวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘ราชา รกขต ธมเมน, อตตโนว ปช ปช’’นต เอวมาทโยฯ อตสทท ปฏจจ สททปทตถวาจกตตปรทปนวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘พทโธ พทโธต กถยนโต, โสมนสส ปเวทย’’นต เอวมาทโยฯ ตถาปวตตจตตปรทปนวเสน อตถวเสสลาเภ ‘‘พทโธ พทโธต จนเตนโต, มคค โสเธมห ตทา’’ต เอวมาทโยฯ เอว อทเสส ปโยเคส สมานสตกปท วจฉนทตวา น อจจาเรตพพฯ วจฉนทตวา ห อจจารเณ สต สททวลาโส น ภวต, กตถจ ปน ‘‘กตากตากสลากสลวสย’’นต เอวมาทส วจฉนทตวา อจจารตสส อตโถ ทฏโฐ โหต, ตสมา วจฉนทตวา น อจจาเรตพพ , เอกาพทธเยว กตวา อจจาเรตพพฯ อต สมานสตเกส วนจฉโย ฉพพสาย อากาเรห อธเกห จ มณเฑตวา ทสสโตฯ

ยสมา ปน สมานสตเกส วนจฉเย ทสสเต อสมานสตเกสป วนจฉโย ทสเสตพโพ โหต, ตสมา ตมป ทสเสสสาม – ยตถ นคคหตมหา ปราการโลโปป ปาโฐ ปญญายต, สโยคพยญชนสส วสโยคตตมปฯ เตส ปโยเคส นคคหตปท อนนตรปเทน สทธ เอกาพทธเยว กตวา อจจาเรตพพฯ กตมาน ตาน? ‘‘สเจ ภตโต ภเวยยาห-สา’ชโว ครหโต มมฯ ปปผ’สา อปปชชฯ ขยมตต น นพพาน’ส คมภราทวาจโต’’ต เอวมาทโยฯ เอตถ ห ‘‘สเจ ภตโต ภเวยยาห’’นตอาทนา วจเฉทมกตวา อนนตเร ทวส คาถาปเทส อนตรภตาน ทวนน สมานสตกปทาน เอกโต อจจารณมว อนนตรปเทห สทธ เอกาพทธจจารณวเสน ‘‘สเจ ภตโต ภเวยยาห-สา’ชโว ครหโต มมา’’ตอาทนา อจจาเรตพพฯ เอวรโปเยว ห อจจารณวเสโส สกเลหป โปราเณห วญญห อนมโต อจจารโต จ ‘‘อสส อาชโว ครหโต มม, อสสา อปปชช, อสส คมภราทวาจโต’’ตเอวมาทอตถปปฏปาทนสสานรปตตาฯ

ยตถ ปน ยาทเส อจจารเณ กรยมาเน อตโถ ปรพยตโต โหต, เตส ปโยเคส กวจ จสทท ปนสททาทโยคฏฐาเน อสก วจฉนทตวา ปทมจจาเรตพพฯ เสยยถท? ‘‘วาฬา จ ลปสกขราฯ อจจนตสนตา ปน ยา, อย นพพานสมปทา, ‘‘อท ทกข’’นต วาจ ภาสโต ‘‘อท ทกข’’นต ญาณ ปวตตตต? อามนตาฯ อต จ ทนต จ ทต จ ขนต จ ญาณ ปวตตตต? น เหว วตตพเพ’’ต เอวมาทโย ปโยคาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๑

เอเตส ห ปฐมปโยเค ‘‘วาฬา จา’’ต อสก วจฉนทตวา ‘‘ลปสกขรา’’ต อจจาเรตพพฯ ตตถ ลปสกขราต สกขรสทสมธรวจนาฯ ชาตกฏฐกถาย ปน ‘‘นรตถกวจเนห สกขรา วย มธรา’’ต วตต, ตสมาตร พหพพหตปปรสวเสน ทวธา สมาโส ทฏฐพโพ ‘‘ลปา สกขรา วย ยาส ตา ลปสกขรา, ลเปห วา สกขรา วยาต ลปสกขรา’’ตฯ

ทตยปโยเค ‘‘อจจนตสนตา ปน’’อต อสก วจฉนทตวา ‘‘ยา’’ต อจจาเรตพพฯ ยา ปน อย นพพานสมปทา อจจนตสนตาต ห อตโถฯ

ตตยปโยเค อต จ ทนต จ ทต จ ขนต จาต เอเตส จตส ฐาเนส อการญจ ทการญจ ทการญจ ขการญจ อสก วจฉนทตวา ตทนนตร ต จ สททา อจจาเรตพพาฯ

เอตถ ห อวจฉนทตวา อจจารเณ สต อญญถา คเหตพพตตา อตโถ ทฏโฐ ภวตฯ กถ? อทเสส ฐาเนส อวจฉนทตวา อจจารเณ สต อตสทโท เอวนต อตถวาจโก นปาโต สยา, สนธวเสน ปน อการตถวาจโก รฬหสทโท น สยาฯ ทนตสทโท ทมนตโถ สยา, ทการวาจโก น สยาฯ ทตสทโท นรตถโก สยา, ทการวาจโก น สยาฯ ขนตสทโท ขมนตโถ สยา, ขการวาจโก น สยาฯ ตสมา อการ ทการ ทการ ขการาน อสก วจฉนทตพพานฯ

เอตถ ห ออต ทอต ทอต ขอตตอาทนา สหตาปทจเฉโท เวทตพโพ, ปรภตสส จ อการสส โลโปฯ น ปเนตถ อท วตตพพ ‘‘สรปสราน วสเย ปรภตสส สรปสรสส โลโป น โหต, ปพพสรสเสว โลโป โหต ตตรายนต เอตถ วยา’’ต ‘‘อกลาสโน วณณปเถ ขณนตา, อทงคเณ ตตถ ปป อวนท’’นต ปาฬย สรปปรสรสส โลปทสสนโตฯ ตถา ห อฏฐกถาจรเยห ‘‘ปวทธ อาป ปป’’นต อตโถ สวณณโตฯ ตสมา ‘‘อต จา’’ต เอตถาป ออต จาต เฉท กตวา ทวส อกาเรส ปรสส อการสส โลโป กาตพโพ, น ปพพสสฯ

ปพพสมญห อการวาจเก อกาเร นฏเฐ สต นปาตภเตน อตสทเทน อการสงขาโต อตโถ น วญญาเยยย, นปาตภตสส ปน อตสททสส อกาเร นฏเฐป โส อตโถ วญญายเตว ‘‘เทวทตโตต เม สต’’นต เอตถ เทวทตตปทตโถ วยฯ ตสมา อตสททสส ปรภตสส อการสเสว โลโป กาตพโพ, น ปพพสส อการวาจกสส อการสสฯ กจจายเน ปน เยภยยปปวตต สนธาย อสรปสรโต ปรสเสว อสรปสรสส โลโป วตโต, น สรปสรโต ปรสส สรปสรสสฯ มหาปเทสสตเตห วา สรปสส ปรสรสส โลโป วตโตต ทฏฐพพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๒

‘‘อนตรา จ ราชคห อนตรา จ นาฬนท’’นตอาทส ปน จสททาทโยคฏฐาเนป สต วจฉนทตวา ปท น อจจาเรตพพฯ ยตถ จ อาคมกขราทน ทสสนต, เตส ปโยเคส ปพพปทาน วจฉนทตวา น อจจาเรตพพาน, อาคมกขรวนเตห ปรปเทห สทธเยว อจจาเรตพพานฯ เสยยถท? ‘‘นกขตตราชารว ตารกานฯ ภควา เอตทโวจ’’อจเจวมาทโย ปโยคาฯ ยตถ เยส วส วส สมพนโธ ทสสต, อตโถ จ ยชชต, ตตถ ตาน อตถานรป วจฉนทตวา อจจาเรตพพานฯ เสยยถท? ‘‘นหาเน อสสกก อกาส, อสสกกมป อกาส ยาคยา ขาทนเย ภตตสม’’ อจเจวมาทโย ปโยคาฯ เอตถ ห ‘‘นหาเน อสสกก อกาส’’ต วจฉนทตวา ‘‘อสสกกมป อกาส ยาคยา ขาทนเย ภตตสม’’นต อจจาเรตพพฯ เอวญห สต น เกวล โส ภกข นหาเนเยว อสสกก อกาส, อถ โข ยาคยาป ขาทนเยป ภตตสมมป อสสกก อกาสต อตถปปกาสเน สมตโถ ภวต, อฏฐานปปยตโต สมจจยตถวาจโก อปสทโทฯ

ยตถ ปน เยสมตเรน วา อตเรน วา เอเกกปเทน อภยปเทห วา สมพนโธ ทสสต สเหวตถยตตยา, ตตถ ตาน ยถารห วจฉนทตวา อจจาเรตพพานฯ เสยยถท? ‘‘โส ธมม เทเสตอาทกลยาณ มชเฌกลยาณ ปรโยสานกลยาณ สาตถ สพยญชน เกวลปรปณณ ปรสทธ พรหมจรย ปกาเสตฯ ปฏจจสมปปาท โว ภกขเว เทเสสสาม, ต สณาถ สาธก มนสกโรถฯ อชฌตต สมปสาทน เจตโส เอโกทภาว’’นต เอวมาทโย ปโยคาฯ ตตรมา อธปปายวญญาปกา คาถา –

ธมมสทเทน วา พรหม-จรยสทเทน วา ปท; โยเชตวา อรเย วญญ, ‘‘สาตถ สพยญชน’’นตทฯ

‘‘สาธก’’นต ปท วญญ, ‘‘สณาถา’’ต ปเทน วา; ตถา ‘‘มนสกโรถ’’, อต วตตปเทน วา; อรเย โยชยตวาน, อภเยห ปเทห วาฯ

เอกเมเกน สมพนโธ, สมพนโธ อภเยห วา; ทสสตต วชาเนยย, สทธเมวตถยตตยาฯ

นตตโนมตยา เอโส, อตโถ เอตถ มยา รโต; ปพพาจรยสหาน, นย นสสาย เม รโตฯ

เอววเธส อญเญส, ปาเฐสป อย นโย; เนตพโพ นยทกเขน, สาสนตถคเวสนาฯ

อตถานรปโต สทท, อตถ สททานรปโต;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๓

จนตยตวาน เมธาว, โวหเร น ยถา ตถาตฯ

อยเมตถ อตถสททจนตาฯ

อตถาตสยโยเค เอว อปลกเขตพพ – ภธาตอตถาตสยโยคโต วฑฒเน ทฏฐา ‘‘เอกมนต นสนโน โข มหานาโม ลจฉว อทาน อทาเนส ‘ภวสสนต วชช ภวสสนต วชช’ต’’ อต วา ‘‘อหเมว ทสยา ภนหตา, รญโญ มหาปตาปสสา’’ต วา ‘‘เวทา น ตาณาย ภวนตทสส, มตตททโน ภนหโน นรสสา’’ต วา ‘‘ภนหจจ กต มยา’’ต วา เอว วฑฒเน ทฏฐาฯ

วจนสงคเห เอว อปลกเขตพพ – วตตมานาย วภตตยา ปรสสปท มชฌมปรสพหวจน ปญจมยา ปรสสปเทน มชฌมปรสพหวจเนน สทสฯ ตมเห ภวถฯ

วตตมานปญจมน ปรสสปเท อตตมปรสจตกเก เอกวจน เอกวจเนน, พหวจนมป พหวจเนน สทสฯ อห ภวาม, มย ภวามฯ

วตตมานาย อตตโนปท มชฌมปรเสกวจน หยยตตนชชตนน อตตโนปเทห ทวห มชฌมปรเสกวจเนห สทส กตถจ วณณสมทายวเสน กญจ วเสส วชเชตวา, เอส นโย อตตรตราป โยเชตพโพฯ ตว ภวเส, อท วตตมานาย รปฯ ตว อภวเส, อท หยยตตนชชตนน รปฯ

วตตมานาย อตตโนปท อตตมปรเสกวจน ปญจมยา อตตโนปเทนตตมปรเสกวจเนน จ ปโรกขาย ปรสสปเทน มชฌมปรเสกวจเนน จาต ทวห วจเนห สทสฯ อห ภเว, อท วตตมานปญจมน รปฯ ตว พภเว, อท ปโรกขาย รปฯ

วตตมานาย อตตโนปท อตตมปรสพหวจน ปโรกขชชตนน อตตโนปเทห ทวห อตตมปรสพหวจเนห สทสฯ มย ภวามเห, อท วตตมานาย รปฯ มย พภวมเห, อท ปโรกขาย รปฯ มย อภวมเห, อทมชชตนยา รปฯ

ปญจมยา อตตโนปท มชฌมปรสพหวจน ปโรกขาย อตตโนปเทน มชฌมปรสพหวจเนน สทสฯ ตมเห ภววโห, อท ปญจมยา รปฯ ตมเห พภววโห, อท ปโรกขาย รปฯ

ปโรกขาย ปรสสปท ปฐมปรสพหวจน หยยตตนยา ปรสสปเทน ปฐมปรสพหวจเนน จ อชชตนยา อตตโนปเทน ปฐมปรสพหวจเนน จาต ทวห วจเนห สทสฯ เต พภว, อท ปโรกขาย รปฯ เต อภว, อท หยยตตนชชตนน รปฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๔

ปโรกขาย ปรสสปท มชฌมปรสพหวจน อตตโนปเทน ปฐมปรเสกวจเนน จ หยยตตนยา ปรสสปเทน มชฌมปรสพหวจเนน จ อตตโนปเทน ปฐมปรเสกวจเนน จ อชชตนยา ปรสสปเทน มชฌมปรสพหวจเนน จาต จตห วจเนห สทสฯ ตมเห พภวตถ, โส พภวตถ, อมาน ปโรกขาย รปานฯ ตมเห อภวตถ, โส อภวตถ, อมาน หยยตตนยา รปานฯ ตมเห อภวตถ, อทมชชตนยา รปฯ

ปโรกขาย ปรสสปท อตตมปรเสกวจน หยยตตนยา ปรสสปเทนตตมปรเสกวจเนน จ อชชตนยา อตตโนปเทนตตมปรเสกวจเนน จาต ทวห วจเนห สทสฯ อห พภว, อท ปโรกขาย รปฯ อห อภว, อท หยยตตนชชตนน รปฯ

ปโรกขาย ปรสสปท อตตมปรสพหวจน หยยตตนยา ปรสสปเทนตตมปรสพหวจเนน สทสฯ มย พภวมห, อท ปโรกขาย รปฯ มย อภวมห, อท หยยตตนยา รปฯ

ปโรกขาย อตตโนปทอตตมปรเสกวจน หยยตตนยา อตตโนปเทนตตมปรเสกวจเนน จ อชชตนยา ปรสสปเทนตตมปรเสกวจเนน จาต ทวห วจเนห สทสฯ อห พภว, อท ปโรกขาย รปฯ อห อภว, อท หยยตตนชชตนน รปฯ

หยยตตนยา ปรสสปท ปฐมปรเสกวจน อชชตนยา อตตโนปเทน ปฐมปรเสกวจเนน สทสฯ โส อภวาฯ

หยยตตนยา ปรสสปท มชฌมปรเสกวจน อชชตนยา ปรสสปเทน มชฌมปรเสกวจเนน สทสฯ ตว อภโวฯ

ภวสสนตยา ปรสสปท มชฌมปรสพหวจน กาลาตปตตยา ปรสสปเทน มชฌมปรสพหวจเนน อตตโนปเทน ปฐมปรเสกวจเนน จาต ทวห วจเนห สทสฯ ตมเห ภวสสถ, อท ภวสสนตยา รปฯ ตมเห อภวสสถ, โส อภวสสถ, อมาน กาลาตปตตยา รปานฯ

ภวสสนตยา อตตโนปท มชฌมปรเสกวจน กาลาตปตตยา อตตโนปเทน มชฌมปรเสกวจเนน สทสฯ ตว ภวสสเส, อท ภวสสนตยา รปฯ ตว อภวสสเส, อท กาลาตปตตยา รปฯ

ภวสสนตยา อตตโนปท มชฌมปรสพหวจน กาลาตปตตยา อตตโนปเทน มชฌมปรสพหวจเนน สทสฯ ตมเห ภวสสวเห, อท ภวสสนตยา รปฯ ตมเห อภวสสวเห, อท กาลาตปตตยา รปฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๕

ภวสสนตยา อตตโนปท อตตมปรเสกวจน กาลาตปตตยา ปรสสปเทนตตมปรเสกวจเนน สทสฯ อห ภวสส, อท ภวสสนตยา รปฯ อห อภวสส, อท กาลาตปตตยา รปฯ เสสาน สพพาสมฏฐนน วภตตน วจนาน อญญมญญ วสทสานต ทฏฐพพฯ ภวนต จตร –

วตตมานาปญจมส, ถทวย สมทรต; ‘‘ตมเห ภวถ’’อจจตร, อทาหรณก ทวธาฯ

มทวย มทวยญเจว, ตาส วตต ทวธา ทวธา; ‘‘ภวาม’’ต ‘‘ภวามา’’ต, เจตถ รปาน นททเสฯ

วตตมานกหยยตต-นชชตนวภตตส; เสตตย ‘‘ภวเส ตว’’นต, วตตมานาวภตตโต; ‘‘อภวเส’’ต หยยตต-นชชตนวภตตโตฯ

วตตมานาปญจมกา-ปโรกขาส วภตตส; เอตตย ลปต ตตถ, อาโท ทวนน วเสน ตฯ

ชญญา ‘‘อห ภเว’’ต ‘‘ตว, พภเว’’ต ปโรกขโต; วตตมานาปโรกขชช-ตนส ตส สททตฯ

มเหตตย กมโต รป, มยสททวเสสย; ‘‘สมภวามเห พภวมเห, อภวมเห’’ต นททเสฯ

ปญจมกาปโรกขาส, วโหทวย รปเมตถ ห; ‘‘ภววโห พภววโห’’ต, ตมเหสททวเสสยฯ

ปโรกขมห วา หยยตต-นชชตนวภตตส; อตตย ‘‘เต พภว’’ต, รป ชญญา ปโรกขโต;

หยยตตนชชตนโต, ชญญา ‘‘เต อภว’’อตฯ

ปโรกขมห วา หยยตต-นชชตนวภตตส; สททต ตถสโยค- ปญจก อต นททเสฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๖

พภวตถทวย ตตถ, รป ชญญา ปโรกขช; พวหตเตกตตโต วตต, มชฌมปฐมวหยฯ

อภวตถทวย เญยย, หยยตตนวภตตช; พวหตเตกตตโต วตต, มชฌโม ปฐโม จ โส; ‘‘อภวตถา’’ตท รป, อชชตนวภตตชฯ

ตญจ โข พหกตตมห, ตมเหสทเทน โยชเย; ปโรกขาวหยหยยตต-นชชตนส กตตตฯ

อตย ตตถ อาทย, ‘‘พภว’’รปมรต; ทวนน อภวรป, อหสทเทน โยชเยฯ

ปโรกขกาหยยตตน-วเสน มหทก ‘‘มย; พภวมห อภวมห’’, อต รปทวย กมาฯ

ปโรกขาวหยหยยตต-นชชตนวภตตส; อตย ต ตห รป, ‘‘พภว’’นต ปโรกขช; ‘‘อภว’’นตตราส ต, อหสททยตาขลฯ

หยยตตนชชตนส, อาทวย มตเมตถ ห; ‘‘อภวา’’ อต เอกตเต, รป ปฐมโปรสฯ

หยยตตนชชตนส, โอทวย วตตเมตถ ต; ‘‘อภโว’’อต เอกตเต, รป มชฌมโปรสฯ

ภวสสนตยกาลาต-ปตตส ทวส ภาสต; พวหตเต พหเอกตเต, สสโยค สสถตตยฯ

‘‘ตมเห ภวสสถ’’จเจต, ภวสสนตยโต มต; ‘‘อภวสสถ ตมเห’’ต, ‘‘อภวสสถ โส’’ต จ; กาลาตปตตโต วตต, เอตญห วจนทวยฯ

ภวสสนตยกาลาต-ปตตส สมทรต;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๗

มชฌมปรสฏฐาเน, สสโยค สสเสยคฯ

‘‘ภวสสเส ตว’’มจเจต, ‘‘ตว อภวสสเส’’ต จ; อมาน ต ปโยคาน, ตตถ วญญ ปกาสเยฯ

สสวเหทวย เสน ยต, สสทวยญจ จตกกก; อทมป กถต ทวส, ยถารตวภตตสฯ

‘‘ภวสสวเห’’ต พวหตเต, ภวสสนตกมชฌโม; พวหตเต ‘‘อภวสสวเห’’, กาลาตปตตมชฌโมฯ

‘‘ภวสส’’ อต เอกตเต, ภวสสนตกมตตโม; ‘‘อภวสส’’นต เอกตเต, กาลาตปตตกตตโมฯ

อต วตตาน วตเตห, วจเนห สมานต; ยนเต’กจเจห ต สพพ, เอกตาลสธา ฐตฯ

เสสาน ปญจปญญาส, อสมานาน สพพถา; เอต นย คเหตวาน, วเท สพพตถ สมภวาตฯ

อยเมตถ สมานาสมานวเสน วจนสงคโหฯ

อาคมลกขณวเสน วภตตวจนสงคเห เอว อปลกเขตพพ –

ภวสสนตปโรกขชช-ตนกาลาตปตตส; นจจ กวจ กวจา’นจจ, อการาคมน ภเวฯ

อการาคมน ตญห, ปโรกขาย วภตตย; พวหตเต มชฌมฏฐาเน, พวหตเต จตตเม สยา; ปรสสปท สนธาย, อท วจนมรตฯ

อตตเมกวโจ จาป, เนตสส อตตโนปเท; โหตต อวคนตพพ, ภวสสนตมห สพพโสฯ

หยยตตนชชตนก-กาลาตปตตส ปน;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๘

อการาคมน โหต, สพพโส อต ลกขเยฯ

อชชตนมห พวหตเต, มชฌเม อตตเม ตถา; พวหตตมห อกาเรน, อการาคมน ภเวฯ

อการาคมน นจจ, กาลาตปตตย ภเว; อการาคมน ตตถ, อเนกนตกมรตฯ

อการาคมนเยว, หยยตตนย ปกาสต; ปโรกขาย ภวสสนตย-ญจกาโรเยว ทสสตฯ

อการาคมนญเจว, อการาคมนมป จ; อชชตนกกาลาต-ปตตส ปน ทสสตฯ

ตส เสสวภตตส, นา’การตตยมรต; วตตมานาย ปญจมย, สตตมยนต สพพโสฯ

อกาเรเนว สหตา, ทเว ภวนต วภตตโย; สตต ทวาทส โหนเตตถ, วจนานต ลกขเยฯ

อกาเรเนว สหตา, เอกาเยว วภตต ต; ทวาทส วจนาเนตถ, ภวนตต จ ลกขเยฯ

อการการสหตา, ทเวเยว วภตตโย; จตตาร ทวาทสญเจว, วจนาน ภวนตธฯ

อาการตตยมตตา ต, ตสโสเยว วภตตโย; วจนาเนตถ ฉตตส, โหนตต ปรทปเยฯ

ปโรกขาอชชตนส, ปญจฏฐ จ ยถากกม; อการโต วมตตาน, วจนาน ภวนตตฯ

เอวเมตถ วภตตน, ฉนนวตวธาน จ; สงคโห วจนานนต, วญญาตพโพ วภาวนาตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๔๙

อยเมตถ อาคมลกขณวเสน วภตตวจนสงคโหฯ

กาลวเสน ปน วภตตวจนสงคเห ทวโธ สงคโห กาลตตยวเสน สงคโห, กาลฉกกวเสน สงคโห จาตฯ ตตถ วตตมานาปญจมสตตมวภตตโย ปจจปปนนกาลกา, วตตมานาปญจมสตตมวภตยนตาน ปทาน ปจจปปนนวจนานฯ ปโรกขาหยยตตนชชตนวภตตโย อตตกาลกา, ปโรกขาหยยตตนชชตนวภตยนตาน ปทาน อตตวจนานฯ ภวสสนตวภตต อนาคตกาลกา, ภวสสนตวภตยนตาน ปทาน อนาคตวจนานฯ กาลาตปตตวภตต ปน กตถจ อตตกาลกา กตถจ อนาคตกาลกา, ตสมา ตทนตาน ปทาน อตตวจนานป อนาคตวจนานป โหนตฯ อย กาลตตยวเสน วภตตวจนสงคโหฯ

อย ปน กาลฉกกวเสน วภตตวจนสงคโห – ปโรกขาหยยตตนชชตนวภตตโย อตตกาลกา, ปโรกขาหยยตตนชชตนวภตยนตาน ปทาน อตตวจนานฯ ภวสสนตวภตต อนาคตกาลกา, ภวสสนตวภตยนตาน ปทาน อนาคตวจนานฯ วตตมานาวภตต ปจจปปนนกาลกา, วตตมานาวภตยนตาน ปทาน ปจจปปนนวจนานฯ ปญจมวภตต อาณตตกาลกา, ปญจมวภตยนตาน ปทาน อาณตตวจนานฯ สตตมวภตต ปรกปปกาลกา, สตตมวภตยนตาน ปทาน ปรกปปวจนานฯ เอตถ ปน ‘‘อาณตตวจนาน’’ต จ ‘‘ปรกปปวจนาน’’ต จ อท ตถาสสมตต อาสฏฐานมตยาทส ปญจมยาทน ทสสนโตฯ กาลาตปตตวภตต กาลาตปตตกาลกา, กาลาตปตตวภตยนตาน ปทาน กาลาตปตตวจนานฯ เอว กาลฉกกวเสน วภตตวจนสงคโห เวทตพโพฯ

กาลสงคเห ตวโธ กาลสงคโห กาลตตยสงคโห กาลจตกกสงคโห กาลฉกกสงคโห จาตฯ

ปจจปปนเน วตตมานา, ปญจม สตตม จมา; โหนตาตเต ปโรกขาท, สห กาลาตปตตยาฯ

อนาคเต ภวสสนต, กาลาตปตตกาป วา; เอว กาลตตย เญยย, อาขยาต ตปปกาสกฯ

นน กจจายเน คนเถ, กาโล วตโต จตพพโธ; ปจจปปนเนนตตกาเล, อตเตนาคเต อตฯ

สจจ วตโต นตตกาโล, ปจจปปนโนต อจฉโต; สมเป วตตกาโลต, อตถสมภวโต ปนฯ

ตถา ห ‘‘ย ตกาล’’นต, วตตมาจรเยหป;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๐

น กาลโต วนมตต, อาขยาต กญจ ทสสตฯ

นน จาวตตกาเลต, อตโถ ตตร ต ยชชต; ตถา ห ฉพพโธ กาโล, นรตตมห ปกาสโตฯ

อตตานาคโต ปจจ-ปปนโน อาณตตเมว จ; ปรกปโป จ กาลสส, อตปตตต ฉพพโธฯ

ทเว วภตตโย ตตถ, อาณตตปรกปปกา; กาลมนามสตวาป, นรตตญญห ภาสตาฯ

‘‘คจฉต คจเฉยย’’จจาท-วจเน กถเต น ห; กรยา นปผชชต นฏฐ, นาคตา นาตปนนกาฯ

กาลาตปตตกา สททา, อตเตนาคเตป จ; ภวนตต ยถาวตตา, นรตตมห วทห เวฯ

ปญจมสตตมวหตา, อาณตตปรกปปกา; ปจจปปนเน ภวนตต, น ตถา ตตถ ภาสตาฯ

ตสมา กจจายเน คนเถ, ‘‘นตตกาเล’’ต ย ปท; อตโถ ‘‘อวตตกาเล’’ต, ตสส ญายตเมวทฯ

สจจเมว ต สนเตป, อาณตตปรกปปกา; ปจจปปนเนป ทฏฐพพา, ปณฑเตน นยญญนาฯ

กสมาต เจ อาณาปน, ปรกปโป จ สจจโต; ปจจปปนเน ยโต อตถา, นปผนนา ทสสเร อเมฯ

‘‘อนตตกาเล’’ต ปท, เอตสสตถสส โชตก; ‘‘สมเป วตตกาเล’’ต, อตถทปนโตถ วาฯ

อตถาน คมนาทน, นปผตต น ต ทสสต; ‘‘คจฉต คจเฉยย’’จจาท, วตตกาเล ยโต ตโต; อวตตกาเล นททฏฐา, ตททปกวภตตโยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๑

กาโล วา วตตกาโลต, อจเจว คหโต อธ; ทกขณาสทธปาฐมห, กตาว ตตยา อย; กาลทปนตา ตาส, อต ยชชต นาญญถาฯ

อตถทวย ปกาเสต, คนเถ กจจายนวหเย; เถโร กจจายโน ‘‘นตต-กาเล’’ต ปทมพรวฯ

เอว ตธา จตธาป, วตโต กาลาน สงคโห; ฉธา อทาน กาลาน, สงคโห นาม นยยเตฯ

วภตตโย ปโรกขา จ, หยยตตนวภตตโย; อถ อชชตน จาต, ตสโส’ตเต ปกาสตาฯ

อนาคเต ภวสสนต, ภวตต ปกตตตา; ปจจปปนเน วตตมานา, ตกาเล ปญจธา กตาฯ

ปญจมสตตมวหตา, อาณตตปรกปปกา; สงคยหมานา ตา ยนต, ปจจปปนนมห สงคหฯ

ยสมา ปญจมภตาย, วตตมานาย ฐานโต; สมานา ปญจม โหต, ตสมา สา ปญจม มตาฯ

สตตม ปน กญจาป, สมานา ตาห สตตมา; โหต ยสมา ตโต วตตา, สตตมตเวว โน มตฯ

กาลาตปตตยาทห, ยชเชว วตตมานกา; ฉฏฐ ภเวยย กาลาต-ปตตกาตตวาจกาฯ

ปญจม ตาย ฉฏฐสส, ตลยตตา ฐานโต นน; ตาห สตตวภตตห, สตตม อฏฐม สยาฯ

อต เจ โกจ ภาเสยย, ‘‘ตนนา’’ต ปฏเสธเย; อตเตนาคเต จาป, กาลาตปตตสมภวาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๒

ตถา ห ภาสตา จฬ-นรตตมห วส อย; กาลาตปตยตตมหา-นาคเต จาต ทปเยฯ

กรยาตปนเนตเตต, กสมา กจจายเน รต; อถาป เจ วเทยยตร, ‘‘ปาเยนา’’ต ปกาสเยฯ

เยภยเยน ห โลกสม, อตตมห ปวตตต; กาลาตปตตสยตโต, โวหาโร อต ลกขเยฯ

อตรท กาลาตปตตยา อตตวจน – ‘‘สจาย ภกขเว ราชา ปตร ธมมก ธมมราชาน ชวตา น โวโรเปสสถ, อมสมเยวสส อาสเน วรช วตมล ธมมจกข อปปชชสสถา’’ตฯ ‘‘ปสสานนท อม มหาธนเสฏฐปตต อมสมเยว นคเร ทเวอสตโกฏธน เขเปตวา ภรย อาทาย ภกขาย จรนตฯ สเจ ห อย ปฐมวเย โภเค อเขเปตวา กมมนเต ปโยชยสสา, อมสมเยว นคเร อคคเสฏฐ อภวสสาฯ สเจ ปน นกขมตวา ปพพชสสา, อรหตต ปาปณสสา, ภรยาปสส อนาคามผเล ปตฏฐหสสาฯ สเจ มชฌมวเย โภเค อเขเปตวา กมมนเต ปโยชยสสา, ทตยเสฏฐ อภวสสาฯ นกขมตวา ปพพชนโต อนาคาม อภวสสา, ภรยาปสส สกทาคามผเล ปตฏฐหสสาฯ สเจ ปจฉมวเย โภเค อเขเปตวา กมมนเต ปโยชยสสา, ตตยเสฏฐ อภวสสาฯ นกขมตวา ปพพชนโต สกทาคาม อภวสสา, ภรยาปสส โสตาปตตผเล ปตฏฐหสสา’’ อต วา, ‘‘สเจ สตถา อคาร อชฌาวสสสา, จกกวตตราชา อภวสสาฯ ราหลสามเณโร ปรณายกรตน, เถร อตถรตน, สกลจกกวาฬรชช เอเตสญเญว อภวสสา’’ อต วา เอว กาลาตปตตยา อตตวจน ภวตฯ

กถ กาลาตปตตยา อนาคตวจน ภวต? ‘‘จรมป ภกโข อภวสสา, สเจ น ววทามเสฯ อสสก อนงคฏฐ, สงคาโล หรต โรหต’’อตวา, ‘‘สเจ อานนท นาลภสสา มาตคาโม ตถาคตปปเวทเต ธมมวนเย อคารสมา อนคารย ปพพชช , จรฏฐตก อานนท พรหมจรย อภวสสา’’ต อต วา, ‘‘อย องคลมาลสส มาตา ‘องคลมาล อาเนสสาม’ต คจฉต, สเจ สมาคมสสต, องคลมาโล ‘องคลสหสส ปเรสสาม’ต มาตร มาเรสสตฯ สจาห น คมสสาม, มหาชานโก อภวสสา’’ อต วา เอว กาลาตปตตยา อนาคตวจน ภวตฯ กจจายเน ปน เยภยเยน อตตปปวตต สนธาย กาลาตปตตวภตตยา อตตกาลกตา วตตาต ทฏฐพพฯ

กจจายเนป วา เอสา, กาลาตปตตกา ปน; อนาคเตป โหตต, อยมตโถป ทสสตฯ

อปปจจกเข ปโรกขาย-ตเต อต ห ลกขเณ;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๓

สนเตปยตตคคหเณ, อนเปกขย ต อทฯ

อนาคเต ภวสสนต, อต สตตสสนนตร; กาลาตปตตวจนา, อนาคตานกฑฒน; ตสมา อนยต กาล, กาลาตปตตก วนาฯ

อตตานาคตปจจ-ปปนนกาห วภตตห; สตตม สตตมเยว, ภวเต น ต อฏฐมฯ

ปญจมสตตมน ต, ปจจปปนนวภตตย; สงคณหนตถเมตาส, มชเฌ ฉฏฐ น วจจตฯ

ตถา ปญจ อปาทาย, ภวตพพญจ ฉฏฐยา; ปญจมยา ต สา เอสา, ‘‘ฉฏฐ’’ต น สมรตาฯ

ฉฏฐภาวมห สนเตป, ‘‘ปญจม’’ต วโจ ปน; ปญจมยา วภตตยา, ปจจปปนนวภตตยฯ

สงคณหนตถ วตตนต, วญญาตพพา วภาวนา; ปญจม ต อปาทาย, สตตมยา วภตตยาฯ

ฉฏฐยา จ ภวตพพ, น สา ‘‘ฉฏฐ’’ต อรตา; ฉฏฐ ปน อปาทาย, ‘‘สตตม’’ตเวว อรตาฯ

มชเฌ ฉฏฐ อทสเสตวา, เอว ต กถนมป จ; สตตมยา วภตตยา, ปจจปปนนวภตตย; สงคณหนตถ วตตนต, อธปปาย วภาวเยฯ

สภาโว เหส วตถน, คมภรตเถส อตตโน; เยน เกนจากาเรน, อธปปายสส ญาปนฯ

ยชเชว ปฐมตเต-นาคเต จ วภตตโย; วตวา ตโต ปจจปปนเน, กเถตพพา วภตตโยฯ

กจจายนวหเย คนเถ, กสมา เอว น ภาสตา;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๔

ปจจปปนนวภตโยว, กสมา อาทมห ภาสตา?

ยสมา วทนต โวหาร-ปเถ เอตาว ปายโต; ตสมา พหปปโยคตต, โหเตตาส วภตตนฯ

อาโทพหปปโยโคว, กเถตพโพต ญายโต; ปจจปปนนมห สมภตา, วภตโยวาทโต มตาฯ

อตตานาคต วตวา, ปจจปปนเน ตโต ปร; ยสมา วตตมห โลกสม, โหต วาจาสลฏฐตาฯ

ตสมา สลฏฐกถเน, อตตาทมเปกขย; ปญจม สตตม เจตา, วตตมานายนนตร; สงคณหนตถมกขาตา, ปจจปปนนวภตตสฯ

เอตถ ห ยถา ‘‘มาตาปตโร’’ต วตเต สลฏฐกถน โหต, ตสมเยว วจเน วปรยย กตวา สมาสวเสน ‘‘ปตามาตโร’’ต วตเต สลฏฐกถน น โหต, ตสมา ตาทส สททรจนา อปชนยา, ‘‘ปตา มาตา จ เม ทชช’’นต ปาโฐ ปน พยาสวเสน ยถจฉตปปโยคตตา ปชนโย, เอวเมว ‘‘อตตานาคตปจจป ปนน’’นต วตเต สลฏฐกถน โหต, ‘‘อตตปจจปปนนานาคต’’นต เอวมาทนา วตเต สลฏฐกถน น โหต, ตสมา ตาทส สททรจนา อปชนยา สยาฯ ‘‘อตตารมมณา ปจจ-ปปนนานาคตโคจรา’’ต วจน ปน คาถาพนธสขตถ ยถจฉตปปโยคตตา ปชนยเมวฯ อยเมตถ ปาฬ เวทตพพา –

‘‘ยกญจ รป อตตานาคตปจจปปนน’’นต จ,

‘‘เอกายน ชาตขยนตทสส, มคค ปชานาต หตานกมป; เอเตน มคเคน อตส ปพเพ, ตรสสนต เย จ ตรนต โอฆ’’นต จ,

‘‘เย จพภตตา สมพทธา, เย จ พทธา อนาคตา; เย เจตรห สมพทธา, พหน โสกนาสกาฯ

สพเพ สทธมมครโน, วหส วหรนต จ; อโถป วหรสสนต, เอสา พทธาน ธมมตา’’ต จ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๕

เอวมเนเกส สททปปโยเคสฯ อธ ยถจฉตปปโยควเสน อตตานาคตปจจปปนนกาลกาส อฏฐส วภตตส ตสโส ปจจปปนนกาลกา วภตตโย อาทมห กถตา, ตญจ กถน ตาสญเญว โวหารปเถ เยภยเยน ปวตตโต พหปปโยคตาญาปนตถฯ ตาส ปน ทวนน วภตตน ‘‘ปญจมสตตม’’ตสญญา สลฏฐกถนจฉาย กเมน วตตพพา, อตตานาคตกาลกา วภตตโย อเปกขตวา กตาฯ อจเจว

ยถจฉตปปโยเคน, ปจจปปนนวภตตโย; ตธา กตวาน อาทมห, กจจาเนน อทรตาฯ

อาทมห กถน ตญจ, ตาส ปาเยน วตตโต; พหปปโยคภาวสส, ญาปนตถนต นททเสฯ

อตตาทมเปกขตวา, สลฏฐกถเน ธว; ‘‘ปญจม สตตม’’จเจว, ทวนน นาม กตนต จ; กาลาตปตต วชเชตวา, อท วจนมรตฯ

ยท เอว อย โทโส, อาปชชต น สสโย; อต เจ โกจ ภาเสยย, อตเถ อกสโลนโรฯ

เตกาลกาขยาตปเท, กาลาตปตตยา ปน; อสงคโหว โหตต, ‘‘ตนนา’’ต ปฏเสธเยฯ

เตกาลกาขยาตปเท, น โน กาลาตปตตยา; อฏโฐ อสงคโห ตตถ, สงคโหเยว อจฉโตฯ

ปญจมสตตมสญญา, กาลาตปตตก ปน; วภตตมนเปกขตวา, กตา อจเจว โน มตฯ

นานานย คเหตวาน, ปจเจตพพ ต สารโต; ยาย เอโส รโต อตโถ, ตสมา เอสา น ทพพลาฯ

อตโถ ลพภต ปาสโส, ยตถ ยตถ ยถา ยถา;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๖

ตถา ตถา คเหตพโพ, ตตถ ตตถ วภาวนาฯ

วตตญเหต อภธมมฏกาย ‘‘ยตถ ยตถ ยถา ยถา อตโถ ลพภต, ตตถ ตตถ ตถา ตถา คเหตพโพ’’ตฯ

ปญจมสตตมสญญา, รฬหสญญาต เกจน; น ปเนว คเหตพพ, อชานตวา วทนต เตฯ

เนสา ปรสสญญาท, ฌล สญญาทโย วย; รฬหยา ภาสตา สญญา, ภเตนตเถน ภาสตาฯ

อปนธาย ปญญตต, เอสา สญญา ยโต ตโต; อนวตถสญญา ฐปตา, โปราเณหต ลกขเยฯ

อจเจว กาลฉกก ต, สงเขเปน ตธา มต; เอตมตถญห สนธาย, ‘‘ย ตกาล’’นต ภาสตฯ

อยเมตถ กาลฉกกสงคโหฯ

เอว ตธา จตธา วา, ฉธา วาป สเมธโส; กาลเภท วภาเวยย, กาลญญห วภาวตฯ

อตตานาคต กาล, วส กาลาตปตตก; คเหตวา ปญจธา โหต, เอวญจาป วภาวเยฯ

เอตถ นโยว ‘‘อชฌตต-พหทธา วา’’ต ปาฬย; อตตานาคตกาล, วภตต สมทรตาฯ

อจเจว สพพถาป กาลสงคโห สมตโตฯ

อทาน วญญน อตถคคหเณ โกสลลชนนตถ ปกรณนตรวเสนป อมสม ปกรเณ วตตมานานนตร วตตาน อาณตตปรกปปกาลกาน ‘‘ปญจมสตตม’’ตสงขาตาน ทวนน วภตตน ปฏปาฏฏฐปเน ปกรณสสนทน กถยาม – กาตนตปปกรณสมญห สกกตภาสานรเปน ทสธา อาข

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๗

ยาตวภตตโย ฐปตา, กจจายนปปกรเณ ปน มาคธภาสานรเปน อฏฐธา ฐปตา, นรตตยญจ ปน มาคธภาสานรเปเนว อตตานาคตปจจปปนนาณตตปรกปปกาลาตปตตวเสน ฉธา ฐปตาฯ เตส ห กาตนเต วตตมานา, สตตม, ปญจม, หยยตตน, อชชตน, ปโรกขา, สวาตน, อาส, ภวสสนต, กรยาตปตต จาต ทสธา วภตตาฯ กจจายเน ปน วตตมานา, ปญจม, สตตม, ปโรกขา, หยยตตน, อชชตน, ภวสสนต, กาลาตปตต จาต อฏฐธา วภตตาฯ อต เอเตส ทวส กาตนตกจจายเนส วภตตโย วสทสาย ปฏปาฏยา ฐปตาฯ กญจาเปตถ วสทสา ปฏปาฏ, ตถาเปตา นรตตย วตตาตตาทกาลวภาควเสน เอกโต สสนทนต สเมนต กญจ วเสส ฐเปตวาฯ

กถ? กาตนเต ตาว หยยตตน อชชตน ปโรกขา จาต อมา ตสโส เอกนเตน อตตกาลกา, สวาตน อาส ภวสสนต จาต อมา ตสโส เอกนเตน อนาคตกาลกา, วตตมานา เอกาเยว ปจจป ปนนกาลกา, สตตม ปน ปญจม จ ปจจปปนนานาคตกาลวเสน ทวกาลกา ‘‘อชช ปญญ กเรยย, สเวป กเรยยฯ อชช คจฉต, สเว วา คจฉต’’ต ปโยคารหตตาฯ กรยาตปตต อนยตกาลกา ‘‘โส เจ หยโย ยาน อลภสสา, อคจฉสสาฯ โส เจ อชช อนตถงคเต สรเย ยาน อลภสสา, อคจฉสสาฯ โส เจ สเว ยาน อลภสสา, อคจฉสสา’’ต ปโยคารหตตาฯ เอว อสงกรโต ววตถเปตพพฯ

เอว ววตถเปตวา อยมมเหห วจจมาโน นโย สาธก สลลกเขตพโพฯ กถ? หยยตตนชชตนปโรกขาสวาตนยาสภวสสนตวเสน เอกนตาตตานาคตกาลกา วภตตโย ฉ, วตตมานวเสน เอกนตปจจปปนนกาลกา วภตต เอกาเยว, สา ปฏปาฏยา คณยมานา สตตม ฐาน ภชตฯ เอว เอตสม วตตมานาสงขาเต สตตมฏฐาเน ปกขปต นรตตนเยน ‘‘ปรกปปกาลกา’’ต สงข คต สตถนเยน ‘‘ปจจปปนนานาคตกาลกา’’ตวตตพพ เอก วภตต สตตมภตาย วตตมานาย สมานฏฐานตตา สตตมสญญ กตวา ฐเปสฯ ตโต ปนเทว สวาตนยาสภวสสนตวเสน เอกนตานาคตกาลกา ตสโส วภตตโย คเณตวา ต ปจจปปนนานาคตกาลก ‘‘สตตม’’ต ลทธสญญ วภตต อนาคตกาลกภาเวน ตาห ตห สทธ สมานฏฐานตตา จตตถ กตวา นรตตนเยน ‘‘อาณตตกาลกา’’ต สงข คต สตถนเยน ‘‘ปจจปปนนานาคตกาลกา’’ต วตตพพ เอก วภตต ปญจนน สงขยาน ปรเณน ปญจมสญญ กตวา ฐเปสฯ

กรยาตปตตยา ปน อนยตกาลกตตา ต วชเชตวา อย วนจฉโย กโต, โส จ โข นรตตนยเยว นสสายฯ อย ตาว กาตนเต วตตมานานนตร วตตาน สตตมปญจมน อนวตถสญญ อจฉนตาน อมหาก รจ, เอสา สทธมมวทห ครห อปปฏกโกสตา อนมตา สมปฏจฉตา ‘‘เอวเมว อาวโส, เอวเมว อาวโส’’ตฯ เวยยากรเณหป อปปฏกโกสตา อนมตา สมปฏจฉตา ‘‘เอวเมว ภนเต, เอวเมว ภนเต’’ตฯ เอว สพเพหป เตห ปพพาจรเยห อพภนโมทตา อปปฏกโกสตาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๘

กจจายนปปกรเณ ปน พทธวจนานรเปน อฏฐธา วภตตน วตตตตา วตตมานาวภตต ปญจมฏฐาเน ฐตาฯ กถ? ปโรกขาหยยตตนชชตนภวสสนตวเสน เอกนตาตตานาคตกาลกา จตสโส วภตตโย, วตตมานวเสน เอกนตปจจปปนนกาลกา วภตต เอกาเยว, สา ปฏปาฏยา คณยมานา ปญจม ฐาน ภชตฯ เอว เอตสม วตตมานาสงขาเต ปญจมฏฐาเน ปกขปต นรตตนเยน ‘‘อาณตตกาลกา’’ต สงข คต ‘‘อนตตกาลกา’’ต วตต วภตต ปญจมภตาย วตตมานาย สมานฏฐานตตา ปญจมสญญ กตวา ฐเปสฯ ตโต ปร ต ปญจม ฉฏฐฏฐาเน ฐเปตวา ปโรกขา หยยตตน อชชตน ภวสสนต วตตมานา ปญจมต เอว คณนาวเสน ฉ วภตตโย อปาทาย นรตตนเยน ‘‘ปรกปปกาลกา’’ต สงข คต ‘‘อนตตกาลกา’’ต วตต วภตต สตตนน สงขยาน ปรเณน สตตมสญญ กตวา ฐเปสฯ

กาลาตปตตยา ปน อตตานาคตกาลกตตา ต วชเชตวา อย วนจฉโย กโต, โส จ โข นรตตนยเยว นสสายฯ อย กจจายเน วตตมานานนตร วตตาน ปญจมสตตมน อนวตถสญญ อจฉนตาน อมหาก รจ, เอสา จ สทธมมวทห ครห อปปฏกโกสตา อนมตา สมปฏจฉตา ‘‘เอวเมว อาวโส, เอวเมว อาวโส’’ตฯ เวยยากรเณหป อปปฏกโกสตา อนมตา สมปฏจฉตา ‘‘เอวเมว ภนเต, เอวเมว ภนเต’’ตฯ เอว สพเพหป เตห ปพพาจรเยห อพภนโมทตา อปปฏกโกสตาฯ

ยสมา ห กาตนตกจจายนาน อญญมญญ วสทสวภตตกกมานป อนตเรน กญจ วเสส นรตตย วตตาตตาทกาลวภาควเสเนกชฌ สสนทนต สเมนต, ตสมา นรตตนยญเญว สารโต คเหตวา ปญจมสตตมวภตตน อนวตถสญญาปรกปปเน อมหาก รจ ปพพาจรเยห อพภนโมทตา อปปฏกโกสตา, ตสมา เอว โย โกจ อม วาท มททตวา อญญ วาท ปตฏฐาเปต สกขสสตต เนต ฐาน วชชตฯ อยญห นโย อตว สขโม ทททโส จ ปรมาณรว, ทกโขคาฬโห จ มหาคหนมว, อตคมภโร จ มหาสมทโท วย, ตสมา อมสส สททนตย สทธาสมปนเนห กลปตเตห สาสโนปการตถ โยโค สฏฐ กรณโยฯ ตถา ห อธ กตโยเคห นามาขยาตาทส จตส ปเทส อปปนนวาทา ปรวาทโน ชตาว โหนตฯ

มนนา มนนาเคน, ทฏฐา ปพพชตา ชตา; ยถา ยถา อสทธมม-ปรณา ปรณาทโยฯ

ตถา ตถาคตาทายา-นคาย สททนตย; กตโยเคหป ชตา, สวนต ปรวาทโนตฯ

อย ปญจมสตตมน ปฏปาฏฏฐปเน ปกรณสสนทนาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๕๙

อถ วตตมานาทน วจนตถ กถยาม – ตตถ วตตมานาต เกนฏเฐน วตตมานา? วตตมานกาลวจนฏเฐนฯ ปจจปปนนภาเวน ห วตตตต วตตมาโน, ปจจปปนนกรยาสงขาโต กาโลฯ ตพพาจกวเสน วตตมาโน กาโล เอตสสา อตถต อย ต อนตอาทวภตต วตตมานาฯ ตถา ห ‘‘คจฉต เทวทตโต’’ต เอตถ เทวทตตสส ปจจปปนน คมนกรย วภตตภโต ตสทโทเยว วทต, ตสมา ตพพาจกวเสน วตตมาโน กาโล เอตสสา อตถต วตตมานาต วจจตฯ ปญจมต เกนฏเฐน ปญจม? ปญจม วตตมานฏฐาน คมนฏเฐน, ปญจนนญจ สงขยาน ปรณฏเฐนฯ ตถา ห นโยคา อตตานาคตปจจปปนนกาลกาน ปโรกขาหยยตตนชชตนภวสสนตวตตมานาสงขาตาน ปญจนน วภตตนมนตเร ปญจมภตาย วตตมานาย สยมป ปจจปปนนกาลกภาเวน สมานฏฐานตตา ปญจม วตตมานฏฐาน คจฉตต ปญจมฯ ยถา นทนต คจฉตต นทฯ ตถา นโยคา อตตานาคตกาลกา ปโรกขาหยยตตนชชตนภวสสนตสงขาตา จตสโส วภตตโย อปาทาย สยมป วตตมานาวภตต วย ปญจนน สงขยาน ปรณต ปญจมฯ สตตมต เกนฏเฐน สตตม? สตตนน สงขยาน ปรณฏเฐนฯ ตถา ห อตตานาคตปจจปปนนกาลกา ปโรกขาหยยตตนชชตนภวสสนตวตตมานาปญจมสงขาตา ฉ วภตตโย อปาทาย สยมป ปจจปปนนกาลกา หตวา สตตนน สงขยาน ปรณต สตตมฯ

ปโรกขาต เกนฏเฐน ปโรกขา? ปโรกเข ภวาต อตเถนฯ ตถา ห จกขาทนทรยสงขาตสส อกขสส ปโร ตโรภาโว ปโรกข , ตพพาจกภาเวน ปโรกเข ภวาต ปโรกขาฯ หยยตตนต เกนฏเฐน หยยตตน? หยโย ปภต อตเต กาเล ภวา ตพพาจกภาเวนาต อตเถนฯ อชชตนต เกนฏเฐน อชชตน? อชช ปภต อตเต กาเล ภวา ตพพาจกภาเวนาต อตเถนฯ ภวสสนตต เกนฏเฐน ภวสสนต? ‘‘เอว อนาคเต ภวสสต’’ต อตถ ปกาเสนต เอต คจฉตต อตเถนฯ กาลาตปตตต เกนฏเฐน กาลาตปตต? กาลสสาตปตนวจนฏเฐนฯ ตถา ห กาลสส อตปตน อจจโย อตกกมตวา ปวตต กาลาตปตต, ลภตพพสส อตถสส นปผตตรหต กรยาตกกมนฯ กาโลต เจตถ กรยา อธปเปตาฯ กรณ กาโร, กาโร เอว กาโล รการสส ลการ กตวา อจจารณวเสนฯ อย ปน วภตต ตพพาจกตตา กาลาตปตตตฯ อย ปน วตตมานาทน วจนตถวภาวนาฯ

วปปกณณววธนเย, สกณณลกขณธรวรสาสเน; สมตมตวฑฒนตถ, กถโต ปกณณกวนจฉโยฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๐

ปกณณกวนจฉโย นาม

ตตโย ปรจเฉโทฯ

๔. ภธาตมยนามกรปวภาค

‘‘ภ สตตาย’’นต ธาตสส, รปมาขยาตสญญต; ตยาทยนต ลปต นาน-ปปกาเรห อนากลฯ

สยาทยนต, ทาน ตสเสว, รป นามกสวหย; ภาสสส ภาสตตเถส, ปฏภาวาย โสตนฯ

ยทตเถ’ตตน นาเมต, ปร’มตเถส วา สย; นมตต ตทาหส, นาม อต วภาวโนฯ

นาม นามกมจจตร, เอกเมเวตถโต ภเว; ตเทว นามก เญ ยย, สลงค สวภตตกฯ

สตวาภธาน ลงคนต, อตถปมนปสก; วภตตตธ สตเตว, ตตถ จฏฐ ปวจจเรฯ

ปฐมา ทตยา ตตยา, จตตถ ปญจม ตถา; ฉฏฐ จ สตตม จาต, โหนต สตต วภตตโยฯ

ลงคตเถ ปฐมา สาย, ภนนา ทเวธา สโย อต; กมมตเถ ทตยา สาป, ภนนา อ โย อต ทวธาฯ

กรเณ ตตยา สาป, ภนนา นา ห อต ทวธา; สมปทาเน จตตถ สา, ภนนา ทเวธา ส น อตฯ

อปาทาเน ปญจม สา, ภนนา ทเวธา สมา ห อต; ฉฏฐ สามมห สา จาป, ภนนา ทเวธา ส น อตฯ

โอกาเส สตตม สาป, ภนนา ทเวธา สมส อต;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๑

อามนตนฏฐม สาย, สโยเยวาต จททสฯ

วจนทวยสยตตา, เอเกกา ตา วภตตโย; สตวมตห วญเญยโย, อตโถ โส ทพพสญญโตฯ

โย กโรตส กตตาต, ต กมม ย กโรต วา; กพพเต เยน วา ตนต, กรณ อต สญญตฯ

เทต โรจต วา ยสส, สมปทานนต ต มต; ยโตเปต ภย วา ต, อปาทานนต กตตตฯ

ยสสายตโต สมโหวา, ต เว สามต เทสต; ยสม กโรต กรย, ตโทกาสนต สททตฯ

ยทาลปต ต วตถ, อามนตนมทรต; สทเทนาภมขกาโร, วชชมานสส วา ปนฯ

วนา อาลปนตถ ลงคตถาทส ปฐมาทวภตตปปตต อปลกขณวเสน วตตาต ทฏฐพพฯ

อทเมตถ นรตตลกขณ ทฏฐพพ – ปจจตตวจเน ปฐมา วภตต ภวต, อปโยควจเน ทตยา วภตต ภวต, กรณวจเน ตตยา วภตต ภวต, สมปทานวจเน จตตถ วภตต ภวต, นสสกกวจเน ปญจม วภตต ภวต, สามวจเน ฉฏฐ วภตต ภวต, ภมมวจเน สตตม วภตต ภวต, อามนตนวจเน อฏฐม วภตต ภวตฯ ตตรททาน –

ปจจตตมปโยคญจ, กรณ สมปทานย; นสสกก สามวจน, ภมมมาลปนฏฐมฯ

ตตร ปจจตตวจน นาม ตวธลงคววตถานคตาน อตถปมนปสกาน ปจจตตสภาวนทเทสตโถฯ อปโยควจน นาม โย ย กโรต, เตน ตทปยตตปรทปนตโถฯ กรณวจน นาม ตชชาปกตนพพตตกปรทปนตโถฯ สมปทานวจน นาม ตปปทานปรทปนตโถฯ นสสกกวจน นาม ตนนสสฏตทปคมปรทปนตโถฯ สามวจน นาม ตทสสรปรทปนตโถฯ ภมมวจน นาม ตปปตฏฐาปรทปนตโถฯ อามนตนวจน นาม ตทามนตนปรทปนตโถฯ เอว ญตวา ปโยคาน อสมมยหนเตน โยเชตพพานฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๒

ภโต, ภาวโก, ภโว, อภโว, ภาโว, อภาโว, สภาโว, สพภาโว, สมภโว, ปภโว, ปภาโว, อนภโว, อานภาโว, ปราภโว, วภโว, ปาตภาโว, อาวภาโว, ตโรภาโว, วนาภาโว, โสตถภาโว, อตถภาโว, นตถภาโวต โอการนตปลลงคฯ

อภภวตา, ปรภวตา, อนภวตา, สมนภวตา, ภาวตา, ปจจนภวตาต อาการนตปลลงคฯ

ภว, ปราภว, ปรภว, อภภว, อนภว, สมนภว, ปจจนภว, ปภว, อปปภวนต นคคหตนตปลลงคฯ

ธนภต, สรภต, โสตถภต, สวตถภตต อการนตปลลงคฯ

ภาว, วภาว, สมภาว, ปรภาวต อการนตปลลงคฯ

สยมภ, ปภ, อภภ, วภ, อธภ, ปตภ, โคตรภ, วตรภ, ปราภภ, รปาภภ, สททาภภ, คนธาภภ, รสาภภ, โผฏฐพพาภภ, ธมมาภภ, สพพาภภต อการนตปลลงคฯ

อมาเนตถ ฉพพธาน ปลลงคาน ภธาตมยาน อททฏฐานฯ

อการนต ปลลงคต ภธาตมยมปปสทธ, อญญธาตมย ปนการนตปลลงค ปสทธ ‘‘ภกข, เหต’’อตฯ เตน สทธ สตตวธาน ปลลงคาน โหนต, สพพาเนตาน สภาวโตเยว ปลลงคานต ทฏฐพพานฯ เอตถ สตโตต อตถวาจโก ภตสทโทเยว นโยคา ปลลงคนตป ทฏฐพโพฯ

เย ปน ‘‘โย ธมโม ภโต, ยา ธมมชาต ภตา, ย ธมมชาต ภต’’นต เอว ลงคตตเย โยชนารหตตา อนยตลงคา อญเญป ภตปราภตสมภตสททาทโย สนทสสนต ปาวจนวเร, เตป นาโนปสคคนปาตปเทห โยชนวเสน สททรจนาย สขมตถคคหเณ จ วญญน โกสลลชนนตถ นยตปลลงเคส ปกขปตวา ทสเสสสามฯ

เสยยถท? ภโต, ปราภโต, สมภโต, วภโต, ปาตภโต, อาวภโต, ตโรภโต, วนาภโต, ภพโพ, ปรภโต, อภภโต, อธภโต, อทธภโต, อนภโต, สมนภโต, ปจจนภโต, ภาวโต, สมภาวโต, วภาวโต, ปรภาวโต, อนปรภโต, ปรภวตพโพ, ปรโภตพโพ, ปรภวนโย, อภภวตพโพ, อภโภตพโพ, อภภวนโย, อธภวตพโพ, อธโภตพโพ, อธภวนโย, อนภวตพโพ, อนโภตพโพ, อนภวนโย, สมนภวตพโพ, สมนโภตพโพ, สมนภวนโย, ปจจนภวตพโพ, ปจจนโภตพโพ, ปจจนภวนโย, ภาเวตพโพ, ภาวนโย, สมภาเวตพโพ, สมภาวนโย, วภาเวตพโพ, วภาวนโย, ปรภาเวตพโพ, ปร

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๓

ภาวนโย, ภวมาโน, วภวมาโน, ปรภวมาโน, อภภวมาโน, อนภวมาโน, สมนภวมาโน, ปจจนภวมาโน, อนโภนโต, สมนโภนโต, ปจจนโภนโต, สมโภนโต, อภสมโภนโต, ภาเวนโต, สมภาเวนโต, วภาเวนโต, ปรภาเวนโต, ปรภวยมาโน, ปรภยยมาโน, อภภวยมาโน, อภภยมาโน, อนภวยมาโน, อนภยยมาโน, สมนภวยมาโน, สมนภยยมาโน, ปจจนภวยมาโน, ปจจนภยยมาโนต อมาน นยตปลลงเคส ปกขตตลงคานฯ เอวโมการนตาทวเสน ฉพพธาน ปลลงคาน ภธาตมยาน ปกาสตานฯ อย ตาว ปลลงควเสน อทาหรณทเทโสฯ

ภาวกา, ภาวนา, วภาวนา, สมภาวนา, ปรภาวนาต อาการนตอตถลงคฯ

ภม, ภต, วภตฯ อการนตอตถลงคฯ

ภร, ภต, โภต, วภาวน, ปรวภาวน, สมภาวน, ปาตภวนต, ปาตโภนต, ปรภวนต, ปรโภนต, อภภวนต, อภโภนต, อธภวนต, อธโภนต, อนภวนต, อนโภนต, สมนภวนต, สมนโภนต, ปจจนภวนต, ปจจนโภนต, อภสมภวนต, อภสมโภนตต อการนตอตถลงคฯ

ภ, อภฯ อการนตอตถลงคฯ

อมาเนตถ จตพพธาน อตถลงคาน ภธาตมยาน อททฏฐานฯ

อการนตตถลงค ภธาตมยมปปสทธ, อญญธาตมย ปน อการนตตถลงค ปสทธ ‘‘ธาต, เธน’’อตฯ เตน สทธ ปญจวธาน อตถลงคาน โหนต, โอการนตสส วา โคสททสส อตถลงคภาเว เตน สทธ ฉพพธานป โหนต, สพพาเนตาน สภาวโตเยวตถลงคานต ทฏฐพพานฯ เอตถาป อนยตลงคา ภตปราภตสมภตสททาทโย อตถลงควเสน ยชชนเตฯ

กถ? ภตา, ปราภตา, สมภตาต สพพ วตถารโต คเหตพพ ‘‘อนโภนโต สมนโภนโต’’ตอาทน นว ปทาน วชเชตวาฯ ตาน ห อการนตวเสน โยชตานฯ อมาน นยตลงเคส ปกขตตลงคานฯ เอว อาการนตาทวเสน จตพพธาน อตถลงคาน ภธาตมยาน ปกาสตานฯ อย อตถลงควเสน อทาหรณทเทโสฯ

ภต, มหาภต, ภวตต, ภน, ภวน, ปราภวน, สมภวน, วภวน, ปาตภวน, อาวภวน, ตโรภวน, วนาภวน, โสตถภวน, ปรภวน, อภภวน, อธภวน, อนภวน, สมนภวน, ปจจนภวนนต นคคหตนตนปสกลงคฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๔

อตถวภาว, ธมมวภาวฯ อการนตนปสกลงคฯ

โคตรภ, จตตสหภ, นจตตสหภฯ อการนตนปสกลงคฯ

สพพาเนตาน สภาวโตเยว นปสกลงคานต ทฏฐพพานฯ เอตถ สตตภตรปวาจโก ภตสทโทเยว นโยคา นปสกลงโคตป ทฏฐพพฯ เอตถาป อนยตลงคา ภต ปราภต สมภตสททาทโย นปสกลงควเสน ยชชนเตฯ

กถ? ภต, ปราภต, สมภต, วภตฯ เปยยาโลฯ สมนภวมาน, ปจจนภวมาน, อนโภนต, อนภวนต, สมนโภนต, สมนภวนต, ปจจนโภนต, ปจจนภวนต, สมโภนต, สมภวนต, อภสมโภนต, อภสมภวนต, ปาตโภนต, ปาตภวนต, ปรโภนต, ปรภวนต, อภโภนต, อภภวนต, อธโภนต, อธภวนต, ภาเวนต, สมภาเวนต, วภาเวนต, ปรภาเวนต, ปรภาวยมาน, ปรภยยมาน, เปยยาโลฯ ปจจนภวยมาน, ปจจนภยยมานนต อมาน นยตนปสกลงเคส ปกขตตลงคานฯ เอว นคคหตนตาทวเสน ตวธาน นปสกลงคาน ภธาตมยาน ปกาสตานฯ อย นปสกลงควเสน อทาหรณทเทโส, เอว ปลลงคาทวเสน ลงคตตย ภธาตมยมททฏฐฯ

เอตถ เม อปปสทธาต, เย เย สททา ปกาสตา; เต เต ปาฬปปเทเสส, มคคตพพา วภาวนาฯ

โอ, อา, พนท, อ, อ, อ, อ-อนตเม สตตธา ฐตา; เญ ยยา ปลลงคเภทาต, นรตตญญห ภาสตาฯ

อา อวณโณ จวณโณ จ, ปญจ อนตา สรปโต; อตถเภทาต วญเญยยา, โอการนเตน ฉาป วาฯ

พนท, อ, อ-อเม อนตา, ตโย เญยยา วภาวนา; นปสกปปเภทาต, นรตตญญห ภาสตาฯ

อนตา สตเตว ปลลงเค, อตถย ปญจ วา ฉ วา; นปสเก ตโย เอว, ทส ปญจห ฉพพธาฯ

ยสมา ปเนตถ ‘‘ภโต’’ตอาทโย สททา นพพจนาภเธยยกถนตถสาธกวจนปรยายวจนตถทธารวเสน วจจมานา ปากฏา โหนต สวญเญยยา จ, ตสมา อเมส นพพจนาทน ยถาสมภว วก

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๕

ขาม วญญน ตฏฐชนนตถญเจว โสตารานมตเถส ปฏตรพทธปฏลาภาย จฯ ตตร ภโตต ขนธปาตภาเวน ภวตต ภโต, อท ตาว นพพจนฯ ‘‘ภโต’’ต สพพสงคาหกวเสน สตโต วจจต, อทมภเธยยกถนฯ ‘‘โย จ กาลฆโส ภโตฯ สพเพว นกขปสสนต, ภตา โลเก สมสสย’’นต จ อทเมตสส อตถสส สาธกวจนฯ อถ วา ภโตต เอวนามโก อมนสสชาตโย สตตวเสโส, อทมภเธยยกถนฯ ‘‘ภตวชชา, ภตเวชโช, ภตวคคหโต’’ต จ อทเมตสส อตถสส สาธกวจนฯ ยญจ ปน ‘‘สตโต มจโจ ปชา’’ตอาทก ตตถ ตตถ อาคต วจน, อท สตโตต อตถวาจกสส ภตสททสส ปรยายวจนฯ ยญจ นทเทสปาฬย ‘‘มจโจต สตโต นโร มานโว โปโส ปคคโล ชโว ชค ชนต หนทค มนโช’’ต อาคต, อทมป ปรยายวจนเมวฯ ตาน สพพาน ปณเฑตวา วจจนเต –

สตโต มจโจ ชโน ภโต, ปาโณ หนทค ปคคโล; ชนต ชโว ชค ยกโข, ปาณ เทห ตถาคโตฯ

สตตโว มาตโย โลโก, มนโช มานโว นโร; โปโส สรรต ปเม, ภตมต นปสเกฯ

ปชาต อตถย วตโต, ลงคโต, น จ อตถโต; เอว ตลงคกา โหนต, สททา สตตาภธานกาฯ

โย โส ชงฆาย อลต, โส สตโต ชงฆโล อธ; ปาณเทหาภธาเนห, สตตนาม ปปญจตฯ

อมสม ปกรเณ ‘‘ปรยายวจน’’นต จ ‘‘อภธาน’’นต จ ‘‘สงขา’’ตอาทน จ เอกตถาน อธปเปตาน, อตถทธารวเสน ปน ภตสทโท ปญจกขนธามนสสธาตสสสตวชชมานขณาสวสตตรกขาทส ทสสต, ตปปโยโค อปร อตถตตกวภาเค อาวภวสสตฯ ภาวโกต ภาเวตต ภาวโก, อท นพพจนฯ โย ภาวน กโรต, โส ภาวโกฯ อทมภเธยยกถนฯ ‘‘ภาวโก นปโก ธโร’’ต อทเมตสส อตถสส สาธกวจนฯ ‘‘ภาวโก ภาวนาปสโต ภาวนาปยตโต ภาวนาสมปนโน’’ต อท ปรยายวจนฯ อมาน ‘‘ภโต ภาวโก’’ต ทเว ปทาน สทธกตตเหตกตตวเสน วตตานตฯ อโต ปร นยานสาเรน สวญเญยยตตา ‘‘อท นพพจน’’นต จ อาทน อวตวา กตถจ อตถสาธกวจน ปรยายวจน อตถทธารญจ ยถารห ทสเสสสามฯ เตส ห สพพตถ ทสสเตส คนถวตถาโร สยา, ตสมา เยสมตโถ อตตาโน, เตสมป ปทานมภเธยย น กเถสสาม, นพพจนมตตเมว เนส กเถสสามฯ เยส ปน คมภโร อตโถ, เตสมภเธยย กเถสสามฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๖

ภวน ภโว, ภโว วจจต วทธฯ ภสททสส อตถาตสยโยคโต วฑฒเนป ทสสมานตตา ภวน วฑฒนนต กตวาฯ ‘‘ภโว จ รญโญ อภโว จ รญโญ’’ต อท วทธอตถสส สาธก วจนฯ อถ วา ภโวต วจจต สสสตฯ ‘‘สสสโต อตตา จ โลโก จา’’ต ห สสสตวเสน ปวตตา ทฏฐ สสสตทฏฐ, ตสมา ภวทฏฐ’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ตถา ภโวต ภวทฏฐ, ภวต สสสต ตฏฐตต ปวตตนโต สสสตทฏฐ ภวทฏฐ นามฯ ภวทฏฐ ห อตตรปทโลเปน ภโวต วจจตฯ ‘‘ภเวน ภวสส วปปโมกขมาหส’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ เอตถาย ปาฬวจนตโถ – เอกจเจ สมณา วา พราหมณา วา ภวทฏฐยา วา กามภวาทนา วา สพพภวโต วมตต สสารวสทธ กถยสตฯ อถ วา ภวนต วฑฒนต สตตา เอเตนาต ภโวต อตเถน สมปตตปญญาน ภโวต จ วจจนตฯ ‘‘อตภวาภวตญจ วตวตโต’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ เอตถ ปนาย ปาฬวจนตโถ – ภโวต สมปตต, อภโวต วปตตฯ ตถา ภโวต วทธ, อภโวต หานฯ ภโวต สสสต, อภโวต อจเฉโทฯ ภโวต ปญญ, อภโวต ปาป, ต สพพ วตวตโตตฯ

สโหกาสา ขนธาป ภโวฯ ‘‘กามภโว รปภโว’’ อจเจวมาท เอตสสตถสส สาธก วจนฯ เอตถ ปน ขนธา ‘‘โย ปญญายต, โส สรป ลภต’’ต กตวา ‘‘ภวต อวชชาตณหาทสมทยา นรนตร สมเทต’’ต อตเถน วา ‘‘ภวา’’ต วจจนตฯ โอกาโส ปน ‘‘ภวนต ชายนต เอตถ สตตา นามรปธมมา จา’’ต อตเถน ‘‘ภโว’’ตฯ อปจ กมมภโวป ภโว, อปปตตภโวป ภโวฯ ‘‘อปาทานปจจยา ภโว ทวเธน อตถ กมมภโว, อตถ อปปตตภโว’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ตตถ กมมเมว ภโว กมมภโวฯ ตถา อปปตต เอว ภโว อปปตตภโวฯ เอตถปปตต ภวตต ภโว , กมม ปน ยถา สขการณตตา ‘‘สโข พทธานมปปาโท’’ต วตโตฯ เอว ภวการณตตา ผลโวหาเรน ภโวต ทฏฐพพฯ อถ วา ภาวนลกขณตตา ภาเวตต ภโวฯ ก ภาเวต? อปปตตฯ อต อปปตต ภาเวตต ภโวต วจจตฯ ภาเวตตมสส จ นพพตเตตต เหตกตตวเสนตโถฯ อถ วา ‘‘ภวปจจยา ชาต’’ต วจนโต ภวต เอเตนาต ภโวต กมมภโว วจจตฯ

‘‘ขนธานญจ ปฏปาฏ, ธาตอายตนาน จ; อพโพจฉนน วตตมานา, สสาโรต ปวจจต’’ต

วตตลกขโณ สสาโรป ภโวฯ ‘‘ภเว ทกข ภวทกข, ภเว สสรนโต’’ต อมาเนตสสตถสส สาธกาน วจนานฯ ตตร เกนฏเฐน สสาโร ภโวต กถยต? ภวต เอตถ สตตสมมต ขนธาทปฏปาฏสงขาเต ธมมปญชสมนต อตเถนฯ อท ภวสททสส ภาวกตตกรณาธกรณสาธนวเสนตถกถนฯ

เอตถ ภวสททสส อตถทธาร วทาม –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๗

วทธสมปตตปญญาน, ขนธา โสกาสสญญตา; สสาโร สสสตญเจต, ภวสทเทน สททตฯ

ภวตณหา ภวทฏฐ, อปปตตภโว ตถา; กมมภโว จ สพพนต, ภวสทเทน สททตฯ

ภวตณหาภวทฏฐ-ทวย กตถจ ปาฬย; อตตรปทโลเปน, ภวสทเทน สททตฯ

อภโวต น ภโว อภโวฯ

วปตต หาน อจเฉโท, ปาปญเจว จตพพธา; อเม อภวสทเทน, อตถา วจจนต สาสเนฯ

ภาโวต อชฌาสโย, โย ‘‘อธปปาโย’’ตป วจจตฯ ‘‘ถนภาโว ทราชาโนฯ นามจโจ ราชภรยาส, ภาว กพเพถ ปณฑโตฯ หทยงคตภาว ปกาเสต’’ต เอวมาท เอตสสตถสส สาธก วจนฯ อปจ วตถธมโมป ภาโวฯ ‘‘ภาวสงเกตสทธน’’นต อทเมตสสตถสส สาธก วจน, จตตมป ภาโวฯ ‘‘อจจาหต กมม กโรส ลทท, ภาเว จ เต กสล นตถ กญจ’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ กรยาปภาโวฯ ‘‘ภาวลกขณ ภาวสตตม’’ต จ อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อปจ ภาโวต สตตเววจนนต ภณนต, ธาต วา เอต อธวจนฯ ตตถ อชฌาสโย จ วตถธมโม จ จตตญจ สตโต จาต อเม ภวตต ภาโวฯ ตถา ปน ภาเวตต ภาโว, กรยา ต ภวนนต ภาโวฯ สา จ ภวนคมนปจนาทวเสนาเนกวธาฯ อปจ ภาวรปมป ภาโว, ย อตถภาโว ปมภาโว อตถนทรยนต จ วจจตฯ ตตราย วจนตโถ – ‘‘อตถ’’ต วา ‘‘ปรโส’’ต วา ภวต เอเตน จตต อภธานญจาต ภาโวฯ

นตตโนมตยา เอต, นพพจนมทาหฏ; ปพพาจรยสหาน, มต นสสาย มาหฏฯ

วตตญเหต โปราเณห ‘‘อตถยา ภาโว อตถภาโว, อตถต วา ภวต เอเตน จตต อภธานญจาต อตถภาโว’’ต, ตสมา ปมภาโวต เอตถาป ปมสส ภาโว ปมภาโว, ปมาต วา ภวต เอเตน จตต อภธานญจาต ปมภาโวต นพพจน สมธคนตพพฯ อท ภาวสททสส กตตภาวกรณสาธนวเสนตถกถนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๘

อภาโวต น ภาโวต อภาโว, โก โส? สญญตา นตถตาฯ สภาโวต อตตโน ภาโว สภาโว, อตตโน ปกต อจเจวตโถฯ อถ วา สภาโวต ธมมาน สต อตถสมภเว โย โกจ สรป ลภต, ตสส ภาโว ลกขณมต สญญโต นมนรปปนกกขฬผสนาทอากาโร อจเจวตโถฯ ‘‘สามญญ วา สภาโว วา, ธมมาน ลกขณ มต’’นต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อปจ สภาโวต สลกขโณ ปรมตถธมโมฯ เกนฏเฐน? สห ภาเวนาต อตเถนฯ สพภาโวต สต ภาโว สพภาโว, สปปรสธมโม อจเจวตโถฯ อถ วา อตตโน ภาโว สพภาโวฯ ‘‘คาหาปยนต สพภาว’’นต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ สวชชมาโน วา ภาโว สพภาโวฯ ‘‘เอว คหณสพภาโว’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อท สภาว สพภาวสททาน ภาวสาธนวเสนตถกถนฯ

สมภโวต สมภวน สมภโว, สมภวนกรยา, ยตต วาฯ ยตต ห สมภโวต วจจต ‘‘สมภโว คหณสส การณ’’นตอาทสฯ อถ วา สมภวต เอตสมาต สมภโวฯ ยโต ห ย กญจ สมภวต , โส สมภโวฯ ปภโวต ปภวน ปภโว, อจฉนนตา, ปภวต เอตสมาต วา ปภโวฯ ยโต ห ย กญจ ปภวต, โส ปภโวฯ อเม ปน สมภวปภวสททา กตถจ สมานตถา กตถจ ภนนตถาต เวทตพพาฯ กถ? สมภวสทโท ห ภวนกรยมป วทต ยตตมป ปญญตตมป สมภวรปมป ปจจยตถมป, ปภวสทโท ปน ภวนกรยมป วทต นทปปภวมป ปจจยตถมป, ตสมา ปจจยตถ วชเชตวา ภนนตถาต คเหตพพา, ปจจยตเถน ปน สมานตถาต คเหตพพาฯ วตตญเหต ‘‘ปจจโย เหต นทาน การณ สมภโว ปภโวตอาท อตถโต เอก, พยญชนโต นาน’’นตฯ

‘‘มล เหต นทานญจ, สมภโว ปภโว ตถา; สมฏฐานาหารารมมณ, ปจจโย สมทเยน จา’’ต

อยมป คาถา เอตสสตถสส สาธกาฯ อท สมภวปภวสททาน ภาวาปาทานสาธนวเสนตถกถนฯ

เอวเมตถ ภาวกตตกมมกรณาปาทานาธกรณวเสน ฉ สาธนาน ปกาสตานฯ ตาน สมปทานสาธเนน สตตวธาน ภวนต, ต ปน อตตร อาวภวสสต ‘‘ธนมสส ภวตต ธนภต’’ตอาทนาฯ อจเจว กตกวเสน สพพถาป สตตวธาน สาธนาน โหนต, ยาน ‘‘การกาน’’ตป วจจต, อโต อญญ สาธน นตถฯ อธ ปโยเคสวตเถส จ วญญน ปาฏวตถ สาธนนาม ปกาสตฯ ตถา ห ทนนกขตตสาธเนห ปเทห โยชตา สททปปโยคา ทพโพธตถา โหนต, สนกขตตสาธเนห ปน ปเทห โยชตา สโพธตถา โหนต, ตสมา ปโยคาสาธนมลกา, อตโถ จ ปโยคมลโกฯ ปโยคานรปญห อวปรต กตวา อตถ กถนสลา ‘‘ยาจโตว พหล จวร ปรภญชต, อปป อยาจโต’’ต เอวมาทส สาธนวเสน คเหตพเพส อตเถส, อญเญส จตเถส ปฏตรพทธโน ปณฑตาเยว เอกนเตน ภควโต ปรยตตสาสนธรา นาม โหนตต เวทตพพฯ อโต ปร นยานสาเรน สวญเญยยตตา ‘‘อท นาม สาธน’’นต น วกขาม, เกวล

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๖๙

มธ ทสสเตส ปโยเคส วญญน พหมานปปาทนตถญเจว ววธวจตตปาฬคตเก ววธตถสาเร ชนวรวจเน โสตน พทธวชมภนตถญจ อตถสาธกวจนานเยว ยถารห สตตเคยยเวยยากรณคาถาทส ตโต ตโต อาหรตวา ทสเสสสามฯ

ปภาโวต ปการโต ภวตต ปภาโว, โสยมานภาโวเยวฯ ‘‘ปภาว เต น ปสสาม, เยน ตว มถล วเช’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อนภโวต อนภวน อนภโว, ก ต? ปรภญชนฯ อานภาโวต เตชสสาหมนตปภสตตโยฯ ‘‘เตชสงขโต อสสาหมนตปภสตตสงขาโต วา มหนโต อานภาโว เอตสสาต มหานภาโว’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ

เตโช อสสาหมนตา จ, ปภสตตต ปญจเม; อานภาวาต วจจนต, ปภาวาต จ เต วเทฯ

เตชาทวาจกตตมห, อานภาวปทสส ต; อตถนพพจน ธโร, ยถาสมภวมททเสฯ

อถ วา อานภาโวต อนภวตพพผลฯ ‘‘อนภวตพพสส ผลสส มหนตตาย มหานภาโว’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ปราภโวต ปราภวน ปราภโว, อถ วา ปราภวตต ปราภโวฯ ‘‘สวชาโน ปราภโว’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อปจ ‘‘ธมมเทสส ปราภโว’’ต ปาฐานรปโต ปราภวสสตต ปราภโวต อนาคตกาลวเสนป นพพจน ทฏฐพพฯ อถ วา ปราภวนต เอเตนาต ปราภโวฯ ก ต? ธมมเทสสตาทฯ ‘‘ปฐโม โส ปราภโว’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ วภโวต นพพานฯ ตญห ภวโต วคตตตา ภวโต วคโตต วภโว, ภวสส จ ตเหต วคตตตา วคโต ภโว เอตสมาต วภโวฯ วภวนต อจฉชชนต วนสสนต อโต อรยธนวโลมกา กเลสมหาโจราตป วภโวฯ วภวสททสส นพพานาภธานตเต ‘‘เอว ภเว วชชมาเน, วภโว อจฉตพพโก’’ต อทเมตถ สาธก วจนฯ อมาน ปน นพพานสส ปรยายวจนาน –

นพพาน วภโว โมกโข, นโรโธ อมต สม; สงขารปสโม ทกข-นโรโธ อจจต’กขโยฯ

ววฏฏ’มกต อตถ, สนตปท’มสงขต; ปาร ตณหากขโย ทกข-กขโย สญโญชนกขโยฯ

โยคกเขโม วราโค จ, โลกนโต จ ภวกขโย;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๐

อปวคโค วสงขาโร, สพภ สทธ วสทธ จฯ

วมตยา’ปจโย มตต, นพพต อปธกขโย; สนต อสงขตา ธาต, ทสา จ สพพโตปภฯ

วนาเปตาน นามาน, วเสสกปท อธ; นพพานวาจกานต, สลลกเขยย สเมธโสฯ

‘‘ตาณ เลณ’’นตอาทน-เปกขกาน ภวนต ห; วเสสกปทานนต, เอตเถตาน ปกาสเยฯ

ตาณ เลณ’มรปญจ, สนต สจจ’มนาลย; สทททส สรณญจ, ปรายณ’มนตกฯ

อนาสว ธว นจจ, วญญาณ’มนทสสน; อพยาปชช สว เขม, นปณ อปโลกกฯ

อนนต’มกขร ทโป, อจจนต เกวล ปท; ปณต อจจตญจาต, พหธาป วภาวเยฯ

โคตรภต ปทสสตถ, วทนเตห ครห ต; โคตต วจจต นพพาน-มต โคตตนต ภาสตฯ

วภโวต วา วนาสสมปตตธนจเฉททฏฐโยป วจจนตฯ ตตถ วนาโส วภวน อจฉชชน นสสนนต อตเถน วภโวฯ ‘‘วภโว สพพธมมาน, อตเถเก สโต สตตสส อจเฉท วนาส วภว ปญญเปนต’’ต จ อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ สมปตต ปน วเสสโต ภวตต วภโวฯ ‘‘รญโญ สรวภว ทฏฐกามา’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ธน ปน ภวนต วฑฒนต วทธ วรฬห เวปลล อาปชชนต สตตา เอเตนาต วภโวฯ ‘‘อสตโกฏวภวสส พราหมณสส ปตโต หตวา นพพตต’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อท ปน ปรยายวจน –

ธน ส วภโว ทพพ, สาปเตยย ปรคคโห; โอฑฑ ภณฑ สก อตโถ, อจเจเต ธนวาจกาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๑

อจเฉททฏฐ ปน วภวต อจฉชชต ‘‘อตตา จ โลโก จ ปน จตโต อทธ น ชายต’’ต คหณโต วภโวตฯ ‘‘วภวตณหา’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ วภวตณหาต ห อจเฉททฏฐสหคตาย ตณหาย นามฯ เอตถ อตถทธาโร วจจต –

ธนนพพานสมปตต-วนาสจเฉททฏฐโย; วตตา วภวสทเทน, อต วญญ วภาวเยฯ

ปาตภาโวต ปาตภวน ปาตภาโวฯ อาวภาโวต อาวภวน อาวภาโว, อภนนเมเตส ปากฏตา อจเจวตโถฯ ตโรภาโวต ตโรภวน ตโรภาโว, ปฏจฉนนภาโวฯ วนาภาโวต วนาภวน วนาภาโว, วโยโคฯ โสตถภาโวต โสตถภวน โสตถภาโว, สวตถภาโว สขสส อตถตา, อตถโต ปน นพภยตา นรปททวตา เอวฯ อตถภาโวต อตถตา วชชมานตา อววตตตาฯ นตถภาโวต นตถตา อวชชมานตา ววตตตา รตตตา ตจฉตา สญญตาฯ โอการนตปลลงคนทเทโสฯ

อภภวตต อภภวตา, ปร อภภวนโต โย โกจฯ เอว ปรภวตา, อนภวตต อนภวตา, สข วา ทกข วา อทกขมสข วา อนภวนโต โย โกจฯ เอว สมนภวตาฯ ปจจนภวตา, เอตถ ปน ยถา ‘‘อมตสส ทาตาฯ อนปปนนสส มคคสส อปปาเทตา’’ตอาทส ‘‘ทาตา’’ต ปทาน กตตวาจกาน ‘‘อมตสสา’’ตอาทห ปเทห กมมวาจเกห ฉฏฐยนเตห สทธ โยชนา ทสสต, ตถา อเมสมป ปทาน ‘‘ปจจามตตสส อภภวตา’’ตอาทนา โยชนา กาตพพาฯ เอว อญเญสมป เอวรปาน ปทานฯ อาการนตปลลงคนทเทโสฯ

ภวตต ภวฯ ภวสสตต วา ภว, วฑฒมาโน ปคคโลฯ ‘‘สวชาโน ภว โหต, สวชาโน ปราภโวฯ ธมมกาโม ภว โหต, ธมมเทสส ปราภโว’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อถ วา เยน สทธ กเถต, โส ‘‘ภว’’นต วตตพโพ, ‘‘ภว กจจายโนฯ ภว อานนโทฯ มญเญ ภว ปตถยต, รญโญ ภรย ปตพพต’’นตอาทสฯ เอตถ ปน ธาตอตเถ อาทโร น กาตพโพ, สมมตอตเถเยวาทโร กาตพโพ ‘‘สงเกตวจน สจจ, โลกสมมตการณ’’นต วจนโตฯ โวหารวสยสมญห โลกสมมต เอว ปธานา อวลงฆนยาฯ ปราภวตต ปราภวฯ เอว ปรภวฯ อภภวฯ อนภวฯ ปภวต ปโหต สกโกตต ปภว, ปโหนโต โย โกจฯ น ปภว อปปภว, ‘‘อปปภว’’นต จ อท ชาตเก ทฏฐ –

‘‘ฉนนพภมว วาเตน, รณโณ รกขมปาคม; โสห อปปภว ตตถ, สาข หตเถห อคคห’’นต

ตตถ สาธกวจนมทฯ นคคหตนตปลลงคนทเทโสฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๒

ธนภตต ธนมสส ภวตต ธนภตฯ สรภตต โสภาย เจว ปญญาปญญานญจ อธวจนฯ สา อสส ภวตต สรภตฯ เอว โสตถภต, สวตถภตฯ อการนตปลลงคนทเทโสฯ

ภาวต ภวนสโล ภาว, ภวนธมโม ภาว, ภวเน สาธการ ภาวฯ เอว วภาวฯ สมภาวฯ ปรภาวตฯ ตตร วภาวต อตถวภาวเน สมตโถ ปณฑโต วจจตฯ เอตถ วทวา, วชชาคโต, ญาณตอาท ปรยายวจน ทฏฐพพฯ ภวนต จตร –

วทวา วชชาคโต ญาณ, วภาว ปณฑโต สธ; พโธ วสารโท วญญ, โทสญญ วททส วทฯ

วปสส ปฏภาณ จ, เมธาว นปโก กว; กสโล วทโร ธมา, คตมา มตมา จยฯ

จกขมา กณณวา ทพโพ, ธโร ภร วจกขโณ; สปปญโญ พทธมา ปญโญ, เอวนามา วภาวโนตฯ

อการนตปลลงคนทเทโสฯ

สยมภต สยเมว ภวตต สยมภฯ โก โส? อนตเรน ปโรปเทส สามเยว สพพ เญยยธมม ปฏวชฌตวา สพพญญต ปตโต สกยมน ภควาฯ วตตญเหต ภควตา –

‘‘น เม อาจรโย อตถ, สทโส เม น วชชต; สเทวกสม โลกสม, นตถ เม ปฏปคคโลฯ

อหญห อรหา โลเก, อห สตถา อนตตโร; เอโกมห สมมาสมพทโธ, สตภโตสม นพพโต’’ตฯ

อตถโต ปน ปารมตาปรภาวโต สยมภญาเณน สห วาสนาย วคตวทธสตนรวเสสกเลโส มหากรณาสพพญญตญญาณาทอปรเมยยคณคณาธาโร ขนธสนตาโน สยมภฯ โส เอวภโต ขนธสนตาโน โลเก อคคปคคโลต วจจตฯ วตตญเหต ภควตา ‘‘เอกปคคโล ภกขเว โลเก อปปชชมาโน อปปชชต อจฉรยมนสโส, กตโม เอกปคคโล? ตถาคโต ภกขเว อรห สมมาสมพทโธ’’ตฯ โส เอกปคคโล เอตรห ‘‘สพพญญ, สคโต’’ตอาทห ยถาภจจคณาธคตนาเมห จ ปสทโธ, ‘‘โคตโม อาทจจพนธ’’ต โคตตโต จ ปสทโธ, สกยปตโต สกโก สกยมน สกยสโห สกยปงคโวต กลโต จ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๓

ปสทโธ, สทโธทนมายาเทวสโตต มาตาปตโต จ ปสทโธ, สทธตโถต คหตนาเมน จ ปสทโธฯ ภวนต จตร –

โย เอกปคคโล อาส, พทโธ โส วทต วโร; โคตตโต โคตโม นาม, ตเถวาทจจพนธ จฯ

สกยกเล ปสตตตา, สกยปตโตต วสสโต; สกโก อต จ อวหโต, ตถา สกยมนต จฯ

สพพตถ เสฏฐภาเวน, สกเย จ เสฏฐภาวโต; สกยสโหต โส สกย-ปงคโวต จ สมมโตฯ

สทโธทนต ปตโต, นเภ จนโทว วสสโต; มาตโตป จ สญญาโต, มายาเทวสโต อตฯ

สพพญญ สคโต พทโธ, ธมมราชา ตถาคโต; สมนตภทโท ภควา, ชโน ทสพโล มนฯ

สตถา วนายโก นาโถ, มนนโท โลกนายโก; นราสโภ โลกชโน, สมพทโธ ทวปทตตโมฯ

เทวเทโว โลกคร, ธมมสสาม มหามน; สมนตจกข ปรส-ทมมสารถ มารชฯ

ธมมสสโร จ อทเวชฌ-วจโน สตถวาหโก; วสทธเทโว เทวาต-เทโว จ สมณสสโรฯ

ภรปญโญ’นธวโร, นรสโห จ จกขมา; มนมน นรวโร, ฉฬภญโญ ชเน สโตฯ

องครโส ยตราชา, โลกพนธ’มตนทโท; วตตา ปวตตา สทธมม-จกกวตต ยตสสโรฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๔

โลกทโป สรฆโน, สมณนโท นรตตโม; โลกตตยวท โลก-ปชโชโต ปรสตตโมฯ

สจจทโส สตปญญ-ลกขโณ สจจสวหโย; รวพนธา’สมสโม, ปญจเนตต’คคปคคโลฯ

สพพาภภ สพพวท, สจจนาโม จ ปารค; ปรสาตสโย สพพ-ทสสาว นรสารถฯ

สมมาสมพทโธ อต โส, ญาโต สตตตตโมต จ; ตาท วภชชวาทต, มหาการณโกต จฯ

จกขภโต ธมมภโต, ญาณภโตต วณณโต; พรหมภโตต ปรสา-ชญโญ อต จ โถมโตฯ

โลกเชฏโฐ สยมภ จ, มเหส มารภญชโน; อโมฆวจโน ธมม-กาโย มาราภภ อตฯ

อสงขเยยยาน นามาน, สคเณน มเหสโน; นาม คเณห นสสต, โก กวนโท กเถสสตฯ

ตตร สพพญญ อจจาท-นาม สาธารณ ภเว; สพเพสานมป พทธาน, โคตโม อตอาท นฯ

พทโธ ปจเจกพทโธ จ, ‘‘สยมภ’’อต สาสเน; เกจ ‘‘พรหมา สยมภ’’ต, สาสนาวจร น ตฯ

‘‘พทโธ ตถาคโต สตถา, ภควา’’ต ปทาน ต; ฐาเนเนกสหสสมห, สญจรนต อภณหโสฯ

ตตร จาทปท อนต-ปทญเจว อมาน ต; เอกโตป จรนตต, วภาเวยย วสารโทฯ

วเสสกปทาน ต, อเปกขกปทาน จ; อนเปกขปทานต, ปทาน ทวธา สยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๕

ตถา ห สตถวาโห นรวโร ฉฬภญโญต เอวปการาน อภธานปทาน วเสสกปทาเปกขกานฯ กถ?

‘‘เอว วชตสงคาม, สตถวาห อนตตร; สาวกา ปยรปาสนต, เตวชชา มจจหายโนฯ

ย โลโก ปชยเต, สโลกปาโล สทา นมสสต จ; ตสเสต สาสนวร, วทห เญยย นรวรสสา’’ต,

‘‘ฉฬภญญสส สาสน’’นต จ เอว วเสสกปทาเปกขกาน ภวนตฯ พทโธ ชโน ภควาต เอวปการาน ปน โน วเสสกาเปกขานต ทฏฐพพฯ

เกจ ปเนตถ เอว วเทยย ‘‘มนนโท สมณนโท สมณสสโร ยตสสโร อาทจจพนธ รวพนธต เอวปการาน อธ วตตานมภธานาน วเสสตถาภาวโต ปนรตตโทโส อตถ’’ตฯ ตนน, อภธานาน อภสงขรณยานภสงขรณยวเสน อภสงขตาภธานาน อนภสงขตาภธานานต ทเวธา ทสสนโตฯ ตถา ห กตถจ เกจ ‘‘สกยสโห’’ต อภธาน ปฏจจ ‘‘สกยเกสร สกยมคาธโป’’ตอาทนา นานาววธมภธานมภสงขโรนต, ปาวจเนป ห ‘‘ทวทคคมวรหนตต’มลตถา’’ต ปาโฐ ทสสตฯ ตถา เกจ ‘‘ธมมราชา’’ต อภธาน ปฏจจ ‘‘ธมมทสมปต’’ตอาทน อภสงขโรนตฯ ‘‘สพพญญ’’ต อภธาน ปฏจจ ‘‘สพพทสสาว สพพทสส’’ตอาทน อภสงขโรนต, ‘‘สหสสกโข’’ต อภธาน ปฏจจ ‘‘ทสสตโลจโน’’ตอาทน อภสงขโรนตฯ ‘‘อาทจจพนธ’’ต อภธาน ปฏจจ ‘‘อรวนทสหายพนธ’’ตอาทน อภสงขโรนตฯ ‘‘อมพช’’นต อภธาน ปฏจจ ‘‘นรช กญช’’นตอาทน อภสงขโรนตฯ ปาวจเนป ห ย ปทม, ต ชลช นามาต มนตวา ปฏสมภทาปปตเตห อรเยห เทสนาวลาสวเสน วตโต ‘‘ปทมตตรนามโน’’ต วตตพพฏฐาเน ‘‘ชลชตตรนามโน’’ต ปาโฐ ทสสตฯ เอว อภสงขตาภธานาน ทสสนตฯ

‘‘พทโธ ภควา’’ต อภธานาน ปน อนภสงขตาภธานานฯ วตตญเหต ธมมเสนาปตนา อายสมตา สารปตเตน ‘‘พทโธต เนต นาม มาตรา กต, น ปตรา กต, น ภคนยา กต, น ญาตสาโลหเตห กต, น เทวตาห กต, วโมกขนตกเมต พทธาน ภควนตาน โพธยา มเล สห สพพญญตญญาณปปฏลาภา สจฉกา ปญญตต ยทท พทโธ’’ต, ตถา ‘‘ภควาต เนต นาม มาตรา กต…เป.… สจฉกา ปญญตต ยทท ภควา’’ตฯ เอว ‘‘พทโธ ภควา’’ต อภธานาน อนภสงขตาภธานานฯ น ห ตาน อภธานาน เจว ‘‘สตถา สคโต ชโน’’ตอาทน จ อญญ กญจ อภธาน ปฏจจ อภสงขตาน,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๖

นาป อญญาน อภธานาน เอตาน ปฏจจ อภสงขตาน ทสสนตฯ ตถา ห ‘‘พทโธ’’ต อภธาน ปฏจจ ‘‘พชฌตา โพเธตา โพธโก’’ตอาทน นามาภธานาน น อภสงขโรนตฯ ตถา ‘‘ภควา สตถา สคโต’’ตอาทน นามาภธานาน ปฏจจ ‘‘สมปนนภโค อนสาสโก สนทรวจโน’’ตอาทน นามาภธานาน นาภสงขโรนตฯ เอว อม วภาค ทสเสต ‘‘มนนโท สมณนโท สมณสสโร ยตสสโร อาทจจพนธ รวพนธ’’ตอาทนา นเยน ปนรตต อมเหห กตาต ทฏฐพพาฯ เอวมญญตราป นโย เนตพโพฯ อตรท วจจต –

‘‘อภสงขตนามญจ, นามญจานภสงขต; ทวทคคมวโร พทโธ, อต นาม ทวธา ภเว’’ตฯ

ปภต ปร ปสยห ภวตต ปภ, อสสโรฯ ‘‘อรญญสส ปภ อย ลททโก’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อภภต อภภวตต อภภ, อสญญสตโตฯ ก โส อภภว? จตตาโร ขนเธ อรปโนฯ อต จตตาโร ขนเธ อรปโน อภภวต อภภฯ โส จ โข นจเจตนตตา อภภวนกรยายาสต ปพเพวา’สญญปปตตโต ฌานลาภกาเล อตตนา อธคตปญจมชฌาน สญญาวราควเสน ภาเวตวา จตตาโร อรปกขนเธ อสญญภเว อปปวตตกรเณน อภภวตมารภ, ตทภภวนกจจ อทาน สทธนต อภภวต อภภต วจจตฯ อปจ นจเจตนภาเวน อภภวนพยาปาเร อสตป ปพเพ สเจตนกาเล สพยาปารตตา สเจตนสส วย นจเจตนสสาป สโต ตสส อปจาเรน สพยาปารตาวจน ยชชเตวฯ ทสสต ห โลเก สาสเน จ สเจตนสส วย อเจตนสสป อปจาเรน สพยาปารตาวจนฯ ต ยถา? กล ปตตกาม, เอว โลเกฯ สาสเน ปน –

‘‘โรทนเต ทารเก ทสวา, อพพคคา วปลา ทมา; สยเมโวนมตวาน, อปคจฉนต ทารเก’’ต จ

‘‘องคารโน ทาน ทมา ภทนเต, ผเลสโน ฉทน วปปหายา’’ต จ ‘‘ผล โตเสต กสสก’’นต จ อาทฯ อภภสททสส อสญญสตตาภธานตเต ‘‘อภภ อภภโต มญญต’’ต อทเมตถ สาธก วจนฯ อถ วา อภภวตต อภภ, ปเรสมภภวตา โย โกจฯ วเสสโต ปน ตถาคโตเยว อภภฯ วตตญเหต ภควตา ‘‘ตถาคโต ภกขเว อภภ อนภภโต อญญทตถทโส วสวตต’’ตฯ เกจ ปน ‘‘อภภ นาม สหสโส พรหมา’’ต วทนตฯ

วภต วเสสภโตต วภ, ‘‘ภวโสต สเจ พทโธ, ตณโณ โลกนตค วภ’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ วภต เหตถ รปกายธมมกายสมปตตยา วเสสภโตต อตโถฯ อาห จ –

‘‘ทสสมาโนป ตาวสส, รปกาโย อจนตโย;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๗

อสาธารณญาณฏเฐ, ธมมกาเย กถาว กา’’ตฯ

อธภต อธภวตต อธภ, อสสโรฯ

‘‘ตทา ม ตปเตเชน, สนตตโต ตทวาธภ; ธาเรนโต พราหมณ วณณ, ภกขาย ม อปาคม’’ต –

อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ปตภต ปตภโตต ปตภ, ‘‘โคณสส ปตภ’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ โคตรภต โคตตสงขาต อมตมหานพพาน อารมมณ กตวา ภโตต โคตรภ, โสตาปตตมคคสส อนนตรปจจเยน สขาปปตตพลววปสสนาจตเตน สมนนาคโต ปคคโลฯ วตตญเหต ภควตา ‘‘กตโม จ ปคคโล โคตรภ? เยส ธมมาน สมนนตรา อรยธมมสส อวกกนต โหต, เตห ธมเมห สมนนาคโต ปคคโล โคตรภ’’ต, อทเมเวตถ อตถสาธก วจนฯ อปจ สมโณต โคตตมตตมนภวมาโน กาสาวกณฐสมโณป โคตรภฯ โส ห ‘‘สมโณ’’ต โคตตมตต อนภวต วนทต, น สมณธมเม อตตน อวชชมานตตาต ‘‘โคตรภ’’ต วจจต, ‘‘ภวสสนต โข ปนานนท อนาคตมทธาน โคตรภโน กาสาวกณฐา ทสสลา ปาปธมมา’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ วตรภต สกโกฯ โส ห มาตาปตภรณาทห สตตห วตเตห สกกตต ลภตวา อญเญ เทเว วตเตน อภภวตต วตรภฯ อาคมฏฐกถาย ปน ภธาตมห ลพภมาน ปตตอตถมป คเหตวา ‘‘วตเตน อญเญ อภภวตวา เทวสสรย ปตโตต วตรภ’’ต วตต, ‘‘วตรนามก วา อสร อภภวตต วตรภ’’ต จ, ‘‘วตรภ ชยตปตา’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ เอตถ ห วตรภต วตรนามกสส อสรสส อภภวตาฯ ชยต ปตาต ชยนตาน ปตาฯ ‘‘สกโก อนโท ปรนทโท’’ อจจาท ปรยายวจนฯ อท ต ธาตาธกาเร ปกาเสสสามฯ ปราภภต ปรมภภวตต ปราภภฯ เอว รปาภภตอาทสปฯ สพพาภภต สพพมภภวตพพ อภภวตต สพพาภภฯ สพพาภภต จ อท นาม ตถาคตสเสว ยชชตฯ วตตญเหต ภควตา –

‘‘สพพาภภ สพพวทหมสม, สพเพส ธมเมส อนปลตโต; สพพญชโห ตณหกขเย วมตโต, สย อภญญาย กมททเสยย’’นตฯ

อการนตปลลงคนทเทโสฯ นยตปลลงคนทเทโสยฯ

อทาน อนยตลงคาน นยตลงเคส ปกขตตาน ภตปราภต สมภตสททาทน นทเทโส วจจตฯ ตตร ภโตต อตตโน ปจจเยห อภวต ภโต, ภโตต ชาโต สญชาโต นพพตโต อภนพพตโต ปาตภ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๘

โต, ภโตต วา ลทธสรโป โย โกจ สวญญาณโก วา อวญญาณโก วาฯ อถ วา ตถากาเรน ภวตต ภโต, ภโตต สจโจ ตโถ อวตโถ อวปรโต โย โกจ, เอตถ โย ภตสทโท สจจตโถ, ตสส ‘‘ภตฏโฐ’’ต อทเมตถ สาธก วจนฯ ปราภโตต ปราภวต ปราภโตฯ สฏฐ ภโตต สมภโตฯ วเสเสน ภโตต วภโตฯ วสสโต ภโตต วา วภโต, ‘‘วภตารมมณ’’นต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ วภวต วา วภโต, วนฏโฐต อตโถ, ‘‘รเป วภเต น ผสนต ผสสา’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ปากโฏ ภโตต ปาตภโตฯ อาว ภวตต อาวภโตฯ เอว ตโรภโตฯ วนาภโตฯ ภวตมนจฉวโกต ภพโพฯ ปรภวยเต โสต ปรภโตฯ เยน เกนจ โย ปฬโต หฬโต วา, โส ปรภโตฯ คมยมานตโถ ยถากามจารฯ อภภวยยเต โสต อภภโตฯ อธภวยเต โสต อธภโตฯ เอว อทธภโตฯ เอตถ อธสทเทน สมานตโถ อทธสทโท, ‘‘จกข ภกขเว อทธภต, รปา อทธภตา, จกขวญญาณ อทธภต’’นต อทเมตสสตถสส สาธก วจน, ตถา ‘‘อธ ภกขเว ภกข น เหว อนทธภต อตตาน น อทธภาเวต’’ต ปทมปฯ ตตถ อนทธภตนต ทกเขน อนธภตฯ ทกเขน อนธภโต นาม มนสสตตภาโว วจจต, ต น อทธภาเวต นาภภวตต สตตปทตโถฯ

อนภวยเต โสต อนภโตฯ เอว สมนภโตฯ ปจจนภโตฯ ภาวโตฯ เอตถ ภาวโตต อมนา สมานาธกรณ ‘‘สตสมโพชฌงโค โข กสสป มยา สมมทกขาโต ภาวโต’’ตอาทส คณวาจก ปธานปท สาสเน ทฏฐพพฯ ตตถยสมเย ปน ภาวโตต กามคโณ วจจตฯ วตตญเหต ปาฬย ‘‘น ภาวตมาสสต’’ตฯ ตตร ภาวตา นาม ปญจ กามคณา, เต น อาสสต น เสวตต สตตปทตโถฯ สมภาวยเต โสต สมภาวโตฯ เอว วภาวโตฯ ปรภาวโตฯ อนปรภโตฯ มนปรภโตต มน ปรภวยตถ โสต มนปรภโตฯ เอตถ มนปรภโตต อสก อปปตตปรภวโน วจจตฯ มนนต ห นปาตปทฯ ‘‘อตปณฑเตน ปตเตน, มนมห อปกลโต, เทวทตเตน อตตโน อพทธภาเวน เจว ขนตเมตตาทนญจ อภาเวน กมารกสสปตเถโร จ เถร จ มน นาสโต, มน วฬโห อโหส’’ตอาทส จสส ปโยโค เวทตพโพฯ อตร มนสททสส กญจ ยตต วทามฯ

มนสทโท ทวธา ภนโน, นาม เนปาตกญจต; สนต ตสส มน โหต, มนมห อปกลโตตฯ

ปรภวตพโพต อญเญน ปรภวต สกกเณยโยต ปรภวตพโพฯ เอว ปรโภตตพโพ ปรภวนโยฯ ตพพปจจยฏฐาเน ห สกกเณยยปทโยชนา ทสสต ‘‘อลทธ อารมมณ ลทธพพ ลภนย ลทธ วา สกกเณยย’’นตฯ อถ วา ปรภวนมรหตต ปรภวตพโพฯ เอว ปรโภตตพโพ ปรภวนโยฯ ตถา ห ตพพปจจยฏฐาเน อรหตปทโยชนา ทสสต ‘‘ปรสกกเณยย ลาภมรหตต ลทธพพ’’นตฯ เอตถ ปน ปรโภตตพโพต ปทสส อตถภาเว ‘‘ขตตโย โข มหาราช ทหโรต น อญญาตพโพ น ปร

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๗๙

โภตตพโพ’’ต ปาฬ นทสสนฯ อภอธปพพา ภธาตโย สมานตถาฯ เสสาน ทกาน นยานสาเรน เญยยานฯ ภมาโนต ภวตต ภมาโน, มชเฌ วการโลโป ทฏฐพโพฯ อตรท วตตพพ –

‘‘ก โส ภมาโน สจจโก’’, อจจตร ปาฬย ปน; รป ภวตธาตสส, วโลเปเนว ทสสตฯ

อตราย ปาฬ ‘‘ก โส ภมาโน สจจโก นคณฐปตโต, โย ภควโต วาท อาโรเปสสต’’ตฯ วภวมาโนต วภวตต วภวมาโนฯ เอว ปรภวมาโนตอาทสฯ ตตถ ‘‘อภสมโภนโต’’ตมสส กโรนโต นปผาเทนโต อจเจวตโถฯ ‘‘สพพาน อภสมโภนโต, ส ราชวสต วเส’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ยสมา ปนมาน ‘‘ภวมาโน’’ตอาทน วปปกตปจจตตวจนาน, ตสมา สรมาโน โรทต, คจฉนโต คณหาต, ‘‘คจฉนโต โส ภารทวาโช, อททส อจจต อส’’นตอาทน วย ปรปณณตตรกรยาปทาน กตวา ราชา ภวมาโน สมปตตมนภวตตอาทนา โยเชตพพานฯ ‘‘สรมาโน คจฉนโต’’ตอาทน ห ‘‘ยาโต คโต ปตโต’’ตอาทห สทสาน น โหนต, อตตรกรยาปทาเปกขกาน โหนต ตวาปจจยนตปทาน วยาตฯ

ปรภวยมาโนต ปรภวยเต โสต ปรภวยมาโนฯ เอว ปรภยยมาโนตอาทสปฯ อมานป วปปกตปจจตตวจนาน, ตสมา ‘‘ราชปรเสห นยมาโน โจโร เอว จนเตส’’ตอาทน วย ปรปณณตตรกรยาปทาน กตวา อญเญห ปรภวยมาโน ตาณ คเวสตฯ โภโค ปคคเลนานภวยมาโน ปรกขย คจฉตตอาทนา โยเชตพพานฯ เอว สพพตร อทเสส วปปกตวจเนส โยเชตพพานฯ อย อนยตลงคาน นยตลงเคส ปกขตตาน ภต ปราภต สมภตสททาน นทเทโสฯ อจเจว ปลลงคาน ภธาตมยาน ยถารห นพพจนาทวเสน นทเทโส วภาวโตฯ

อทาน อตถลงคนทเทโส วจจต – ตตร ภาวกาต ภาเวตต ภาวกาฯ ยา ภาวน กโรต, สา ภาวกาฯ ภาวนาต วฑฒนา พรหนา ผาตกรณ อาเสวนา พหลกาโรฯ วภาวนาต ปกาสนา สนทสสนาฯ อถ วา วภาวนาต อภาวนา อนตรธาปนาฯ สมภาวนาต อกกสนา โถมนาฯ ปรภาวนาต วาสนา, สมนตโต วา วฑฒนาฯ อาการนตตถลงคนทเทโสฯ

ภมต สตตายมานา ภวตต ภม, อถ วา ภวนต ชายนต วฑฒนต เจตถ ถาวรา จ ชงคมา จาต ภมฯ ภม วจจต ปถวฯ ‘‘ปฐมาย ภมยา ปตตยา’’ตอาทส ปน โลกตตรมคโค ภมต วจจตฯ ยา ปนนธพาลมหาชเนน วญญาตา ปถว, ตสสมาน อภธานาน –

‘‘ปถว เมทน ภม, ภร ภ ปถว มห;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๐

ฉมา วสมต อพพ, อวน ก วสนธรา; ชคต ขต วสธา, ธรณ โค ธรา’’อตฯ

อตร ภ ก โคสททา ปถวปทตเถ วตตนตต กตร ทฏฐปพพาต เจ?

วทวา ภปาล กมท-โครกขาทปเทส เว; ภ ก โคอต ปถว, วจจตต วภาวเยฯ

ภตต ภวน ภตฯ วภตต วนาโส, วเสสโต ภวน วา, อถ วา วเสสโต ภวนต สตตา เอตายาต วภต, สมปตตเยว, ‘‘รญโญ วภตฯ ปหนยา วภตโย’’ต จ อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ อการนตตถลงคนทเทโสฯ

ภรต ปถวฯ สา ห ภวนต เอตถาต ภรต วจจต, ภวต วา ปญญายต วฑฒต จาต ภร, อถ วา ภตาภตา ตนนสสตา สตตา รมนต เอตถาต ภรฯ ปถวนสสตา ห สตตา ปถวยเยว รมนต, ตสมา สา อมนาป อตเถน ภรต วจจตฯ ภรสททสส ปถววจเน ‘‘ภรปญโญ’’ต อตถสาธก วจนฯ อปจ ภร วยาต ภร, ปญญา, ภรต ปถวสมาย วตถตาย ปญญาย นาม, ‘‘โยคา เว ชายต ภร, อโยคา ภรสงขโย’’ต เอตถ อฏฐกถาวจน อมสสตถสส สาธกฯ อถ วา ภเต อตเถ รมตต ภร, ปญญาเยต นาม, ‘‘ภร เมธา ปรณายกา’’ต เอตถ อฏฐกถาวจน อมสสตถสส สาธกฯ อถ วา ปญญาเยว ราคาทโย ธมเม อภภวตต ภร, ราคาทอรโย อภภวตตป ภรฯ ตถา ห ปฏสมภทามคเค อายสมตา สารปตเตน วตต ‘‘ราค อภภยตต ภร, ปญญาฯ โทส โมห…เป.… ราโค อร, ต อร มททตต ภร, ปญญาฯ โทโสฯ โมโห…เป.… สพเพ ภวคามโน กมมา อร, ต อร มททตต ภร, ปญญา’’ฯ เอตถ ปน ‘‘โคตรภ’’ต ปทมว ‘‘อรภ’’ต วตตพเพป ภสทท ปพพนปาต กตวา สนธวเสน ภรต ปทมจจารตนต ทฏฐพพฯ อปจ อทเสส นามกปเทส วนาป อปสคเคน อภภวนาทอตถา ลพภนตเยว, นาขยาตกปเทสต ทฏฐพพฯ อท ปน ปญญาย ปรยายวจน –

ปญญา ปชานนา จนตา, วจโย อปลกขณา; ปวจโย จ ปณฑจจ, ธมมวจยเมว จฯ

สลลกขณา จ โกสลล, ภร ปจจปลกขณา; เนปญญญเจว เวภพยา, เมธา จปปรกขกาฯ

สมปชญญญจ ปรณา-ยกา เจว วปสสนา; ปญญนทรย ปญญาพล, อโมโห สมมาทฏฐ จ;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๑

ปโตโท จาภธมมสมา, อมาน คหตาน เมฯ

ญาณ ปญญาณมมมงโค, สตโถ โสโต จ ทฏฐ จ; มนตา โพโธ พทธ พทธ, ปฏภานญจ โพธตฯ

ธมโม วชชา คต โมน, เนปกก โค มต มต; วมสา โยน โธนา จ, ปณฑา ปณฑจจยมป จ; เวโท ปณฑตยญเจว, จกจฉา มรยาป จฯ

‘‘โสโต โพธ’’ต ย วตต, ญาณนามทวย อท; พทธปจเจกสมพทธ-สาวกานมป รหตฯ

‘‘อภสมโพธ สมโพธ’’, อต นามทวย ปน; ปจเจกพทธสพพญญ-พทธานเยว รหตฯ

อภสมโพธสงขาตา, ปรโมปปทา ปน; ญาณปณณตต สพพญญ-สมพทธสเสว รหตฯ

สมมาสมโพธสงขาตา, อนตตรปทาทกา; พทธา วา ญาณปณณตต, สพพญญสเสว รหตฯ

‘‘สพพญญตา’’ต ย วตต, ญาณ สพพญญโนว ต; ยชชเต อวเสสา ต, ญาณปญญตต สพพคาฯ

ญาณภาวมห สนเตป, ธมมจกขาทก ปน; ปโยชนนตราภาวา, นาตร สนทสสต มยาตฯ

ภตต ภตสส ภรยาฯ ยถา ห เปตสส ภรยา ‘‘เปต’’ต วจจต, เอวเมว ภตสส ภรยา ‘‘ภต’’ต วจจตฯ โภตต ยาย สทธ กเถนเตน สา อตถ ‘‘โภต’’ อต วตตพพา, ตสมา อมนา ปเทน อตถ โวหรยตต จ ทฏฐพพฯ ยถา ห ปรเสน สทธ กเถนเตน ปรโส ‘‘ภว’’ อต โวหรยต, เอวเมว อตถยา สทธ กเถนเตน อตถ ‘‘โภต’’อต โวหรยตฯ ‘‘กโต น ภว ภารทวาโช, อเม อาเนส ทารเก’’ต, ‘‘อห โภต อปฏฐสส, มา โภต กปตา อห’’ต เจตถ นทสสนฯ อถ วา อเธกจโจ สตโต อตถลงควเสน ลทธนาโม, โส ‘‘โภต’’อต วตตพโพ, ตสมา อมนา ปเทน อตถป อตถลงเคน ลทธนามา อนตถป โวหรยตต จ ทฏฐพพาฯ ตถา ห เทวปตโตป ‘‘เทวตา’’ต อตถลงควเสน โวหรตพพตตา เทว

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๒

ตาสททมเปกขตวา ‘‘โภต’’อต โวหรโต, ปเคว เทวธตาฯ ตถา ห ‘‘โภต จรห ชานาต, ต เม อกขาห ปจฉตา’’ต เอตถ ปน เทวตาสททมเปกขตวา ‘‘โภต’’อต อตถ ลงคโวหาโร กโตฯ อตราย สตตปทตโถ ‘‘ยท โส กหโก ธนตถโก ตาปโส น ชานาต, โภต เทวตา ปน ชานาต ก’’นตฯ อปจ –

‘‘อตถกาโมส เม ยกข, หตกามาส เทวเต; กโรม เต ต วจน, ตวส อาจรโย มมา’’ต –

มฏฐกณฑลวตถสม ปลลงคยกขสททมเปกขตวา ‘‘อตถกาโม’’ต ปลลงควเสน อตถลงคญจ เทวตาสททมเปกขตวา ‘‘หตกามา’’ต อตถลงควเสน ปรสภโต มฏฐกณฑล โวหรโตฯ อญญตราป เทวตาสททมเปกขตวา เทวปตโต อตถลงควเสน โวหรโต –

‘‘น ตว พาเล วชานาส, ยถา อรหต วโจ’’ต; ‘‘อตถกามาส เม อมม, หตกามาส เทวเต’’ตฯ

เอตถ ปน ‘‘เอห พาเล ขมาเปห, กสราช มหพพล’’นต เอตถ จ อตถเยว อตถลงควเสน โวหรตา, ตสมา กตถจ อตถปรสปทตถสงขาต อตถ อนเปกขตวา ลงคมตตเมวาเปกขตวา โภต เทวตา, โภต สลา, โภต ชมพ, โภต เทวตนตอาทห สทธ ปจจตตวจนาทน โยเชตพพานฯ กตถจ ปน ลงคญจ อตถญจ อเปกขตวา ‘‘โภต อตถ, โภต เทว’’นตอาทนา โยเชตพพานฯ วภาวนต วภาเวตต วภาวนฯ เอว ปรภาวนตอาทสปฯ อการนตตถลงคนทเทโสฯ

ภต สตตายมานา ภวตต ภฯ อถ วา ภวนต ชายนต วฑฒนต เจตถ สตตสงขาราต ภฯ ภ วจจต ปถวฯ อภต วฑฒวรหตา กถา, น ภตปพพาต วา อภ, อภตปพพา กถาฯ น ภตาต วา อภ, อภตา กถาฯ ‘‘อภ เม กถ น ภณส, ปาปก วต ภาสส’’ต อทเมเตสมตถาน สาธก วจนฯ อการนตตถลงคนทเทโสฯ นยตตถลงคนทเทโสยฯ

อนยตลงคาน ปน นยตตถลงเคส ปกขตตาน ภตปราภตสมภตสททาทน นทเทโส นยานสาเรน สวญเญยโยวฯ อจเจว อตถลงคาน ภธาตมยาน ยถารห นพพจนาทวเสน นทเทโส วภาวโตฯ

อทาน นปสกลงคนทเทโส วจจต – ตตร ภตนต จตพพธ ปถวธาตอาทก มหาภตรปฯ ตญห อญเญส นสสยภาเวน ภวตต ภต, ภวต วา ตสม ตทธนวตตตาย อปาทารปนต ภตฯ อถ วา ภตนต สตโต ภตนามโก วาฯ ภตนต ห นปสกวเสน สกโล สตโต เอวนามโก จ ยกขาทโก วจจต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๓

ฯ ‘‘กาโล ฆสต ภตาน, สพพาเนว สหตตนาฯ ยานธ ภตาน สมาคตาน, อชฌาเปตวาน ภตาน, ตมหา ฐานา อปกกม’’ต เอวมาทส นปสกปปโยโค เวทตพโพฯ คาตาพนธสขตถ ลงควปลลาโสต เจ? ตนน, ‘‘ยกขาทน มหาภตาน ย คณหนต, เนว เตส ตสส อนโต, น พห ฐาน อปลพภต’’ต จณณยปทรจนายมป ภตสททสส นปสกลงคตตทสสนโตต อวคนตพพฯ มหาภตนต วตตปปการ จตพพธ มหาภตรปฯ ตสส มหนตปาตภาวาทห การเณห มหาภตตา เวทตพพาฯ กถ? มหนต ภตนต มหาภต, มายาการสงขาเตน มหาภเตน สมนตป มหาภต, ยกขาทห มหาภเตห สมนตป มหาภต, มหนเตห ฆาสจฉาทนาทปจจเยห ภต ปวตตนตป มหาภต , มหาวการภตนตป มหาภตฯ เอว มหนตปาตภาวาทห การเณห มหาภตตา เวทตพพาฯ อตรท สฏฐปลกขตพพ –

ปนนปสกลงโค จ, ภตสทโท ปวตตต; ปณณตตย คเณ เจว, คเณเยวตถลงคโกฯ

ภต สมภตสททาท-นเย ปณณตตวาจกา; โยเชตพพา ตลงเค เต, อต เญ ยย วเสสโตฯ

‘‘ภโต ตฏฐต, ภตาน, ตฏฐนต, สมโณ อย; อทาน ภโต, จตตาน, ภตาน วมลาน ตฯ

วญฌา ภตา วธ เอสา’’, อจจทาหรณานเม; วตตาน สฏฐ ลกเขยย, สาสนตถคเวสโกฯ

ภวตตนต วฑฒตฏฐานฯ ตญห ภวนต วฑฒนต เอตถาต ภวตตนต วจจต, ‘‘ชนตต เม ภวตต เม, อต ปงเก อวสสย’’นต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ

‘‘ภวตต’’ อต ‘‘ภาวตต’’-นต จ ปาโฐ ทวธา มยา; รสสตตทฆภาเวน, ทฏโฐ ภคควชาตเกฯ

ภนนต ภวน ภน วทธฯ ‘‘อหเมว ทสยา ภนหตา, รญโญ มหาปตาปสสา’’ต, ‘‘ภนหจจ กต มยา’’ต จ อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ

ภวนนต ภวนกรยาฯ อถ วา ภวนต วฑฒนต เอตถ สตตา ปตตธตาห นานาสมปตตห จาต ภวน วจจต เคโห, ‘‘เปตตก ภวน มมา’’ต อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ‘‘เคโห ฆรญจ อาวาโส,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๔

ภวนญจ นเกตน’’นต อท ปรยายวจนฯ ปราภวนนต อวทธมาปชชนฯ สมภวนนต สฏฐ ภวนฯ วภวนนต อจเฉโท วนาโส วาฯ ปาตภวนนต ปากฏตา สรปลาโภ อจเจวตโถฯ อาวภวนนต ปจจกขภาโวฯ ตโรภวนนต ปฏจฉนนภาโวฯ วนาภวนนต วนาภาโวฯ โสตถภวนนต สวตถตาฯ ปรภวนนต ปฬนา หฬนา วาฯ อภภวนนต วธมนฯ อธภวนนต อชโฌตถรณฯ อนภวนนต ปรภญชนฯ สมนภวนนต สฏฐ ปรภญชนฯ ปจจนภวนนต อธปตภาเวนป สฏฐ ปรภญชนฯ นคคหตนตนปสกลงคนทเทโสฯ

อตถวภาวต อตถสส วภาวนสล จตต วา ญาณ วา กล วา อตถวภาวฯ เอว ธมมวภาวฯ อการนตนปสกลงคนทเทโสฯ

โคตรภต ปญญตตารมมณ มหคคตารมมณ วา โคตรภจตตฯ ตญห กามาวจรโคตตมภภวต, มหคคตโคตตญจ ภาเวต นพพตเตตต ‘‘โคตรภ’’ต วจจตฯ อปจ โคตรภต นพพานารมมณ มคควถย ปวตต โคตรภญาณ วา สงขารารมมณ วา ผลสมาปตตวถย ปวตต โคตรภญาณฯ เตส ห ปฐม ปถชชนโคตตมภภวต, อรยโคตตญจ ภาเวต, โคตตาภธานา จ นพพานโต อารมมณกรณวเสน ภวตต ‘‘โคตรภ’’ต วจจต, ทตย ปน สงขารารมมณมป สมาน อาเสวนปจจยภาเวน สสมปยตตาน ผลจตตาน โคตตาภธาเน นพพานมห ภาเวตต ‘‘โคตรภ’’ต วจจตฯ อท ปาฬววตถาน –

‘‘โคตรภ’’อต รสสตต-วเสน กถต ปท; นปสกนต วญเญยย, ญาณจตตาทเปกขกฯ

‘‘โคตรภ’’อต ทฆตต-วเสน กถต ปน; ปลลงคมต วญเญยย, ปคคลาทกเปกขกฯ

ทฆภาเวน วตต ต, นปสกนต โน วเท; พนทวนต’ตเร เภทา, ตโย อต ห ภาสตาฯ

อการนตา จ อทนตา, รสสตต ยนต สาสเน; นปสกตต ปตวาน, สหภ สฆยายตฯ

จตเตน สห ภวตต จตตสหภ, จตเตน สห น ภวตต นจตตสหภ, รปฯ อการนตนปสกลงคนทเทโสฯ นยตนปสกลงคนทเทโสยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๕

อนยตลงคาน นยตนปสกลงเคส ปกขตตาน ภตปราภตสททาทน นทเทโส นยานสาเรน สวญเญยโยวฯ อจเจว นปสกลงคาน ภธาตมยาน ยถารห นพพจนาทวเสน นทเทโส วภาวโตฯ อจเจว สพพถาป ลงคตตยนทเทโส สมตโตฯ

อลลงคเนน ววเธน นเยน วตต, ภธาตสททมยลงคตก ยเทต; อาลงคย ปยตรญจ สต สลงค, โปโส กเร มนส ลงควทตตมจฉฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

ภธาตมยาน ตวธลงคกาน นามกรปาน วภาโค

จตตโถ ปรจเฉโทฯ

๕. โอการนตปลลงคนามกปทมาลา

ภ ธาตโต ปวตตาน, นามกานมโต ปร; นามมาล ปกาสสส, นามมาลนตรมป จฯ

วปปกณณกถา เอตถ, เอว วตเต น เหสสต; ปเภโท นามมาลาน, ปรปณโณว เหหตฯ

ปพพาจรยสหาน, ตสมา อธ มต สต; ปเรจร กรตวาน, วกขาม สวนจฉยฯ

ปรโส, ปรสาฯ ปรส, ปรเสฯ ปรเสน, ปรเสห, ปรเสภฯ ปรสสส, ปรสานฯ ปรสา, ปรสสมา, ปรสมหา, ปรเสห, ปรเสภฯ ปรสสส, ปรสานฯ ปรเส, ปรสสม, ปรสมห, ปรเสสฯ โภ ปรส, ภวนโต ปรสาฯ

อยมายสมตา มหากจจาเนน ปภนนปฏสมภเทน กตสมา นรตตปฏกโต อทธรโต ปรสอจเจตสส ปกตรปสส นามกปทมาลานโยฯ ตตร ปรสวจนเอกวจนปถวจเนส ปจจตตวจนาทน ภวน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๖

ตฯ ต ยถา? ปรโส ตฏฐต, ปรสา ตฏฐนตฯ ตตร ปรโสต ปรสวจเน เอกวจเน ปจจตตวจน ภวต, ปรสาต ปรสวจเน ปถวจเน ปจจตตวจน ภวตฯ

ปรส ปสสต, ปรเส ปสสตฯ ตตร ปรสนต ปรสวจเน เอกวจเน อปโยควจน ภวต, ปรเสต ปรสวจเน ปถวจเน อปโยควจน ภวตฯ

ปรเสน กต, ปรเสห กต, ปรเสภ กตฯ ตตร ปรเสนาต ปรสวจเน เอกวจเน กรณวจน ภวต, ปรเสห, ปรเสภต ปรสวจเน ปถวจเน กรณวจน ภวตฯ

ปรสสส ทยเต, ปรสาน ทยเตฯ ตตร ปรสสสาต ปรสวจเน เอกวจเน สมปทานวจน ภวต, ปรสานนต ปรสวจเน ปถวจเน สมปทานวจน ภวตฯ

ปรสา นสสฏ, ปรสสมา นสสฏ, ปรสมหา นสสฏ, ปรเสห นสสฏ, ปรเสภ นสสฏฯ ตตร ปรสาต ปรสวจเน เอกวจเน นสสกกวจน ภวตฯ ปรสสมาต…เป.… ปรสมหาต ปรสวจเน เอกวจเน นสสกกวจน ภวต, ปรเสห, ปรเสภต ปรสวจเน ปถวจเน นสสกกวจน ภวตฯ

ปรสสส ปรคคโห, ปรสาน ปรคคโหฯ ตตร ปรสสสาต ปรสวจเน เอกวจเน สามวจน ภวต, ปรสานนต ปรสวจเน ปถวจเน สามวจน ภวตฯ

ปรเส ปตฏฐต, ปรสสม ปตฏฐต, ปรสมห ปตฏฐต, ปรเสส ปตฏฐตฯ ตตร ปรเสต ปรสวจเน เอกวจเน ภมมวจน ภวต, ปรสสมนต…เป.… ปรสมหต…เป.… ปรเสสต ปรสวจเน ปถวจเน ภมมวจน ภวตฯ

โภ ปรส ตฏฐ, ภวนโต ปรสา ตฏฐถฯ ตตร โภ ปรสอต ปรสวจเน เอกวจเน อาลปน ภวต, ภวนโต ปรสาอต ปรสวจเน ปถวจเน อาลปน ภวตต อมนา นเยน สพพตถ นโย วตถาเรตพโพฯ

ยมกมหาเถเรน กตาย ปน จฬนรตตย ‘‘โภ ปรส’’อต รสสวเสน อาลปเนกวจน วตวา ‘‘โภ ปรสา’’อต ทฆวเสน อาลปนพหวจน วตตฯ กญจาป ตาทโส นโย นรตตปฏเก นตถ, ตถาป พหนมาลปนวสเย ‘‘โภ ยกขา’’อตอาทน อาลปนพหวจนาน ชาตกฏฐกถาทส ทสสนโต ปสตถตโรว โหต วญญน ปมาณญจ, ตสมา อมนา ยมกมหาเถรมเตนป ‘‘ปรโส ปรสา ปรส’’นตอาทน วตวา อามนตเน ‘‘โภ ปรส, โภ ปรสา, ภวนโต ปรสา’’ต นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๗

ตตถ ปรโสต ปฐมาย เอกวจนฯ ปรสาต พหวจนฯ ปรสนต ทตยาย เอกวจนฯ ปรเสต พหวจนฯ ปรเสนาต ตตยาย เอกวจนฯ ปรเสห, ปรเสภต ทเว พหวจนานฯ ปรสสสาต จตตถยา เอกวจนฯ ปรสานนต พหวจนฯ ปรสา, ปรสสมา, ปรสมหาต ตณ ปญจมยา เอกวจนานฯ ปรเสห, ปรเสภต ทเว พหวจนานฯ ปรสสสาต ฉฏฐยา เอกวจนฯ ปรสานนต พหวจนฯ ปรเส, ปรสสม, ปรสมหต ตณ สตตมยา เอกวจนานฯ ปรเสสต พหวจนฯ โภ ปรสาต อฏฐมยา เอกวจนฯ โภ ปรสา, ภวนโต ปรสาต ทเว พหวจนานฯ

กญจาเปเตส ‘‘ปรสา’’ต อท ปฐมาปญจมอฏฐมน, ‘‘ปรเส’’ต อท ทตยาสตตมน, ‘‘ปรเสห, ปรเสภ’’ต ตตยาปญจมน, ‘‘ปรสาน’’นต จตตถฉฏฐน เอกสทส, ตถาป อตถวเสน อสงกรภาโว เวทตพโพฯ กถ? ‘‘ปรโส ตฏฐต, ปรสา ตฏฐนตฯ ปรส ปสสต, ปรเส ปสสต’’ตอาทนาฯ

ตตถ จ โภต อามนตนตเถ นปาโตฯ โส น เกวล เอกวจนเยว โหต, อถ โข พหวจนมป โหตต ‘‘โภ ปรสา’’อต พหวจนปปโยโคป คหโตฯ ‘‘ภวนโต’’ตท ปน พหวจนเมว โหตต ‘‘ปรสา’’ต ปน วตตนต ทฏฐพพฯ อต ยมกมหาเถเรน ‘‘โภ ปรส’’อต รสสวเสน อาลปเนกวจน วตวา ‘‘โภ ปรสา’’อต ทฆวเสน อาลปนพหวจน วตตฯ ตถา ห ปาฬย อฏฐกถาส จ นปาตภโต โภสทโท เอกวจนพหวจนวเสน ทวธา ภชชตฯ อตรมาน นทสสนปทาน – ‘‘อป น โข สปรคคหาน เตวชชาน พราหมณาน อปรคคเหน พรหมนา สทธ สสนทต สเมตต, โน หท โภ โคตมฯ อจฉรย โภ อานนท, อพภต โภ อานนท, เอห โภ สมณ, โภ ปพพชต’’อจจาทปาฬโต อฏฐกถาโต จ โภสททสส เอกวจนปปโยเค ปวตตนทสสน, ‘‘เตน ห โภ มมป สณาถฯ ยถา มยเมว อรหาม ต ภวนต โคตม ทสสนาย อปสงกมต, นาห โภ สมณสส โคตมสส สภาสต สภาสตโต นาพภนโมทาม, ปสสถ โภ อม กลปตตฯ โภ ยกขา อห อม ตมหาก ภาเชตวา ทเทยยฯ อปรสทโธ ปนมห, โภ ธตตา ตมหาก กรยา มยห น รจจตฯ โส เต ปรเส อาห โภ ตมเห ม มาเรนตา รญโญ ทสเสตวาว มาเรถา’’ต อจจาท ปน ปาฬโต อฏฐกถาโต จ โภสททสส พหวจนปปโยเค ปวตตนทสสนฯ กจจายนปปกรเณ ปน ‘‘โภ ปรส, โภ ปรสา’’ต ปททวย อาลปเนกวจนวเสน วตตฯ ต ยถา อาคเมห น วรชฌต, ตถา คเหตพพฯ

เกจ ปน อทรฏฐสสาลปเน ‘‘โภ ปรส’’อต รสสวเสน อาลปเนกวจน อจฉนต, ทรฏฐสสาลปเน ปน ‘‘โภ ปรสา’’อต ทฆวเสน อาลปเนกวจน อจฉนตฯ อทรฏฐาน ทรฏฐานญจ ปรสาน อตถนญจ อาลปเน น กญจ วทนตฯ ตถา อทรฏฐาย ทรฏฐาย จ อตถยา อาลปเน เต ปจฉตพพา ‘‘อทรฏฐาน ทรฏฐานญจ ปรสานมาลปเน กถ วตตพพ’’นตฯ อทธา เต เอว ปฏฐา อตตร กญจ วตต น สกขสสนตฯ เอวมป เต เจ วเทยย ‘‘ภวนโต ปรสาต อมนาว อทรฏฐาน ทรฏฐานญจ ปร

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๘

สานมาลปน ภวต’’ตฯ ตทา เต วตตพพา ‘‘ยท ภวนโต ปรสา’’ต อมนา อทเวชเฌน วจเนน อทรฏฐาน ทรฏฐานญจ ปรสานมาลปน ภวต, เอว สนเต ‘‘โภ ปรส’’อต รสสปเทนป ทรฏฐสส จ ปรสสสาลปน วตตพพ, เอว อวตวา กมตถ อทรฏฐสสาลปเน ‘‘โภ ปรส’’อต รสสวเสน อาลปเนกวจน อจฉถ, กมตถญจ ทรฏฐสสาลปเน ‘‘โภ ปรสา’’อต ทฆวเสน อาลปเนกวจน อจฉถฯ

นน ‘‘ตคฆ ภควา โพชฌงคา, ตคฆ สคต โพชฌงคา’’ตอาทส อาลปนปทภต ‘‘ภควา’’อต ทฆปท สมเป ฐตกาเลป ทเร ฐตกาเลป พทธสสาลปนปท ภวตมรหเตว, ตถา อาลปนปทภต ‘‘สคต’’อต รสสปทมปฯ ยสมา ปเนเตส ‘‘ภควา’’ต อาลปนปทสส น กตถจป รสสตต ทสสต, ‘‘สคตา’’ต อาลปนปทสส จ น กตถจป ทฆตต ทสสต, ตสมา ทฆรสสมตตาเภท อจนเตตวา ‘‘ปรส’’อต รสสวเสน วตตปท ปกตสสรวเสน สมเป ฐตสส ปรสสส อามนตนกาเล อทรฏฐสสาลปนปท ภวต, อายตสสรวเสน ทเร ฐตปรสสส อามนตนกาเล ทรฏฐสสาลปนปท ภวตต คเหตพพฯ ตถา ‘‘ภวนโต ปรสา, โภ ยกขา, โภ ธตตา’’ตอาทน ทฆวเสน วตตาน อาลปนพหวจนปทานป ปกตสสรวเสน สมเป ฐตปรสาน อามนตนกาเล อทรฏฐานมาลปนปทาน ภวนต, อายตสสรวเสน ทเร ฐตปรสาทน อามนตนกาเล ทรฏฐานมาลปนปทาน ภวนตต คเหตพพานฯ ตถา ห พราหมณา กตถจ กตถจ รสสฏฐาเนป ทฆฏฐาเนป อายเตน สเรน มชฌมายเตน สเรน อจจายเตน จ สเรน เวท ปฐนต ลขตมสกกเณยเยน คตสสเรน วยฯ อต สพพกขเรสป อายเตน สเรนจจารณ ลพภเตว ลขตมสกกเณยย, ตสมา อสมปถมโนตรตวา ‘‘โภ ปรส’’อต วจเนน ทรฏฐสส จ อทรฏฐสส จ ปรสสสาลปน ภวต, ‘‘โภ ปรสา, ภวนโต ปรสา’’ต อเมห วจเนหป ทรฏฐานญจ อทรฏฐานญจ ปรสานมาลปน ภวตต ทฏฐพพฯ อต ทรฏฐสส อทรฏฐานญจ อายเตน สเรน อามนตนเมว ปมาณ, น ทฆรสสมตตาวเสโส, ตสมา ‘‘โภ สตถ, โภ ราช, โภ คจฉ, โภ มน, โภ ทณฑ, โภ ภกข, โภ สยมภ, โภต กญเญ, โภต ปตต, โภต อตถ, โภต ยาค, โภต วธ, โภ กล, โภ อฏฐ, โภ จกข’’อจเจวมาทห ปเทห อทรฏฐสสาลปนญจ ทรฏฐสสาลปนญจ ภวตฯ ‘‘ภวนโต สตถา, สตถาโร, โภตโย กญญา, กญญาโย’’ต เอวมาทหป ปเทห อทรฏฐานญจาลปน ภวตต ทฏฐพพฯ

อท ปเนตถ สนนฏฐาน –

ตสส ต วจน สตวา, รญโญ ปตต อทสสย; ปตโต จ ปตร ทสวา, ทรโตวชฌภาสถฯ

อาคจฉ โทวารกา ขคคพนธา, กาสาวยา หนต มม ชนนท; อกขาห เม ปจฉโต เอตมตถ,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๘๙

อปราโธ โก นวธ มมชช อตถฯ

เอว สทธมมราเชน, โวหารกสเลน เว; สเทสเต โสมนสส-ชาตเก สพพทสสนาฯ

ทรฏฐาเนป รสสตต, ‘‘ชนนท’’อต ทสสต; น กตถจป ทฆตต, อต นต มยา มตาฯ

อทมเปตถ วตตพพ ‘‘กโต น โภ อทมายาต ‘ทรฏฐสสาลปน อทรฏฐสสาลปนม’ต’’? สททสตถโตฯ สททสตถ นาม น สพพโส พทธวจนสโสปการก, เอกเทเสน ปน โหตฯ

อมสม ปกรเณ ‘‘พหวจน’’นต วา ‘‘ปถวจน’’นต วา ‘‘อเนกวจน’’นต วา อตถโต เอก, พยญชนเมว นาน, ตสมา สพพตถ ‘‘พหวจน’’นต วา ‘‘ปถวจน’’นต วา ‘‘อเนกวจน’’นต วา โวหาโร กาตพโพ, ปถวจน อเนกวจนนต จ อท สาสเน นรตตญญน โวหาโร, อตร สททสตถวทนฯ

กสมา ปน อมสม ปกรเณ ทววจน น วตตนต? ยสมา พทธวจเน ทววจน นาม นตถ, ตสมา น วตตนตฯ นน พทธวจเน วจนตตย อตถ, ตถา ห ‘‘อายสมา’’ต อท เอกวจน, ‘‘อายสมนตา’’ต อท ทววจน, ‘‘อายสมนโต’’ต อท พหวจนนต? ตนน, ยท ‘‘อายสมนตา’’ต อท วจน ทววจน ภเวยย, ‘‘ปรโส ปรสา’’ตอาทส กตร ทววจนนต วเทยยาถ, ตสมา พทธวจเน ทววจน นาม นตถฯ เตเนว ห ส โย อ โย นา หตอาทนา เอกวจนพหวจนาเนว ทสสตานตฯ

นน จ โภ ‘‘สณนต เม อายสมนตา, อชช อโปสโถ ปนนรโสฯ ยทายสมนตาน ปตตกลล, มย อญญมญญ ปารสทธอโปสถ กเรยยามา’’ต ปาฬย ทเว สนธาย ‘‘อายสมนตา’’ต วตต, ‘‘อททฏฐา โข อายสมนโต จตตาโร ปาราชกา ธมมา’’ตอาทส ปน ปาฬส พหโว สนธาย ‘‘อายสมนโต’’ต วตต, น จ สกกา วตต ‘‘ยถา ตถา วตต’’นต, ปรวาสาทอาโรจเนป อฏฐกถาจรเยห วญญาตสคตาธปปาเยห ‘‘ทวนน อาโรเจนเตน ‘อายสมนตา ธาเรนต’ต, ตณณ อาโรเจนเตน ‘อายสมนโต ธาเรนต’ต วตตพพ’’นต วตตตตาต? สจจ วตต, ต ปน วนยโวหารวเสน วตตนตฯ นน วนโย พทธวจน, กสมา ‘‘พทธวจเน ทววจน นาม นตถ’’ต วทถาต? สจจ วนโย พทธวจน, ตถาป วนยกมมวเสน วตตตตา อปลกขณมตต, น สพพสาธารณพหวจนปรยาปนนฯ ยท ห ‘‘อายสมนตา’’ต อท ทววจน สยา, ตปปโยคานป กรยาปทาน ทววจนาเนว สย, ตถารปานป กรยาปทาน น สนตฯ น ห อกขรสมยโกวโท ฌานลาภป ทพพจกขนา วสสสตมป วสสสหสสมป สมเวกขนโต พทธวจเน เอกมป กรยาปท ทววจนนต ปสเสยย, เอว กรยาปเทส ทววจนสสาภาวา นามกปเท

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๐

ส ทววจน นตถฯ นามกปเทส ตทภาวาป กรยาปเทส ตทภาโว เวทตพโพฯ สกกฏภาสาย ทวสป ทววจนาน สนต, มาคธภาสาย ปน นตถฯ

อปจ ‘‘ปถวจน’’นต นรตตโวหาโรป ‘‘พทธวจเน ทววจน นตถ’’ต เอตมตถ ทเปตฯ ตญห สกกฏภาสาย วตตา ทววจนโต พหวจนโต จ วสภต วจน, ตตถ วา วตเตห อตเถห วสภตสส อตถสส วจน ‘‘ปถวจน’’นต วจจตฯ กถมท สกกฏภาสาย วตตา ทววจนโต พหวจนโต จ วสภต วจนนต เจ? ยสมา สกกฏภาสาย ‘‘ปถวจน’’นต โวหาโร นตถ, ตสมา อท เตห สกกฏภาสาย วตเตห ทววจนพหวจเนห วสภตอตถสส วจนนต วจจตฯ กถญจ ปน สกกฏภาสาย วตเตห วสภตสส อตถสส วจนนต ปถวจนนต เจ? ยสมา สกกฏภาสาย ทเว อปาทาย ทววจน วตต, น ตจตปญจาทเก พหโว อปาทาย, พหโว ปน อปาทาย พหวจน วตต, น ทเว อปาทาย, อย สกกฏภาสาย วเสโสฯ มาคธภาสาย ปน ทวตจตปญจาทเก พหโว อปาทาย ปถวจน วตต, ตสมา สกกฏภาสาย วตเตห อตเถห วสภตสส อตถสส วจนนต ปถวจนนต วจจตฯ อย มาคธภาสาย วเสโสฯ ตสมาตร ปถภตสส, ปถโน วา อตถสส วจน ‘‘ปถวจน’’นต อตโถ สมธคนตพโพฯ

อทาน ‘‘ปรโส, ปรสา, ปรส’’นต นรตตปฏกโต อทธรตนย นสสาย ปกตรปภตสส ภตสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

ภโต, ภตาฯ ภต, ภเตฯ ภเตน, ภเตห, ภเตภฯ ภตสส, ภตานฯ ภตา, ภตสมา, ภตมหา, ภเตห, ภเตภฯ ภตสส, ภตานฯ ภเต, ภตสม, ภตมห, ภเตสฯ โภ ภต, ภวนโต ภตาฯ

อถ วา ‘‘โภ ภตา’’อต พหวจน วญเญยยฯ ยถา ปเนตถ ภตอจเจตสส ปกตรปสส นามกปทมาลา ปรสนเยน โยชตา, เอว ภาวกาทนญจ อญเญสญจ ตสทสาน นามกปทมาลา ปรสนเยน โยเชตพพาฯ เอตถญญาน ตสทสาน นาม ‘‘พทโธ’’ตอาทน ปทาน พทธอจจาทน ปกตรปานฯ

พทโธ ธมโม สงโฆ มคโค, ขนโธ กาโย กาโม กปโป; มาโส ปกโข ยกโข ภกโข, นาโค เมโฆ โภโค ยาโคฯ

ราโค โทโส โมโห มาโน, มกโข ถมโภ โกโธ โลโภ; หาโส เวโร ทาโห เตโช, ฉนโท กาโส สาโส โรโคฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๑

อสโส สสโส อสโส สสโส, สโห พยคโฆ รกโข เสโล; อนโท สกโก เทโว คาโม, จนโท สโร โอโฆ ทโปฯ

ปสโส ยญโญ จาโค วาโท, หตโถ ปตโต โสโส เคโธ; โสโม โยโธ คจโฉ อจโฉ, เคโห มาโฬ อฏโฏ สาโลฯ

นโร นโค มโค สโส, สโณ พโก อโช ทโช; หโย คโช ขโร สโร, ทโม ตโล ปโฏ ธโชฯ

อรโค ปฏโค วหโค ภชโค, ขรโภ สรโภ ปสโท ควโช; มหโส วสโภ อสโร ครโฬ, ตรโณ วรโณ พลโส ปลโฆฯ

สาโล ธโว จ ขทโร, โคธโม สฏฐโก ยโว; กฬาโย จ กลตโถ จ, ตโล มคโค จ ตณฑโลฯ

ขตตโย พราหมโณ เวสโส, สทโท ธตโต จ ปกกโส; จณฑาโล ปตโก ปฏโฐ, มนสโส รถโก รโถฯ

ปพพชโต คหฏโฐ จ, โคโณ โอฏโฐ จ คทรโภ; มาตคาโม จ โอโรโธ,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๒

อจจาทน วภาวเยฯ

เกเจตถ วเทยย ‘‘นน โภ ‘โอโรธา จ กมารา จา’ต ปาฐสส ทสสนโต โอโรธสทโท อตถลงโค’’ต? ตนน, ตตถ ห ‘‘โอโรธา’’ต อท โอการนตปลลงคเมว, นา’การนตตถลงค, ตมเห ปน ‘‘อาการนตตถลงค’’นต มญญมานา เอว วทถ, น ปนท อาการนตตถลงค, อถ โข ‘‘มาตคามา’’ตปท วย พหวจนวเสน วตตมาการนตปทนตฯ นน จ โภ สมโมหวโนทนยาทส โอโรธสททสส อตถลงคตา ปากฏา, กถนต เจ? ‘‘รกเข อธวตถา เทวตา เถรสส กทธา ปฐมเมว มน ปโลเภตวา ‘อโต เต สตตทวสมตถเก อปฏฐาโก ราชา มรสสต’ต สปเน อาโรเจสฯ เถโร ต กถ สตวา ราโชโรธาน อาจกขฯ ตา เอกปปหาเรเนว มหาวรว วรวส’’ตฯ เอตถ ห ‘‘ราโชโรธาน’’นต วตวา ‘‘ตา’’ต วตตตตาว โอโรธสททสส อตถลงคตา ปากฏาต? ตนน, อตถสส ทคคหณโตฯ ทคคหโต ห เอตถ ตมเหห อตโถ, เอตถ ปน โอโรธสทเทน อตถปทตถสส กถนโต อตถปทตถ สนธาย ‘‘ตา’’ต วตตตตา ‘‘ตา อตถโย’’ต อยเมวตโถฯ ตมเห ปน อมาตาปตรสวทธตตา อาจรยกเล จ อนวฏฐตตา เอต สขมตถมชานนตา ย วา ต วา มขารฬห วทถฯ

ภญชนตถ กถนตถ, มข โหตต โน วเท; ย วา ต วา มขารฬห, วจน ปณฑโต นโรตฯ

น มยโภ ย วา ต วา มขารฬห วทาม, อฏฐกถาจรยานญเญว วจน คเหตวา วทาม, อฏฐกถาเยว อมหาก ปฏสรณ, น มย ตมหาก สททหามาตฯ อมหาก สททหถ วา มา วา, มา ตมเห ‘‘อฏฐกถาจรยานญเญว วจน คเหตวา วทามา’’ต อฏฐกถาจรเย อพภาจกขถฯ น ห อฏฐกถาจรเยห ‘‘โอโรธสทโท อตถลงโค’’ต วตตฏฐานมตถ, ตสมาป อฏฐกถาจรเย อพภาจกขถ, น ยตต พทธาทน ครนมพภาจกขน มหโต อนตถสส ลาภาย สวตตนโตฯ วตตญเหต ภควตา ‘‘อตตนา ทคคหเตน อมเห เจว อพภาจกขต, พหญจ อปญญ ปสวต, ตโต อตตานญจ ขณต’’ตฯ

เอว อพภาจกขนสส อยตตต สาวชชตญจ ทสเสตวา ปนป เต อท วตตพพา – ชาตกฏฐกถายมป ตมเหห อาหฏอทาหรณสทส อทาหรณมตถ, ต สณาถฯ โกสยชาตกฏฐกถายญห ‘‘สตถา เชตวเน วหรนโต เอก สาวตถย มาตคาม อารพภ กเถสฯ สา กเรกสส สทธสส ปสนนสส อปาสกพราหมณสส พราหมณ ทสสลา ปาปธมมา’’ต ปาโฐ ทสสตฯ เอตถ ห ‘‘มาตคาม อารพภ กเถส’’ต วตวา ‘‘สา’’ต วตตตตา ตมหาก มเตน มาตคามสทโท อตถลงโคเยว สยา, น ปลลงโค, กมท อฏฐกถาวจนมป น ปสสถ, ตเทว ปน อฏฐกถาวจน ปสสถ, ก สา เอว อฏฐกถา ตมหาก ปฏสรณ, น ตทญญาตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๓

ยท ตาสทท อเปกขตวา โอโรธสททสส อตถลงคตตมจฉถ, เอตถาป สาสททมเปกขตวา มาตคามสททสส อตถลงคตตมจฉถาตฯ เอว วตตา เต นรตตรา อปปฏภานา มงกภตา ปตตกขนธา อโธมขา ปชฌาเยยยฯ เอตถาป มาตคามสทเทน อตถปทตถสส กถนโต อตถปทตถ สนธาย ‘‘สา’’ต วตตตตา ‘‘สา อตถ’’ต อยเมวตโถฯ กตถจ ห ปธานวาจเกน ปลลงเคน นปสกลงเคน วา สมานาธกรณสส คณสททสส อภเธยยลงคานวตตตตาปลลงควเสน วา นปสกลงควเสน วา นททสตพพตเตป ลงคมนเปกขตวา อตถปทตถเมวาเปกขตวา อตถลงคนทเทโส ทสสตฯ ต ยถา? ‘‘อธ วสาเข มาตคาโม สสวหตกมมนตา โหต สงคหตปรชนา ภตตมนาป จรต, สมภต อนรกขต’’ต จ, ‘‘โก น โข ภนเต เหต โก ปจจโย, เยน มเธกจโจ มาตคาโม ทพพณณา จ โหต ทรปา สปาปกา ทสสนาย, ทลททา จ โหต อปปสสกา อปปโภคา อปเปสกขา จฯ อธ มลลเก เอกจโจ มาตคาโม โกธนา โหต อปายาสพหลา, อปปมป วตตา สมานา อภสชชต กปปต พยาปชชต ปตตถยต โกปญจ โทสญจ อปปจจยญจ ปาตกโรต’’ต จ, ‘‘ต โข ปน ภกขเว อตถรตน รญโญ จกกวตตสส ปพพฏฐายน ปจฉานปาตน กการปฏสสาวน’’ต จ อเม ปโยคาฯ

กตถจ ปน ปธานวาจเกน นปสกลงเคน สมานาธกรณสส คณสททสส อภเธยยลงคานวตตตตา นปสกลงควเสน นททสตพพตเตป ลงคมนเปกขตวา ปรสปทตถเมวาเปกขตวา ปลลงคนทเทโส ทสสตฯ ต ยถา? ‘‘ปญจ ปจเจกพทธสตาน อมสม อสคลสม ปพพเต จรนวาสโน อเหสฯ ต โข ปน รญโญ จกกวตตสส ปรณายกรตน ญาตาน ปเวเสตา อญญาตาน นวาเรตา’’ตฯ กตถจ ปธานวาจเกน ลงคตตเยน สมานาธกรณสส คณสททสส อภเธยยลงคานรป นทเทโส ทสสตฯ ต ยถา? สา อตถ ‘‘สลวต กลยาณธมมาฯ อฏฐห โข นกลมาเต ธมเมห สมนนาคโต มาตคาโม กายสส เภทา ปรมมรณา มนาปกายกาน เทวาน สหพยต อปปชชตฯ สทโธ ปรสปคคโล, สทธ กล, จตต ทนต สขาวห’’นตฯ

เสยยอต สทโท ปน เยภยเยน โอการนตภาเว ฐตวา ลงคตตยานกโล ภวต เอกากาเรเนว ตฏฐนโตฯ กถ? เสยโย อมตโต มตยา อเปโตฯ เอสาว ปชนา เสยโย, เอกาห ชวต เสยโยฯ

‘‘ธมเมน จ อลาโภ โย, โย จ ลาโภ อธมมโก; อลาโภ ธมมโก เสยโย, ยญเจ ลาโภ อธมมโกฯ

ยโส จ อปปพทธน, วญญน อยโส จ โย; อยโสว เสยโย วญญน, น ยโส อปปพทธนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๔

ทมเมเธห ปสสา จ, วญญห ครหา จ ยา; ครหาว เสยโย วญญห, ยญเจ พาลปปสสนาฯ

สขญจ กามมยก, ทกขญจ ปวเวกก; ปวเวก ทกข เสยโย, ยญเจ กามมย สขฯ

ชวตญจ อธมเมน, ธมเมน มรณญจ ย; มรณ ธมมก เสยโย, ยญเจ ชเว อธมมก’’นตฯ

เอวมย เสยย อต สทโท โอการนตภาเว ฐตวา ลงคตตยานกโล ภวตฯ กตถจ ปน อาการนตภาเว ฐตวา อตถลงคานกโล ทสสต ‘‘อตถป ห เอกจจยา, เสยยา โปส ชนาธปา’’ตฯ นคคหตนโต ปน หตวา นปสกลงคานกโล อปสทโธฯ เอวปกาเร ปโยเค ก ตมเห น ปสสถาตฯ เอว วตตา จ เต นรตตราว ภวสสนตฯ

สเจป เต เอตถ เอว วเทยย ‘‘ตตถ ตตถ สตตปปเทเส อฏฐกถาทส จ ‘มาตคาโม’ต วา ‘มาตคาเมนา’ต วา โอการนตปลลงคภาเวน มาตคามสททสส ทสสนโต ปลลงคภต มาตคามสทท อนเปกขตวา อตถปทตถเมว อเปกขตวา ‘‘สา อตถ’’ต อตถสทเทน สาสททสส สมพนธคคหณ มย สมปฏจฉาม, ‘โอโรโธ’ต วา ‘โอโรเธนา’ต วา โอการนตปลลงคภาเวน ฐตสส โอโรธสททสส อทสสนโต ปน ตมเหห วตต ปรมตถ น สมปฏจฉามา’’ตฯ ตทา เตส อมาน วนยปาฬย อาคตปทาน ทสเสตพพาน ‘‘เตน โข ปน สมเยน ราชา อเทโน อยยาเน ปรจาเรส สทธ โอโรเธน , อถ โข รญโญ อเทนสส โอโรโธ ราชาน อเทน เอตทโวจา’’ตฯ เอว อมาน สตตปทาน ทสเสตวา สตตนปาตฏฐกถาย ‘‘ราโม นาม ราชา กฏฐโรค โอโรเธห จ นาฏเกห จ ชคจฉมาโน’’ต วจนญจ ทสเสตวา ‘‘คจฉถ ตมเห ครกลมปคนตวา ภควโต สทธมมสส จรฏฐตตถ สาธก ปทพยญชนาน อคคณหถา’’ต อยโยเชตพพาฯ

อทาน มาตคามสททาทส กญจ วนจฉย วทาม – มาตคามสทโท จ โอโรธสทโท จ ทารสทโท จาต อเม อตถปทตถวาจกาป สมานา เอกนเตน ปลลงคา ภวนตฯ เตส ทารสททสส เอกสม อตเถ วตตมานสสาป พหวจนกตตเมว สททสตถวท อจฉนต, น เอกวจนกตตฯ มย ปน ทารสททสส เอกสม อตเถ เอกวจนกตต, เยภยเยน ปน พหวจนกตต อนชานาม, พวหตเถ วตตพพเมว นตถฯ ปาฬยญห ทารสทโท เยภยเยน พหวจนโก ภวต, เอกวจนโก อปโปฯ ตตรเม ปโยคา –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๕

‘‘ทาสา จ ทาสโย อนชวโน จ, ปตตา จ ทารา จ มยญจ สพเพ; ธมมญจรามปปรโลกเหต, ตสมา ห อมห ทหรา น มยยเร’’ต จ,

‘‘โย ญาตน สขน วา, ทาเรส ปฏทสสต; สหสา สมปยาเยน, ต ชญญาวสโล อต’’ต จ,

‘‘เสห ทาเรห’สนตฏโฐ, เวสยาส ปทสสต; ทสสต ปรทาเรส, ต ปราภวโต มข’’นต จ,

‘‘ปตเตส ทาเรส จ ยา อเปกขา’’ต จ พยาเส, สมาเส ปน ‘‘ปตตทารา ทสา ปจฉา, ปตตทาเรห มตตโน’’ต จ เอวมาทโย พหวจนปปโยคา พหโว ภวนตฯ

เอกวจนปปโยคา ปน อปปาฯ เสยยถท? ‘‘ครน ทาเร, ธมม จเร โยป สมญชก จเร, ทารญจ โปส ททมปปกสม’’นต จ,

‘‘เย คหฏฐา ปญญกรา, สลวนโต อปาสกา; ธมเมน ทาร โปเสนต, เต นมสสาม มาตล’’ต จ,

‘‘ปรทาร น คจเฉยย, สทารปสโต สย’’นต จ,

‘‘โย อจเฉ ปรโส โหต, ชาต ชาต ปนปปน; ปรทาร ววชเชยย, โธตปาโทว กททม’’นต จ

เอวมาทโย เอกวจนปปโยคา อปปาฯ

สมาหารลกขณวเสน ปเนส ทารสทโท นปสกลงเคกวจโนป กตถจ ภวตฯ ‘‘อาทาย ปตตทารฯ ปตตทารสส สงคโห’’อต เอว อธ วตตปปกาเรน ลงคญจ อตถญจ สลลกเขตวา ‘‘ปรโส ปรสา’’ต ปวตต ปรสสททนย นสสาย สพเพส ‘‘ภโต ภาวโก ภโว’’ตอาทน ภธาตมยาน อญเญสญโจการนตปทาน นามกปทมาลาส สทธาสมปนเนห กลปตเตห สทธมมฏฐตยา โกสลลมปปาเทตพพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๖

ก ปน สพพาน โอการนตปทาน ปรสนเย สพพปปกาเรน เอกสทสาเนว หตวา ปวฏฐานต? น ปวฏฐานฯ กานจ ห โอการนตปทาน ปรสนเย สพพถา ปวฏฐาน จ โหนต, เอกเทเสน ปวฏฐาน จ, กานจ โอการนตปทาน ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏฐาน จ โหนต, เอกเทเสน น ปวฏฐาน จ, กานจ โอการนตปทาน ปรสนเย สพพถา อปปวฏฐาเนวฯ ตตร กตมาน กานจ โอการนตปทาน ปรสนเย สพพถา ปวฏฐาน จ โหนต, เอกเทเสน ปวฏฐาน จ? ‘‘สโร วโย เจโต’’ตอาทนฯ สโรอต ห อยสทโท อสสททสรวนอการาทสรวาจโก เจ, ปรสนเย สพพถา ปวฏโฐฯ รหทวาจโก เจ, มโนคณปกขกตตา ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏโฐฯ วโยอต สทโท ปรหานวาจโก เจ, ปรสนเย สพพถา ปวฏโฐฯ อายโกฏฐาสวาจโก เจ, มโนคณปกขกตตา ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏโฐฯ เจโต อต สทโท ยท ปณณตตวาจโก, ปรสนเย สพพถา ปวฏโฐฯ ยท ปน จตตวาจโก, มโนคณปกขกตตา ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏโฐฯ มโนคโณ จ นาม –

มโน วโจ วโย เตโช, ตโป เจโต ตโม ยโส; อโย ปโย สโร ฉนโท, สโร อโร รโห อโห –

อเม โสฬสฯ

อทาน ยถาวตตสส ปากฏกรณตถ มนสททาทน นามกปทมาล กถยาม –

มโน, มนาฯ มน, มโน, มเนฯ มนสา, มเนน, มเนห, มเนภฯ มนโส, มนสส, มนานฯ มนา, มนสมา, มนมหา, มเนห, มเนภฯ มนโส, มนสส, มนานฯ มนส, มเน, มนสม, มนมห, มเนสฯ โภ มน, ภวนโต มนาฯ

อถ วา ‘‘โภ มนา’’อต พหวจนมป เญยยฯ เอว วโจ, วจาฯ วจ, วโจ, วเจฯ วจสาตอาทนา นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ อหสททสส ปน ภมเมกวจนฏฐาเน อหส, อเห, อหสม, อหมห, อห, อหนต โยเชตพพาฯ

อทาน รปนตรวเสสทสสนตถ นปสกลงคสส มนสททสสป นามกปทมาล วทาม, อฏฐาเน อย กถตาต น โจเทตพพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๗

มน, มนาน, มนาฯ มน, มนาน, มเนฯ มเนน, มเนห, มเนภฯ มนสส, มนโส, มนานฯ มนา, มนสมา, มนมหา, มเนห, มเนภฯ มนสส, มนโส, มนานฯ มเน, มนสม, มนมห, มเนสฯ โภ มน, ภวนโต มนาฯ อถ วา ‘‘โภ มนาน, โภ มนา’’เอวมป พหวจน เวทตพพฯ เอวมตตรตราป นโยฯ

เอตถ จ ปลลงคสส มนสททสส ปจจตตกรณสมปทานสามภมมวจนาน มโน มนสา มนโส มนสต รปาน ฐเปตวา ยาน เสสาน, นปสกลงคสส จ มนสททสส ปจจตตวจนาน ‘‘มน มนาน’’ต รปาน จ, อฏฐมโยปโยควจนาน ‘‘มน มนาน’’ต รปทวยญจ ฐเปตวา ยาน เสสาน, ตาน สพพาน กมโต สมสมานฯ

เกจ โอการนโต มโนอต สทโท นปสกลงโคต วทนต, เต วตตพพา – ยท โส นปสกลงโค สยา, ตสสทเสห วโจ วโยตอาทสทเทหป นปสกลงเคเหว ภวตพพ, น ‘‘เต นปสกลงคา’’ต คร วทนต, ‘‘ปลลงคา’’อจเจว วทนตฯ ยสมา จ ปาฬย ‘‘กาโย อนจโจ; มโน อนจโจ’’ต จ ‘‘กาโย ทกโข, มโน ทกโข’’ต จ ‘‘นจโจ วา อนจโจ วาต อนจโจ ภนเต’’ต จ เอวมาทโย ปลลงคปปโยคา พหโว ทฏฐาฯ เตน ญายต มโนสทโท เอกนเตน ปลลงโคตฯ ยท ปน นปสกลงโคสยา, ‘‘อนจโจ ทกโข’’ต เอวมาทน ตสมานาธกรณาน อเนกปทสตานป นปสกลงคาเนว สยฯ น ห ตาน นปสกลงคาน, อถ โข อภเธยยลงคานวตตกาน วาจจลงคานฯ เอว มโนสททสส ปลลงคตา ปจเจตพพาต, สเจ มโนสทโท นปสกลงโค น โหต, กถ ‘‘มนาน’’ต นปสกรป ทสสตต? สจจ ‘‘มนาน’’ต นปสกลงคเมว, ตถาป มโนคเณ ปมขภาเวน คหตสโสการนตสส มนสททสส รป น โหตฯ อถ กญจรหต เจ? จตตสทเทน สมานลงคสส สมานสตตเตป มโนคเณ อปรยาปนนสส นคคหตนตสเสว มนสททสส รปฯ มนสทโท ห ปนนปสกวเสน ทวธา ภชชต ‘‘มโน มน’’อต ยถา ‘‘อชชโวอชชว’’นตฯ ‘‘มโน เจ นปปทสสตฯ สนต ตสส มน โหต’’ต ห ปาฬฯ ยท จ โส มโนสทโท นปสกลงโค น โหตฯ

‘‘คร เจตยปพพตวตตนยา, ปมทา ปมทา ปมทา วมท; สมณ สนสมม อกา หสต, ปตต อสเภส มนสส มโน’’ต

เอตถ มโนสทเทน สมานาธกรโณ ‘‘ปตต’’นต สทโท นปสกลงคภาเวน กสมา สนนหโตฯ ยสมา จ สมานาธกรณปท นปสกลงคภาเวน สนนหต, ตสมา สททนตรสนนธานวเสน มโนสทโท นปสกลงโคต ญายตต? ตนน, สมานาธกรณปทสส สพพตถ ลงควเสสาโชตนโตฯ ยท ห สมานาธ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๘

กรณปท สพพตถ ลงควเสส โชเตยย, ‘‘จตตาโร อนทรยาน’’ต เอตถาป ‘‘จตตาโร’’ต ปท อนทรยสททสส ปลลงคตต กเรยย, น จ กาต สกโกตฯ อนทรยสทโท ห เอกนเตน นปสกลงโคฯ ยท ตมเห ‘‘ปตต’’นต สมานาธกรณปท นสสาย มโนสททสส นปสกลงคตตมจฉถ, ‘‘จตตาโร อนทรยาน’’ต เอตถป ‘‘จตตาโร’’ต สมานาธกรณปท นสสาย อนทรยสททสส ปลลงคตต อจฉถาตฯ น มย โภ อนทรยสททสส ปลลงคตต อจฉาม, อถ โข นปสกลงคตตเยว อจฉาม, ‘‘จตตาโร’’ต ปท ลงควปลลาสวเสน ฐตตตา ‘‘จตตาร’’ต คณหาม, ตสมา ‘‘จตตาร อนทรยาน’’ต อตถ ธาเรมาตฯ ยท เอว ‘‘ปตต อสเภส มนสส มโน’’ต เอตถาป ‘‘ปตต’’นต ปท ลงควปลลาสวเสน ฐตนต มนตวา ‘‘ปตโต’’ต อตถ ธาเรถาตฯ น ธาเรม เอตถ ลงควปลลาสสส อนจฉตพพโตฯ ยท ห มโนสทโท ปลลงโค สยา, ตสมานาธกรณปท ‘‘ปตโต’’ต วตตพพ สยาฯ กมาจรโย เอว วตต น ชาน, ชานมาโน เอว โส ‘‘ปตโต’’ต นาโวจ, ‘‘ปตต’’นต ปนาโวจ, เตน ญายต ‘‘มโนสทโท นปสกลงโค’’ตฯ มา ตมเห เอว วเทถ, สมานาธกรณปท นาม กตถจ ปธานลงคมนวตตต, กตถจ นานวตตต, ตสมา น ต ลงควเสสโชตเน เอกนตโต ปมาณฯ ‘‘มาตคาโม, โอโรโธ, อาวโส วสาข, เอห วสาเข, จตตาน อฏฐน’’ต เอวมาทรปวเสโสเยว ปมาณฯ ยท สมานาธกรณปเทเยว ลงควเสโส อธคนตพโพ สยา, ‘‘จตตาโร จ มหาภตา’’ตอาทส ลงคววตถาน น สยาฯ ยสมา เอวมาทสป ฐาเนส ลงคววตถาน โหตเยวฯ กถ? ‘‘จตตาโร’’ต ปลลงค ‘‘มหาภตา’’ต นปสกนต, ตสมา ‘‘ปตต อสเภส มนสส มโน’’ต เอตถาป ‘‘ปตต’’นต นปสกลงค ‘‘มโน’’ต ปลลงคนต ววตถาน ภวตตฯ อท สตวา เต ตณห ภวสสนตฯ ตโต เตส ตณหภตาน อท วตตพพ – ยสมา มโนคเณ ปวตตาน ปทาน สมานาธกรณปทาน กตถจ นปสกวเสน โยเชตพพาน, ตสมา มโนคเณ ปมขสส มโนสททสสป สมานาธกรณปทาน กตถจ นปสกวเสน โยชตานฯ ตถา ห ปพพาจรยา ‘‘สทธมมเตชวหต วลย ขเณน, เวเนยยสตตหทเยส ตโม’ปยาตฯ ทกข วโจ เอตสมนต ทพพโจฯ อวนต สโร ยสส โสย อวสโร , อปปก ราคาท รโช เยส ปญญามเย อกขมห เต อปปรชกขา’’ตอาทนา สททรจน กพพส, น ปน เตห วโจ สโร รโชสททาทน นปสกลงคตต วภาเวต อทส สททรจนา กตา, อถ โข สโรมโนสททาน มโนคเณ ปวตตาน ปลลงคสททาน กตถจป อทสานป ลงควปลลาสวเสน ฐตาน สมานาธกรณปทาน โหนตต ปเรส ชานาปนาธปปายวตยา อนกมปาย วรจตาฯ เอตถาป ตมหาก มเตน มโนสททสส นปสกลงคตเต สต วโจ สโร อจจาทโยป นปสกลงคตตมาปชชนต นปสกลงควเสน สมานาธกรณปทาน นททฏฐตตาฯ ก ปเนเตสมป นปสกลงคตต อจฉถาตฯ อทธา เต อทมป สตวา นพเพเฐตมสกโกนตา ตณห ภวสสนตฯ กญจาป เต อญญ คเหตพพการณ อปสสนตา เอว วเทยย ‘‘ยท โภ มโน สทโท นปสกลงโคน โหต, กสมา เวยยากรณา ‘มโนสทโท นปสกลงโค’ต วทนต’’ต? เต วตตพพา – ยท ตมเห เวยยากรณมต คเหตวา มโนสททสส นปสกลงคตต โรเจถ, นน ภควาเยว โลเก อสทโส มหาเวยยากรโณ มหาปรโส วสารโท ปรปปวาทมททโนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๙๙

ภควนตญห ปทกา เวยยากรณา อมพฏฐมาณวโปกขรสาตโสณทณฑาทโย จ พราหมณา สจจกนคณฐาทโย จ ปรพพาชกา วาเทน น สมปาปณส, อญญทตถ ภควาเยว มตตวารณคณมชเฌ เกสรสโห วย อสมภโต เนส เนส วาท มทเทส, มหนเต จ เน อตเถ ปตฏฐาเปส, เอววเธน ภควตา โวหารกสเลน ยสมา ‘‘กาโย อนจโจ’’ต จ ‘‘กาโย ทกโข, มโน อนจโจ, มโน ทกโข’’ต จ เอวมาทนา วตตา มโนสททสส ปลลงคภาวสจนกา พห ปาฬโย ทสสนต, ตสมา มโนสทโท ปลลงโคเยวาต สารโต ปจเจตพโพตฯ เอว วตตา เต นรตตรา อปปฏภานา มงกภตา ปตตกขนธา อโธมขา ปชฌายสสนตฯ

อทาน สรสททาทน นามกปทมาลา วเสสโต วจจเต –

สโร, สราฯ สร, สเรฯ สเรน, สเรห, สเรภฯ สรสส, สรานฯ สรา, สรสมา, สรมหา, สเรห, สเรภฯ สรสส, สรานฯ สเร, สรสม, สรมห, สเรสฯ โภ สร, ภวนโต สราฯ

อย ปรสนเย สพพถา ปวฏฐสส อสสททสรวนอการาทสรวาจกสส สรสททสส นามกปทมาลาฯ

อย ปน ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏฐสส มโนคณปกขกสส รหทวาจกสส สรสททสส นามกปทมาลา –

สโร, สราฯ สร, สโร, สเรฯ สรสา, สเรน, สเรห, สเรภฯ สรโส, สรสส, สรานฯ สรา, สรสมา, สรมหา, สเรห, สเรภฯ สรโส, สรสส, สรานฯ สรส, สเร, สรสม, สรมห, สเรสฯ โภ สร, ภวนโต สรา, โภ สรา อต วาฯ

วโย, วยาฯ วย, วเยฯ วเยน, วเยห, วเยภต ปรสนเยน เญ ยโยฯ อย ปรสนเย สพพถา ปวฏฐสส ปรหานวาจกสส วยสททสส นามกปทมาลาฯ

อย ปน ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏฐสส มโนคณปกขกสส อายโกฏฐาสวาจกสส วยสททสส นามกปทมาลา – วโย, วยาฯ วย, วโย, วเยฯ วยสา, วเยน, วเยห, วเยภต มนนเยน เญยโยฯ ตสส เจโต ปฏสโสส, อรญเญ ลททโคจโรฯ เจตา หนส เวทพพฯ

เจโต, เจตาฯ เจต, เจเตฯ เจเตน, เจเตห, เจเตภต ปรสนเยน เญยโยฯ อย ปรสนเย สพพถา ปวฏฐสส ปณณตตวาจกสส เจตสททสส นามกปทมาลาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๐

อย ปน ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏฐสส จตตวาจกสส เจตสททสส นามกปทมาลา – เจโต, เจตาฯ เจต, เจโต, เจเตฯ เจตสา, เจเตน, เจเตห, เจเตภต มนนเยน เญยโยฯ ยโส กลปตโต, ยส กลปตต, ยเสน กลปตเตนาต เอกวจนวเสน ปรสนเยน โยเชตพพา, เอกวจนปถวจนวเสน วาฯ เอว กานจ โอการนตปทาน ปรสนเย สพพถา ปวฏฐาน จ โหนต, เอกเทเสน ปวฏฐาน จาต อมนา นเยน สพพปทาน ปญญาจกขนา อปปรกขตวา วเสโส เวทตพโพฯ อวเสสญญโน ห เอวมาทวภาค อชานนตา ย วา ต วา พยญชน โรเปนตา ยถาธปเปต อตถ วราเธนต, ตสมา โย เอตถ อมเหห ปกาสโต วภาโค, โส สทธาสมปนเนห กลปตเตห สกกจจมคคเหตพโพฯ กตมาน กานจ โอการนตปทาน ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏฐาน จ เอกเทเสน น ปวฏฐาน จ? มโน วโจ เตโชสททาทโย เจว อยยสทโท จ, ตตร มนสททาทน นามกปทมาลา เหฏฐา วภาวตาฯ

อยยสททสส ปน นามกปทมาลาย ‘‘อยโย, อยยาฯ อยย, อยเย’’ต ปรสนเยน วตวา อาลปนฏฐาเน ‘‘โภ อยย, โภ อยโย’’ต ทเว เอกวจนาน, ‘‘ภวนโต อยยา, ภวนโต อยโย’’ต ทเว พหวจนาน จ วตตพพานฯ เอตถ อยโย อต สทโท ปจจตตวจนภาเว เอกวจน, อาลปนวจนภาเว เอกวจนญเจว พหวจนญจฯ ตตรเม ปโยคา ‘‘อยโย กร สาคโต อมพตตถเกน นาเคน สงคาเมส, ปวต ภนเต อยโย สาคโต กาโปตก ปสนน’’นต เอวมาทน อยโยสททสส ปจจตเตกวจนปปโยคาน, ‘‘อถ โข สา อตถ ต ปรส เอตทโวจ ‘นายโย โส ภกข ม นปปาเฏส, อปจ อหเมว เตน ภกขนา คจฉาม, อการโก โส ภกข, คจฉ ขมาเปห’ต’’ เอวมาทน อยโยสททสส อาลปเนกวจนปปโยคาน, ‘‘เอถ’ยโย ราชวสต, นสทตวา สณาถ เมฯ เอถ มย อยโย สมเณส สกยปตตเยส ปพพชสสามา’’ต เอวมาทน อยโยสททสส อาลปนพหวจนปปโยคานฯ ภวต จตร –

อยโย อต อย สทโท, ปจจตเตกวโจ ภเว; อาลปเน พหวโจ, ภเว เอกวโจป จ –

เอว กานจ โอการนตปทาน ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏฐาน จ โหนต เอกเทเสน น ปวฏฐาน จฯ

กตมาน กานจ โอการนตปทาน ปรสนเย สพพถา อปปวฏฐาน? โคสทโทเยวฯ โคสททสส ห อย นามกปทมาลา –

โค, คาโว, คโวฯ คาว, คาว, คว, คาโว, คโวฯ คาเวน, คเวน, โคห, โคภฯ คาวสส, ควสส, คว, คนน, โคนฯ คาวา, คาวสมา, คาวมหา, ควา, ควสมา, ควมหา, โคห, โคภฯ คาวสส, ควสส, คว, คนน, โคนฯ คาเว, คาวสม, คาวมห, คเว, ควสม, ควมห, คาเวส, คเวส, โคสฯ โภ โค, ภวนโต คาโว, คโวฯ อย ปรสนเย สพพถา อปปวฏฐสส โคสททสส นามกปทมาลาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๑

นน จ โภ โคสทโท อตตนา สมภตโคณสททมาลาวเสน ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏโฐ เจว เอกเทเสน น ปวฏโฐ จาต? สจจฯ โคณสทโท โคสททวเสน สมภโตป ‘‘วตตจฉานปพพกา สททปฏปตต’’ต วจนโต โคสททโต วส อมเหห คเหตวา ปรสนเย ปกขตโตฯ ตสส ห วส คหเณ ยตต ทสสต สยาทส เอกากาเรเนว ตฏฐนโต, ตสมา โคสททโต สมภตมป โคณสทท อนเปกขตวา สทธ โคสททเมว คเหตวา ปรสนเย สพพถา โคสททสส อปปวฏฐตา วตตาฯ

นน จ โภ ปจจตตวจนภโต โคอต สทโท ปรโสต สทเทน สทสตตา ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏโฐต? ตนน, โคสทโท ห นจจโมการนโต, น ปรสสททาทโย วย ปฐม อการนตภาเว ฐตวา ปจฉา ปฏลทโธการนตฏโฐฯ เตเนว ห ปจจตตวจนฏฐาเนป อาลปนวจนฏฐาเนป โคอจเจว ตฏฐตฯ ยท ปจจตตวจนตต ปฏจจ โคสททสส ปรสนเย เอกเทเสน ปวฏฐตา อจฉตพพา, ‘‘กานจ โอการนตปทาน’’ต เอว วตตา โอการนตกถา กมตถ ทเปยย, นปผลาว สา กถา สยา, ตสมา อมเหห ยถาวตโต นโยเยว อายสมนเตห มนส กาตพโพฯ เอว โคสททสส ปรสนเย สพพถา อปปวฏฐตา ทฏฐพพาฯ

เกเจตถ เอว ปจเฉยย ‘‘โคสททสส ตาว ‘โค, คาโว, คโวฯ คาว, คาว, คว’ อจจาทนา นเยน ปรสนเย สพพถา อปปวฏฐตา อมเหห ญาตา, ชรคคว ปงควาทสททา ปน กตร นเย ปวฏฐา’’ต? เตส เอว พยากาตพพ ‘‘ชรคคว ปงควาทสททา สพพถาป ปรสนเย ปวฏฐา’’ตฯ ตถา ห เตส โคสททโต อย วเสโส, ชรนโต จ โส โค จาต ชรคคโวฯ เอตถ นการโลโป ตการสส จ คการตต ภวต สมาสปทตตา, สมาเส จ สมห ปเร โคสททสโสการสส อวาเทโส ลพภต, ตสมา ปาฬย ‘‘วสาเณน ชรคคโว’’ต เอกวจนรป ทสสตฯ ตถา ห อญญตถ อนปปทตตา คโวอต พหวจนปทเยว ทสสตฯ อธ ปน โสปปทตตา สมาสปทภาวมาคมม ‘‘ชรคคโว’’ต เอกวจนปทเยว ทสสตฯ ตถา ห ชรคคโวต เอตถ ชรนตา จ เต คโว จาต เอว พหวจนวเสน นพพจนยตา น ลพภต โลกสงเกตวเสน เอกสม อตเถ นรฬหตตาตฯ ‘‘ชรคคโว, ชรคควาฯ ชรคคว, ชรคคเวฯ ชรคคเวนา’’ต ปรสนเยน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ เอส นโย ปงคโว สกยปงคโวตอาทสปฯ

ตตร ปงคโวต คนน ยถปต นสภสงขาโต อสโภฯ โย ปาฬย ‘‘มหตตชาโตว ยถา ควปต, สเมห ปาเทห ผส วสนธร’’นต จ ‘‘ควญเจ ตรมานาน, อช คจฉต ปงคโว’’ต จ อาคโตฯ อทเสส ปน ฐาเนส เกจ ‘‘ปมา จ โส โค จาต ปงคโว’’ต วจนตถ ภณนตฯ มย ปน ปธาเน นรฬโห อย สทโทต วจนตถ น ภณามฯ น ห ปงโกกโลตอาทสททาน โกกลาทน ปมภาวปปกาสนมตเต สมตถตา วย อมสส ปมภาวปปกาสนมตเต สมตถตา สมภวต, อถ โข ปธานภาวปปกาสเน จ สมตถตา สมภวตฯ เตน ‘‘สกยปงคโว’’ตอาทส นสภสงขาโต ปงคโว วยาต ปงคโว, สกยาน, สกเยส วา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๒

ปงคโว สกยปงคโวตอาทนา สมาสปทตโถ คเหตพโพฯ อถ วา อตตรปทตเต ฐตาน สหพยคฆนาคาทสททาน เสฏฐวาจกตตา ‘‘สกยปงคโว’’ตอาทน ‘‘สกยเสฏโฐ’’ตอาทนา อตโถ คเหตพโพฯ อต สพพถาป ปรสนเย ปวตตนโต ชรคคว ปงควาทสททาน โคสททสส ปทมาลโต วสทสปทมาลตา ววตถเปตพพาฯ โคสททสส ปน ปรสนเย สพพถา อปปวฏฐตา จ ววตถเปตพพาฯ

อาปสทเท อาจรยาน ลงควจนวเสน มตเภโท วชชต, ตสมา ตมเตน ตสส ปรสนเย สพพถา อปปวฏฐตา ภวตฯ ‘‘องคตตราเปส’’ต ปาฬยา อฏฐกถาย ‘‘มหยา ปน นทยา อตตเรน อาโป’’ต วตต, ฏกาย ปน ต อลลงคตวา ‘‘มหยา นทยา อาโป ตสส ชนปทสส อตตเรน โหนต, ตาส อวทรตตา โส ชนปโท อตตราโป’’ต วตตฯ เอว อาปสททสส เอกนเตน อตถลงคตา พหวจนตา จ อาจรเยห อจฉตา, เตส มเต อาโปอต อตถลงเค ปฐมาพหวจนรเป โหนเต ทตยาตตยาปญจมสตตมน พหวจนรปาน กทสาน สยฯ ตถา ห ‘‘ปรเส, ปรเสห ปรเสภ ปรเสส’’ต รปวโต ปลลงคสส วย โอการนตตถลงคสส เอการเอห การาทยตตาน รปาน กตถจป น ทสสนตฯ อโต เตส มเต ปทมาลานโย อตว ทกกโรฯ

อาปสททสส ครโว, สททสตถนย ปต; พหวจนตญจตถ-ลงคภาวญจ อพรวฯ

อจจาปสททสส อตถลงคพหวจนนตตา เวยยากรณาน มต นสสาย อนมตาต เวทตพพาฯ อฏฐสาลนย ปน อาโป อต สททสส นปสกลงเคกวจนวเสน วตโต ปโยโค ทฏโฐ ‘‘โอมตต ปน อาโป อธมตตปถวคตก ชาต’’นตฯ ชาตกปาฬย ต ตสเสกวจนนตตา ทฏฐาฯ ตถา ห ‘‘สจ สคนธ สลล, อาโป ตตถาภสนทต’’ตฯ อมสม ปเทเส อาโป อต สทโท เอกวจนฏฐาเน ฐโต ทฏโฐฯ เกเจตถ วเทยย ‘‘อาโปต สงข คต สลล สจ สคนธ หตวา ตตถ อภสนทตต สลลสททวเสน เอกวจนปปโยโค กโต, น นามสททวเสนฯ อาปสทโท ห เอกนเตนตถลงโค เจว พหวจนนโต จฯ ตถา ห ‘อาโป ตตถาภสนทนต’ต พหวจนวเสน ตปปโยโค วตตพโพป ฉนทานรกขณตถ วจนวปลลาสวเสน นททฏโฐ’’ตฯ ตนน, ‘‘อาโป ตตถาภสนทเร’’ต วตต สกกเณยยตตา ‘‘ตาน อชช ปทสสเร’’ต พหวจนปปโยคา วยฯ ยสมา เอว น วตต, ยสมา จ ปน ปาฬย ‘‘อาโป ลพภต, เตโช ลพภต, วาโย ลพภต’’ต เอกวจนปปโยโค ทสสต, ตสมา ‘‘อาโป’’ต สททสส เอกวจนนตตา ปจจกขโต ทฏฐาตฯ

อถาป เจ วเทยย – นน ปาฬยเยว ตสส พหวจนนตตา ปจจกขโต ทฏฐา ‘‘อาโป จ เทวา ปถว จ, เตโช วาโย ตทาคม’’นต? ตมป นฯ เอตถ ห ‘‘เทวา’’ต สทท อเปกขตวา ‘‘อาคม’’นต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๓

พหวจนปปโยโค กโต, น ‘‘อาโป’’ต สททฯ ยท ‘‘อาโป’’ต สทท สนธาย พหวจนปปโยโค กโต สยา, ‘‘ปถว’’ต ‘‘เตโช’’ต ‘‘วาโย’’ต จ สททมป สนธาย พหวจนปปโยโค กโต สยาฯ เอว สนเต ปถว เตโช วาโยสททาป พหวจนกภาวมาปชเชยย, น ปน อาปชชนตฯ น เหเต พหวจนกา, อถ โข เอกวจนกา เอวฯ รฬหวเสน เต ปวตตา ปกตอาปาทส อตเถส อปปวตตนโตฯ ตถา ห อาโปกสณาทส ปรกมม กตวา นพพตตา เทวา อารมมณวเสน ‘‘อาโป’’ตอาทนาม ลภนตตฯ เอว วตตาป เต เอว วเทยย ‘‘นน จ โภ ‘องคตตราเปส’ต พหวจนปาฬ ทสสต’’ต? เต วตตพพา – อสมปถมวตณณา ตมเห, น ห ตมเห สททปปวตต ชานาถ, ‘‘องคตตราเปส’’ต พหวจน ปน ‘‘กรส องเคส องคาน มคธาน’’นตอาทน พหวจนาน วย รฬหวเสน เอกสสาป ชนปทสส วตต, น อาปสงขาต อตถ สนธายฯ ‘‘องคตตราเปส’’ต เอตถ ห อาปสงขาโต อตโถ อปสชชนภโต, ปลลงคพหวจเนน ปน วตโต ชนปทสงขาโต อตโถเยว ปธาโน ‘‘อาคตสมโณ สงฆาราโม’’ต เอตถ สมณสงขาต อตถ อปสชชนก กตวา ปวตตสส อาคตสมณสททสส สงฆารามสงขาโต อตโถ วย, ตสมา อาปสงขาต อตถ คเหตวา โย องคตตราโป นาม ชนปโท, ตสม องคตตราเปส ชนปเทต อตโถ เวทตพโพฯ ตถา ห ‘‘องคตตราเปส วหรต อาปณ นาม องคาน นคโม’’ต ปาฬ ทสสตฯ ตตถ อตตเรน มหามหยา นทยา อาโป เยส เต อตตราปา, องคา จ เต อตตราปา จาต องคตตราปา, เตส องคตตราเปสฯ เอว เอกสม ชนปเทเยว พหวจน น อาปสงขาเต อตเถ, เตน อฏฐกถาย วตต ‘‘ตสม องคตตราเปส ชนปเท’’ตฯ เอว วตตา เต นรตตรา ภวสสนตฯ

ตถาป เย เอว วทนต ‘‘อาปสทโท อตถลงโค เจว พหวจนโกจา’’ตฯ เต ปจฉตพพา ‘‘ก ปฏจจ ตมเห อายสมนโต ‘อาปสทโท อตถลงโค เจว พหวจนโก จา’ต วทถา’’ต? เต เอว ปฏฐา เอว วเทยย – ‘‘องคาเยว โส ชนปโท, มหยา ปน นทยา อตตเรน อาโป, ตาส อวทรตตา อตตราโปต วจจต’’ต จ ‘‘มหยา ปน นทยา อาโป ตสส ชนปทสส อตตเรน โหนต, ตาส อวทรตตา โส ชนปโท อตตราโปต วจจต’’ต จ เอว ปพพาจรเยห อภสงขโต สททรจนาวเสโส ทสสต, ตสมา อตถลงโค เจว พหวจนโก จา’’ต วทามาตฯ สจจ ทสสต, โส ปน สททสตเถ เวยยากรณาน มต คเหตวา อภสงขโต, สททสตถญจ นาม น สพพถา พทธวจนสโสปการก , เอกเทเสน ปน โหต, ตสมา กจจายนปปกรเณ อจฉตานจฉตสงคหววชชน กาต ‘‘ชนวจนยตตญห, ลงคญจ นปปชชเต’’ต ลกขณาน วตตานฯ

ยท จ อาปสทโท อตถลงคพหวจนโก, กถ อาโปต ปท สชฌตต? อาปสททโต ปฐมาโยวจน กตวา ตสโสการาเทสญจ กตวา อาโปต ปท สชฌต ‘‘คาโว’’ต ปทมวาตฯ วสมมท นทสสน, ‘‘คาโว’’ต ปทญห นจโจการนเตน โคสทเทน สมภตฯ ตถา ห โยมห ปเร โคสททนตส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๔

สาวาเทส กตวา ตโต โยนโมการาเทส กตวา ‘‘คาโว’’ต นปผชชต, อาปสทเท ปน ทเว อาเทสา น สนตฯ พทธวจนญห ปตวา อาปสทโท อการนตตาปกตโก ชาโต, น อญญถาปกตโกตฯ

เอว วตตาป เต ‘‘อทเมว สจจ, นาญญ’’นต เจตส สนนธาย อาธานคคาหทปปฏนสสคคภาเว, ‘‘น วจนปจจนกสาเตน สวชาน สภาสต’’นต เอว วตตปจจนกสาตภาเว จ ฐตวา เอว วเทยย ‘‘ยเถว คาโวสทโท, ตเถว อาโปสทโท ก อตถลงโค น ภวสสต พหวจนโก จา’’ต? ตโต เตส อมาน สตตปทาน ทสเสตพพานฯ เสยยถท? ‘‘อาป อาปโต สญชานาต, อาป อาปโต สญญตวา อาป มญญต, อาปสม มญญต, อาป เมต มญญต, อาป อภนนทต’’ต เอว สตตปทาน ทสเสตวา ‘‘อาปนต อท กตรวจน’’นต ปจฉตพพาฯ อทธา เต อาปสททสส พหวจนนตภาวเมว อจฉมานา วกขนต ‘‘ทตยาพหวจน’’นตฯ เต วตตพพา ‘‘นน โยวจน น สยยต’’ต? เต วเทยย ‘‘โยวจน กตอมาเทสตตา น สยยต’’ตฯ ย ย โภนโต อจฉนต, ต ต มขารฬห วทนตฯ

‘‘อาปโต’’ต อท ปน ก โภนโต วทนตต? ‘‘อาปโต’’ต อทมป ‘‘พหวจนก โตปจจยนต’’นต วทาม โตปจจยสส เอกตเถ จ พวหตเถ จ ปวตตนโตฯ อต ตมเห พหวจนกตตเยว อจฉมานา ‘‘อาโปสทโท จ โยวจนนโต’’ต ภณถ, ‘‘อาปโต’’ต อทมป ‘‘พหวจนก โตปจจยนต’’นต ภณถ, ‘‘อาปสม มญญต’’ต เอตถ ปน ‘‘อาปสม’’นตท กตรวจนนต กตราเทเสน สมภตนต? อทธา เต เอว ปฏฐา นรตตรา ภวสสนตฯ ตถา เยส เอว โหต ‘‘อาปสทโท อตถลงโค เจว พหวจนโก จา’’ต, เต ปจฉตพพา ‘‘ย อาจรเยห เวยยากรณมต คเหตวา ‘ยา อาโป’ต จ ‘ตาส’นต จ วตต, ตตถ ‘ก ตาส’นต วจเน ‘อาปาน’นต ปท อาเนตวา อตโถ วตตพโพ, อทาห อาปสสา’’ต? ‘‘อาปาน’นต ปทมาเนตวา อตโถ วตตพโพ’’ต เจ, เอวญจ สต ‘‘ยา อาปา’’ต วตตพพ ‘‘ยา กญญา ตฏฐนต’’ต ปทมวฯ อถ ‘‘อาปา’’ต ปท นาม นตถ, ‘‘อาโป’’ต ปทเยว พหวจนกนต เจ, เอว สต ‘‘ตาส’’นต เอตถาป ‘‘อาปสสา’’ต ปท อาเนตวา อตโถ เวทตพโพฯ กสมาต เจ? ยสมา ‘‘อาโป’’ต ปจจตเตกวจนสส ตมหาก มเตน พหวจนตเต สต ‘‘อาปสสา’’ต ปทมป พหวจนนต กตวา ตาสสทเทน โยเชตวา วตต ยตตโตตฯ เอว สต ‘‘อาปาน’’นต ปทสส อภาเวเนว ภวตพพฯ ยถา ปน ‘‘ปรโส, ปรสาฯ ปรส, ปรเส’’ต จ, ‘‘โค, คาโว, คโวฯ คาว’’นต จ เอกวจนพหวจนาน ภวนต, เอว ‘‘อาโป, อาปาฯ อาป, อาเป’’ต เอกวจนพหวจเนห ภวตพพฯ เอวญจ สต ‘‘อาปสทโท พหวจนโกเยว โหต’’ต น วตตพพฯ

เย เอว วทนต, เตส วจน สโทส ทปปรหรณย มลปรยายสตเต ‘‘อาป มญญต อาปสม’’นต เอกวจนปาฬน ทสสนโต, วสทธมคคาทส จ ‘‘วสสนทนภาเวน ต ต ฐาน อาโปต อปโปตต อาโป’’ตอาทกสส เอกวจนวเสน วตตนพพจนสส ทสสนโตฯ ยถา ปน ปาฬย อตถลงเคป ปร

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๕

ยาปนโน โคสทโท ‘‘ตา คาโว ตโต ตโต ทณเฑน อาโกเฏยยา’’ต จ ‘‘อนนทา พลทา เจตา’’ต จ อาทนา พวหตถทปเกห อตถลงคภเตห สพพนามกปเทห จ อสพพนามกปเทห จ สมานาธกรณภาเวน วตโต ทสสต, น ตถา ปาฬย พวหตถทปเกห อตถลงคภเตห สพพนามกปเทห วา อสพพนามกปเทห วา สมานาธกรณภาเวน วตโต อาปสทโท ทสสตฯ ยท ห อาปสทโท อตถลงโค สยา, กญญสททโต อาปจจโย วย อาปสททโต อาปจจโย วา สยา, นทสททโต วย จ อปจจโย วา สยา, อภยมป นตถ, อภยาภาวโต อตถลงเค วตต สพพมป วธาน ตตถ น ลพภต, เตน ญายต ‘‘อาปสทโท อนตถลงโค’’ตฯ นน จ โภ โคสททโตป อาปจจโย นตถ, ตทภาวโต อตถลงเค วตตวธาน น ลพภต, เอว สนเต กสมา โสเยว อตถลงโค โหต, น ปนาย อาปสทโทต?

เอตถ วจจเต – โคสทโท น นโยคา อตถลงโค, อถ โข ปลลงโควฯ อตถลงคภาเว ปน ตมหา อาปจจเย อโหนเตป อปจจโย วกปเปน โหต, อญญมป อตถลงเค วตตวธาน ลพภตฯ โส ห นจจโมการนตตาปกตย ฐตวา ‘‘โค, คาว’’ตอาทนา อตตโน อตถลงครปาน นพพตตการณภโต, เตน โส อตถลงโค ภวตฯ อาปสทเท ปน อปจจยาท น ลพภตฯ เตน โส อตถลงโคต น วตตพโพฯ ยถา วา โคสททสส อวสทาการโวหารต ปฏจจ อตถลงคภาโว อปปชชต, น ตถา อาปสททสสฯ อาปสททสส ห อนากลรปกกมตตา อวสทาการโวหารตา น ทสสต , ยาย เอโส อตถลงโค สยาฯ เอว วตตา เต นรตตรา ภวสสนตฯ

ตถา เยส เอว โหต ‘‘อาปสทโท สพพทา อตถลงโค เจว พหวจนโก จา’’ต, เต วตตพพา – ยถา อตถลงคภตสส กญญาสททสส ปฐม กญญอต รสสวเสน ฐปตสส อาปจจยโต ปร สมวจน สรปโต น ตฏฐต, ยภาเวน จ ยาภาเวน จ ตฏฐต ‘‘กญญาย, กญญายา’’ต, น ตถา ‘‘อตถลงค’’นต ตมเหห คหตสส อาโปสททสส ปฐม อาปอต รสสวเสน ฐปตสส ปร สมวจน ยภาเวน จ ยาภาเวน จ ตฏฐต, อถ โข สรปโตเยว ตฏฐต ‘‘อาปสม มญญต’’ตฯ ยท ปน อาปสทโท อตถลงโค สยา, สมวจน สรปโต น ตฏเฐยยฯ ยสมา จ สมวจน สรปโต ตฏฐต, ตสมา อาปสทโท น อตถลงโคฯ น ห จตราสตธมมกขนธสหสสสงคเหส อเนกโกฏสตสหสเสส ปาฬปปเทเสส เอกสมมป ปาฬปปเทเส ปฐม อการนตภาเวน ฐเปตพพาน อตถลงคสททาน ปรโต ฐต สมวจน สรปโต ตฏฐตตฯ เอว วตตา เต นรตตรา ภวสสนตฯ

เกจ ปเนตถ เอว วเทยย ‘‘อาปสทโท นปสกลงโค, ตถา ห อฏฐสาลนย ‘โอมตต ปน อาโป อธมตตปถวคตก ชาต’นต นปสกลงคภาเวน ตสมานาธกรณปทาน นททฏฐาน’’ต? ตนน, มโนคเณ ปวตเตห ตม วจ สรสททาทห วย อาปสทเทนป สมานาธกรณปทาน กตถจ นปสกลงคภาเวน นททสตพพตตาฯ ปพพาจรยานญห สททรจนาส ‘‘สทธมมเตชวหต วลย ขเณน,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๖

เวเนยยสตตหทเยส ตโม ปยาต’’ต เอตถ ‘‘ตโม’’ตปเทน สมานาธกรณ ‘‘วหต’’นต นปสกลงค ทสสต, ตถา ‘‘ทกข วโจ เอตสม วปจจนกสาเต ปคคเลต ทพพโจ’’ต เอตถ ‘‘วโจ’’ต ปเทน สมานาธกรณ ‘‘ทกข’’นต นปสกลงค, ‘‘อวนต สโร ยสส โส อวนตสโร’’ต เอตถ ‘‘สโร’’ต ปเทน สมานาธกรณ ‘‘อวนต’’นต นปสกลงค, ‘‘อปป ราคาทรโช เยส ปญญามเย อกขมห เต อปปรชกขา’’ต เอตถ ‘‘รโช’’ต ปเทน สมานาธกรณ ‘‘อปป’’นต นปสกลงค ทสสตฯ น เต อาจรยา เตห สมานาธกรณปเทห ตมวจสรสททาทน นปสกลงคตตวญญาปนตถ ตถาวธ สททรจน กพพส, อถ โข ‘‘โสภน มโน ตสสาต สมโน’’ต เอตถ วย มโนคเณ ปวตตปลลงคาน ปโยเค นปสกลงคภาเวนป สมานาธกรณปทาน กตถจ โหนตต ทสสนตถ กพพสฯ ยถา จ ‘‘วหต’’นตอาทกา สททรจนา ตมวจสรสททาทน นปสกลงคตตวญญาปนตถ น กตา, ตถา ‘‘โอมตต’’นต จ ‘‘อธมตตปถวคตก ชาต’’นต จ สททรจนาป อาปสททสส นปสกลงคตตวญญาปนตถ น กตาฯ ยสมา ปน มโนคเณ ปวตเตห มนสททาทห เอกเทเสน สมานคตกตตา อาปสทเทนป นปสกลงคสส สมานาธกรณตา ยชชต, ตสมา อฏฐสาลนย ‘‘โอมตต ปน อาโป อธมตตปถวคตก ชาต’’นต นปสกลงคสส อาปสทเทน สมานาธกรณตา กตาฯ ตถาป อาปสทโท มนสททาทห เอกเทเสน สมานคตโก สมาสปทตเต มชโฌการสส ‘‘อาโปกสณ, อาโปคต’’นตอาทปปโยคสส ทสสนโต, ตสมา ‘‘โอมตต’’นตอาทวจน อาปสททสส นปสกลงคตตวญญาปนตถ วตตนต น คเหตพพ, ลงควปรยยวเสน ปน กตถจ เอวมป สททคต โหตต ญาปนตถ วตตนต คเหตพพฯ ‘‘โอมตโต’’ต จ ‘‘อธมตตปถวคตโก ชาโต’’ต จ ลงค ปรวตเตตพพฯ ยท ห อาปสทโท นปสกลงโค สยา, สนการาน’สส ปจจตโตปโยครปาน พทธวจนาทส วชเชยย, น ตาทสาน สนตฯ กญจ ภยโย – โอการนต นาม นปสกลงค กตถจป นตถ, นคคหตนตอการนต อการนตวเสน ห ตวธานเยว นปสกลงคานฯ เตน อาปสททสส นปสกลงคตา นปปชชตตฯ เอว วตตา เต นรตตรา ภวสสนตฯ อจโจการนตวเสน คหตสส อาปสททสส อตถลงคตา จ นปสกลงคตา จ เอกนตโต นตถ, นคคหตนตวเสน ปน คหตสส กตถจ นปสกลงคตา สยา ‘‘ภนเต นาคเสน สมทโท สมทโทต วจจต, เกน การเณน อาป อทก สมทโทต วจจต’’ต ปโยคทสสนโตฯ เอตถ ปเนเก วเทยย ‘‘ยท โภ โอการนตวเสน คหตสส อาปสททสส อตถนปสกลงควเสน ทวลงคตา นตถ, โอการนโต อาปสทโท กตรลงโค’’ต? ปลลงโคต มย วทามาตฯ

ยท จ โภ อาปสทโท ปลลงโคฯ ยถา อาปสททสส ปลลงคตา ปญญาเยยย, นชฌานกขมตา จ ภเวยย, ตถา สตต อาหรถาตฯ ‘‘อาหรสสามสตต, น โน สตตาหรเณ ภาโร อตถ’’ต เอวญจ ปน วตวา เตส อมาน สตตปทาน ทสเสตพพานฯ เสยยถท? ‘‘อาโป อปลพภตต? อามนตาฯ อาปสส กตตา กาเรตา อปลพภตต? น เหว วตตพเพฯ อตโต อาโป อตถต? อามนตาฯ เตน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๗

อาเปน อาปกรณย กโรตต? น เหว วตตพเพฯ อาป มญญต อาปสม มญญต’’ต อมาน สตตปทานฯ

เอตถ จ ‘‘อปลพภต’’ตอาทนา อาปสททสส เอกวจนตา สทธา, ตาย สทธาย พหวจนตาป สทธาเยวฯ เอกวจนตาเยว ห สททสตเถ ปฏสทธา, น พหวจนตา, เตน ‘‘อาเปนา’’ต อมนา ปน อาปสททสส อตถลงคภาววคโม สทโธ อตถลงเค เอนาเทสาภาวโตฯ ‘‘อาปสส, อาปสม’’นต อมนาป อตถลงคภาววคโมเยว อตถลงเค สรปโต นา สมา สม วจนานมภาวาฯ ‘‘อตโต’’ต อมนา อตถลงคนปสกลงคภาววคโม โอการนตนปสกลงคสส อภาวโต, โอการนตสส คณนามภตสส อตถลงคสส จ อภาวโตฯ

อปจ พทธวจนาทส ‘‘จตตาน, รปาน’’ตอาทน วย สนการาน รปาน อทสสนโต โอการนตภาเวน คหตสส นปสกลงคภาววคโม อตว ปากโฏฯ อปรมเปตถ วตตพพ – ‘‘อตโต อาโป อตถต? อามนตา’’ต เอตถ ‘‘อตโต’’ต อมนา อาปสททสส วสทาการโวหารตาสจเกน โอการนตปเทน ตสส อวสทาการโวหารตาย จ อภยมตตาการโวหารตาย จ อภาโว สทโธฯ ตสส จ อวสทาการโวหารตาย อภาเว สทเธ อตถลงคภาโว ทรตโรฯ อภยมตตาการโวหารตาย จ อภาเว สทเธ นปสกลงคภาโวป ทรตโรเยวฯ อต น กตถจป โอการนตภาเวน คหโต อาปสทโท อตถลงโค วา นปสกลงโค วา ภวตฯ มลนทปญเห ปน นคคหตนตวเสน อาคโต นปสกลงโคต เวทตพโพ, น เจตถ วตตพพ ‘‘อตโต’’ต ‘‘เตนา’’ต จ อมาน ลงควปลลาสวเสน วตตานต วาจจลงคานมนวตตาปกสส อภเธยยลงคภตสส อาปสททสส ‘‘กญญาย จตตาน’’ตอาทน วย อตถนปสกลงครปาน อภาวโตฯ อปจ โวหารกสลา ตถาคตา ตถาคตสาวกา จ, เตหเยว อตตมปรเสห โวหารกสเลห ‘‘อตโต อาโป’’ตอาทนา วตตตตาป ‘‘อตโต’’ต ‘‘เตนา’’ต จ อมาน ลงควปลลาสวเสน วตตานต น จนเตตพพาน, ตสมา ตสมานาธกรโณ โอการนตภาเวน คหโต อาปสทโท เอกวจนนโต ปลลงโค เจว ยถาปโยค เอกวจนพหวจนโก จาต เวทตพโพ ‘‘อาโป, อาปาฯ อาป, อาเป’’ตอาทนา โยเชตพพตตาฯ เอว วตตาน สตตปทาน สวนจฉยาน สตวา อทธา เต อาปสททสส อตถลงคพหวจนตาวาทโน นรตตรา ภวสสนตฯ

เอตถ โกจ วเทยย – ปาฬย ปลลงคนโย เอกวจนนโย จ ก อฏฐกถาฏกาจรเยห น ทฏโฐ, เย อาปสททสส อตถลงคพหวจนตต วณเณสนต? โน น ทฏโฐ, ทฏโฐเยว โส นโย เตหฯ ยสมา ปน เต น เกวล สาฏฐกเถ เตปฏเก พทธวจเนเยว วสารทา, อถ โข สกเลป สททสตเถ วสารทา, ตสมา สททสตเถ อตตโน ปณฑจจ ปกาเสต, ‘‘สททสตเถ จ อทโส นโย วตโต’’ต วญญาเปตญจ สททสตถนย คเหตวา อาปสททสส อตถลงคพหวจนกตต วณเณสนต นตถ เตส โทโสฯ ตถา ห

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๘

มลปรยายสตตนตฏฐกถาย เตหเยว วตต อาปสททสส ปลลงเคกวจนกตตสจนก ‘‘ลกขณสสมภารารมมณสมมตวเสน จตพพโธ อาโป, เตส’’ตอาท, ตสมา นตถ เตส โทโสฯ ปชารหา ห เต อายสมนโต, นโมเยว เตส กโรม, น เตส วจน โจทนาภาชนฯ เย ปน อชวปจจนกวาทา ทฬหเมว อาปสททสส อตถลงคพหวจนตต มมายนต, เตสเยว วจน โจทนาภาชนฯ ยสมา ปน มย ปาฬนยานสาเรน อนตทวยวโต อาปสททสส ปลลงคตต นปสกลงคตตญจ วทธาม, ตสมา โย โกจ อท วาท มททตวา อญญ วาท ปตฏฐาเปต สกขสสตต เนต ฐาน วชชต, อทญจ ปน ฐาน มหาคหน ทปปฏวชฌนฏเฐน, ปรมสขมญจ กตญาณสมภาเรห ปรมสขมญาเณห ปณฑเตห เวทนยตตาฯ สพพมทญห วจน เตส เตส ฐาเนส อตถพยญชนปรคคหเณ โสตน ปรมโกสลลชนนตถญเจว สาสเน อาทร อกตวา สททสตถมเตน กาล วตนาเมนตาน สาถลกาน ปมาทวหารนเสธนตถญจ สาสนสสาตมหนตภาวทปนตถญจ วตต, น อตตกกสนปรวมภนตถนต อมสส นตย สทธาสมปนเนห กลปตเตห โยโค กรณโย ภควโต สาสนสส จรฏฐตตถฯ

ยสมา ปน ปาฬโต อฏฐกถา พลวต นาม นตถ, ตสมา ปาฬนยานรเปเนว อาปสททสส นามกปทมาล โยเชสสาม โสตนมสมโมหตถ, กเมตถ สททสตถนโย กรสสตฯ อตราย อทานปาฬ ‘‘ก กยรา อทปาเนน, อาปา เจ สพพทา สย’’นตฯ

อาโป, อาปาฯ อาป, อาเปฯ อาเปน, อาเปห, อาเปภฯ อาปสส, อาปานฯ อาปา, อาปสมา, อาปมหา, อาเปห, อาเปภฯ อาปสส, อาปานฯ อาเป, อาปสม, อาปมห, อาเปสฯ โภ อาป, ภวนโต อาปาฯ

สพพนามาทหป โยเชสสาม – โย อาโป, เย อาปาฯ ย อาป, เย อาเปฯ เยน อาเปน, เสส เนยย, โส อาโป, เต อาปาฯ อตโต อาโป, อตตา อาปาฯ เสส เนยยฯ อจเจว –

ปรเสน สมา อาป-สททาท สพพถา มตา; น สพพถาว โคสทโท, ปรเสน สโม มโตฯ

มนาท เอกเทเสน, ปรเสน สมา มตา; สราท เอกเทเสน, สพพถา วา สมา มตาฯ

เย ปเนตถ สททา ‘‘มโนคโณ’’ต วตตา, กถ เตส มโนคณภาโว สลลกเขตพโพต? วจจเต เตส มโนคณภาวสลลกขณการณ –

มโนคโณ มโนคณา-

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๐๙

ทกา เจวา’มโนคโณ; อต สททา ตธา เญยยา, มโนคณวภาวเนฯ

เย เต นา ส สมวสเย, สา โส สยนตา ภวนต จ; สมาสตทธตนตตเต, มชโฌการา จ โหนต หฯ

โสการนตปโยคา จ, กรยาโยคมห ทสสเร; เอววธา จ เต สททา, เญยยา ‘‘มโนคโณ’’อตฯ

อตร ตสสตถสส สาธกาน ปโยคาน สาสนโต จ โลกโต จ ยถารหมาหรตวา ทสเสสสาม – มนสา เจ ปสนเนน, ภาสต วา กโรต วาฯ น มยห มนโส ปโยฯ สาธก มนส กโรถฯ มโนปพพงคมา ธมมาฯ มโนรม, มโนธาต, มโนมเยน กาเยน, อทธยา อปสงกมฯ โย เว ‘‘ทสส’’นต วตวาน, อทาเน กรเต มโนฯ วจสา ปรจตาฯ วจโส วจสฯ

วโจรสมห โพเธส, เวเนยยกมทญจท; ราโค สาราครหโต, วสทโธ พทธจนทมาฯ

กสสปสส วโจ สตวา, อลาโต เอตทพรว; เอส ภยโย ปสทาม, สตวาน มนโน วโจฯ

สขา จ มตโต จ มมาส สวก, สสกขโต สาธ กโรห เม วโจฯ เอกนตโส วยสา สภททฯ วยโส, วยส, วโยวทโธ, วโยคณา อนปพพ ชหนตฯ ชลนตมว เตชสาฯ เตชโส, เตชส, เตโชธาตกสโลฯ เตโชกสณฯ ตปสา อตตโม, ตปโส, ตปส, ตโปธโน, ตโปชคจฉาฯ กสมา ภว วชนมรญญนสสโต, ตโป อธ กรพพส พรหมปตตยาฯ เจตสา อญญาส, เอว เจตโส ปรวตกโก อทปาท, เอตมตถ เจตส สนนธาย, เจโตปรวตกกมญญายฯ เจโตปรยญาณ, เจโต ปรจฉนทต, โส ปรสตตาน ปรปคคลาน เจตสา เจโต ปรจจ ชานาตฯ ตมสา, ตมโส, ตมส, ตโมนโท, ตโมหโรฯ นวาหเมต ยสสา ททามฯ ยสโส, ยสส, ยโส โภคสมปปโตฯ ยโสลทธาโข ปนสมาก โภคาฯ ยโสธรา เทว, ยโส ลทธา น มชเชยยฯ อยสาว มล สมฏฐตฯ อยโส, อยส, อโยปาการปรยนต, อยสา ปฏกชชตฯ เสยโย อโยคโฬ ภตโต, อโยปตโต, อโยมย, อโย กนตตต อโยกนโตฯ ฆเตน วา ภญชสส ปยสา วา, สาธ ขล ปยโส ปาน ยญญทตเตน, ปยส โอชา, ปโยธรา, ปโยนธฯ สหสสเนตโต สรสา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๐

ปฏคคหฯ สรโส, สรส อญชล กตวา, วนทตพพ อสทธชฯ สโรรหา, สโร ฉนทตฯ โย กาเม ปรวชเชต, สปปสเสว ปทาสโรฯ สโร เต วชฌยตวานฯ สรสา, สรโส, ตณ อปปลชาตาน, ตสม สรส พราหมณฯ สโรรหฯ ย เอตา อปเสวนต, ฉนทสาวา ธเนนวาฯ สาวตต ฉนทโส มขฯ ฉนทส, ฉนโทวจต, ฉนโทภงโค, อรสา ปนทหสสาม, อรโส, อรส ชายต, อรสโลโม, อโรมชเฌ วชฌฯ รหสา, รหโส, รหส, รโหคโต นสทตวา, เอว จนเตสห ตทาฯ อหสา, อหสฯ ชายนต ตตถ ปาโรหา, อโหรตตานมจจเยต อมาน ปโยคานฯ เอตถ จ ‘‘มเนน, มนสส, มเน, มนสม, มนมห’’ตอาทน จ ‘‘มนอายตน ตมปรายโน อยปตโต ฉนทหาน’’ตอาทน จ ‘‘น มน อญญาสฯ ยส ลทธาน ทมเมโธฯ ‘‘สร ฉนทต’’ตอาทน จ รปาน มโนคณภาวปปกาสกาน น โหนตต น ทสสตาน, น อลพภมานวเสน, ตสมาตร อมา อาทโต ปฏฐาย มโนคณภาววภาวน คาถาโย ภวนต –

‘‘มนสา มนโส มนส’’, อตอาทวสา ฐตา; สา โส สยนตา สททรปา, วตตา ‘‘มโนคโณ’’อตฯ

มโนธาต วโจรสม, วโยวทโธ ตโปคโณ; เตโชธาต ตโมนาโส, ยโสโภคสมปปโตฯ

เจโตปรวตกโก จ, อโยปตโต ปโยธรา; สโรรหา สโรรห, อโรมชเฌ รโหคโตฯ

ฉนโทภงโค อโหรตต, มโนมย’มโยมย; เอววโธ วเสโส โย, ลกขณนต มโนคเณฯ

‘‘วโจ สตวา, สโร ฉนท, อโย กนตต’’ อจจป; อปโยคสส สสทธ, ลกขณนต มโนคเณฯ

มโนคเณ วตตนโย, อตถลงเค น ลพภต; ปนนปสกลงเคส, ลพภเตว ยถารหฯ

อจเจว สพพถาป –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๑

สา โส สยนตาน รปาน, สนทสสนต มโนคเณ; มชโฌการนตรปา จ, โสการนตปโยคตาฯ

อท มโนคณลกขณฯ เอว มโนคณลกขณ อนากล นคคมพ นชชฏ สมททฏฐฯ

อถ มโนคณาทลกขณ กถยาม –

เย เต นา สสมวสเย, สา โส สยนตา ยถารห; สมาสตทธตนตตเต, มชโฌกาโร น โหนต ตฯ

โสการนตปโยคา จ, กรยาโยเค น โหนต เต; สททา เอววธา สพเพ; มโนคณาทกา มตาฯ

เสยยถท? ‘‘พล ปท มข’’มจจาทโยฯ เตส รปาน ภวนต – พลสา, พลโส, พลส, พลคโต, พล ปาวสฯ ปทสาว อคมาส, ตณ ปทวาราน, มากาส มขสา ปาป, มขคต โภชน ฉฑฑาเปตฯ สจเจน ทนโต ทมสา อเปโตฯ รสวร รสมย รส ปวตฯ อท มโนคณาทกลกขณฯ

อปรมป ภวต –

เย สมาสาทภาวมห, มชโฌการาว โหนต ต; นา ส สมวสเย สาโส-สยนตา ปน น โหนตหฯ

โสการนตปโยคา จ, กรยาโยเค น โหนต เต; สททา เอววธา จาป, มโนคณาทกา มตาฯ

เสยยถท? ‘‘อาโป วาโย สรโท’’อจเจวมาทโยฯ เตส รปาน ภวนต – อาโปธาต, วาโยธาต, อาโปกสณ, วาโยกสณ, อาโปมย, วาโยมย, ชว ตว สรโทสต, สรทกาโลฯ อาเปน, อาปสส, อาเป

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๒

, อาปสม, อาปมหฯ วาเยน, วายสส, วาเย, วายสม, วายมหฯ สรเทน, สรทสส, สรเท, สรทสม, สรทมหฯ อาป อาปโต สญชานาตฯ วาย วายโต สญชานาตฯ สรท ปตเถต, สรท รมณยา นทฯ

เกจ ปเนตถ วเทยย ‘‘นน สาสเน วายสทโท วย วายสทโทป มโนคณาทส อจฉตพโพ’’ต? เอตถ วจจเต –

‘‘วาย วาโย’’ต เอเตส, ปจฉโมเยว อจฉโต; มโนคณาทส นาท, อาทคคหวเสนธฯ

‘‘มโนธาต วาโยธาต’’, อจจาทน ปทาน ห; อการนตวเสเนว, มชโฌการาน สชฌเรฯ

วายสททมห คหเต, อาทคคหวเสนธ; ‘‘วาโยธาต’’ต โอมชฌ, รปเมว น เหสสตฯ

ยถา ห อายสททสส, รป ทสสต สาคม; ‘‘อายสา เอกปตต’’นต, มนสาทปท วยฯ

น ตถา วายสททสส, รป ทสสต สาคม; ตสมา มโนคณาทมห, ตสโส’กาโส น วชชตฯ

ตถา ห ‘‘วายต อต, วาโย’’ อต คร วท; ‘‘วาโยธาต’’ต เอตสส, ปทสสตถ ตห ตหฯ

ยตถ ปถว จ อาโป จ, เตโช วาโย น คาธต; เอตถ อาปาทก สทท-ตตก มโนคณาทเกฯ

อทมป มโนคณาทกลกขณฯ เอตถ มโนคณาทกา ทวธา ภชชนต พล ปทาทโต อาปาทโต จฯ เอว มโนคณาทกลกขณ อนากล นคคมพ นชชฏ สมททฏฐฯ

อถ อมโนคณลกขณ กถยาม –

เย จ นาวสเย โสนตา, เย จ สมาวสเย สย; สททา เอวปการา เต, อมโนคณสญญตาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๓

เก เต? อตถพยญชนกขรสททาทโย เจว ทโฆรสททา จฯ เอเตส ห อตถสททาทน นาวจนฏฐาเน ‘‘อตถโส พยญชนโส อกขรโส สตตโส อปายโส สพพโส ฐานโส’’ตอาทน โสนตาน รปาน ภวนตฯ ทโฆรสททาน ปน สมาวจนฏฐาเน ‘‘ทฆโส โอรโส’’ต โสนตาน รปาน ภวนตฯ อท อมโนคณลกขณฯ

อปรมป ภวต –

สพพถา วนมตตา เย, สา โส สยนตาทภาวโต; เอววธาป เต สททา, อมโนคณสญญตาฯ

เก เต? ‘‘ปรโส กญญา จตต’’มจจาทโยฯ อทมป อมโนคณลกขณฯ เอว อมโนคณลกขณ อนากล นคคมพ นชชฏ สมททฏฐฯ

เอว ทสสเตส มโนคณลกขณาทส โกจ วเทยย ‘‘ยทท ตมเหห วตต ‘เย สมาสาทภาวมห, มชโฌการาว โหนต ต’ตอาทนา มโนคณาทกลกขณ, เตน ‘‘ปโรสต โคมย โคธโน’’อจจาทส โคปรสททาทโยป มโนคณาทกภาว อาปชชนตต? นาปชชนตฯ กสมาต เจ? ยสมา –

เอตถ มโนคณาทน, อนตสโสตต ปฏจจท; ‘‘มชโฌการา’’ต วจน, วตต น ตวาคมาทกฯ

‘‘ปโรสต โคมย’’นต-อาทส อมโนคโณ; ปพพภต ปท โอสสา-คมตตา’นจจตาย จฯ

ตสมา นาปชชนตฯ อต สพพถาป อมโนคณลกขณ นสเสสโต ทสสตฯ อจเจว มโนคณวภาวนาย มโนคโณ มโนคณาทโก อมโนคโณ จาต ตธา เภโท เวทตพโพฯ

ตตถ มโนคเณ ปรยาปนนสททาน สมาส ปตวา ‘‘อพยคคมนโส นโร, ถรเจตส กล, สทเธยยวจสา อปาสกาตอาทนา ลงคตตยวเสน อญญถาป รปาน ภวนตฯ เอตถ ปน เกจ เอว วทนต ‘‘ยทา มนสทโท สกตเถ อวตตตวา ‘อพยคโค มโน ยสส โสย อพยคคมนโส, อลโน มโน ยสส โสย อลนมนโส’ต เอว อญญตเถ วตตต, ตทา ปรสนเยเนว นามกปทมาลา ลพภต, น มโนคณนเยนา’’ตฯ ต น คเหตพพ อภนนมป ยถารห ลพภนโตฯ ตถา ห วสทธมคเค ปคคลาเปกขนวเสน ‘‘ขนตโสรจจเมตตาท-คณภสตเจตโสฯ อชเฌสน คเหตวานา’’ต เอตถ มโนคณนโย ทสสตฯ ตฏฏกายมป ‘‘อชเฌสโต ทาฐานาค-ตเถเรน ถรเจตสา’’ต มโนคณนโย ทสสต, ตสมา เตส วจน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๔

น คเหตพพฯ เอว วทนตา จ เต อพยคคมนสททาทน อพยคคมนสอจจาทนา สการนตปกตภาเวน ฐเปตพพภาว วพภนตมตวเสน จนเตตวา สพพาส วภตตส, ทวส จ วจเนส ปรสนเยน โยเชตพพต มญญนตฯ เอวญจ สต ‘‘คณภสตเจตโส, ถรเจตสา’’ต ฉฏฐจตตถตตยารปาน นสย, อญญานเยว อนภมตาน รปาน สยฯ ยสมา สย, ตสมา เอว อคคเหตวา อย วเสโส คเหตพโพฯ

ยตถ ห สมาสวเสน มนสทโท เจตสททาทโย จ สกตเถ อวตตตวา อญญตเถ วตตนต, ตตถ สการาคมาน ปทาน นามกปทมาลา ปรสนเยน จ มโนคเณ มนนเยน จ ยถารห ลพภตฯ นสสการาคมาน ปน ปรสนเยเนว ลพภตฯ ยตถ ปน สมาสวสเยเยว มนาทสททา สกตเถ วตตนต, ตตถ นสสการาคมาน นามกปทมาลา ปรสนเยน จ มโนคเณ มนนเยน จ ลพภตฯ

อทาน อมสสตถสส อาวภาวตถ, สททคตส จ วญญน โกสลลปปาทนตถ ยถาวตตาน ปทาน ปทมาลา ตธา กตวา ทสสยสสาม – ‘‘พยาสตโต มโน ยสส โสย พยาสตตมนโส นโร’’ต เอวมจจนต ปคคลาเปกขกสส อมสส ปทสส –

พยาสตตมนโส นโร, พยาสตตมนสา นราฯ พยาสตตมนส นร, พยาสตตมนเส นเรฯ พยาสตตมนสา, พยาสตตมเนน นเรน, พยาสตตมเนห, พยาสตตมเนภ นเรหฯ พยาสตตมนโส, พยาสตตมนสส นรสส, พยาสตตมนาน นรานฯ พยาสตตมนา, พยาสตตมนสมา, พยาสตตมนมหา นรา, พยาสตตมเนห, พยาสตตมเนภ นเรหฯ พยาสตตมนโส, พยาสตตมนสส นรสส, พยาสตตมนาน นรานฯ พยาสตตมนส, พยาสตตมเน, พยาสตตมนสม, พยาสตตมนมห นเร, พยาสตตมเนส นเรสฯ โภ พยาสตตมนส นร, ภวนโต พยาสตตมนสา นราต นามกปทมาลา ภวตฯ

เอว สการาคมสส ลพภมานาลพภมานตา ววตถเปตพพาฯ เอตถ ห ปฐมาทตยาวภตตน เอกวจนพหวจนฏฐาเน จ ตตยาจตตถฉฏฐสตตมน เอกวจนฏฐาเน จ ยถารห สาคโม ภวต อาเทสสรวภตตสรปรตตาฯ อยญจ นโย สขโม สาธก มนส กาตพโพฯ

อปโร นโย – ‘‘พยาสตโต มโน ยสส โสย พยาสตตมโน’’ต เอวมป ปคคลาเปกขกสส อมสส ปทสส ‘‘พยาสตตมโน นโร, พยาสตตมนา นราฯ พยาสตตมน นร’’นตอาทนา ปรสนเยเนว นามกปทมาลา ภวตฯ เอตถ ปน สพพถาป สาคโม นตถฯ อปโรป นโย – ‘‘พยาสตโต จ โส มโน จาต พยาสตตมโน’’ต เอว จตตาเปกขกสสป อมสส ปทสส ‘‘พยาสตตมโน, พยาสตตมนาฯ พยาสตตมน, พยาสตตมเนฯ พยาสตตมนสา, พยาสตตมเนนา’’ตอาทนา มโนคเณ มนนเยน นามกปทมาลา ภวต, เอตถ ปน ตตยาจตตถฉฏฐสตตมน เอกวจนฏฐาเนเยว สาคโม ภวต อาเทสสรปรตตาฯ ยถา จ เอตถ, เอว ‘‘อลนมนโส นโร’’ตอาทสป อย ตวโธ นโย เวทตพโพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๕

นปสกลงเค ปน วตตพเพ ‘‘พยาสตตมนส กล, พยาสตตมนาน กลานฯ พยาสตตมนส กล, พยาสตตมนาน กลานฯ พยาสตตมนสา กเลนา’’ตอาทนา นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ เอตถ ปน ปฐมาทตยาตตยาจตตถฉฏฐสตตมน เอกวจนฏฐาเนเยว ยถารห สาคโม ภวต อาเทสสรวภตตสรปรตตา, อยมป นโย สขโม สาธก มนส กาตพโพฯ

อตถลงเค ปน วตตพเพ ‘‘พยาสตตมนสา อตถ’’ต เอว ปฐเมกวจนฏฐาเนเยว สาคม วตวา ตโต ‘‘พยาสตตมนา, พยาสตตมนาโย อตถโยฯ พยาสตตมน อตถ’’นต กญญานเยน โยเชตพพาฯ ‘‘เอว สทเธยยวจสา อปาสกา, สทเธยยวจาโย อปาสกาโยฯ สทเธยยวจ อปาสก’’นตอาทนาปฯ ‘‘พยาสตตมน กล, พยาสตตมนา อตถ’’ตอาทนา ปน จตตกญญานเยน โยเชตพพาฯ เอตถ ปน สพพถาป สาคโม นตถฯ

โสตน ญาณปปเภทชนนตถ อปราป นามกปทมาลาโย ทสสยสสาม สหนพพจเนน – มโน เอว มานส, สมสสาหต มานส ยสส โสย สมสสาหตมานโสฯ ‘‘สมสสาหตมานโส, สมสสาหตมานสาฯ สมสสาหตมานส, สมสสาหตมานเสฯ สมสสาหตมานเสนา’’ต ปรสนเยน โยเชตพพาฯ สนทรา เมธา อสส อตถต สเมธโสฯ ‘‘สเมธโส, สเมธสาฯ สเมธส, สเมธเสฯ สเมธเสนา’’ต ปรสนเยน, เอว ‘‘ภรเมธโส’’ตอาทนมปฯ ตตรเม ปโยคา –

‘‘ย วทนต สเมโธต, ภรปญญ สเมธส; ก น ตมหา วปปวส, มหตตมป ปงคย; โคตมา ภรปญญาณา, โคตมา ภรเมธสาฯ

นาห ตมหา วปปวสาม, มหตตมป พราหมณ; โคตมา ภรปญญาณา, โคตมา ภรเมธสา’’ตฯ

อตถลงเค วตตพเพ ‘‘สมสสาหตมานสา สเมธสา’’ต รปาน, นปสเก วตตพเพ ‘‘สมสสาหตมานส สเมธส’’นต รปาน, กญญา จตตนเยน เอเตส ปทมาลา โยเชตพพาฯ โอการนตปลลงคฏฐาเน อตถลงคาทวนจฉโย นยปปกาสนตถ กโตฯ วเสสโต ห โอการนตกถาเยว อธาธป เปตาฯ อปจ โลเก นต นาม นานปปกาเรห กถตา เอว โสภต, อยญจ สาสเน นต, ตสมา นานปปกาเรห กถตาตฯ

สพพาน นยโต เอว, โอการนตปทานเม; ปลลงคาน ปวตตาน, สาสนตถ มเหสโนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๖

วเสโส เตส เกสญจ, ปาฬย โย ปทสสต; ปจจตตวจนฏฐาเน, ปกาเสสสาม ต’ธนาฯ

‘‘วนปปคมเพ ยถ ผสสตคเค’’, อตอาทนเยน ห; กตถโจทนตปลลงค-รปาน อญญถา สยฯ

ปจจตตวจนจเจว, ตญจ รป ปกาสเย; ‘‘ปจจตเต ภมมนทเทโส’’, อต ภาสนต เกจนฯ

ตตร กานจ สตตปทาน ทสเสสสาม – นตถ อตตกาเร, นตถ ปรกาเร, นตถ ปรสกาเร, ปรยนตกเต สสาเร, ชเว สตตเม, น เหว วตตพเพ, พาเล จ ปณฑเต จ สนธาวตวา สสรตวา ทกขสสนต กรสสนตตฯ อมาน เอกวจนพหวจนวเสน ทวธา คเหตพพานฯ ปจจตเตกวจนพหวจนานญจ เอการาเทโส เวทตพโพฯ

เย ปน ‘‘วนปปคมเพต ปจจตตวจนสส ภมมวจนนทเทโส’’ต วทนต, เต วตตพพา ‘‘ยท วนปปคมเพต ปจจตตวจนสส ภมมวจนนทเทโส, เอวญจ สต ‘ถาลย โอทน ปจต’ต เอตถ วย อาธารสตสมภวโต ‘คมหาน มาเส ปฐมสม คมเห’ต อท กตรตถ โชเตต’’ต? เต วเทยย ‘‘น มย โภ ‘วนปปคมเพต อท ภมมวจน’นต วทาม, อถ โข ‘ปจจตตวจนสส ภมมวจนนทเทโส’ต วทามา’’ตฯ เอวมป โทโสเยว ตมหาก, นน ‘‘สงเฆ โคตม เทห’’ต เอตถาป สมปทานวจนสส ภมมวจนนทเทโสต วตเตป สงฆสส ทานกรยาย อาธารภาวโต ‘‘สงเฆ’’ต วจน สณนตาน อาธารสต จ อาธารปรกปโป จ โหตเยวฯ น ห สกกา เอว ปวตต จตต นวาเรต, ตสมา เอตถ เอว ปน วเสโส คเหตพโพ ‘‘ปจจตตวจนสสป กตถจ ภมมวจนสส วย รป โหต’’ตฯ เอวญห คหเต น โกจ วโรโธฯ อทเสส ห ฐาเนส นรตตปปเภทกสโล โลกานกมปโก ภควา ปจจตตวจนวเสน นททสตพเพ สต เอว อนททสตวา โลกสส สมโมหมปปาทยนโต วย กถ ภมมวจนนทเทส กรสสต, ตสมา สททสามญญเลสมตต คเหตวา ‘‘ภมมวจนนทเทโส’’ต น วตตพพฯ ยท สททสามญญ คเหตวา ภมมวจนนทเทส อจฉถ, ‘‘ปจจตเตกวจนสส อปโยคพหวจนนทเทโส’’ตป อจฉตพพ สยาฯ

อปจ ตเถว ‘‘อตตกาเร’’ต ปจจตตวจนสส ภมมวจนนทเทเส สต อาธารสตสมภวโต ‘‘อตตการสม กญจ วตถ นตถ’’ต อนธปเปโต อตโถ สยา, น ปน ‘‘อตตกาโร นตถ’’ต อธปเปโต อตโถฯ ‘‘อปโยคพหวจนนทเทโส’’ต คหเณป อปโยคตถสส นตถสทเทน อวตตพพตตา โทโสเยว สยา, อตถสททาทน วย ปน นตถสททสสป ปฐมาย โยคโต ‘‘อตตกาเร’’ต อท ปจจตตวจนเมวาต วญญายตฯ ‘‘พาเล จ ปณฑเต จ สนธาวตวา สสรตวา ทกขสสนต กรสสนต’’ต เอตถาป

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๗

ปจจตตวจนสส ‘‘ภมมวจนนทเทโส’’ต วา ‘‘อปโยควจนนทเทโส’’ต วา คหเณ สต ‘‘พาลา จ ปณฑตา จา’’ต เอตตกมป วตต อชานนโทโส สยา, ‘‘กรสสนต’’ต ปทโยคโต ปน ‘‘พาเล จา’’ตอาท ปจจตตวจนเมวาต วญญายตฯ ยถา ปน นคคหตาคมวเสนจจารเต ‘‘จกข อทปาท’’ต ปเท ปจจตตวจนสส ‘‘จกข เม เทห ยาจโต’’ต เอตถ อปโยควจเนน สตวเสน สมานตเตป ปจจตตวจนตโถเยว โสตาเร ปฏภาต ‘‘อทปาท’’ตอาขยาเตน กถตตตา, น ปน วภตตวปลลาสตถภโต อปโยควจนตโถ ‘‘อทปาท’’ตอาขยาเตน อวจนยตตา, ‘‘จกข อทปาท’’ต ห ภควตา วตตกาเล โก ‘‘จกข อทปาท’’ต ปท ปรวตตตวา อตถมาจกขต, ตถา ‘‘พาเล ปณฑเต’’ตอาทนมป ปจจตตวจนาน อปเรห ‘‘พาเล ปณฑเต’’ตอาทห ภมโมปโยควจเนห สตวเสน สมานตเตป ปจจตตวจนตโถเยว โสตาเร ปฏภาต, น อตรวจนตโถ ยถาปโยค อตถสส คเหตพพตตาฯ อต ‘‘วนปปคมเพ, พาเล, ปณฑเต’’ตอาทน สทธปจจตตวจนตตญเญว สารโต ปจเจตพพ , น สตสามญเญน ภมโมปโยควจนตตฯ

ย ปนาจรเยน ชาตกฏฐกถาย –

‘‘ตโย คร ตอนตร กามยาม, ปญจาลา กรโย เกกเก จ; ตตตตร พราหมณ กามยาม, ตกจฉ ม พราหมณ กามนต’’นต –

อมสส กามนตชาตกสส สวณณนาย ‘‘เกกเก จาต ปจจตเต อปโยควจน, เตน เกกกสส รฏฐ ทสเสต’’ต วตตฯ เอว วทนโต จ โส ‘‘ปรเส ปสสต, ปรเส ปตฏฐต’’นต, ‘‘ปสสาม โลเก สธเน มนสเส’’ต จ อาทส เยภยเยน ‘‘ปรเส, โลเก, สธเน, มนสเส’’ตอาทน อปโยคพหวจนภมเมกวจนภาเวน อาคตตตา ปจจตเตกวจนพหวจนภาวสส ปน อปากฏตตา เยภยยปปวตต สนธาย ‘‘อทมป ตาทสเมวา’’ต มญญมาโน วทต มญเญฯ อาจรยา ห กตถจ อตตโน รจยาป วส วส กเถนตฯ อย ปน อมหาก รจ – ‘‘เกกเก’’ต อท ปจจตตวจนเมว ‘‘ปญจาลา, กรโย’’ต สหชาตปทาน วย, รฏฐวาจกตตา ปน ‘‘กรโย’’ต ปทมว พหวจนวเสน วตตฯ น ห ภควา ‘‘ขตตโย, พราหมโณ, เวสโส’’ตอาทส วย สมานวภตตห นททสตพเพส สหชาตปเทส ปจฉม อปโยควจนวเสน นททเสยย , ยตต จ น ทสสต ‘‘ปญจาลา’’ต, ‘‘กรโย’’ต ปจจตตวจน วตวา ‘‘เกกเก’’ต อปโยควจนสส วจเน, ตสมา ‘‘เกกเก’’ต อท ปจจตตวจนเมวฯ ตถา ห สนธวโสธนวธายโก อาจรโย ตาทสาน ปทาน ปจจตตวจนตตญเญว วภาเวนโต สาม กเต ปกรเณ ‘‘วนปปคมโพ วนปปคมเพ, สข ทกข ชโว, สเข ทกเข ชเว’’ต อาห, ฏกายมป จ เตส ปจจตตวจนภาวเมว วภาเวนโต ‘‘วนปปคมโพ, สข, ทกข, ช

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๘

โว’’ต สาธนย รป ปตฏฐเปตวา นคคหตโลปวเสน อกาโรการานญจ เอการาเทสวเสน ‘‘วนปปคมเพ, สเข, ทกเข, ชเว’’ต รปนปผตตมาหฯ สา ปาฬนยาน กลาฯ กจจายนาจรเยนป ปาฬนย นสสาย ‘‘ทวปเท ตลยาธกรเณ’’ต ปจจตตพหวจนปท วตตฯ เตนาห วตตย ‘‘ทเว ปทาน ตลยาธกรณาน’’ตฯ ‘‘ทวปเท ตลยาธกรเณ’’ต จ อท ‘‘อฏฐ นาคาวาสสตาน’’ต วตตพเพ ‘‘อฏฐ นาคาวาสสเต’’ต ปทมว วจจตต ทฏฐพพฯ

เกจ ปน เตส ภมเมกวจนตต อจฉนตฯ ตตถ ยท ‘‘วนปปคมเพ’’ต ปจจตเต ภมมวจน, ‘‘เกกเก’’ต จ ปจจตเต อปโยควจน, ‘‘เอเสเส เอเก เอกฏเฐ’’ต เอตถ ‘‘เอเสเส’’ต อมานป ปจจตเต ภมมวจนาน วา สย, อปโยควจนาน วาฯ ยเถตาน เอววธาน น โหนต, สทธปจจตตวจนานเยว โหนต, ตถา ‘‘วนปปคมเพ, เกกเก’’ตอาทนป ตถาวธาน น โหนต, สทธปจจตตวจนานเยว โหนตฯ อจเจว สพพถาป ‘‘วนปปคมเพ, พาเล, ปณฑเต, เกกเก’’ต, ‘‘วรตเต โกสยายเน, อฏฐ นาคาวาสสเต, เก ปรเส, เอเสเส’’ต เอวมาทน อเนเกส ปรสลงคอตถลงคนปสกลงคสพพนามเอกวจนอเนกวจนวเสน สาสนวเร ฐตาน ปทาน นปผตต ปจจตเตกวจนปถวจนานเมการาเทสวเสเนว ภวตต อวสสมท สมปฏจฉตพพฯ เอว ‘‘วนปปคมเพ, พาเล, ปณฑเต’’ตอาทน สทธปจจตตวจนตา อตว สขมา ทพพญเญยยา, สทเธน กลปตเตน อาจรเย ปยรปาสตวา ตทปเทส สกกจจ คเหตวา ชานตพพาฯ พทธวจนสมญห สททโต จ อตถโต จ อธปปายโต จ อกขรจนตกาน ญาณจกขสมมยหนฏฐานภตา ปาฬนยา ววธา ทสสนตฯ

ตตถ สททโต ตาว อท สมมยหนฏฐาน – ‘‘วรตตา โกสยายน’’ต วตตพเพ ‘‘วรตเต โกสยายเน’’ต อตถลงคปจจตตวจน ทสสต, ‘‘โก ปรโส’’ต วตตพเพ ‘‘เก ปรเส’’ต สพพนามกปจจตตวจน ทสสต, ‘‘กนนาโม เต อปชฌาโย’’ต วตตพเพ ‘‘โกนาโม เต อปชฌาโย’’ต สมาสปท ปลลงควสย ทสสตฯ ก นาม เอตสสาต โกนาโมต ห สมาโสฯ เตน ‘‘โกนามา อตถ, โกนาม กล’’นต อยมป นโย คเหตพโพฯ ‘‘กว เต พล มหาราชา’’ต วตตพเพ ‘‘โก เต พล มหาราชา’’ต เอตถ กวสทเทน อสก สมานสตโก สตตมยนโต โกสทโท ทสสต, กว โกสททา ห อญญมญญมสกสมานสตกาฯ ตถา ‘‘อธ เหมนตคมเหส, อธ เหมนตคมหส, น เตนตถ อพนธ โส, น เตนตถ อพนธส’’ต อญญานป โยเชตพพานฯ

อตถโต ปน อท สมมยหนฏฐาน – ‘‘ย น กญจนทเวปญฉ, อนเธน ตมสา คต’’นต เอตถ นกาโร ‘‘กต’’นต อมนา สมพนธตพโพฯ น กตนต กต วยาต อตโถฯ เอตถ ห นกาโร อปมาเน วตตต, น ปฏเสเธฯ

‘‘อสสทโธ อกตญญ จ,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๑๙

สนธจเฉโท จ โย นโร; หตาวกาโส วนตาโส, ส เว อตตมโปรโส’’ต

เอวมาทนป อญญาน โยเชตพพานฯ

อธปปายโต อท สมมยหนฏฐาน – ‘‘ตณห อสมมาน สสสตจเฉททฏฐโย ทวาทสายตนนสสต นนทราคญจ หนตวา พราหมโณ อนโฆ ยาต’’ต วตตพเพป ตถา อวตวา ตเมวตถ คเหตวา อญเญน ปรยาเยน

‘‘มาตร ปตร หนตวา, ราชาโน ทเว จ ขตตเย; รฏฐ สานจร หนตวา, อนโฆ ยาต พราหมโณ’’ต

วตตฯ

‘‘วน ฉนทถ มา รกข, วนโต ชายเต ภย; เฉตวา วนญจ วนถ, นพพนา โหถ ภกขโว’’ต

เอวมาทนป อญญาน โยเชตพพานฯ เอว พทธวจเน สททโต จ อตถโต จ อธปปายโต จ อกขรจนตกาน ญาณจกขสมมยหนฏฐานภตา ปาฬนยา ววธา ทสสนตฯ ยถาห –

‘‘ชานนตา อป สททสตถมขล มยหนต ปาฐกกเม, เยภยเยน ห โลกนตวธรา ปาเฐ นยา วชชเร; ปณฑจจมป ปหาย พาหรคต เอตเถว ตสมา พโธ, สกเขยยามลธมมสาครตเร นพพานตตถปเค’’ตฯ

เอว ปาฬนยาน ทพพญเญยยตตา ‘‘วนปปคมเพ, พาเล จ, ปณฑเต จา’’ตอาทน สทธปจจตตวจนตตญเญว สารโต ปจเจตพพ , น สตสามญเญน ภมโมปโยควจนตต ภมโมปโยควจเนห เตส สมานสตกตเตป ปจจตตโชตกตตาฯ สมานสตกาป ห สททา อตถปปกรณลงคสททนตราภสมพนธาทวเสน อตถวเสสโชตกา ภวนตฯ ต ยถา? ‘‘สโห คายต’’ต วตเต ‘‘เอวนามโก ปรโส’’ต อตโถ วญญายตฯ ‘‘สโห นงคฏฐ จาเลต’’ต วตเต ปน ‘‘มคราชา’’ต วญญายตฯ เอว อตถวเสน สมานสตกาน อตถวเสสโชตน ภวตฯ สงคาเม ฐตวา ‘‘สนธวมาเนห’’ต วตเต ‘‘อสโส’’ต วญญายตฯ โรคสาลาย ปน ‘‘สนธวมาเนห’’ต วตเต ‘‘ลวณ’’นต วญญายตฯ เอว ปกรณวเสน สมานสตกาน อตถวเสสโชตน ภวตฯ ‘‘อสสา’’ต วตเต ‘‘เอวนามกา ธมมชาต’’ต วญญายตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๐

‘‘อสโส’’ต วตเต ปน ‘‘อจฉมโค’’ต วญญายตฯ เอว ลงควเสน เอกเทสสมานสตกาน อตถวเสสโชตน ภวตฯ เอตถ ปน กญจาป ‘‘เทวทตต ปกโกส ฆฏธารก ทณฑธารก’’นตอาทสป ฆฏทณฑาทน ลงค, ตถาป สมานสตกาธการตตา น ต อธาธปเปตฯ

‘‘อสสา อปปชชต’’ต จ ‘‘อสสา ปรสมนพนธส’’ต จ วตเต ปน สพพถา สมานสตกาน สททนตราภสมพนธวเสน ยถาวตตอตถวเสสโชตน ภวตฯ ตถา ‘‘สโห ภกขเว มคราชา สายนหสมย อาสยา นกขมต’’ต วตเต ‘‘มคาธโป เกสรสโห’’ต วญญายตฯ ‘‘สโห สมณทเทโส, สโห เสนาปต’’ต จ วตเต ปน ‘‘สโห นาม สามเณโร, สโห นาม เสนาปต’’ต วญญายตฯ เอวมป สททนตราภสมพนธวเสน สมานสตกาน อตถวเสสโชตน ภวตฯ ‘‘อททสส โข ฉพพคคยา ภกข สตตรสวคคเย ภกข วหาร ปฏสงขโรนเต’’ต เอวมป สททนตราภสมพนธวเสน สมานสตกาน ปจจตโตปโยคตถสงขาตอตถวเสสโชตน ภวตฯ ตถา ‘‘สญจ ภกข อม นาว, อญญตโร ภกข ภควนต เอตทโวจา’’ต เอวมป สททนตราภสมพนธวเสน สมานสตกาน อาลปนตถปจจตตตถสงขาตอตถวเสสโชตน ภวต, ตสมา ‘‘วนปปคมเพ ยถ ผสสตคเค’’ตอาทน ภมโมปโยควจเนห สทสตเตปสททนตราภสมพนธวเสน สทธปจจตตวจนานต คเหตพพานฯ ปจจตเตกวจนพหวจนาน เอว ห เอการาเทสวเสน เอววธาน รปาน ภวนต ภมโมปโยควจนาน วยาตฯ นน จ โภ เอววธาน รปาน ปาฬย ทสสนโต ‘เอการนตมป ปลลงค อตถ’ต วตตพพนต? น วตตพพ, โอการนตภาโวคธรปวเสสตตา เตส รปานฯ อาเทสวเสน ห สทธตตา วส เอการนตปลลงค นาม นตถ, ตสมา ปลลงคาน ยถาวตตสตตวธตาเยว คเหตพพาตฯ

เกจ ปน วเทยย ‘‘ยาย ปรสสททนย คเหตวา ‘ภโต, ภตาฯ ภต’นตอาทนา สพเพสโมการนตปทาน นามกปทมาลา วภตตา, ตตถ จตตเถกวจนสส อายาเทสสหตาน รปาน กมตถ น วตตาน’’ต? วเสสทสสนตถฯ ตาทสาน ห จตตเถกวจนรปาน ปาฬนเย โปราณฏฐกถานเย จ อปปรกขยมาเน ‘‘คตยตถกมมน, นยนตถกมมน, วภตตวปรณาเม, ตทตเถ จา’’ต สงเขปโต อเมส จตสเยว ฐาเนส, ปเภทโต ปน สตตส ฐาเนส ทสสนตฯ ทานโรจนธารณนโมโยคาทเภเท ปน ยตถ กตถจ สมปทานวสเย น ทสสนต, อต อม วเสส ทสเสต น วตตานตฯ นน ทานกรยาโยเค ‘‘อภรปาย กญญา เทยยา’’ต จตตเถกวจนสส อายาเทสสหตรปทสสนโต อมสมมป สททนตปปกรเณ ‘‘ปรสาย, ภตายา’’ตอาทน วตตพพาน, เอว สนเต กสมา ‘‘ทานโรจนธารณนโมโยคาทเภเท ปน ยตถ กตถจ สมปทานวสเย น ทสสนต’’ต วตตนต? อปาฬนยตตาฯ ‘‘อภรปาย กญญา เทยยา’’ต อยญห สททสตถโต อาคโต นโย, น พทธวจนโตฯ พทธวจนญห ปตวา ‘‘อภรปสส กญญา เทยยา’’ต ปทรป ภวสสตตฯ นน จ โภ นโมโยคาทสป จตตเถกวจนสส อายาเทโส ทส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๑

สตตฯ สาสนาวจราป ห นปณา ปณฑตา ‘‘นโม พทธายา’’ตอาทน วตวา รตนตตย วนทนตฯ เกจ ปน –

‘‘นโม พทธาย พทธสส, นโม ธมมาย ธมมโน; นโม สงฆาย สงฆสส, นโมกาเรน โสตถ เม’’ต จ,

‘‘มเข สรส สมผลเล, นยนปปลปงกเช; ปาทปงกชปชาย, พทธาย สตต ทเท’’ต จ,

‘‘นโร นร ยาจต กญจ วตถ, นเรน ทโต ปหโต นรายา’’ต จ คาถารจนมป กพพนตต? สจจ, สาสนาวจราป นปณา ปณฑตา ‘‘นโม พทธายา’’ตอาทนวตวา รตนตตย วนทนต, คาถารจนมป กพพนต, เอว สนเตป เต สททสตเถ กตปรจยวเสน สททสตถโต นย คเหตวา ตถารปา คาถาป จณณยปทานป อภสงขโรนต, ‘‘นโม พทธายา’’ตอาทน วตวา รตนตตย วนทนตฯ เย ปน สททสตเถ อกตปรจยา อนตมโส พาลทารกา, เตป อญเญส วจน สตวา กตปรจยวเสน ‘‘นโม พทธายา’’ตอาทน วตวา รตนตตย วนทนต, ‘‘นโม พทธสสา’’ต วทนตา ปน อปปกตราฯ กตถจ ห ปเทเส กมารเก อกขรสมย อคคณหาเปนตา คร อกขรานมาทมห ‘‘นโม พทธายา’’ต สกขาเปนต, น ปน ‘‘นโม พทธสสา’’ต, เอว สนเตป ปาฬนเย โปราณฏฐกถานเย จ อปปรกขยมาเน ฐเปตวา คตยตถกมมาทฏฐานจตกก, ปเภทโต สตตฏฐาน วา ทานโรจนธารณนโมโยคาทเภเท ยตถ กตถจ สมปทานวสเย จตตเถกวจนสส อายาเทสสหตาน รปาน น ทสสนต, ตสมา เกหจ อภสงขตาน ‘‘นโม พทธาย, พทธาย ทาน เทนต’’ต ปทาน ปาฬ ปตวา ‘‘นโม พทธสส, พทธสส ทาน เทนต’’ต อญญรปาน ภวนตต ทฏฐพพฯ อย ปน ปาฬนยอฏฐกถานยานรเปน อายาเทสสส ปโยครจนา – ‘‘พทธาย สรณ คจฉต, พทธ สรณ คจฉต’’ต วา, ‘‘พทธาย นคร เนนต, พทธ นคร เนนต’’ต วา, ‘‘พทธาย สกกโต ธมโม, พทเธน สกกโต ธมโม’’ต วา, ‘‘พทธาย ชวต ปรจจชต, พทธสส อตถาย ชวต ปรจจชต’’ต วา, ‘‘พทธาย อเปนต อญญตตถยา, พทธสมา อเปนต อญญตตถยา’’ต วา, ‘‘พทธาย ธมมตา, พทธสส ธมมตา’’ต วา, ‘‘พทธาย ปสนโน, พทเธ ปสนโน’’ต วา อต ปเภทโต อม สตตฐาน ววชเชตวา อญญตถ อายาเทโส น ทสสตฯ ตถา ห –

ปาเฐ มหานมกการ-สงขาเต สาธนนทเน; สมปทาเน นโมโยเค, อายาเทโส น ทสสตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๒

เอตถ มหานมกการปาโฐ นาม ‘‘นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสสา’’ต ปาโฐฯ อตราป อายาเทโส น ทสสตฯ วมมกสตเตป ‘‘นโม กโรห นาคสสา’’ต เอว อายาเทโส น ทสสตฯ อมพฏฐสตเตป ‘‘โสตถ ภทนเต โหต รญโญ, โสตถ ชนปทสส’’ฯ เอว อายาเทโส น ทสสตฯ

‘‘สปปพทธ’’นต ปาฐสส, อตถสวณณนายป; สมปทาเน นโมโยเค, อายาเทโส น ทสสตฯ

ตถา ห

‘‘สปปพทธ ปพชฌนต, สทา โคตมสาวกา; เยส ทวา จ รตโต จ, นจจ พทธคตา สต’’ต

อมสสา ปาฬยา อฏฐกถาย ‘‘สมมาทฏฐกสส ปตโต คฬ ขปมาโน พทธานสสต อาวชเชตวา ‘นโม พทธสสา’ต วตวา คฬ ขปต’’ต อายาเทสวชชโต สททรจนาวเสโส ทสสตฯ สคาถาวคควณณนายมป ธนญชานสตตฏฐกถาย ‘‘ตว ฐตาป นสนนาป ขปตวาป กาเสตวาป ‘นโม พทธสสา’ต ตสส มณฑกสส สมณกสส นมกการ กโรส’’ต อายาเทสวชชโต สททรจนาวเสโส ทสสตฯ ตถา ตตถ ตตถ ‘‘พทธปปมขสส ภกขสงฆสส ทาน เทตฯ ตสส ปรสสส ภตต น รจจตฯ สมณสส โรจเต สจจ, พทธสส ฉตต ธาเรต, พทธสส สลาฆเต’’ตอาทนา อายาเทสววชชโต สททรจนาวเสโส ทสสตฯ เอว ทานโรจนาทส พหส สมปทานวสเยส จตตเถกวจนสส อายาเทสสหต รป น ทสสตฯ

คตยตถกมมาทส ปน จตส ฐาเนส ทสสตฯ ตถา ห ‘‘มลาย ปฏกสเสยย, อปโป สคคาย คจฉต’’ต เจตถ คตยตถกมมน ทสสตฯ เอตถ ห ‘‘มล ปฏกสเสยย, อปโป สคค คจฉต’’ต จ อตโถฯ ‘‘ปฏกสเสยยา’’ต เจตถ กส คตยนต ธาตสส ปตอปสคเคน วเสสตตตา ‘‘อากฑเฒยยา’’ต อตโถ ภวตฯ ‘‘อย ปรโส มม อตถกาโม, โย ม คเหตวาน ทกาย เนต’’ต เอตถ นยนตถกมมน ทสสตฯ เอตถ ห ม อทก เนต, อตตโน วสนกโสพภ ปาเปตต อตโถฯ ‘‘วรมถายสมนโต มม วจนายา’’ต เอตถ วภตตวปรณาเม ทสสตฯ มม วจนโต วรมถาต ห นสสกกวจนวเสน อตโถฯ ‘‘มหาคณาย ภตตา เม’’ต เอตถาป วภตตวปรณาเม ทสสตฯ มม มหโต หสคณสส ภตตาต ห สามวจนวเสน อตโถฯ มม หสราชาต เจตถ อธปปาโยฯ ‘‘อสกกตา จสม ธนญจยายา’’ต เอตถาป วภตตวปรณาเม ทสสตฯ มย ธนญจยสส รญโญ อสกกตา จ ภวามาต ห กตตตเถ สามวจนฯ ตถา ห ‘‘ธนญจยสสา’’ต วา ‘‘ธนญจเยนา’’ต วา วตตพเพ เอว อวตวา ‘‘ธนญจยายา’’ต สมปทานวจน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๓

ทานกรยาทกสส สมปทานวสยสส อภาวโต วภตตวปรณาเมเยว ยชชต, ตสมา ธนญจยราเชน มย อสกกตา จ ภวามาต อตโถ คเหตพโพฯ อญญมป วภตตวปรณามฏฐาน มคคตพพฯ

‘‘วราคาย อปสมาย นโรธายา’’ตอาทน ปน อเนกสหสสาน อายาเทสสหตาน สททรปาน ตทตเถ ปวตตนตฯ อฏฐกถาจรยาป ห ธมมวนยสททตถ วณเณนตา ‘‘ธมมาน วนยายฯ อนวชชธมมตถญเหส วนโย, น ภวโภคาทอตถ’’นต ตทตถวเสเนว อายาเทสสหต สททรป ปยญชส, เอว จตตเถกวจนสส อายาเทสสหตาน รปาน คตยตถกมมน นยนตถกมมน วภตตวปรณาเม ตทตเถ จาต อเมส จตสเยว ฐาเนส ทสสนต, น ปน ทานโรจนาทเภเท ยตถ กตถจ สมปทานวสเยฯ ตถา ห นรตตปฏเก ‘‘อตถายาต สมปทานวจน’’นต อายาเทสสหต สททรป วตต, ปรสสททาทวเสน ปน ตาทสาน รปาน น วตตาน ตาทสาน สททรปาน ยตถ กตถจ อปปวตตนโตฯ กจจายนปปกรเณป ห ‘‘อาย จตตเถกวจนสส ต’’ต ลกขณสส วตตย ‘‘อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน’’นต วตตฯ ‘‘ปรสายา’’ต วา ‘‘สมณายา’’ต วา ‘‘พราหมณายา’’ต วา น วตตนตฯ

เอตถ สยา – นน โภ ตสเสว วตตย ‘‘จตตถต กมตถ ปรสสส มขฯ เอกวจนสสาต กมตถ ปรสาน ททาตฯ วาต กมตถ ทาตา โหต สมณสส วา พราหมณสส วา’’ต วตตตตา ‘‘ปรสาย สมณาย พราหมณายา’’ตอาทน ปทรปาน นยโต ทสสตาน, เกวล ปน มขสททโยคโต พหวจนภาวโต วกปปนโต จ ‘‘ปรสายา’’ตอาทน น สชฌนต, มขสททโยคาทวรหเต ปน ฐาเน อวสส สชฌนตต? เอตถ วจจเต – ‘‘จตตถต กมตถ ปรสสส มข’’นต วทนโต ‘‘สเจ อายาเทโส ภเวยย, จตตถยา เอว ภวต, น ฉฏฐยา’’ต ทสเสนโต ‘‘มข’’นต ปท ทสเสส, น จ เตน ‘‘มขสททฏฐาเน เทตตอาทเก สมปทานวสยภเต กรยาปเท ฐเต อายาเทโส โหต’’ต ทสเสตฯ ‘‘เอกวจนสสาต กมตถ ปรสาน ททาต’’ต วทนโตป ‘‘เอกวจนสเสว อายาเทโส โหต, น พหวจนสสา’’ต ทสเสตฯ ‘‘ททาต’’ต อท ปท ‘‘ปรสาน’’นต ปทสส สมปทานวจนตต ญาเปต อโวจ, น จ ‘‘เทตตอาทเก สมปทานวสยภเต กรยาปเท สต จตตเถกวจนสส อายาเทโส โหต’’ต อมมตถ วญญาเปตฯ ‘‘วาต กมตถ ทาตา โหต สมณสส วา พราหมณสส วา’’ต จ วทนโตป ‘‘สมปทาเนเยว วกปเปน อายาเทโส โหต’’ต วญญาเปต, น ทานาทกรย ปฏจจ อายาเทสวธาน ญาเปตฯ

ยท ปน ทานาทกรย ปฏจจ อายาเทสวธาน สยา, วตตการเกน ลกขณสส วตตย มโลทาหรเณเยว ‘‘อตถาย หตายา’’ต ตทตถปโยคาน วย ‘‘ปรสาย ทยเต’’ตอาท วตตพพ สยา, น จ วตตฯ กสมาต เจ? พทธวจเน โปราณฏฐกถาส จ ตาทสสส ปโยคสส อภาวาฯ นรตตปฏเก ห ปภนนปฏสมภโท โส อายสมา มหากจจาโน ‘‘ปรสสส ทยเต’’ต อายาเทสรหตานเยว รปาน ทส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๔

เสต, ‘‘อตถายาต สมปทานวจน’’นต ภณนโตป จ เถโร ทานาทกรยาเปกข อกตวา จตตเถกวจนสส อายาเทสสหต รปเมว นททสฯ เตน โส ปโยโค ตทตถปปโยโคต วญญายตฯ อต อเมห การเณห ชานตพพ ‘‘ทานาทกรย ปฏจจ อายาเทสวธาน น กต’’นตฯ ยชเชว ‘‘อตถาย หตายา’’ตอาทนเยว ตทตถปปโยคาน ‘‘อาย จตตเถกวจนสส ต’’ต ลกขณสส วสยา ภเวยย, นาญญานต? ตนน, อญญานป วสยาเยว ตสสฯ กตมาน? ‘‘มลาย ปฏกสเสยย, อปโป สคคาย คจฉต, ทกาย เนต, วรมถายสมนโต มมวจนาย, คณาย ภตตา’’ตอาทนฯ ‘‘สคคสส คมเนน วา’’ตอาทน ปน วาธการตตา อวสยาวาตฯ

นน จ โภ เอว สนเต วตตการเกน มโลทาหรเณส ‘‘อตถาย หตาย สขาย เทวมนสสาน’’นต วตวา ‘‘มลาย ปฏกสเสยยา’’ตอาทนป วตตพพาน, กมทาหรเณ ปน ‘‘วาต กมตถ สคคสส คมเนน วา’’ต วตตพพนต? สจจ, อวจเน การณมตถ, ต สณาถ – ‘‘มลาย ปฏกสเสยย, อปโป สคคาย คจฉต’’ต เอตถ ห ‘‘มลาย, สคคายา’’ต ปทาน สทธสมปทานวจนาน น โหนต คตยตถกมมน วตตนโต, ตสมา มโลทาหรเณส น วตตานฯ ตถา ‘‘ทกาย เนต’’ต เอตถ ‘‘ทกายา’’ต ปท นยนตถกมมน วตตนโต สทธสมปทานวจน น โหตต น วตตฯ ‘‘วรมถายสมนโต มม วจนายา’’ต เอตถ ปน ‘‘วจนายา’’ต ปท นสสกกวจนตเถ วตตนโต, ‘‘คณาย ภตตา’’ต เอตถ ‘‘คณายา’’ต ปท สามวจนตเถ วตตนโต, ‘‘อสกกตา จสม ธนญจยายา’’ต เอตถ ‘‘ธนญจยายา’’ต ปท กตตวเสน สามอตเถ วตตนโต สทธสมปทานวจน น โหตต น วตตฯ กมทาหรเณป ‘‘สคคสสา’’ต ปท คมนสททสนนธานโต คตยตถกมมน วตตนโต สทธสมปทานวจน น โหตต ‘‘วาต กมตถ สคคสส คมเนน วา’’ต น วตตฯ เอวญเหตถ วตตนเยน พทธวจน โปราณฏฐกถานยญจ ปตวา จตตเถกวจนสส อายาเทสสหตาน รปาน คตยตถกมมาทส จตสเยว ฐาเนส ทสสนต, น ปน ทานโรจนาทเภเท ยตถ กตถจ สมปทานวสเยต ทฏฐพพฯ

นน จ โภ ‘‘จนทนสาร เชฏฐกาย อทาส สวณณมาล กนฏฐายา’’ต ทานปปโยเค จตตเถกวจนสส อายาเทสสหตรปทสสนโต ‘‘ราชกญญาย ทยเต, ราชกญญาย รจจต อลงกาโร, ราชกญญาย ฉตต ธาเรต, ราชกญญาย นโม กโรห, ราชกญญาย โสตถ ภวต, ราชกญญาย สลาฆเต’’ตอาทหป ปโยเคห ภวตพพ , อถ กสมา ‘‘พทธวจน โปราณฏฐกถานยญจ ปตวา จตตเถกวจนสส อายาเทสสหตาน รปาน คตยตถกมมาทส จตสเยว ฐาเนส ทสสนต, น ปน ทานโรจนาทเภเท ยตถ กตถจ สมปทานวสเย’’ต วทถาต? อปปถมวตณโณ ภว, น ห ภว อมหาก วจนตถ ชานาตฯ อยญเหตถ อมหาก วจนตโถ – สพพานป อตถลงคาน เอกวจนวเสน ตตยาจตตถปญจมฉฏฐสตตมฐาเนส สมสมาน โหนต, อปปาน อสมาน, ตสมา ตาน ฐเปตวา ปลลงคนปสกลงเคส ปรสาท จตตาทสททาน อการนตปกตภาเว ฐตาน จตตเถกวจนสส อายาเทสส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๕

หตาน รปาน พทธวจนาทส ทานโรจนาทเภเท ยตถ กตถจ สมปทานวสเย น ทสสนตฯ เตเนว ห ‘‘มลาย, สคคาย, ทกาย, วจนาย, คณายา’’ตอาทน คตยตถกมมาทส ตส ‘‘อภญญาย, สมโพธาย, นพพานายา’’ต เอวมาทน ปน อเนกสตาน ตลงคปทาน ตทตเถเยวาต อเมส จตส ฐาเนส ทสสนตฯ ‘‘เทต, โรจต, ธาเรต’’ตอาทส ปน สทธสมปทานวสเยส น ทสสนตฯ ภวนต จตร –

จตตเถกวจนสส, อายาเทเสน สยต; รป อนตถลงคาน, ฐาเนส จตสฏฐตฯ

คตยตถกมมน เจว, นยนตถสส กมมน; วภตตยา วปลลาเส, ตทตเถ จาต นททเสฯ

‘‘มลาย ปฏกสเสยย, อปโป สคคาย คจฉต’’; เอว คตยตถกมมสม, ทฏฐมมเหห สาสเนฯ

‘‘ทกาย เนต’’ อจเจว, นยนตถสส กมมน; ‘‘วจนายา’’ต นสสกเก, วรมณปปโยคโตฯ

‘‘คณาย’’อต สามสม, ‘‘ภตตา’’ต สททโยคโต; ‘‘ธนญจยายา’’ต ปท, กตตตเถ สามสจกฯ

‘‘อสกกตา’’ต สททสส, โยคโตต วนททเส; อญโญ จาป วปลลาโส, มคคตพโพ วภาวนาฯ

‘‘อภญญาย สมโพธาย, นพพานายา’’ตมาน ต; ลงคตตยวเสเนว, ตทตถสม วนททเสฯ

เอว ปาฐานโลเมน, กถโต อายสมภโว; อทนต สขม ฐาน, จนเตตพพ ปนปปนฯ

โอการนตวเสเนว, นานานยสมณฑตา; ปทมาลา มเหสสส, สาสนตถ ปกาสตาฯ

อมมตมธรญเจ จตตกตวา สเณยย, ววธนยวจตต สาธโว สททนต;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๖

ชนวรวจเนเต สททโต ชาตกงข , กมทมว’สนา เว สฏฐ ฉนเทยยเมตถฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

สวนจฉโย โอการนตปลลงคาน ปกตรปสส

นามกปทมาลาวภาโค นาม

ปญจโม ปรจเฉโทฯ

อการนโตการนตตาปกตกโอการนตปลลงค นฏฐตฯ

๖. อาการนตปลลงคนามกปทมาลา

อถ ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา อาการนตปลลงคาน ปกตรเปส อภภวต อจเจตสส ปกตรปสส นามกปทมาล วกขาม – สตถา, สตถา, สตถาโรฯ สตถาร, สตถาโรฯ สตถารา, สตถาเรห, สตถาเรภฯ สตถ, สตถสส, สตถโน, สตถาน, สตถารานฯ สตถารา, สตถาเรห, สตถาเรภฯ สตถ, สตถสส, สตถโน, สตถาน, สตถารานฯ สตถร, สตถาเรสฯ โภ สตถ, โภ สตถา, ภวนโต สตถาโรฯ

อย ยมกมหาเถเรน กตาย จฬนรตตยา อาคโต นโยฯ เอตถ จ นรตตปฏเก จ กจจายเน จ ‘‘สตถนา’’ต ปท อนาคตมป คเหตพพเมว ‘‘ธมมราเชน สตถนา’’ต ทสสนโตฯ ‘‘สตถารา, สตถนา, สตถาเรห, สตถาเรภ’’ต กโม จ เวทตพโพฯ เอตถ จ อสตป อตถวเสเส พยญชนวเสสวเสน , พยญชนวเสสาภาเวป อตถนานตถตาวเสน สททนตรสนทสสน นรตตกกโมต ‘‘สตถา’’ต ปท เอกวจนพหวจนวเสน ทวกขตต วตตนต เวทตพพฯ นรตตปฏกาทส ปน ‘‘สตถา’’ต ปฐมาพหวจน น อาคตฯ กญจาป น อาคต, ตถาป ‘‘อวตกกตา มจจมปพพชนต’’ต ปาฬย ‘‘อวตกกตา’’ต ปฐมาพหวจนสส ทสสนโต ‘‘สตถา’’ต ปทสส ปฐมาพหวจนตต อวสสมจฉตพพฯ ตถา วตตา, ธาตา, คนตาทนมป ตคคตกตตาฯ ตถา นรตตปฏเก ‘‘สตถาเร’’ต ทตยาพหวจนญจ ‘‘สตถสส, สตถาน’’นต จตตถฉฏเฐกวจนพหวจนาน จ อาคตาน, จฬนรตตย ปน น อาคตานฯ ตตถ ‘‘มาตาปตโร โปเสตฯ ภาตโร อตกกมต’’ต ทสสนโต ‘‘สตถาเร’’ต ทตยาพหวจนรป อยตต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๗

วย ทสสตฯ กจจายนาทส ‘‘โภ สตถ, โภ สตถา’’ อต รสสทฆวเสน อาลปเนกวจนทวย วตตฯ นรตตปฏเก ‘‘โภ สตถ’’ อตรสสวเสน อาลปเนกวจน วตวา ‘‘ภวนโต สตถาโร’’ต อาราเทสวเสน อาลปนพหวจน วตตฯ จฬนรตตย ‘‘โภ สตถ’’ อต รสสวเสน อาลปเนกวจน วตวา ‘‘โภ สตถา’’ อต ทฆวเสน อาลปนพหวจน ลปตฯ สพพเมต อาคเม อปปรกขตวา ยถา น วรชฌต, ตถา คเหตพพฯ

อทาน สตถสททสส ย รปนตร อมเหห ทฏฐ, ต ทสเสสสาม – ตถา ห ‘‘อเมส มหานาม ตณณ สตถน เอกา นฏฐา อทาห ปถ นฏฐา’’ต ปาฬย ‘‘สตถน’’นต ปท ทฏฐ, ตสมา อยมป กโม เวทตพโพ ‘‘สตถ, สตถสส, สตถโน, สตถาน, สตถาราน, สตถน’’นตฯ อภภวตา, อภภวตา, อภภวตาโรฯ อภภวตาร, อภภวตาโรฯ อภภวตารา, อภภวตนา, อภภวตาเรห, อภภวตาเรภฯ อภภวต, อภภวตสส, อภภวตโน, อภภวตาน, อภภวตาราน, อภภวตนฯ อภภวตารา, อภภวตาเรห, อภภวตาเรภฯ อภภวต, อภภวตสส, อภภวตโน, อภภวตาน, อภภวตารานฯ อภภวตร, อภภวตาเรสฯ โภ อภภวต, โภ อภภวตา, ภวนโต อภภวตาโรฯ ยถา ปเนตถ อภภวต อจเจตสส ปกตรปสส นามกปทมาลา สตถนเยน โยชตา, เอว ปรภวตอาทนญจ อญเญสญจ ตสทสาน นามกปทมาลา สตถนเยน โยเชตพพาฯ เอตถญญาน ตสทสาน นาม ‘‘วตตา, ธาตา’’อจจาทน ปทาน วตตธาต อจจาทน ปกตรปานฯ

วตตา ธาตา คนตา เนตา, ทาตา กตตา เจตา ตาตา; เฉตตา เภตตา หนตา เมตา, เชตา โพทธา ญาตา โสตาฯ

คชชตา วสสตา ภตตา, มจฉตา ปฏเสธตา; ภาสตา ปจฉตา ขนตา, อฏฐาโตกกมตา ตตาฯ

นตตา ปนตตา อกขาตา, สหตา ปฏเสวตา; เนตา วเนตา อจจาท, วตตเร สทธกตตรฯ

อปปาเทตา วญญาเปตา, สนทสเสตา ปพรเหตา; โพเธตาท จญเญ สททา, เญยยา เหตสม อตถสมฯ

กตตา ขตตา เนตตา ภตตา, ปตา ภาตาตเม ปน;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๘

กญจ ภชชนต สตตสม, ต ปเภท กเถสสหฯ

สตถาตอาทส เกจ, อปโยเคน สามนา; สเหว นจจ วตตนต, เนว วตตนต เกจ ตฯ

ตตร กตตสททาทโย รปนตรวเสน สตถสททโต กญจ ภชชนตฯ ตถา ห ‘‘อฏเฐห กตเต ตรมาโน, คนตวา เวสสนตรวทา’’ต เอตถ ‘‘กตเต’’ต อท อาลปเนกวจนรป, เอวญห ‘‘โภ กตตา’’ต รปโต รปนตร นามฯ ‘‘เตน ห โภ ขตเต เยน จมเปยยกา พราหมณคหปตกา เตนปสงกมา’’ต เอตถ ‘‘ขตเต’’ต อทญจาลปเนกวจนรปฯ เอวมป ‘‘โภ ขตตา’’ต รปโต รปนตร นามฯ ‘‘เนตเต อช คเต สต’’ต เอตถ ‘‘เนตเต’’ต อท สตตมยา เอกวจนรป, เอตมป ‘‘เนตตร’’ต รปโต รปนตรฯ ‘‘อาราธยต ราชาน, ปช ลภต ภตตส’’ต เอตถ ‘‘ภตตส’’ต อท สตตมยา พหวจนรปฯ ‘‘ภตตาเรส’’ต รปโต รปนตร, อตร ‘‘ภตตส’’ต ทสสนโต, ‘‘มาตาปตส ปณฑตา’’ต เอตถ ‘‘ปตส’’ต ทสสนโต จ ‘‘วตตส ธาตส คนตส เนตส ทาตส กตตส’’ต เอวมาทนโยป คเหตพโพฯ อย นโย สตถสทเทป อจฉตพโพ วย อมเห ปฏภาตฯ

ปตา, ปตา, ปตโรฯ ปตร, ปตโรฯ ปตรา, ปตนา, เปตยา, ปตเรห, ปตเรภ, ปตห, ปตภฯ ปต, ปตสส, ปตโน, ปตาน, ปตราน, ปตนฯ ปตรา, เปตยา, ปตเรห, ปตเรภ, ปตห, ปตภฯ ปต, ปตสส, ปตโน, ปตาน, ปตราน, ปตนฯ ปตร, ปตเรส, ปตสฯ โภ ปต, โภ ปตา, ภวนโต ปตโรฯ เอตถ ปน ‘‘เปตยา, ปตน’’นต อม นยทวย วชเชตวา ภาตสททสส จ ปทมาลา โยเชตพพาฯ ตตถ ‘‘มตยา จ เปตยา จ กต สสาธ, อนญญาโตส มาตาปตห, มาตาปตน อจจเยนา’’ต จ ทสสนโต ปตสททสส ‘‘เปตยา, ปตห, ปตภฯ ปตน’’นต รปเภโท จ, ‘‘ปตโร’’ อจจาทส รสสตตญจ สตถสททโต วเสโสฯ ตตถ จ ‘‘เปตยา’’ต อท ‘‘ชนตโย, เหตโย, เหตยา, อธปตยา’’ต ปทาน วย อจนเตยย ปลลงครปนต ทฏฐพพฯ

โจทนา โสธนา จาตร ภวต – สตถา ปตา อจเจวมาทน นปผนนตตมปาทาย อาการนตานต จ, ปฐม ฐเปตพพ ปกตรปมปาทาย อการนตานต จ ตมเห ภณถ, ‘‘เหต สตถารทสสนฯ อมาตาปตรสวฑโฒฯ กตตารนทเทโส’’ตอาทส ปน สตถาร อจจาทน กถ ตมเห ภณถาต? เอตานป มย ปกตรปมปาทาย อการนตานต ภณามาตฯ นน จ โภ เอตาน อการนตานต? น, อการนตานเยว ตานฯ นน จ โภ โย อ นาทน ปรภตาน วจนาน น ทสสนต เยห อการนตสททานมนตสส อาราเทโส สยา, ตสมา อการนตานต? น, อทเส ฐาเน ปรภตาน โย อ นาทน วจนานมโนกาสตตาฯ ตถา ห สมาสวสโย เอโสฯ สมาสวสยสมญห อจนเตยยานป รปาน ทสสนตตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๒๙

เอว สนเตป โภ ‘‘คามโต นกขมต’’ต ปโยคสส วย อสมาสวสเย ‘‘สตถารโต สตถาร คจฉต’’ต นทเทสปาฬทสสนโต ‘‘เหต สตถารทสสน’’นตอาทส สตถาร อจจาทน อการนตานต จนเตตพพานต? น จนเตตพพาน ‘‘สตถารโต สตถาร คจฉต’’ต เอตถาป อการนตตตาฯ เอตถ ห อสมาสตเตป โตปจจย ปฏจจ สตถสททสส อกาโร อาราเทส ลภตฯ ยาน ปน ตมเห อการสส อาราเทสนมตตาน โย อนาทน วจนาน อจฉถ, ตาน อทเส ฐาเน วญญน ปมาณ น โหนตฯ กาน ปน โหนตต เจ? อสมาสวสเย โตปจจโย จ สมาสวสเย ปรปทาน จ ปรปทาภาเว สยาทวภตตโย จาต อมาเนว อทเส ฐาเน เอกนเตน ปมาณ โหนตฯ ตถา ห ธมมปทฏฐกถาย ‘‘ยาวเทว อนตถาย, ญตต พาลสส ชายต’’ต อมสสา ปาฬยา อตถสวณณนาย ‘‘อย นมมาตาปตโรต อมสม ปหเฏ ทณโฑ นตถ’’ต เอตถ นมมาตาปตโรต อมสส สมาสวสยตตา สมห ปเร อกาโร อาราเทส ลภต, ตโต สสส โอการาเทโส, อจเจต ปท ปกตรปวเสน อการนต ภวตฯ นปผนนตตมปาทาย ‘‘ปรโส, อรโค’’ต ปทาน วย โอการนตญจ ภวตฯ อย ปเนตถ สมาสวคคโห ‘‘มาตา จ ปตา จ มาตาปตโร, นตถ มาตาปตโร เอตสสาต นมมาตาปตโร’’ตฯ ปกตรปวเสน ห ‘‘นมมาตาปต’’ อต ฐเต สวจนสม ปเร อการสส อาราเทโส โหตฯ กตถจ ปน ธมมปทฏฐกถาโปตถเก ‘‘อย นมมาตาปตโก’’ต ปาโฐ ทสสต, เอโส ปน ‘‘อย นมมาตาปตโร’’ต ปทสส อยตตต มญญมาเนห ฐปโตต มญญาม, น โส อยตโต อฏฐกถาปาโฐฯ โส ห อมงคชาตกฏฐกถาย เอกปตโรต สมห อาราเทสปโยเคน สเมตฯ ตถา ห –

‘‘ยถาป นยโก ภาตา, สอทรโย เอกมาตโก; เอว ปญจาลจนโท เต, ทยตพโพ รเถสภา’’ต

อมสสา ปาฬยา อตถ สวณเณนเตห ปาฬนยญญห ครห ‘‘นยโกต อชฌตตโก เอกปตโร เอกมาตยา ชาโต’’ต สมห อาราเทสปโยครจนา กตาฯ น เกวลญจ สมห อาราเทเส ปลลงคปปโยโคเยวมเหห ทฏโฐ, อถ โข อตถลงคปปโยโคป สาสเน ทฏโฐฯ ตถา ห วนยปฏเก จฬวคเค ‘‘อสสมณ โหต อสกยธตรา’’ต ปท ทสสตฯ อย ปเนตถ สมาสวคคโห ‘‘สกยกเล อปปนนตตา สกยสส ภควโต ธตา สกยธตรา, น สกยธตรา อสกยธตรา’’ตฯ อธาป สมห ปเร อการสส อาราเทโส กโต, อตถลงคภาวสส อจฉตตตา อาปจจโย, ตโต สโลโป จ ทฏฐพโพฯ เอว สมาสปทตเต สตถ ปต กตตสททาน นามกปทมาลาย วตตรปโต โกจ โกจ รปวเสโส ทสสตฯ อญเญสมป รปวเสโส นยญญนา มคคตพโพ สตตนเตสฯ โก ห นาม สมตโถ นสเสสโต พทธวจนสาคเร สกณณาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๐

วจตราน ปณฑตชนาน หทยวมหาปนกราน ปทรปรตนาน สมทธรตวา ทสเสต, ตสมา อมเหห อปปมตตกานเยว ทสสตานฯ

อทนธชาตโก วญญ-ชาตโก สตต อธ; โยค กโรต เจ สตถ, ปาฬย โส น กงขตฯ

เย ปนธ อมเหห ‘‘สตถา, อภภวตา, วตตา, กตตา’’ทโย สททา ปกาสตา, เตส เกจ อปโยควจเนน สทธ นจจ วตตนต ‘‘ปจฉตา, โอกกมตา’’อจจาทโยฯ ตถา ห ‘‘อภชานาส โน ตว มหาราช อม ปญห อญเญ สมณพราหมเณ ปจฉตาฯ นทท โอกกมตา’’ตอาทปโยคา พห ทสสนตฯ เกจ สามวจเนน สทธ นจจ วตตนต ‘‘อภภวตา, วตตา’’อจจาทโยฯ ตถา ห ‘‘ปจจามตตาน อภภวตา, ตสส ภวนต วตตาโรฯ อมตสส ทาตาฯ ปรสสยาน สหตาฯ อนปปนนสส มคคสส, อปปาเทตา นรตตโม’’ตอาทปโยคา พห ทสสนตฯ เกจ ปน อปโยควจเนนป สทธ เนว วตตนต นโยคา ปญญตตย ปวตตนโตฯ ต ยถา? ‘‘สตถา, ปตา, ภาตา, นตตา’’อจจาทโยฯ เอตถ ปน ‘‘อปโยควจเนน สทธ นจจ วตตนต’’ตอาทวจน กมมภต อตถ สนธาย กตนต เวทตพพฯ

เอว อการนตตาปกตกาน อาการนตปทาน ปวตต วทตวา สทเทส อตเถส จ โกสลลมจฉนเตห ปน ลงคอนตวเสน ‘‘สตถา, สตโถ, สตถ’’นต ตก กตวา ปทานมตโถ จ ปกตรปสส นามกปทมาลา จ ปทาน สทสาสทสตา จ ววตถเปตพพาฯ ตตร ห ‘‘สตถา’’ต อท ปฐม อการนตตาปกตย ฐตวา ปจฉา อาการนตภต ปลลงค, ‘‘สตโถ’’ต อท ปฐม อการนตตาปกตย ฐตวา ปจฉา โอการนตภต ปลลงค, ‘‘สตถ’’นตท ปน ปฐม อการนตตาปกตย ฐตวา ปจฉา นคคหตนตภต นปสกลงคฯ ตตร สตถาต สเทวก โลก สาสต อนสาสตต สตถา, โก โส? ภควาฯ สตโถต สห อตเถนาต สตโถ, ภณฑมล คเหตวา วาณชชาย เทสนตร คโต ชนสมโหฯ สตถนต สาสต อาจกขต อตเถ เอเตนาต สตถ, พยากรณาทคนโถ, อถ วา สสต หสต สตเต เอเตนาต สตถ, อสอาทฯ ‘‘สตถา, สตถา, สตถาโรฯ สตถาร, สตถาโร’’ต ปเร วย ปทมาลาฯ ‘‘สตโถ, สตถาฯ สตถ, สตเถ’’ต ปรสนเยน ปทมาลาฯ ‘‘สตถ, สตถาน, สตถาฯ สตถ, สตถาน, สตเถ’’ต นปสเก วตตมาน จตตนเยน ปทมาลา โยเชตพพาฯ เอว ตธา ภนนาส นามกปทมาลาส ปทาน สทสาสทสตา ววตถเปตพพาฯ

สตถา ตฏฐต สพพญญ, สตถา ยนต ธนตถกา; สตถา อเปต ปรโส, โภนโต สตถา ททาถ สฯ

เอว สตสามญญวเสน สทสตา ภวตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๑

สตถ ย ตขณ เตน, สตโถ กตวาน กปปย; ผล สตถสส ปาทาส, สตถา ต ปรภญชตฯ

เอว อสตสามญญวเสน อสทสตา ภวต, ตถา ลงคอนตวเสนฯ ‘‘เจตา เจโต’’ต จ ‘‘ตาตา ตาโต’’ต จ ทก กตวา ปทานมตโถ จ ปกตรปสส นามกปทมาลา จ ปทาน สทสาสทสตา จ ววตถเปตพพาฯ

ตตร ห ‘‘เจตา’’ต ปฐม อการนตตาปกตย ฐตวา ปจฉา อาการนตภต ปลลงค, ตถา ‘‘ตาตา’’ต ปทมปฯ ‘‘เจโต’’ต อท ปน ปฐม อการนตตาปกตย ฐตวา ปจฉา โอการนตภต ปลลงค, ตถา ‘‘ตาโต’’ต ปทมปฯ ตตร เจตาต จโนต ราส กโรตต เจตา, ปาการจนนโก ปคคโล, อฏฐกวฑฒกต อตโถฯ เจโตต จตต, เอวนามโก วา ลทโทฯ เอตถ จ จตต ‘‘เจตยต จนเตต’’ต อตถวเสน เจโต, ลทโท ปน ปณณตตวเสนฯ ตาตาต ตายตต ตาตาฯ ‘‘อฆสส ตาตา หตสส วธาตา’’ตสส ปโยโคฯ ‘‘ตาโต’’ต เอตถาป ตายตต ตาโต, ปตตาน ปตส, ปตราน ปตเตส, อญเญสญจ อญเญส ปยปคคเลส วตตพพโวหาโร เอโสฯ ‘‘โส นน กปโณ ตาโต, จร รจจต อสสเมฯ กจเฉนาธคตา โภคา, เต ตาโต วธม ธมฯ เอห ตาตา’’ตอาทส จสส ปโยโค เวทตพโพฯ ‘‘เจตา, เจตา, เจตาโรฯ เจตาร, เจตาโร’’ต สตถนเยน ปทมาลาฯ ‘‘เจโต, เจตาฯ เจต, เจเตฯ เจตสา, เจเตนา’’ต มโนคณนเยน เญยยาฯ อย จตตวาจกสส เจตสททสส นามกปทมาลาฯ ‘‘เจโต, เจตาฯ เจต, เจเตฯ เจเตนา’’ต ปรสนเยน เญยยาฯ อย ปณณตตวาจกสส เจตสททสส นามกปทมาลาฯ ‘‘ตาตา, ตาตา, ตาตาโรฯ ตาตาร’’นต สตถนเยน เญยยาฯ ‘‘ตาโต, ตาตา, ตาต’’นต ปรสนเยน เญยยาฯ เอวมมาสป นามกปทมาลาส ปทาน สทสาสทสตา ววตถเปตพพา, ตถา ลงคอนตวเสน ‘‘ญาตา, ญาโต, ญาต, ญาตา’’ต จตกก กตวา ปทานมตโถ จ ปกตรปสส นามกปทมาลา จ ปทาน สทสาสทสตา จ ววตถเปตพพาฯ

ตตร ห ‘‘ญาตา’’ต อท ปฐม อการนตตาปกตย ฐตวา ปจฉา อาการนตภต ปลลงคฯ ‘‘ญาโต ญาต’’นต อมาน ยถากกม ปฐม อการนตตาปกตย ฐตวา ปจโฉการนตนคคหตนตภตาน วาจจลงเคส ปนนปสกลงคานฯ ตถา ห ‘‘ญาโต อตโถ สขาวโหฯ ญาตเมต กรงคสสา’’ต เนส ปโยคา ทสสนตฯ ‘‘ญาตา’’ต อท ปน ปฐม อาการนตตาปกตย ฐตวา ปจฉาป อาการนตภต วาจจลงเคส อตถลงคฯ ตถา ห ‘‘เอสา อตถมยา ญาตา’’ต ปโยโคฯ ตตร ปลลงคปกเข ‘‘ชานาตต ญาตา’’ต กตตการกวตตมานกาลวเสน อตโถ คเหตพโพฯ อตถลงคาทปกเข ‘‘ญายตถาต ญาตา ญาโต ญาต’’นต กมมการกาตตกาลวเสน อตโถ คเหตพโพฯ เอส นโย อญญตถาป ยถาสมภว ทฏฐพโพฯ ‘‘ญาตา, ญาตา, ญาตาโรฯ ญาตาร’’นต สตถนเยน เญยยาฯ ‘‘ญาโต, ญาตาฯ ญาต’’นต ปร

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๒

สนเยน เญยยาฯ ‘‘ญาต, ญาตาน, ญาตาฯ ญาต, ญาตาน, ญาเต’’ต วกขมานจตตนเยน เญยยาฯ ‘‘ญาตา, ญาตา, ญาตาโยฯ ญาต, ญาตา, ญาตาโย’’ต วกขมานกญญานเยน เญยยาฯ เอวมมาสป นามกปทมาลาส ปทาน สทสาสทสตา ววตถเปตพพาฯ อญเญสป ฐาเนส ยถารห อมนา นเยน สทสาสทสตา อปปรกขตพพาฯ วตตา ธาตา คนตาทนมป ‘‘วทตต วตตา, ธาเรตต ธาตา, คจฉตต คนตา’’ตอาทนา ยถาสมภว นพพจนาน เญยยานฯ

ย ปเนตถ อมเหห ปกณณกวจน กถต, ต ‘‘อฏฐาเน อท กถต’’นต น วตตพพฯ ยสมา อย สททนต นาม สททานมตถานญจ ยตตายตตปกาสนตถ กตารมภตตา นานปปกาเรน สพพ มาคธโวหาร สงโขเภตวา กถตาเยว โสภต, น อตรถา, ตสมา นานปปเภเทน วตตมจฉาย สมภวโต ‘‘อฏฐาเน อท กถต’’นต น วตตพพฯ นานาอปาเยห วญญน ญาปนตถ กตารมภตตา จ ปน ปนรตตโทโสเปตถ น จนเตตพโพ, อญญทตถ สทธาสมปนเนห กลปตเตห อย สททนต ปฏกตตโยปการาย สกกจจ ปรยาปณตพพาฯ

อต อภภวตาปทสทสาน วตตา, ธาตา, คนตาทน ปทาน ทสสตานฯ อทาน อตสทสาน ทสเสสสามฯ เสยยถท –

คณวา คณวา เจว, พลวา ยสวา ตถา; ธนวา สตวา วทวา, ธตวา กตวาป จฯ

หตวา ภควา เจว, ธตวา ถามวา ตถา; ยตวา จาควา จาถ, หมวจจาทโย รวาฯ

ปนนปสกลงเคห, อการนเตห ปายโต; วนตสทโท ปโร โหต, ตทนตา คณวาทโยฯ

สญญาวา รสมวา เจว, มสสวา จ ยสสสวา; อจจาททสสนาเปโส, อาการวณณการโต; อตถลงคาทส โหต, กตถจต ปกาสเยฯ

สตมา คตมา อตถ-ทสสมา ธตมา ตถา; มตมา มตมา เจว, ชตมา หรมาป จฯ

ถตมา รตมา เจว, ยตมา พลมา ตถา;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๓

กสมา สจมา ธมา, รจมา จกขมาป จฯ

พนธมา เหตมา’ยสมา, เกตมา ราหมา ตถา; ขาณมา ภาณมา โคมา, วชชมา วสมาทโยฯ

ปาปมา ปตตมา เจว, จนทมจจาทโยป จ; อตสทสสททาต, วญญาตพพา วภาวนาฯ

อวณณกาโรกาเรห, มนตสทโท ปโร ภเว; อาการนตา จการนตา, อมนตต วภาวเยฯ

คณวา, คณวา, คณวนโตฯ คณวนต, คณวนเตฯ คณวตา, คณวนเตน, คณวนเตห, คณวนเตภฯ คณวโต, คณวนตสส, คณวต, คณวนตานฯ คณวตา, คณวนตา, คณวนตสมา, คณวนตมหา, คณวนเตห, คณวนเตภฯ คณวโต, คณวนตสส, คณวต, คณวนตานฯ คณวต, คณวนเต, คณวนตสม, คณวนตมห, คณวนเตสฯ โภ คณวา, ภวนโต คณวา, โภนโต คณวนโตฯ

เอตถ ปน ‘‘เอถ ตมเห อาวโส สลวาโหถา’’ต จ,

‘‘พลวนโต ทพพลา โหนต, ถามวนโตป หายเร; จกขมา อนธกา โหนต, มาตคามวส คตา’’ต จ

ปาฬย ‘‘สลวา, จกขมา’’ต ปฐมาพหวจนสส ทสสนโต ‘‘คณวา’’ต ปจจตตาลปนฏฐาเน พหวจน วตตฯ ‘‘คณวา สตมา’’ตอาทสป เอเสว นโยฯ จฬนรตตยมป ห ‘‘คณวา’’ต ปจจตตาลปนพหวจนาน อาคตาน, นรตตปฏเก ปจจตเตกวจนภาเวเนว อาคต, จฬนรตตย ปน นรตตปฏเก จ ‘‘โภ คณว’’อต รสสวเสน อาลปเนกวจน อาคตฯ มย ปน ‘‘ตคฆ ภควา โพชฌงคาฯ กถ น ภควา ตยห สาวโก สาสเน รโต’’ตเอวมาทส อเนกสเตส ปาเฐส ‘‘ภควา’’อต อาลปเนกวจนสส ทฆภาวทสสนโต วนตปจจยฏฐาเน ‘‘โภ คณวา’’อจจาท ทฆวเสน วจน ยตตตร วย มญญาม, มนตปจจยฏฐาเน ปน อมนตปจจยฏฐาเน จ ‘‘สพพเวรภยาตต, ปาเท วนทาม จกขมฯ เอว ชานาห ปาปม’’อจจาทส ปาฬปเทเสส ‘‘จกขม’’อจจาทอาลปเนกวจนสส รสสภาวทสสนโต ‘‘โภ สตม, โภ คตม’’อจจาท รสสวเสน วจน ยตตตร วย มญญาม, อถ วา มหาปรนพพานสตตฏฐกถาย ‘‘อายสมา ตสส’’ อตทฆวเสน วตตาลปเนกวจนสส ทสสนโต ‘‘ภควา, อายสมา’’ อตทฆวเสน วตตปทมตต ฐเปตวา วนตปจจยฏฐาเนป มนตปจจยนโย เนตพโพ, มนตปจจยฏฐาเนป วนตปจจยนโย เนตพโพฯ ตถา ห กจจายนาทส ‘‘โภ คณว, โภ คณว, โภ คณวา’’อต นคคหตรสสทฆวเสน ตณ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๔

อาลปเนกวจนาน วตตาน, อมนา ‘‘โภ สตม, โภ สตม, โภ สตมา’’ต เอวมาทนโยป ทสสโตฯ ปฐมาพหวจนฏฐาเน ปน ‘‘คณวนโต, คณวนตา, คณวนต’’ต ตณ ปทาน วตตาน, อมนาป ‘‘สตมนโต, สตมนตา, สตมนต’’ต เอวมาทนโยป ทสสโตฯ เตส ‘‘โภ คณว โภ สตม, คณวนตา, คณวนต’’ต อมาน ปทาน เอวคตกาน จ อญญาน ปทาน ปาฬย อปปสทธาน ยถา ‘‘อายสมนตา’’ต ปท ปสทธ, ตสมา ย จฬนรตตย วตต, ยญจ นรตตปฏเก, ยญจ กจจายนาทส, ต สพพ ปาฬยา อฏฐกถาห จ สทธ ยถา น วรชฌต, คงโคทเกน ยมโนทก วย อญญทตถ สสนทต สเมต, ตถา คเหตพพฯ

อปเจตถ อยมป วเสโส คเหตพโพฯ ต ยถา? ‘‘ตยห ธตา มหาวร, ปญญวนต ชตนธรา’’ต ปาฬย ‘‘ปญญวนต’’อต อาลปเนกวจนสส ทสสนโตฯ

‘‘สพพา กเรว ปรนฏฐตาน, ยสสส น ปญญวนต วสยห; ยโส จ ลทธา ปรม อฬาร, นปปชชเห วณณพล ปราณ’’นตฯ

อมสสา ชาตกปาฬยา อฏฐกถาย ‘‘ปญญวนต’’อต อาลปเนกวจนสส ทสสนโต จ ‘‘โภ คณวนต, โภ คณวนตา, โภ สตมนต, โภ สตมนตา’’ตอาทนป อาลปเนกวจนาน อวสสมจฉตพพานฯ ตถา ห ตสส ปาฬย ‘‘ยสสส ปญญวนต’’ อจจาลปนวจน อฏฐกถาจรยา อจฉนตฯ นนต ห ปทปรเณ นปาตมตตฯ ปญญวนตนต ปน ฉนทานรกขณตถ อนสาราคม กตวา วตตฯ เอว ปาวจเน วนตปจจยาทสหตาน สททาน ‘‘ภควา, อายสมา, ปญญวนต, จกขม, ปาปม’’อตทสสตนเยน อาลปนปปวตต เวทตพพาฯ เอตถ จ ‘‘คงคาภาครถ นาม, หมวนตา ปภาวตา’’ต จ ‘‘กโต อาคตตถ ภนเตต, หมวนตา มหาราชา’’ต จ ทสสนโต ‘‘คณวนตา’’ต ปญจมยา เอกวจน กถตฯ ยถา คณวนต สททสส นามกปทมาลา โยชตา, เอว ธนวนตพลวนตาทน สตมนต คตมนตาทนญจ นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

อทาน วทวาทปทาน คณวาปเทน สมานคตกตตมป โสตน ปโยเคส สมโมหาปคมตถ เอกเทสโต นพพจนาทห สทธ วทวนตอจจาทปกตรปสส นามกปทมาลา วจจเต – ญาณสงขาโต เวโท อสส อตถต วทวา, ปณฑโตฯ เอตถ จ วทวาสททสส อตถภาเว ‘‘อต วทวา สม จเร’’ตอาท อาหจจปาโฐ นทสสนฯ อตราย ปทมาลา – วทวา, วทวา, วทวนโตฯ วทวนต, วทวนเตฯ วทวตา, วทวนเตนฯ เสส สพพ เนยยฯ เวทนาวา, เวทนาวา, เวทนาวนโตฯ เวทนาวนต, เวทนาวนเตฯ เวทนาวตา, เวทนาวนเตนฯ เสส สพพ เนยยฯ เอว ‘‘สญญาวาเจตนาวา สทธาวา ปญญวา สพ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๕

พาวา’’อจจาทสปฯ เอตถ จ ‘‘เวทนาวนต วา อตตาน สพพาวนต โลก’’นตอาทน นทสสนปทานฯ ตตถ สพพาวนตนต สพพสตตวนต, สพพสตตยตตนต อตโถฯ มชเฌทฆญห อท ปทฯ เยภยเยน ปน ‘‘ปญญวาปญญวนโต’’ตอาทน มชเฌรสสานป ภวนตฯ ยสสสโน ปรวารภตา ชนา อสส อตถต ยสสสวา, อถ วา ยสสส จ ยสสสวา จาต ยสสสวาฯ เอกเทสสรเปกเสโสยฯ ‘‘ยสสสวา’’ต ปทสส ปน อตถภาเว –

‘‘ขตตโย ชาตสมปนโน, อภชาโต ยสสสวา; ธมมราชา วเทหาน, ปตโต อปปชชเต ตวา’’ต

อท นทสสนฯ ‘‘ยสสสวา, ยสสสวา, ยสสสวนโตฯ ยสสสวนต’’ อจจาท เนตพพฯ อตเถ ทสสนสล อตถทสส, ก ต? ญาณฯ อตถทสส อสส อตถต อตถทสสมา, เอตถ จ –

‘‘ต ตตถ คตมา ธตมา, มตมา อตถทสสมา; สงขาตา สพพธมมาน, วธโร เอตทพรว’’ต

อทเมตสสตถสส สาธก วจนฯ ‘‘อตถทสสมา, อตถทสสมา, อตถทสสมนโตฯ อตถทสสมนต’’ อจจาท เนตพพฯ ปาป อสส อตถต ปาปมา, อกสลราสสมนนาคโต มาโรฯ ปตตา อสส อตถต ปตตมา, พหปตโตฯ ‘‘โสจต ปตเตห ปตตมา’’ต เอตถ ห พหปตโต ‘‘ปตตมา’’ต วจจตฯ จนโท อสส อตถต จนทมาฯ จนโทต เจตถ จนทวมานมธปเปต, จนทวมานวาส ปน เทวปตโต ‘‘จนทมา’’ตฯ ตถา ห ‘‘จนโท อคคโต, ปมาณโต จนโท อายามวตถารโต อพเพธโต จ เอกนปญญาสโยชโน, ปรกเขปโต ตห โยชเนห อนทยฑฒสตโยชโน’’ตอาทส จนทวมาน ‘‘จนโท’’ต วตตฯ ‘‘ตถาคต อรหนต, จนทมา สรณ คโต’’ตอาทส ปน จนทเทวปตโต ‘‘จนทมา’’ตฯ อปโร นโย – จนโท อสส อตถต จนทมาฯ จนโทต เจตถ จนทเทวปตโต อธปเปโต, ตนนวาสฏฐานภต ปน จนทวมาน ‘‘จนทมา’’ตฯ ตถา ห ‘‘ราห จนท ปมญจสส, จนโท มณมยวมาเน วสต’’ตอาทส จนทเทวปตโต ‘‘จนโท’’ต วตโตฯ

‘‘โย หเว ทหโร ภกข, ยญชต พทธสาสเน; โสมโลกปภาเสต, อพภา มตโตว จนทมา’’ต

อาทส ปน ตนนวาสฏฐานภต จนทวมาน ‘‘จนทมา’’ต วตตฯ อต ‘‘จนโท’’ต จ ‘‘จนทมา’’ต จ จนทเทวปตตสสป จนทวมานสสป นามนต เวทตพพฯ ตตร ‘‘ปาปมา ปตตมา จนทมา’’ต อมาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๖

ปาปสททาทโต ‘‘ตทสสตถ’’ อจเจตสม อตเถ ปวตตสส อมนตปจจยสส วเสน สทธมปาคตานต คเหตพพานฯ

นน จ โภ มนตปจจยวเสเนว สาเธตพพานต? น, กตถจป อการนตโต มนตโน อภาวาฯ นน จ โภ เอว สนเตป ปาป ปตต จนทโต ปฐม อการาคม กตวา ตโต มนตปจจย กตวา สกกา สาเธตนต? สกกา รปมตตสชฌนโต, นโย ปน โสภโน น โหตฯ ตถา ห ปาป ปตตาทโต อการนตโต อการาคม กตวา มนตปจจเย วธยมาเน อญเญห คณยสาทห อการนเตห อการาคม กตวา มนตปจจยสส กาตพพตาปสงโค สยาฯ น ห อเนเกส ปาฬสตสหสเสส กตถจป อการนตโต คณ ยสาทโต อการาคเมน สทธ มนตปจจโย ทสสต, อฏฐานตตา ปน ปาป ปตตาทโต อการนตโต อการาคม อกตวา อมนตปจจเย กเตเยว ‘‘ปาปมา ปตตมา’’ตอาทน สชฌนตตฯ

เอว สนเตป โภ กสมา กจจายนปปกรเณ มนตปจจโยว วตโต, น อมนตปจจโยต? ทวยมป วตตเมวฯ กถ ญายตต เจ? ยสมา ตตถ ‘‘ตปาทโต ส, ทณฑาทโต อก อ, มธวาทโต โร, คณาทโต วนต’’ต อมาน จตตาร สตตาน สนนหตโตทนตสททภาเวน วตวา มชเฌ ‘‘สตยาทห มนต’’ต อญญถา สตต วตวา ตโต สนนหตโตทนตวเสน ‘‘สทธาทโต ณา’’ต สตต วตต, ตสมา ตตถ ‘‘สตยาทหมนต’’ต วสทส กตวา วตตสส สตตสส วเสน อมนต ปจจโย จ วตโตต วญญายตฯ ปกต เหสาจรยาน เยน เกนจ อากาเรน อตตโน อธปปายวญญาปนฯ เอตถ จ ทตโย อตโถ สรสนธวเสน คเหตพโพฯ ตถา หสส ‘‘สตยาทห มนต’’ต ปฐโม อตโถ, ‘‘สตยาทห อมนต’’ต ทตโย อตโถฯ อต ‘‘เสโต ธาวต’’ต ปโยเค วย ‘‘สตยาทห มนต’’ต สตเต ภนนสตตสมเวตวเสน อตถทวยปฏปตต ภวต, ตสมา ปรมสขมสคมภรตถวตา อเนน สตเตน กตถจ สต คต เสต โคอจจาทโต มนตปจจโย อจฉโตฯ กตถจ สต ปาป ปตตอจจาทโต อมนตปจจโย อจฉโตต ทฏฐพพฯ

ยสมา ปน สตสทโท มนตวเสน คตธเสถโค อจจาทห, อมนตวเสน ปาปปตตาทห จ สมานคตกตตา เตส ปการภาเวน คหโต, ตสมา เอว สตตตโถ ภวต ‘‘สตยาทห มนต สตปปกาเรห สทเทห มนตปจจโย โหต อมนตปจจโย จ ยถารห ‘ตทสสตถ’ อจเจตสม อตเถ’’ตฯ อย ปเนตถ อธปปาโย – ยถา ‘‘สตมา’’ต เอตถ สตต อการนตโต มนตปจจโย โหต, ตถา ‘‘คตมา, ธมา, เสตมา, โคมา’’ตอาทส อการนต อการนต อการนตนจโจการนตโต มนตปจจโย โหตฯ ยถา จ ‘‘สตมา’’ต เอตถ ‘‘สต’’ต อการนตโต อมนตปจจโย โหต, ตถา ‘‘คตมา, ปาปมา, ปตต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๗

มา’’ตอาทส อการนต อการนตโต อมนตปจจโย โหตฯ เอว สตปปกาเรห สทเทห ยถาสมภว มนต อมนตปจจยา โหนตตฯ

ยชเชว ปจจยทวยวธายก ‘‘ทณฑาทโต อก อ’’ต สตต วย ‘‘สตยาทโต อมนต มนต’’ต วตตพพ, กสมา นาโวจาต? ตถา อวจเน การณมตถฯ ยท ห ‘‘ทณฑาทโต อก อ’’ต สตต วย ‘‘สตยาทโต อมนต มนต’’ต สตต วตต สยา, เอกกขเณเยว อมนต มนตน วจเนน ทณฑสททโต สมภต ‘‘ทณฑโก ทณฑ’’ต รปทวยมว สตคตอาทโตป วสทสรปทวยมจฉตพพ สยา, ตญจ นตถ, ตสมา ‘‘สตยาทโต อมนต มนต’’ต น วตตฯ อปจ ตถา วตเต พวหกขรตาย คนถครตา สยาฯ ยสมา จ สตเตน นาม อปปกขเรน อสนททเธน สารวนเตน คฬหนนนเยน สพพโตมเขน อนวชเชน ภวตพพฯ กจจายเน จ เยภยเยน ตาทสาน คมภรตถาน สวสทญาณวสยภตาน สตตาน ทสสนต ‘‘อปาฌธกสสรวจเน, สรา สเร โลป’’นตอาทน, อทมป เตสมญญตร, ตสมา ‘‘สตยาทโต อมนต มนต’’ต น วตตฯ เอว สตโตปเทเส อกเตป อมนตโนป คหณตถ ภนนสตตสมเวตวเสน ‘‘สตยาทห มนต’’ต วตตนต ทฏฐพพฯ

อปโร นโย – ‘‘ตปาทโต ส’’ตอาทส โตทนตสททสส พหวจนนตตา น สฏฐ ปากฏา โตปจจยสส เอกตถพวหตเถส วตตนโต, ‘‘สตยาทห มนต’’ต เอตถ ปน หสททสส พหวจนตถตา อตว ปากฏา, ตสมา พหวจนคคหเณน อมนต ปจจโย โหตตป ทฏฐพพฯ นน จ โภ วนาป อมนตปจจเยน ปาปมสสตถต ปาป, ปาป เอว ปาปมาต สกตเถ มาปจจเย กเตเยว ‘‘ปาปมา ปตตมา’’ตอาทน สชฌนต ‘‘ฉฏฐโม โส ปราภโว’’ต เอตถ มปจจเยน ‘‘ฉฏฐโม’’ต ปท วยาต? อตนยญญ ภว, อตนยญญ นามาต ภว วตตพโพ, น ปน ภว สททคต ชานาต, สททคตโย จ นาม พหวธาฯ ตถา ห ฉฏโฐเยว ฉฏฐโม, ‘‘สตตเมว สตตนโต’’ตอาทส ปรสนเยน โยเชตพพา สททคต, ‘‘เทโวเยว เทวตา’’ตอาทส กญญานเยน โยเชตพพา สททคต, ‘‘ทฏฐ เอว ทฏฐคต’’นตอาทส จตตนเยน โยเชตพพา สททคตฯ เอววธาส สททคตส ‘‘ปาป เอว ปาปมา’’ตอาทก กตร สททคต วเทส? ‘‘สตถา ราชา พรหมา สขา อตตา สา ปมา’’ตอาทส จ กตร สททคต วเทส? กตรสททนโตคธ กตราย จ นามกปทมาลาย โยเชตพพ มญญสต? โส เอว ปฏโฐ อทธา อตตร กญจ อทสวา ตณห ภวสสต, ตสมา ตาทโส นโย น คเหตพโพฯ ตาทสสมญห นเย ‘‘ปาปมตา ปาปมโต’’ตอาทน รปาน น สชฌนต, อมนตปจจยนเยน ปน สชฌนต, ตสมา อยเมว นโย ปสตถตโร อายสมนเตห สมมา จตเต ฐเปตพโพฯ อตรท นทสสน –

‘‘ชโย ห พทธสส สรมโต อย, มารสส จ ปาปมโต ปราชโย;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๘

อคโฆสย โพธมณเฑ ปโมทตา, ชย ตทา เทวคณา มเหสโน’’ต จ,

‘‘สาขาปตตผลเปโต, ขนธมาวมหาทโม’’ต จฯ

ปาปมา, ปาปมา, ปาปมนโตฯ ปาปมนตฯ เสส เนยย, เอส นโย ‘‘ขนธมา, ปตตมา’’ตอาทสปฯ

อทาน ยถาปาวจน กญจเทว หมวนต สตมนตาทน วเสส พรมฯ หมวนโตว ปพพโตฯ สตม ภกขฯ พนธม ราชานฯ จนทม เทวปตตฯ สตมสส ภกขโนฯ พนธมสส รญโญฯ อทธมสส จ ปรสส จ เอกกขเณ จตต อปปชชตฯ อจจาท วเสโส เวทตพโพฯ อปเจตถ ‘‘อายสมนตา’’ต ทวนน วตตพพวจน, ‘‘อายสมนโต’’ต พหน วตตพพวจนนต อยมป วเสโส เวทตพโพฯ ตถา ห ‘‘ทวนน อาโรเจนเตน ‘อายสมนตา ธาเรนต’ต, ตณณ อาโรเจนเตน ‘อายสมนโต ธาเรนต’ต วตตพพ’’นต วตตฯ ‘‘ตณณ’’นต เจตถ กถาสสมตต, เตน จตนนมป ปญจนนมป อตเรกสตานมปต ทสสต โหตฯ พหโวห อปาทาย ‘‘อททฏฐา โข อายสมนโต จตตาโร ปาราชกา ธมมา’’ตอาทกา ปาฬโย ฐปตาฯ ตตถ ‘‘อายสมนตา’’ตท วนยโวหารวเสน ทเวเยว สนธาย วตตตตา น สพพสาธารณฯ วนยโวหารญห วชเชตวา อญญสม โวหาเร น ปวตตตฯ ‘‘อายสมนโต’’ตท ปน สพพตถ ปวตตตต ทวนน วเสโส เวทตพโพฯ

ตตร ‘‘หมวนโต’’ต อท เยภยเยเนกวจน ภวต, กตถจ พหวจนมป, เตนาห นรตตปฏเก เถโร ‘‘หมวา ตฏฐต, หมวนโต ตฏฐนต’’ตฯ ‘‘หมวนโตว ปพพโต’’ต อย เอกวจนนโย ยถารตปาฬวเสน คเหตพโพฯ ยถารตปาฬ จ นาม –

‘‘ทเร สนโต ปกาสนต, หมวนโตว ปพพโต; อสนเตตถ น ทสสนต, รตต ขตตา ยถา สราฯ

อห เตน สมเยน, นาคราชา มหทธโก; อตโล นาม นาเมน, ปญญวนโต ชตนธโรฯ

คตมนโต สตมนโต, ธตมนโต จ โส อส; สทธมมธารโก เถโร, อานนโท รตนากโร’’

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๓๙

อจจาทฯ เอตถ ‘‘ปญญวนโต’’ตอาทน อเนเกส ฐาเนส พหวจนภาเวน ปนปปน วทนตานป กตถจ เอกวจนาน โหนต, เอกวจนภาโว จ เนส คาถาวสเย ทสสต, ตสมา ตาน ยถาปาวจน คเหตพพานฯ

เอว หมวนตสตมนตสททาทน วเสส ญตวา ปน ลงคนตวเสน ทวลงคกปทานมตโถ จ ปกตรปสส นามกปทมาลา จ ปทาน สทสาสทสตา จ ววตถเปตพพาฯ

ตตร ห ‘‘สรมา’’ต ปท สตสามญญวเสน ลงคทวเย วตตนโต ทวธา ภชชตฯ ‘‘สรมา ปรโส’’ต ห อตเถ อาการนต ปลลงค, ‘‘สรมา นาม เทว’’ต อตเถ อาการนต อตถลงค, อภยมเปต อการนตตาปกตกาฯ อถ วา ปน ปจฉม อาการนตตาปกตก, สร ยสส อตถ โส สรมาต ปลลงควเสน นพพจน, สร ยสสา อตถ สา สรมาต อตถลงควเสน นพพจนฯ อตรมาน กญจาป สตวเสน นพพจนตถวเสน จ อญญมญญ สมานตถาน, ตถาป ปรสปทตถอตถปทตถวาจกตตา ภนนตถานต เวทตพพานฯ เอส นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ สรมา, สรมา, สรมนโตฯ สรมนต, สรมนเตฯ สรมตา, สรมนเตนฯ คณวนตสททสเสว นามกปทมาลาฯ สรมา, สรมา, สรมาโยฯ สรม, สรมา, สรมาโยฯ สรมายฯ วกขมานกญญานเยน เญยยาฯ เอว ทวธา ภนนาน สมานสตกสททาน นามกปทมาลาส ปทาน สทสาสทสตา ววตถเปตพพาฯ สมานนพพจนตถสสป ห อสมานสตกสส ‘‘สรมา’’ต สททสส นามกปทมาลาย ปทาน อเมห ปเทห กาจป สมานตา น ลพภตฯ อตรท วจจต –

‘‘สรมา’’ต ปท ทเวธา, ปมตถส ปวตตโต; ภชชตต วภาเวยย, เอตถ ปลลงคมจฉตฯ

อต อภภวตา ปเทน วสทสาน คณวาสตมาทน ปทาน ทสสตาน สทธ นามกปทมาลาหฯ อทาน อปรานป ตพพสทสาน ปทาน ทสเสสสาม สทธ นามกปทมาลาหฯ เสยยถท?

ราชา พรหมา สขา อตตา, อาตมา สา ปมา รหา; ทฬหธมมา จ ปจจกข-ธมมา จ ววฏจฉทาฯ

วตตหา จ ตถา วตต-สรา เจว ยวาป จ; มฆว อทธ มทธาท, วญญาตพพา วภาวนาฯ

เอตถ ‘‘สา’’ต ปทเมว อาการนตตาปกตกมาการนต, เสสาน ปน อการนตตาปกตกาน อาการนตานฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๐

ราชา, ราชา, ราชาโนฯ ราชาน, ราช, ราชาโนฯ รญญา, ราชนา, ราชห, ราชภฯ รญโญ, ราชโน, รญญ, ราชน, ราชานฯ รญญา, ราชห, ราชภฯ รญโญ, ราชโน, รญญ, ราชน, ราชานฯ รญเญ, ราชน, ราชสฯ โภ ราช, ภวนโต ราชาโน, ภวนโต ราชา อต วา, อยมมหาก รจฯ

นรตตปฏกาทส ‘‘ราชา’’ต พหวจน น อาคต, จฬนรตตย ปน อาคตฯ กญจาป นรตตปฏกาทส น อาคต, ตถาป ‘‘เนตาทสา สขา โหนต, ลพภา เม ชวโต สขา’’ต ปาฬย พหวจเนกวจนวเสน ‘‘สขา’’ต ปทสส ทสสนโต ‘‘ราชา’’ต พหวจน อจฉตพพเมวฯ ตถา ‘‘พรหมา, อตตา’’อจจาทนป พหวจนาน ตคคตกตตา วนา เกนจ รปวเสเสนฯ

เอตถ จ ‘‘คหปตโก นาม ฐเปตวา ราช ราชโภค พราหมณ อวเสโส คหปตโก นามา’’ต ทสสนโต ราชนต วตต, อท ปน นรตตปฏเก น อาคตฯ ‘‘สพพทตเตน ราชนา’’ต ทสสนโต ‘‘ราชนา’’ต วตตฯ ‘‘อาราธยต ราชาน, ปช ลภต ภตตส’’ต ทสสนโต จตตถฉฏฐวเสน ‘‘ราชาน’’นต วตตฯ กจจายนรปสทธคนเถส ปน ‘‘ราเชน, ราเชห, ราเชภฯ ราเชส’’ต ปทาน วตตานฯ จฬนรตตนรตตปฏเกส ตาน นาคตาน, อนาคตภาโวเยว เตส ยตตตโร ปาฬย อทสสนโต, ตสมา เอตเถตาน อมเหห น วตตานฯ ปาฬนเย ห อปปรกขยมาเน อทสาน ปทาน สมาเสเยว ปสสาม, น ปนาญญตร, อตรเม ปโยคา – ‘‘อาวตถ ธมมราเชนา’’ต จ, ‘‘สวราเชน เปสโต’’ต จ, ‘‘ปชาปตสส เทวราชสส ธชคค’’นต จ, ‘‘นกขมนเต มหาราเช, สวน รฏฐวฑฒเน’’ต จ, เอว ปาฬนเย อปปรกขยมาเน ‘‘ราเชนา’’ตอาทน สมาเสเยว ปสสาม, น เกวล ปาฬนเย โปราณฏฐกถานเยป อปปรกขยมาเน สมาเสเยว ปสสาม, น ปนาญญตร, เอว สนเตป สฏฐ อปปรกขตพพมท ฐานฯ โก ห นาม สาฏฐกเถ เตปฏเก พทธวจเน สพพโส นย สลลกเขต สมตโถ อญญตร ปภนนปฏสมภเทห ขณาสเวหฯ

เอตถ จ สมาสนตคตราช-สททสส นามกปทมาลาโย ทวธา วจจนเต โอการนตาการนตวเสนฯ ตตโรการนตา ‘‘มหาราโช ยวราโช สวราโช ธมมราโช’’อจเจวมาทโย ภวนตฯ อาการนตา ปน ‘‘มหาราชา ยวราชา สวราชา ธมมราชา’’อจเจวมาทโยฯ เอตถ กญจาป ปาฬย โปราณฏฐกถาส จ ‘‘มหาราโช’’ตอาทน น สนต, ตถาป ‘‘สพพมตโต สพพสโข, สพพภตานกมปโก’’ต ปาฬย ‘‘สพพสโข’’ต ทสสนโต ‘‘มหาราโช’’ตอาทนป อวสสมจฉตพพานฯ ตถา ห สมาเสส ‘‘ธมมราเชน, ธมมราชสสา’’ตอาทน ทสสนตฯ เอตาน โอการนตรปาน เอว, นาการนตรปานฯ มหาราโช, มหาราชาฯ มหาราช, มหาราเชฯ มหาราเชน, มหาราเชห, มหาราเชภฯ มหาราชสส, มหาราชานฯ มหาราชา, มหาราชสมา, มหาราชมหา, มหาราเชห, มหาราเชภฯ มหาราชสส, มหาราชานฯ มหาราเช, มหาราชสม, มหาราชมห, มหาราเชสฯ โภ มหาราช, ภวนโต มหาราชาฯ กจจายน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๑

จฬนรตตนเยห ปน ‘‘โภ มหาราชา’’อต เอกวจนพหวจนานป ทฏฐพพานฯ ยถา ‘‘มหาราโช’’ต โอการนตปทสส วเสน, เอว ‘‘สวราโช ธมมราโช เทวราโช’’ตอาทนมป โอการนตปทาน วเสน ปกตรปสส นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

อย ปนาการนตวเสน นามกปทมาลา –

มหาราชา, มหาราชา, มหาราชาโนฯ มหาราชาน, มหาราช, มหาราชาโนฯ มหารญญา, มหาราชนา, มหาราชห, มหาราชภฯ มหารญโญ, มหาราชโน, มหารญญ, มหาราชนฯ มหารญญา, มหาราชห, มหาราชภฯ มหารญโญ, มหาราชโน, มหารญญ, มหาราชนฯ มหารญเญ, มหาราชน, มหาราชสฯ โภ มหาราช, ภวนโต มหาราชาโนฯ

อธาป ปกรณทวยนเยน ‘‘โภ มหาราชา’’ อต เอกวจนพหวจนานป ทฏฐพพานฯ ยถา จ ‘‘มหาราชา’’ต อาการนตปทสส วเสน, เอว ‘‘สวราชา, ธมมราชา, เทวราชา’’ตอาทนมป อาการนตปทาน วเสน ปกตรปสส นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

อธ อปราป อตถสส ปากฏกรณตถ กรยาปเทห สทธ โยเชตวา อาการนโตการนตาน มสสกวเสน นามกปทมาลา วจจเต –

มหาราชา, มหาราโช ตฏฐต, มหาราชาโน, มหาราชา ตฏฐนตฯ มหาราชาน, มหาราช ปสสต, มหาราชาโน, มหาราเช ปสสตฯ มหารญญา, มหาราชนา, มหาราเชน กต, มหาราชห, มหาราชภ, มหาราเชห, มหาราเชภ กตฯ มหารญโญ, มหาราชโน, มหาราชสส ทยเต, มหารญญา, มหาราชา, มหาราชสมา, มหาราชมหา นสสฏ, มหาราชห, มหาราชภ, มหาราเชห, มหาราเชภ นสสฏฯ มหารญโญ, มหาราชโน, มหาราชสส ปรคคโห, มหารญญ, มหาราชน, มหาราชาน ปรคคโหฯ มหารญเญ, มหาราชน, มหาราเช, มหาราชสม, มหาราชมห ปตฏฐต, มหาราชส, มหาราเชส ปตฏฐตฯ โภ มหาราช ตว ตฏฐ, โภนโต มหาราชาโน, มหาราชา ตมเห ตฏฐถาตฯ เอว ‘‘ยวราชา, ยวราโช’’ตอาทสปฯ

เกเจตถ วเทยย ‘‘กสมา ปกรณกตตนา อมสม ฐาเน มหนโต วายาโม จ มหนโต จ ปรกกโม กโต, นนเวเตสป ปเทส กานจ พทธวจเน วชชนต, กานจ น วชชนตต? วญญห เต เอว วตตพพา ‘‘ปกรณกตตาเรเนตถ โส จ มหนโต วายาโม โส จ มหนโต ปรกกโม สาฏฐกเถ นวงเค สตถสาสเน สทเทส จ อตเถส จ โสตาราน สฏฐ โกสลลปปาทเนน สาสนสโสปการตถ กโต, ยาน เจตาน เตน ปทาน ทสสตาน, เอเตส กานจ พทธวจเน วชชนต, กานจ น วชชนตฯ เอตถ ยาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๒

พทธวจเน วชชนต, ตาน วชชมานวเสน คหตานฯ ยาน น วชชนต, ตาน โปราณฏฐกถาทส วชชมานวเสน ปาฬนยวเสน จ คหตาน’’ตฯ อตราย สงเขปโต อธปปายวภาวนา –

‘‘อท วตวา มหาราชา, กโส พาราณสคคโห; ธน ตณญจ นกขปป, สยม อชฌปาคม’’ต

อท อาการนตสส มหาราชสททสส นทสสนฯ ยสมา ‘‘สพพสโข’’ต ปาฬ วชชต, ตสมา เตน นเยน ‘‘มหาราโช’’ตป โอการนโต ทฏโฐ นาม โหต ปรสนเยน โยเชตพโพ จฯ เตเนว จ ‘‘ตมพรว มหาราชาฯ นกขมนเต มหาราเช’’ตอาทน ทสสนตฯ

เอว มหาราชสททสส โอการนตตเต สทเธ ‘‘มหาราชา, มหาราชสมา, มหาราชมหา’’ต ปญจมยา เอกวจนญจ ‘‘มหาราเช, มหาราชสม, มหาราชมห’’ต สตตมยา เอกวจนญจ สทธาน เอว โหนต ปาฬย อวชชมานานมป นยวเสน คเหตพพตตาฯ ‘‘ราเชน, ราชสสา’’ตอาทน ปน นยวเสน คเหตพพาน น โหนตฯ กสมาต เจ? ยสมา ‘‘ราชา พรหมา สขา อตตา’’อจเจวมาทน ‘‘ปรโส อรโค’’ตอาทน วย อญญมญญ สพพถา สทสาน น โหนตฯ ตถา ห เนส ‘‘รญญา พรหมนา สขนา อตตนา อตเตน สานา ปมนา’’ตอาทน วสทสานป รปาน ภวนต, ตสมา ตาน น สกกา นยวเสน ชานตฯ เอว ทชชานตตา ปน ปาฬย โปราณฏฐกถาส จ ยถารตปทาเนว คเหตพพานฯ มหาราชสททาทน ปน โอการนตภาเว สทเธเยว ‘‘ปรสนโยคธา อเม สททา’’ต นยคคหณ ทสสต, ตสมา อมเหห นยวเสน ‘‘มหาราชา, มหาราชสมา’’ตอาทน วตตานฯ ยถา ห –

‘‘เอตญห เต ทราชาน, ย เสส มตสายก; ยสส เต กฑฒมานสส, หตถา ทณโฑน มจจต’’ต

เอตถ ‘‘หตถา’’ต, ‘‘อตตทณฑา ภย ชาต’’นต เอตถ ปน ‘‘ทณฑา’’ต จ โอการนตสส ปญจมเยกวจนสส ทสสนโต ‘‘อรคา, ปฏงคา, วหคา’’ตอาทนป โอการนตาน ปญจมเยกวจนาน คเหตพพาน โหนตฯ ยถา จ ‘‘ทาฐน มาตมญญวโห, สงคาโล มม ปาณโท’’ต เอตถ ‘‘มญญวโห’’ต, ‘‘สทธา สทเธห สวาส, กปปยวโห ปตสสตา’’ต เอตถ ปน ‘‘กปปยวโห’’ต จ กรยาปทสส ทสสนโต ‘‘คจฉวโห, ภญชวโห, สยวโห’’ตอาทนป คเหตพพาน โหนตฯ คณหนต จ ตาทสาน ปทรปาน สาสเน สกสลา กสลา, ตสมา อมเหหป นยคคาหวเสน ‘‘มหาราชา, มหาราชสมา’’ตอาทน วตตานฯ นยคคาหวเสน ปน คหเณ อสต กถ นามกปทมาลา ปรปณณา ภวสสนต, สตเยว ตสม ปรปณณา ภวนตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๓

ตถา ห พทธวจเน อเนกสตสหสสาน นามกปทาน กรยาปทาน จ ปาฏเอกก ปาฏเอกก เอกวจนพหวจนกาห สตตห อฏฐห วา นามวภตตห ฉนนวตยา จ อาขยาตกวจเนห โยชตาน น สนต, นยวเสน ปน สนตเยว, อต นยวเสน ‘‘มหาราชา, มหาราชสมา’’ตอาทน อมเหห ฐปตานฯ ‘‘มหาราชา ตฏฐนต, มหาราชา ตมเห ตฏฐถา’’ต อมาน ปน ‘‘อถ โข จตตาโร มหาราชา มหตยา จ ยกขเสนาย มหตยา จ กมภณฑเสนายา’’ต ทสสนโต,

‘‘จตตาโร เต มหาราชา, สมนตา จตโร ทสา; ทททฬหมานา อฏฐส, วเน กาปลวตถเว’’ต

ทสสนโต จ วตตานฯ ‘‘มหาราช’’นตอาทนป ปาฬญจ ปาฬนยญจ ทสวา เอว วตตานฯ อสมาเส ‘‘ราช, ราเชนา’’ตอาทน น ปสสาม, ตสมา สฏฐ วจาเรตพพมท ฐานฯ อทญห ทททส วรชาตนา ชานตพพฏฐานฯ สเจ ปนายสมนโต พทธวจเน วา โปราณกาส วา อฏฐกถาส อสมาเส ‘‘ราช, ราเชนา’’ตอาทน ปสเสยยาถ, ตทา สาธก มนส กโรถฯ โก ห นาม สพพปปกาเรน พทธวจเน โวหารปปเภท ชานต สมตโถ อญญตร ปภนนปฏสมภเทห มหาขณาสเวหฯ

วตตญเหต ภควตา –

‘‘วตตณโห อนาทาโน, นรตตปทโกวโท; อกขราน สนนปาต, ชญญา ปพพาปราน จา’’ตฯ

พรหมา, พรหมา, พรหมาโนฯ พรหมาน, พรหม, พรหมาโนฯ พรหมนา, พรหเมห, พรหเมภ, พรหมห, พรหมภฯ พรหมสส, พรหมโน, พรหมาน, พรหมนฯ พรหมนา, พรหเมห, พรหเมภ, พรหมห, พรหมภฯ พรหมสส, พรหมโน, พรหมาน, พรหมนฯ พรหมน, พรหเมส, โภ พรหม, โภ พรหเม, ภวนโต พรหมาโนฯ

ยมกมหาเถรรจยา ‘‘โภ พรหมา’’อต พหวจน วาฯ เอตถ ปน ‘‘ปณฑตปรเสห เทเวห พรหมห’’ต ฏกาวจนสส ทสสนโต, ‘‘พรหมน วจโฆโส โหต’’ต จ ‘‘พรหมน วมานาทส ฉนทราโค กามาสโว น โหต’’ต จ อฏฐกถาวจนสส ทสสนโต, ‘‘วหสสญญ ปคณ น ภาส, ธมม ปณต มนเชส พรหเม’’ต อาหจจภาสตสส จ ทสสนโต ‘‘พรหมห, พรหมภ, พรหมน, พรหเม’’ต ปทาน วตตาน, เอตาน จฬนรตตนรตตปฏกกจจายเนส น อาคตานฯ

สขา, สขา, สขโน, สขาโน, สขาโยฯ สข, สขาร, สขาน, สขโน, สขาโน, สขาโยฯ สขนา, สขาเรห, สขาเรภ, สเขห, สเขภฯ สขสส, สขโน, สขน, สขาราน, สขานฯ สขารสมา, สขนา, สขาเรห,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๔

สขาเรภ, สเขห, สเขภฯ สขสส, สขโน, สขน, สขาราน, สขานฯ สเข, สเขส, สขาเรสฯ โภ สข, โภ สขา, โภ สข, โภ สข, โภ สเข, ภวนโต สขโน, สขาโน, สขาโยฯ

ยมกมหาเถรมเตน ‘‘โภ สขา’’อต พหวจน วาฯ ปาฬย ปน สวณณกกกฏชาตเก ‘‘หเร สขา กสส น ม ชหาส’’ต ทฆวเสน วตโต สขาสทโท อาลปเนกวจน, ตสมา ยมกมหาเถรนโย น ยชชตต เจ? โน น ยชชตฯ ยสมา ‘‘เนตาทสา สขา โหนต, ลพภา เม ชวโต สขา’’ต มโนชชาตเก สขาสทโท เอกวจนมป โหต พหวจนมปฯ ตถา ห ตตถ ปฐมปาเท พหวจน, ทตยปาเท ปเนกวจน, ตสมา ยมกมหาเถเรน ปจจตตาลปนพหวจนฏฐาเน สขาสทโท วตโตฯ เอตถ จ ‘‘สพพมตโต สพพสโข, สพพภตานกมปโก’’ต ปาฐานโลเมน สมาเส ลพภมานสส สขสททสส นามกปทมาลา ภวต ‘‘สพพสโข, สพพสขา, สพพสข, สพพสเข’’ตอาทนา ปรสนเยนฯ ตตราย สมาสวคคโห – สพเพส ชนาน สขา, สพเพ วา ชนา สขโน เอตสสาต สพพสโข, ยถา สพพเวรตฯ

อตตา, อตตา, อตตาโนฯ อตตาน, อตต, อตตาโนฯ อตตนา, อตเตน, อตตเนห, อตตเนภฯ อตตโน, อตตานฯ อตตนา, อตตเนห, อตตเนภฯ อตตโน, อตตานฯ อตตน, อตตเนสฯ โภ อตต, ภวนโต อตตา, โภนโต อตตาโนฯ

เอตถ ปน อตต นรงกตวาน ปยาน เสวตฯ

‘‘สเจ คจฉส ปญจาล, ขปป’มตต ชหสสส; มค ปนถานปนนว, มหนต ภยเมสสต’’ต

ปาฬส ‘‘อตต’’นต ทสสนโต ‘‘อตต’’นต อธ วตต, ‘‘อตเตน วา อตตนเยน วา’’ต ปาฬทสสนโต ปน ‘‘อตเตนา’’ตฯ จฬนรตตย ปน ‘‘อตตสสา’’ต จตตถฉฏฐนเมกวจน อาคต, เอต กจจายเน นรตตปฏเก จ น ทสสตฯ กตถจ ปน ‘‘อตเตส’’ต อาคตฯ สพพาเนตาน สาฏฐกถ ชนตนต โอโลเกตวา คเหตพพานฯ

‘‘อาตมา, อาตมา, อาตมาโนฯ อาตมาน, อาตม, อาตมาโนฯ อาตเมน, อาตเมห, อาตเมภ’’ตอาทนา ปรสนเยน วตวา ‘‘โภ อาตม, ภวนโต อาตมา, อาตมาโน’’ต วตตพพฯ

ตตร อตตสททสส สมาเส ‘‘ภาวตตโต, ภาวตตตาฯ ภาวตตต, ภาวตตเตฯ ภาวตตเตน, ภาวตตเตห, ภาวตตเตภ’’ต ปรสนเยเนว นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๕

สา, สา, สาโนฯ สาน, สาเนฯ สานา, สาเนห, สาเนภฯ สาสส, สานฯ สานา, สาเนห, สาเนภฯ สาสส, สานฯ สาเน, สาเนสฯ โภ สา, ภวนโต สาโนฯ สา วจจต สนโขฯ

เอตถ จ ‘‘น ยตถ สา อปฏฐโต โหตฯ สาว วาเรนต สกร’’นต นทสสนปทานฯ เกจ ปน สาสททสส ทตยาตตยาทส ‘‘ส, เสฯ เสนา’’ตอาทน รปาน วทนต, ต น ยตตฯ น ห ตาน ‘‘ส, เสฯ เสนา’’ตอาทน รปาน พทธวจเน เจว อฏฐกถาทส จ นรตตปฏเก จ ทสสนตฯ เอว ปน นรตตปฏเก วตต ‘‘สา ตฏฐต, สาโน ตฏฐนตฯ สาน ปสสต, สาเน ปสสตฯ สานา กต, สาเนห กต, สาเนภ กตฯ สาสส ทยเต, สาน ทยเตฯ สานา นสสฏ, สาเนห นสสฏ, สาเนภ นสสฏฯ สาสส ปรคคโห, สาน ปรคคโหฯ สาเน ปตฏฐต, สาเนส ปตฏฐตฯ โภ สา, ภวนโต สาโน’’ต, ตสมา นรตตปฏเก วตตนเยเนว นามกปทมาลา คเหตพพาฯ

อตรท วตตพพ – ยถา ‘‘เสห ทาเรห อสนตฏโฐ’’ตอาทส ปลลงเค วตตมานสส ‘‘สโก’’อต อตถวาจกสส สสททสส ‘‘อตตโน อยนต โส’’ต เอตสม อตเถ ‘‘โส, สาฯ ส, เสฯ เสน, เสห, เสภฯ สสส, สานฯ สา, สสมา, สมหา, เสห, เสภฯ สสส, สานฯ เส, สสม, สมห, เสส’’ต ปรสนเยน รปาน ภวนต, น ตถา สนขวาจกสส สาสททสส รปาน ภวนตฯ ยถา วา ‘‘หสนต อตตสมภตา, ตจสารว ส ผลฯ สาน กมมาน ตปเปนต, โกสล เสน’สนตฏฐ, ชวคคาห อคาหย’’ตอาทส นปสกลงเค วตตมานสส สกมจจตถวาจกสส สสททสส ‘‘ส, สาน, สาฯ ส, สาน, เสฯ เสน, เสห, เสภฯ สสส, สานฯ สา, สสมา, สมหา, เสห, เสภฯ สสส, สานฯ เส, สสม, สมห, เสส’’ต จตตนเยน รปาน ภวนต, น ตถา สนขวาจกสส สาสททสส รปาน ภวนตฯ เอว สนเต กสมา เตห อาจรเยห ทตยาตตยาฐาเน ‘‘ส, เสฯ เสนา’’ต วตต, กสมา จ ปญจมฐาเน ‘‘สา, สสมา, สมหา’’ต วตต, สตตมฐาเน จ ‘‘เส, สสม, สมห’’ต จ วตต? สพพเมต อการณ, ตกกคาหมตเตน คหต อการณฯ สนขวาจโก ห สาสทโท อาการนตตาปกตโก, น ปรส จตตสททาทโย วย อการนตตาปกตโกฯ ยาย อมสส อทสาน รปาน สย, สา จ ปกต นตถฯ น เจโส ‘‘ราชา, พรหมา, สขา, อตตา’’ อจเจวมาทโย วย ปฐม อการนตภาเว ฐตวา ปจฉา ปฏลทธอาการนตตา, อถ โข นจจโมการนตตาปกตโก โคสทโท วย นจจมาการนตตาปกตโกฯ นจจมาการนตตาปกตกสส จ เอวรปาน รปาน น ภวนต, ตสมา นรตตปฏเก ปภนนปฏสมภเทน อายสมตา มหากจจายเนน น วตตานฯ สเจป มญเญยย ‘‘อตต, อตเตนา’ต จ ทสสนโต ‘ส, เสนา’ต อมาน ปน คเหตพพาน’’ตฯ น คเหตพพาน ‘‘ราชา, พรหมา, สขา, อตตา, สา, ปมา’’อจเจวมาทน อญญมญญ ปทมาลาวเสน วสทสตตา นยวเสน คเหตพพาการสส อสมภวโตฯ อทเส ห ฐาเน นยคคาหวเสน คหณ นาม สโทสเยว สยา, ตสมา นยคคาหวเสนป น คเหตพพานฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๖

อปรมป อตร วตตพพ – ยถา ห ‘‘สาห นารห เต ยนต’’ต วตเต ‘‘อตตโน นาร’’ต, ‘‘สา นาร’’ต เอว อตถวโต อตถลงคสส กญญาสทเทน สทสสส สาสททสส ‘‘สา, สา, สาโยฯ ส, สา, สาโยฯ สาย, สาห, สาภฯ สาย, สานฯ สาย, สาห, สาภฯ สาย, สานฯ สาย, สาย, สาส’’ต กญญานเยน รปาน ภวนต, น ตถา อมสส สนขวาจกสส สาสททสส รปาน ภวนตฯ เอว สนเต กสมา เต อาจรยา ตตยาพหวจนฏฐาเน จ ‘‘สาห, สาภ’’ต รปาน อจฉนต, กสมา จ สตตมพหวจนฏฐาเน ‘‘สาส’’ต? อทมป อการณ อาการนตปลลงคตตาฯ กสมา จ ปน จตตถฉฏเฐกวจนฏฐาเน ปพพกขรสส รสสวเสน ‘‘สสส’’อต รป อจฉนต? อทมป อการณ สนขวาจกสส สาสททสส อาการนตตาปกตกตตาฯ อาการนตตาปกตกสส จ สาสททสส ยถา อการนตตาปกตกสส ปรสสททสส ‘‘ปรสสสา’’ต จตตถฉฏเฐกวจนรป ภวต เอวรปสส รปสส อภาวโตฯ เตเนว อายสมา กจจาโน นรตตปฏเก สนขวาจกสส สาสททสส รป ทสเสนโต จตตถฉฏเฐกวจนฏฐาเน ปพพกขรสส ทฆวเสน ‘‘สาสส’’อต รปมาหฯ กสมา จ ปน เต อาจรยา จตตเถกวจนฏฐาเน ‘‘สาย’’อต รป อจฉนต? อทมป อการณ, ฐเปตวา ห อาการนตตถลงเค ฆสญญโต อาการโต ปเรส นาทน อายาเทสญจ อการนตโต ปนนปสกลงคโต ปรสส จตตเถกวจนสส อายาเทสญจ อาการนตปลลงเค อฆโต อาการนตโต ปรสส จตตเถกวจนสส กตถจป อายาเทโส น ทสสตฯ นรตตปฏเก จ ตาทส รป น วตต, อวจนเยว ยตตตร พทธวจเน อฏฐกถาทส จ อนาคมนโตฯ ยา ปนมเหห นรตตปฏก นสสาย พทธวจนญจ สนขวาจกสส สาสททสส นามกปทมาลา วตตา, สาเยว สารโต ปจเจตพพาฯ เอตถาป นานาอตเถส วตตมานาน ลงคตตยปรยาปนนาน สา โส สอจเจเตส ตณณ ปทาน ปกตรปสส นามกปทมาลาส ปทาน สทสาสทสตา ทฏฐพพาฯ

เอตถ สยา – โย ตมเหห สาสทโท ‘‘ตสททตเถ จ สนเข จ สกมจจตเถ จ วตตต’’ต อจฉโต, กถ ต ‘‘สา’’ต วตเตเยว ‘‘อมสส อตถสส วาจโก’’ต ชานนตต? น ชานนต, ปโยควเสน ปน ชานนต โลกยชนา เจว ปณฑตา จฯ ปโยควเสน ห ‘‘สา มทท นาคมารห, นาตพทธว กญชร’’นตอาทส สาสททสส ตสททตถตา วญญายต, เอว สาสทโท ตสททตเถ จ วตตตฯ ‘‘น ยตถ สา อปฏฐโต โหตฯ ภควโต สาชาตมป สตวา สตตา อมตรสภาคโน ภวนต’’ตอาทส สาสททสส สนขวาจกตา วญญายตฯ

‘‘อนน ตเวท ปกต ยสสส, ต ขชชเร ภญชเร ปยยเร จ; ชานาส ม ตว ปรทตตปชว, อตตฏฐปณฑ ลภต สปาโก’’ต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๗

เอตถ ปน สาสททสส รสสภาวกรเณน ‘‘สปาโก’’ต ปาฬ ฐตาต อตถ อคคเหตวา ‘‘สาน สนขาน อท มสนต ส’’มต อตถ คเหตวา ‘‘ส ปจตต สปาโก’’ต วตตนต ทฏฐพพฯ อฏฐกถาย ปน ‘‘สปาโกต สปากจณฑาโล’’ อจเจว วตตฯ ตมป เอตเทวตถ ทเปตฯ เอว สาสทโท สนเข จ วตตตฯ ‘‘สา ทารา ชนตน ปยา’’ต วตเต ปน ‘‘สกา ทารา สตตาน ปยา’’ต อตถทปนวเสน สาสททสส สกวาจกตา ปญญายตฯ เอว สาสทโท สกมจจตเถ จ วตตตฯ อต สาสทท ปโยควเสน อทสตถสส วาจโกต ชานนตฯ อตรท วจจต –

ตสททตเถ จ สนเข, สกสมมป จ วตตต; สาสทโท โส จ โข เญยโย, ปโยคาน วเสน เวฯ

เอตถ จ ปาฬย ‘‘น ยตถ สา อปฏฐโต โหต’’ต เอกวจนปปโยคทสสนโต จ,

‘‘อสนตา กร ม ชมมา, ตาต ตาตาต ภาสเร; รกขสา ปตตรเปน, สาว วาเรนต สกร’’นต

พหวจนปปโยคทสสนโต จ, นรตตปฏเก ‘‘สาโน’’อจจาททสสนโต จ ‘‘สา, สา, สาโนฯ สาน, สาเนฯ สานา’’ตอาทนา สนขวาจกสส สาสททสส นามกปทมาลา กถตาฯ

อทาน ปมสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

ปมา, ปมา, ปมาโนฯ ปมาน, ปมาเนฯ ปมานา, ปมนา, ปเมน, ปมาเนห, ปมาเนภฯ ปมสส, ปมโน, ปมานฯ ปมานา, ปมนา, ปมาเนห, ปมาเนภฯ ปมสส, ปมโน, ปมานฯ ปมาเน, ปมาเนสฯ โภ ปม, ภวนโต ปมา, ปมาโนฯ ‘‘โภ ปมา’’อต พหวจเน นโยป เญยโยฯ

เอตถ ปน –

‘‘ถโย ตสส ปชายนต, น ปมา ชายเร กเล; โย ชาน ปจฉโต ปญห, อญญถา น วยากเร’’ต

อย ปาฬ ปมสททสส พหวจนภาวสาธกา, กจจายเน ‘‘เห ปม’’อต สานสาร อาลปเนกวจน ทสสตฯ ตทเนเกส ปาฬปปเทเสส จ อฏฐกถาส จ สานสาราน อาลปนวจนาน อทสสนโต อธ น วทา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๘

มฯ อปปรกขตวา ยตต เจ, คเหตพพฯ ‘‘ยสสส น ปญญวนต วสยหา’’ต เอตถ ปน ฉนทานรกขณตถ อาคมวเสเนวานสาโร โหต, น สภาวโตต ทฏฐพพฯ อยมาการนตวเสน นามกปทมาลาฯ

‘‘โสฬสตถสหสสาน, น วชชต ปโม ตทา; อโหรตตานมจจเยน, นพพตโต อหเมกโก’’ต จ,

‘‘ยถา พลากโยนมห, น วชชต ปโม สทา; เมเฆส คชชมาเนส, คพภ คณหนต ตา ตทา’’ต จ

ปาฬทสสนโต ปน โอการนตวเสนป นามกปทมาลา เวทตพพาฯ

ปโม, ปมาฯ ปม, ปเมฯ ปเมน, ปเมห, ปเมภฯ ปมสส, ปมานฯ ปมา, ปมสมา, ปมมหา, ปเมห, ปเมภฯ ปมสส, ปมานฯ ปเม, ปมสม, ปมมห, ปเมสฯ โภ ปม, ภวนโต ปมาฯ ‘‘โภ ปมา’’อต วา, เอว ปมสททสส ทวธา นามกปทมาลา ภวตฯ

อทาน มสสกนโย วจจเต –

ปมา, ปโม, ปมา, ปมาโนฯ ปมาน, ปม, ปมาเน, ปเมฯ ปมานา, ปมนา, ปเมน, ปมาเนห, ปมาเนภ, ปเมห, ปเมภฯ ปมสส, ปมโน, ปมานฯ ปมานา, ปมนา, ปมา, ปมสมา, ปมมหา, ปมาเนห, ปมาเนภ, ปเมห, ปเมภฯ ปมสส, ปมโน, ปมานฯ ปมาเน, ปเม, ปมสม, ปมมห, ปมาเนส, ปเมสฯ โภ ปม, ภวนโต ปมาโน, ภวนโต ปมาฯ ‘‘โภ ปมาโน, โภ ปมา’’อต วาฯ

อทาน รหสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

รหา วจจต ปาปธมโมฯ รหา, รหา, รหโนฯ รหาน, รหาเนฯ รหนา, รหเนห, รหเนภฯ รหสส, รหานฯ รหา, รหาเนห, รหาเนภฯ รหสส, รหานฯ รหาเน, รหาเนสฯ โภ รห, ภวนโต รหโน, ภวนโต รหาฯ

อทาน ทฬหธมมสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๔๙

ทฬหธมมา, ทฬหธมมา, ทฬหธมมาโนฯ ทฬหธมมาน, ทฬหธมมาเนฯ ทฬหธมมนา, ทฬหธมเมห, ทฬหธมเมภฯ ทฬหธมมสส, ทฬหธมมานฯ ทฬหธมมนา, ทฬหธมเมห, ทฬหธมเมภฯ ทฬหธมมสส, ทฬหธมมานฯ ทฬหธมเม ทฬหธมเมสฯ โภ ทฬหธมม, ภวนโต ทฬหธมมาโน, ภวนโต ทฬหธมมาฯ ‘‘โภ ทฬหธมมาโน, โภ ทฬหธมมา’’อต ปถวจนมป เญยย, เอว ปจจกขธมมสททสส นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

เอตถ จ ‘‘เสยยถาป ภกขเว จตตาโร ธนคคหา ทฬหธมมา’’ต อท นทสสนฯ อมสส ปน ปาฬย ‘‘ทฬหธมมา’’ อต พหวจนวเสน อาคตตตา ทฬหธมมสทโท อาการนโตตป โอการนโตตป อปปสทโธ ตทนตาน พหวจนภาเว ตลยรปตตาฯ ตถาป อมเหห ปทมาลา อาการนตวเสเนว โยชตาฯ อทเสส ห ฐาเนส ทฬหธมมสทโท อาการนโตตป โอการนโตตป วตต ยชชเตว อปรพยตตรปตตาฯ อญญสม ปน ปาฬปปเทเส อตว ปรพยตโต หตวา โอการนต ทฬหธมมสทโท ทวธา ทสสต คณสททปณณตตวาจกสททวเสนฯ ตตถ ‘‘อสสตเต จสม กสโล, ทฬหธมโมต วสสโต’’ต เอตถ ทฬหธมมสทโท โอการนโต คณสทโทฯ ‘‘พาราณสย ทฬหธมโม นาม ราชา รชช กาเรส’’ต เอตถ ปน ปณณตตวาจกสทโทฯ เอว โอการนโต ทฬหธมมสทโท ทวธา ทฏโฐฯ ตสส ปน ‘‘ทฬหธมโม, ทฬหธมมาฯ ทฬหธมม, ทฬหธมเม’’ต ปรสนเยน นามกปทมาลา เญยยา, อาการนโตการนตาน วเสน มสสกปทมาลา จฯ กถ?

ทฬหธมมา, ทฬหธมโม, ทฬหธมมาโน, ทฬหธมมาฯ ทฬหธมมาน, ทฬหธมม, ทฬหธมมาเน, ทฬหธมเมฯ ทฬหธมมนา, ทฬหธมเมน, ทฬหธมเมห, ทฬหธมเมภฯ ทฬหธมมสส, ทฬหธมมานฯ ทฬธมมนา, ทฬหธมมา, ทฬหธมมสมา, ทฬหธมมมหา, ทฬหธมเมห, ทฬหธมเมภฯ ทฬหธมมสส, ทฬหธมมานฯ ทฬหธมเม, ทฬหธมมสม, ทฬหธมมมห, ทฬหธมเมสฯ โภ ทฬหธมม, ภวนโต ทฬหธมมาโน, ภวนโต ทฬหธมมาตฯ เอว ปจจกขธมมา, ปจจกขธมโมต มสสกปทมาลา จ โยเชตพพาฯ

อทาน ววฏจฉทสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

ววฏจฉทา, ววฏจฉทา, ววฏจฉทาโนฯ ววฏจฉทาน, ววฏจฉทาเนฯ ววฏจฉเทน, ววฏจฉเทห, ววฏจฉเทภฯ ววฏจฉทสส, ววฏจฉทานฯ ววฏจฉทา, ววฏจฉเทห, ววฏจฉเทภฯ ววฏจฉทสส, ววฏจฉทานฯ ววฏจฉเท, ววฏจฉเทสฯ โภ ววฏจฉท, ภวนโต ววฏจฉทา, ภวนโต ววฏจฉทาโนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๐

อย นามกปทมาลา ‘‘สเจ ปน อคารสมา อนคารย ปพพชต อรห โหต สมมาสมพทโธ โลเก ววฏจฉทา’’ต ปาฬทสสนโต อาการนตวเสน กถตาฯ ‘‘โลเก ววฏจฉโท’’ตป ปาฬทสสนโต ปน โอการนตวเสนป กเถตพพา ‘‘ววฏจฉโท, ววฏจฉทา, ววฏจฉท, ววฏจฉเท’’ตฯ มสสกวเสนป กเถตพพา ‘‘ววฏจฉทา, ววฏจฉโท, ววฏจฉทาโน, ววฏจฉทาฯ ววฏจฉทาน, ววฏจฉท, ววฏจฉทาเน, ววฏจฉเท’’อตฯ

อทาน วตตหสททสส นามกปทมาลา วจจเต – วตตหาต สกโกฯ

วตตหา, วตตหาโนฯ วตตหาน, วตตหาเนฯ วตตหานา, วตตหาเนห, วตตหาเนภฯ วตตหโน, วตตหานฯ วตตหานา, วตตหาเนห, วตตหาเนภฯ วตตหโน, วตตหานฯ วตตหาเน, วตตหาเนสฯ โภ วตตห, ภวนโต วตตหาโนฯ อถ วา ‘‘โภ วตตหา, โภ วตตหาโน’’อจจปฯ

อทาน วตตสรสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

วตตสรา, วตตสรา, วตตสราโนฯ วตตสราน, วตตสราเนฯ วตตสรานา, วตตสราเนห, วตตสราเนภฯ วตตสรสส, วตตสราน, วตตสรา, วตตสเรห, วตตสเรภฯ วตตสรสส, วตตสรานฯ วตตสเร, วตตสเรสฯ โภ วตตสร, ภานโต วตตสราโนตฯ ‘‘วตตสโร’’ต โอการนตปาโฐป ทสสตฯ

อทาน ยวสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

ยวา, ยวา, ยวาโน, ยวานาฯ ยวาน, ยว, ยวาเน, ยเวฯ ยวานา, ยเวน, ยวาเนน, ยวาเนห, ยวาเนภ, ยเวห, ยเวภฯ ยวานสส, ยวสส, ยวานาน, ยวานฯ ยวานา, ยวานสมา, ยวานมหา, ยวาเนห, ยวาเนภ, ยเวห, ยเวภฯ ยวานสส, ยวสส, ยวานาน, ยวานฯ ยวาเน, ยวานสม, ยวานมห, ยเว, ยวสม, ยวมห, ยวาเนส, ยวาส, ยเวสฯ โภ ยว, ยวาน, ภวนโต ยวานาฯ

อมสม ฐาเน เอกเทเสน อาการนตนโย จ สพพถา โอการนตนโย จ เอกเทเสน จ โอการนตนโยต ตโย นยา ทสสนตฯ

มฆวสททสสป ‘‘มฆวา, มฆวา, มฆวาโน, มฆวานา’’ตอาทนา ยวสททสเสว นามกปทมาลาโยชน กพพนต ครฯ นรตตปฏเก ปน ‘‘มฆวา ตฏฐต, มฆวนโต ตฏฐนตฯ มฆวนต ปสสต, มฆวนเต ปสสตฯ มฆวตา กต, มฆวนเตห กต, มฆวนเตภ กตฯ มฆวโต ทยเต, มฆวนตาน ทยเตฯ มฆวตา นสสฏ, มฆวนเตห นสสฏ, มฆวนเตภ นสสฏฯ มฆวโต ปรคคโห, มฆวนตาน ปรคคโหฯ มฆวต ปตฏฐต, มฆวนเตส ปตฏฐตฯ โภ มฆวา, ภวนโต มฆวนโต’’ต คณวาปทน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๑

เยน วตต, ตถา จฬนรตตยมปฯ ต ปาฬยา สสนทต สเมตฯ ปาฬยญห ‘‘สกโก มหาล เทวานมนโท ปพเพ มนสสภโต สมาโน มโฆ นาม มาณโว อโหส, ตสมา มฆวาต วจจต’’ต วตตฯ เอเตน ‘‘มโฆต นาม อสส อตถต มฆวา’’ต อตถ อตถวาจกวนตปจจยวเสน ปทสทธ ทสสตา โหต, ตสมาสส คณวนตสททสส วย จ นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

อทาน อทธสททสส นามกปทมาลา วจจเต – อทธสททสส ห ย กาเล มคเค จ วตตมานสส ‘‘อตโต อทธาฯ ทโฆ อทธา สทคคโม’’ตอาทส ‘‘อทธา’’ต ปฐมนต รป ทสสต, ต ‘‘อทธา อท มนตปท สทททส’’นตอาทส เอกสตเถ วตตมาเนน ‘‘อทธา’’ต นปาตปเทน สมานฯ นปาตาน ปน ปทมาลา น รหต, นามกานเยว รหตฯ

อทธา, อทธา, อทธาโนฯ อทธาน, อทธาเนฯ อทธนา, อทธาเนห, อทธาเนภฯ อทธโน, อทธานฯ อทธนา, อทธาเนห, อทธาเนภฯ อทธโน, อทธานฯ อทธน, อทธาเน, อทธาเนสฯ โภ อทธ, ภวนโต อทธา, อทธาโนฯ

เอตถ กญจ ปโยค ทสเสสสาม – ตโย อทธาฯ อทธาน วตวตโตฯ อมนา ทเฆน อทธนาฯ ทฆสส อทธโน อจจเยนฯ ปถทธโน ปนนรเสว จนโทฯ อห อตตมทธาเน, สมโณ ขนตทปโนฯ อทธาเน คจฉนเต ปญญายสสตฯ อจจาทโย เญยยาฯ อยมป ปเนตถ นต เวทตพพา ‘‘อทธานนต ทตเยกวจนนตวเสน จตตถฉฏฐพหวจนวเสน จ วตต รปฯ ‘‘อทธานมคคปฏปปนโน โหต’’ตอาทส ทฆมคควาจเกน ‘‘อทธาน’’นต นปสเกน สทส สตสามญญวเสนาตฯ

อทาน มทธสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

มทธา, มทธา, มทธาโนฯ มทธ, มทเธ, มทธาเนฯ มทธานา, มทเธห, มทเธภฯ มทธสส, มทธานฯ มทธานา, มทเธห, มทเธภฯ มทธสส, มทธานฯ มทธน, มทธเนสฯ โภ มทธ, ภวนโต มทธา, มทธาโนฯ

เอว อภภวตาปเทน วสทสปทาน ภวนตฯ อต นานานเยห อภภวตาปเทน สทสาน วตตาทน วสทสาน คณวาทน ราชสาอจจาทน จ อาการนตปทาน ทสสตาน สทธ นามกปทมาลาหฯ

เอตถ โยค สเจ โปโส, กเร ปณฑตชาตโก; ตสส โวหารเภเทส, วชมเภ ญาณมตตมฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๒

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

สวนจฉโย อาการนตปลลงคาน ปกตรปสส

นามกปทมาลาวภาโค นาม

ฉฏโฐ ปรจเฉโทฯ

อการนต อวณณนตตาปกตก

อาการนตปลลงค นฏฐตฯ

๗. นคคหตนตปลลงคนามกปทมาลา

อถ ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา นคคหตนตปลลงคาน ภวนต กโรนตอจจาทกสส ปกตรปสส นามกปทมาล วกขาม –

คจฉ มห จร ตฏฐ, ทท ภญช สณ ปจ; ชย ชร จว มย, สร กพพ ชป วชฯ

คจฉ, คจฉนโต, คจฉนตาฯ คจฉนต, คจฉนเตฯ คจฉตา, คจฉนเตห, คจฉนเตตฯ คจฉโต, คจฉนตสส, คจฉนตาน, คจฉตฯ คจฉตา, คจฉนเตห, คจฉนเตภฯ คจฉโต, คจฉนตสส, คจฉนตาน, คจฉตฯ คจฉต, คจฉนเตสฯ โภ คจฉ, โภ คจฉา, ภวนโต คจฉนโตฯ

คจฉาทน อญญาน จ ตสทสาน เอว เญยยานต ยมกมหาเถรมตฯ กญจาเปตถ ตตเยกวจนฏฐานาทส ‘‘คจฉนเตน, คจฉนตา, คจฉนตสมา, คจฉนตมหา, คจฉนตสม, คจฉนตมห’’ต อมาน ปทาน นาคตาน, ตถาป ตตถ ตตถ ปโยคทสสนโต คเหตพพานฯ

ตตร ยมกมหาเถเรน อาลปนวจนฏฐาเนเยว ‘‘คจฉนโต, มหนโต, จรนโต’’ตอาทน พหวจนตต กถต, ปจจตตวจนฏฐาเน เอกวจนตตฯ เกหจ ปน ปจจตตวจนฏฐาเน เอกวจนพหวจนตต, อาลปนวจนฏฐาเน พหวจนตตเยว กถตฯ ‘‘คจฉ, มห, จร’’นตอาทน ปน อาลปนฏฐาเน เอกวจนตตฯ มย ปน พทธวจเน อเนกาส จาฏฐกถาส ‘‘คจฉนโต, มหนโต’’ตอาทน พหวจนปปโยคาน ‘‘คจฉ, มห’’อจจาทนญจ สานสาราลปเนกวจนปปโยคาน อทสสนโต ‘‘คจฉนโต ภารทวาโชฯ ส คจฉ น นวตตตฯ มหนโต โลกสนนวาโส’’ตอาทน ปน ปจจตเตกวจนปปโยคานญเญว

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๓

ทสสนโต ตาทสาน รปาน อนชฌานกขมาน วย มญญามฯ นรตตปฏเก ปจจตตาลปนฏฐาเน ‘‘มหนโต, ภวนโต, จรนโต’’ตอาทน พหวจนตตเมว กถต, น เอกวจนตตฯ ตถา ห ตตถ ‘‘มห ภว จร ตฏฐ’’นต คาถ วตวา ‘‘มห ตฏฐต, มหนโต ตฏฐนต’’ต จ, ‘‘โภ มหา, ภวนโต มหนโต’’ต จ, ‘‘ภว ตฏฐต, ภวนโต ตฏฐนต’’ต จ อาท วตตฯ

เอตถ ปน ‘‘ภว, ภวนโต’’ต ปทาน ยตถ ‘‘โหนโต โหนตา’’ต กรยตถ น วทนต, ตตถ ‘‘ภว กจจาโนฯ มา ภวนโต เอว อวจตถา’’ตอาทส วย อญญสม อตเถ ปตนโต เอกวจนพหวจนาน ภวนต, ตสมา ‘‘สนโต สปปรสา โลเก’’ต เอตถ ‘‘สนโต’’ต ปทสส วย ‘‘อรหนโต สมมาสมพทธา’’ต เอตถ ‘‘อรหนโต’’ต ปทสส วย จ ‘‘ภวนโต’’ต ปทสส พหวจนตต นชฌานกขมฯ ‘‘มหนโต, จรนโต, ตฏฐนโต’’ตอาทน ปน พหวจนตต น นชฌานกขม วย อมเห ปฏภาตฯ น ห กตถจป ‘‘สนโต, อรหนโต, ภวนโต’’ต ปทวชชตาน ‘‘คจฉนโต, มหนโต, จรนโต’’ตอาทน อเนกปทสตาน พหวจนนตตาปโยเค ปสสามฯ ตถา ห –

พวหตเต กตถจ ฐาเน, ‘‘ชาน’’มจจาทโย ยถา; ทสสนต เนว พวหตเต, ‘‘คจฉนโต’’ อตอาทโยฯ

พวหตเต กตถจ ฐาเน, ‘‘สนโต’’ อจจาทโยป จ; ทสสนต เนว พวหตเต, ‘‘คจฉนโต’’ อตอาทโยฯ

‘‘อรหนโต’’ต พวหตเต, เอกนเตเนว ทสสต; เนว ทสสนต พวหตเต, ‘‘คจฉนโต’’ อตอาทโยฯ

อเนกสตปาเฐส, ‘‘วหรนโต’’ตอาทส; เอกสสป พหกตเต, ปวตต น ต ทสสตฯ

พหวจนนเยน, ‘‘คจฉนโต’’ต ปทสส ห; คหเณ สต พหโว, โทสา ทสสนต สจจโตฯ

ยเถกมห ฆเร ทฑเฒ, ทฑฒา สามปกา ฆรา; ตถา พวหตตวาจตเต, ‘‘คจฉนโต’’ต ปทสส ตฯ

‘‘วหรนโต’’ตอาทน, พวหตตวาจตา สยา; รปนโย อนฏโฐ จ, คเหตพโพ อเนกธาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๔

เอว สนเตป ยสมา ‘‘นรตตปฏก นาม ปภนนปฏสมภเทน มหาขณาสเวน มหากจจายเนน กต’’นต โลเก ปสทธ, ตสมา อท ฐาน ปนปปน อปปรกขตพพฯ กญจาเปตถ เถเร คารเวน เอว วตต, ตถาป ปาฬนย คร กตวา ทฏเฐเนกวจนนเยน อทฏโฐ พหวจนนโย ฉฑเฑตพโพฯ เอว สต นคคหตนเตส นโย โสภโน ภวตฯ อย ปน อมหาก รจ –

‘‘ภว กร อรห ส, มห’’ อต ปทาน ต; วสทสาน สมโภนต, อญญมญญนต ลกขเยฯ

‘‘คจฉ จร ทท ตฏฐ, จนตย ภาวย วท; ชาน ปสส’’นตอาทน, สทสาน ภวนต หฯ

ตตร ‘‘ชาน’’นตอาทน, กตถจ ปรวตตเร; วภตตลงควจน-วเสนาต วภาวเยฯ

ตตร ตาว ภวนตสททสส นามกปทมาลา วจจต – ภวสทโท ห ‘‘วฑฒนโต, โหนโต’’ต อตเถป วทตฯ เตส วเสน อย นามกปทมาลาฯ

ภว, ภวนโต, ภวนตาฯ ภวนต, ภวนเตฯ ภวนเตน, ภวนเตห, ภวนเตภฯ ภวนตสส, ภวนตานฯ ภวนตา, ภวนตสมา, ภวนตมหา, ภวนเตห, ภวนเตภฯ ภวนตสส, ภวนตานฯ ภวนเต, ภวนตสม, ภวนตมห, ภวนเตสฯ เห ภวนต, เห ภวนตาฯ

ตตถ ‘‘ภว, ภวนโต’’ตอาทน ‘‘วฑฒนโตโหนโต’’ตอาทนา อตโถ ทฏฐพโพฯ ตถา ห ‘‘สวชาโน ภว โหตฯ ธมมกาโม ภว โหตฯ ราชา ภวนโต นานาสมปตตห โมทตฯ กฬรทโห คงคาย เอกาพทโธ, คงคาย ปรณกาเล คงโคทเกน ปรต, อทเก มนท ภวนเต ทหโต อทก คงคาย โอตรต’’ต ปโยคา ภวนต, ตสมา อย นามกปทมาลา สารโต ปจเจตพพาฯ เอตถ ภวสททมตต วชเชตวา คจฉมานจรมานสททาทส วย ภวนตสทเท ‘‘ภวนโต, ภวนตา’’ต ปรสนโยป ลพภต, นปสกลงเค วตตพเพ ‘‘ภวนต, ภวนตาน’’ต จตตนโยป ลพภตฯ เอว วฑฒนภวนตถวาจกสส ภวนตสททสส นามกปทมาลา เวทตพพาฯ

อยญจ วเสโส ‘‘ภวนโต’’ต ปท วฑฒนภวนตถโต อญญตเถ วตตมาน พหวจนเมว โหต, ยถา ‘‘ภวนโต อาคจฉนต’’ตฯ วฑฒนภวนตเถส วตตมาน เอกวจนเมวฯ อตรเม ปโยคา ‘‘อนปพเพน ภวนโต วญญต ปาปณาตฯ สมเณน นาม อทเสส กมเมส อพยาวเฏน ภวตพพ, เอว ภวนโต ห สมโณ สสมโณ อสสา’’ตฯ ‘‘ภว’’ อต ปท ปน อภยตถาป เอกวจนเมว, ตสมา อทาน ‘‘ภว

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๕

อานนโทฯ ภวนโต อาคจฉนต, อปปสททา ภวนโต โหนต, มา โภนโต สททมกตถา’’ต เอวมาทปโยคทสสนวเสน โวหารวเสเส ปวตต อญญ อตถ ปฏจจ อปราป นามกปทมาลา วจจเต –

ภว, ภวนโต, โภนโตฯ ภวนต, ภวนเตฯ ภวตา, โภตา, ภวนเตน, ภวนเตห, ภวนเตภฯ ภวโต, โภโต, ภวนตสส, ภวนตาน, ภวตฯ ภวตา, โภตา, ภวนเตห, ภวนเตภฯ ภวโต, โภโต, ภวนตสส, ภวนตาน, ภวตฯ ภวต, ภวนเต, ภวนตสม, ภวนตมห, ภวนเตสฯ โภ, ภวนโต, โภนโต อตฯ

เอตถ ปน ‘‘โภ’’อจจาทน ตณ ปทาน ยสมา โวหารวเสสปวตตาน อาลปนปทาน โหนต, ตสมา ‘‘อาวโส, ภนเต’’ต ปทาน วย โภสททาทอปปทวนตาน น ภวนต, ‘‘โภ ปรส, ภวนโต พราหมณา, โภนโต สมณา, โภ ราช’’อจจาทส ห ปรสสททาทโยเยว โภสททาท อปปทวนโต ภวนตฯ อธ จ ‘‘ภว อานนโท’’ต เอตถ ภวสทเทน สมานตถาน ‘‘โภ, ภวนโต, โภนโต’’ต ปทาน วตตาน, น ปน ‘‘ธมมกาโม ภว โหต’’ต เอตถ ภวสทเทน สมานตถานฯ ปฐมสมญห นเย วฑฒนตถวเสน ‘‘โภ ภวนต, ภวนโต ภวนตา, โภนโต ภวนตา’’ต โภสททาทโย อาลปนปทาน อปปทาน ภวนต, น ทตยสม นเยฯ อาเมฑตวเสน ปน ‘‘โภ โภ, ภวนโต ภวนโต, โภนโต โภนโต’’ต ปทาน ภวนต ยถา ‘‘ภนเต ภนเต’’ตฯ

อตรท ภธาตวเสน สงเขปโต ปาฬนทสสน – กสมา ภว วชชนมรญญนสสโตฯ กถ ปนาห โภ ต ภวนต โคตม ชานสสามฯ เอว โภต โข อมพฏโฐ มาณโว พราหมณสส โปกขรสาตสส ปฏสสตวาฯ มา ภวนโต เอว อวจตถฯ อม โภนโต นสาเมถฯ เอว โภ ปรส ชานาห, ปาปธมมา อสญญตา อจเจวมาทฯ เอตถ ‘‘ภว’’อจจาทน ภธาตมยาน นามปทานต เวทตพพานฯ

อปจ เตส ‘‘โภ, ภวนโต, โภนโต’’ต อมาน นปาตปทานป โหนตต ววตถเปตพพฯ ‘‘โภ ปรสา’’ตอาทส เตส นปาตานปาตภาเว ววาโท น กรณโยฯ กจจายนสมญห ‘‘โภ เค ต’’ต วตตฯ อญญตถ ปน ‘‘อามนตนตเถ นปาโต’’ตอาท วตตฯ ตถา ห นรตตมญชสาย วตต ‘‘โภตท อามนตนตเถ นปาโตฯ โส น เกวล เอกวจนเมว โหต, อถ โข พหวจนมป โหตต ‘โภ ปรสา’ต พหวจนปปโยโคป คหโตฯ ‘ภวนโต’ต ปท ปน พหวจนเมว โหตต ‘ปรสา’ต ปน วตต’’นตฯ ปาฬยญห อฏฐกถาส จ นปาตภโต โภสทโท เอกวจนพหวจนวเสน ทวธา ทสสต, อตเร ปน พหวจนวเสเนว ทสสนตฯ เตส ต นปาตปทตเต รปนปผาทนกจจ นตถฯ เตส โภสททสส นปาตปทตตา อาหจจภาสเต นชชวาลปเน อตถลงควสโย ‘‘อมมชช โภ ปถสเล, ปรปลว โภ ปถสเล’’ต ปโยโคป ทสสตฯ อตรมา โภสททสส ปวตตปรทปน คาถาโย –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๖

‘‘อโต โภ สคต คจฉ, มนสสาน สหพยต’’; เอวมาทส โภสทโท, เอกวจนโก มโตฯ

‘‘ปสสถ โภ อม กล-ปตต’’มจเจวมาทส; พหวจนโก เอโส, โภสทโทต วภาวเยฯ

ปคคลาลปเน เจว, ธมมสสาลปเนป จ; นชชวาลปเน จาต, โภสทโท ตส ทสสตฯ

ตตร ธมมาลปนมห, เอกวโจว ลพภต; อตเรส สยา เทก-วโจ พหวโจป จฯ

นจฉตพพ คณปท, ธมมสสาลปเน ธว; ‘‘อจฉรย วต โภ’’ต, อทเมตถ นทสสนฯ

อจฉตพพ คณปท, ปคคลาลปเน ปน; ‘‘เอว โภ ปรส ชานาห’’, อทเมตถ นทสสนฯ

คณปท อสนตมป, ปคคลาลปนมห ต; อชฌาหรตวา ปาวเท, อตถ ‘‘โภ เอห’’อาทสฯ

ฆฏาทน อาลปน, นชชวาลปน ภเว; ชวว โลกยา โลเก, อาลปนต กทาจ ตฯ

นชชวาลปน อปป, อตถวญญาปเน สยา; ‘‘อมมชช โภ ปถสเล’’, อต ปาฬ นทสสนฯ

เอตถ ลงควปลลาส, เกจ อจฉนต ปณฑตา; เตส มเตน โภตต, ลงค วปรณามเยฯ

อถ วา ปน โภสทโท, นปาโต โสปท วย; ตสมา วโรธตา นาสส, ตลงเค วจนทวเยฯ

เอว สนเตป โภสทโท, ทวลงเคเยว ปายโต;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๗

ยสมา ทฏโฐ ตโต วญญ, ทวลงเคเยว ต วเทฯ

อตถลงคมห สมปตเต, ‘‘โภ’’ต อต ปโยชเย; เอววธ ปโยคญห, สปปโยค พธาพรวฯ

ยชเชว ทปปโยคว, สยา ตมเหห ทสสต; ‘‘อมมชช โภ ปถสเล’’, อจจาหจจปทนต เจฯ

ทปปโยค น ต ยสมา, โวหารกสเลน เว; ชเนน ภาสเต ธมเม, ทปปโยคา น วชชเรฯ

อตถลงคสส วสเย, โภตสททปปโยชน; กวน เปมนยนต, มยา เอวมทรตฯ

เอว ภวนตสททสส นามกปทมาลา ปาฬนยานรป ทวธา วภตตา วฑฒนภวนตถตทญญตถวเสนฯ

กโรนตสททสส ปน –

กร, กโรนโต, กโรนตาฯ กโรนต, กโรนเตฯ กโรตา, กโรนเตน, กโรนเตห, กโรนเตภฯ กโรโต, กโรนตสส, กโรนตาน, กโรตฯ กโรตา, กโรนตา, กโรนตสมา, กโรนตมหา, กโรนเตห, กโรนเตภฯ กโรโต, กโรนตสส, กโรนตาน, กโรตฯ กโรนเต, กโรนตสม, กโรนตมห, กโรนเตสฯ โภ กโรนต, ภวนโต กโรนตาต รปาน ภวนตฯ

‘‘กโรโต น กรยต ปาป’’นต อทเมตถ กโรโตสททสส อตถตานทสสนฯ อตถลงเค วตตพเพ ‘‘กโรนต, กโรนตโย’’ตอาทนา โยเชตพพาน, นปสกลงเค วตตพเพ ‘‘กโรนต, กโรนตาน’’ตอาทนา โยเชตพพานฯ

อรหนตสททสส –

อรห, อรหนโตฯ อรหนต, อรหนเตฯ อรหตา, อรหนเตน, อรหนเตห, อรหนเตภฯ อรหโต, อรหนตสส, อรหนตาน, อรหตฯ อรหตา, อรหนตา, อรหนตสมา, อรหนตมหา, อรหนเตห, อรหนเตภฯ อรหโต, อรหนตสส, อรหนตาน, อรหตฯ อรหนเต, อรหนตสม, อรหนตมห, อรหนเตสฯ โภ อรหนต, ภวนโต อรหนโต อต รปาน ภวนตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๘

อย คณวาจกสส อรหนตสททสส นามกปทมาลาฯ ‘‘อรหา, อรหนโต, อรหนตา’’อต จฯ เอตญห รป สมนตปาสาทกาย มนสสวคคหฏฐาเน ทสสตฯ อตตรมนสสธมมปาฬย ปน ‘‘มยญจมหา อนรหนโต’’ต ปท ทสสตฯ อรหนต, อรหนเตฯ อรหตา, เสส วตถาเรตพพฯ อย ปณณตตวาจกสส อรหนตสททสส นามกปทมาลาฯ

ตถา ห ‘‘อรห สมมาสมพทโธฯ อรห สคโต โลเกฯ อรหนโต สมมาสมพทธา’’ตอาทส อรหสททาทโย คณวาจกาฯ ‘‘อรหา อโหสฯ อหญห อรหา โลเกฯ เอโก อรหา, เอกสฏฐ อรหนโต โลเก อเหสฯ

คาเม วา ยท วารญเญ, นนเน วา ยท วา ถเล; ยตถ อรหนโต วหรนต, ต ภมรามเณยยกฯ

มยญจมหา อนรหนโต’’ตอาทส อรหาสททาทโย ปณณตตวาจกาต ทฏฐพพาฯ อธ อตถนปสกลงควเสน วส วตตพพนโย อปปสทโธฯ ยท เอว อาสวกขย ปตตา อตถ กถ วตตพพา, อาสวกขย ปตต จตต กถ วตตพพนต? อตถ ตาว ‘‘ย อตถ อรห อสส สมมาสมพทโธ’’ต วจนโต ‘‘อรห’’นต วตตพพา คณวเสน, ปณณตตวเสน ปน ‘‘อตถ อรหา อโหส’’ต วตตพพาฯ จตต ปน คณวเสเนว ‘‘อรห จตต’’นต วตตพพนตฯ

สนตสททสส –

ส, สนโต, สนโต, สนตาฯ ส, สนต, สนเตฯ สตา, สนเตน, สนเตห, สนเตภ, สพภฯ สโต, สนตสส, สนตาน, สต, สตานฯ สตา, สนตา, สนตสมา, สนตมหา, สนเตห, สนเตภ, สพภฯ สโต, สนตสส, สนตาน, สต, สตานฯ สต, สนเต, สนตสม, สนตมห, สนเตสฯ โภ สนต, ภวนโต สนโตต รปาน ภวนตฯ

เอตถ ปน ‘‘อทธา ห ตาต สตเนส ธมโม’’ต ชยททสชาตกปาฬทสสนโต ‘‘สตาน’’นต วตตฯ ตตถ ห สตเนสาต สตาน เอสาต เฉโท, รสสตตนคคหตสรโลปวเสน จ รปนฏฐาน เวทตพพฯ ตถา ห ตทฏฐกถาย ‘‘อทธา เอกเสน เอส ตาต สตาน ปณฑตาน ธมโม สภาโว’’ต อตโถ วตโตฯ อย เย โลเก ‘‘สปปรสา’’ต จ ‘‘อรยา’’ต จ ‘‘ปณฑตา’’ต จ วจจนต, เตส วาจกสส สนตสททสส นามกปทมาลาฯ ตปปฏเสธสส ปน อส, อสนโต, กตถจ อสนตา อจจปฯ ตถา ห ‘‘อสนตา กร ม ชมมา, ตาต ตาตาต ภาสเร’’ต ปาฬ ทสสตฯ ‘‘อส, อสนต, อสนเตฯ อสตา’’ตอาทนา โยเชตพพาฯ อมสม อตเถ ‘‘สนโต, อสนโต’’ตมาน พหวจนกานเยว ภวนต, น กตถจป เอกวจนกานฯ กสมา?

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๕๙

ปณณตตวาจกตตาฯ อญญตร ปน ‘‘สนโต, ทนโต’’ตอาทส เอกวจนานเยว ฐเปตวา วชชมานตถวาจกสนโตสทท, กสมา? อปณณตตวาจกตตาต ทฏฐพพฯ

อทาน ปณณตตวาจกาน เตส กานจ ปโยคาน กถยาม –

สเมต อสตา อสฯ ย ยญห ราช ภชต, สนต วา ยท วา อสฯ น สา สภา ยตถ น สนต สนโตฯ อสนโต นรย ยนต, สนโต สคคปรายณาฯ อสนเต โนปเสเวยย, สนเต เสเวยย ปณฑโตฯ สพภเรว สมาเสถฯ สต ธมโม อจเจวมาทน ภวนตฯ

โย ปนมเหห ปทมาลาย ‘‘สพภ’’ต อย สทโท ตตยาปญจมพหวจนวเสน โยชโต, โส จ โข สนตอต อการนตปกตวเสน, อญญตถ ปน ‘‘สพภ’’ต อการนตปกตวเสน โยเชตพโพฯ ตถา ห สพภต สปปรโส นพพานญจ, สนทราธวจน วา เอต สพภตฯ สพโพ จายมตโถ สาฏฐกถาย ‘‘พหมเปต อสพภ ชาตเวทา’’ต อมาย ปาฬยา ‘‘สนโต หเว สพภ ปเวทยนต’’ต อมาย จ ทเปตพโพฯ

อาลปเน จ ปจจตเต, ตตยาปญจมส จ; สมาสมห จ โยเชยย, สพภสทท สเมธโสฯ

อตราย โยชนา – โภ สพภ ตฏฐ, สพภ ตฏฐต, สพภ สห คจฉต, สพภ อเปห, อสพภรโป ปรโสฯ ยสมา ปนาย สาสนานกลา, ตสมา อมสสา ตทนกลตต ทสเสต อธ สาสนโต ปโยเค ทสเสสสาม อตกกาวจเร วจตเต สคตปาฬนเย โสตน วสารทมตปฏลาภตถฯ ต ยถา? พหมเปต อสพภ ชาตเวท, ย ต วาลธนา’ภปชยามฯ สพภ กพเพถ สนถวฯ ย สาลวนสม เสนโก, ปาปกมมมกร อสพภรปฯ อาพาโธย อสพภรโปฯ อสมโมทโก ถทโธ อสพภรโป’’ตฯ ตตถ อาลปนวจเน ทฏเฐเยว ปจจตตวจน ปาฬย สรปโต อนาคตมป ทฏฐเมว โหตฯ ตถา กรณวจเน ทฏเฐเยว นสสกกวจนมป ทฏฐเมว โหตฯ สมาเส สททรเป ทฏเฐเยว พยาเส สททรป ยถาสมภว ทฏฐเมว โหต ฐเปตวา ‘‘เหตสตถารทสสน’’นตอาทนฯ ตตถ จ นพพานวาจโก เจ, สพภสทโท อตถลงโค สนตวสทธ นพพตสททา วย, โส จ ยมกมหาเถรมเต รตตนเยน โยเชตพโพฯ สพเพสมการนตตถลงคาน สาธารโณ ห โส นโยฯ สนทรตถวาจโก เจ, อคค รตต อฏฐนเยห โยเชตพโพ วาจจลงคตตาฯ ‘‘สพภธมมภต นพพาน’’นต เอตถ ห สนทรธมมภต นพพานนต อตโถฯ เอว ปาฬนยวเสน อาลปนาทส ปญจส ฐาเนส สพภสททสส ปวตต ญตวา ปน อฏฐกถานยวเสนป ตปปวตต เวทตพพาฯ กถ? ยสมา สคาถาวคคสส อฏฐกถาย ‘‘สนโต ‘สพภห สทธ สต ธมโม น ชร อเปต’

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๐

ต ปเวทยนต’’ต อมสม ปเทเส ‘‘สพภห’’ต หวจนวเสน สททรจนาวเสโส อฏฐกถาจรเยห ทสสโต, ตสมา สพภสทโท สพเพสป วภตตวจเนส โยเชตพโพฯ อตรท วทาม –

คร ‘‘สพภห สทธ’’นต, อตถ ภาสส ปาฬยา; ยโต ตโต สพภสทท, ธโร สพพตถ โยชเยฯ

‘‘อสพภรโป’’อตป, สมาสวสเย สต; ยสมา ตสมา สพภสทท, วญญ สพพธ โยชเยฯ

‘‘โอวเทยยานสาเสยย, อสพภา จ นวารเย’’ต เอตถ ปน ‘‘อสพภา’’ตปท วจตรวตตส ตทธตปจจเยส ณยปจจยวเสน นปผตตมปาคตนต เวทตพพฯ กถ? เยภยเยน อสพภส ภว อสพภฯ ก ต? อกสล, ตโต อสพภา อกสลธมมา นวารเย จ, กสลธมเม ปตฏฐเปยยาต อตโถฯ ‘‘อมเห อสพภาห วาจาห วกโกสมานา ตพพาห สตตห หนสสนต’’ต เอตถ ต อสพภน เอตาต อสพภา, น วา สพภน เอตาตป อสพภาต นพพจน, ณยปจจยวเสน จ ปทสทธ เวทตพพาฯ ยา จ ปเนตถ อมเหห สนตสททสส ‘‘ส, สนโตฯ ส, สนต, สนเต’’ตอาทนา ปทมาลา ทสสตา, ตตถ ‘‘สเมต อสตา อส’’นต ปาฬย ‘‘อส’’นต ปเท ทฏเฐเยว ‘‘ส’’นต ปท ปาฬย อนาคตมป ทฏฐเมว โหต ยคฬภาเวน วชชมานตารหตตาฯ เอว ทฏเฐน อทฏฐสส คหณ เวทตพพฯ อถ วา ‘‘อส’’นต เอตถ น ส อสนต สมาสวคคหวเสนาธคนตพพตตา ‘‘ส’’มต ปท ทฏฐเมว โหตฯ เอวมญญตราป นโยฯ ตตร สนต สปปรโสฯ อสนต อสปปรโสฯ อตถลงเควตตพเพ ‘‘อสต, อสา’’ต รปาน ภวนตฯ ‘‘อสต, อสต, อสตโย, อสาฯ อสต, อสต, อสตโยฯ อสาย, อสตยา, อสตห, อสตภฯ อสตยา, อสตน’’นต วกขมาน อตถนเยน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

เอตถ ปน ‘‘อสา โลกตถโย นาม, เวลา ตาส น วชชตฯ มา จ วส อสตน นคจเฉ’’ตอาทน ทสเสตพพานฯ อสาต เจตถ อสตต จ สมานตถา, อสนตชาตกาต ห เตส อตโถฯ ยสมา ปน ชาตกฏฐกถาย ‘‘อสาต อสตโย ลามกา, อถ วา สาต วจจต สข, ต ตาส นตถ, อตตน ปฏพทธจตตาน อสาตเมว เทนตตป อสา, ทกขา, ทกขวตถภตาต อตโถ’’ต อตถ สวณเณส, ตสมา สาต นตถ เอตสสนต อสาต อตเถ ‘‘อสา’’ต ปทสส ยถา รตโต อสสาโท เอตถาต รตตสสนตปทสส ลตตตตรกขรสส ‘‘รตตสส, รตตสสานฯ รตตสส’’นต จตตนเยน นามกปทมาลา โยเชตพพา, ตถา ‘‘อสา, อสา, อสาโยฯ อส, อสา, อสาโยฯ อสายา’’ต กญญานเยน โยเชตพพาฯ

เอตถ จ โย อมเหห ‘‘สนโต’’อต สทโท ทสสโตฯ โส กตถจ เอกวจนพหวจนภาเวน สวชชมานสททสสตถมป วทต, ตสส วเสน อย นามกปทมาลา –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๑

สนโต, สนโต, สนตาฯ สนต, สนเตฯ สตา, สนเตน, สนเตห, สนเตภฯ สโต, สนตสส, สต, สนตานฯ สตา, สนตา, สนตสมา, สนตมหา, สนเตห, สนเตภฯ สโต, สนตสส, สต, สนตานฯ สต, สนเต, สนตสม, สนตมห, สนเตสฯ โภ สนต, ภวนโต สนโต, ภวนโต สนตาฯ

เอตถ ปน ‘‘อย โข ภกขเว อฏฐโม ภทโท อสสาชานโย สนโต สวชชมาโน โลกสมฯ จตตาโรเม ภกขเว ปคคลา สนโต สวชชมานา โลกสมฯ อสตา ตจฉา มสา อภเตน อพภาจกขนตฯ ภเว โข สต ชาต โหต’’อจเจวมาทน ปโยคาน ภวนตฯ ‘‘สงขาเรส โข สต วญญาณ โหต’’ตอาทส ปน สตสทโท วจนวปลลาสวเสน ฐโตต คเหตพโพฯ

ตตร เอกวจนพหวจนวเสน ทวธา ฐเตส สนโตสทเทส พหวจนสนโตสทท ฐเปตวา เสสา สมานสททสสตถมป วทนต, ตสมา ‘‘สนโตต สมาโน, สนตาต สมานา’’ตอาทนา อตโถ กเถตพโพฯ สมาโนต อมสส จ ‘‘โหนโต’’ต อตโถ ‘‘ปห สมาโน วปลตถจนต, ก การณา เม น กโรส ทกข’’นตอาทส วยฯ ปโยคาน ปน –

‘‘โย มาตร ปตร วา, ชณณก คตโยพพน; ปห สนโต น ภรต, ต ปราภวโต มขฯ

อเธว ตฏฐมานสส, เทวภตสส เม สโต; ปนราย จ เม ลทโธ, เอว ชานาห มารสา’’ต

เอวมาทน ภวนตฯ

อปจ สนโตสทโท ยสมา ‘‘กลนโต’’ต จ ‘‘อปสนโต’’ต จ ‘‘นรทโธ’’ต จ อตถ วทต, ตสมา เตส วเสน สนตสททสส ‘‘สนโต, สนตาฯ สนต, สนเตฯ สนเตนา’’ต ปรสนเยน นามกปทมาลา เวทตพพาฯ เอตถ จ ‘‘สนโต ตสโตฯ ทฆ สนตสส โยชนฯ สนโต ทนโต นยโต พรหมจารฯ สนโต นรทโธ อตถงคโต อพภตถงคโต’’ตอาทน ปโยคานฯ นปสกลงเค วตตพเพ ‘‘สนต, สนตาน’’ต จตตนเยน นามกปทมาลาฯ สา จ ‘‘สวชชมาน สมาน กลนต อปสนต นรทธ’’มต อตถทปกาปทวตต เวทตพพาฯ อถ วา ‘‘อปาทาเน โข สต ภโว โหต’’ตอาทส นปสกปปโยคทสสนโต สนตสททสส สวชชมานสททตถวาจกตเต ตตยาปญจมจตตถฉฏฐสตตมฐาเน ‘‘สตา, สโต, สต, สต’’ต ปทาน อธกาน วตตพพาน, เสสาน จตตนเยน เญยยานฯ อตถลงเค ปน วตตพเพ ‘‘สนตา, สนตา, สนตาโยฯ สนต, สนตา, สนตาโยฯ สนตายา’’ต กญญานเยน จ, สนต, สนต, สนตโยฯ สนต, สนต, สนตโยฯ สนตยา’’ต อตถนเยน จ นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ เอตาส ปฐมา ‘‘สวช

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๒

ชมานา กลนตา อปสนตา นรทธา’’ต อตถทปกาปทวต, เอตถ ปโยคา สวญเญยยาวฯ ทตยา ปน ‘‘สวชชมานา สมานา’’ต อตถทปกาปทวตฯ ตถา ห ‘‘สนต อาปตต อาวกาตพพา’’ต เอตถ สวชชมานา ‘‘สนต’’ต วจจตฯ

‘‘ยาย มาต ภโต โปโส, อม โลก อเวกขต; ตมป ปาณทท สนต, หนต กทโธ ปถชชโน’’ต

เอตถ ปน สมานา ‘‘สนต’’ต วจจตฯ อปราป อตถลงเค วตตพเพ ปทมาลา เวทตพพาฯ สนตสททสส ห สวชชมานสททตถวาจกตเต ‘‘ชาตยา โข สต ชรามรณ โหต’’ตอาทนา อตถลงคปปโยคทสสนโต สตตมฐาเน ‘‘สต, สตยา, สตย, สนตยา, สนตย, สนตส’’ต รปาน วตตพพานฯ เสสาน อตถนเยน เญยยานฯ อย ตตยา, เอตถ จ ‘‘อสนตยา อาปตตยา ตณห ภวตพพ’’นต ปาฬ ‘‘สนตยา’’อจจาทน อตถภาเว นทสสนฯ อปโร นโย – สตสททสส ‘‘สมานา’’ต อมสม อตเถ ‘‘ยา ตว วสส ชณณสส, เอว ทหรยา สต’’ต จ ‘‘เย ต ชณณสส ปาทส, เอว ทหรย สต’’นต จ ปาฬทสสนโต ‘‘สต, สต, สตโยฯ สต, สต, สตโยฯ สตยา’’ตอาทนป รปาน โยเชตพพาน, สโยเค นการโลปวเสน วาฯ

อทาน ‘‘สนโต, สนตา’’ต ปททวยสส ปโยคนจฉย กถยาม ปโยเคส โสตน อสมมฬหภาวายฯ ตถา ห ‘‘สปปรสา’’ต วา ‘‘ปณฑตา’’ต วา พหวจนวเสน อตถ วตตกาเมน ‘‘สนโต ทนโต’’ต เอว วตตเอกวจนสทส ‘‘สนโต’’ต พหวจน วตตพพฯ ‘‘สวชชมาโน’’ต เอกวจนวเสน อตถ วตตกาเมน ‘‘สนโต’’ต เอกวจน วตตพพฯ ‘‘สวชชมานา’’ต พหวจนวเสน อตถ วตตกาเมน ‘‘สนโต สปปรสา’’ต, ‘‘สนโต สวชชมานา’’ต จ เอว วตตพหวจนสทส ‘‘สนโต’’ต วา ‘‘สนตา’’ต วา พหวจน วตตพพ, ‘‘กลนโต’’ต วา ‘‘สมาโน’’ต วา ‘‘อปสนโต’’ต วา ‘‘นรทโธ’’ต วา เอกวจนวเสน อตถ วตตกาเมน ‘‘สนโต สปปรสา’’ต เอว วตตพหวจนสทส ‘‘สนโต’’ต เอกวจน วตตพพฯ เตเยวตเถ พหวจนวเสน วตตกาเมน ปน ‘‘สนตา สเนห ปาเทห, โก เน หตเถ คเหสสต’’ต เอตถ วย ‘‘สนตา’’ต พหวจน วตตพพฯ อย นต สาธก มนส กาตพพาฯ อทญห มนทพทธน สมโมหฏฐานฯ อยมป ปเนตถ สงคโห เวทตพโพ –

‘‘ตลงคตเถ จ เอกตเถ, พวหตเถป จ ทสสต; สตตมยนโต สตสทโท, วปลลาเส พหมห โส’’ตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๓

อทาน มหนตสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

มห, มหา, มหนโต, มหนตาฯ มหนต, มหนเตฯ มหตา, มหนเตน, มหนเตห, มหนเตภฯ มหโต, มหนตสส, มหนตาน, มหตฯ มหตา, มหนตา, มหนตสมา, มหนตมหา, มหนเตห, มหนเตภฯ มหโต, มหนตสส, มหนตาน, มหตฯ มหต, มหนเต, มหนตสม, มหนตมห, มหนเตสฯ โภ มห, โภ มหา, ภวนโต มหนโตต อยมมหาก รจฯ

เอตถ ‘‘มหนโต, มหนตาฯ มหนต, มหนเตฯ มหนเตนา’’ต ปรสนโยป ลพภต, ตสมา ‘‘โภ มหนต, ภวนโต มหนตา’’ต อาลปนปทาน โยเชตพพานฯ นปสกลงเค วตตพเพ ‘‘มหนต, มหนตาน’’ต จตตนโยป ลพภตฯ อตถลงเค วตตพเพ ‘‘มหต, มหต, มหตโยฯ มหต, มหต, มหตโยฯ มหตยา, มหตห มหตภ’’ต อตถนโยป ลพภตฯ ‘‘มหตยา จ ยกขเสนายา’’ตอาทเนตถ นทสสนปทานฯ อปโรป ‘‘มหนตา, มหนตา, มหนตาโยฯ มหนต’’นต กญญานโยป ลพภต, ‘‘มหนตา นธ กมภโย’’ตอาทเนตถ นทสสนปทานฯ กจจายเน ปน ‘‘มหนต’’อต ปท ทฏฐฯ ต ‘‘คณวนต, กลวนต’’อจจาทน วย ปาฬย อปปสทธตตา วมสตพพฯ

นน โภ ยสมา สาสเนป ‘‘คจฉนต, จรนต’’ตอาทน จ ‘‘อทธมนต’’ต จ ปท ทสสต, ตสมา ‘‘มหนต, คณวนต’’ตอาทนป ภวตพพนต? น ภวตพพ ตถารปสส นยสส วเสน อคคเหตพพตตา, ‘‘มหต, คณวต’’อจจาทนยสเสว ทสสนโต จฯ ตถา ห ปาฬย อฏฐกถาส จ ‘‘เสยยถาป นาม มหต นงคลสสา, อตถ สยา รปวต, สา จ สลวต สยาฯ สตมต จกขมตฯ อทธมต ปตตมต’’ต จ ‘‘มหต เสน ทสวา มโหสธเสนา มนทา, อย อตวย มหต เสนา ทสสต’’ต จ อาทน ปโยคาน ทสสนต, น ‘‘มหนต, รปวนต’’อจจาทนฯ

เกจ ปน ‘‘มหาอต สทโท พยาเส น ลพภต, สมาเสเยว ลพภต ‘มหาปรโส’ต เอตถ วยา’’ต วทนต, ต น คเหตพพฯ ‘‘มหา เต อปาสก ปรจจาโคฯ มหา วตาย ภนเต ภมจาโลฯ โฆโส จ วปโล มหาฯ พาราณสรชช นาม มหาฯ เสนา สาทสสเต มหา’’ต ปโยคทสสนโตฯ เอว พยาเสป ลพภตต เวทตพพ, ตสมา ‘‘มห, มหา, มหนโต, มหนตาฯ โภ มหนต, ภวนโต มหนตา’’ต ปลลงเค, ‘‘มหนต, มหา, มหนตานฯ โภ มหนต, ภวนโต มหนตาน’’ต นปสกลงเค, ‘‘มหนตา, มหา, มหนตา, มหนตาโยฯ โภต มหนเต, โภตโย มหนตา, มหนตาโย’’ต อตถลงเค สพพ สมปณณ โยเชตพพฯ สมาเส ปน ‘‘มหาสตโต มหาอปาสโก มหาอปาสกา มหพพโล มหาวน มหคคต มหปผล มหพภย’’นตอาทน รปาน ภวนต, ตทธเต ‘‘มหตตโน มหตต มหนตตต มหนตตา’’ต รปาน ภวนตฯ คจฉนตสททสส ปน ‘‘คจฉนโต คจฉนตา’’ต รปาน วตวา เสสาน มหนตสทเท วตตนเยน วตถาเรตวา นามกปทมาลา เวทตพพาฯ ตถา ‘‘คจฉนโต, คจฉนตา’’ต ปรสนโย จ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๔

‘‘คจฉนต, คจฉนตาน’’ต จตตนโย จ ‘‘คจฉนต, คจฉนต, คจฉนตโย’’ต อตถนโย จ คเหตพโพฯ เอว ลงคตตยวเสน ‘‘จร จรนโต จรนต จรนต, ทท ททนโต ททนต ททนต’’ตอาทน อเนกปทสหสสาน นามกปทมาลา วตถาเรตพพาฯ

เย ปนาจรยา ‘‘คจฉนโต’’ตอาทน ปจจตตาลปนพหวจนตตญจ ‘‘คจฉ’’อจจาทน อาลปเนกวจนตตญจ อจฉนต, เต สมมเหห ปโยโค สาสเน น ทฏโฐ นยวเสนาคเหตพพตตาฯ ตสมา ตาน เอตถ น วทามฯ อย ปน วเสโส ทฏโฐฯ เสยยถท?

‘‘คจฉ วธม’’มจจาท-ปทาน มนสาสเน; กตถจาขยาตกา โหนต, กตถจ ปน นามกาฯ

‘‘ตสสาห สนตเก คจฉ, โส เม สตถา ภวสสต; วธม เทว เต รฏฐ, ปตโต เวสสนตโร ตวฯ

อธมม สารถ กยรา, มญเจ ตว นกขน วเน’’; อจเจวมาทโย เญยยา, ปโยคา เอตถ ธมตาฯ

‘‘คจฉสสาม วธม’’ต-อาทนา ชนสาสเน; นานากาลปรสาน, วเสนตถ วเท วทฯ

นามตเต ปน ‘‘คจฉนโต, วธมนโต’’ตอาทนา; ‘‘คจฉ’’มจเจวมาทน-มตถมตถวท วเทฯ

อทาน สมคตกตเตป ‘‘ชาน, ปสส’’นตอาทน ลงควภตตวจนนตรวเสน โย วเสโส ทสสต, ต วทามฯ ตถา ห ‘‘สา ชานเยว อาห น ชานามต, ปสสเยว อาห น ปสสาม’’ต เอวมาทส ชาน ปสส สททาน ‘‘ชานนต ปสสนต’’ต ลงคนตรวเสน ปรวตตน ภวตต ทฏฐพพฯ อมนา ‘‘คจฉ’’อต สททสสป ยถาปโยค ‘‘คจฉนต’’ต อตถยา กถนตโถ ลพภต เตห สมานคตกตตา, น ‘‘คจฉนโต’’ต สททสส ‘‘คจฉนต’’ต อตถยา กถนตโถ ลพภต เตห อสมานคตกตตาต การณ ทสสต โหตฯ ‘‘อป น ตมเห อายสมนโต เอกนตสข โลก ชาน ปสส วหรถา’’ต เอตถ ‘‘ชานนตา ปสสนตา’’ต วจนนตรวเสน ปรวตตน ภวตต ทฏฐพพฯ อมนา ปน ‘‘คจฉ’’อต สททสสป ยถาปโยค ‘‘คจฉนตา’’ต พหวจนตโถ ลพภต เตห สมานคตกตตา, น ‘‘คจฉนเต’’ต สททสส ‘‘คจฉนตา’’ต พหวจนตโถ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๕

ลพภต เตห อสมานคตกตตาต การณ ทสสต โหตฯ เอส นโย อตตรตราปฯ ‘‘ภรนต มาตาปตโร, ปพเพ กตมนสสร’’นต เอตถ อนสสรสททสส ‘‘อนสสรนตา’’ต วจนนตรวเสน ปรวตตน ภวตฯ ‘‘สทธมโม ครกาตพโพ, สร พทธาน สาสน’’นต เอตถ สรสททสส สรนเตนาต วภตตนตรวเสน ปรวตตน ภวตฯ ‘‘ผส ภตาน สณฐาน, มนสา คณหโต ยถา’’ต เอตถ ผสสททสสป ‘‘ผสนตสสา’’ต วภตตนตรวเสน ปรวตตน ภวตฯ ตถา ‘‘ยาจ อททมปปโย’’ต เอตถาป ยาจสททสส ‘‘ยาจนตสสา’’ต วภตตนตรวเสน ปรวตตน ภวตฯ ยาจนต วา ยาจตพพ ธน, อมนา นเยน นานปปการโต ปรวตตน เวทตพพฯ อต ‘‘ภวกร’’นตอาทน วสทสปทมาลา จ ‘‘คจฉ, จร’’นตอาทน สทสปทมาลา จ ‘‘ชาน, ปสส’’นตอาทน ลงควภตตวจนนตรวเสน กตถจ ปรวตตนนต อย ตวโธป อากาโร อาขยาตกปทตถวภาวนาย สทธ กถโต ปาวจนวเร โสตน สทเทสวตเถส จ วสารทพทธปฏลาภตถฯ สพพเมตญห สนธาย อมา คาถา วตตา –

‘‘ภว กร อรห ส, มห’’อต ปทาน ต; วสทสาน สมโภนต, อญญมญญนต ลกขเยฯ

‘‘คจฉ จร ทท ตฏฐ, จนตย ภาวย วท; ชาน ปสส’’นตอาทน, สมานาน ภวนต หฯ

ตตร ‘‘ชาน’’นตอาทน, กตถจ ปรวตตน; ลงควภตตวจน-นตรโต ปน ทสสตตฯ

อปจ อย สพเพสมป นคคหตนตปลลงคาน ปกต, ยทท ทวส ลงเคส ฉส วภตตส เตรสส วจเนส อญญตรลงควภตตวจนวเสน ปรวตตนฯ อยมป ปเนตถ นต เวทตพพาฯ

‘‘คจฉ จร’’นตอาทน, วปปกตวโจ สย; ‘‘คจฉมาโน จรมาโน’’, อจจาทน ปทาน จฯ

‘‘มห ภว’’นต เอตาน, วปปกตวโจป จ; อวปปกตวโจ จ, สย อตถานรปโตฯ

‘‘อรห ส’’นต เอตาน, วนมตตาน สพพถา; อาการ ตวธมเปต, กเร จตเต สเมธโสตฯ

สวนจฉโยย นคคหตนตปลลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๖

อาการนตตาปกตก นคคหตนตปลลงค นฏฐตฯ

อทาน ธนภตอจเจตสส ปกตรปสส อญเญสญจ ตสทสาน นามกปทมาลาวภาค วกขาม ปพพาจรยมต ปเรจร กตวาฯ

อคค, อคค, อคคโยฯ อคค, อคค, อคคโยฯ อคคนา, อคคห, อคคภฯ อคคสส, อคคโน, อคคนฯ อคคนา, อคคห, อคคภฯ อคคสส, อคคโน, อคคนฯ อคคสม, อคคมห, อคคสฯ โภ อคค, โภ อคค, ภวนโต อคคโยฯ ยมกมหาเถรมตฯ

เอตถ กญจาป นสสกกวจนฏฐาเน ‘‘อคคสมา, อคคมหา’’ต อมาน นาคตาน, ตถาป ตตถ ตตถ ตสทสปปโยคทสสนโต คเหตพพานฯ ‘‘อคคนา, อคคสมา, อคคมหา’’ต กโม จ เวทตพโพฯ

ธนภต, ธนภต, ธนภตโยฯ ธนภต, ธนภต, ธนภตโยฯ ธนภตนา, ธนภตห, ธนภตภฯ ธนภตสส, ธนภตโน, ธนภตนฯ ธนภตนา, ธนภตสมา, ธนภตมหา, ธนภตห, ธนภตภฯ ธนภตสส, ธนภตโน, ธนภตนฯ ธนภตสม, ธนภตมห, ธนภตสฯ โภ ธนภต, โภ ธนภต, ภวนโต ธนภตโยฯ

สรภต โสตถภต, สวตถภต อคคน; คน โชต ทธ ปาณ, อส สนธ มน มณฯ

พยาธ คณฐ รว มฏฐ, กว คร กป นธ; กจฉ วตถ วธ สาล, วห ราส อห มสฯ

สาต เกส กม โพนท, โพธ ทป ปต หร; อร ธน ตม กล, สารถยทธ อญชล,

อธปต นรปต, อส ญาต นรปธ; สมาธ ชลธจจาท, ธนภตสมา มตาฯ

อถ วา เอเตส อธปตสททสส ‘‘อธปตยา สตตา’’ต ปาฬทสสนโต ‘‘อธปตยา’’ต สตตมรปมป อจฉตพพฯ อปจ ‘‘อสาเร สารมตโน’’ต ปาฬย อการนตสมาสปทโต โยวจนสส โนอาเทสทสสนโต กวจ อธปตอจจาทน อการนตสมาสปทาน ‘‘อธปตโน’’ตอาทนาป ปจจตโตปโยครปาน อจฉตพพาน อการนตาน ทณฑสททาทน ‘‘ทณฑโน’’ตอาทน ปจจตโตปโยคสมปทานสามวจนรปาน วยฯ คหปตชานปตสททาทน ปน สมาสปทานมป เอวรปาน ปจจตโตปโยครปาน น อจฉตพ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๗

พาน ‘‘คหปตโย ชานปตโย’’ตอาทนา นเยน ยถาปาวจน คเหตพพรปตตาฯ อส มนสททาน ปนาลปนฏฐาเน ‘‘อเส, มเส’’ต รปนตรมป คเหตพพ ‘‘ปตโต อปปชชต อเสฯ ปฏคคณห มหามเน’’ต ทสสนโตฯ

เย ปเนตถ อมเหห อคคน คนสททา วตตา, ตตเรเก เอว วทนต ‘‘อคคนสทโท ปจจตเตกวจนภาเวเยว ลพภต, น ปจจตตพหวจนภาเว อปโยคภาวาทส วา’’ตฯ เกจ ปน ‘‘ปาฬย อคคนสทโท นาม นตถ, คนสทโทเยว อตถ’’ต วทนตฯ เกจ ‘‘คนสทโท นาม นตถ, อคคนสทโทเยวตถ’’ต วทนตฯ สพพเมต น ยชชต อคคน คนสททานมปลพภนโต, สพพาสป วภตตส ทวส วจเนส โยเชตพพตาทสสนโต จฯ ตถา ห สตตนปาเต โกกาลกสตเต –

‘‘น ห วคค วทนต วทนตา, นาภชวนต น ตาณมเปนต; องคาเร สนถเต เสนต, อคคน สมปชชลต ปวสนต’’ต

อมสม ปเทเส ‘‘อคคน’’นต อปโยควจน ทสสตฯ เตนาห อฏฐกถาจรโย ‘‘อคคน สมปชชลตนต สมนตโตชาล สพพทสาส จ สมปชชลตมคค’’นตฯ ตตเรว จ สตตนปาเต โกกาลกสตเต –

‘‘อถ โลหมย ปน กมภ, อคคนสญชลต ปวสนต; ปจจนต ห ตาส จรรตต, อคคนสมาส สมปลวาเต’’ต

อมสม ปเทเส สมาสวสยตตา อคคนสญชลตนต อคคนห สญชลตนต อตโถ ลพภต, ตถา อคคนสมาสต อคคนห สทสาสต อตโถปฯ เอว สมาสวธานมเขน ‘‘อคคนห’’ต กรณวจนมป ทสสตฯ

คนสทโทป จ ปาฬย ทสสตฯ ตถา ห ‘‘ตเมว กฏฐ ทหต, ยสมา โส ชายเต คน’’ต จฬโพธจรยาย คนสทโท ทฏโฐฯ เกจ ปเนตถ สนธวเสน อการโลป สญโญคาทสส จ คการสส โลป วทนต, ตมป น ยชชต ตสสา ปาฬยา อฏฐกถาย ‘‘ยสมาต ยโต กฏฐาฯ คนต อคค’’ต เอว คนสททสส อลลงเคตวา วจนโตฯ ตถา ‘‘ฉนนา กฏ อาหโต คน’’ต อมสส ธนยสตตสส อฏฐกถาย ‘‘อาหโตต อาภโต ชาลโต วาฯ คนต อคค’’ต วจนโต, ตเถว จ ‘‘มหาคน ปชชลโต, อนาหาโรปสมมต’’ต อมสสา เถรคาถาย สวณณนาย ‘‘คนต อคค’’ต วจนโตฯ ยท ห คนสทโท วส น ส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๘

ยา, อฏฐกถาจรยา ‘‘ชายเต คน’’ตอาทน ‘‘ชายเต อคคน’’ตอาทนา ปทจเฉทวเสน อตถ วเทยยฯ ยสมา เอว น วทส, ‘‘คนต อคค’’ต ปน วทส, เตน ญายต ‘‘คนสทโทป วส อตถ’’ตฯ เย ‘‘คนสทโท นตถ’’ต วทนต, เตส วจน น คเหตพพเมว สาสเน คนสททสสปลพภนโตฯ สตตนปาตฏฐกถายญห ‘‘ฉนนา กฏ อาหโต คน’’ต ปาฐสส สวณณนายเมว ‘‘เตส ฐาเนส อคคน ‘คน’ต โวหรยต’’ต ตสส อภธานนตร วตต, ตสมา มยเมตถ คาถารจน กรสสาม –

วเทหรฏฐมชฌมห, ย ต นาเมน วสสต; รฏฐ ปพพตรฏฐนต, ทสสเนยย มโนรมฯ

ธมมโกณฑวหย ตตถ, นคร อตถ โสภน; ตมห ฐาเน มนสสาน, ภาสา เอว คนจจยฯ

‘‘คน คน คนโย’’ต-อาทนา ปวเท วท; ปทมาล ยถา อคค-สททสเสว สเมธโสฯ

อต อลาพ ลาพสททา วย อคคน คนสททาป ภควโต ปาจเน ทสสนตต เวทตพพาฯ ยถา ปน อคคนสททสส สพพาส วภตตส ทวส วจเนส โยเชตพพตา สทธา, ตถา คนสททสสป สทธาว โหตฯ ตสมาตร –

อคคน, อคคน, อคคนโยฯ อคคน, อคคน, อคคนโยฯ อคคนนา, อคคนห, อคคนภฯ อคคนสส, อคคนนฯ อคคนนา, อคคนสมา, อคคนมหา, อคคนห, อคคนภฯ อคคนสส, อคคนนฯ อคคนสม, อคคนมห, อคคนสฯ โภ อคคน, ภวนโต อคคน, ภวนโต อคคนโยฯ

‘‘คน, คน, คนโยฯ คน, คน, คนโย, คนนา’’ต สพพ โยเชตพพฯ อต ปาฬนยานสาเรน อคคน คนสททาน นามกปทมาลา โยชตาฯ อถ วา ยถา สกกฏภาสาย สตว ปทธสวามนต สญโญควเสน วตตาน สททาน มาคธภาส ปตวา สตตวปทมสวามนต นสสญโญควเสน อจจารตา ปาฬ ทสสต ‘‘ตวญจ อตตมสตตโว’’ตอาทนา, ตถา สกกฏภาสาย อคนต สญโญควเสน วตตสส มาคธภาส ปตวา ‘‘อคคน’’ต สญโญคนการวเสน อจจารตา ปาฬ ทสสต ‘‘อคคน สมปชชลต ปวสนต’’ตอาทกาฯ ยถา จ เวยยากรเณห สกกฏภาสาภโต อคนสทโท สพพาส วภตตส ตส วจเนส โยชยต, ตถา มาคธภาสาภโต อคคนสทโทป สพพาส วภตตส ทวส วจเนส โยเชตพโพว โหต, ตสมา โส อธมเหห โยชยต, คนสทโทป อคคนสทเทน สมานตถตตา, อสกญจ สรปตตา ตเถว โยชยตต ทฏฐพพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๖๙

เอตถ สยา – ยท อคคนสทโท สพเพส วภตตวจเนส โยเชตพโพ, อถ กสมา กจจายเน ‘‘อคคสสน’’ต ลกขเณน สมห ปเร อคคสททนตสส อนอาเทโส ทสสโตต? สจจ, ยถา นวกขตต ฐเปตวา กเตกเสสสส ทสสททสส โยวจนมห นวาเทส กตวา โยวจนสส อตอาเทส กสมา ‘‘นวต’’ต รเป นปผนเน ปน ‘‘นวต’’ต ปกต ฐเปตวา ตโต นวจน กตวา ‘‘นวตน’’นต รป นปผาทตฯ อตถลงเค ปน นาทเอกวจนาน กตวา เตส ยาอาเทส กตวา ‘‘นวตยา’’ต รป นปผาทตฯ ตถา ห ‘‘ฉนนวตน ปาสณฑาน ธมมาน ปวร ยทท สคตวนย นวตยา หสสหสเสห ปรวโต’’ตอาทน ปโยคาน ทสสนตฯ ตถา สมห อคคสททนตสส อนอาเทสกรณวเสน ‘‘อคคน’’ต รเป นปผนเนป ปน ‘‘อคคน’’ต ปกต ฐเปตวา ตโต โยอนาทโย วภตตโย กตวา ‘‘อคคน, อคคน, อคคนโยฯ อคคน, อคคน, อคคนโยฯ อคคนนา’’ตอาทน กถ น นปผชชสสนตต สนนฏฐาน กาตพพฯ

สวนจฉโยย อการนตปลลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตปลลงค นฏฐตฯ

อทาน ภาว อจเจตสส ปกตรปสส อญเญสญจ ตสทสาน นามกปทมาลาวภาค วกขาม ปพพาจรยมต ปเรจร กตวาฯ

ทณฑ, ทณฑ, ทณฑโนฯ ทณฑ, ทณฑ, ทณฑโนฯ ทณฑนา, ทณฑห, ทณฑภฯ ทณฑสส, ทณฑโน, ทณฑนฯ ทณฑนา, ทณฑห, ทณฑภฯ ทณฑสส, ทณฑโน, ทณฑนฯ ทณฑสม, ทณฑมห, ทณฑสฯ โภ ทณฑ, โภ ทณฑ, ภวนโต ทณฑโนฯ ยมกมหาเถรมตฯ

เอตถ กญจาป ‘‘ทณฑน’’นต อปโยเคกวจนญจ ‘‘ทณฑสมา, ทณฑมหา’’ต นสสกกวจนญจ ‘‘ทณฑน’’ต ภมเมกวจนญจ นาคต, ตถาป ตตถ ตตถ ตสทสสส ปโยคสส ทสสนโต คเหตพพเมวฯ

‘‘ภณ สมม อนญญาโต, อตถ ธมมญจ เกวล; สนต ห ทหรา ปกข, ปญญวนโต ชตนธรา’’ต

ปาฬย ‘‘ปกข’’อต ปจจตตพหวจนสส ทสสนโต ปน ‘‘ทณฑ’’อต ปจจตโตปโยคพหวจนาน วตตานต ทฏฐพพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๐

ภาว, ภาว, ภาวโนฯ ภาว, ภาวน, ภาว, ภาวโนฯ ภาวนา, ภาวห, ภาวภฯ ภาวสส, ภาวโน, ภาวนฯ ภาวนา, ภาวสมา, ภาวมหา, ภาวห, ภาวภฯ ภาวสส, ภาวโน, ภาวนฯ (ภาวน) ภาวสม, ภาวมห, ภาวสฯ โภ ภาว, โภ ภาว, ภวนโต ภาวโนฯ

เอว วภาว สมภาว, ปรภาว ธช คณ; สข โรค สส กฏฐ, มกฏ กสล พลฯ

ชฏ โยค กร ยาน, โตมร มสล ผล; ทนต มนต สธ เมธ, ภาค โภค นข สขฯ

ธมม สงฆ ญาณ อตถ, หตถ จกข ปกข ทาฐ; รฏฐ ฉตต มาล จมม, จาร จาค กาม สามฯ

มลลการ ปาปการ, สตตฆาต ทฆชว; ธมมวาท สหนาท, ภมสาย สฆยายฯ

วชชทสส จ ปาณ จ, ยสสสจจาทโยป จ; เอเตส โกจ เภโท ต, เอกเทเสน วจจเตฯ

อการนตปลลงคปเทส ห ‘‘วชชทสส, ปาณ’’อจเจวมาทน อปโยคภมมวจนฏฐาเน ‘‘วชชทสสน, ปาณเน’’ตอาทนป รปาน ภวนตฯ เอตถ จ –

‘‘นธนว ปวตตาร, ย ปสเส วชชทสสน; เอว ชรา จ มจจ จ, อธวตตนต ปาณเนฯ

สมปคจฉต สสน คคนตลฯ

อปหจจ มน มชโฌ, มาตงคสม ยสสสเน; อจฉนโน สห รฏเฐน, มชฌารญญ ตทา อหฯ

สสข วต ชวาม, เวรเนส อเวรโน’’ต

เอวมาทโย ปโยคา เวทตพพา, อย นโย ทณฑปทาทสป ลพภเตว สมานคตกตตา ทณฑปทาทน วชชทสสปทาทหฯ ตสมา อปโยคฏฐาเน ‘‘ทณฑ, ทณฑน, ทณฑโน, ทณฑเน’’ต โยเชตพพ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๑

ฯ ภมมฏฐาเน ‘‘ทณฑสม, ทณฑมห, ทณฑน, ทณฑเน, ทณฑส, ทณฑเนส’’ต โยเชตพพฯ เอส นโย คามณ เสนานอจจาทน วชเชตวา ยถารห อการนตปลลงเคส เนตพโพฯ

สวนจฉโยย อการนตปลลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตปลลงค นฏฐตฯ

อทาน ภธาตมยาน อการนตปลลงคาน อปปสทธตตา อญเญส อการนตปลลงคาน วเสน ปกตรปสส นามกปทมาล ปเรสสามฯ กตมาน ตาน? ‘‘ภกข เหต เสต เกต ราห ภาณ ขาณ สงก อจฉ เวฬ มจจ ชนต สนธ พนธ รร เนร สตต พพพ ปฏ พนท คร’’อจจาทนฯ

ภกข, ภกข, ภกขโวฯ ภกข, ภกข, ภกขโวฯ ภกขนา, ภกขห, ภกขภฯ ภกขสส, ภกขโน, ภกขนฯ ภกขนา, ภกขสมา, ภกขมหา, ภกขห, ภกขภฯ ภกขสส, ภกขโน, ภกขนฯ ภกขสม, ภกขมห, ภกขสฯ โภ ภกข, ภวนโต ภกข, ภกขเว, ภกขโวฯ ภกขอาทน อญญาน จ ตสทสาน เอว เญยยานฯ

อยมป ปเนตถ วเสโส เญยโย – เหต, เหต, เหตโย, เหตโวฯ เหต, เหต, เหตโย, เหตโวฯ โภ เหต, ภวนโต เหต, เหตเว, เหตโวฯ เสส ภกขสมฯ

อถ วา ‘‘เหตยา’’ตอาทน ทสสนโต ‘‘เธนยา’’ต อตถลงครเปน สทส ‘‘เหตยา’’ต ปลลงครปมป สตตมฐาเน อจฉตพพฯ กานจ ห ปลลงครปาน เกหจ อตถลงครเปห สทสาน ภวนตฯ ต ยถา? ‘‘อฏเฐห กตเต ตรมาโนฯ เอห พาเลขมาเปห, กสราช มหพพลฯ ภาตรา มาตรา อธปตยา รตตยา เหตโย เธนโย มตยา เปตยา’’ต เอว นยทสสเนน ‘‘เหตยา ตณฯ อธปตยา สตตฯ อฏเฐห กตเต’’ตอาทส ลงควปลลาสจนตา น อปปาเทตพพาฯ

ชนต, ชนต, ชนตโย, ชนตโน, ชนตโวฯ ชนต, ชนต, ชนตโย, ชนตโน, ชนตโวฯ โภ ชนต, ภวนโต ชนต, ชนตเว ชนตโวฯ เสส ภกขสมฯ

คร, คร, ครโว, ครโนฯ คร, คร, ครโว, ครโนฯ โภ คร, ภวนโต คร, ครโว, ครโนฯ เสส ภกขสมฯ เอตถ ปน ‘‘ภตต จ ครโน สพเพ, ปฏปเชต ปณฑตา’’ตปาฬนทสสนฯ ตตร ‘‘ภกขเว’’ต อามนตนปท จณณยปเทสเวว ทสสต, น คาถาสฯ ‘‘ภกขโว’’ต ปจจตตปท คาถาสเยว ทสสต, น จณณยปเทส, อปจ ‘‘ภกขเว’’ต อามนตนปท สาวกสส ภกขน อามนตนปาฬย สนธวสเยเยว ทสสต, น อสนธวสเย, พทธสส ปน ภกขน อามนตนปาฬย สนธวสเยป อสนธวสเยป ทสสตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๒

‘‘ภกขโว’’ต อามนตนปท พทธสส ภกขน อามนตนปาฬย คาถาส จ ทสสต, จณณยปเทส จ สนธวสเยเยว ทสสตฯ สาวกสส ปน ภกขน อามนตนปาฬย น ทสสตต อย ทวนน วเสโส ทฏฐพโพฯ ตถา ห ‘‘เอวญจ ปน ภกขเว อม สกขาปท อททเสยยาถา’’ตอาทส ‘‘ภกขเว’’ต ปท จณณยปเทสเวว ทฏฐฯ ‘‘ภกขโว ตสตา อเม, ยาจนต ปญชลกตา’’ตอาทส ‘‘ภกขโว’’ต ปจจตตปท คาถาสเยว ทฏฐฯ ‘‘อายสมา สารปตโต ภกข อามนเตส อาวโส ภกขเว’’ต เอวมาทส สาวกสส ภกขน อามนตนปาฬส สนธวสเยเยว ‘‘ภกขเว’’ต ปท ทฏฐฯ ‘‘ภกข อามนเตส โสตกามตถ ภกขเว’’ต ‘‘อธ ภกขเว ภกข’’ตอาทส ปน พทธสส ภกขน อามนตนปาฬส สนธวสยาวสเยส ‘‘ภกขเว’’ต ปท ทฏฐฯ ‘‘อรญเญ รกขมเล วา, สญญาคาเรว ภกขโว’’ต ‘‘ตตร โข ภควา ภกข อามนเตส ภกขโว’’ต เอวมาทส พทธสส ภกขน อามนตนปาฬส ‘‘ภกขโว’’ต อามนตนปท คาถาส จ ทฏฐ, จณณยปเทส จ สนธวสเยเยว ทฏฐฯ อจเจว –

จณณเยว ปเท ทฏฐ, ‘‘ภกขเว’’ต ปท ทวธา; ยโต ปวตตเต สนธ-วสยาวสเยส ตฯ

‘‘ภกขโว’’ต ปท ทฏฐ, คาถายญเจว จณณเย; ปทสมมป จ สนธสส, วสเยวาต นททเสตฯ

สวนจฉโยย อการนตปลลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตปลลงค นฏฐตฯ

อทาน ปน สยมภอจเจตสส ปกตรปสส ตสทสานญจ นามกปทมาล กถยาม –

สยมภ, สยมภ, สยมภโวฯ สยมภ, สยมภ, สยมภโวฯ สยมภนา, สยมภห, สยมภภฯ สยมภสส, สยมภโน, สยมภนฯ สยมภนา, สยมภสมา, สยมภมหา, สยมภห, สยมภภฯ สยมภสส, สยมภโน, สยมภนฯ สยมภสม, สยมภมห, สยมภสฯ โภ สยมภ, โภ สยมภ, ภวนโต สยมภ, สยมภโวฯ เอว ปภ อภภวภ อจจาทนปฯ

สพพญญ, สพพญญ, สพพญญโนฯ สพพญญ, สพพญญ, สพพญญโนฯ โภ สพพญญ, ภวนโต สพพญญ, สพพญญโน, เสสาส วภตตส ปทาน ภกขสทสาน ภวนต, เอว วท วญญ กตญญ มคคญญ ธมมญญ อตถญญ กาลญญ รตตญญ มตตญญ วทญญ อวทญญ อจจาทนฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๓

ตตร ‘‘เย จ ลทธา มนสสตต, วทญญ วตมจฉรา’’ต เอตถ ‘‘วทญญ’’ต ปจจตตพหวจนสส ทสสนโต สยมภ สพพญญ อจจาทนมป ปจจตโตปโยคพหวจนตต คเหตพพฯ อปจ ‘‘วท, วญญ’’ตอาทส ‘‘ปรจตตวทน’’ต อตถลงคทสสนโต อตถลงเค วตตพเพ ‘‘วทน, วทน, วทนโยฯ วทน, วทน, วทนโยฯ วทนยา’’ต อตถนเยน ปทมาลา กาตพพาฯ ตถา ‘‘วญญ ปฏพลา สภาสตทพภาสต ทฏฐลลาทฏฐลล อาชานต’’นต เอตถ ‘‘วญญ’’ต อตถลงคทสสนโต ‘‘โกธนา อกตญญ จ, ปสณา มตตเภทกา’’ต เอตถ จ ‘‘อกตญญ’’ต อตถลงคทสสนโตป ‘‘วญญ, วญญ, วญญโยฯ วญญ, วญญ, วญญโยฯ วญญยา’’ต จ ‘‘กตญญ, กตญญ, กตญญโยฯ กตญญ, กตญญ, กตญญโย, กตญญยาต จ ชมพนเยน ปทมาลา กาตพพาฯ เอว ‘‘มคคญญ, ธมมญญ’’อจจาทสปฯ ‘‘สยมภ’’ต ปเท ปน ‘‘สยมภ ญาณ โคตรภ จตต’’นต ทสสนโต นปสกลงคตเต วตตพเพ ‘‘สยมภ, สยมภ, สยมภนฯ สยมภ, สยมภ, สยมภน’’ต นปสเก อายนโยป คเหตพโพฯ เอส นโย เสเสสป ยถารห คเหตพโพฯ

สวนจฉโยย อการนตปลลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตปลลงค นฏฐตฯ

อต สพพถาป ปลลงคาน ปกตรปสส

นามกปทมาลาวภาโค สมตโตฯ

ยสมา ปนาย สมตโตป ปาวจนาทส ย ย ฐาน โสตน สมมยหนฏฐาน ทสสต, ตตถ ตตถ โสตนมนคคหาย โจทนาโสธนาวเสน สสย สมคฆาเฏตวา ปน วตตพโพ โหต, ตสมา กญจ ปเทสเมตถ กถยามฯ

ย กร โภ ปาฬย ‘‘สญญเต พรหมจารโย, อปเจ พรหมจารโย’’ต จ รป อการนตสส อคคสททสส ‘‘อคคโย’’ต รปมว วตต, ต ตถา อวตวา อการนตสส ทณฑสททสส ‘‘ทณฑโน’’ต รปมว ‘‘พรหมจารโน’’อจเจว วตตพพนต? สจจ, ตตถ ‘‘พรหม จรตต พรหมจาร ยถา มนาตต มน’’ต เอว อการนตวเสน อจฉตตตาฯ ‘‘มนโย อคคโย’’ต รปาน วย ‘‘พรหมจารโย’’ต รป ภวตฯ อญญตถ ปน ‘‘พรหม จรณสโลต พรหมจาร, ยถา ทกกฏ กมม กรณสโลต ทกกฏกมมการ’’ต เอว ตสสลตถ คเหตวา อการนตวเสน คหเณ ‘‘ทกกฏกมมการโน’’ต รปมว ‘‘ทณโฑ อสส อตถต ทณฑ’’ต อการนตสส สททสส ‘‘ทณฑโน’’ต รปมว จ ‘‘พรหมจารโน’’ต รป ภวตฯ ตถา ห ‘‘อเม ห นาม ธมมจารโน สมจารโน พรหมจารโน สจจวาทโน สลวนโต กลยาณธมมา ปฏชานสสนต’’ต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๔

ปาฬ ทสสตฯ เอว อการนตวเสน ‘‘พรหมจารโย’’ต ปจจตโตปโยคาลปนพหวจนรป ยชชต, ปน อการนตวเสน ‘‘พรหมจารโน’’ต ปจจตโตปโยคาลปนพหวจนรปมป ยชชต, ตสมา ‘‘พรหมจาร, พรหมจาร, พรหมจารโย’’ต อคคนเยน, ‘‘พรหมจาร, พรหมจาร, พรหมจารโน’’ต ทณฑนเยน จ ปทมาลา คเหตพพาฯ

ย ปน อายสมา พทธโฆโส ‘‘ยถา โสภนต ยตโน, สลภสนภสตา’’ต เอตถ ยตสททสส อการนตสส อคคสททสส ‘‘อคคโย’’ต รป วย ‘‘ยตโย’’ต รป อวตวา กสมา อการนตสส ทณฑสททสส ‘‘ทณฑโน’’ต รป วย ‘‘ยตโน’’ต รป ทสเสตฯ นนเวสา ปมาทเลขา วย ทสสตฯ ยถา ห ‘‘กกกฏา มณโย ทณฑา สวโย เทว เต กทธา’’ต ปาฬคตยา อปปรกขยมานาย ‘‘ยตโย’’ต รเปเนว ภวตพพ อการนตตตาต? นาย ปมาทเลขาฯ ‘‘วทนสโล วาท’’ต เอตถ วย ตสสลตถ คเหตวา อการนตวเสน โยชเน นทโทสตตา, ตสมา ‘‘ยตนสโล ยต’’ต เอว ตสสลตถ เจตส สนนธาย อการนตวเสน ‘‘ยตโน’’ต สมปทานสามนเมกวจนสทส ปจจตตพหวจนรป ภทนเตน พทธโฆเสน ทสสตนต ทฏฐพพฯ อปโยคาลปนพหวจนรปมป ตาทสเมวฯ

ยตถ ปน ตสสลตถ อคคเหตวา ‘‘โย มนาต อโภ โลเก, มน เตน ปวจจต’’ต เอตถ วย ‘‘ยตต วรย กโรตต ยต’’ต กตตการกวเสน อการนตภาโว คยหตฯ ตตถ ‘‘มนโย มณโย สวโย’’ต โยการนตรปาน วย ‘‘ยตโย’’ต โยการนต ปจจตตพหวจนรปญจ อปโยคาลปนพหวจนรปญจ ภวต, เอว อการนตปลลงคาน ตส ฐาเนส โยการนตาเนว รปาน ภวนตต ทฏฐพพฯ

ยท เอว อการนตปลลงคาน สารมต สทธทฏฐสมมาทฏฐมจฉาทฏฐวชรพทธ สททาท กถนต? เอเตส ปน อการนตวเสน นททฏฐานมป สมาสปทตตา อคคนเย อฏฐตวา ยถาสมภว ทณฑนเย ตฏฐนโต โนการนตาเนว รปานฯ ตถา ห ‘‘อสาเร สารมตโน’’ต โนการนตปจจตตพหวจนปาฬ ทสสต, อปโยคาลปนพหวจนรปมป ตาทสเมว ทฏฐพพฯ นน จ โภ กจจายนปปกรเณ ‘‘อตเถ วสารทมตโย’’ต เอตถ สมาสปทสส อการนตปลลงคสส โยการนตสส ปจจตตพหวจนปาฐสส ทสสนโต สารมตสททาทนมป ‘‘วสารทมตโย’’ต รเปน วย โยการนเตห รเปห ภวตพพนต? นป ภวตพพ พทธวจเน สมาสปทาน อการนตปลลงคาน ‘‘วสารทมตโย’’ต รปสทสสส รปสส อทสสนโตตฯ

นน จ โภ พทธวจเน ‘‘ปญจเม คหปตโย อานสสาฯ เต โหนต ชานปตโย, อญญมญญ ปยวทา’’ต สมาสปทาน อการนตปลลงคาน ‘‘วสารทมตโย’’ต รปสทสาน โยการนตาน รปาน ทสสนตฯ เอว สนเต กสมา ‘‘พทธวจเน สมาสปทาน อการนตปลลงคาน ‘‘วสารทมตโย’’ต รปสทสสส โย

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๕

การนตสส รปสส อทสสนโต’’ต วตตนต? เอตถ วจจเต – วสทสตต ปฏจจฯ คหปตสททาทส ห ยสมา ปตสทโท สภาเวเนว ปลลงโค, น ต สมาสโต ปพเพ อตถลงคปกตโก หตวา ปจฉา ปลลงคภาว ปตโต, ตสมา อทเสส ฐาเนส ‘‘คหปตโย, ชานปตโย’’ต โยการนตาน, ‘‘เสนาปตโย, เสนาปตโน’’ต โย โนการนตาน จ ปจจตโตปโยคาลปนพหวจนรปาน ภวนตฯ ตถา ห ‘‘ตตตกา เสนาปตโน’’ต อฏฐกถาปาโฐ ทสสตฯ ยสมา ปน สารมต สทธทฏฐสมมาทฏฐ มจฉาทฏฐ วชรพทธ สททาทส มตทฏฐสททาทโย สมาสโต ปพเพ อตถลงคปกตกา หตวา ปจฉา พหพพหสมาสวเสน ปลลงคภาวปปตตา, ตสมา อทเสส ฐาเนส ‘‘สารมตโน สทธทฏฐโน สมมาทฏฐโน มจฉาทฏฐโน วชรพทธโน’’ตอาทน’โนการนตานเยว ปจจตโตปโยคาลปนพหวจนรปาน ภวนต, สมปทานสามนเมกวจเนห สทสานต นฏฐเมตถาวคนตพพฯ

เสฏฐ สารถจกกวตตสามอจเจเตส กถนต? เอตถ ปน อย วเสโส เวทตพโพ – กตถจ ปาเฐ ‘‘เสฏฐ สารถ จกกวตต สาม’’ต อนตกขรสส ทฆตต ทสสต, กตถจ ปน ‘‘เสฏฐ สารถ จกกวตต สาม’’อต อนตกขรสส รสสตต ทสสตฯ กญจาป รสสตตเมเตส ทสสต, ตถาป ตตถ ตตถ ปจจตตวจนาทภาเวน ‘‘เสฏฐโน สารถโน’’ตอาทปโยคทสสนโต รสส กตวา เอตาน อจจารยนตต ญายต, ตสมา เอว นพพจนตโถ คเหตพโพ – เสฏฐ ธนสาร, ฐานนตร วา อสส อตถต เสฏฐฯ อสสทมมาทโย สารณสโลต สารถฯ จกก ปวตตนสโลต จกกวตตฯ ส เอตสส อตถต สามตฯ อสสตถกตสสลตถสททา ห โนการนตรปวเสน สมานคตกา ภวนต ยถา ‘‘ทณฑโน ภมสายโน’’ตฯ อปโรป นพพจนตโถ อการนตวเสน อสสทมมาทโย สาเรตต สารถฯ ตถา ห ‘‘ปรสทมเม สาเรตต ปรสทมมสารถ’’ต วตตฯ จกก วตเตตต จกกวตตฯ เอว กตตการกวเสน อการนตตต คเหตวา กตถจ ลพภมานมป อการนตตต อนเปกขตวา พทธวจนานรเปน ‘‘สารถโน จกกวตตโน’’ตอาทน โนการนตรปาน คเหตวา ทณฑนเยน โยเชตพพาน ‘‘ทณฑน’’ตอาทก วชชตพพ วชเชตวาฯ เอว ‘‘เสฏฐโน สารถโน จกกวตตโน สามโน’’ตอาทน โนการนตานเยว รปาน เญยยานฯ

อตร กญจ ปโยค นทสสนมตต กถยามฯ ‘‘ตาต ตโย เสฏฐโน อมหาก พหปการา’’ต จ ‘‘เต กตภตตกจจา ‘มหาเสฏฐโน มย คมสสามา’ต วทส’’ต จ ‘‘สารถโน อาหส’’ต จ ‘‘ทเว จกกวตตโน’’ต จ เอวมาทนฯ ตตถ กญจาป กตถจ ‘‘เสฏฐ สารถ’’อจจาท รสสตตปาโฐ ทสสต, ตถาป โส สภาเวน รสสตตภาโว ปาโฐ น โหต, ทฆสส รสสตตกรณปาโฐต เวทตพโพฯ ปทมาลา จสส วตตนเยน เวทตพพาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๖

มเหสต เอตถ กถนต? ‘‘มเหส’’ต เอตถ กญจาป มเหสสทโท อการนตวเสน นททสยต, ตถาป อสสทเทน สมานคตกตตา อสสททสส อคคสทเทน สมานปทมาลตตา อคคนเยน ปทมาลา กาตพพาฯ นน จ โภ เอตถ ตสสลตโถ ทสสต ‘‘มหนเต สลกขนธาทโย ธมเม เอสนสโลต มเหส’’ต, ตสมา ‘‘ภมสาย’’ต ปทสส วย ทณฑนเยเนว ปทมาลา กาตพพาต? น กาตพพา ตสสลตถสส อสมภวโตฯ อมสส ห ‘‘มหนเต สลกขนธาทโย ธมเม เอส คเวส เอสตวา ฐโตต มเหส’’ต อตสสลตโถ เอว ยชชตฯ กตกรณเยส พทธาทส อรเยส ปวตตนามตตาฯ อสสทเทน จาย สทโท อสก สมาโน เกวล สมาสปรโยสาเน ทฆวเสน อจจารยต, รสสวเสน ปน ‘‘มหา อส มเหส’’ต สนธวคคโหฯ ยสมา รสสตต คเหตวา ตสส ปทมาลากรณ ยชชต, ตสมา ‘‘สงคายส มเหสโย’’ต อการนตรป ทสสตฯ น ห สาฏฐกเถ เตปฏเก พทธวจเน กตถจป จตตถฉฏเฐกวจนรป วย ‘‘มเหสโน’’ต ปจจตโตปโยคาลปนพหวจนรป ทสสตฯ ตสมา อการนตวเสน อจจารตสสป สโต รสสวเสน อจจารตสส วย ‘‘มเหส, มเหส, มเหสโยฯ มเหส, มเหส, มเหสโยฯ มเหสนา’’ต ปทมาลา กาตพพาฯ อปจ มเหสสทโท ยตถ ราชคคพพรวาจโก, ตตถ อตถลงโค โหต, ตพพเสน ปน ‘‘มเหส, มเหส, มเหสโยฯ มเหส, มเหส, มเหสโยฯ มเหสยา’’ต จ วกขมานอตถนเยน ปทมาลา กาตพพาฯ หตถสทเท กถนต? หตถสททสส ปน หตโถ อสส อตถต เอว อการนตวเสน คหเณ ‘‘หตถโน’’ต รป ภวตฯ ตถา ห ‘‘วเน หตถโน’’ต ปโยโค ทสสตฯ ตสเสว ตสมเยวตเถ รสส กตวา คหเณ ‘‘หตถโย’’ต รป ภวตฯ ตถา ห –

‘‘หสา โกญจา มยรา จ, หตถโย ปสทา มคา; สพเพ สหสส ภายนต, นตถ กายสม ตลยตาฯ

เอวเมว มนสเสส, ทหโร เจป ปญญวา; โสป ตตถ มหา โหต, เนว พาโล สรรวา’’ต

อมสม เกฬสลชาตเก ‘‘หตถโย’’ต อาหจจปท ทสสตฯ เอวมสส ทณฑนเยน จ อคคนเยน จ ทวธา ปทมาลา, เวทตพพาฯ อมนา นเยน อวตเตสป ฐาเนส ปาฬนยานรเปน โปราณฏฐกถานรเปน จ ปทมาลา โยเชตพพาฯ

เอตตาวตา ภธาตมยาน ปลลงคาน นามกปทมาลา สทธ ลงคนตเรห สททนตเรห อตถนตเรห จ นานปปการโต ทสสตาฯ

อม สททนต สนต วจตต, สปญเญห สมมา ปรปาลนย;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๗

สทา สฏฐ จนเตต วาเจต โย โส, นโร ญาณวตถนนต ยาต เสฏฐฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

สวนจฉโย นคคหตนตาทปลลงคาน

ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโค

สตตโม ปรจเฉโทฯ

สพพถาป ปลลงค สมตตฯ

๘. อตถลงคนามกปทมาลา

อถ อตถลงเคส อาการนตสส ภธาตมยสส ปกตรปภตสส ภาวกาสททสส นามกปทมาลาย วตตพพายมป ปสทธสส ตาว กญญาสททสส นามกปทมาล วกขาม –

กญญา, กญญา, กญญาโยฯ กญญ, กญญา, กญญาโยฯ กญญาย, กญญาห, กญญาภฯ กญญาย, กญญานฯ กญญาย, กญญาห, กญญาภฯ กญญาย, กญญานฯ กญญาย, กญญาย, กญญาสฯ โภต กญเญ, โภตโย กญญา, กญญาโยฯ อยมมหาก รจฯ

เอตถ ‘‘กญญา’’ต เอกวจนพหวจนวเสน วตต, นรตตปฏเก พหวจนวเสน วตโต นโย นตถฯ ตถา ห ตตถ ‘‘สทธา ตฏฐต, สทธาโย ตฏฐนตฯ สทธ ปสสต, สทธาโย ปสสต’’ต เอตตกเมว วตต, ‘‘สทธา’’ต พหวจน น อาคตฯ กญจาป นาคต, ตถาป ‘‘พาหา ปคคยห ปกกนท, สวกญญา สมาคตาฯ อเหต อปปจจยา ปรสสส สญญา อปปชชนตป นรชฌนตป’’ตอาทปาฬทสสนโต พาหากญญา สญญาสททาทน พหวจนตา คเหตพพาฯ จฬนรตตย ‘‘โภต กญเญ, โภต กญญา’’ต ทเว เอกวจนาน วตวา ‘‘โภตโย กญญาโย’’ต เอก พหวจน วตตฯ นรตตปฏเก ปน ‘‘โภต สทธา’’ต เอกวจน วตวา ‘‘โภตโย สทธาโย’’ต เอก พหวจน วตตฯ มย ปเนตถ ‘‘เอห พาเล ขมาเปห, กสราช มหพพลฯ ผสสต วรวณณาเภฯ เอห โคเธ นวตตสส’’ตอาทปาฬทสสนโต ‘‘โภต กญเญ, โภตโย กญญา, กญญาโย’’ต เอวปการานเยว อาลปเนกวจนพหวจนาน อจฉามฯ เอตถ ‘‘โภต กญเญ’’ต อย นโย อมมาทส มาตาทส จ น ลพภตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๘

ภาวกา, ภาวกา, ภาวกาโยฯ ภาวก, ภาวกา, ภาวกาโยฯ ภาวกาย, ภาวกาห, ภาวกาภฯ ภาวกาย, ภาวกานฯ ภาวกาย, ภาวกาห, ภาวกาภฯ ภาวกาย, ภาวกานฯ ภาวกาย, ภาวกาย, ภาวกาสฯ โภต ภาวเก, โภตโย ภาวกา, ภาวกาโยฯ

เอว เหฏฐททฏฐาน สพเพส ภธาตมยาน ‘‘ภาวนา วภาวนา’’อจเจวมาทนอาการนตปทาน อญเญสญจาการนตปทาน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ เอตถญญาน อาการนตปทาน นาม สทธาทนฯ

สทธา เมธา ปญญา วชชา, จนตา มนตา ตณหา’ภชฌา; อจฉา ปจฉา ชายา มายา, เมตตา มตตา สกขา สงขาฯ

ชงฆา พาหา ควา ชวหา, วาจา ฉายา คงคา นาวา; นททา กนตา สาลา มาลา, เวลา วณา ภกขา ลาขาฯ

คาถา เสนา เลขา’เปกขา, อาสา ปชา เอสา กงขา; อญญา มททา ขฑฑา ภสสา, ภาสา กฬา สตตา เจตาฯ

ปปาสา เวทนา สญญา, เจตนา ตสณา ปชา; เทวตา วฏฏกา โคธา, พลากา วสธา สภาฯ

อกกา เสผาลกา สกกา, สลากา วาลกา สขา; การณา วสขา สาขา, วจา วญฌา ชฏา ฆฏาฯ

ปฬา โสณฑา วตณฑา จ, กรณา วนตา ลตา; กถา นนทา สธา ราธา, วาสนา สสปา ปปาฯ

ปภา สมา ขมา เอชา, ขตตยา สกขรา สรา; โทลา ตลา สลา ลลา, ลาเล’ฬา เมขลา กลาฯ

วฬวา สณสา มสา, มญชสา สลสา ทสา; นาสา ชณหา คหา อหา, ลสกา ปรสา นสา; มาตกจจาทโย เจว, ภาวกาปทสาทสาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๗๙

อมมนนมพา จ ตาตา จ, กญจเทว สมา สย; มาตา ธตา ปนตตาท, ปถเคว อโต สยฯ

ปรสาสททสส ปน สตตมฐาเน ‘‘ปรสาย, ปรสาย, ปรสต, ปรสาส’’ต โยเชตพพ ‘‘เอกมท โภ โคตม สมย โตเทยยสส พราหมณสส ปรสต ปรปารมภ วตเตนต’’ต ปาฬทสสนโตฯ อมมาทน ปน ‘‘อมมา, อมมา, อมมาโย’’ตอาทนา กญญานเยน วตวา อวสาเน ‘‘โภต อมม, โภต อมมา, โภตโย อมมา, อมมาโย’’ตอาทนา โยเชตพพฯ

มาตา, มาตา, มาตโรฯ มาตร, มาตโรฯ มาตรา, มาตยา, มตยา, มาตห, มาตภฯ มาต, มาตยา, มตยา, มาตราน, มาตาน, มาตนฯ มาตรา, มาตยา, มตยา, มาตห, มาตภฯ มาต, มาตยา, มตยา, มาตราน, มาตาน, มาตนฯ มาตร, มาตยา, มตยา, มาตย, มตย, มาตสฯ โภต มาตา, โภตโย มาตา, มาตโรฯ

เอตถ ปน ยสมา ปาฬย อตถลงคาน สการนตาน รปาน เอห เอภ เอสการนตาทน จ เอนนตาทน จ น ทสสนต, ตสมา เกหจ วตตานป ‘‘มาตสส มาตเรห’’ตอาทน น วตตาน, เอส นโย อตเรสปฯ ‘‘ยกญจตถกต ปญญ, มยหญจ มาตยา จ เตฯ อนญญาโต อห มตยา’’ต ปาฬทสสนโต ปน กรณสมปทานนสสกกสามภมมวจนฏฐาเน ‘‘มาตยา, มตยา’’ต จ วตต อตถลงคฏฐาเน สมานคตกตตา เตส วจนานฯ ตถา ห อมมาทนตชาตเก ‘‘มตยา’’ต ปท ปญจมตตเยกวจนวเสน อาคต, ยถา ปน ‘‘ขตตยา’’ต ปท มชฌสรโลปวเสน ‘‘ขตยา’’ต ภวต, ตถา ‘‘มาตยา มาตย’’นต จ ปท ‘‘มตยา, มตย’’นต ภวต, อย นโย ธตสททาทส น ลพภตฯ

ธตา, ธตา, ธตโรฯ ธต, ธตร, ธตโรฯ ธตยา, ธตห, ธตภฯ ธต, ธตยา, ธตราน, ธตาน, ธตนฯ ธตรา, ธตยา, ธตห, ธตภฯ ธต, ธตยา, ธตราน, ธตาน, ธตนฯ ธตร, ธตยา, ธตย, ธตสฯ โภต ธต, โภต ธตา, โภตโย ธตา, ธตโรฯ เอตถ ปนฯ

‘‘ชาล กณหาชน ธต, มททเทว ปตพพต; จชมาโน น จนเตส, โพธยาเยว การณา’’ต

ปาฬย ‘‘ธต’’นต ทสสนโต อปโยควจนฏฐาเน ‘‘ธต’’นต วตต, ตสมา อท สารโต คเหตพพ, ตถา ปาฬย ‘‘อสสมณ โหต อสกยธตรา’’ต สมาสปทสส ทสสนโต ตตเยกวจนนตปทสทส ‘‘เสฏฐธตรา’’ตอาทก ปฐเมกวจนนตมป สมาสปท คเหตพพเมว, นรตตปฏเก ปน ‘‘มาตา ธตา’’ต ปททวย สทธานเย ปกขตต, ตมมเหห ‘‘สทธายา’’ต ปทสส วย ‘‘มาตายา’’ตอาทน ปาฬอาทส พ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๐

ยาเส อทสสนโต วส คหต สมาเสเยว ห อทส สททคต ปสสาม ‘‘ราชมาตาย ราชธตาย เสฏฐธตายา’’ตฯ เอว กญญานโยป เอกเทเสน ลพภต, ตถา ‘‘อจฉรย นนทมาเต, อพภต นนทมาเต’’ต ปาฬย ‘‘นนทมาเต’’ต ทสสนโต ‘‘โภต ราชมาเต, โภต ราชธเต’’ต เอวมาทนโยป ลพภต, ตตร นนทมาเตต นนทสส มาตา นนทมาตา, โภต นนทมาเต, เอว สมาเสเยว อทส สททคต โหต, ตสมา สมาสปทตเต ‘‘มาต ธต ทหต’’อจเจเตส ปกตรปาน ทเว โกฏฐาสา คเหตพพา ปฐม ทสสตรปโกฏฐาโส จ กญญานโย รปโกฏฐาโส จาตฯ นตตาทน ปทาน น เกวล ปลลงคานเยว โหนต, อถ โข อตถลงคานปฯ ตถา ห ‘‘วสาขาย นตตา กาลงกตา โหตฯ จตสโส มสกา คาธ กตตา, โน วสตา’’ตอาทน ปโยคาน สาสเน ทสสนตฯ

นตตา, นตตา, นตตาโรฯ นตต, นตตาร, นตตาโรฯ นตตารา, นตตยา, นตตห, นตตภฯ นตต, นตตยา, นตตาราน นตตาน, นตตนฯ นตตารา, นตตยา, นตตห, นตตภฯ นตต, นตตยา, นตตาราน, นตตาน, นตตนฯ นตตร, นตตยา, นตตย, นตตสฯ โภต นตต, โภต นตตา, โภตโย นตตา, นตตาโรฯ

เอว ‘‘กตตา วสตา ภาสตา’’ อจจาทสป สมาสปทตเต ปน ‘‘ราชมาตาย นนทมาเต’’ตอาทน วย ‘‘ราชนตตาย, ราชนตเต’’ตอาทน รปาน ภวนตฯ

สวนจฉโยย อาการนตการนตตถลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อาการนตการนตตาปกตก

อาการนตตถลงค นฏฐตฯ

อทาน ภมปทาทน นามกปทมาล วกขาม ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา –

รตต, รตต, รตตโยฯ รตต, รตต, รตตโยฯ รตตยา, รตตห, รตตภฯ รตตยา, รตตนฯ รตตยา, รตตห, รตตภฯ รตตยา, รตตนฯ รตตยา, รตตย, รตตสฯ โภต รตต, โภตโย รตตโยฯ ยมกมหาเถรมตฯ

‘‘ภม, ภม, ภมโยฯ ภม, ภม, ภมโย’’ต สพพ เนยยฯ เอว ‘‘ภต สตต ปตต วตต มตต กตต ขนต ตตต สทธ อทธ วทธ สทธ พทธ โพธ ปต นนท มต อสน วสน สต คต วฑฒ ยวต องคล โพนท ทฏฐ ตฏฐ นาภ’’ อจจาทนมป นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ อปจ ‘‘รตโย อโมฆา คจฉนตฯ ทวา จ รตโต จ หรนต เย พลฯ น ภมยา จตรงคโลฯ เสต ภมยา อนตถนฯ ภมยา โส ปตต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๑

ปาสฯ ควาย ปฏมญจตฯ อมา จ นภโย สตราชจตตตาฯ สเตรตา วชชรวปปภาสเร’’ต เอวมาทน ปโยคาน ทสสนโต รตต ภม นาภสททาทน อยมป นามกปทมาลาวเสโส เวทตพโพฯ กถ?

รตต, รตต, รตตโย, รตโยฯ รตต, รตต, รตตโย, รตโยฯ รตตยา, รตยา, รตตห, รตตภฯ รตตยา, รตยา, รตตนฯ รตตยา, รตยา, รตตห, รตตภฯ รตตยา, รตยา, รตตนฯ รตตยา, รตยา, รตตย รตย, รตโต, รตตสฯ โภต รตต, โภตโย รตต, รตตโย, รตโยฯ

เอตถ ‘‘รตโต’’ต รปนย วชเชตวา ‘‘ภม, ภม, ภมโย, ภมโย’’ต สพพ เนยยฯ

นาภ, นาภ, นาภโย, นภโยฯ นาภ, นาภ, นาภโย, นภโยฯ นาภยา, นภยา, นาภห, นาภภฯ นาภยา, นภยา, นาภนฯ นาภยา, นภยา, นาภห, นาภภฯ นาภยา, นภยา, นาภนฯ นาภยา, นภยา, นาภย, นภย, นาภสฯ โภต นาภ, โภตโย นาภ, นาภโย, นภโยฯ

โพธ, โพธ, โพธโย, โพชโฌฯ โพธ, โพธย, โพชฌ, โพธ, โพธโย, โพชโฌฯ โพธยา, โพชฌา, โพธห, โพธภฯ โพธยา, โพชฌา, โพธนฯ โพธยา, โพชฌา, โพธห, โพธภฯ โพธยา, โพชฌา, โพธนฯ โพธยา, โพชฌา, โพธย, โพชฌ, โพธสฯ โภต โพธ, โภตโย โพธ, โพธโย, โพชโฌฯ

เอตถ ปน ‘‘พชฌสส ชน โพธยฯ อญญตร โพชฌา ตปสา’’ต วจตรปาฬนยทสสนโต วจตรนยา นามกปทมาลา วตตาฯ สพโพป จาย นโย อญญตถาป ยถารห โยเชตพโพฯ

สวนจฉโยย อการนตตถลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตตถลงค

นฏฐตฯ

อทาน ภรสททาทน นามกปทมาล วกขาม ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา –

อตถ, อตถ, อตถโยฯ อตถ, อตถ, อตถโยฯ อตถยา, อตถห, อตถภฯ อตถยา, อตถนฯ อตถยา, อตถห, อตถภฯ อตถยา, อตถนฯ อตถยา, อตถย, อตถสฯ โภต อตถ, โภตโย อตถโยฯ ยมกมหาเถรมตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๒

‘‘ภร, ภร, ภรโยฯ ภร, ภร, ภร โย’’ต อตถยา สมฯ เอว ภต โภต วภาวน อจจาทน ภธาตมยาน อญเญสญจ อการนตสททาน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ เอตถญเญ อการนตสททา นาม –

‘‘มาตลาน จ ภคน, ภกขน สามค อช; วาป โปกขรณ เทว, นาค ยกขน ราชนฯ

ทาส จ พราหมณ มฏฐ-สสตน สฆยายน; สากยาน’’ต จาทน, ปโยคาน ภวนต หฯ

ตตร ‘‘โปกขรณ ทาส, พราหมณ’’จจาทน คต; อญญถาป สยา คาถา-จณณเยส ยถารหฯ

‘‘กสาวต’’ตอาทน, คาถาสเวว วเสสโต; รปาน อญญถา โหนต, เอกวจนโต วเทฯ

‘‘กาส อวนต’’อจจาท, พหวจนโต วเท; ‘‘จนทวต’’ตอาทน, ปโยคสสานรปโตฯ

ตถา ห ‘‘โปกขรญโญ สมาปตาฯ ตา จ สตตสตา ภรยา, ทาสโย สตตสตาน จฯ ทารเก จ อห เนสส, พราหมณยา ปรจารเกฯ นชโช สนทนตฯ นชชา เนรญชราย ตเรฯ ลกขยา ภว นเวสนฯ

พาราณสย มหาราช, กากราชา นวาสโก; อสตยา สหสเสห, สปตโต ปรวารโตฯ

ราชา ยถา เวสสวโณ นฬญญ’’นต

เอวมาทน ปาฬน ทสสนโต โปกขรณ อจจาทน นามกปทมาลาโย สวเสสา โยเชตพพาฯ กถ? ‘โปกขรณ, โปกขรณ, โปกขรณโย, โปกขรญโญฯ โปกขรณ’’นตอาทนา วตวา กรณสมปทานนสสกกสามวจนฏฐาเน ‘‘โปกขรณยา, โปกขรญญา’’ต เอกวจนาน วตตพพานฯ ภมมวจนฏฐาเน ปน ‘‘โปกขรณยา, โปกขรญญา, โปกขรณย, โปกขรญญ’’นต จ เอกวจนาน วตตพพานฯ สพพตถ จ ปทาน ปรปณณาน กาตพพานฯ ตถา ‘‘ทาส, ทาส, ทาสโย, ทาสโยฯ ทาส, ทาสย, ทาส, ทาสโย, ทาสโย’’ต วตวา กรณวจนฏฐานาทส ‘‘ทาสยา, ทาสยา’’ต เอกวจนาน วตตพพาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๓

ฯ ภมมวจนฏฐาเน ปน ‘‘ทาสยา, ทาสยา, ทาสย, ทาสย’’นต จ เอกวจนาน วตตพพานฯ สพพตถ ปทาน ปรปณณาน กาตพพานฯ เอตถ ปน ‘‘ยฏฐยา ปฏโกเฏต, ฆเร ชาตว ทาสยฯ ผสสสาม วมตตย’’นต ปโยคาน ทสสนโต อวจนสส ยมาเทสวเสน ‘‘ทาสย’’นต วตตฯ เตส จ ‘‘ฆเร ชาตว ทาสย’’นต เอตถ อวจนสส ยมาเทสโต อญโญป สททนโย ลพภตฯ กถ? ยถา ทหร เอว ‘‘ทหรยา’’ต วจจต, เอว ทาส เอว ‘‘ทาสยา’’ตฯ

เอตถ ปน ‘‘ปสสาม โวห ทหร, กมาร จารทสสน’’นต จ ‘‘เย ต ชณณสส ปาทส, เอว ทหรย สต’’นต จ ปาฬ นทสสน, อปโยควจนจฉาย ‘‘ทาสย’’นต วตต, อมสม ปนาธปปาเย ‘‘ทาสยา, ทาสยา, ทาสยาโยฯ ทาสย, ทาสยา, ทาสยาโยฯ ทาสยายา’’ต กญญานเยเนว นามกปทมาลา ภวต ‘‘กมารยา’’ต สททสเสวฯ ตถา ห ‘‘กมารเย อปเสนเย’’ต ปาฬ ทสสตฯ ตถา ‘‘ปปผวตยา, ปปผวตย, ปปผวตยาย, ปปผวตยาย, โภต ปปผวตเย’’ต กญญานยนสสเตน เอกวจนนเยน นามกปทมาลา ภวตฯ

เอตถ ปน ‘‘อตเต อย พาราณส ปปผวตยา นาม อโหสฯ ราชาส ลททกมโม, เอกราชา ปปผวตยายฯ อยยสส ปพเพน ปปผวตยายา’’ต ปาฬ จ อฏฐกถาปาโฐ จ นทสสนฯ อปโร นโย – ‘‘ทาสยา ทหรยา กมารยา’’ตอาทส กการสส ยการาเทโสป ทฏฐพโพฯ พราหมณสททสส ต ‘‘พราหมณ, พราหมณ, พราหมณโย, พราหมณโยฯ พราหมณ’’นตอาทน วตวา กรณวจนฏฐานาทส ‘‘พราหมณยา, พราหมณยา’’ต เอกวจนาน วตตพพาน, สพพตถ จ ปทาน ปรปณณาน กาตพพานฯ นทสททสส ‘‘นท, นท, นทโย, นชโชฯ นท’’นตอาทนา วตวา ‘‘นทยา, นชชา’’ต จ ‘‘นทย, นชช’’นต จ วตตพพ, สพพตถ จ ปทาน ปรปณณาน กาตพพานฯ อตถลงเคส ห ปจจตตพหวจเน ทฏเฐเยว อปโยคพหวจน อนาคตมป ทฏฐเมว โหต, ตถา อปโยคพหวจเน ทฏเฐเยว ปจจตตพหวจน อนาคตมป ทฏฐเมว โหต, กรณสมปทานนสสกกสามภมมวจนานมป อญญตรสม ทฏเฐเยว อญญตร ทฏฐเมว โหตฯ ตถา ห ‘‘ทาสา จ ทาสโย อนชวโน จา’’ต เอตถ ‘‘ทาสโย’’ต ปจจตตพหวจเน ทฏเฐเยว อปรมป ‘‘ทาสโย’’ต อปโยคพหวจน ตสทสตตา ทฏฐเมว โหตฯ

‘‘สกโก จ เม วร ทชชา, โส จ ลพเภถ เม วโร; เอกรตต ทวรตต วา, ภเวยย อภปารโก; อมมาทนตยา รมตวาน, สวราชา ตโต สย’’นต

เอตถ ‘‘อมมาทนตยา’’ต กรณวจเน ทฏเฐเยว ตสทสาน สมปทานนสสกกสามภมมวจนานป ทฏฐานเยว โหนตฯ ‘‘พราหมณยา ปรจารเก’’ต เอตถ ‘‘พราหมณยา’’ต สามวจเน ทฏเฐเยว ตสทสาน กรณสมปทานนสสกกภมมวจนานป ทฏฐานเยว โหนตฯ ‘‘เสต ภมยา อนตถน’’นต เอตถ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๔

‘‘ปถพยา จารปพพงค’’ต เอตถ จ ‘‘ภมยา, ปถพยา’’ต สตตมยา เอกวจเน ทฏเฐเยว ตสทสาน กรณสมปทานนสสกกสามวจนานป ทฏฐานเยว โหนตฯ ‘‘พาราณสย มหาราชา’’ต เอตถ ‘‘พาราณสย’’นต ภมมวจเน ทฏเฐเยว ตสทสาน อญญานป ‘‘พราหมณย เอกาทสย ปญจมย’’นตอาทน ภมมวจนาน ทฏฐานเยว โหนตฯ

คณหนต จ ตาทสาน รปาน ปพพาจรยาสภาป คาถาภสงขรณวเสนฯ สาสเนป ปน เอตาทสาน รปาน เยภยเยน คาถาส สนทสสนตฯ

กสาวตฯ กสาวตฯ กสาวตยา, กสาวตยาฯ กสาวตย, กสาวตยฯ โภต กสาวตฯ

พาราณสฯ พาราณสฯ พาราณสยา, พาราณสยาฯ พาราณสย, พาราณสย, พาราณสส อจจป, โภต พาราณสฯ

นฬนฯ นฬนฯ นฬนยา, นฬญญาฯ นฬนย, นฬญญฯ โภต นฬนฯ อญญานป โยเชตพพานฯ

คาถาวสย ปน ปตวา ‘‘กสาวตมห, พาราณสมห, นฬนมห’’ตอาทนา สททรปานปโยเชตพพานฯ ตถา ห ปาฬย ‘‘กสาวตมห’’อาทน มหยนตาน อตถลงครปาน คาถาสเยว ปญญายนต, น จณณยปทรจนายฯ อกขรสมเย ปน ตาทสาน รปาน อนวารตาน ‘‘นทมหา จา’’ตอาททสสนโตฯ ย ปน อฏฐกถาส จณณยปทรจนาย ‘‘สมมาทฏฐมห’’ตอาทก อตถลงครป ทสสต, ต อกขรวปลลาสวเสน วตตนต ทฏฐพพ จณณยปทฏฐาเน ‘‘สมมาทฏฐย ปฏสนธย สคตย ทคคตย’’นตอาททสสนโตฯ อย ปเนตถ นยโม สคตสาสเน คาถาย จณณยปทฏฐาเน จ ‘‘กญญา รตต อตถ ยาค วธ’’ต เอว ปญจนเตห อตถลงเคห สทธ นา ส สมา สม มหา มหอจเจเต สททา สรปโต ปรตต น ยนตฯ มหสทโท ปน คาถาย อวณณนเตห อตถลงเคห สทธ ปรตต ยาตฯ ตตรท วจจต –

‘‘คาถาย จณณเย จาป, นา สสมาท สรปโต; นาการนตอวณณนต-อตถต ปรต คตาฯ

มหสทโท ปน คาถาย, อวณณนตตถภ สห; ย’โต ปรตตเมตสส, ปโยคาน ภวนต หฯ

ยถา พลากโยนมห, น วชชต ปโม สทา; กสาวภมห นคเร, ราชา อาส มหปต’’ตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๕

เอว กสาวต อจจาทน อญญถา ภวนต, นครนามตตา ปเนกวจนานป, น ชนปทนามาน วย พหวจนานฯ ‘‘กาส, กาสโยฯ กาสห, กาสภฯ กาสนฯ กาสสฯ โภตโย กาสโยฯ เอว อวนต อวนตโย’’ตอาทนาป นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ อญญานป ปทาน คเหตพพานฯ เอว กาสอจจาทน ชนปทนามตตา รฬหวเสน พหวจนาเนว ภวนต อตถสส เอกตเตปฯ

จนทวต, จนทวต, จนทวตยา, จนทวตย, โภต จนทวต, เอว เอกวจนวเสน วา, จนทวตโย, จนทวตโย, จนทวตห, จนทวตภ, จนทวตน, จนทวตส, โภตโย จนทวตโย, เอว พหวจนวเสน วา นามกปทมาลา เวทตพพา, อญญานป ปทาน โยเชตพพานฯ ‘‘จนทวต’’อจจาทน ห เอกสสา พหนญจตถน ปณณตตภาวโต ปโยคานรเปน เอกวจนวเสน วา พหวจนวเสน วา โยเชตพพาน ภวนตฯ เอส นโย อญญตราปฯ

สวนจฉโยย อการนตตถลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตตถลงค นฏฐตฯ

อทาน ภธาตมยาน อการนตตถลงคาน อปปสทธตตา อญเญน อการนตตถลงเคน นามกปทมาล ปเรสสาม –

ยาค, ยาค, ยาคโยฯ ยาค, ยาค, ยาคโยฯ ยาคยา, ยาคห, ยาคภฯ ยาคยา, ยาคนฯ ยาคยา, ยาคห, ยาคภฯ ยาคยา, ยาคนฯ ยาคยา, ยาคย, ยาคสฯ โภต ยาค, โภตโย ยาค, ยาคโยฯ

เอว ‘‘ธาต เธน กาส ททท กณฑ กจฉ รชช’’อจจาทนฯ ตตร ธาตสทโท รสรธรมสเมทนหารอฏฐอฏฐมญชสกกสงขาตธาตวาจโก ปลลงโค, สภาววาจโก ปน สคตาทน สารรกวาจโก โลกธาตวาจโก จ จกขาทวาจโก จ อตถลงโค, ภ ห กรปจาทสททวาจโก อตถลงโคเจว ปลลงโค จฯ อตร ปนตถลงโค อธปเปโตฯ

สวนจฉโยยอการนตตถลงคาน นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตตถลงค นฏฐตฯ

อทาน ภสททาทน นามกปทมาล วกขาม ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๖

ชมพ, ชมพ, ชมพโยฯ ชมพ, ชมพ, ชมพโยฯ ชมพยา, ชมพห, ชมพภฯ ชมพยา, ชมพนฯ ชมพยา, ชมพห, ชมพภฯ ชมพยา, ชมพนฯ ชมพยา, ชมพย, ชมพสฯ โภต ชมพ, โภตโย ชมพ, ชมพโยฯ ยมกมหาเถรมตฯ

เอตถ ชมพสททสส อตถลงคตต ‘‘อมพา สาลา จ ชมพโย’’ตอาทนา ปสทธฯ ‘‘อเม เต ชมพกา รกขา’’ต เอตถ ปน รกขสทท อเปกขตวา ‘‘ชมพกา’’ต ปลลงคนทเทโส กโตต ทฏฐพพฯ ตถา ห ชมพต กเถตพพาต ชมพกาฯ เก เร เค สทเทต ธาตฯ อถ วา อตถลงควเสน ชมพ เอว ชมพกา, ชมพกา จ ตา รกขา จาต ชมพการกขา, ยถา ลงกาทโป, ปลลงคปกเข วา สมาสวเสน ‘‘ชมพกรกขา’’ต วตตพเพ คาถาวสยตตา ฉนทานรกขณตถ ทฆ กตวา ‘‘ชมพการกขา’’ต วตต ‘‘สรณาคมเน กญจ’’ต เอตถ วยฯ

ภ, ภ, ภโยฯ ภ, ภ, ภโยฯ ภยา, ภห, ภภฯ ภยา, ภนฯ ภยา, ภห, ภภฯ ภยา, ภนฯ ภยา, ภย, ภสฯ โภต ภ, โภตโย ภ, ภโยฯ

เอว ‘‘อภ, อภ, อภโยฯ อภ, อภ, อภโยฯ อภยา’’ตอาทนา โยเชตพพาฯ อตร ‘‘อภ เม กถ น ภณส, ปาปก วต ภาสส’’ต นทสสนปทฯ

‘‘วธ จ สรภ เจว, สรพ สตน จม; วามร นาคนาสร’’, อจจาท ชมพยา สมาฯ

อท ปน สขม ฐาน สฏฐ มนส กาตพพฯ ‘‘วทญญ, วทญญ, วทญญโยฯ วทญญ, วทญญ, วทญญโยฯ วทญญยา’’ต ชมพสม โยเชตพพฯ เอว ‘‘มคคญญ ธมมญญ กตญญ’’อจจาทสปฯ

นน จ โภ –

‘‘โสห นน อโต คนตวา, โยน ลทธาน มานส; วทญญ สลสมปนโน, กาหาม กสล พห’’นต

เอวมาทปปโยคทสสนโต วทญญสททาทน ปลลงคภาโว ปสทโธ, เอว สนเต กสมา อธ อตถลงคนโย ทสสโตต? วทญญอจจาทน เอกนตปลลงคภาวาภาวโต ทวลงคาน เตส วาจจลงคตตาฯ ตถา ห –

‘‘สาห คนตวา มนสสตต, วทญญ วตมจฉรา; สงเฆ ทานาน ทสสาม, อปปมตตา ปนปปน’’นต จ,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๗

‘‘โกธนา อกตญญ จา’’ต จ อตถลงคปโยคกา พห ปาฬโย ทสสนต, ตสมา เอว นต อมเหห ฐปตาฯ

สวนจฉโยย อการนตตถลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อการนตตาปกตก อการนตตถลงค นฏฐตฯ

โอการนตปท ภธาตมย อตถลงคมปปสทธ, อญญ ปโนการนต อตถลงค ปสทธฯ

โอการนต อตถลงค, โคสทโทต วภาวเย; โคสททสเสว ปลลงเค, รปมสสาห เกจน;

ตถา ห เกจ ‘‘โค, คาโว, คโวฯ คาว’’นตอาทนา นเยน วตตาน ปลลงคสส โคสททสส รปาน วย อตถลงคสส โคสททสส รปาน อจฉนต, เตส มเต มชเฌ ภนนสวณณาน วณณวเสสาภาโว วย รปวเสสาภาวโต โคสททสส อตถลงคภาวปฏปาทน อนชฌานกขมฯ กสมาต เจ? ยสมา มาตคามสททสส ‘‘มาตคาโม, มาตคามาฯ มาตคาม’’นตอาทนา นเยน ทเว ปทมาลา กตวา เอกา ปลลงคสส ปทมาลา, เอกา อตถลงคปทมาลาต วตตวจน วย อท วจน อมเห ปฏภาต, ตสมา อนชฌานกขมฯ

อปจ อตถลงคสส โคสททสส รเปส ปลลงคสส โคสททสส รเปห สเมส สนเตส กถ โคสททสส อตถลงคภาโว สยา? รปมาลาวเสสาภาวโตฯ ยถา ห รตต อคค อฏฐสททาน อการนตภาเวน สมตเตป อตถลงคปมนปสกลงคลกขณภโต รปมาลาวเสโส ทสสตฯ ยถา ปน ทวนน ธาตสททาน ปมตถลงคปรยาปนนาน รปมาลาวเสโส ทสสต , น ตถา เตหาจรเยห อภมตสส อตถลงคสส โคสททสส รปมาลาวเสโส ทสสตฯ ยถา ปน ทวนน ธาตสททาน ปมตถลงคปรยาปนนาน รปมาลาวเสโส ภวต, ยถา ทวนน โคสททาน ปมตถลงคปรยาปนนาน รปมาลาวเสเสน ภวตพพ, ยถา จ ทวนน อายสททาน ปนนปสกลงคปรยาปนนาน รปมาลาวเสโส ทสสต, ตถา ทวนน โคสททาน ปมตถลงคปรยาปนนาน รปมาลาวเสเสน ภวตพพฯ อวเสสตเต สต กถ เตส ปมตถลงคววตถาน สยา, กถญจ วสทาวสทาการโวหารตา สยาฯ อท ฐาน อตว สณหสขม ปรมคมภร มหาคหน น สกกา สพพสตตาน มลภาสาภตาย สพพญญชเนรตาย มาคธกาย สภาวนรตตยา นย สมมา อชานนเตน อกตญาณสมภาเรน เกนจ อชโฌคาเหต วา วชเฏต วา, อมหาก ปน มเต ทวนน โคสททาน รปมาลาวเสโส เจว ทสสต, ปมตถลงคววตถานญจ ทส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๘

สต, วสทาวสทาการโวหารตา จ ทสสต, นปสกลงคสส ตทภยมตตาการโวหารตา จ ทสสตต ทฏฐพพฯ

อทาน อมสสตถสส อาวภาวตถ อมสม ฐาเน อม นต ฐเปสสามฯ เอวญห สต ปรยตตสาสเน ปฏปนนกา นกกงขภาเวน น กลมสสนตฯ เอตถ ตาว อตถคคหเณ วญญน โกสลลปปาทนตถ ตสโส นามกปทมาลาโย กเถสสาม – เสยยถท?

คาว, คาว, คาวโยฯ คาว, คาว, คาวโยฯ คาวยา, คาวห, คาวภฯ คาวยา, คาวนฯ คาวยา, คาวห, คาวภฯ คาวยา, คาวนฯ คาวยา, คาวย, คาวสฯ โภต คาว, โภตโย คาว, คาวโยฯ

อย โคสททโต วหตสส อปจจยสส วเสน นปผนนสส อตถวาจกสส อการนตตถลงคสส คาวสททสส นามกปทมาลาฯ

โค, คาโว, คโวฯ คาว, คาว, คว, คาโว, คโวฯ คาเวน, คเวน, โคห, โคภฯ คาวสส, ควสส, คว, คนน, โคนฯ คาวา, คาวสมา, คาวมหา, ควา, ควสมา, ควมหา, โคห, โคภฯ คาวสส, ควสส, คว, คนน, โคนฯ คาเว, คาวสม, คาวมห, คเว, ควสม, ควมห, คาเวส, คเวส, โคสฯ โภ โค, ภวนโต คาโว, คโวฯ

อย ปมวาจกสส โอการนตปลลงคสส โคสททสส นามกปทมาลาฯ

โค, คาว, คาโว, คาว, คโวฯ คาว, คว, คาว, คาโว, คาว คโวฯ โคห, โคภฯ คว, คนน, โคนฯ โคห, โคภฯ คว, คนน, โคนฯ โคสฯ โภต โค, โภตโย คาโว, คาว, คโวฯ อย ปมตถวาจกสส โอการนตสสตถปลลงคสส โคสททนามกปทมาลาฯ

เอตถ ปน ‘‘คาว’’นต ปท เอกนตปมวาจกตตา น วตตนต ทฏฐพพ, เอกนตปมวาจกตตญจสส อาหจจปาฬยา ญายต ‘‘อธ ปน ภกขเว วสสปคต ภกข อตถ นมนเตส ‘เอห ภนเต, หรญญ วา เต เทม, สวณณ วา เต เทม, เขตต วา เต เทม, วตถ วา เต เทม, คาว วา เต เทม, คาว วา เต เทมฯ ทาส วา เต เทม, ทาส วา เต เทม, ธตร วา เต เทม ภรยตถาย, อห วา เต ภรยา โหม, อญญ วา เต ภรย อาเนม’ต’’ เอว อาหจจปาฬยา ญายตฯ

เอตถ ห ‘‘คาว’’นต วจเนน ปมา วตโต, ‘‘คาว’’นต วจเนน อตถ, ย ปน อมสส โอการนตตถลงคปทมาลาย ‘‘คาว’’ต ปท จตกขตต วตต, ต ‘‘กญญา’’ต ปท วย อตถลงคสส อวสทาการโวหารตาวญญาปเน สมตถ โหตฯ น ห อตเรส ลงเคส สมานสตกภาเวน จตกขตต อาคตปท

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๘๙

เอกมป อตถ, ‘‘คาว คาว’’นต จ อเมส สททาน กตถจ ฐาเน อตถปเมส สามญญวเสน ปวตต อปร กถยสสามฯ ยา ปนมเหห โอการนตตถลงคสส ‘‘โค, คาว, คาโว, คาว, คโวฯ คาว, คว, คาว’’นตอาทนา นเยน ปทมาลา กตา, ตตถ โคสททโต สโยน อการาเทโส อวจนสส จ อการาเทโส ภวต, เตน โอการนตตถลงคสส ‘‘คาว คาว คาว’’นต รปาน ทสสตานฯ ตถา ห มขมตตทปนย สททสตถวทนา วชรพทธาจรเยน นรตตนเย โกสลลวเสน โคสททโต โยนมการาเทโส วตโตฯ ยถา ปน โคสททโต โยนมการาเทโส ภวต, ตถา สสสการาเทโส อวจนสส จ อการาเทโส ภวตฯ อตรมา นยคคาหปรทปนโย คาถา –

อปจจยา สทเธสวป, ‘‘คาว คาว’’ตอาทส; ปฐเมกวจนาท-อนเตส ชนสาสเนฯ

วทตา โยนมการ, โคสททสสตถย ปน; อวสทตตมกขาต, นโย ทนโนต โน รจฯ

กญจ ภยโย อฏฐกถาส จ –

‘‘คาโว’’ต วตวา ‘‘คาว’’นต-วจเนน ปนตถย; อวสทตตมกขาต, นโย ทนโนต โน รจฯ

ตถา ห สมนตปาสาทกาทส อฏฐกถาส ‘‘เฉโก ห โคปาลโก สกขราโย อจฉงเคน คเหตวา รชชทณฑหตโถ ปาโตว วช คนตวา คาโว ปฏฐย ปหรตวา ปลฆถมภมตถเก นสนโน ทวาร ปตต ปตต คาว ‘เอโก ทเว’ต สกขร ขปตวา คเณต’’ต อมสม ปเทเส ‘‘คาโว’’ต วตวา ‘‘คาว’’นต วจเนน อตถปมวาจกสส โอการนตตถลงคสส โคสททสส อวสทาการโวหารตา วหตาฯ ‘‘คาโว’’ต ห อมนา สามญญโต อตถปมภตา โคณา คหตา, ตถา ‘‘คาว’’นต อมนาป อตถภโต ปมภโต จ โคโณฯ เอว ‘‘คาโว’’ต จ ‘‘คาว’’นต จ อเม สททา สททสตถวทห อฏฐกถาจรเยห นรตตนยกสลตาย สมานลงควเสน เอกสมเยว ปกรเณ เอกสมเยว วากเย ปณฑกตาฯ ยท ห อตถลงเค วตตมานสส อตถปมวาจกสส โอการนตตถลงคสส โคสททสส ปทมาลาย ‘‘คาว คาว’’มจเจตาน รปาน น ลพเภยย, อฏฐกถาย ‘‘คาโว’’ต วตวา ‘‘คาว’’นตจเจว วตตพพ สยา, ‘‘คาว’’นต ปน น วตตพพฯ ยถา จ ปน อฏฐกถาจรเยห ‘‘คาโว’’ต อตถปมวเสน สพเพส คนน สงคาหกวจน วตวา เตเยว คาโว สนธาย ปน ‘‘ทวาร ปตต ปตต คาว’’นต สททรจน กพพส, ตสมา ‘‘คาว’’นต อทมป สพพสงคาหกวจนเมวาต ทฏฐพพฯ อสพพสงคาหกวจน อท คาวสทเทน อตถยาเยว คเหตพพตตาต เจ? น, ปกรณวเสน อตถนตรสส วทตตตาฯ น ห สพพวเชส ‘‘อตถโยเยว วสน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๐

ต, น ปมาโน’’ต จ, ‘‘ปมาโนเยว วสนต, น อตถโย’’ต จ สกกา วตตฯ อปจ ‘‘คาวมป ทสวา ปลายนต ‘ภกข’ต มญญมานา’’ต ปาฬ ทสสต, เอตถาป ‘‘คาว’’นต วจเนน อตถภโต ปมภโต จ สพโพ โค คหโตต ทฏฐพพฯ อตรถา ‘‘อตถภโตเยว โค ภกขต มญญตพโพ’’ต อาปชชตฯ อต ปาฬนเยน อตถลงเค วตตมานมหา อตถปมวาจกสมา โคสททโต อวจนสส อการาเทโส โหตต วญญายตฯ

วชรพทธาจรเยนป โคสททโต อปจจเย กาตพเพป อกตวา โยนมการาเทโส กโตฯ ตสสาธปปาโย เอว สยา โคสททโต อปจจเย กเต สต อปจจยวเสน ‘‘คาว’’ต นปผนนสทโท ยตถ กตถจ วสเย ‘‘มค โมร กกกฏ’’อจจาทโย วย อตถวาจโกเยว สยา, น กตถจป อตถปมวาจโก, ตสมา สาสนานกลปปโยควเสน โยนมการาเทโส กาตพโพตฯ อต วชรพทธาจรยมเต โคสททโต โยน อการาเทโส โหตต ญายตฯ

กญจ ภยโย – ยสมา อฏฐกถาจรเยห ‘‘คาโว ปฏฐย ปหรตวา’’ตอาทนา นเยน รจตาย ‘‘ทวาร ปตต ปตต คาว ‘เอโก ทเว’ต สกขร ขปตวา คเณต’’ต วจนปรโยสานาย สททรจนาย ‘‘เอโก คาว, ทเว คาว’’ต อตถโยชนานโย วตตพโพ โหต, ‘‘คาว’’นต อปโยควจนญจ ทสสตฯ อต อฏฐกถาจรยาน มเต โคสททโต สโยนมการาเทโส อวจนสส อการาเทโส โหตต ญายตฯ ตสมาเยวมเหห ยา สา โอการนตตาปกตกสส อตถลงคสส โคสททสส ‘‘โค, คาว, คาโว, คาว, คโว, คาว, คาว’’นตอาทนา นเยน ปทมาลา ฐปตา, สา ปาฬนยานกลา อฏฐกถานยานกลา กจจายนาจรยมต คเหตวา ปทนปผตตชนกสส ครโน จ มตานกลา, ‘‘คาว’’ต ปทสส จตกขตต อาคตตตา ปน โอการนตตถลงคสส โคสททสส อวสทาการโวหารตตญจ สาเธตฯ อจเจสา ปาฬนยาทส ญาเณน สมมา อปปรกขยมาเนส อตว ยชชต, นตเถตถ อปปมตตโกป โทโสฯ เอตถ ปน ปจจตโตปโยคาลปนาน พหวจนฏฐาเน ‘‘คาวโย’’ต ปทญจ กรณสมปทานนสสกกสามนเมกวจนฏฐาเน ‘‘คาวยา’’ต ปทญจ กรณนสสกกาน พหวจนฏฐาเน ‘‘คาวห คาวภ’’ต ปทาน จ สมปทานสามน พหวจนฏฐาเน ‘‘คาวน’’นต ปทญจ ภมมวจนฏฐาเน ‘‘คาวยา, คาวย, คาวส’’ต ปทาน จาต อมาน วตถารโต โสฬส ปทาน เอกนเตน อปจจยวเสน สทธตตา เอกนตตถวาจกตตา จ น วตตานต ทฏฐพพฯ

อย ปเนตถ นจฉโย วจจเต โสตน นกกงขภาวาย – อตถลงคปเทส ห ‘‘คาว คาว’’นต อมาน อปจจยวเสน วา อการการาเทสวเสน วา สชฌนตฯ เอเตส ปจฉมนโย อธาธปเปโต, ปพพนโย อญญตถฯ ตถา ‘‘คาว คาว’’นต อมาน อปจจยวเสนป สทธตตา เยภยเยน อตถวาจกาน ภวนต อการการาเทสวเสนป สทธตตาฯ กตถจ เอกกขเณเยว สพพสงคาหกวเสน อตถปมวาจกาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๑

ภวนตฯ เอเตสป ปจฉโมเยว นโย อธาธปเปโต, ปพพนโย อญญตถฯ ‘‘คาวโยฯ คาวยา, คาวห, คาวภฯ คาวนฯ คาวย, คาวส’’ต เอตาน ปน อปจจยวเสเนว สทธตตา สพพถาป อตถนเยว วาจกาน ภวนตฯ อตถภเตสเวว โคทพเพส โลกสงเกตวเสน วเสสโต ปวตตตตา เอกนตโต อตถทพเพส ปวตตาน ‘‘มค โมร กกกฏ’’อจจาทน ปทาน วยฯ กญจาป ปน ‘‘นท มห’’อจจาทนป อตถลงคาน อปจจยวเสเนว สทธาน, ตถาป ตาน อวญญาณกตตา ตทตถาน อตถทพเพส วตตนตต วตต น ยชชตฯ อตถปมนปสกภาวรหตา ห ตทตถาฯ ยสมา ปน อตถลงเค โคสทเท เอนโยโค เอสกาโร จ น ลพภต, ตสมา ‘‘คาเวน คเวน คาเวส คเวส’’ต ปทาน น วตตานฯ ยสมา จ อตถลงเคน โคสทเทน สทธ สสมาสมวจนาน สรปโต ปรตต น ยนต, ตสมา ‘‘คาวสส ควสส คาวสมา ควสมา คาวสม ควสม’’นต ปทาน น วตตานฯ ยสมา จ ตตถ สมาวจนสส อาเทสภโต อากาโร จ มหากาโร จ น ลพภต, ตสมา ‘‘คาวา ควา คาวมหา ควมหา’’ต ปทาน น วตตานฯ ยสมา จ สมวจนสส อาเทสภโต เอกาโร จ มหกาโร จ น ลพภต, ตสมา ‘‘คาเว คเว คาวมห ควมห’’ต ปทาน น วตตานฯ อปจ ‘‘ยาย ตายา’’ตอาทห สมานาธกรณปเทห โยเชต อยตตตตาป ‘‘คาเวน คเวนา’’ตอาทน อตถลงคฏฐาเน น วตตานฯ ตถา ห ‘‘ยาย ตาย’’อจจาทห สทธ ‘‘คาเวน คเวนา’’ตอาทน น โยเชตพพาน เอกนตปลลงครปตตาฯ

เกจ ปเนตถ วเทยย – ยา ตมเหห โอการนตตาปกตกสส อตถลงคสส โคสททสส ‘‘โค, คาว, คาโว, คาว, คโว’’ตอาทนา นเยน ปทมาลา ฐปตา, สา ‘‘มาตคาโม อตถ มาตคามา อตถโย’’ต วตตสทสา จ โหตต? ตนนฯ มาตคามอตถสททา ห นานาลงคา ปมตถลงคภาเวน, นานาธาตกา จ คม อสธาตวเสน, อมสม ปน ฐาเน โค คาวสททา เอกลงคา อตถ ลงคภาเวน, เอกธาตกา จ คมธาตวเสนาตฯ ยชเชว โคณสททสส โคสททสสาเทสวเสน กจจายเนน วตตตตา ตทาเทสตต เอกธาตกตตญจาคมม เตนาป สทธ มสเสตวา ปทมาลา วตตพพาต? น, โคณสททสส อจจนตปลลงคตตา อการนตตาปกตกตตา จฯ ตถา ห โส วส ปลลงคฏฐาเน อททฏโฐฯ อย ปน ‘‘โค, คาว, คาโว, คาว, คโว’’ตอาทกา ปทมาลา โอการการนตปทาน มสเสตวา กตาต น สลลกเขตพพา, อถ โข วกปเปน โคสททโต ปเรส ส โย อวจนาน อการการาเทสวเสน วตตปทวนตตตา โอการนตตถลงคปทมาลา อจเจว สารโต ปจเจตพพาฯ

อทาน โคสททสส อตถลงคภาวสาธกาน สตตปทาน โลกกปปโยคาน จ กถยาม – ‘‘เสยยถาป ภกขเว วสสาน ปจฉเม มาเส สรทสมเย กฏฐสมพาเธ โคปาลโก คาโว รกเขยย, ตา คาโว ตโต ตโต ทณเฑน อาโกเฏยยฯ

อนนทา พลทา เจตา, วณณทา สขทา จ ตา;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๒

เอตมตถ วส ญตวา, นาสส คาโว หนส เตฯ

สพพา คาโว สมาหรตฯ คมสสนต ภนเต คาโว วจฉคทธนโย’’ต อมาน สตตปทานฯ ‘‘โคส ทยหมานาส คโต’’ตอาทน ปน โลกกปปโยคานฯ อต โคสททสส อตถลงคภาโวป ปลลงคภาโว วย สารโต ปจเจตพโพฯ

ตตร ‘‘โค, คาว, คาโว, คาว, คโว’’ตอาทน กญจาป อตถลงคภาเวน วตตาน, ตถาป ยถาปโยค ‘‘ปชา เทวตา’’ตปทาน วย อตถปรสวาจกาเนว ภวนต, ตสมา อตถลงควเสน ‘‘สา โค’’ต วา ‘‘ตา คาโว’’ต วา วตเต อตถปมภตา สพเพป โคณา คหตาต เวทตพพาฯ น ห อทเส ฐาเน เอกนตโต ลงค ปธาน, อตโถเยว ปธาโนฯ ‘‘วเชคาโว ทหนต’’ต วตเต กญจาป ‘‘คาโว’’ต อย สทโท ปเมป วตตต, ตถาป ทหนกรยาย ปเม อสมภวโต อตถวเสน อตถโย ญายนเตฯ ‘‘คาว ทหนต’’ต วตเต ปน ลงควเสน อตถวเสน จ วจนโต โก สสยมาปชชสสต วญญฯ ‘‘ตา คาโว จรนต’’ต วตเต อตถลงควเสน วจนโต กทาจ กสสจ สสโย สยา ‘‘นน อตถโย’’ต, ปลลงควเสน ปน ‘‘เต คาโว จรนต’’ต วตเต สสโย นตถ, อตถโย จ ปมาโน จ ญายนเต ปลลงคพหวจเนน กตถจ อตถปมสส คหตตตาฯ ‘‘อเถตถ สหา พยคฆา จา’’ตอาทส วย ‘‘คาว จรต’’ต จ ‘‘คาว ปสสต’’ต จ วตเต อตถ วญญายเต คาวสทเทน อตถยา คเหตพพตตาฯ โลกกปปโยเคส ห สาสนกปปโยเคส จ คาวสทเทน อตถ คยหตฯ เอกจจ ปน สาสนกปปโยค สนธาย ‘‘คาว’’ต, ‘‘คาว’’นต จ ‘‘อตถปรสสาธารณวจนมโวจมหฯ ตถา ห ‘‘เสยยถาป ภกขเว ทกโข โคฆาตโก วา โคฆาตกนเตวาส วา คาว วธตวา จตมหาปเถ พลโส วภชตวา นสนโน อสสา’’ต ปาฬ ทสสตฯ อฏฐกถาส จ ‘‘คาโว’’ต อตถปมสาธารณ สททรจน กตวา ปน ตเทว อตถปม สนธาย ‘‘ทวาร ปตต ปตต คาว’’นต รจตา สททรจนา ทสสตฯ

เอตถ ห โคชาตย ฐตา อตถป ปมาป ‘‘คาว’’ต สงข คจฉตฯ วเสสโต ปน ‘‘คาว’’ต อท อตถยา อธวจนฯ ตถา ห ตตถ ตตถ ปาฬปปเทสาทส ‘‘อจรปกกนตสส ภควโต พาหย ทารจรย คาว ตรณวจฉา อธปตตวา ชวตา โวโรเปส’’ต, ‘‘คาว วา เต เทม, คาว วา เต เทม’’ต จ ‘‘ตณสโห กโปตวณณคาวสทโส’’ต จ ปโยคทสสนโต อตถ กถยตต วตตพพฯ โคสทเทน ปน ‘‘โคทหนฯ คททหนฯ โคขร โคธโน โครปาน จา’’ต ทสสนโต อตถป ปมาป กถยตต วตตพพฯ

อทาน โอการนตสส อตถลงคสส โคสททสส ปทมาลาย ปาฬนยาทนสสโต อตถยตตนโย วจจเต วญญน โกสลลชนนตถ –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๓

สา โค คจฉต, สา คาว คจฉต, ตา คาโว, คาว, คโว คจฉนตฯ ต คาว, คาว, คว ปสสต, ตา คาโว, คาว, คโว ปสสตฯ ตาห โคห, โคภ กตฯ ตาส คว, คนน, โคน เทตฯ ตาห โคห, โคภ อเปตฯ ตาส คว, คนน, โคน สงคานฯ ตาส โคส ปตฏฐตฯ โภต โค ตว ตฏฐ, โภตโย คาโว คาว, ควา ตมเห ตฏฐถฯ

อปโรป วจจเต –

สา โค นท ตรนต คจฉต, สา คาว นท ตรนต คจฉต, ตา คาโว, คาว, คโว นท ตรนตโย คจฉนตฯ ต คาว, คาว, คว นท ตรนต ปสสต, ตา คาโว, คาว, คโว นท ตรนตโย ปสสตฯ ตาห โคห, โคภ นท ตรนตห กตฯ ตาส คว, คนน, โคน นท ตรนตน เทตฯ ตาห โคห, โคภ นท ตรนตห อเปตฯ ตาส คว, คนน, โคน นท ตรนตน สนตกฯ ตาส โคส นท ตรนตส ปตฏฐตนตฯ

ตตร ยา สา ‘‘โค, คาว, คาโว, คาว, คโว’’ตอาทนา โอการนตสสตถลงคสส โคสททสส ปทมาลา ฐปตา, สา ‘‘โค, คาโว คโว’’ตอาทนา วตตสส โอการนตปลลงคสส โคสททสส ปทมาลาโต สวเสสา ปจจตโตปโยคาลปนฏฐาเน จตนน กญญาสททาน วย คาวสททาน วตตตตาฯ ยสมา ปนาย วเสโส, ตสมา อมสส โอการนตตถลงคสส โคสททสส อญเญสมตถลงคาน วย อวสทาการโวหารตา สลลกเขตพพา, น ปลลงคาน วย วสทาการโวหารตา, นาป นปสกลงคาน วย อภยมตตาการโวหารตา สลลกเขตพพาฯ เอตถ นจฉยกรณ คาถา วจจต –

ทวนน ธาตสททาน, ยถา ทสสต นานตา; โคสททาน ตถา ทวนน, อจฉตพพาว นานตาฯ

ตถา ห ปมตถลงควเสน ทวนน ธาตสททาน วเสโส ทสสตฯ ต ยถา?

ธาต, ธาต, ธาตโวฯ ธาต, ธาต, ธาตโวฯ ธาตนา, ธาตห, ธาตภฯ ธาตสส, ธาตนฯ ธาตสมา, ธาตมหา, ธาตห, ธาตภฯ ธาตสส, ธาตนฯ ธาตสม, ธาตมห, ธาตสฯ อย ปลลงควเสโสฯ

ธาต, ธาต, ธาตโยฯ ธาต, ธาต, ธาตโยฯ ธาตยา, ธาตห, ธาตภฯ ธาตยา, ธาตนฯ ธาตยา, ธาตห, ธาตภฯ ธาตยา, ธาตนฯ ธาตยา, ธาตย, ธาตสฯ อย อตถลงคสส วเสโสฯ

ยถา จ ทวนน ธาตสททาน วเสโส ปญญายต, ตถา ทวนนมป โคสททาน วเสโส ปญญายเตวฯ ยถา จ ปนนปสกลงคาน ทวนน อายสททาน ‘‘อาย, อาย, อายโว’’ตอาทนา, ‘‘อาย, อาย,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๔

อายน’’ตอาทนา จ วเสโส ปญญายต, ยถา ทวนนมป โคสททาน วเสโส ปญญายเตวฯ ตถา ห วสทาการโวหาโร ปลลงค, อวสทาการโวหาโร อตถลงค, อภยมตตาการโวหาโร นปสกลงคฯ

อทาน อมเมวตถ ปากฏตร กตวา สงเขปโต กถยาม – ปรโสต วสทาการโวหาโร, กญญาต อวสทาการโวหาโร, รปนต อภยมตตาการโวหาโรฯ ปรโส ตฏฐต, กญญา ตฏฐต, กญญา ตฏฐนต, กญญา ปสสต, โภตโย กญญา ตฏฐถ, เอตเถกปทมสม, จตตาร สมานฯ ปรสา ตฏฐนต, ปรสา นสสฏ, ภวนโต ปรสา คจฉถฯ กญญาโย ตฏฐนต, กญญาโย ปสสต, โภตโย กญญาโย คจฉถ, ตณ ตณ สมานฯ ปรส ปสสต, กญญ ปสสต, ทเว อสมานฯ ปรเส ปสสต, ปรเส ปตฏฐต, ทเว สมานฯ เตน ปรเสน กต, ตาย กญญาย กต, ตาย กญญาย เทต, ตาย กญญาย อเปต, ตาย กญญาย สนตก, ตาย กญญาย ปตฏฐต, เอกมสม, ปญจ สมานฯ เอว ปลลงคสส วสทาการโวหารตา ทสสต, อตถลงคสส อวสทาการโวหารตา ทสสตฯ นปสกลงคสส ปน ‘‘รป, รปาน, รปาฯ รป, รปาน, รเปฯ โภ รป, ภวนโต รปาน, รปา’’ต เอว ตส ปจจตโตปโยคาลปนฏฐาเนส สนการาย วเสสาย รปมาลาย วเสน อภยมตตาการโวหารตา ทสสต, ปมตถลงคาน ตส ฐาเนส สนการาน รปาน สพพทา น สนต, อต วสทาการโวหาโร ปลลงค, อวสทาการโวหาโร อตถลงค, อภยมตตาการโวหาโร นปสกลงคนต เวทตพพฯ

อย นโย ‘‘สทธา สต หร, ยา อตถ สทธา ปสนนา, เต มนสสา สทธา ปสนนา, ปหต สทธ ปฏยตต, สทธ กล’’นตอาทส สมานสตกสทเทสป ปทมาลาวเสน ลพภเตวฯ ยา จ ปน อตถลงคสส อวสทาการโวหารตา วตตา, สา เอกจเจสป สงขยาสทเทส ลพภตฯ ตถา ห วสตอาทโย นวตปรยนตา สททา เอกวจนนตา อตถลงคาต วตตา, เอตถ ‘‘วสตยา’’ต ปญจกขตต วตตพพ, ตถา ‘‘ตสายา’’ตอาทน ‘‘นวตยา’’ต ปทปรยนตาน, เอว วสตอาทน กญญาสททสเสว อวสทาการโวหารตา ลพภตต อวคนตพพฯ ยท เอว ตจตสทเทส กถนต? ตจตสททา ปน ยสมา ‘‘ตโย ตสโส ตณ, จตตาโร จตโร จตสโส จตตาร’’ต อตตโน อตตโน รปาน อภเธยยลงคานคภตตา ยถาสกลงควเสน ‘‘ปรสา กญญาโย จตตาน’’ตอาทห วสทาวสโทภยรหตาการโวหารสงขาเตห สทเทห โยค คจฉนต, ตสมา ปจเจกลงควเสน วสทาวสโทภยรหตาการโวหาราต วตตมรหนตฯ

สพพนาเมสป อย ตวโธ อากาโร ลพภต รปวเสสโยคโตฯ กถ? ปนนปสกวสเย ‘‘ตสส กสส’’ อจจาทน สพพาน สพพนามกรปาน จตตถฉฏฐยนตาน ภวนต, อตถลงควสเย ‘‘ตสสา กสสา’’ อจจาทน สพพนามกรปาน ตตยาจตตถปญจมฉฏฐสตตมยนตาน ภวนต, ตสมา สพพนามตเตป อตถลงคสส อวสทาการโวหารตา เอกนตโต สมปฏจฉตพพาฯ เอตถ ปน สลภาน จตตถฉฏฐรปาน อนาหรตวา สทลลภภาเวน ตตยาปญจมสตตมรปาน สาสนโต อาหรตวา ทสเสสสาม ภคว

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๕

โต ปาวจเน นกกงขภาเวน โสตน ปรมสณหสขมญาณาธคมตถฯ ต ยถา? ‘‘อายสมา อทาย เยน สา กมารกา เตนปสงกม, อปสงกมตวา ตสสา กมารกาย สทธ เอโก เอกาย รโห ปฏจฉนเน อาสเน อลกมมนเย นสชช กปเปส’’ตฯ เอตถ ‘‘ตสสา’’ต ตตยาย รป, ‘‘ตสสา’’ต ตตยาย รเป ทฏเฐเยว ‘‘สพพสสา กตรสสา’’ตอาทน ตตยารปาน ปาฬย อนาคตานปทฏฐานเยว นาม เตส อญญมญญสมานคตกตตา, ทฏเฐน จ อทฏฐสสป ยตตสส คเหตพพตตาฯ ‘‘กสสาห เกน หายาม’’ต เอตถ ‘‘กสสา’’ต ปญจมยา รป, ‘‘กสสา’’ต ปญจมยา รเป ทฏเฐเยว ‘‘สพพสสา กตรสสา’’ตอาทน ปญจมยา รปาน ปาฬย อนาคตานป ทฏฐานเยว นามฯ ‘‘อญญตโร ภกข เวสาลย มหาวเน มกกฏ อามเสน อปลาเปตวา ตสสา เมถน ธมม ปฏเสวตฯ อญญตโร ภกข อญญตรสสา อตถยา ปฏพทธจตโต โหต’’ต จ เอตถ ‘‘ตสสา อญญตรสสา’’ต จ สตตมยา รป, ตสม ทฏเฐเยว ‘‘สพพสสา กตรสสา’’ตอาทน สตตมยา รปาน ปาฬย อนาคตานป ทฏฐานเยว นามาตฯ

นน จ โภ ‘‘ตสสา กมารกาย สทธ’’นต เอตถ ‘‘ตสสา’’ต อท วภตตวปลลาเสน วตต, ‘‘ตายา’’ต หสส อตโถ, ตถา ‘‘กสสาห เกน หายาม’’ต อทมป วภตตวปลลาเสน วตตฯ ‘‘กายา’’ต หสส อตโถฯ ‘‘อญญตรสสา อตถยา ปฏพทธจตโต’’ต เอตถาป ‘‘อญญตรสสา’’ต อท วภตตวปลลาเสน วตตฯ ‘‘อญญตรสส’’นต หสส อตโถต? ตนน, อทเสส จณณยปทวสเยส วภตตวปลลาสสส อนจฉตพพตตาฯ นน จ โภ จณณยปทวสเยป ‘‘สงเฆ โคตม เทห’’ตอาทส ‘‘สงฆสสา’’ต วภตตวปลลาสตถ วทนต ครต? สจจ, ตถาป ตาทเสส ฐาเนส ทเว อธปปายา ภวนต อาธารปฏคคาหกภาเวน ภมมสมปทานานมจฉตพพตตาฯ ตถา ห ‘‘สงฆสส เทถา’’ต วตตกามสส สโต ‘‘สงเฆ เทถา’’ต วจน น วรชฌต, ยชชตเยวฯ ตถา ‘‘สงเฆ เทถา’’ต วตตกามสสป สโต ‘‘สงฆสส เทถา’’ต วจนมป น วรชฌต, ยชชตเยว, ยถา ปน อลาพ ลาพสทเทส วส วส วชชมาเนสป ‘‘ลาพน สทนต สลา ปลวนต’’ต เอตถ ฉนทานรกขณตถ อการโลโป โหตต อกขรโลโป พทธยา กรยตฯ ตถา ‘‘สงเฆ โคตม เทห’’ตอาทสป พทธยา วภตตวปลลาสสส ปรกปปน กตวา ‘‘สงฆสสา’’ต วปลลาสตถมจฉนต อาจรยาฯ ตสมา ‘‘สงเฆ โคตม เทหฯ เวสสนตเร วร ทตวา’’ตอาทส วภตตวปลลาโส ยตโต ‘‘ตสสา กมารกายา’’ตอาทส ปน น ยตโต, วภตตวปลลาโส จ นาม เยภยเยน ‘‘เนว ทาน วรมสส’’นตอาทส คาถาส อจฉตพโพฯ

ตถาป วเทยย ยา สา ตมเหห ‘‘ตสสา เมถน ธมม ปฏเสวต’’ต ปาฬ อาภตา, น สา สตตมปโยคาฯ ‘‘ตสสา’’ต ห อท ฉฏฐยนตปท ‘‘ตสสามกกฏยาองคชาเต เมถน ธมม ปฏเสวต’’ต อตถสมภวโตต? ตนน, อฏฐกถาย ‘‘ตสสาต ภมมวจน’’นต วตตตตาฯ กญจ ภยโย – อฏฐกถายเยว ‘‘ตสสา จ สกขาย สกข ปรปเรนโต สกขต, ตสมญจ สกขาปเท อวตกกมนโต สกขต’’ต อมสม ปเทเส ‘‘ตสสา’’ต ภมมวจน นทเทโส กโตตฯ นน จ โภ ตตถาป ‘‘ตสสา’’ต อท วภตตวปลลา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๖

สวเสน ภมมตเถ สามวจนนต? ‘‘อตวย ตว วภตตวปลลาสนเย กสโลส, วภตตวปลลาสโก นามา’’ต ภว วตตพโพฯ โย ตว ธมมสงคาหกตเถเรห วตตปาฬมป อลลงฆส, อฏฐกถาวจนมป อลลงฆส, อปรมป เต นทเทสปาฬ อาหรสสามฯ สเจ ตว ปณฑตชาตโก, สญญตต คมสสสฯ สเจ อปณฑตชาตโก, อตตโน คาห อมญจนโตเยว สญญตต น คมสสต, สาสเน จตต กตวา สโณหตฯ ‘‘ตสมา ห สกเขถ อเธว ชนต’’ต อมสสา ปาฬยา อตถ นททสนเตน ปภนนปฏสมภเทน สตถกปเปน อคคสาวเกน ธมมเสนาปตนา อายสมตา สารปตเตน ‘‘อธาต อมสสา ทฏฐยา อมสสา ขนตยา อมสสา รจยา อมสม อาทาเย อมสม ธมเม’’ต เอว ‘‘อมสสา’’ต ปท ภมมวจนวเสน วตตฯ ตญห ‘‘อธา’’ต ปทสส อตถวาจกตตา สตตมยา รปนต วญญายตฯ อต ‘‘อมสสา’’ต สตตมยา รเป ทฏเฐเยว ‘‘สพพสสา กตรสสา’’ตอาทน สตตมยา รปาน ปาฬย อนาคตานป ทฏฐานเยว นามฯ

อปรมป เต สพพโลกานกมปเกน สพพญญนา อาหจจภาสต ปาฬ อาหรสสาม, จตต กตวา สโณห, ‘‘อฏฐานเมต ภกขเว อนวกาโส, ย เอกสสา โลกธาตยา อปพพ อจรม ทเว อรหนโต สมมาสมพทธา อปปชเชยย’’นต เอตถ ‘‘เอกสสา’’ต อท สตตมยา รปฯ เอว ‘‘เอกสสา’’ต สตตมยา รเป ทฏเฐเยว ‘‘สพพสสา กตรสสา’’ตอาทน สตตมยา รปาน ปาฬย อนาคตานป ทฏฐานเยว นามฯ น ห สพพถาป โวหารา สรปโต ปาฬอาทส ทสสนต, เอกจเจ ทสสนต, เอกจเจ น ทสสนตเยวฯ อตรท วจจต –

‘‘ตสสา’’อจจาทโย สททา, ‘‘ตาย’’อจจาทโย วย; เญยยา ปญจส ฐาเนส, ตตยาทส ธมตาฯ

ตณณนน ปน นาทน, โหต สพยปเทสโต; ‘‘ตสสา กสสา’’ตอาทน, ภวนต ตตยาทสฯ

อตร ปนาย ปาฬนยวภาวนา อฏฐกถานยวภาวนา จ – ตสสา กญญาย สทธ คจฉต, ตสสา กญญาย กต, ตสสา กญญาย เทต, ตสสา กญญาย อเปต, ตสสา กญญาย อย กญญา หนา, ตสสา กญญาย อย กญญา อธกา, ตสสา กญญาย สนตก, ตสสา กญญาย ปตฏฐตนตฯ ทลลภาย นต สาธก จตต กตวา ปรยาปณตพพา สาสนสส จรฏฐตตถฯ เอว สพพถาป ปาฬอฏฐกถานยานสาเรน อตถลงคสส อวสทาการโวหารตา ญาตพพาฯ

เอว ปน ญตวา วญญชาตนา ‘‘ทวนน โคสททาน รปมาลาวเสเสน ลงคนานตต โหต’’ต นฏฐเมตถาวคนตพพฯ โคสทโท ห ‘‘ปรโส มาตคาโม โอโรโธ อาโป สตถา’’ตอาทโย วย น นโยคา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๗

วสทาการโวหาโร, นาป ‘‘กญญา รตต อตถ’’ตอาทโย วย นโยคา อวสทาการโวหาโรฯ ตถา ห อย ปลลงคภาเว ธาตสทโท วย วสทาการโวหาโร, อตถลงคภาเว อวสทาการโวหาโรฯ อต อมสส อตถสส โสตน ญาปเนน ปรมสณหสขมญาณปปฏลาภตต ‘‘โค, คาว คาโวฯ คาว, คโว’’ตอาทนา โอการนตสส อตถลงคสส โคสททสส อาเวณกา นามกปทมาลา วตตาฯ เอตถ ปน ‘‘คาว’’นต เอกกขตตมาคต, ‘‘โค โคห’’ตอาทน ทวกขตต, ‘‘คาโว คาว คาว’’นต ตกขตต, ‘‘คาวยา’’ต ปญจกขตต, เอวเมตถ ปญจกขตต อาคตปทาน วเสน อวสทากาโร ทสสตต อท อตถลงคนต คเหตพพฯ อมญห นย มญจตวา นตถ อญโญ นโย เยน โคสทโท อตถลงโค สยาฯ ตสมา อทเมว อมหาก มต สารโต ปจเจตพพฯ ปมตถลงคสงขาตาน ทวนน โคสททาน รปมาลาย นพพเสสต วทนตาน ปน อาจรยาน มต ปลลงเค วตตมาเนน โคสทเทน’ตถลงเค วตตมานสส โคสททสส รปมาลาย สทสตเต สต มาตคามสททสส นามกปทมาลาโย สม โยเชตวา ปมตถลงคภาวปรกปปน วย โหตต น สารโต ปจเจตพพฯ

เอตถ ปน กญจ ลงคสสนทน กถยาม – เหฏฐา นททฏฐสส โอการนตปลลงคสส โคสททสส นามกปทมาลาย ‘‘คาว คาว คาเวนา’’ตอาทน เอกกขตตมาคตาน, ‘‘โค โคห’’ตอาทน ทวกขตต, ‘‘คาโว คโว คว’’นต อมาน ปน ‘‘สตถา ราชา’’ตอาทน วย ตกขตต, จตกขตต วา ปเนตถ ปญจกขตต วา อาคตปทาน น สนตฯ ตทภาวโต วสทากาโร ทสสตฯ ปรสสททสส นามกปทมาลายมป ‘‘ปรโส ปรส’’นตอาทน เอกกขตตมาคตาน, ‘‘ปรเส’’ตอาทน ทวกขตต, ‘‘ปรสา’’ต ตกขตตฯ เอว วสทากาโร ทสสตฯ อาการนตตถลงคสส ปน ‘‘กญญ’’นตอาทน เอกกขตตมาคตาน, ‘‘กญญาห’’ตอาทน ทวกขตต, ‘‘กญญาโย’’ตอาทน ตกขตต, ‘‘กญญา’’ต อท จตกขตต, ‘‘กญญายา’’ต อท ปน ปญจกขตตฯ เอว อวสทากาโร ทสสตฯ อาการนตปลลงคสสต ‘‘สตถร’’ตอาทน เอกกขตตมาคตาน, ‘‘สตถ’’ตอาทน ทวกขตต, ‘‘สตถา’’ตอาทน ตกขตต, เอว วสทากาโร ทสสตฯ อมนา นเยน สพพาสป ปมตถลงคปทมาลาส วสทากาโร จ อวสทากาโร จ เวทตพโพฯ นปสกลงคสส ปน นามกปทมาลาย ‘‘จตเตนา’’ตอาทน เอกกขตตมาคตาน, ‘‘จตต’’นตอาทน ทวกขตต, ‘‘จตตาน’’ต อท ตกขตต อาคตฯ อฏฐ อายสททาทสป เอเสว นโยฯ เอตถ อภยมตตากาโร ทสสตฯ กญจาเปตถ จตกขตต ปญจกขตต วา อาคตปทาน อภาวโต วสทากาโร อปลพภมาโน วย ทสสต, ตถาป ยสมา ‘‘จตต อฏฐ อาย’’ตอาทน นปสกาน ‘‘คจฉ อคค ภกข’’ตอาทน ปลลงคาน นเยน อปปวตตนโต วสทาการญจ, ‘‘รตต ยาค’’ตอาทน อตถลงคาน นเยน อปปวตตนโต อวสทาการญจ อภยมนปคมม วเสสโต ‘‘จตต, จตตาน, จตตาฯ จตต, จตตาน, จตเต’’ตอาทนา สนการาย รปมาลาย รปวนตาน ภวนต, ตสมา เตสมากาโร อภยมตโตต ทฏฐพโพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๘

ตวโธปาย อากาโร สกกฏภาสาส น ลพภตฯ เตเนส สพเพสป พยากรณสตเถส น วตโตฯ สพพสตตาน ปน มลภาสาภตาย ชเนรตาย มาคธกาย สภาวนรตตยา ลพภตฯ ตถา ห อย นรตตมญชสาย วตโต –

ก ปเนต ลงค นาม? เกจ ตาว วทนต –

‘‘ถนเกสวต อตถ, มสสวา ปรโส สยาฯ อภนนมนตร เอต, อตโร’ภยมตตโก’ต

วตตตตา วสฏฐา ถนเกสาทโย ลงค’’นต, เอต น สพพตถ, คงคาสาลารกขาทน ถนาทนา สมพนธาภาวโตฯ

อปเร วทนต – ‘‘น ลงค นาม ปรมตถโต กญจ อตถ, โลกสงเกตรฬโห ปน โวหาโร ลงค นามา’’ตฯ อทเมตถ สนนฏฐานฯ สพพลงคโกป สทโท โหต ตฏ ตฏ ตโฏตฯ ยท จ ปรมตถโต ลงค นาม สยา, กถ อญญมญญวรทธาน เตส เอกตถ สมาเวโส ภวต, ตสมา ยสส กสสจ อตถสส อวสทาการโวหาโร อตถลงค , วสทาการโวหาโร ปลลงค, อภยมตตาการโวหาโร นปสกลงคนต เวทตพพนตฯ

เอตถ ปน นามกปทมาลาสงขาตปพนธวเสเนว อวสทาการโวหาราทตา คเหตพพา, น เอเกกปทวเสนฯ ตถา ห ‘‘กญญา ปรโส จตต’’นต จ, ‘‘กญญาโย ปรสา จตตาน’’ต จ เอวมาทกสส เอเกกปทสส อวสทาการโวหาราทตา น ทสสตฯ ยสมา ปน ปพนธวเสน วสทาการโวหาราทภาเว สทเธเยว สมทายาวยวตตา เอเกกปทสสป อวสทาการโวหาราทตา สชฌเตวฯ

เกจ ปน นามกปทมาลาสงขาต ปพนธ อปรามสตวา เอเกกปทวเสเนว อวสทาการโวหาราทก อจฉนต, เต วตตพพา ‘‘ยท เอเกกปทสเสว อวสทาการโวหาราทตา สยา, เอว สนเต ‘กญญา ปรสา สตถา คณวา ราชา’ตอาทน ปทาน อาการสตวเสน, ‘ปรโส สตถาโร กญญาโย’ตอาทน ปน โอการสตวเสน, ‘จตต ปรส กญญ’นตอาทน อนสารสตวเสน อญญมญญ สมานสตสมภวา กถ อวสทาการโวหาราทตา สยา’’ต? กญจาป เต เอว วเทยย ‘‘สยา เอว, นานตต ปน เตส ทปปฏเวธ’’นตฯ เต วตตพพา ‘‘มา ตมเห เอวมวจตถ, ทชชานตรมป นพพาน กถนสมตถ ปคคล นสสาย ชานนต, ตสมา สฏฐ อปปรกขตวา วเทถา’’ตฯ เอวญจ ปน วตวา ตโต อตตร เต ปญห ปจฉตพพา ‘‘โพธสทโท อายสทโท จ กตรลงโค’’ตฯ เต ชานนตา เอว วกขนต ‘‘โพธสทโท อตถลงโค เจว ปลลงโค จ, อายสทโท จ ปน นปสกลงโค จ ปลลงโค จาต ทวลงคา เอเต สททา’’ตฯ เต วตตพพา ‘‘ยท โพธสทโท จ อายสทโท จ ทวลงคา เอเต สททา, เอว สนเต ทวนน โพธสททาน เอกปทภาเวน ววตถตาน อจจนตสมานสตกาน กถ อวสทาการโวหารตา จ วสทาการ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๑๙๙

โวหารตา จ สยา, กถญจ ปน ทวนน อายสททาน เอกปทภาเวน ววตถตาน อจจนตสมานสตกาน อภยมตตาการโวหารตา จ วสทาการโวหารตา จ สยา’’ต? เอว วตตา เต อทธา กญจ อตตร อปสสนตา นรตตรา ภวสสนตฯ สททสตถวท ปน สททสตถโต นย คเหตวา วทนต –

‘‘เอเส’สา เอต’มต จ, ปสทธ อตเถส เยส โลกสส; ‘ถปมนปสกาน’ต, วจจนเต ตาน นามาน’’ตฯ

เตส กร อยมธปปาโย – ‘‘เอโส ปรโส, เอโส มาตคาโม, เอโส ราชา, เอสา อตถ, เอสา ลตา, เอต นปสก, เอต จตต’’นต เอว ปรสาทส เยส อตเถส โลกสส ‘‘เอโส เอสา เอต’’นต จ ปสทธ โหต, เตส อตเถส ตาน นามาน ‘‘ปมตถนปสกลงคาน’’ต วจจนต, ตทวาเรน อญญานปตฯ เอว วทนเตห เตห ‘‘อมนา นาม อากาเรน ‘เอโส เอสา เอต’นต นามาน อญญาน จ ปลลงคาทนาม ลภนต’’ต อย วเสโส น ทสสโต, สทธมมนยญญห ปน เนรตตเกห ทสสโต ‘‘ยสส กสสจ อตถสส อวสทาการโวหาโร อตถลงค’’นตอาทนาฯ

เกจ ปน ‘‘อวสทาการาน อตถาน วาจโก โวหาโร อตถลงค’’นตอาทน วทนต, ต น คเหตพพฯ ยท ห อวสทาการาน อตถาน วาจโก โวหาโร อตถลงค, เอว สนเต มาตคามกลตตกนตกณฏกคมพาทโยป โวหารา อตถลงคาน สย อวสทาการตตา ตทตถานฯ ยท ปน วสทาการาน อตถาน วาจโก โวหาโร ปลลงค, เอว สนเต ‘‘เทวตา สทธา ญาณ’’มจจาทโยป โวหารา ปลลงคาน สย วสทาการตตา ตทตถานฯ อถ วา ยท อวสทาการาน อตถาน วาจโก โวหาโร อตถลงค, วสทาการาน ปนตถาน วาจโก โวหาโร ปลลงค, เอว สนเต เอกสเสวตถสส เอกกขเณ ทวห ลงเคห น วตตพพตา สยา –

‘‘อตถกาโมส เม ยกข, หตกามาส เทวเต; กโรม เต ต วจน, ตวส อาจรโย มมา’’ตฯ

ยท จ อภยมตตาการาน อตถาน วาจโก โวหาโร นปสกลงค, เอว สนเต อภยมตตาการาน อตถาน ตณรกขาทส ‘‘อท นามา’’ต นยมาภาวโต ลงควจน วรทธ สยาฯ อปจ ‘‘ปญญารตนฯ สารปตตโมคคลลาน สาวกยค’’นต จ อาทนา นปสกลงควจเนน ตทตถานมป อภยมตตาการตา วตตา สยาฯ อปจ เอกมป ตร ‘‘ตฏ ตฏ ตโฏ’’ต ตห ลงเคห น วตตพพ สยาฯ เอกมป จ ญาณ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๐

‘‘ปญญาณ ปญญา ปชานนา อโมโห’’ตอาทนา ตห ลงเคห น วตตพพ สยา, ตสมา ต นย อคคเหตวา ยถาวตโตเยว นโย คเหตพโพฯ

โลกสมญห อตถน เหฏฐมกาโย วสโท โหต, อปรมกาโย อวสโท, อรมส อวสท, คมนาทนป อวสทานฯ อตถโย ห คจฉมานา อวสท คจฉนต, ตฏฐมานา นปชชมานา นสทมานา ขาทมานา ภญชมานา อวสท ภญชนตฯ ปรสมป ห อวสท ทสวา ‘‘มาตคาโม วย คจฉต ตฏฐต นปชชต นสทต ขาทต ภญชต’’ต วทนตฯ อต ยถา อตถโย เยภยเยน อวสทาการา, ตถา ยสส กสสจ สวญญาณกสส วา อวญญาณกสส วา อตถสส เย โวหารา เยภยเยน อวสทาการา, เตเยว อตถลงคาน นาม ภวนตฯ ต ยถา? ‘‘กญญา เทวตา ธตลกา ทพพา สทธา รตต อตถ ยาค วธ’’ อจเจวมาทนฯ ปรสาน ปน เหฏฐมกาโย อวสโท โหต, อปรมกาโย วสโท, อรมส วสท, คมนาทนป วสทาน โหนตฯ ปรสา ห คจฉมานา วสท คจฉนต, ตฏฐมานา นปชชมานา นสทมานา ขาทมานา ภญชมานา วสท ภญชนตฯ อตถมป ห คมนาทน วสทาน กรมาน ทสวา ‘‘ปรโส วย คจฉต’’ตอาทน วทนตฯ อต ยถา ปรสา เยภยเยน วสทาการา, ตถา ยสส กสสจ สวญญาณกสส วา อวญญาณกสส วา อตถสส เย โวหารา เยภยเยน วสทาการา, เตเยว ปลลงคาน นาม ภวนตฯ ต ยถา? ‘‘ปรโส มาตคาโม โอโรโธ อาโป รกโข โมโห สตถา’’ อจเจวมาทนฯ ยถา จ ปน นปสกา อภยมตตาการา, ตถา ยสส กสสจ สวญญาณกสส วา อวญญาณกสส วา อตถสส เย โวหารา อภยมตตาการา, เตเยว นปสกลงคาน นาม ภวนตฯ ต ยถา? ‘‘จตต รป อตถาคาร กลตต นาฏก รตน ญาณ อฏฐ อาย’’อจเจวมาทนฯ อจเจว นามกาน สพเพสมป โวหาราน –

วสทาวสทาการา, อากาโร’ภยมตตโก; ลงคสส ลกขณ เอต, เญยย สยาทปปพนธโตฯ

อท ฐาน ทพพนวชฌ มหาวนคหน นคคมพ นชชฏ กตวา ทสสต สาธก มนส กาตพพฯ อต สพเพส นามกปทาน ปพนธนสสเตน อวสทาการโวหาราทภาเวน อตถลงคาทภาวสส สมภวโต ทวนนมป โคสททาน ปพนธนสสเตน อวสทาการโวหาราทภาเวน ยถาสก อตถลงคาทภาโว เวทตพโพฯ

สวนจฉโยย โอการนตตถลงคสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

โอการนตตาปกตก โอการนตตถลงค นฏฐตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๑

เอว สพพถาป อาการนต อวณณนต อวณณนโตการนตวเสน ฉพพธาน อตถลงคาน นรวเสสโต คหตาน ภวนตฯ เอเตส ปน เกสญจ อาการนตาน อการนตานญจ กตถจ ปจจตเตกวจนสส เอการาเทสวเสน โย ปเภโท ทสสต, โส อทาน วจจตฯ ตถา ห –

‘‘น ตว ราธ วชานาส, อฑฒรตเต อนาคเต; อพยยต วลปส, วรตเต โกสยายเน’’ต

อมสม ราธชาตเก ‘‘วรตตา’’ต อาการนตวเสน วตตพเพ ปจจตตวจนสส เอการาเทสวเสน ‘‘วรตเต’’ต วตตฯ ตถา ‘‘โกสยายน’’ต อการนตวเสน วตตพเพ ปจจตตวจนสส เอการาเทสวเสน ‘‘โกสยายเน’’ต วตตฯ เตน อฏฐกถาจรโย ‘‘วรตเต โกสยายเนต มาตา โน โกสยายน พราหมณ วรตตา อมหาก ปตร นปเปมา ชาตา’’ต อตถ สวณเณสฯ นน จ โภ ปาฬย ‘‘วรตเต’’ต, ‘‘โกสยายเน’’ต จ ปจจตตวจนสส ทสสนโต ‘‘เอการนตมป อตถลงค อตถ’’ต วตตพพนต? น วตตพพ อาการการนโตคธรปวเสสตตา เตส รปานฯ อาเทสวเสน ห สทธตตา วส เอการนต อตถลงค นาม นตถ, ตสมา อตถลงคาน ยถาวตตา ฉพพธตาเยว คเหตพพาฯ

อจเจว อตถลงคาน, ปกณณนยสาลน; ปทมาลา วภตตา เม, สาสนตถ สยมภโนฯ

สททนตสรโยย, อเนกสวนจฉยรสมกลาโป; สสยนธการนโท, กสส มตปทม น วกาเสฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

อตถลงคาน นามกปทมาลาวภาโค

อฏฐโม ปรจเฉโทฯ

๙. นป สกลงคนามกปทมาลา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๒

อถ ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา นคคหตนตนปสกลงคาน ‘‘ภต’’อจจาทกสส ปกตรปสส นามกปทมาล วกขาม –

จตต, จตตานฯ จตต, จตตานฯ จตเตน, จตเตห, จตเตภฯ จตตสส, จตตานฯ จตตา, จตตสมา, จตตมหา, จตเตห, จตเตภฯ จตตสส, จตตานฯ จตเต, จตตสม, จตตมห, จตเตสฯ โภ จตต, โภ จตตา, ภวนโต จตตานฯ ยมกมหาเถรมตฯ

เอตถ กญจาป ‘‘จตตา’’ต ปจจตตพหวจน ‘‘จตเต’’ต อปโยคพหวจนญจ อนาคต, ตถาป ตตถ ตตถ อญเญสมป ตาทสาน นคคหตนตนปสกรปาน ทสสนโต วภงคปาฬยญจ ‘‘ฉ จตตา อพยากตา’’ตอาททสสนโต คเหตพพเมว, ตสมา ‘‘จตต, จตตาน, จตตาฯ จตต, จตตาน, จตเต’’ต กโม เวทตพโพฯ นคคหตนตานญห นปสกลงคาน กตถจ โอการนตปลลงคาน วย ปจจตโตปโยคพหวจนาน ภวนตฯ ตาน จ ปลลงเคน วา สลงเคน วา อลงเคน วา สทธ สมานาธกรณาน หตวา เกวลาน วา ปาวจเน สญจรนตฯ อตร ‘‘จตตาโร สตปฏฐานาฯ จตตาโร สมมปปธานาฯ สพเพ มาลา อเปนตมฯ ยสส เอเต ธนา อตถฯ จตตาโร มหาภตาฯ ตณนทรยาฯ ทเว อนทรยาฯ ทสนทรยาฯ ทเว มหาภเต นสสาย ทเว มหาภตา, ปญจ วญญาณา, จตโร องเค อธฏฐาย, เสม วมมกมตถเก, รปา สททา รสา คนธาฯ รเป จ สทเท จ อโถ รเส จฯ จกขญจ ปฏจจ รเป จ อปปชชต จกขวญญาณ’’นต เอวมาทโย อเนกสตา ปาฬปปเทสา ทฏฐพพาฯ

เอตถ ปน ‘‘สตปฏฐานา’’ตอาทน ปทาน ลงควปลลาสวเสน วตตานต น คเหตพพาน สตปฏฐานสททาทน ปฐเมกวจนฏฐาเน โอการนตปลลงคภาเวน ฐตภาวสส อทสสนโตฯ ‘‘จตตาโร’’ตอาทนเยว ปน ปทาน ลงควปลลาสวเสน วตตานต คเหตพพาน นโยคา นคคหตนเตห นปสกลงเคห สตปฏฐานสททาทห สทธ เตส สมานาธกรณภาวสส ทสสนโตตฯ

เกเจตถ วเทยย – นน ‘‘สตปฏฐาโน ธมโม, จตโต ธมโม, จตตา ธมมา’’ตอาทปปโยคทสสนโต สตปฏฐานสททาทน โอการนตปลลงคภาโว ลพภตฯ เอว สนเต กสมา ตมเหห ‘‘สตปฏฐานสททาทน ปฐเมกวจนฏฐาเน โอการนตปลลงคภาเวน ฐตภาวสส อทสสนโต’’ต วตต, กสมา จ เอกนตโต สตปฏฐานสททาทน นคคหตนตนปสกลงคตา อนมตา, นน ‘‘สตปฏฐาโน ธมโม, จตโต ธมโม, จตตา ธมมา’’ตอาททสสนโต ‘‘จตตาโร สตปฏฐานา’’ตอาทสป ‘‘สตปฏฐานสททาทโย ลงควปลลาสวเสน วตตา’’ต วตตพพาต? น วตตพพา, กสมาต เจ? ‘‘สตปฏฐาโน ธมโม, จตโต ธมโม, จตตา ธมมา’’ตอาทสป สตปฏฐานจตตสททาทน ลงควปลลาสวเสน อนจฉตพพโตฯ ตตถ ห ปลลงเคน ธมมสทเทน โยเชต ธมมสสโร ภควา ธมมาเปกข กตวา ‘‘สตปฏฐาโน,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๓

จตโต, จตตา’’ต จ อภาสฯ เกวลา ห สตปฏฐาน จตตสททาทโย โอการนตปลลงคภาเวน กตถจป โยชตา น สนต, นคคหตนตนปสกภาเวน ปน โยชตา สนตฯ

ตถา ห ‘‘จตโต คหปต’’ต เอตถาป ปลลงคคหปตสทท อเปกขตวา วญญาเณ ปวตต จตตนาม ปณณตตวเสน ปคคเล อาโรเปตวา ปคคลวาจก กตวา ‘‘จตโต’’ต วตตฯ ยท ปน วญญาณสงขาต จตตมธปเปต สยา, ‘‘จตต’’มจเจว วจเจยยฯ ตสมา ‘‘จตโต คหปต, จตตา อตถ’’ตอาทส ลงควปลลาโส น อจฉตพโพ สาเปกขตตา จตตสททาทนฯ ยถา จ เอตถ, เอว ‘‘สตปฏฐาโน ธมโม, จตโต ธมโม, จตตา ธมมา’’ตอาทสป ลงควปลลาโส น อจฉตพโพฯ ‘‘จตตาโร สตปฏฐานา’’ตอาทส ปน สตปฏฐานสททาทน อเปกขตพพาน ปทาน น สนต, เยห เต ปลลงคาน สย, ตสมา ‘‘จตตาโร’’ตอาทนเยว ปทาน ปรวตเตตวา ‘‘จตตาร, สพพาน, เอตาน’’ต นปสกลงควเสน คเหตวา ‘‘สตปฏฐานา, สมมปปธานา’’ตอาทห ปเทห โยเชตพพานฯ อทเสส ฐาเนส เกจ อฏฐกถาจรยา นการโลป อจฉนต ‘‘ยา ปพเพ โพธสตตาน, ปลลงกวรมาภเช, นมตตาน ปทสสนต’’ต เอตถ วยฯ อทสสนญห โลโป, ตสมา ‘‘จตตาร สตปฏฐานาน, จตตาร สมมปปธานาน, สพพาน มาลาน’ตอาทกา โยชนา กาตพพาฯ

เกจ ปน ‘‘สพเพ มาลา อเปนต ม’’นต เอตถ มาลาสทท อตถลงคนต มญญตวา ปลลงคภต สพเพสทท อตถลงควเสน ปรวตเตตวา ‘‘สพพา มาลา’’ต อตถ กเถนตฯ ต กญจาป ยตตตร วย ทสสต, ตถาป น คเหตพพฯ น ห โส ภควา ลงค นญญาส, น จ ‘‘สพพา มาลา อเปนต ม’’นต ทเว ปทาน อตถลงคาน กตวา วตต น สกขฯ โย เอว วสทสลงคาน ปทาน อจจาเรสฯ ชานนโตเยว ปน ภควา วตต สกโกนโตเยว จ ‘‘สพเพ มาลา อเปนต ม’’นต วสทสลงคาน ปทาน อจจาเรส, ตสมา ปลลงคภต สพเพสทท ‘‘สพพาน’’ต นปสกลงควเสน ปรวตเตตวา วภงคปาฬย ‘‘ตณนทรยา’’ต ปท วย ลตตนกาเรน นปสกลงเคน มาลาสทเทน โยเชตวา ‘‘สพพาน มาลาน’’ต อตโถ คเหตพโพ กตถจ ‘‘ยสส เอเต ธนา อตถ’’ต เอตถ วยฯ เอตถ ห ยสส เอตาน ธนานต อตโถฯ อทมเปตถ สลลกขตพพฯ มาลาสทโท ทวลงโค อตถนปสกวเสนฯ ตฏฐต ตสสตถลงคตต สวญเญยยตตา, นปสกตเต ปน ตณ มาลานฯ ‘‘มาเลห จ คนเธห จ ภควโต สรร ปเชนต’’ตอาทโย นปสกปปโยคานป พห สนทสสนตตฯ

ยท ปน โภ มาลสทโท อตถนปสกวเสน ทวลงโค, ‘‘สพเพ มาลา อเปนต ม’’นต เอตถ มาลาสททสส อตถลงคภาวปรกปปเน โก โทโส อตถต? อตเถว อตถลงคสททสส ปลลงคภเตน สพพนามกปเทน สทธ สมานาธกรณภาวสสาภาวโต, นปสกลงคสส ปน ปลลงคภเตน สพพนามกปเทน สทธ สมานาธกรณภาวสส อปลพภนโตฯ เตเนว จ ‘‘เอเต ธนา’’ตอาทโย ปโยคา ปาวจเน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๔

พหธา ทฏฐาฯ เอตถาป ปน วเทยย ‘‘ธนาตอาทน วปลลาสวเสน ปลลงคานเยว ‘‘เอเต’’ตอาทห สมานาธกรณปเทห โยชตตตา’’ตฯ น, นปสกานเยเวตานฯ ยท ห ‘‘ธนา’’ตอาทน ปลลงคาน สย, กตถจ ปจจตเตกวจนฏฐาเน ‘‘เอโส’’ตอาทห โอการนตสมานาธกรณปเทห โยชตา โอการนตธนสททาทโย สยฯ ตถารปาน อภาวโต ปน ‘‘ธนา อนทรยา วญญาณา’’ตอาทโย สททา นปสกลงคานเยว โหนตฯ อย นโย ปจจตตพหวจนฏฐาเนเยว ลพภตฯ นปสกลงคาน ห วสทาการาน ปลลงครปาน วย หตวา ปลลงเคหป สทธ จรนต, นปสกา วย ปรสเวสธารโน ปรเสหต นฏฐเมตถาวคนตพพฯ

อถาป เต ปพเพ วตตวจน ปน ปรวตเตตวา เอว วเทยย ‘‘จตโต คหปต, จตตา อตถ’’ตอาทส จตต เอตสส อตถต จตโต, จตต เอตสสา อตถต จตตา ยถา ‘‘สทโธ, สทธา’’ต เอว อสสตถต อตถวเสน คเหตพพโต ลงควปลลาโส นจฉตพโพ, ‘‘สตปฏฐาโน ธมโม, จตโต ธมโม, จตตา ธมมา’’ตอาทน ปน เอวรปสส อตถสส อคคเหตพพโต ‘‘สตปฏฐาน ธมโม, จตต ธมโม, จตตาน ธมมา’’ต วตตพเพ ลงควปลลาเสน ‘‘สตปฏฐาโน ธมโม, จตโต ธมโม, จตตา ธมมา’’ตอาท วตตนต ลงควปลลาโส อจฉตพโพ’’ต? ตนน, ‘‘จตโต คหปต’’ตอาทส ปน ‘‘สตปฏฐาโน ธมโม’’ตอาทส จ จตตสตปฏฐานสททาทน คหปต ธมมาทน อเปกขนวเสน นจจ ปลลงคภาวสส อจฉตตตาฯ

ตถา ห เอกนตนปสกลงโคป ปญญสทโท อภสงขาราเปกขนวเสน ‘‘ปญโญ อภสงขาโร’’ต ปลลงโค ชาโต, ตถา เอกนตนปสกลงคาป ปทม มงคลสททาทโย อญญสสตถสสาเปกขนวเสน ‘‘ปทโม ภควา, ปทมา เทว, มงคโล ภควา, มงคลา อตถ’’ต จ ปมตถลงคา ชาตาฯ เอกนตปลลงคาป หตถวเสสวาจกา กาลาวก คงเคยยสททาทโย กลาเปกขนวเสน ‘‘กาลาวกญจ คงเคยย’’นตอาทนา นปสกลงคา ชาตาฯ ตทเปกขนวเสน ห อฏฐกถาย ‘‘กาลาวโก จ คงเคยโย’’ตอาท ปลลงคนทเทโส ทสสตฯ เอว ตตทตถานมเปกขนวเสน ตตปกตลงค นาเสตวา อปร ลงค ปตฏฐาเปตวา นทเทโส ทสสต, น จ ตาน สพพานป ลงคาน ตทธตวเสน อญญลงคาน ชาตาน, อถ โข คหปตธมมาทน อเปกขนวเสเนว อญญลงคาน ชาตาน, ตสมา ‘‘เปตาน โภต ปตตาน, ขาทมานา ตว ปเรฯ สวปตตาน จวหยฯ เอว ธมมาน สตวาน, วปปสทนต ปณฑตา’’ตอาทสเยว ลงควปลลาโส อจฉตพโพ อนญญาเปกขกตตา วตตธมมสททาทน, น ปน ‘‘จตโต คหปต, จตตา อตถ, สตปฏฐาโน ธมโม, จตโต ธมโม, จตตา ธมมา’’ตอาทส จตตสททาทน วปลลาโส อจฉตพโพ คหปต ธมมาทน อเปกขกตตา เตสนต นฏฐเมตถาวคนตพพ, อทญจ เอกจจาน สมโมหฏฐาน, ตสมา สทธมมฏฐตยา อย นต สทธาสมปนเนห กลปตเตห สาธก มนส กาตพพาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๕

พทรตตถวหารวาส อาจรยธมมปาโล ปน ‘‘อปรมาณา ปทา อปรมาณา อกขรา อปรมาณา พยญชนาต ปาฬปปเทเส ‘ปทา อกขรา พยญชนา’ต ลงควปลลาโส กโตต ทฏฐพพ’’นต อาหฯ เอตถาป มย ‘‘ปทา’’ต อท ‘‘อนทรยา รปา’’ตอาทน วย นปสกลงคเมวาต วทาม โอการนตวเสน ปฐเมกวจนนตภาวาภาวโต, อตรทวย ปน นปสกลงคนตป ปลลงคนตป คเหตพพ นคคหตนโตการนตวเสน ปฐเมกวจนนตภาวสสปลพภนโตฯ ตถา ห ‘‘ปตตาน ลตาน ปพพตาน ธมมาน’’ตอาทนเยว ลงควปลลาสาน อจฉตพพาน นคคหตนตวเสน ปฐเมกวจนนตตาย อนปลทธโต, เตสญโจการนตาการนตวเสน ปฐเมกวจนนตตาทสสนโตฯ ‘‘ชราธมม มา ชร’’ต อท ปน อญญปทตถวเสน นปสก ชาตนต ทฏฐพพฯ

ภต, ภตาน, ภตาฯ ภต, ภตาน, ภเตฯ ภเตน, ภเตห, ภเตภฯ ภตสส, ภตานฯ ภตา, ภตสมา, ภตมหา, ภเตห, ภเตภฯ ภตสส, ภตานฯ ภเต, ภตสม, ภตมห, ภเตสฯ โภ ภต, ภวนโต ภตาน, ภวนโต ภตาฯ เอว จตตนเยน นามกปทมาลา ภวตฯ

อมนา นเยน ‘‘มหาภต ภวตต ภน ภวน’’มจจาทน ภธาตมยาน นคคหตนตปทาน อญเญสญจ ‘‘วตต’’มจจาทน นคคหตนตปทาน นามกปทมาลา เวทตพพาฯ

วตต รป โสต ฆาน, ทกข ปปผ ฌาน ญาณ; ทาน สล ปญญ ปาป, วชช สจจ ยาน ฉตตฯ

สกฏ กนก ตคร นคร, ตรณ จรณ ธรณ มรณ; นยน วทน กรณ ลวน, วสน ปวน ภวน คคนฯ

อมต ปฬน มาล, อาสน สวน มข; ปทม อปปล วสส, โลจน สาธน สขฯ

ตาณ มล ธน กล, มงคล นฬน ผล; หรญญ อมพช ธญญ, ชาล ลงค ปท ชลฯ

องค ปณณ สสาน ส, อาวธ หทย วน; โสปาน จวร ปาณ, อลาต อนทรย กลฯ

โลห กณ พล ปฐ, อณฑ อารมมณ ปร; อรญญ ตรมสสตถ-มจจาทน สมทธเรฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๖

อมาน จตตสทเทน สพพถาป สทสาน, อมาน ปน วสทสานฯ เสยยถท –

‘‘จมม เวสม’’นตอาทน, เอกธาเยว ภชชเร; ‘‘กมม ถาม คณว’’นต-อาทน ต อเนกธาฯ

กถ?

จมเม, จมมสม, จมมมห, จมมน, เวสเม, เวสมสม, เวสมมห, เวสมน, ฆมเม, ฆมมสม, ฆมมมห, ฆมมนฯ เอว อญญานป โยเชตพพานฯ

กมม, กมมาน, กมมาฯ กมม, กมมาน, กมเมฯ กมเมน, กมมนา, กมมนา, กมเมห, กมเมภฯ กมมสส, กมมโน, กมมานฯ กมมสมา, กมมมหา, กมมนา, กมเมห, กมเมภฯ กมมสส, กมมโน, กมมานฯ กมเม, กมมสม, กมมมห, กมมน, กมเมสฯ โภ กมม, ภวนโต กมมาน, ภวนโต กมมาฯ

ถามสททสส ปน ตตเยกวจนฏฐานาทส ‘‘ถาเมน, ถามนา, ถามสส, ถามโน’’ต จ, ‘‘ถามา, ถามสมา, ถามมหา, ถามนา’’ต จ โยเชตพพฯ

วนต มนต อมนตปจจยวต ปน นคคหตนตสททาน ‘‘คณว จตต, รจม ปปผ, ปาปม กล’’ อจจาทปโยควเสน –

คณว, คณวนตาน, คณวนตา, คณวนตฯ คณวนต, คณวนตาน, คณวนเต คณวนตฯ คณวตา, คณวนเตน, คณวนเตห, คณวนเตภฯ คณวโต, คณวนตสส, คณวต, คณวนตานฯ คณวตา, คณวนตา, คณวนตสมา, คณวนตมหา, คณวนเตห, คณวนเตภฯ คณวโต, คณวนตสส, คณวต, คณวนตานฯ คณวต, คณวนเต, คณวนตสม, คณวนตมห, คณวนเตสฯ โภ คณว, ภวนโต คณวนตาน, คณวนตฯ

เอว ‘‘รจม, รจมนตาน, รจม’’นตอจจาทนา, ‘‘ปาปม, ปาปมนตาน, ปาปม’’นต อจจาทนา จ โยเชตพพฯ อปเจตถ ‘‘คณว พลว ยสว สตม คตม’’อจจาทนา ปโยคา วตถาเรตพพาฯ

กโรนตสททสส ‘‘กโรนต จตต, กโรนต กล’’นต ปโยควเสน –

กโรนต, กโรนตาน, กโรนตา, กโรนตฯ กโรนต, กโรนตาน, กโรนเต, กโรนตฯ กโรตา, กโรนเตน, กโรนเตห, กโรนเตภฯ กโรโต, กรโต, กโรนตสส, กโรนตาน, กโรตฯ กโรตา, กโรนตา,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๗

กโรนตสมา, กโรนตมหา, กโรนเตห, กโรนเตภฯ กโรโต, กรโต, กโรนตสส, กโรนตาน, กโรตฯ กโรต, กโรนเต, กโรนตสม, กโรนตมห, กโรนเตสฯ โภ กโรนต, ภวนโต, กโรนตาน, กโรนตา, กโรนตต โยเชตพพฯ

คจฉนตสททสส ต ‘‘คจฉนต จตต, คจฉนต กล’’นต ปโยควเสน –

คจฉนต, คจฉนตาน, คจฉนตาฯ คจฉนต, คจฉนตาน, คจฉนเตฯ คจฉตา, คจฉนเตน, คจฉนเตห, คจฉนเตภฯ คจฉโต, คจฉนตสส, คจฉนตาน, คจฉตฯ คจฉตา, คจฉนตา, คจฉนตสมา, คจฉนตมหา, คจฉนเตห, คจฉนเตภฯ คจฉโต, คจฉนตสส, คจฉนตาน, คจฉตฯ คจฉต, คจฉนเต, คจฉนตสม, คจฉนตมห, คจฉนเตสฯ โภ คจฉ, โภ คจฉนตา, ภวนโต คจฉนตาน, คจฉนตาต โยเชตพพฯ

เอว ‘‘จรนต ททนต ตฏฐนต จนตยนต’’นตอาทสป นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

มหนตสททสส ปน โกจ เภโท, ตถา ห ‘‘พาราณสรชช นาม มหา’’ต เอว ‘‘มหา’’อต นปสกปโยคทสสนโต ‘‘มหนต, มหา, มหนตาน, มหนตาฯ มหนต, มหนตาน, มหนเตฯ มหตา’’ต กโม เวทตพโพฯ สพพาเนตาน จตตสทเทน วสทสานฯ

สวนจฉโยย นคคหตนตนปสกลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อวณณการนตตาปกตก นคคหตนต

นปสกลงค นฏฐตฯ

อทาน ตสสลตถสส กตรสสสส อตถวภาว อจเจตสส สททสส นามกปทมาล วกขาม ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา –

อฏฐ, อฏฐ, อฏฐนฯ อฏฐ, อฏฐ, อฏฐนฯ อฏฐนา, อฏฐห, อฏฐภฯ อฏฐสส, อฏฐโน, อฏฐนฯ อฏฐนา, อฏฐห, อฏฐภฯ อฏฐสส, อฏฐโน, อฏฐนฯ อฏฐสม, อฏฐมห, อฏฐสฯ โภ อฏฐ, ภวนโต อฏฐ, ภวนโต อฏฐนฯ ยมกมหาเถรมตฯ

กญจาเปตถ นสสกกวจนฏฐาเน ‘‘อฏฐสมา, อฏฐมหา’’ต ปทาน อนาคตาน, ตถาป ตตถ ตตถ ตสทสปปโยคทสสนา คเหตพพานฯ ยถา ปน อฏฐสททสส, เอว ‘‘สตถ ทธ วาร อกข อจฉ’’อจจาทนมป รปาน ภวนตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๘

อตถวภาว, อตถวภาว, อตถวภาวนฯ อตถวภาว, อตถวภาว, อตถวภาวนฯ อตถวภาวนา, อตถวภาวห, อตถวภาวภฯ อตถวภาวสส, อตถวภาวโน, อตถวภาวนฯ อตถวภาวนา, อตถวภาวสมา อตถวภาวมหา, อตถวภาวห, อตถวภาวภฯ อตถวภาวสส, อตถวภาวโน, อตถวภาวนฯ อตถวภาวสม, อตถวภาวมห, อตถวภาวสฯ โภ อตถวภาว, ภวนโต อตถวภาว, ภวนโต อตถวภาวนฯ

เอว ‘‘ธมมวภาว, จตตานปรวตต, สขการ’’อจจาทนปฯ ตตถ อฏฐ สตถอาทน ปธานลงคาน อนญญาเปกขกตตา, อตถวภาว ธมมวภาวอาทน อปปธานลงคาน อญญาเปกขกตตาฯ

สวนจฉโยย อการนตนปสกลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อวณณนตตาปกตก อการนตนปสกลงค นฏฐตฯ

อทาน กตรสสสส โคตรภ อจเจตสส สททสส นามกปทมาล วกขาม ปพพาจรยมต ปเรจร กตวา –

อาย, อาย, อายนฯ อาย, อาย, อายนฯ อายนา, อายห, อายภฯ อายสส, อายโน, อายนฯ อายนา, อายห, อายภฯ อายสส, อายโน, อายนฯ อายสม, อายมห, อายสฯ โภ อาย, ภวนโต อาย, ภวนโต อายนฯ ยมกมหาเถรมตฯ

กญจาเปตถ นสสกกวจนฏฐาเน ‘‘อายสมา, อายมหา’’ต ปทาน อนาคตาน, ตถาป ตตถ ตตถ ตสทสปปโยคทสสนโต คเหตพพานฯ เอตถ จ อายสทโท ปนปสกลงโค ทฏฐพโพฯ ตถา ห ปาฬย อฏฐกถาส จ ตสส ทวลงคตา ทสสตฯ ‘‘ปนราย จ เม ลทโธ, เอว ชานาห มารสฯ อาย จสสา ปรกขโณ อโหส’’ตอาทส ห อายสทโท ปลลงโค, ตพพเสน ‘‘อาย, อาย, อายโว’’ตอาทนา ภกขนเยน ยถาสมภว นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ ‘‘อคค อาย จ วณโณ จฯ กตตก ปนสส อาย’’ตอาทส ปน นปสกลงโค, ตพพเสน ‘‘อาย, อาย, อายน’’ต โยชตาฯ

โคตรภ, โคตรภ, โคตรภนฯ โคตรภ, โคตรภ, โคตรภนฯ โคตรภนา, โคตรภห, โคตรภภฯ โคตรภสส, โคตรภโน, โคตรภนฯ โคตรภนา, โคตรภสมา, โคตรภมหา, โคตรภห, โคตรภภฯ โคตรภสส, โคตรภโน, โคตรภนฯ โคตรภสม, โคตรภมห, โคตรภสฯ โภ โคตรภ, ภวนโต โคตรภ, ภวนโต โคตรภนฯ โภ โคตรภ, โภ โคตรภน, เอว พหวจน วาฯ อยมมหาก มต, เอว ‘‘จตตสหภ’’อจจาทน ภธาตมยาน อการนตสททาน อญเญสมป ตสทสาน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๐๙

ปคคลวาจโก ปน อการนโต โคตรภสทโท ปลลงคปรยาปนนตตา สพพญญนเย ปวฏโฐฯ ตตรญเญ สททา นาม ‘‘จกข วส ธน ทาร ตป มธ สงค หงค จตตค’’อจจาทโยฯ

สวนจฉโยย อการนตนปสกลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโคฯ

อวณโณการนตตาปกตก

อการนตนปสกลงค นฏฐตฯ

เอว นคคหตนต อการนต อการนตวเสน ตวธาน นปสกลงคาน นรวเสสโต คหตาเนว โหนตฯ เตส เกสญจ นคคหตนตาน กวจ ปจจตเตกวจนสส พหวจนสส เอการาเทสวเสน เภโท ทสสตฯ เสยยถท? ‘‘สเข ทกเขฯ เอกนปญญาส อาชวกสเต เอกนปญญาส ปรพพาชกสเต’’อจเจวมาทฯ นน โภ เอววธาน รปาน ปาฬย ทสสนโต ‘‘เอการนตมป นปสกลงค อตถ’’ต วตตพพนต? น วตตพพ นคคหตนโตคธรปวเสสตตา เตส รปานฯ อาเทสวเสน ห สทธตตา วส เอการนต นปสกลงค นาม นตถฯ ตสมา นปสกลงคาน ยถาวตตา ตวธตาเยว คเหตพพาตฯ

นปสกานมจเจว, ลงคาน นยสาลน; ปทมาลา วภตตา เม, สาสนตถ มเหสโนฯ

ยสเสสา ปคณา สทท-นตเรสา สภาวตา; สาสเน กลปตตาน, สรณ โส ปรายณฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

นปสกลงคาน ปกตรปสส นามกปทมาลาวภาโค

นวโม ปรจเฉโทฯ

๑๐. ลงคตตยมสสกนามกปทมาลา

อธกนกโต เจก-กขรโต จ อโต ปร; ตณ ลงคาน มสเสตวา, ปทมาลมนากลฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๐

นานาสขมสงเกต-คเตสวตเถส วญญน; คมภรพทธจารตถ, ปวกขาม ยถาพลฯ

อตถ ถ จ ปภา ภา จ, ครา รา ปวน วน; อทกญจ ทก กญจ, วตกโก อต จาทโยฯ

ภ ภม เจว อรญญ, อรญญานต จาทโย; ปญญา ปญญาณ ญาณญจ, อจจาท จ ตธา สยฯ

โก ว สา เจว ภา รา จ, ถ ธ ก ภ ตเถว ก; ข โค โม มา จ ส ย ต, กมจจาท จ เอกกาตฯ

อย ลงคตตยมสสโก นามกปทมาลาอทเทโสฯ ตตร อตถ, อตถ, อตถโยฯ อตถ…เป.… โภตโย อตถโยฯ

ถ ถ, ถโยฯ ถ, ถ, ถโยฯ ถยา, ถห, ถภฯ ถยา, ถนฯ ถยา, ถห, ถภฯ ถยา, ถนฯ ถยา, ถย, ถสฯ โภต ถ, โภตโย ถ, โภตโย ถโยฯ เอตถ –

‘‘กกกฏา มณโย ทณฑา, ถโย จ ปญญลกขณา; อปปชชนต อปาปสส, กตปญญสส ชนตโน; ถยา คยห น สเสยย; ถน ภาโว ทราชาโน’’ต

อาทน นทสสนปทานฯ

ปภา, ปภา, ปภาโยฯ ปภ…เป.… โภตโย ปภาโยฯ

ภา, ภา, ภาโยฯ ภ, ภา, ภาโยฯ ภาย, ภาห, ภาภฯ ภาย, ภานฯ ภาย, ภาห, ภาภฯ ภาย, ภานฯ ภาย, ภาย, ภาสฯ โภต เภ, โภตโย ภา, โภตโย ภาโยฯ เอตถ จ ‘‘ภากโร ภาน’’อจจาทน นทสสนปทานฯ

ครา, ครา, คราโยฯ คร…เป.… โภตโย คราโยฯ ‘‘วาจา ครา พยปปโถฯ เย โวห กตตยสสาม, คราห อนปพพโส’’ต อมาน คราสททสส อตถลงคภาเว นทสสนปทานฯ

สวณณวาจโก ราสทโท ปลลงโค, อธ ปน สททวาจโก ราสทโท อตถลงโคฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๑

รา, รา, ราโยฯ ร, รา, ราโยฯ ราย, ราห, ราภฯ ราย, รานฯ ราย, ราห, ราภฯ ราย, รานฯ ราย, ราย, ราสฯ โภต เร, โภตโย รา, โภตโย ราโยฯ

รา วจจต สทโทฯ อคคญญสตตฏกายญห ‘‘รา สทโท ตยต ฉชชต เอตถาต รตต, สตตาน สททสส วปสมกาโล’’ต วตตฯ ตสมา ราสททสส สททวาจกตเต ‘‘รตต’’ต ปท นทสสนฯ

ปวน, ปวนาน, ปวนาฯ ปวน, ปวนาน, ปวเนฯ

วน, วนาน, วนาฯ วน, วนาน, วเนฯ เสส สพพ เนยยฯ

ปวน วนสททา กทาจ สมานตถา กทาจ ภนนตถาฯ เต ห อรญญวาจกตเต สมานตถา ‘‘เต ธมเม ปรปเรนโต, ปวน ปาวส ตทาฯ สปตโต ปาวส วน’’นตอาทสฯ ยถากกม ปน เต วายตณหาวนวาจกตเต ภนนตถา ‘‘ปรมทคคนธปวนวจรเตฯ เฉตวา วนญจ วนถ, นพพนา โหถ ภกขโว’’ตอาทสฯ

อทก, อทกาน, อทกาฯ อทก, อทกาน, อทเกฯ

ทก, ทกาน, ทกาฯ ทก, ทกาน, ทเกฯ เสส สพพ เนยยฯ

‘‘อมพปกก ทก สตฯ ถลชา ทกชา ปปผา’’ตอาทเนตถ นทสสนปทานฯ ‘‘นโลท วนมชฌโตฯ มโหทธฯ อทพนทนปาเตน, อทกมโภป ปรต’’ต ปาฬปปเทเสส ปน สมาสนตคตนามตตา อทสทเทเนว อทกตโถ วตโต ‘‘รตตสสาท’’นต วตตพพฏฐาเน ‘‘รตตสส’’นต สทเทน รตตสสาทตโถ วยฯ ปาฬยญห เกวโล อทสทโท น ทฏฐปพโพฯ อตถ เจ, สฏฐ มนส กาตพโพฯ

ก, กาน, กาฯ ก, กาน, เกฯ เกน, เกห, เกภฯ กสส, กานฯ กา, กสมา, กมหา, เกห, เกภฯ กสส, กานฯ เก, กสม, กมห, เกสฯ โภ ก, ภวนโต กา, ภวนโต กานฯ โภสทเทน วา พหวจน โยเชตพพ ‘‘โภ กาน, โภ กา’’ตฯ

เอตถ ก วจจต อทก สส สขญจฯ อตร ‘‘กนตาโร กนทโร เกวฏฏา เกสา กรณา นาโก’’ตอาทน ปโยคาน เวทตพพานฯ ตตร กนตาโรต ก วจจต อทก, เตน ตรตพโพ อตกกมตพโพต กนตาโร, นรทกปปเทโสฯ โจรกนตารนตอาทส ปน รฬหยา ทคคมนฏฐาเนป กนตารสทโท ปวตตตต ทฏฐพพฯ กนทโรต เอตถาป ก วจจต อทก, เตน ทารโต ภนโนต กนทโรฯ เกวฏฏาตอาทส ปน เก อทเก วตตนโต คหณตถ ปวตตนโต เกวฏฏาฯ เก สเส เสนต อปปชชนตต เกสาฯ ก สข

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๒

รนธตต กรณาฯ นาโกต สคโคฯ กนต ห สข, น ก อก, ทกข, ต นตถ เอตถาต นาโกต อตโถ คเหตพโพฯ ยเถตถ อตถสททาทน นามกปทมาลา โยชตา, เอว ‘‘วตกโก วจาโร อาภา ปทโป’’ตอาทนมป โยเชตพพาฯ

ภ, ภ, ภโยฯ ภ, ภ, ภโยฯ ภยา, ภห, ภภฯ ภยา, ภนฯ ภยา, ภห, ภภฯ ภยา, ภนฯ ภยา, ภย, ภสฯ โภต ภ, โภตโย ภ, โภตโย ภโยฯ เอตถ จ ‘‘ภรโห ภปาโล ภภโช ภตล’’นต นทสสนปทานฯ

ภม, ภม, ภมโย; เสส วตถาเรตพพ; อรญญ, อรญญาน, อรญญา; เสส วตถาเรตพพฯ

อรญญาน วจจต มหาอรญญ, ‘‘คหปตาน’’ต ปทมว อนปจจยวเสน สาเธตพพ ปท อตถลงคญจฯ ‘‘อรญญาน’’ต ห อฏฐกถาปาโฐป ทสสตฯ

อรญญาน, อรญญาน, อรญญานโยฯ อรญญาน, อรญญาน, อรญญานโยฯ อรญญานยา, อรญญานห, อรญญานภฯ อรญญานยา, อรญญานนฯ อรญญานยา, อรญญานห, อรญญานภฯ อรญญานยา, อรญญานนฯ อรญญานยา, อรญญานย, อรญญานสฯ โภต อรญญาน, โภตโย อรญญาน, โภตโย อรญญานโยฯ

ยเถตถ อตตราธกวเสน โยชตา, เอว ‘‘สภา, สภาย’’นตอาทสป โยเชตพพาฯ สภายนต สภา เอว, ลงคพยตตยวเสน ปน เอว วตตฯ ‘‘สภาเย วา ทวารมเล วา วตถพพ’’นต ปาฬ เอตถ นทสสนฯ

ปญญา, ปญญา, ปญญาโยฯ ปญญ, ปญญา, ปญญาโยฯ ปญญายฯ

ปญญาณ, ปญญาณาน, ปญญาณาฯ ปญญาณ, ปญญาณาน, ปญญาเณฯ ปญญาเณนฯ

‘‘ตถา ห ภนเต ภควโต สลปญญาณฯ สาธ ปญญาณวา นโร’’ตอาทเนตถ นทสสนปทานฯ

ญาณ, ญาณาน, ญาณาฯ ญาณ, ญาณาน, ญาเณฯ ญาเณนฯ เสส สพพ เนยยฯ ‘‘อคค อคคน คน’’อจจาทสป อตตราธกวเสน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

โก ว สาทสป เอกกขเรส โก วจจต พรหมา วาโต จ สรรญจ, ตสส ตพพาจกตเต อเม ปโยคาฯ เสยยถท?

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๓

‘‘ชเนน เยน อานต, โลกสส อมต หต; ตสส ปาทมพช วนเท, กโมฬอลเสวตฯ

กกธรกโขฯ กรชกาโย’’ อจเจวมาทโยฯ ตตถ กโมฬอลเสวตนต วนทนตาน อเนกสตาน พรหมาน โมฬภมรเสวตนต กวโย อจฉนตฯ กกธรกโขต เอตถ ปน โก วจจต วาโต, ตสส โย กชฌต, วาตโรคาปนยนวเสน ต นวาเรต, ตสมา โส รกโข กกโธต วจจตภ อาจรยาฯ กรชกาโยต เอตถ ต โก วจจต สรร, ตตถ ปวตโต รโช กรโชฯ ก ต? สกกโสณตฯ ตญห ‘‘ราโค รโช, น จ ปน เรณ วจจต’’ต เอว วตตราครชผลตตา สรรวาจเกน กสทเทน วเสเสตวา ผลโวหาเรน ‘‘กรโช’’ต วจจตฯ เตน สกกโสณตสงขาเตน กรเชน สมภโต กาโย กรชกาโยต อาจรยาฯ ตถา ห ‘‘กาโย มาตาเปตตกสมภโว’’ต วตโต, มหาอสสปรสตตฏกาย ปน ‘‘กรยต คพภาสเย ขปยตต กโร, สมภโวฯ กรโต ชาโตต กรโช, มาตาเปตตกสมภโวต อตโถฯ มาตอาทน สณฐาปนวเสน กรโต ชาโตต อปเร, อภยถาป กรชกายนต จตสนตตรปมาหา’’ต วตตฯ อย ปนตโถ อธ นาธปเปโต, ปรโมเยวตโถ อธปเปโต กสททาธการตตาฯ

โก, กาฯ ก, เกฯ เกน, เกห, เกภฯ กสส, กานฯ กา, กสมา, กมหา, เกห, เกภฯ กสส, กานฯ เก, กสม, กมห, เกสฯ โภ ก, ภวนโต กาฯ

ตตร ว วจจต ปกขฯ ตถา ห ปกขน อสสโร สปณณราชา วนโทต กถยตฯ เอตมตถญห สนธาย ปพพาจรเยนป อย คาถา ภาสตา –

‘‘สทธานเต มทธน สณฐเปม, มนนท นนทาปคต ตวคค; เทวนทนาคนทนรนทวนท-น ต วภนน จรณารวนท’’นตฯ

ตตถ วน อนโทต วนโท, ปกขชาตยา ชาตาน สปณณาน ราชาต อตโถฯ

ว, ว, วโยฯ ว, ว, วโยฯ วนา, วห, วภฯ วสส, วโน, วนฯ วนา, วสมา, วมหา, วห, วภฯ วสส, วโน, วนฯ วสม, วมห, วสฯ โภ ว, ภวนโต วโยฯ

สา วจจต สนโข, ‘‘มาตา เม อตถ, สา มยา โปเสตพพา’’ตอาทส ปน สาสทโท สพพนามกปรยาปนโน ปรมมขวจโน ตสทเทน สมภโต ทฏฐพโพฯ สาสททสส ภา รา ถ ภ กสททานญจ นามกปทมาลา เหฏฐา ปกาสตาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๔

ธ วจจต ปญญาฯ เอตถ จ ‘‘อมจเจ ตาต ชานาห, ธเร อตถสส โกวเท’’ตฯ ‘‘ธมา, ธมต, สธ, สธน, ธยตต’’นต จ อาทน นทสสนปทานฯ

ธ, ธ, ธโยฯ ธ, ธ, ธโยฯ ธยา, ธห, ธภฯ ธยา, ธนฯ ธยา, ธห, ธภฯ ธยา, ธนฯ ธยา, ธย, ธสฯ โภต ธ, โภตโย ธ, โภตโย ธโยฯ

ก วจจต ปถวฯ เอตถ จ ‘‘กทาโลฯ กมทฯ กญชโร’’ต อมาน นทสสนปทานฯ ตตร ก ปถว ทาลยต ปทาเลต ภนทต เอเตนาต กทาโลฯ กย ปถวย โมทตต กมทฯ ก ชรตต กญชโรฯ ตถา ห วมานวตถอฏฐกถาย วตต ‘‘ก ปถว ตทภฆาเตน ชรยตต กญชโร’’ตฯ

ก, ก, กโยฯ ก, ก, กโยฯ กยา, กห, กภฯ กยา, กนฯ กยา, กห, กภฯ กยา, กนฯ กยา, กย, กสฯ โภต ก, โภตโย ก, โภตโย กโยฯ

ข’มนทรย ปกถต, ข’มากาสมทรต; สคคฏฐานมป ข วตต, สญญตตมป จ ข มตฯ

ตตรนทรย จกขวญญาณาทน คตนวาสภาวโต ‘‘ข’’นต วจจต, อากาส ววตตฏเฐนฯ สคโค กตสจรเตห เอกนเตน คนตพพตาย ‘‘ข’’นต สงข คจฉตฯ ‘‘ขโค ยถา ห รกขคเค, นลยนโตว สาขโนฯ สาข ฆฏเฏต’’ต จ, ‘‘เข นมมโต อจร อฏฐสต สยมภ’’ต จ อาท เอตถ นทสสนฯ

ข, ขาน, ขาฯ ข, ขาน, เขฯ เขน, เขห, เขภฯ ขสส, ขานฯ ขา, ขสมา, ขมหา, เขห, เขภฯ ขสส, ขานฯ เข, ขสม, ขมห, เขสฯ โภ ข, ภวนโต ขาน, ภวนโต ขาฯ

โคสททสส อตถทธาโร วจจเต –

โค โคเณ จนทรเย ภมย, วจเน เจว พทธย; อาทจเจ รสมยญเจว, ปานเยป จ วตตเต; เตส อตเถส โคเณ ถ-ปมา จ อตเร ปมาฯ

ตถา ห ‘‘โคส ทยหมานาส คโตฯ โคปญจโม’’ตอาทส โคสทโท โคเณ วตตตฯ โคจโรต เอตถนทรเยป วตตต คาโว จกขาทนนทรยาน จรนต เอตถาต โคจโรฯ ตถา ห โปราณา กถยส ‘‘คาโว จรนต เอตถาต โคจโร, โคจโร วย โคจโร, อภณห จรตพพฏฐานฯ คาโววาจกขาทนนทรยาน, เตห จรตพพฏฐาน โคจโร’’ตฯ ‘‘โคมต โคตม นเม’’ต โปราณกวรจนาย ปน ปถวย วตตตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๕

‘‘ภรปญญ โคตม สมมาสมพทธวนทาม’’ต ห อตโถฯ ตถา สตตนปาตฏฐกถายวาเสฏฐสตตสวณณนปปเทเส ‘‘โครกขนต เขตตรกข, กสรกขนต วตต โหตฯ ปถว ห ‘‘โค’’ต วจจต, ตปปเภโท จ เขตต’’นต วตตฯ

‘‘โคตตวเสน โคตโม’’ต เอตถ ต วจเน พทธยญจ วตตตฯ เตนาห โปราณา ‘‘ค ตายตต โคตตฯ โคตโมต ห ปวตตมาน ค วจน พทธญจ ตายต เอกสกวสยตาย รกขตต โคตตฯ ยถา ห พทธ อารมมณภเตน อตเถน วนา น วตตต, เอว อภธาน อภเธยยภเตน, ตสมา โส โคตตสงขาโต อตโถ ตาน ตายต รกขตต วจจตฯ โก ปน โสต? อญญกลปรมปราสาธารณ ตสส กลสส อาทปรสสมทาคต ตกลปรยาปนนสาธารณ สามญญรปนต ทฏฐพพ’’นตฯ ตถา ห ตโคตตชาตา สทโธทนมหาราชาทโยป โคตโมตเวว วจจนตฯ เภน ภควา อตตโน ปตร สทโธทนมหาราชาน ‘‘อตกกนตวรา โข โคตม ตถาคตา’’ต อโวจฯ เวสสวโณป มหาราชา ภควนต ‘‘วชชาจรณสมปนน, พทธ วนทาม โคตม’’นต อโวจ, อายสมาป วงคโส อายสมนต อานนท ‘‘สาธ นพพาปน พรห, อนกมปาย โคตมา’’ต อโวจฯ เอว อท สามญญรป ค ตายตต โคตตนต วตตฯ ต ปน โคตมโคตตกสสปโคตตาทวเสน พหวธฯ

ตถา โคสทโท อาทจเจ วตตตฯ ‘‘โคโคตต โคตม นเม’’ต โปราณกวรจนา เอตถ นทสสน, อาทจจพนธ โคตม สมมาสมพทธ วนทามต อตโถฯ อาทจโจป ห โคตมโคตเต ชาโต ภควาป, เอว เตน สมานโคตตตาย ตตถ ตตถ ‘‘อาทจจพนธ’’ตอาทนา ภควโต โถมนา ทสสต ‘‘ปจฉาม ต อาทจจพนธ, วเวก สนตปทญจ มเหส’’ต จ, ‘‘วนเท เชตวน นจจ, วหาร รวพนธโน’’ต จ, ‘‘โลเกกพนธ’มรวนทสหายพนธ’’นต จฯ ‘‘อณหค’’ต เอตถ ปน โคสทโท รสมย วตตตฯ อณหา คาโว รสมโย เอตสสาต อณหค, สรโยฯ ปพพาจรยาป ห ฉนโทวจตสตเถ อมเมวตถ พยากรสฯ

‘‘โคสตจนทน’’นต เอตถ ปานเย วตตตฯ โคสทเทน ห ชล วจจตฯ โค วย สต จนทน, ตสม ปน อทธนโต อทธรตปกกถตเตลมห ปกขตเต ตงขณญเญว ต เตล สสตล โหตฯ

เอตเถเก วทนต ‘‘กสมา โภ ‘โคปทตเถ วตตมาโน โคสทโท อตถลงโค เจว ปลลงโค จา’ต วทถ, กสมา จ ปน ‘อนทรยปถววจนพทธสรยรสมปานเยส วตตมาโน ปลลงโค’ต วทถ, เอเตส สรยตเถ วตตมาโน ปลลงโค โหต, นน อนทรยวจนปานเยส วตตมาเนน ปน โคสทเทน นปสกลงเคน ภวตพพ, ปถวพทธรสมส วตตมาเนน อตถลงเคน ภวตพพ อนทรยาทปถวาทปทตเถส วตตมานาน อนทรยสททาทปถวสททาทน นปสกตถลงควเสน นทเทสสส ทสสนโต’’ต? ตนน, นยมาภาวโตฯ อตถปทตเถ วตตมานสสาป ห สโต กสสจ สททสส ปลลงควเสน นทเทโส ทสสต ยถา ‘‘โอโรโธ’’ตฯ ปรสปทตเถ วตตมานสสาป จ สโต กสสจ อตถลงควเสน นทเทโส ทสสต,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๖

ยถา ‘‘อตถกาโมส เม ยกข, หตกามาส เทวเต’’ตฯ อตถปรสปทตเถส ปน อวตตมานานมป สต เกสญจ สททาน เอกสมเยว ญาณาทอตเถ วตตมานาน อตถปมนปสกลงควเสน นทเทโส ทสสต ยถา ‘‘ปญญา อโมโห ญาณ’’นต, ‘‘ตฏตฏตโฏ’’ต จฯ ตถา ห อนตถภโตป สมาโน ‘‘มาตลา’’ต อตถลงควเสน รกโขป นาม ลภต, ตพพเสน นครมปฯ เตนาห จกกวตตสตตฏกาย ‘‘มาตลาต อตถลงควเสน ลทธนาโม เอโก รกโข, ตาย อาสนนปปเทเส มาปตตตา นครมป ‘มาตลา’ตเวว ปญญายตถฯ เตน วตต มาตลายนต เอวนามเก นคเร’’ตฯ

โคสททสส นามกปทมาลา เหฏฐา ปกาสตาฯ

โม วจจต จนโท, อฏฐกถาย ปน ‘‘มา วจจต จนโท’’ต อาการนตปาโฐ ทสสต, โอการนตปาเฐน เตน ภวตพพ สกกฏภาสาย เอกกขรโกสโต นย คเหตวา ‘‘โม สโว จนทมา เจวา’’ต โอการนตวเสน วตตพพตตาฯ เอตถ จ โอการนตวเสน วตตสส มสททสส จนทวาจกตเต ‘‘ปณณม, ปณณมา’’ต จ นทสสนปทานฯ ตตถ ปณโณ โม เอตถาต ปณณม, เอว ปณณมา, รตตาเปกข อตถลงควจนฯ เอตถ ปน ‘‘วสาขปณณมาย รตตยา ปฐมยาเมปพเพนวาส อนสสร’’ต อท นทสสนฯ เอตถ สยา – ยท ‘‘ปณณมา’’ต อยสทโท รตตาเปกโข อตถลงโคฯ

‘‘ปณณมาเย ยถา จนโท, ปรสทโธ วโรจต; ตเถว ตว ปณณมโน, วโรจ ทสสหสสยฯ

อนวทธมาเส ปนนรเส, ปณณมาเย อโปสเถ; ปจจย นาคมารยห, ทาน ทาตมปาคม’’นต

อาทส กถ ‘‘ปณณมาเย’’ต ปทสทธต? ยการสส เยการาเทสวเสนฯ ธมมสสเรน ห ภควตา ‘‘ปณณมายา’’ต วตตพเพ ‘‘ปณณมาเย’’ต วทตา ยการสส ฐาเน เยกาโร ปฐโต อตถลงควสเย ตตาการสส ฐาเน ตเตกาโร วย, นการสส ฐาเน เนกาโร วย จฯ ตถา ห ยถา ‘‘อพยยต วลปส วรตเต โกสยายเน’’ต อมสม ราธชาตเก ‘‘วรตตา’’ต วตตพเพ ‘‘วรตเต’’ต วทนเตน ตตาการสส ฐาเน ตเตกาโร ปฐโต, ‘‘โกสยายน’’ต จ วตตพเพ ‘‘โกสยายเน’’ต วทนเตน นการสส ฐาเน เนกาโร ปฐโตฯ เอว ‘‘ปณณมายา’’ต วตตพเพ ‘‘ปณณมาเย’’ต วทตา ยการสส ฐาเน เยกาโร ปฐโตฯ ยถา จ ‘‘ทกขตาเย อปราชตสงฆ’’นต อมสม มหาสมยสตตปปเทเส ‘‘ทกขตายา’’ต วตตพเพ ‘‘ทกขตาเย’’ต วทตา ยการสส ฐาเน เยกาโร ปฐโต, เอวมธาปฯ ยถา ปน ‘‘สภาเย วา ทวารมเล วา’’ต เอตถ ‘‘สภาย’’นต ลงคพยตตยวเสน สภา วตตา, น ตถา อธ ‘‘ปณณมาย’’นต ลงคพยต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๗

ตเยน ปณณมา วตตา, อถ โข ‘‘ปณณมา’’ต อาการนตตถลงควเสน วตตาฯ ตถา ห ‘‘ปณณมาโย’’ต ปท ยการฏฐาเน เยการจจารณวเสน สมภต ภมมวจนนต ทฏฐพพฯ

มา วจจต สรฯ ตถา ห วทวมขมณฑนฏกาย ‘‘มาลน’’ต ปทสสตถ วทตา ‘‘มา วจจต ลกข, อลน ภมร’’ต วตตฯ ลกขสทโท จ สรสทเทน สมานตโถ, เตน ‘‘มา วจจต สร’’ต อตโถ อมเหห อนมโต, ตถา โปราเณหป ‘‘ม สร ธาเรต วทธาต จาต มนธาตา’’ต อตโถ ปกาสโต, ตสมา ‘‘มาลน มนธาตา’’ต จ อมาเนตถ นทสสนปทานฯ ตตร ปลลงคสส ตาว มสททสส อย นามกปทมาลา –

โม, มาฯ ม, เมฯ เมน, เมห, เมภฯ มสส, มานฯ มา, มสมา, มมหา, เมห, เมภฯ มสส, มานฯ เม, มสม, มมห, เมสฯ โภ ม, ภวนโต มาฯ

อย ปน อตถลงคสส มาสททสส นามกปทมาลา –

มา, มา, มาโยฯ ม, มา, มาโยฯ มาย, มาห, มาภฯ มาย, มานฯ มาย, มาห, มาภฯ มาย, มานฯ มาย, มาย, มาสฯ โภต เม, โภตโย มาโยฯ

เอตถ ปน สรวาจโก มาสทโท จ สททวาจโก ราสทโท จาต อเม สมานคตกา เอกกขรตตา นจจมาการนตปกตกตตา อตถลงคตตา จฯ

ตตร ส วจจต สนตจตโต ปรโสฯ ย โลเก ‘‘สปปรโส’’ต จ, ‘‘อรโย’’ต จ, ‘‘ปณฑโต’’ต จ วทนต, ตสเสต อธวจน ยทท ‘‘ส’’นตฯ เอว สปปรสารยปณฑตวาจกสส สสททสส ปจจตตวจนวเสน อตถภาเว ‘‘สเมต อสตา อส’’นต อท ปโยคนทสสนฯ เอตถ ห ‘‘น ส อส’’นต สมาสจนตาย สปปรสาสปปรสปทตถา ส อสสทเทห วตตาต ญายนต, ตสมา ‘‘สปปรสปทตโถ ปจจตตวจเนน สสทเทน วตโต นตถ’’ต วจน น วตตพพฯ เย ‘‘นตถ’’ต วทนต, เตส วจน น คเหตพพฯ นามกปทมาลา ปนสส ‘‘ส, สนต, สนเต’’ตอาทนา เหฏฐา ปกาสตาฯ นปสกลงคตเต ส วจจต ธน, ‘‘มนสสสสฯ ปรสสฯ สพพสสฯ สพพสสหรณฯ ปรสสหรณ’’นตอาทเนตถ นทสสนปทานฯ ตตถ มนสสสส ส มนสสสสฯ เอว ปรสส ส ปรสสฯ สพพสส ส สพพสสฯ ตสส หรณ ปรสสหรณ สพพสสหรณนต สมาโสฯ ตถา ส วจจต สข สนต จฯ วตตญห ตพพาจกตต โปราณกวรจนาย –

‘‘เทวเทโว สเทห โน, หโน เทวาตเทหโต; หโตปปาตสสาโร, สาโร ส เทต เทหน’’นตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๘

ตสมา อยเมตถ คาถา, ‘‘สกลโลกสงกโร ทปงกโร’’ต เอตถ ‘‘สงกโร’’ต ปทญจนทสสนฯ ‘‘ส, สาน, สาฯ ส, สาน, เสฯ เสน’’อจจาท ปพเพ ปกาสตนเยน เญยยฯ เอตถ จ โสตน สคตมตวเร โกสลลชนนตถ สมาสนตคตสส สสททสส นามกปทมาล ปรปณณ กตวา กถยาม –

มนสสสส, มนสสสสาน, มนสสสสาฯ มนสสสส, มนสสสสาน, มนสสสเสฯ มนสสสเสน, มนสสสเสห, มนสสสเสภฯ มนสสสสสส, มนสสสสานฯ มนสสสสา, มนสสสสสมา, มนสสสสมหา, มนสสสเสห, มนสสสเสภฯ มนสสสสสส, มนสสสสานฯ มนสสสเส, มนสสสสสม, มนสสสสมห, มนสสสเสสฯ โภ มนสสสส, โภนโต มนสสสสาน, มนสสสสาฯ เอส นโย ‘‘ปรสส สพพสส’’นตอาทสป, สพพาเนตาน ปทาน อภเธยยลงคานต คเหตพพานฯ

ย ต กมตสททาน, นามมาล ปนตตร; สพพนามปรจเฉเท, ปกาสสส ตลงคโตฯ

อจเจว เหฏฐา อททฏฐาน โก ว สาทน นามกปทมาลา สทธ อตถนตรนทสสนปเทห วภตตาฯ ตตรท ลงคววตถาน –

โก ว สา โหนต ปลลงเค, ภา รา ถ ธ ก ภ ถย; ก ข นปสเก โค ต, ปเม เจวตถลงคเกฯ

โม ปเม อตถลงเค มา, ส ปเม จ นปสเก; ย ต กมต สพพตร, ลงเคสเวว ปวตตเรฯ

อโต อญญานป เอกกขราน อปปรกขตวา คเหตพพานฯ

เอว วญญน นยญญน สททรจนาวสเย ปรมวสทธวปลพทธปฏลาภตถ ปรมสณหสขมตเถส ปโยเคส อสมโมหตถ สวณณตเล สหวชมภเนน เกสรสหสส วชมภนมว เตปฏเก พทธวจเน ญาณวชมภเนน วชมภนตถญจ อธกเนกกขรวเสน ลงคตตย มสเสตวา นามกปทมาลา วภตตาฯ

สทเท ภวนต กสลา น ต เกจ อตเถ, อตเถ ภวนต กสลา น ต เกจ สทเทฯ

โกสลลเมว ปรม ทภยตถ ตสมา, โยค กเรยย สตต มตมา วรนตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๑๙

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส

วญญน โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

ลงคตตยมสสโก นามกปทมาลาวภาโค

ทสโม ปรจเฉโทฯ

๑๑. วาจจาภเธยยลงคาทปรทปนนามกปทมาลา

วาจจาภเธยยลงคาท-วเสนป อโต ปร; ภาสสส ปทมาลาโย, ภาสตสสานรปโตฯ

ตตถ วาจจลงคานต อปปธานลงคาน, คณนามสงขาตาน วา ลงคานฯ อภเธยยลงคานต ปธานลงคาน, คณปทสงขาตาน วา ลงคานฯ ยสมา ปน เตส วาจจลงคาน นาม อภเธยยลงคานวตตกาน ภวนต, ตสมา สพพาน ภธาตมยาน จ วาจจลงคาน อภเธยยลงคานรปโต โยเชตพพานฯ เตส ภธาตมยาน วาจจลงคาน สรปโต นามกปทมาลาย อโยชตานป ตตถ ตตถ นยโต โยชตาน, ตสมา น ทาน ทสเสสสามฯ อภธาตมยานป กญจาป นยโต โยชตาน, ตถาป โสตาราน ปโยเคส โกสลลชนนตถ กถยาม, นามกปทมาลญจ เนส ทสเสสสาม กญจ ปโยค วทนตาฯ

ทโฆ รสโส นโล ปโต, สกโก กณโห เสฏโฐ ปาโป; สทโธ สทโธ อจโจ นโจ, กโตตโต อจจาทนฯ

ทฆา ชาครโต รตต, ทฆ สนตสส โยชน; ทโฆ พาลาน สสาโร, สทธมม อวชานตฯ

ทโฆ, ทฆาฯ ทฆ, ทเฆฯ ทเฆน, ทเฆห, ทเฆภฯ ทฆสส, ทฆานฯ ทฆา, ทฆสมา, ทฆมหา, ทเฆห, ทเฆภฯ ทฆสส, ทฆานฯ ทเฆ, ทฆสม, ทฆมห, ทเฆสฯ โภ ทฆ, ภวนโต ทฆาฯ ‘‘ทฆาต ม ปกโกเสยยาถา’’ต อทเมตถ นทสสนฯ

ทฆา, ทฆา, ทฆาโยฯ ทฆ, ทฆา, ทฆาโยฯ ทฆายฯ เสส กญญานเยน เญยยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๐

ทฆ, ทฆาน, ทฆาฯ ทฆ, ทฆาน, ทเฆฯ ทเฆนฯ เสส จตตนเยน เญยยฯ รสสาทน จ เอวเมว วตถาเรตพพานฯ อย วาจจลงคาน นามกปทมาลา, ‘‘คณนามาน นามกปทมาลา’’ต วตต วฏฏตฯ

อภเธยยกลงเคส, สวเสสาน ยาน ห; เตส ทาน ยถาปาฬ, ปทมาล กเถสสหฯ

กตมาน ตาน ปทาน, ยาน สวเสสาน?

ภวาภวาทก ลงกา-ทโป อจจาทกาน จ; โพธ สนธต จาทน, สวเสสาน โหนต ตฯ

เอเตส ห –

ภวาภวปท เทก-วโจ พหวโจ กวจ; สมาเส อสมาเสป, สมภโว ตสส อจฉโตฯ

วคคหญจ ปทตถญจ, วตวา ปทสสมสส เม; วจจมานมวกขตตา, ปทมาล นโพธถฯ

ภโว จ อภโว จ ภวาภวฯ อถ วา ภโว จ อภโว จ ภวาภวาน, อย วคคโหฯ ตตร ภโวต ขททโก ภโวฯ อภโวต มหนโต ภโวฯ วทธตถวาจโก เหตถ อกาโรฯ เอตถ จ สคตทคคตวเสน หนปณตวเสน จ ขททกมหนตตา เวทตพพาฯ อถ วา ภโวต วทธฯ อภโวต อวทธฯ อย ปทตโถฯ อย ปน นามกปทมาลา –

ภวาภว, ภวาภว, ภวาภเวน, ภวาภวสส, ภวาภวา, ภวาภวสมา, ภวาภวมหา, ภวาภวสส, ภวาภเว, ภวาภวสม, ภวาภวมห, โภ ภวาภวฯ อต ภวาภวปท เอกวจนก ภวตฯ ทสสต จ ตสเสกวจนตา ปาฬย อฏฐกถายญจ –

‘‘อตตกปเป จรต, ฐปยตวา ภวาภเว; อมสม กปเป จรต, ปวกขสส สโณห เม’’

อต วา,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๑

‘‘เอว พหวธ ทกข, สมปตตญจ พหวธ; ภวาภเว อนภวตวา, ปตโต สมโพธมตตม’’

อต วา เอว ปาฬย ภวาภว ปทสส เอกวจนตา ทฏฐาฯ

อฏฐกถายมป –

‘‘อสมพธ พทธนเสวต ย, ภวาภว คจฉต ชวโลโก; นโม อวชชาทกเลสชาล- วทธสโน ธมมวรสส ตสสา’’ต

เอว ตสเสกวจนตา ทฏฐาฯ

ภวาภวาน, ภวาภวา, ภวาภวาน, ภวาภเว, ภวาภเวห, ภวาภเวภ, ภวาภวาน, ภวาภเวห, ภวาภเวภ, ภวาภวาน, ภวาภเวส, ภวนโต ภวาภวานฯ อต ภวาภวปท พหวจนกมป ภวตฯ ทสสต จ ตสส พหวจนกตา ปาฬย ‘‘โธนสส ห นตถ กหญจ โลเกฯ ปกปปกา ทฏฐ ภวาภเวส’’ตฯ อภยมป นย โวมสเสตวา นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ กถ? ‘‘ภวาภว, ภวาภวานฯ ภวาภว, ภวาภวานฯ ภวาภเวน, ภวาภเวห, ภวาภเวภ’’อจเจวมาทนา จตตนเยน โยเชตพพาฯ

นปสเกกวจน-พหวจนกา อมา; ปทมาลา สมาสตเต, กตาต ปรทปเยฯ

สมาสกปทญเจว, อสมาสกเมว จ; ภวาภวปท ทเวธา, อต วทวา วภาวเยฯ

นปสก สมาสตเต, ปลลงคมตรตตเน; นปสก ต ปาเยน, เอกวจนก วเทฯ

‘‘ภโว จ อภโว จา’’ต, สมาสตถ วเท พโธ; ‘‘ภวโต ภว’’มจจตถ, อสมาสสส ภาสเยฯ

ปลลงคตตมห โส เญยโย, นสสกกอปโยคโต; เอว วเสสโต ชญญา, ภวาภวปท วทฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๒

ยถา เจตถ ภวาภวปทสส นามกปทมาลา โยชตา, เอว ‘‘กมมากมม ผลาผล’’นตอาทนมป นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ อตโถป เนส ยถารห วตตพโพฯ เยภยเยเนตาน เอกวจนกาน ภวนตฯ เอว ตาว ภวาภวปทาทน วเสสวนตตา ทฏฐพพาฯ

ลงกาทโป, ลงกาทป, ลงกาทเปน, ลงกาทปสส, ลงกาทปา, ลงกาทปสมา, ลงกาทปมหา, ลงกาทปสส, ลงกาทเป, ลงกาทปสม, ลงกาทปมห, โภ ลงกาทปฯ อย สมาสตเต นามกปทมาลาฯ อสมาสตเตป ปน โยเชตพพาฯ

ลงกา ทโป, ลงก ทป, ลงกาย ทเปน, ลงกาย ทปสส, ลงกาย ทปา, ลงกาย ทปสมา, ลงกาย ทปมหา, ลงกาย ทปสส, ลงกาย ทเป, ลงกาย ทปสม, ลงกาย ทปมห, โภต ลงเก ทปฯ อย พยาเส นามกปทมาลาฯ อย นโย ‘‘ชมพทโป’’ต เอตถ น ลพภต เกวเลน ชมพสทเทน ชมพทปสส อกถนโต, ยถา เกวเลน ลงกาสทเทน ลงกาทโป กถยตฯ อย ปน พยาเส ปทมาลานโย วเสสโต กพพรจนาย กวน อปการาย สวตตต สาสนสสาปฯ ตถา ห พยาสวเสน โปราณกวรจนา ทสสต –

‘‘วนทาม เสลมห สมนตกเฏ, ลงกาย ทปสส สขายมาเน; อาวาสภเต สมนามรสส, พทธสส ต ปาทวฬญชมคค’’นตฯ

สาสเนป พยาสวเสน ‘‘ทพโพ รโถ ปาตรห, เวเทหสส ยสสสโน’’ตอาทกา ปาฬ ทสสตฯ

ยถา ปน ‘‘ชมพทโป’’ต เอตถ อย นโย น ลพภต, ตถา ‘‘นาคทโป’’ตอาทสป เกวเลน ชมพสทเทน ชมพทปสส อกถนมว เกวเลน นาคสททาทนา นาคทปาทน อกถนโตตฯ นน จ โภ ‘‘พทธสส ชมพนทรสโน ต, ทาฐ มย ชมพนรา นมามา’’ต โปราณกวรจนาย ชมพสทเทน ชมพทโป วตโต ‘‘ชมพทปนรา’’ต อตถสมภวโตต? สจจ ‘‘ชมพทปนรา’’ต อตโถ สมภวต, เกวเลน ปน ชมพสทเทน ชมพทปตถ น วทต, กนต ‘‘ชมพทปนรา’’ต วตตพเพ คาถาวสยตตา อธกกขรโทส ปรวชชนเตน ทปสททโลป กตวา ‘‘ชมพนรา’’ต วตต, เอว อตตรปทโลปวเสน วตโต ชมพสทโท นรสทท ปฏจจ สมาสพเลน ‘‘ชมพทปนรา’’ต อตถปปกาสเน สมตโถ โหต, น เกวโล พยาสกาเล, ตถา ห ‘‘ชมพ’’ต วตเต ชมพทโป น ญายต, อถ โข ชมพรกโขเยว ญายตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๓

ก ปน โภ ‘‘กาโก ทาโส, กาก ทาส, กาเกน ทาเสนา’’ต อย นโย ลพภต, น ลพภตต? ลพภต, กากสทเทน กากนามกสส ทาสสส กถน โหตฯ ยท เอว ‘‘ชมพทโป’’ต เอตถาป ‘‘ชมพนามโก ทโป’’ต อตถ คเหตวา ‘‘ชมพ ทโป, ชมพ ทป, ชมพยา ทเปนา’’ต อย นโย ลพภตต? น ลพภต ชมพสททสส ปณณตตวเสน ทเป อปปวตตนโตฯ ชมพสทโท ห รกเขเยว ปณณตตวเสน ปวตตต, น ทเปฯ ยถา ปน จตตโวหาโร จตตนามเก คหปตมหป มเนป ปวตตต ‘‘จตโต คหปตฯ จตต มโน มานส’’นตอาทสฯ ยถา จ กสโวหาโร กสนามเก รญเญป กสตเณป ปวตตต –

‘‘ปภาวตญจ อาทาย, มณ เวโรจน กโส; กสาวต กสราชา, อคมาส มหพพโล; กโส ยถา ทคคหโต, หตถเมวานกนตต’’ต

อาทส, ตถา กากสทโทป วายเส, เอวนามเก ทาเสป ปวตตต ‘‘กาโก รวต, กาโก นาม ทาโส สฏฐโยชนาน คจฉต’’ตอาทสฯ ชมพสทโท ปน คหปตมนาทส จตต กส กากสททา วย ปณณตตวเสน ทปสม น ปวตตต, ตสมา ยถาวตโตเยว นโย มนสกรณโยฯ

ยถา ปเนตถ ‘‘ลงกาทโป’’ต สททสส นามกปทมาลา สมาสวเสน พยาสวเสน จ โยชตา, เอว ‘‘ปพพวเทหทโป, อปรโคยานทโป, อตตรกรทโป, อสสยชนกขตต, จตรมาโส, เวสสนตรราชา, เสตวตถ, ทพพรโถ’’ตอาทนมป นามกปทมาลา สมาสวเสน พยาสวเสน จ โยเชตพพาฯ ปพพวเทหาทสทเทห ปพพวเทหทปาทน กถนญจ เวทตพพฯ ‘‘ทพพรโถ’’ตอาทน สมาสคตปทาน ปโยชเน สต พยาสวเสน วส กตตพพตา จ เวทตพพาฯ ตถา ห พยาสวเสน ‘‘ทพโพ รโถ’’ตอาทนา ทวนน ทวนน ปทาน สมานาธกรณวเสน ปจเจกวภตตยตตภาเว สต คาถาส วตตปาลนสขจจารณคโณ ภวตฯ โส จ สาสนานกโล ห อย นโย ฐปโตฯ ตถา ห ปาวจเน ‘‘ทพโพ รโถ ปาตรห, เวเทหสส ยสสสโน’’ตอาทกา ปาฬโย พห ทสสนต, เอว ลงกาทปาทสททาน วเสสวนตตา ภวตฯ

อทาน โพธสนธอาทน วเสสวนตตา วจจต –

โพธ สนธ วภตตา’ย, ธาตเยว ปชาปต; ทามา ทาม ตถา สทธา, สทธ ตฏ ตฏ ตโฏฯ

พยญชน พยญชโน อตโถ, อตถมกขรมกขโร; อชชว อชชโว เจว, ตถา มททวคารวาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๔

วโจ วจต จาทน, สมรปา สรปโต; ทวตตลงคาน สมโภนต, ยถาสมภวมททเสฯ

เอเตส ห โพธสททสส ตาว ‘‘โพธ ราชกมาโร’’ต จ, ‘‘อรยสาวโก ‘โพธ’ต วจจต, ตสส โพธสส องโคต โพชฌงโค’’ต จ เอว ปคคลวจนสส ‘‘โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธนา’’ต ปลลงเค อคคนเยน นามกปทมาลา ภวตฯ

รกขมคคนพพานสพพญญตญญาณวจนสส ปน ‘‘โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธยา’’ต อตถลงเค รตตนเยน นามกปทมาลา ภวตฯ

เกจ ปน ‘‘รกขวจโน โพธสทโท ปลลงโค’’ต วทนต, ต อาคเมน วรทธ วย ทสสนโต วจาเรตพพฯ น ห อาคเม รกขวจนสส โพธสททสส ปลลงคภาโว ทสสต, ปคคลวจนสส ปน ทสสตฯ ยท จ ‘‘สาโล ธโว ขทโร’’ตอาทน วย รกขวจนสส โพธสททสส ปลลงคตต สยา, ชมพ สมพล ปาฏลสททาทน รกขวาจกตตา ปลลงคตต สยา, น เตส อมสส จ รกขวาจกตเตป ปลลงคภาโว อปลพภตฯ ยท ห รกขวจโน โพธสทโท ปลลงโค, เอว สนเต นพพานวจโน สพพญญตญญาณวจโน จ โพธสทโท นปสกลงโค สยา ‘‘นพพาน’’นตอาทนา นปสกลงควเสน นททฏฐสส นพพานาทโน อตถสส กถนโตฯ

เย เอว วทนต ‘‘รกขวจโน โพธสทโท ปลลงโค’’ต, เต ‘‘โพธ วจจต จตส มคเคส ญาณ, ต เอตถ ภควา ปตโตต รกโขป โพธจเจว วจจต’’ต วตตมตถ เจตส สนนธาย ‘‘พชฌต เอตถาต โพธ’’ต นพพจนวเสน ‘‘ก รกขวจโน โพธสทโท ปลลงโค น ภวสสต’’ต มญญมานา วทนต มญเญฯ เนว ทฏฐพพ, เอวญจ ปน ทฏฐพพ, ‘‘โพธ วจจต จตส มคเคส ญาณ, ต เอตถ ภควา ปตโตต รกโขป โพธจเจว วจจต’’ต วทนเตห ครห ญาณวจน อตถ ลงคภต โพธต ญาณสส นาม ปณณตตอนตรปรกปปเนนตถ ปรกปเปนเตน พชฌนฏฐานภเต รกเข อาโรเปตวา รกโข ‘‘โพธ’’ต วตโต, ตสมา อทเสส ฐาเนส นพพจเน อาทโร น กาตพโพฯ น ห ‘‘พชฌต เอตถาต โพธ’’ต นพพจนกรณ รกขวจนสส โพธสททสส ปลลงคตต กาต สกโกต สงเกตสทธตตา โวหารสส, ตสมา รกข สย อโพธมป สมาน โพธยา ปฏลาภฏฐานตตา สงเกตสทเธน ‘‘โพธ’’ต อตถลงคโวหาเรน โวหรนต สาสนกา, โพธยา วา การณตตา ผลโวหาเรนฯ เอตมตถเยว ห สนธาย ‘‘โพธ วจจต จตส มคเคส ญาณ, ต เอตถ ภควา ปตโตต รกโขป โพธจเจว วจจต’’ต วตตนต ทฏฐพพ, เอว ‘‘โพธ’’ต อตถลงควเสน รกขนาม ปวตตตตฯ เตนาห อายสมา สารปตโต ธมมเสนาปต อนธมมจกกวตต โวหารกสโล อตถลงคโวหาเรน ‘‘พทธาน ภควนตาน โพธยา มเล สห สพพญญตญญาณปปฏ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๕

ลาภา สจฉกา ปญญตต ยทท พทโธ’’ตฯ อปจ ตตถ ตตถ ‘‘โพธยา สาขา’’ต จ, ‘‘เกนฏเฐน มหาโพธ, กสส สมพนธน จ สา’’ต จ,

‘‘หตถโต มตตมตตา สา, อสตรตน นภ; อคคนตวาน ตทา มญจ, ฉพพณณา รสมโย สภา’’ต จ

เอวมาทโย รกขวาจกสส โพธสททสส อตถลงคภาเว ปโยคา ทสสนตฯ

อถ วา รกขวาจโก โพธสทโท ทวลงโค ปมตถลงควเสนฯ ตถา ห สมนตปาสาทกาย วนยสวณณนาย มหาเวยยากรณสส ปาฬนยวทโน พทธโฆสาจรยสส เอว สททรจนา ทสสต ‘‘สกขสสส ตว ตาต ปาฏลปตต คนตวา มหาโพธนา สทธ อยย สงฆมตตตเถร อาเนต’’นต จ, ‘‘สาป โข มหาโพธสมารฬหา นาวา ปสสโต มหาราชสส มหาสมททตล ปกขนทา’’ต จ ตสส รกขวาจกสส โพธสททสส ‘‘พชฌต เอตถาต โพธ’’ต นพพจนวเสน ‘‘โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธนา’’ตอาทนา ปทมาลา เวทตพพาฯ รกขวาจกสเสว ปน ตสส ญาเณ ปวตตตถลงคโวหาเรน สงเกตสทเธน รฬหตถทปเกน ‘‘โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธ, โพธ, โพธโยฯ โพธยา’’ตอาทนา ปทมาลา เวทตพพาฯ อจเจว –

ปคคลวาจโก โพธ-สทโท ปลลงคโก ภเว; ญาณาทวาจโก อตถ-ลงโคเยว สยา สทาฯ

โพธปาทปวจโน, ปมตถลงคโก ภเว; เอว สนเตป เอตสส, อตถลงคตตเมว ต; อจฉตพพตร ยสมา, ธมมเสนาปตรตฯ

สนธสททาทนมป นยานสาเรน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ สนธสทโท ห สรสนธอาทวาจโก ปลลงโค, ปฏสนธยาทวาจโก อตถลงโค ‘‘สนธโนฯ สนธยา’’ตอาททสสนโตฯ วภตตสทโท วภชนวาจโก อตถลงโค, สยาทวาจโก ปลลงโค เจว อตถลงโค จ ‘‘วภตตสสฯ วภตตยา’’ตอาททสสนโตฯ

อายสทโท ปน ชวตนทรยวาจโกเยว หตวา ปนนปสกลงโค, ‘‘ปนราย จ เม ลทโธ, เอว ชานาห มารสา’’ต ‘‘เอตตกเยว เต อาย, จวนกาโล ภวสสต’’ต จ ทสสนโตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๖

ธาตสทโท สภาวาทวาจโก อตถลงโค, กรปจาทวาจโก ปมตถลงโค ‘‘จกขธาตยาฯ กโรตสส ธาตสสฯ ธาตโย ธาตยา’’ต ทสสนโตฯ

ปชาปตสทโท เทววเสสวาจโก ปลลงโค, กลตตชนมาตจฉาวาจโก อตถลงโค ‘‘ปชาปตสส เทวราชสส ธชคค อลโลเกยยาถ’’, ‘‘อตตโน ปชาปตยา สทธ มหาปชาปตยา’’ต จ ทสสนโตฯ

ทามา ทาม สททา มาลตทามาทเภทภนนสส เอกสส วตถสส ยถากกม อตถนปสกลงคาฯ ตถา ห ‘‘มาลตทามา โลลาฬงคลลาฯ มาลตทามฯ สงฆต ทาม ภมเรหฯ รตนทามาฯ รตนทาม’’นต จ ทวลงคภาเว โลกกปปโยคา ทสสนต สาสนานกลาฯ

สทธ สทธาสททา ปน ภนนวตถน วาจกา อตถนปสกลงคา, สทธาสทโท ปสาทลกขณวาจโก อตถลงโค, สทธสทโท มตกภตตวาจโก นปสกลงโค ‘‘สทธา สททหนาฯ มยมสสโภ โคตมพราหมณา นาม ทานาน เทม สทธาน กโรมา’’ต ทสสนโตฯ อมสม ปน ฐาเน ‘‘สทโธ ปรโส, สทธา อตถ, สทธ กล’’นต อมาน วาจจลงคตตา สงคห น คจฉนตต ทฏฐพพานฯ

ตฏ ตฏ ตโฏตเม สททา ตรสงขาเต เอกสมเยวตเถ ถปนนปสกลงคาฯ

พยญชนสทโท อปเสจนลงควากยาเวณกสรราวยววาจโก นปสกลงโค, อกขรวาจโก ปนนปสกลงโคฯ ตตรปเสจเน ‘‘สป วา พยญชน วา’’ต นปสกนทเทโส ทสสตฯ ตถา ลงเค ‘‘อตถพยญชน ปรสพยญชน’’นต นปสกนทเทโสฯ วากเย ‘‘ปทพยญชนาน สาธก อคคเหตวา’’ต นปสกลงคนทเทโสฯ อาเวณเก ‘‘อสต อนพยญชนาน’’ต นปสกนทเทโสฯ สรราวยเว ‘‘กเลสาน อน อน พยญชนโต ปากฏภาวกรณโต อนพยญชน’’นต เอว นปสกนทเทโสฯ เอตถ ห อนพยญชน นาม หตถปาทสตหสตกถตวโลกตาทเภโท อากาโรฯ โส เอว ‘‘สรราวยโว’’ต วจจตตฯ อกขเร ‘‘พยญชโนฯ พยญชน’’นต จ ปนนปสกนทเทโสฯ

อตถสทโท นพพานวจโน นปสกลงโค, อภเธยยธนการณปโยชนนวตยาภสนธานาทวจโน ปน ปลลงโคฯ ตถา ห กถาวตถมห ‘‘อตถตถมห’’ต อมสสา ปาฬยา อตถสวณณนาย ‘‘อตถ วจจต นพพาน’’นต นปสกลงคนทเทเสน อตถสทโท วตโตฯ อต อตถสทโท ทวลงโคฯ

อกขรสทโท จ ‘‘โย ปพโพ อกขโร อกขราน’’ต จ ทสสนโตฯ อปจ อกขรสทโท นพพานวจโน นามปณณตตวจโน จ สพพทานปสกลงโค ภวต ‘‘ปทมจจตมกขร, มหาชนสมมโตต โข วาเสฏฐ ‘มหาสมมโต’ตเวว ปฐม อกขร นพพตต’’นต เอวมาทสฯ ‘‘อกขราย เทเสต, อกขรกขราย อาปตต ปาจตตยสสา’’ต เอตถ ปน ปลลงโคตป นปสกลงโคตป วตตพโพ, อตถลงโคต ปน น

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๗

วตตพโพฯ อยญห ‘‘อสกกตา จสม ธนญจยายฯ วรมถายสมนโต มมวจนายา’’ตอาทส ‘‘ธนญจยาย, วจนายา’’ต สททา วย วภตตวปลลาเสน วตโต, น ลงควปลลาสวเสนาตฯ

อชชว มททว คารวสททา ปน ปนนปสกลงคาฯ ‘‘อชชโว จ มททโว จฯ อชชวมททวฯ คารโว จ นวาโต จฯ สห อาวชชเต ถเป, คารว โหต เม ตทา’’ต จ อาททสสนโตฯ

วโจวจสททา ปน ฆโฏฆฏสททา วย ปมตถลงคา, ตตถ วจสททสส ‘‘วจ, วจ, วจโยฯ วจ, วจ, วจโยฯ วจยา’’ต นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ เกจ ‘‘ทจจรตปโยควญญตตสททาทส ปเรส วจสททสสนโต อกาโร โหต, เตน ‘‘วจทจจรต’’นตอาทน รปาน ทสสนต’’ต วทนต, ต น คเหตพพ วจสททโต วส วจสททสส ทสสนโตฯ อตรมาน ปาฬโต จ อฏฐกถาโต จ นทสสนปทานฯ ‘‘วจ วจสงขาโร, วจสงขาโร วจ, วจญจ วจสงขาเร จ ฐเปตวา อวเสสา น เจว วจ, น จ วจสงขาโรฯ คทโต วจภ สตมาภนนเท’’ต อมาน ปาฬโต นทสสนปทานฯ ‘‘โจปนสงขาตา วจ เอว วญญตต วจวญญตต, วจยา เภโท วจเภโท’’ต อมาน อฏฐกถาโต นทสสนปทานฯ อมนา นเยน อญเญสมป สรปาสรปปทาน ยถารห ทวตลงคตา ววตถเปตพพาฯ เอว อภเธยยกลงเคส สวเสสาน อภเธยยลงคาน เวทตพพานฯ

อทาน กตถจ วาจจลงคภตาน อภเธยยลงคานญจ ตทธภนตลงคานญจ ธมมาทวเสน นามกปทมาลา วจจเตฯ ตถา ห –

ธมมโภ ปคคลา เจว, ธมมปคคลโตป จ; เอกนตธมมโต เจว, ตเถเวกนตปคคลาฯ

ปทมาลา สย ตาส, ปจจตตาทวเสน ต; ปท สม วสมญจ, ชญญา สพพสมมป จฯ

กถ? ‘‘มจฉาทฏฐ, มจฉาสงกปโป, มจฉาวาจา, มจฉาวาโจ, มจฉาทฏฐโก, มจฉาสงกปป’’ อจเจเตส นามกปทมาลา เอว เวทตพพาฯ

‘‘มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐโยฯ มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐโยฯ มจฉาทฏฐยา’’ต เอว ธมมโต, ‘‘มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐโนฯ มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐ, มจฉาทฏฐโนฯ มจฉาทฏฐนา’’ต เอว ปคคลโต, ‘‘มจฉาสงกปโป, มจฉาสงกปปาฯ มจฉาสงกปป’’นต เอว ธมมปคคลโต, ‘‘มจฉาวาจา, มจฉาวาจา, มจฉาวาจาโยฯ มจฉาวาจ, มจฉาวาจา มจฉาวาจาโยฯ มจฉาวาจาย’’ เอว เอกนตธมมโต, ‘‘มจฉาวาโจ, มจฉาวาจาฯ มจฉาวาจ, มจฉาวาเจฯ มจฉาวา

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๘

เจน’’ เอว เอกนตปคคลโต, ‘‘มจฉาทฏฐโกฯ มจฉาทฏฐกาฯ มจฉาทฏฐก’’นต เอวมป เอกนตปคคลโต, ‘‘มจฉาสงกปป, มจฉาสงกปปโนฯ มจฉาสงกปป’’นต เอวมป เอกนตปคคลโต นามกปทมาลา ภวตฯ ปจจตโตปโยควจนาทวเสน ปน ปท สทส วสทส สพพถา สทสมป จ ภวตฯ เอส นโย สมมาทฏฐสมมาสงกปปาทสปฯ

อตรเม อาหจจภาสตา ปโยคา – อวชชาคตสส ภกขเว อวททสโน มจฉาทฏฐ ปโหตฯ มจฉาทฏฐสส มจฉาสงกปโป ปโหตฯ มจฉาสงกปปสส มจฉาวาจา ปโหตฯ มจฉาวาจสส มจฉากมมนโต ปโหตฯ มจฉากมมนตสส มจฉาอาชโว ปโหตฯ มจฉาอาชวสส มจฉาวายาโม ปโหตฯ มจฉาวายามสส มจฉาสต ปโหตฯ มจฉาสตสส มจฉาสมาธ ปโหตตฯ วชชาคตสส ภกขเว วททสโน สมมาทฏฐ ปโหตฯ สมมาทฏฐสส สมมาสงกปโป ปโหตต วตถาโร, เอว กตถจ วาจจลงคภตาน อภเธยยลงคานญจ ตทธตนตลงคานญจ นามกปทมาลา สปปโยคา กถตาฯ

อทาน เนวาภเธยยลงคสส ภวตพพสททสส จ อภเธยยลงคาน โสตถ สวตถ สททานญจ วาจจลงคาภเธยยลงคสส อพภตสททสส จ วาจจลงคสส อภตสททสสจาต อเมส กญจ วเสส กถยาม, นามกปทมาลญจ ยถารห โยเชสสามฯ เอเตส ห ภวตพพสทโท เอกนตภาววาจโก นปสกลงโค เอกวจนนโตเยว โหตฯ ตตยนตปเทห เอวสทท นสททาทห จ โยเชตพโพ จ โหตฯ นาสส นามกปทมาลา ลพภต, อตรเม จ ปโยคา ‘‘สทธมมครเกน ภวตพพ, โน อามสครเกน, อมนา โจเรน ภวตพพ, อเมห โจเรห ภวตพพ, อมาย โจรยา ภวตพพ, อมาห โจรห ภวตพพ, อเนน จตเตน ภวตพพ, อเมห จตเตห ภวตพพ, เอว ภวตพพ, อญญถา ภวตพพ’’นตฯ อตรท วจจต –

ภวตพพปท นจจ, สพพญญวรสาสเน; ปฐเมกวโจ ภาว-วาจกญจ นปสกฯ

ตตยนตปเทเหว-สททาทห จ ธมตา; โยเชตพพว สมโภต, อต วทวา วภาวเยฯ

อย ‘‘ภวตพพ’’นต ปทสส วเสโสฯ

โสตถ ภททนเต โหต รญโญ, โสตถ คจฉต นหาปโตฯ โสตถนามห สมฏฐโตฯ สวตถ, สวตถ, สวตถนา, อย ธสาตถสททาทน วเสโสฯ

อย ปน ‘‘อพภต อภต’’นต ทวนน วเสโสฯ ภสททสส พภ, สโยคปเร ปฏเสธตถวต ออตนปาเต อปปเท สต เอกนเตน รสสตตมปยาตฯ กวตเถ? ‘‘อภตปพพ ภต’’นตอาทสวตเถสฯ ตถาวเธ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๒๙

อสญโญคปเร รสสตต น อปยาตฯ กวตเถ? ‘‘อสจจ’’นตอาทสวตเถสฯ ตถา ห ‘‘อพภต’’นต ปทสส ‘‘อภตปพพ ภต’’นตป อตโถ ภวต, ‘‘อพภตกรณ’’นตป อตโถ ภวตฯ ‘‘อภต’’นต ปทสส ปน ‘‘อสจจ’’นตป อตโถ ภวต, ‘‘อชาต’’นตป อตโถ ภวตฯ ตตร ‘‘อจฉรย วต โภ อพภต วต โภฯ อจเฉร วต โลกสม, อพภต โลมหสน’’ อจเจวมาทโย ‘‘อภตปพพ ภต’’นต อตเถ ปโยคาฯ

‘‘ตว ม นาเคน อาลมป, อห มณฑกฉาปยา; โหต โน อพภต ตตถ, อาสหสเสห ปญจห’’ต

อจเจวมาทโย อพภตกรณตเถ ปโยคาฯ เอว รสสวเสน, ทฆวเสน ปน นสสโยเค ‘‘อภต อตจฉฯ อตถ’’อจเจวมาทโย อสจจตเถ ปโยคา, ‘‘อภต อชาต อสญชาต’’นต อจเจวมาทโย อชาตตเถ ปโยคาฯ ภวนต จตร –

‘‘อภตปพพ ภต’’นต, อตถสม อพภตนตท; ปท วญญห วญเญยย, รสสภาเวน สณฐตฯ

อพภตกรณตเถป, อพภตนต ปท ตถา; สณฐต รสสภาเวน, อต วทวา วภาวเยฯ

อภตมต ทฆตต-วเสน กถต ปน; ปท สมธคนตพพ-มสจจาชาตวาจกฯ

อพภต, อพภตานฯ จตตนเยน, อพภโต, อพภตาฯ อพภต, ปรสนเยน, อพภตา, อพภตา, อพภตาโยฯ อพภตฯ กญญานเยน เญยยฯ เอว ภตสททสสป นามกปทมาลา ตธา คเหตพพาฯ อตร ‘‘อพภต’’มต ปท วาจจลงคมป ภวต อภเธยยลงคมปฯ ‘‘อภต’’มต ปท ปน วาจจลงค อภเธยยลงคมป วา สจจสทโท วย กตถจฯ อตสส ยถารห อยมป สปปโยคา นามกปทมาลา กถตาฯ

อทาน อาคมกาน โกสลลชนนตถ ปทสโมธานวเสน นามกปทมาลา วจจเต – พทโธ ภควา, พทธา ภควนโตฯ พทธ ภควนต, พทเธ ภควนเตฯ พทเธน ภควตา, เสส วตถาเรตพพฯ อย ปทมาลา เอกวจนพหวจนวเสน เญยยาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๐

เทวา ตาวตสาฯ เทเว ตาวตเสฯ เทเวห ตาวตเสหฯ เสส วตถาเรตพพฯ พหวจนวเสน เญยยา ปทมาลาฯ

โส ภควา ชาน ปสส อรห สมมาสมพทโธ, ต ภควนต ชานนต ปสสนต อรหนต สมมาสมพทธ, เตน ภควตา ชานตา ปสสตา อรหตา สมมาสมพทเธน, ตสส ภควโต ชานโต ปสสโต อรหโต สมมาสมพทธสสฯ เสส วตถาเรตพพฯ เอกวจนวเสน เญยยา ปทมาลาฯ

ราชา สทโธทโน, ราชาน สทโธทน, รญญา สทโธทเนนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

ราชา ปสเสนท โกสโล, ราชาน ปสเสนท โกสล, รญญา ปสเสนทนา โกสเลนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

ราชา มาคโธ เสนโย พมพสาโร, ราชาน มาคธ เสนย พมพสาร, รญญา มาคเธน เสนเยน พมพสาเรนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

ราชา มาคโธ อชาตสตต เวเทหปตโต, ราชาน มาคธ อชาตสตต เวเทหปตต, รญญา มาคเธน อชาตสตตนา เวเทหปตเตนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

มหาปชาปต โคตม, มหาปชาปต โคตม, มหาปชาปตยา โคตมยาต ปญจกขตต วตตพพฯ มหาปชาปตย โคตมย, โภต มหาปชาปต โคตมฯ

มกขล โคสาโลฯ มกขล โคสาลฯ มกขลนา โคสาเลนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

สารปตตโมคคลลาน สาวกยคฯ สารปตตโมคคลลาน สาวกยค, สารปตตโมคคลลาเนน สาวกยเคน, สารปตตโมคคลลานสส สาวกยคสสฯ เสส วตถาเรตพพฯ สพพาเปตา ปทมาลา เอกวจนวเสน เญยยาฯ สารปตตโมคคลลานา อคคสาวกา, สารปตตโมคคลลาเน อคคสาวเก, สารปตตโมคคลลาเนห อคคสาวเกหฯ เสส วตถาเรตพพฯ พหวจนวเสน เญยยาฯ อโต อญเญสป เอเสว นโยฯ

โส ทาโร, สา ทาราฯ ส ทาร, เส ทาเรฯ เสน ทาเรนฯ เสส วตถาเรตพพฯ สา นาร, สา นารโยฯ ส นาร, สา นารโยฯ สาย นารยาฯ เสส วตถาเรตพพฯ ส กมม, สาน กมมานฯ เสน กมเมนฯ ส ผล, สาน ผลานฯ เสน ผเลนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

ปฐม ฌาน, ปฐม ฌาน, ปฐเมน ฌาเนน, ปฐมสส ฌานสสฯ เสส วตถาเรตพพฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๑

จตตถ ทสา, จตตถ ทส, จตตถยา ทสายฯ

ธมม กถา, ธมม กถ, ธมมยา กถาย, ธมมย กถายฯ เอว อนปพพ กถา, เอวรป กถาฯ อมนา นเยน อญเญสป ฐาเนส ปทสโมธานวเสน ลงคโต จ อนตโต จ วจนโต จ อเปกขตพพฯ ปทโต จ นานปปการา นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ

อทาน เอกปปการาน สททาน ลงคอนตวเสน นานตต เวทตพพฯ กถ? ยาทโส, ยาทส, ยาทสฯ ตาทโส, ตาทส, ตาทสฯ เอตาทโส, เอตาทส, เอตาทสฯ กทโส, กทส, กทสฯ อทโส, อทส, อทสฯ เอทโส, เอทส, เอทสฯ สทโส, สทส, สทสฯ กทาจ ปน ‘‘ยาทสา ตาทสา’’ต เอวมาทน อตถลงครปานป ภวนตฯ นามกปทมาลา เนส ปรส อตถ จตตนเยน โยเชตพพาฯ

อทาน สมาสตทธตปทภตาน อมมสททาทน นามกปทมาลา วจจเต – อมโม, อมมา, อมม, อมเมฯ อมเมนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

มยหโก, มยหกาฯ มยหก, มยหเกฯ มยหเกนฯ เสส วตถาเรตพพฯ

อามา, อามา, อามาโยฯ อาม, อามา, อามาโยฯ เสส วตถาเรตพพฯ

ตตร อมโมต นตถ ตณหามมตต ทฏฐมมตตญจ เอตสสาต อมโม, โก โส, อรหาเยวาต วตต วฏฏตฯ อปจ เยสตณหาป สทฏฐป ‘‘มม อท’’นต มมตต น กโรนต, เตป อมมาเยวฯ เอตถ จ ‘‘มนสสา ตตถ ชายนต, อมมา อปรคคหา’’ต อท สาสนโต นทสสนฯ ‘‘อมโม นรหงกาโร’’ต อท ปน โลกโต นทสสนฯ อตถลงเค วตตพเพ ‘‘อมมา, อมมา, อมมาโย’’ต ปทมาลาฯ นปสเก วตตพเพ ‘‘อมม, อมมาน’’ต ปทมาลาฯ ตตร มยหโกต ‘‘อทมป มยห อทมป มยห’’นต วปปลปตต มยหโก, เอโก ปกขวเสโสฯ วตตญเหต ชาตเก –

‘‘สกโณ มยหโก นาม, ครสานทรจโร; ปกก ปปผลมารยห, ‘มยห มยห’นต กนทต’’ตฯ

อตถลงเค วตตพเพ ‘‘มยหก, มยหก, มยหกโย’’ต ปทมาลาฯ ตตร อามาต ‘‘อาม อห ตมหาก ทาส’’ต เอว ทาสภาว ปฏชานาตต อามาฯ เคหทาสฯ วตตญเหต ชาตเกส ‘‘ยตถ ทาโส อามชาโต, ฐโต ถลลาน คจฉต’’ต จ, ‘‘อามาย ทาสาป ภวนต โลเก’’ต จ, ตสมา อมาเนเวตถ นทสสนปทานฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๒

อทาน กต กตปย กตมสททาน วเสโส วจจเต ยถารห นามกปทมาลา จฯ ตตร กตมสททสส นามกปทมาลา น ลพภต ‘‘อชช ภนเต กตม’’ต เอว ปจฉาวเสน อาคตมตตโตฯ กต กตปยสททาน ปน ลพภเตว, สา จ พหวจนกาฯ วสทธมคคฏกาย ปน กตปยสทโท เอกวจนโก วตโตฯ กต ปรสา ตฏฐนต, กต ปรเส ปสสตฯ กต อตถโย, กต กลานฯ กต โลกสม ฉททาน ยตถ จตต น ตฏฐตฯ กต กสลาฯ กต ธาตโยฯ กต อายตนานฯ กตห ขนเธห กตหายตเนห กตห ธาตห สงคหตฯ กตภ รชมาเนต, กตภ ปรสชฌตฯ กตปยา ปรสา, กตปยา อตถโย, กตปยาน จตตานฯ อมา ปน นามกปทมาลาฯ

กตฯ กตห, กตภฯ กตนฯ กตสฯ

กตปยาฯ กตปเยห, กตปเยภฯ กตปยานฯ กตปเยสฯ กตปยาโยฯ กตปยาห, กตปยาภฯ กตปยานฯ กตปยาสฯ กตปยานฯ กตปเยฯ กตปเยห , กตปเยภฯ กตปยานฯ กตปเยสตฯ สพพาเปตา สตตนน วภตตน วเสน เญยยา, สมาสวธมหป กต กตปยสททา พหวจนวเสเนว โยเชตพพาฯ ‘‘กตสงคาตโค ภกข, โอฆตณโณต วจจตฯ กตปยชนกต’’นตอาทส ห ‘‘กต กตตกา สงคา กตสงคา’’ตอาทนา สพพทา พหวจนสมาโส ทฏฐพโพฯ

อทาน รฬหสททาน นามกปทมาลา วจจเต – อธ รฬหสททา นาม เยวาปนกสททาทโยฯ เยวาปนโก, เยวาปนกาฯ เยวาปนกฯ เยวาปโน, เยวาปนาฯ เยวาปนฯ ยวาปนก, ยวาปนกานฯ เสส สพพตถ วตถาเรตพพฯ ตตร เยวาปนโกต ‘‘ผสโส โหต เวทนา โหต’’ตอาทนา วตตา ผสสาทโย วย สรปโต อวตวา ‘‘เย วา ปน ตสม สมเย อญเญป อตถ ปฏจจสมปปนนา อรปโน ธมมา’’ต เอว ‘‘เยวาปนา’’ต ปเทน วตโต เยวาปนโก, เอว ‘‘เยวาปโน’’ต เอตถาปฯ ตถา ‘‘ย วา ปนญญมป อตถ รป’’นต เอว ‘‘ยวาปนา’’ต ปเทน วตต ยวาปนกฯ เอส นโย ยถารห ยสสก ยตถกนตอาทสป เนตพโพฯ

เอตถ สยา – นน จ โภ ปนสทโท นปาโต, นปาตานญจ อพยยภาโว สทโธ ตส ลงเคส สพพวภตตวจเนส จ วยาภาวโต, โส กสมา ‘‘เยวาปโน’’ต โอการนโต ชาโตต? สจจ ปนสทโท นปาโต, โส จ โข ‘‘เย วา ปน ตสม สมเย’’ต วา, ‘‘ย วา ปนญญมป’’ต วา, ‘‘พราหมณา ปนา’’ต วา เอวมาทส นปาโต, ‘‘เยวาปนโก’’ต วา, ‘‘เยวาปโน’’ต วา เอวมาทส นปาโต นาม น โหตฯ อนกรณมตตญเหต, ตสมา อทเสส ปนสททสหตา ปโยคา รฬหสททาต คเหตพพาฯ ยชเชว กสมา นพพจนมทาหฏนต? อตถสส ปากฏกรณตถฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๓

ตโยธมมชาตกฯ ตโยธมมชาตกฯ ตโยธมมชาตเกนฯ ตโยธมมชาตกสสฯ ตโยธมมชาตกา, ตโยธมมชาตกสมาฯ เสส วตถาเรตพพฯ

ตโยสงขาราฯ ตโยสงขาเรฯ ตโยสงขาเรห , ตโยสงขาเรภฯ ตโยสงขารานฯ เสส วตถาเรตพพฯ

จตตารปรสยโค สงโฆฯ จตตารปรสยค สงฆฯ จตตารปรสยเคน สงเฆนฯ จตตารปรสยคสส สงฆสสฯ เสส วตถาเรตพพฯ

สโตการ, สโตการ, สโตการโนฯ สโตการ, สโตการ, สโตการโนฯ สโตการนา, สโตการห, สโตการภฯ สโตการสสฯ เสส วตถาเรตพพฯ เอตถ สโตการต สรตต สโต, สโต เอว หตวา กรณสโลต สโตการฯ

อปเรสมป รฬหสททาน นามกปทมาลา วจจเต สทธมตถวภาวนายฯ องคาฯ องเคฯ องเคห, องเคภฯ องคานฯ องเคห, องเคภฯ องคานฯ องเคสฯ โภนโต องคาฯ

องคา ชนปโทฯ องเค ชนปทฯ องเคห, องเคภ ชนปเทนฯ องคาน ชนปทสสฯ องเคห, องเคภ ชนปทสมาฯ องคาน ชนปทสสฯ องเคส ชนปเทฯ โภนโต องคา ชนปทฯ เอว มคธโกสลาทนมป โยเชตพพาฯ

อตถลงเค กาส, กาสโย, กาส, กาสโยฯ กาสห, กาสภฯ กาสนฯ กาสห, กาสภฯ กาสนฯ กาสสฯ โภตโย กาสโยฯ อตรายมตถวภาวนา – กาส, กาสโย ชนปโทฯ กาส, กาสโย ชนปทฯ กาสห, กาสภ ชนปเทนฯ กาสน ชนปทสสฯ กาสห, กาสภ ชนปทสมาฯ กาสน ชนปทสสฯ กาสส ชนปเทฯ โภตโย กาสโย ชนปทฯ เอว อวนตเจต วชช อจเจเตสมป ปทาน โยเชตพพาฯ เตนาห อฏฐกถาจรยา ‘‘กรส ชนปเท’’ตฯ เอว องคาทน อตถสส เอกตเตป ชนปทนามตตา รฬหวเสน พหวจนาเนว ภวนตฯ ตถา ห ตตถ ตตถ ‘‘องเคส วหรตฯ มคเธส จารก จรมาโน’’ตอาทนา, ‘‘องคาน มคธาน กาสน โกสลาน’’นตอาทนา จ พหวจนปาฬโย ทสสนตฯ เอว รฬหสททาน นามกปทมาลา ภวนตฯ

อทาน อปราป อโต สวเสสตรา สททเภเท สมโมหวทธสนการกา ปรมสขมญาณาวหา นามกปทมาลาโย กถยาม โสตน อตถพยญชนคคหเณ ปรมโกสลลสมปาทนตถฯ ตา จ โข ‘‘สมพทโธ ปฏชานาสฯ กสสโก ปฏชานาสฯ อปาสโก ปฏชานาสฯ สมมาสมพทธสส เต ปฏชานโต อเม ธมมา อนภสมพทธา’’ตอาทโย ปาฬนเย นสสาเยวฯ ตตถ สมพทโธปฏชานาสต ‘‘ตว ‘อห สม

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๔

มาสมพทโธ’ต ปฏชานาส’’ต อตสททโลปวเสน อตโถ คเหตพโพฯ เอส นโย ‘‘กสสโก ปฏชานาส’’ตอาทสปฯ ‘‘สมมาสมพทธสส เต ปฏชานโต’’ต เอตถ ปน ‘‘อห สมมาสมพทโธ’’ต ปฏชานนตสส ตวาต เอว อตสททโลปโยชนาวเสน อญโญ สททสนนเวโส เตเนว อญโญ อตถปฏเวโธ จ ภวตฯ ‘‘ขณาสวสส เต ปฏชานโตต’’อาทสป เอเสว นโยฯ อฏฐกถาย ปน สมมาสมพทธสส เต ปฏชานโตต ‘‘อห สมมาสมพทโธ, สพเพ ธมมา มยา อภสมพทธา’’ต เอว ปฏชานโต ตวาต โย อตโถ วตโต, โสป ยถาทสสโต อตโถเยวฯ เอวปการ ญตวา ปณฑตชาตเยน กลปตเตน อมเหห วจจมานา ‘‘อห สมมาสมพทโธ’ต ตว ปฏชานาส’’ต เอตสม อตเถ สกรยาปทา อย ปทมาลา ววตถเปตพพา –

สมมาสมพทโธ ตว ปฏชาน ตฏฐสฯ สมมาสมพทธ ต ปฏชานนต ปสสตฯ สมมาสมพทเธน เต ปฏชานตา ธมโม เทสโตฯ สมมาสมพทธสส เต ปฏชานโต ทยเตฯ สมมาสมพทธสมา ตยา ปฏชานตา อเปตฯ สมมาสมพทธสส เต ปฏชานโต ธมโมฯ สมมาสมพทธสม ตย ปฏชานนเต ปตฏฐตนตฯ ตถา ‘‘ขณาสโว ตว ปฏชานาส’’ตอาทนาป วตถาเรตพพฯ

อทธมา ภกข เอโกป หตวา พหธา โหต, พหธาป หตวา เอโก โหตฯ อทธมนโต ภกข เอโกป หตวา พหธา โหนต, พหธาป หตวา เอโก โหนตต อมสม ปนตเถ อยมป สกรยาปทา ปทมาลา ววตถเปตพพา –

เอโกป หตวา พหธา โหนโต พหธาป หตวา เอโก โหนโต ภกข ตฏฐต, เอโกป หตวา พหธา โหนตา พหธาป หตวา เอโก โหนตา ภกข ตฏฐนตฯ เอโกป หตวา พหธา โหนต พหธาป หตวา เอโก โหนต ภกข ปสสต, เอโกป หตวา พหธา โหนเต พหธาป หตวา เอโก โหนเต ภกข ปสสตฯ เอโกป หตวา พหธา โหนเตน พหธาป หตวา เอโก โหนเตน ภกขนา ธมโม เทสโต, เอโกป หตวา พหธา โหนเตห พหธาป หตวา เอโก โหนเตห ภกขห ธมโม เทสโตฯ เอโกป หตวา พหธา โหนตสส พหธาป หตวา เอโก โหนตสส ภกขโน ทยเตฯ เสส วตถาเรตพพฯ โภ เอโกป หตวา พหธา โหนต พหธาป หตวา เอโก โหนต ภกข ตว ธมม เทเสห, โภนโต เอโกป หตวา พหธา โหนตา พหธาป หตวา เอโก โหนตา ตมเห ธมม เทเสถาตฯ อมสม ฐาเน เกวฏฏสตต สาธกฯ ‘‘อธ เกวฏฏ ภกข อเนกวหต อทธวธ ปจจนโภตฯ เอโกป หตวา พหธา โหต, พหธาป หตวา เอโก โหต, อาวภาว…เป.… ตเมน อญญตโร สทโธ ปสนโน ปสสต ต ภกข อเนกวหต อทธวธ ปจจนโภนต เอโกป หตวา พหธา โหนต พหธาป หตวา เอโก โหนต’’นต อท เกวฏฏสตตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๕

เอโกเอกาย มาตคาเมน สทธ รโห นสชช กปเปนโต ภกข เอว วทต, เอโกเอกาย มาตคาเมน สทธ รโห นสชช กปเปนตา ภกข เอว วทนตฯ เอโกเอกาย มาตคาเมน สทธ รโห นสชช กปเปนต ภกข ปสสต, เอโกเอกาย มาตคาเมน สทธ รโห นสชช กปเปนเต ภกข ปสสตฯ สพพ วตถาเรตพพฯ เอตถ ปน ‘‘น ตเวว เอโกเอกาย, มาตคาเมน สลลเป’’ตอาทก ปาฬปท สาธกฯ เอตถ ห เอโกเอกายาต อท อพยยปทสทส รฬหปทนต คเหตพพ , อญญมญญนต สททสส วย จ เอกปทตตปคมนญจสส เวทตพพฯ ภกข วนา ทตเยน สย เอโก หตวา เอกาย อตถยา สทธนต อมสม อตเถ ‘‘เอโกเอกายา’’ต อท ปท น รฬหปทนต ทฏฐพพฯ เอว สนเตป น ‘‘เอโก’’ต สทโท ‘‘ภกข’’ต ปเทน สมานาธกรโณฯ ยท สมานาธกรโณ สยา, ‘‘นสชช กปเปนต’’นตอาท น วตตพพ สยาฯ ‘‘เอกายา’’ต สทโทป น อชฌาหรตพเพน ‘‘อตถยา’’ต ปเทน สมานาธกรโณฯ ยท สมานาธกรโณ สยา, ‘‘มาตคาเมนา’’ต น วตตพพ สยา วเสสาภาวโต ทวรตตภาวาปชชนโต จฯ กญจ ภยโย ‘‘มาตคาเมนา’’ต วตตตตา ‘‘เอเกนา’’ต วตตพพ สยา, เอกนตโต ปน ‘‘เอโกเอกายา’’ต อท ปท ปมตถสงขาต อตถ อเปกขต, น สมานาธกรณปท, ตสมา ‘‘ทเว ชานปตโย อญญมญญ สลลเปนต’’ตอาทส ‘‘อญญมญญ’’นต ปทสส วย จ ‘‘เอโกเอกายา’’ต อมสส เอกปทตตญจ นสชช กปเปนตสส ภกขโน วเสสนตตญจ เวทตพพฯ อถ วา ยสส นสชชกรยาย ภกขป เอโกว โหต, อตถป เอกาวฯ สา กรยา รฬหวเสน ‘‘เอโกเอกายา’’ต วจจต, ตาทสาย เอโกเอกาย นสชชกรยาย ภกข มาตคาเมน สทธนตป อตโถ คเหตพโพฯ อมนา นเยน อญเญสมป รฬหสททาน นามกปทมาลา ยถาปโยค เอกวจนพหวจนวเสน โยเชตพพาฯ อจเจว วาจจาภเธยยลงคาทน นามกปทมาลา นานปปการโต ปกาสตาฯ

สมธรตรสททนต อม, ปฏตรมตต สสเข วร; วทวมตตโมปหร รว, มตกมทปโพธนสาปตฯ

กตวญญชนสสาส-สาสนสสาภวทธยา; ธยา นตมม สาธ, สาธกญเญว ลกขเยฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

วาจจาภเธยยลงคาทปรทปโน นามกปทมาลาวภาโค

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๖

เอกาทสโม ปรจเฉโทฯ

เอตตาวตา ภธาตมยาน ปลลงคาน อตถลงคาน นปสกลงคานญจ นามกปทมาลา ยถารห ลงคนตเรห สททนตเรห อตถนตเรห จ สทธ นานปปการโต ทสสตาฯ สพพนามาน ห ฐเปตวา นยโต อญญาน กานจ นามาน อคคหตาน นาม นตถฯ

๑๒. สพพนามตสทสนามนามกปทมาลา

อโต ปร ปวกขาม, สพพนามญจ ตสสม; นามญจ โยชต นานา-นาเมเหว วเสสโตฯ

ยาน โหนต ตลงคาน, อนกลาน ยาน จ; ตลงคาน วเสเสน, ปทาเนตาน นามโตฯ

‘‘สพพสาธารณกาน, นามาน’’จเจว อตถโต; สพพนามาน วจจนต, สตตวสต สงขโตฯ

เตส กานจ รเปห, เสสาญเญห จ ยชชเร; กานจ ปน สเหว, เอเตส ลกขณ อทฯ

เอตสมา ลกขณา มตต, น ปท สพพนามก; ตสมาตตาทโย สททา, คณนามาน วจจเรฯ

สพพนามาน นาม – สพพ กตร กตม อภย อตรอญญ อญญตร อญญตม ปพพ ปร อปร ทกขณ อตตร อธรยต เอต อม อมก เอก อภ ทวต จต ตมห อมห อจเจตาน สตตวสฯ

เอเตส สพพสทโท สกลตโถ, โส จ สพพสพพาทวเสน เญยโยฯ กตร กตมสททา ปจฉนตถาฯ อภยสทโท ทวอวยวสมทายวจโนฯ อตรสทโท วตตปฏโยควจโนฯ อญญสทโท อธคตาปรวจโนฯ อญญตร อญญตมสททา อนยมตถาฯ ปพพาทโย อตตรปรยนตา ทสากาลาทววตถาวจนาฯ ตถา ห ปพพ ปรา ปร ทกขณตตรสททา ปลลงคตเต ยถารห กาลเทสาทวจนา, อตถลงคตเต ทสาทวจนา, นปสกลงคตเต ฐานาทวจนาฯ อธรสทโทป เหฏฐมตถวาจโก ววตถาวจโนเยว, โส จ ตลงโค ‘‘อธโร ปตโตฯ อธรา อรณ, อธร ภาชน’’มต, ยสทโท อนยมตโถฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๗

ตสทโท ปรมมขาวจโนฯ เอตสทโท สมปวจโนฯ อมสทโท อจจนตสมปวจโนฯ อมสทโท ทรวจโนฯ กสทโท ปจฉนตโถฯ เอกสทโท สงขาทวจโนฯ วตตญห –

เอกสทโท อญญตถเสฏฐอสหายสงขาทส ทสสตฯ ตถา เหส ‘‘สสสโต อตตา จ โลโก จ, อทเมว สจจ โมฆมญญนต, อตเถเก อภวทนต’’ตอาทส อญญตเถ ทสสตฯ ‘‘เจตโส เอโกทภาว’’นตอาทส เสฏเฐฯ ‘‘เอโก วปกฏโฐ’’ตอาทส อสหาเยฯ ‘‘เอโกว โข ภกขเว ขโณ จ สมโย จ พรหมจรยวาสายา’’ตอาทส สงขายนตฯ

ยตเถส สงขาวจโน, ตตเถกวจนนโตวฯ อภสทโท ทวสททปรยาโยฯ ทวตจตสททา สงขาวจนา, สพพกาล พหวจนนตาวฯ ตมหสทโท เยน กเถต, ตสม วตตพพวจนฯ อมหสทโท อตตน วตตพพวจนฯ

อทาน เตส นามกปทมาล กถยาม –

สพโพ, สพเพฯ สพพ, สพเพฯ สพเพน, สพเพห, สพเพภฯ สพพสส, สพเพส, สพเพสานฯ สพพสมา, สพพมหา, สพเพห, สพเพภฯ สพพสส, สพเพส, สพเพสานฯ สพพสม, สพพมห, สพเพสฯ โภ สพพ, ภวนโต สพเพฯ

ตตร ‘‘สพโพ ภโต, สพเพ ภตา’’ตอาทนา, ‘‘สพโพ ปรโส, สพเพ ปรสา’’ตอาทนา จ นเยน สพพาน ปลลงคนาเมห สทธ โยเชตพพานฯ ยาน ปน ยมกมหาเถเรน ปนนปสกวสเย สพพ กตร กตมาทน อญญานป รปาน วตตานฯ ต ยถา?

‘‘สพพา’’ อจจาทก รป, นสสกเก ภมมเก ปน; ‘‘สพเพ’’ อจจาทก รป, ยมเกน ปกาสตฯ

ตญเจ อปปรกขตวา, ยตต คณหนต โยคโน; สพพนามกรปญห, ววธ ทพพธ ยโตฯ

สพพา, สพพา, สพพาโยฯ สพพ, สพพา, สพพาโยฯ สพพาย, สพพสสา, สพพาห, สพพาภฯ สพพาย, สพพสสา, สพพาสฯ สพพาย, สพพสสา, สพพาห, สพพาภฯ สพพาย, สพพสสา, สพพาสฯ สพพาย, สพพสสา, สพพสส, สพพาสฯ โภต สพเพ, โภตโย สพพา, สพพาโยฯ อตถลงคตเต นามกปทมาลาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๘

เอตถ ‘‘สพพา ภาวกา, สพพา ภาวกาโย’’ต, ‘‘สพพา กญญา, สพพา กญญาโย’’ต จ อาทนา อตถลงคสพพนามาน สพเพห อตถลงเคห สทธ โยเชตพพานฯ เอตถ จ ‘‘สพพสสา’’ต ปท ตตยาจตตถปญจมฉฏฐสตตมวเสน ปญจธา วภตต ‘‘ตสสา กมารกาย สทธ’’นต กรณปปโยคาททสสนโตฯ สพพสสา กญญาย กตฯ สพพสสา กญญาย เทตฯ อย กญญา สพพสสา กญญาย หนา วรปาฯ อย กญญา สพพสสา กญญาย อตตมา อภรปาฯ สพพสสา กญญาย อเปต, สพพสสา กญญาย ธนฯ สพพสสา กญญาย ปตฏฐตฯ

สพพ, สพพานฯ สพพ, สพพานฯ สพเพน, สพเพห, สพเพภฯ สพพสส, สพเพส, สพเพสานฯ สพพสมา, สพพมหา, สพเพห, สพเพภฯ สพพสส, สพเพส, สพเพสานฯ สพพสม, สพพมห, สพเพสฯ โภ สพพ, ภวนโต สพพานฯ นปสกลงคตเต นามกปทมาลาฯ

เอตถ ‘‘สพพ ภต, สพพาน ภตานฯ สพพ จตต, สพพาน จตตาน’’ต จ อาทนา นปสกลงคสพพนามาน สพเพห นปสกลงเคห สทธ โยเชตพพานฯ เอว สพพสททสส ลงคตตยวเสน ปทมาลา ภวตฯ

อทานสส ปรปเทน สทธ สมาโส เวทตพโพ ‘‘สพพสาธารโณ สพพเวร’’อตฯ ตตถ สพเพส สาธารโณ สพพสาธารโณฯ สพเพส เวร, สพเพ วา เวรโน ยสส โสย สพพเวรต สมาสวคคโหฯ ยถา ปน สพพสททสส ปทมาลา ลงคตตยวเสน โยชตา, เอว กตรสททาทนมป อธรสททปรยนตาน โยเชตพพาฯ

ตตราย อภยสททวชชโต ปลลงคเปยยาโล –

กตโร, กตเรฯ กตร…เป.… โภ กตร, ภวนโต กตเรฯ กตโม, กตเมฯ อตโร, อตเรฯ อญโญ, อญเญฯ อญญตโร, อญญตเรฯ อญญตโม, อญญตเมฯ ปพโพ, ปพเพฯ ปโร, ปเรฯ อปโร, อปเรฯ ทกขโณ, ทกขเณฯ อตตโร, อตตเรฯ อธโร, อธเร…เป.… โภ อธร, ภวนโต อธเรตฯ

อย ปน อภยสททสหโต นปสกลงคเปยยาโล –

กตร, กตรานฯ กตร…เป.… โภ กตร, ภวนโต กตรานฯ กตมฯ อภยฯ อตรฯ อญญฯ อญญตรฯ อญญตมฯ ปพพฯ ปรฯ อปรฯ ทกขณฯ อตตรฯ อธร, อธรานฯ อธร…เป.… โภ อธร, ภวนโต อธรานตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๓๙

อทาน ปนนปสกลงคาน ปรสททาทน รปนตรนทเทโส วจจตฯ กจจายนสมญห ‘‘ปรสา’’ต วย ‘‘ปรา’’ต ปฐมาพหวจน ทสสตฯ เอวรโป นโย อปรสพพกตราทส อญญตมปรโยสาเนส นวส อปปสทโธ, ลพภมาโน ปพพทกขณตตราธเรส จตส ลพเภยยฯ ตถา ‘‘ปรเส’’ต วย ปาฬอาทส ‘‘ปพเพ’’ต สจจสงเขเป ‘‘อตเร’’ต, กจจายเน จ ‘‘ปเร’’ต สตตมเอกวจน ทสสตฯ เอวรโป นโย สพพ อญญสทเทส อปปสทโธ, ลพภมาโน กตรกตมาทส เสเสส อธรปรโยสาเนส ทวาทสส ลพเภยยฯ ตถา ‘‘ปรสา’’ต วย สพพา กตรา อจจาท ปญจมเอกวจนนโย ปาฬอาทส อปปสทโธฯ เอว สนเตป อย นโย ปนปปน อปปรกขตวา ยตโต เจ, คเหตพโพฯ

อย ปน อภยสททสหโต อตถลงคเปยยาโล –

กตรา, กตรา, กตราโยฯ กตร…เป.… โภต กตเร, โภตโย กตรา, กตราโยฯ กตมาฯ อภยาฯ อตราฯ อญญตราฯ อญญตมาฯ ปพพาฯ ปราฯ อปราฯ ทกขณาฯ อตตราฯ อธรา, อธรา, อธราโยฯ อธร…เป.… โภต อธเร, โภตโย อธรา, อธราโยตฯ

ยสมา ปเนเตส อตร อญญ อญญตร อญญตมาน ปาฬยาทส ‘‘อตรสสา’’ตอาททสสนโต โกจ เภโท วตตพโพ, ตสมา จตตถฉฏฐน เอกวจนฏฐาเน ‘‘อตรสสา, อตราย, อญญสสา, อญญายฯ อญญตรสสา, อญญตราย, อญญตมสสา, อญญตมายา’’ต โยเชตพพฯ ตถา ตตยาปญจมนเมกวจนฏฐาเน ‘‘ตสสา กมารกาย สทธฯ กสสาห เกน หายาม’’ต กรณนสสกกปปโยคทสสนโต สตตมยา ปเนกวจนฏฐาเน ‘‘อตรสสา, อตรสส, อตราย, อตราย, อญญสสา, อญญสส, อญญาย, อญญาย, อญญตรสสา, อญญตรสส, อญญตราย, อญญตราย, อญญตมสสา, อญญตมสส, อญญตมาย, อญญตมาย’’นต โยเชตพพ ‘‘อญญตโร ภกข อญญตรสสา อตถยา ปฏพทธจตโต โหต’’ต ปาฬทสสนโตฯ

ตตร สพพสทโท สพพสพพ, ปเทสสพพ, อายตนสพพ, สกกายสพพนต จตส วสเยส ทฏฐปปโยโคฯ ตถา เหส ‘‘สพเพ ธมมา สพพากาเรน พทธสส ภควโต ญาณมเข อาปาถมาคจฉนต’’ตอาทส สพพสพพสม อาคโตฯ ‘‘สพเพส โว สารปตตา สภาสต ปรยาเยนา’’ตอาทส ปเทสสพพสมฯ ‘‘สพพ โว ภกขเว เทเสสสาม, ต สณาถ สาธก มนส กโรถ, ภาสสสาม…เป.… กตมญจ ภกขเว สพพ จกขญเจว รปา จ…เป.… มโน เจว ธมมา จา’’ต เอตถ อายตนสพพสมฯ ‘‘สพพ สพพโต สญชานาต’’ตอาทส สกกายสพพสมฯ ตตถ สพพสพพสม อาคโต นปปเทโส, อตเรส ตส สปปเทโสต เวทตพโพฯ อจเจว –

สพพสพพปเทเสส, อโถ อายตเนป จ;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๐

สกกาเย จาต จตส, สพพสทโท ปวตตตฯ

กตร กตมสทเทส กตรสทโท อปเปส เอก วา ทเว วา ตณ วา ภยโย วา อปปมปาทาย วตตตฯ กตมสทโท พหส เอก วา ทเว วา ตณ วา พห วา อปาทาย วตตตฯ กตรสทโท ห อปปวสโย, กตมสทโท พหวสโยฯ ตตรเม ปโยคา ‘‘กตเรน มคเคน คนตพพฯ สมทโท กตโร อยฯ กตโม ตสม สมเย ผสโส โหตฯ กตเม ธมมา กสลาฯ ทสา จตสโส วทสา จตสโส, อทธ อโธ ทส ทสตา, อมาโย, กตม ทส ตฏฐต นาคราชา’’ฯ อจเจวมาทโย ภวนตฯ อภโยฯ อภยฯ อภโยฯ อภเยนฯ เสส ปลลงเค สพพสททสมฯ อภโย ชนา ตฏฐนตฯ อภโย ชเน ปสสตฯ ยถา อโภ ปตตาฯ อโภ ปตเตตฯ ‘‘อภโย’’ต ห ปท ‘‘อโภ’’ต ปทมว พหวจนนตภาเวน ปสทธ, น ตเวกวจนนตภาเวนฯ เอตถ ห –

‘‘เอกรตเตน อภโย, ตวญจ ธนเสข จ; อนนเมวาภนนทนต, อภโย เทวมานสา’’

‘‘อภโย เต ปตาภาตโร’’ต ตทตถสาธกาน นทสสนปทาน เวทตพพานฯ ยทา ปนายสมนโต ‘‘อภโย’’ต เอกวจนนต ปสเสยยาถ, ตทา สาธก มนส กโรถฯ โก ห สมตโถ อนนตนยปฏมณฑเต สาฏฐกเถ เตปฏเก ชนสาสเน นรวเสสโต นย ทฏฐ ทสเสตญจ อญญตร อาคมาธคมสมปนเนน ปภนนปฏสมภเทนฯ อทญเจตถปลกขตพพ –

อญญสทโท ปพพสทโท, ทกขโณ จตตโร ปโร; สพพนาเมส คยหนต, อสพพนามเกสปฯ

เอเตสญห สพพนาเมส สงคโห วภาวโตวฯ

อทาน อสพพนาเมส สงคโห วจจเต – ตตถ อญญสทโท ตาว ยทา พาลวาจโก, ตทา สพพนาม นาม น โหตฯ อสพพนามตตา จ สพพถาป ปรส กญญา จตตนเยเนว โยเชตพโพฯ ตถา ห น ชานาตต อญโญ, พาโล ปรโสฯ น ชานาตต อญญา, พาลา อตถฯ น ชานาตต อญญ, พาล กลนต วจนตโถฯ เอว วทตวา ปลลงคฏฐาเน ‘‘อญโญ, อญญาฯ อญญ, อญเญ’’ตอาทนา ปรสนเยเนว นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ อตถลงคฏฐาเน ‘‘อญญา, อญญา, อญญาโย’’ตอาทนา กญญานเยเนว, นปสกลงคฏฐาเน ‘‘อญญ, อญญาน’’ตอาทนา จตตนเยเนว โยเชตพพาฯ

อมสมญห อตถวเสเส พาลชเน วตตกาเมน ‘‘อญญา ชนา’’ต อวตวา ‘‘อญเญ ชนา’’ต วตเต ตสส ต วจน อธปเปตตถ น สาเธต อญญถา อตถสส คเหตพพตตาฯ ตถา ‘‘อญญาน ชนาน’’นต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๑

อวตวา ‘‘อญเญส ชนาน, อญเญสาน ชนาน’’นต วา วตเต ตสส ต วจน อธปเปตตถ น สาเธตฯ ตถา ‘‘อญญาน อตถน’’นต อวตวา ‘‘อญญาส อตถน’’นต วตเตป, ‘‘อญญาน กลาน’’นต อวตวา ‘‘อญเญส กลาน, อญเญสาน กลาน’’นต วา วตเตปฯ สพพนามกวเสน ปน อธคตาปรวจนจฉาย ‘‘อญเญ ชนา’’ตอาทนา วตตพพ, น ‘‘อญญา ชนา’’ตอาทนาฯ ตถา ห ‘‘อญญา ชนา’’ตอาทนา วตตวจน อธปเปตตถ น สาเธต อญญถา อตถสส คเหตพพตตาฯ อต ยตถ ‘‘อญญา ชนา’’ตอาทวจน อปปชชต, ‘‘อญเญ ชนา’’ตอาทวจน นปปชชต, ยตถ ปน ‘‘อญเญ ชนา’’ตอาทวจน อปปชชต, ‘‘อญญา ชนา’’ตอาทวจน นปปชชตฯ ยา เอตสม อตถวเสเส สลลกขณา ปญญา, อย นตยา มคโค ยตตายตตวจารเณ เหตตตา, โลกสมญห ยตตายตตวจารณา นตต วตตาฯ สา จ วนา ปญญาย น สชฌตฯ เอว อญญสทโท อสพพนามโกป ภวตฯ

ปพพ ทกขณตตร ปรสทเทส ปพพสทโท ยตถ ปธานวาจโก, ยตถ จ ‘‘เสมห ปพโพ’’ตอาทส โลหตโกปชวาจโก, ตตถ อสพพนามโกฯ ปฐมตเถ ตลงโค, ทตยตเถ เอกลงโคฯ อตตมตถวาจโก ปน อตตรสทโท จ ปรสทโท จ อสพพนามโก ตลงโคเยวฯ ตถา ‘‘ทกขณสสา วหนตม’’นต เอตถ วย สสกขตตถจตรตถวาจโก ทกขณสทโทฯ ‘‘เปตาน ทกขณ ทชชา’’ตอาทส ปน เทยยธมมวาจโก ทกขณาสทโท นโยคา อตถลงโค อสพพนามโกเยวฯ เอว อญญ ปพพ ทกขณตตร ปรสททา อสพพนามกาป สนตต เตส สพพนาเมสป อสพพนาเมสป สงคโห เวทตพโพฯ

อทาน กตรสททาทน ปรปเทน สทธ สมาโส นยเต ‘‘กตรคามวาส กตมคามวาสฯ อภยคามวาสโน, อตรคามวาส อญญตรคามวาส, ปพพทสา, ปรชโน, ทกขณทสา, อตตรทสา, อธรปตโต’’ตฯ ตตร ‘‘กตโร คาโม กตรคาโม, กตโม คาโม กตมคาโม, อภโย คามา อภยคามา’’ตอาทนา ยถารห สมาสวคคโห, กตรสททสส ปน กตมสทเทน สทธ สมาส อจฉนต ทวธา จ รปาน คร ‘‘กตโร จ กตโม จ กตรกตเม กตรกตมา วา’’ตฯ ตสมา สพพนามกนเยน สทธนามเกส ปรสนเยน จ กตร กตมสททสส นามกปทมาลา โยเชตพพา, เตนสส สมปทานสามวจนฏฐาเนส ‘‘กตรกตเมส, กตรกตเมสาน, กตรกตมาน’’นต ตณ รปาน สย ‘‘กตรา จ กตมา จ กตรกตมา’’ต เอว อตถลงควเสน กตสมาเส ปน สพพนามกนเยน, สทธนามเกส กญญานเยน จ โยเชตพพาฯ ‘‘กตรญจ กตมญจ กตรกตมาน’’ต เอว นปสกลงควเสน กตสมาเส สพพนามกนเยน, สทธนามเกส จตตนเยน จ โยเชตพพาฯ

อย ปเนตถ วเสโสป เวทตพโพ – ปพพาปราทสททา ทวนทสมาสาทวธ ปตวา เสห รเปห รปวนโต น โหนต, ต ยถา? ปพพาปรา, อธรตตรา, มาสปพพา ปรสา, ทฏฐปพพา ปรสา, ตถาคต ทฏฐปพพา สาวกา, อท ปลลงคตเต ปฐมาพหวจนรปฯ เอตเถกาโร อาเทสภโต น ทส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๒

สตฯ ปพพาปราน อธรตตราน, มาสปพพาน ปรสาน, อท ปลลงคตเต จตตถฉฏฐน พหวจนรปฯ เอตถ ส สานมจเจเต อาเทสภตา น ทสสนตฯ ตถาคต ทฏฐปพพาน สาวกาน, ตถาคต ทฏฐปพพาน สาวกาน, กลาน วา, อท ตลงคตเต จตตถฉฏฐน พหวจนรปฯ เอตถาป ส สานมจเจเต อาเทสภตา น ทสสนตฯ มาสปพพาย มาสปพพาย, ปยปพพาย ปยปพพาย, อทมตถลงคตเต สตตมจตตถฉฏฐน เอกวจนรปฯ เอตถาเทสภตา ส สา น ทสสนตฯ มาสปพพาน อตถน, ปยปพพาน อตถน, อทมตถลงคตเต จตตถฉฏฐพหวจนรปฯ เอตถ ปนาเทสภโต สมจเจโส น ทสสตฯ อญญานป ยถาสมภว โยเชตพพาน, ปพพาปราทน สมาสวคคห สมาสปรจเฉเท ปกาเสสสามฯ

อทาน ยสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

โย, เยฯ ย, เยฯ เยน, เยห, เยภฯ ยสส, เยส, เยสานฯ ยสมา, ยมหา, เยห, เยภฯ ยสส, เยส, เยสานฯ ยสม, ยมห, เยสฯ อท ปลลงคฯ ย, ยานฯ ย, ยานฯ เยนฯ เสส ปลลงคสทสฯ อถ วา ย, ยาน, ยาฯ ย, ยาน, เยฯ เยนฯ เสส ปลลงคสทสฯ กตถจ ห นการโลโป ภวตฯ อถ วา ปน นการสส อากาเรการาเทสาป คาถาวสเยฯ

‘‘ยา ปพเพ โพธสตตาน, ปลลงกวรมาภเช; นมตตาน ปทสสนต, ตาน อชช ปทสสเร’’ต จ,

‘‘ก มาณวสส รตนาน อตถ, เย ต ชนนโต หเร อกขธตโต’’ต จ อทเมตถ ปาฬนทสสนฯ อท นปสกลงคฯ

ยา, ยา, ยาโยฯ ย, ยา, ยาโยฯ ยาย, ยาห, ยาภฯ ยาย, ยสสา, ยาสฯ ยาย, ยาห, ยาภฯ ยาย, ยสสา, ยาสฯ ยสส, ยาย, ยาสฯ อตถลงคฯ เอว ยสททสส ลงคตตยวเสน ปทมาลา ภวตฯ เอตถาลปนปทาน น ลพภนตฯ ตถา ตสททาทน ปทมาลาทสปฯ

เอตถ ปน ยนต สททสส อตถทธาโร วจจเต – ยนต สทโท ‘‘ย เม ภนเต เทวาน ตาวตสาน สมมขา สต สมมขา ปฏคคหต, อาโรเจม ต ภนเต ภควโต’’ตอาทส ปจจตตวจเน ทสสตฯ ‘‘ยนต อปจฉมห อกตตย โน, อญญ ต ปจฉาม ตทงฆ พรห’’ตอาทส อปโยควจเนฯ ‘‘อฏฐา นเมต ภกขเว อนวกาโส, ย เอกสสา โลกธาตยา’’ตอาทส กรณวจเนฯ ‘‘ย วปสส ภควา อรห สมมาสมพทโธ โลเก อทปาท’’ตอาทส ภมมวจเน ทสสตฯ เอตเถท วจจต –

‘‘ปจจตเต อปโยเค จ, ภมเม จ กรเณป จ; จตสเวเตส ฐาเนส, ยนต สทโท ปวตตต’’ตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๓

ปรปเทน สทธ ยสททสส สมาโสป เวทตพโพ ‘‘ยขนธาท, ยคณา, ยคคณา’’ตฯ ตตถ โย ขนธาท ยขนธาท, เย คณา ยคณาต สมาสวคคโหฯ ตถา ห วสทธมคเค ‘‘ยคณเนมตตกญเจต นาม, เตส คณาน ปกาสนตถ อม คาถ วทนต’’ต เอตสม ปเท ‘‘เย คณา ยคณา, ยคณา เอว นมตต ยคณนมตต, ตโต ชาต ‘ภควา’ต อท นามนต ยคณเนมตตก’’นต นพพจนมจฉตพพฯ ยคคณาต เอตถ ปน ‘‘ยสส คณา ยคคณา’’ต นพพจนฯ ตถา ห –

‘‘อป สพพญญตา ปญญา, ยคคณนต น ชานยา; อถ กา ตสส วชญญา, ต พทธ ภคณ นเม’’ต

โปราณกวรจนาย ‘‘ยสส คณา ยคคณา’’ต นพพจนมจฉตพพฯ

ยสททสส สมาสมห, สทธ ปรปเทห เว; นคคหตาคโม วาถ, ทวภาโว วา สยา ทวธาฯ

เอว ยสททสส สมาโส สลลกขตพโพฯ

อทาน ตสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

โส, เตฯ น, ต, เน, เตฯ เนน, เตน, เนห, เตห, เนภ, เตภฯ อสส, นสส, ตสส, ‘เนส, เตส (อาส)ฯ อสมา, นสมา, ตสมา, นมหา, ตมหา, เนห, เตห, เนภ, เตภฯ อสส, นสส, ตสส, เนส, เตส (อาส)ฯ อสม, นสม, ตสม, อมห, นมห, ตมห, ตยมห, เนส, เตสฯ อท ปลลงคฯ เอตถ จ อาสสททสส อตถภาเว ‘‘เนวาส เกสา ทสสนต, หตถปาทา จ ชาลโน’’ต คาถา นทสสน, โส จ ตลงโค ทฏฐพโพฯ ตยมหต ปทสส อตถภาเว –

‘‘ยทาสส สล ปญญญจ, โสเจยยญจาธคจฉต; อถ วสสาสเต ตยมห, คยหญจสส น รกขต’’ต

อย คาถา นทสสนฯ อยเมตถ รปวเสโส สลลกขตพโพ – อรยวนเยต วา สปปรสวนเยต วาฯ เอเส เส เอเก เอกฏเฐต ปาฬปปเทเส ปจจตเตกวจนกานเมต ตสททาน เอการนตนทเทโสป ทสสตตฯ

เอตถ ปน เตสททสส อตถทธาโร วจจเต – เตสทโท ‘‘น เต สข ปชานนต, เย น ปสสนต นนทน’’นตอาทส ตสททสส วเสน ปจจตตพหวจเน อาคโต, ‘‘เต น ปสสาม ทารเก’’ตอาทส

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๔

อปโยคพหวจเนฯ ‘‘นโม เต ปรสาชญญ, นโม เต ปรสตตมฯ นโม เต พทธ วรตถ’’ต จ อาทส ตมหสททสส วเสน สมปทาเน, ตยหนต อตโถต วทนตฯ ‘‘กนเต ทฏฐ กนต เต ทฏฐ, อปธ เต สมตกกนตา, อาสวา เต ปทาลตา’’ต จ อาทส กรเณฯ ‘‘กนเต วต ก ปน พรหมจรย’’นตอาทส สามอตเถ, ตวาต อตโถต วทนตฯ เอตเถต วจจต –

‘‘ปจจตเต อปโยเค จ, กรเณ สมปทานเย; สามมห จาต เตสทโท, ปญจสวตเถส ทสสต’’ตฯ

ต, ตานฯ ต, ตานฯ เนน, เตน อจจาทฯ เสส ปลลงคสทสฯ อท นปสกลงคฯ

สา, ตา, ตาโยฯ น, ต, นา, ตา, นาโย, ตาโยฯ นาย, ตาย, นาห, ตาห, นาภ, ตาภฯ อสสา, นสสา, (ตสสา,) ตสสา, นาย, ตาย, นาส, ตาส, สาน, อาสฯ อสสา, นสสา, ตสสา, นาย, ตาย, นาห, ตาห, นาภ, ตาภฯ อสสา, นสสา, (ตสสา,) ตสสา, นาย, ตาย, นาส, ตาส, สาน, อาสฯ นาย, ตาย, อสส, นสส, ตสส, ตสส, นาย, ตาย, นาส, ตาส, ตยาสฯ อท อตถลงคฯ

เอตถ ปน ‘‘อภกกโม สาน ปญญายต, นาส กชฌนต ปณฑตาฯ ขฑฑา ปณหตา ตยาส, รต ตยาส ปตฏฐตาฯ พชาน ตยาส รหนต’’ต ปโยคทสสนโต ‘‘สาน อาส ตยาส’’ต อมาน วตตาน อกขรจนตกาน ญาณจกขสมมยหนฏฐานภตานฯ เอว ปรมมขวจนสส ตสททสส นามกปทมาลา ภวตฯ

เอตถ จ อท วตตพพ –

‘‘ต ตว คนตวาน ยาจสส’’, อจจาทส ปทสสเร; อาโท ต เตตอาทน, นนตอาทน โน ตถาฯ

น เน เนนาตอาทน, โว โนอจจาทโย วย; ปทโต ปรภาวมห, ทฏฐาน ชนสาสเนฯ

‘‘อถ น อถ เน อาห, น จ น ปฏนนทต’’; อจจาทน ปโยคาน, ทสเสตพพาน วญญนาฯ

โก เจตถ วเทยย –

‘‘ยถา นท จ ปนโถ จ, ปานาคาร สภา ปปา;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๕

เอว โลกตถโย นาม, นาส กชฌนต ปณฑตา’’ต

เอตถ –

ปทโต อปรตเตป, นาสสททสส ทสสนา; อาโทป อจฉตพพาว, น เนอจจาทโย อตฯ

โส ปเนวนต วตตพโพ, ‘‘ตว วาเท น ลพภต; นาสสทโท นสทโท จ, อาสสทโท จ ลพภเรฯ

ตสมา ‘อาส น กชฌนต, อตถน ปณฑตา’อต; อตโถว ภวเต เอว, สฏฐ ธาเรห ปณฑตา’’ตฯ

อถ วา ยสมา นรตตปฏเก ‘‘น ปรส ปสสต, เน ปรเส ปสสต’’ตอาทนา ปทโต อปรตเตป ‘‘น, เน’’ อจจาทน ปทาน วตตาน, ตสมา เตนาป นเยน ปทโต อปรานป ตาน กทาจ สยฯ มย ปน ปาฬนยานสาเรน เตส ปวตต วทาม, อท ฐาน สฏฐ วจาเรตพพฯ

เอตถ ปน ตสททสส ปรปเทห สทธ สมาโสป เวทตพโพ ‘‘ตปตโต, ตสทโส, ตนนนโน, ตปโปโณ, ตปปพภาโร, ตพภโต, ตคคโณ, ตสสทโส’’ตฯ

ตสททสส สมาสมห, สทธ ปรปเทห เว; นคคหตาคโม ปพพ-ปเท ทวตตนต ปจฉเมฯ

เอว ตสททสส สมาโส สลลกขตพโพฯ

อทาน เอตสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

เอโส, เอเตฯ เอต, เอเตฯ เอเตน, เอเตห, เอเตภฯ เอตสส, เอเตส, เอเตสานฯ เอตสมา, เอตมหา, เอเตห, เอเตภฯ เอตสส, เอเตส, เอเตสานฯ เอตสม, เอตมห, เอเตสฯ อท ปลลงคฯ

เอต, เอตานฯ เอต, เอตานฯ เสส ปลลงคสทส, อท นปสกลงคฯ

เอสา, เอตา, เอตาโยฯ เอต, เอตา, เอตาโยฯ เอตาย, เอตาห, เอตาภฯ เอตาย, เอตสสา, เอตสสาย, เอตาสฯ เอตาย, เอตาห, เอตาภฯ เอตาย, เอตสสา, เอตสสาย, เอตาสฯ เอตาย, เอตสส, เอตาสฯ อท อตถลงคฯ เอว เอตสททสส นามกปทมาลา ภวตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๖

ปรปเทเนตถ สทธ สมาโสปสส เวทตพโพ ‘‘เอตทตถาย โลกสม, นธ นาม นธยยตฯ เอตปปรมาเยว เทวตา สนนปตตา อเหส’’นตอาทสฯ

สมาเส เอตสททสส, สทธ ปรปเทห เว; นคคหตาคโม ปพพ-ปเท โหต น โหต จฯ

อทาน อทสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

อย, อเมฯ อม, อเมฯ อเนน, อมนา, เอห, เอภ, อเมห, อเมภฯ อสส, อมสส, เอส, เอสาน, อเมส, อเมสานฯ อสมา, อมสมา, อมมหา, เอห, เอภ, อเมห, อเมภฯ อสส, อมสส, เอส, เอสาน, อเมส, อเมสานฯ อสม, อมสม, อมห, อมมห, เอส, อเมสฯ อท ปลลงคฯ

อท, อมานฯ เสส ปลลงคสทสฯ อท นปสกลงคฯ

อย, อมา, อมาโยฯ อม, อมา, อมาโยฯ อมาย, อมาห, อมาภฯ อสสา, อสสาย, อมสสา, อมสสาย, อมาย, อมาสฯ อสสา, อมสสา, อมาย, อมาห, อมาภฯ อสสา, อสสาย, อมสสา, อมสสาย, อมาย, อมาสฯ อสส, อมสส, อมาย, อมาย, อมาสฯ อท อตถลงคฯ เอว อทสททสส นามกปทมาลา ภวตฯ

กจจายเน ต ‘‘อมสสทมสส นปสเก’’ต อมสทโทเยว ปกตภาเวน วตโต, อธ ปน อทสทโทเยว ‘‘อทปปจจยตา’’ต เอตถ ‘‘อท’’นต ปกตยา ทสสนโตฯ ตถา ห ‘‘อเมส ปจจยา อทปปจจยา, อทปปจจยา เอว อทปปจจยตา, อทปปจจยาน วา สมโห อทปปจจยตา’’ต วตตฯ เอตถ จ อทปปจจยา เอว อทปปจจยตาต ตาสทเทน ปท วฑฒต น กญจ อตถนตร ยถา เทโว เอว เทวตาตฯ อทปปจจยาน สมโห อทปปจจยตาต สมหตถ ตาสททมาห ยถา ชนาน สมโห ชนตาตฯ จฬนรตตย นรตตปฏเก จ อทสทโทเยว ปกตภาเวน วตโตฯ

สมาเส อทสททสส, สทธ ปรปเทน เว; อทปปจจยตาตเวว, รป ทวตต สยตตเรฯ

อทาน อมสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

อส, อม, อมฯ อม, อมฯ อมนา, อมห, อมภฯ อมสส, ทสส, อมส, อมสานฯ อมสมา, อมมหา, อมห, อมภฯ อมสส, ทสส, อมส, อมสานฯ อมสม, อมมห, อมสฯ อท ปลลงคฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๗

อท, อมนฯ เสส ปลลงคสทสฯ อท นปสกลงคฯ

อส, อม, อม, อมโยฯ อม, อม, อมโยฯ อมยา, อมห, อมภฯ อมสสา, อมยา, อมส, อมสานฯ อมยา, อมห, อมภฯ อมสสา, อมยา, อมส, อมสานฯ อมยา, อมย, อมสส, อมสฯ อท อตถลงคฯ เอว อมสททสส นามกปทมาลา ภวต, สมาโส ปน อปปสทโธฯ

ตตร ‘‘ทสส เม เขตตปาลสส, รตตภตต อปาภต’’นต ปโยคทสสนโต ‘‘ทสสา’’ต ปทมมเหห ฐปตฯ กการาคมวเสน อญญานป อสพพนามกรปาน ภวนตฯ เตส วเสน อย ลงคตตยสส นามกปทมาลา วจจเต –

‘‘อสโก, อสกาฯ อสก, อสเก’’ตอาทนา, ‘‘อมโก, อมกาฯ อมก, อมเก’’ตอาทนา จ ปรสนโยป ลพภตฯ ‘‘อสกา, อสกาโย’’ตอาทนา, ‘‘อมกา, อมกาโย’’ตอาทนา จ กญญานโยป ลพภตฯ ‘‘อสก, อสกาน’’ตอาทนา, ‘‘อมก, อมกาน’’ตอาทนา จ จตตนโยป ลพภตฯ อมาเนตถ ปทาน อสพพนามกานป กการาคมวเสน นานตตทสสนตถ วตตานฯ

อทาน กสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

โก, เกฯ ก, เกฯ เกน, เกห, เกภฯ กสส, กสส, เกสฯ กสมา, กมหา, เกห, เกภฯ กสส, กสส, เกสฯ กสม, กสม, กมห, กมห, เกสฯ อท ปลลงคฯ

รปวเสโสเปตถ เวทตพโพ ‘‘เก คนธพเพ จ รกขเส นาเค, เก กมปรเส จ มานเส, เก ปณฑเต สพพกามทเท, ทฆ รตต ภตตา เม ภวสสต, เก จ ฉเว ปาถกปตเต, กา จ ตถาคตาน อรหนตาน สมมาสมพทธาน อาสาทนา’’ต ปาฬทสสนโตฯ ยสมา ปน เก คนธพเพ จ รกขเส นาเค อตอาทส ปาฬส ‘‘เก’’ต ปจจตตวจน เอการนตมป ทสสต, ตสมา ‘‘เก’’ต รปเภโท เจตถ เญยโยฯ ตถา ‘‘กสสสส เอกธมมสส, วธ โรเจส โคตมฯ กสม เม สวโย กทธาฯ กมห กาเล ตยา วร, ปตถตา โพธมตตมา’’ตอาทน จ นทสสนปทาน เญยยานฯ อปจ –

‘‘โก เต พล มหาราช’’, อตอาทส ปาฬส; กวสททตเถ วตตตต, เญยยา โก อจจย สตฯ

เปต ต สามมททกข, โก น ตว สาม ชวส; อต ปาเฐ กถสททา-ภเธยเย วตตตต จฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๘

เอเตส ทวส อตเถส, ทฏโฐ โก อจจย รโว; นปาโตต คเหตพโพ, สตสามญญโต รโตฯ

นปสกลงเค ก, กานฯ ก, กานฯ เสส ปลลงคสทส โยเชตพพฯ อถ วา ‘‘ก จตตฯ ก รปฯ ก ปราภวโต มขฯ ก อจฉส’’ตอาทปโยคทสสนโต ปน ‘‘ก, กานฯ ก, กาน’’ต วตวา เสส ปลลงคสทส โยเชตพพฯ อย นโย ยตตตโร, อท นปสกลงคฯ

กา, กา, กาโยฯ ก, กา, กาโยฯ กาย, กาห, กาภฯ กาย, กสสา, กาส, กาสานฯ กาย, กสสา, กาห, กาภฯ กาย, กสสา, กาส กาสานฯ กาย, กสสา, กาย, กสส, กาสฯ

เอตถ ปน กาโยต ปทสส อตถภาเว ‘‘กาโย อโมฆา คจฉนต’’ต นทสสน ทฏฐพพฯ อท อตถลงคฯ เอว กสททสส นามกปทมาลา ภวตฯ เอตเถตสส อตถทธาโร วจจเต – ก สทโท ‘‘ก ราชา โย โลก น รกขตฯ ก น โข นาม ตมเห ม วตตพพ มญญถา’’ตอาทส ครหเน อาคโตฯ ‘‘ย กญจ รป อตตานาคตปจจปปนน’’นตอาทส อนยเมฯ ‘‘กนเต วกกล อมนา ปตกาเยน ทฏเฐน, โย โข วกกล ธมม ปสสต, โส ม ปสสต’’ตอาทส นปปโยชนตายฯ ‘‘ก น กาหาม เต วโจ’’ตอาทส สมปฏจฉเนฯ ‘‘กสธ วตต ปรสสส เสฏฐ’’นตอาทส ปจฉาย, ปจฉา จ นาม การณปจฉาทวเสน อเนกวธา, อโต การณปจฉาทวเสนป กสททสส ปวตต วตถารโต เญยยาฯ ตถา ห อย ‘‘ก น สนตรมาโนว, กาส ขณส สารถฯ ก น ชาต น โรเจสฯ เกน เตตาทโส วณโณ’’ตอาทส การณปจฉาย วตตตฯ ‘‘ก กาสยา กรสสต’’ตอาทส กจจปจฉายฯ ‘‘ก สลฯ โก สมาธ’’ตอาทส สรปปจฉายฯ ‘‘ก ขาทสฯ ก ปวส’’ตอาทส วตถปจฉายฯ ‘‘ขาทส ก ปวส ก’’นตอาทส กรยาปจฉาย วตตตฯ อทฏฐโชตนาปจฉาต เอวมาทกา ปน ปญจวธา ปจฉา กสททสส อตถทธาเร อนาหรตพพตตา อนาคตาต ทฏฐพพฯ เอตเถต วจจต –

ครหาย อนยเม, นปปโยชนตาย จ; สมปฏจฉนปจฉาส, กสทโท สมปวตตตฯ

ปรปเทน สทธ สมาโสปสส เวทตพโพ ‘‘กสมทโย, กเวทโน, กสญโญชโน’’ตฯ เอตถ ‘‘โก, เกฯ กา, กา, กาโยฯ ก, กาน’’ต เอว ลงคตตยวเสน วภตตาน กสททมยาน ปทาน สมาสปทตเต ปน กมต ปกตภาเวเนว ตฏฐนตฯ นามสทเทน ปน สมาเส เตส ทวธา คต ทสสต ‘‘กนนาโม, โกนาโม’’ตฯ สพพาน ปเนตาน อตถนปสกลงควเสน พหวจนวเสน จ โยเชตพพานฯ

กสททสส สมาสมห, สทธ นามรเวน เว;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๔๙

‘‘กนนาโม’’ อต ‘‘โกนาโม’’, อต เจว คต ทวธาฯ

‘‘โกนาโม เต อปชฌาโย’’, อจจาเทตถ นทสสน; สหญเญน สมาสมห, ‘‘ก ก’’อจเจว สยยเตฯ

ตถา ห ‘‘กจตโต ตว ภกขฯ กการปฏสสาวน’’ตอาทส กสทโท สรปมวชหนโต ตฏฐตฯ ตตถ ห กจตต ยสส โส กจตโตฯ ‘‘ก กโรม สาม’’ต เอว กนต กาโร กรณ สททนจฉารณ กกาโร, ต ปฏสสาเวตต กการปฏสสาวนตอาท นพพจนมจฉตพพฯ ‘‘กนนโรฯ กปกกมว ภกขต’’นตอาทส ปน นพพจนมปปสทธ, กสทโทเยว ปทาวยวภาเวน สโตฯ ตถา ห โส กตถจ ปทาวยวภาเวน กตถจ น ส นโข การณาทสทเทห สหจารภาเวน จ สยยตฯ อตรเม ปโยคา – เอสา เต อตถ ก โหตฯ เอเต มนสสา ตมหาก ก โหนตฯ กมปรสานจณโณฯ ก น ภโตว ตฏฐสฯ กสเฉตวา สข เสตฯ ก นโข การณฯ ก การณา อมม ตว ปมชชส, กญห นาม จชนตสส, วาจาย อททมปปกนต เอวมาทโยฯ อตรท วจจต –

‘‘วส ปทาวยโว วา, หตวา นวาทห วา ปน; ยตโต สทเทห กสทโท, ทฏโฐ สคตสาสเนฯ

ปาฬนยานสาเรน, เสสาน สมภโวป จ; เญยโย วญญห สทธมม-นยญญห ปเภทโต’’ตฯ

อทาน สพพนามกภาเว ฐเตห โก กสทเทห สมานสตกาน อญเญส โก กสททาน นามกปทมาลาวเสโส วตตพโพ สยา, โส เหฏฐา ลงคตตยมสสกปรจเฉเท วตโตฯ อสพพนามกตตา ปน ปรส จตตนเยเนว วภตโตฯ ตถา ห ยทา โกสทโท พรหมวาตกายตถวาจโก, กสทโท ปน สโรชลสขตถวาจโก, ตทา ตาน ปทาน อสพพนามกาน, กสมา? อกสททมยตตา สพพนามกรปสงขาเตห อสาธารณรเปห วรหตตตา ปจฉตถโต อตถนตรวาจกตตา จฯ เอตถ ปน สมานสตวเสน อตถนตรวญญาปนตถ โกสทโท กสทโทต จ วตต, เอกนตโต ปน สพพนามกตเต กสทโทเยว, สทธนามตเต กสทโทเยวาต คเหตพพฯ อจเจว –

กาเย พรหมน วาเต จ, สเส ชลสเขส จ; กสทโท วตตต ตส, ปมา ตส นปสโกฯ

เอว สพพนามภตาน กกสททาน ปวตต เวทตพพาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๐

อธ วตตปปการาน, อตถาน ทาน สงคโห; ปญญาเวปลลกรโณ, เอกเทเสน วจจเตฯ

ก กปกเกน สทส, กาโย กปภโว วท; กปกกสทโส กาโม, กาโย ตณหาทสมภโวฯ

อณหกาเล ก’มจฉนต, ก’มจฉนต ปปาสตา; ปจจามตตา ก’มจฉนต, ก’มจฉนต ทขฏฏตาฯ

กายสส กสส โก อาโย, โก นาโถ กสส ภตเล; กสส ก ฌานช สาต, กสสงเคส จ ก ปรนตฯ

ยา ปน ตา เหฏฐา อมเหห ลงคตตยวเสน กสททสส สพพนามกสญญตสส นามกปทมาลา วภตตา, เอตาส ปลลงคนปสกลงคฏฐาเน ‘‘เกภ, กสส, กสมา, กมหา, กมห’’ต อมาน ปทาน ปหาย อตถลงคฏฐาเน ‘‘กาโย, กาภ, กาสาน, กาย, กสส’’นต อมาน จ ปทาน ปหาย ตโต ตโต เสสปทโต ยถาสมภว จสทท จนสทท จนสททญจ นปาเตตวา เอวรปาน รปาน คเหตพพานฯ เสยยถท?

โกจ, เกจ, เกจนฯ กญจ, กญจน, เกจ, เกจนฯ เกนจ, เกหจฯ กสสจ, เกสญจฯ ปญจมยา เอกวจน อน ปาฬย อนาคตตตาฯ เกหจฯ กสสจ , เกสญจฯ กสมญจ, กสมจ, เกสจฯ ปลลงคนปสกลงควเสน ทฏฐพพานฯ อตร กสมจต อนสารโลปวเสน วตตฯ

อตถลงควเสน ปน กาจ อตถ, กาจ อตถโยฯ กาจ, กาจฯ กญจ, กาจฯ กายจ, กาหจฯ กายจ, กสสาจ, กาสญจฯ กายจ, กาหจฯ กายจ, กสสาจ, กาสญจฯ กายจ, กาสจต รปานฯ

เอตถ ‘‘อต ภาสนต เกจน, น น หสาม กญจน’’นตอาทโย ปโยคา เวทตพพาฯ อต ลงคตตยวเสน วตตาน โกจ กาจ กญจตอาทน อปปมตตกาน สงคาหกวจนานต เวทตพพานฯ

ปเนตานเยว ยถารห ยสทเทน โยเชตวา ทสเสสสาม –

โย โกจ, เย เกจฯ ย กญจ, เย เกจฯ เยน เกนจ, เยห เกหจฯ ยสส กสสจ, เยส เกสญจฯ ยสมา กสมาจ, เยห เกหจฯ ยสส กสสจ, เยส เกสญจฯ ยสม กสมญจ, เยส เกสจฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๑

เอตถ ‘‘โย โกจ ม อฏฐ กตวา สเณยยฯ เย เกจเม อตถ รสา ปถพยา, สจจ เตส สาธตร รสาน’’นตอาทโย ปโยคา เวทตพพาฯ ปลลงครปานฯ

ย กญจ, ยาน กานจฯ ย กญจ, ยาน กานจฯ เสส ปลลงคสทสฯ เอตถ ‘‘ย กญจ รตน อตถ, ธตรฏฐนเวสเนฯ ย กญจ วตต อธ วา หร วาฯ ยาน กานจ รปาน’’ตอาทโย ปโยคา เวทตพพาฯ นปสกลงครปานฯ

ยา กาจ อตถ, ยา กาจ อตถโยฯ ย กญจ, ยา กาจฯ ยาย กายจ, ยาห กาหจฯ ยาย กายจ, ยาส กาสญจฯ ยาย กายจ, ยาห กาหจฯ ยาย กายจ, ยาส กาสญจฯ ยาย กายจ, ยาส กาสจฯ

เอตถ ‘‘ยา กาจ เวทนา อตตานาคตปจจปปนนา’’ตอาทโย ปโยคา เวทตพพาฯ อตถลงครปานฯ อต ลงคตตยวเสน วตตาน โย โกจ, ยา กาจ, ย กญจตอาทน อนวเสสปรยาทานวจนานต เวทตพพานฯ สพพาน เจตาน น นปาตปทาน, นปาตปตรปกา สททคตโยต เวทตพพานฯ ยท นปาตปทาน สย, ตส ลงเคส สตตส วภตตส เอกากาเรน ตฏเฐยย, น จ ตฏฐนต, ตสมา น นปาตปทาน, นปาตปตรปกา สททคตโยเยวฯ

อปจ ย ต ก เอตอจเจเตห สพพนาเมห ลงคานรปโต ตตกตตกปจจเย กตวา วตตจฉาย ยาน ปทาน สชฌนต, ตาน ปรจเฉทวจนาน อสพพนามกานเยว ภวนตฯ เตส นามกปทมาลา ปรส จตต กญญานเยน โยเชตพพาฯ ต ยถา?

ยตตโก ชโน, ยตตก จตต, ยตตกา อตถฯ ตตตโก, ตตตก, ตตตกาฯ กตตโก, กตตก, กตตกาฯ เอตตโก, เอตตก, เอตตกาตฯ อมาน ปทาน อสพพนามกานป ปจจยวเสน สมภตตถนตเรส วญญน โกสลลตถ วตตานฯ

อทาน สงขาทวจนสส เอกสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

เอกสทโท ห สงขาวจโน จ โหต อสทสวจโน จ อสหายวจโน จ เอกจจวจโน จ มสสภตวจโน จฯ ยทา สงขา’สทสา’สหายวจโน, ตทา เอกวจนโก ภวตฯ

เอโก, เอก, เอเกน, เอกสส, เอกสมา, เอกมหา, เอกสส, เอกสม, เอกมหตฯ เอว สงขาทวจโน เอกสทโท เอกวจนโกฯ ตถา ห ‘‘เอโก ทเว ตโย’’ต สงขาวสเย เอกสทโท เอกวจนโกวฯ ‘‘เอโกมห สมมาสมพทโธฯ เอโก ราช นปชชาม’’ต อสทสาสหายกถเนป เอกวจนโกวฯ อย เอกวจนกา สพพนามกปทมาลาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๒

ยทา ปน สงขตถา จ อสหายา จ พห วตตพพา สย, ตทา เอกสททโต กการาคม กตวา เอกกา, เอกเก, เอกเกห, เอกเกภฯ ปรสนเย พหวจนวเสน นามกปทมาลา โยเชตพพาฯ ตถา ห สงขตถาป พห โหนตฯ ‘‘จตตาโร เอกกา สย’’นต ห วตตฯ อสหายาป พห โหนตฯ ตถา ห ‘‘อยมป คหปต เอโกว อาคโต, อยมป เอโกว อาคโต’’ต วตตพเพ ‘‘อเม คหปตโย เอกกา อาคตา’’ต วตตพพตา ทสสตฯ อย นโย สพพนามกปกข น ภชต อสาธารณรปาภาวโต, อตถนตรวญญาปนตถ ปน วตโตฯ

ยทา เอกจจวจโน, ตทา ‘‘เอเก, เอเก, เอเกห, เอเกภ เอเกส, เอเกห, เอเกภ, เอเกส, เอเกส’’ต วตตพพฯ อยมป พหวจนกา สพพนามกปทมาลาฯ เอตถ เอเกต เอกจเจฯ เอส นโย เสเสสปฯ ยทา ปน มสสภตวจโน, ตทา ‘‘เอกา, เอเก, เอเกห, เอเกภ, เอกาน’’นต ปรสนเย พหวจนวเสน วตตพพฯ ‘‘ปญจาโล จ วเทโห จ, อโภ เอกา ภวนต เต’’ต ปาฬ ทสสตฯ อย นโย สพพนามกปกข น ภชต อสาธารณรปาภาวโต, อตถนตรวญญาปนตถ ปน วตโตฯ ตตถ เอกา ภวนตต เอกภวนต มสสภวนต, คงโคทเกน ยมโนทก วย อญญทตถ สสนทนต สเมนตต วจนตโถฯ

อาจรยา ปน เอว วภาค อทสเสตวา เอกสททสส สพพนามตตเมว คเหตวา สพพสททสส วย นามกปทมาล โยเชนตฯ กถ?

เอโก, เอเกฯ เอก, เอเกฯ เอเกน, เอเกห, เอเกภฯ เอกสส, เอเกส, เอเกสานฯ เอกสมา, เอกมหา, เอเกห, เอเกภฯ เอกสส, เอเกส, เอเกสานฯ เอกสม, เอกมห, เอเกสตฯ อย สพพนามกปทมาลาต เวทตพพาฯ

เกจ ‘‘เอกสทโท สงขยาตลยาสหายญญวจโนฯ ยทา สงขยาวจโน, ตทา สพพตเถกวจนนโตว, อญญตถ พหวจนนโตป, เอโก เอกา เอก อจจาท สพพตถ สพพสททสมฯ สสาสเวว วเสโส’’ต ลงคตตเย โยชนานย วทนตฯ เอว วทนตา จ เต วภาค อทสเสตวา วทนตฯ มย ปน โสตน ปโยเคส โกสลลปปาทนตถ วภาค ทสเสตวา วทามฯ

อปเจตถ อย วเสโสป สลลกขตพโพ ‘‘เอเก เอกฏเฐ สเม สมภาเค’ต ปาฬปปเทเส ปจจตเตกวจนสส เอกสททสส เอการนตนทเทโสป ทสสต’’ตฯ ปลลงครปานฯ

เอก, เอกานฯ เอก, เอกานฯ เสส ปลลงคสทสฯ ตตถ เอกานต เอกจจานฯ เอส นโย เสสพหวจเนสป, นปสกลงครปานฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๓

เอกา, เอกา, เอกาโยฯ เอก, เอกา, เอกาโยฯ เอกาย, เอกาห, เอกาภฯ เอกาย, เอกสสา, เอกาสฯ เอกาย, เอกาห, เอกาภฯ เอกาย, เอกสสา, เอกาสฯ เอกาย, เอกาย, เอกสส, เอกาสฯ เอตถ พหวจนฏฐาเน เอกาต เอกจจา, เอกาหต เอกจจาห, เอกาสนต เอกจจาน เอกาสต เอกจจาสฯ อตถลงครปานฯ สพพาเนตาน สพพนามาน เอกวจนพหวจนวเสน วตตานฯ

อปจ เอกสทเท วจฉาวเสน วตตพเพ ลงคตตยรปาน เอกวจนาเนว ภวนตฯ กถ?

เอเกโก, เอเกก, เอเกเกน, เอเกกสส, เอเกกสมา, เอเกกมหา, เอเกกสส, เอเกกสม, เอเกกมหต ปลลงครปานฯ

เอเกก, เอเกกฯ เสส ปลลงคสทส, นปสกลงครปานฯ เอเกกา, เอเกก, เอเกกาย, เอเกกสสา, เอเกกาย, เอเกกสสา, เอเกกาย, เอเกกสสฯ อตถลงครปานฯ

สพพาเนตาน วจฉาสพพนามานต วตต วฏฏตฯ พหวจนาน ปเนตถ น สนต ปโยคาภาวโตฯ อต อเมส วจฉาวเสน วตเตส ลงคตตยรเปส สมาสจนตา น อปปาเทตพพา อนพพจนยตตา วจฉาสททานฯ ตถา ห ‘‘ปพพ ปพพ สนธ สนธ โอธ โอธ หตวา ตตตกปาเล ปกขตตตลา วย ตฏตฏายนตา สงขารา ภชชนต’’ตอาทส ปพพปพพสททาทน สมาสกรณวเสน นพพจน ปพพาจรเยห น ทสสตฯ ยสมา จ วจฉาย วตตมานาน ทวรตต โลกโต เอว สทธา, น ลกขณโต, ตสมา ตตถ สมาสจนตา น อปปาเทตพพาฯ

อทาน เอกจจ เอกตย เอกจจยสททาน นามกปทมาลาโย วจจนเต – ปลลงเค ตาว เอกจโจ, เอกจเจฯ เอกจจ, เอกจเจฯ เสส ปรสสททสมฯ เอตถ เอกจเจต ปจจตตพหวจนเมว สพพนามกรปสม อสาธารณรปตตาฯ ‘‘อเธกจโจ กลปตโตฯ อเธกจเจ โมฆปรสา’’ต นทสสนปทานฯ

เอกตโย, เอกตเยฯ เอกตย, เอกตเยฯ เสส ปรสสททสมฯ อธาป เอกตเยต ปจจตตพหวจนเมว สพพนามกรปสม อสาธารณรปตตาฯ เอกตเย มนสสาฯ

‘‘น วสสเส เอกตเยส เอว, อคารส ปพพชเตส จาป; สาธป หตวาน อสาธ โหนต; อสาธ หตวา ปน สาธ โหนต’’ต

นทสสนปทานฯ เอกจจยสททสส อตถตาย ปน –

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๔

‘‘สจจ กเรวมาหส, นรา เอกจจยา อธ; กฏฐ นปลวต เสยโย, น ตเวเวกจจโย นโรฯ

เอกจจย อาหาร’’นต นทสสนปทานฯ เอกจจโย, เอกจจยาฯ เอกจจย, เอกจจเยต สพพถาป ปรสนโยฯ ปลลงครปานฯ

เอกจจ, เอกจจานฯ เอกจจ, เอกจจานฯ เสส ปลลงคสทสฯ เอกตย, เอกตยานฯ เอกตย, เอกตยานฯ เสส ปลลงคสทสฯ เอกจจย, เอกจจยานฯ เอกจจย, เอกจจยานฯ เสส ปลลงคสทสฯ นปสกลงครปานฯ

‘‘เอกจจา, เอกจจา, เอกจจาโย’’ต กญญานเยน, ตถา ‘‘เอกตยา, เอกตยา, เอกตยาโยฯ เอกตย’’นต จ, ‘‘เอกจจยา, เอกจจยา, เอกจจยาโยฯ เอกจจย’’นต จ กญญานเยน โยเชตพพฯ อตถลงครปานฯ

อทาน เอกาก เอกากยสททวเสน นามกปทมาลา วจจนเต –

เอกาก, เอกาก, เอกากโนฯ เอกาก, เอกาก, เอกากโนฯ ทณฑนเยน เญยยาฯ เอกากโย, เอกากยาฯ เอกากย, เอกากเยฯ เอกากเยนฯ ปรสนเยน เญยยฯ ปลลงครปานฯ

เอกาก กล, เอกาก, เอกากนฯ เอกาก, เอกาก, เอกากนฯ เสส ปลลงคสทสฯ เอกากย, เอกากยานฯ เอกากย, เอกากยานฯ เสส ปลลงคสทสฯ นปสกลงครปานฯ

เอกากน, เอกากน, เอกากนโยฯ เอกากน, เอกากน, เอกากนโยฯ เอกากนยาต อตถสทสฯ เอกากยา, เอกากยา, เอกากยาโยฯ เอกากย, เอกากยา, เอกากยาโยฯ เอกากยายาต กญญาสทสฯ อตถลงครปานฯ สพพาน ปเนตาน อสพพนามกรปาน อตถนตรวญญาปนตถ วตตานต ทฏฐพพานฯ

อทาน ทวสททปรยายสส สทา พหวจนนตสส สพพนามกปทสส อภสททสส นามกปทมาลา วจจเต –

‘‘อโภ, อโภ, อโภห, อโภภ, อภนน, อโภห, อโภภ, อภนน, อโภส’’ต อย ปาฬนยานรเปน วตตปทมาลาฯ อตรเม ปโยคา – อโภ กมารา นกกตาฯ อโภ อตถโย ตฏฐนต, อโภ จตตาน ตฏฐนต, อโภ ปตเต อทาสฯ อโภ กญญาโย ปสสตฯ อโภ ปาทาน ภนทตวา, สญญมสสาม โว

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๕

อหฯ อโภห หตเถหฯ อโภห พาหาห, อโภห จตเตห, อภนน ชนาน, อภนน อตถน, อภนน จตตาน, อโภส ปรเสส, อโภส อตถส, อโภส ปสเสสต, อยมสมาก รจฯ อาจรยา ปน ‘‘อเภห, อเภภ, อเภส’’ตป อจฉนตฯ กจจายเนป ห ‘‘อเภ ตปปรสา’’ต วตตฯ สพพานป เอตาน มนส กาตพพานเยวฯ อภสททสส สมาโส อปปสทโธฯ ลงคตตยสาธารณรปานฯ

อทาน สงขาวจนาน ทวต จตสททาน สทา พหวจนนตาน สพพนามาน นามกปทมาลาโย วจจนเต –

ทเว, ทเว, ทวห, ทวภ, ทวนน, ทวนน, ทวห, ทวภ, ทวนน, ทวนน, ทวสฯ จฬนรตตย ปน ‘‘ทวนนนน’’นต ปทมาลา อาคตาฯ อมาน อหสททาทน วย อตถ ลงคาทภาววนมตตานป ตส ลงเคส ยชชนเต ‘‘ทเว ปรสา, ทเว อตถโย, ทเว จตตาน’’อจเจวมาทนาฯ อมานป ลงคตตยสาธารณาน รปานฯ

‘‘ทเว’’ต รป ทวสททสส, ย สมาสมห ต ภเว; ทวตปปกตกเยว, นานาเทเสห สา สยาฯ

ทวภาโว เจว ทเวภาโว, ทวรตตญจ ทวสสโก; โทหฬน ทปตตญจ, ตทธตตเต ทวย ทวยฯ

ตโย, ตโย, ตห, ตภ, ตณณ, ตณณนน, ตห, ตภ, ตณณ, ตณณนน, ตสฯ อมาน ปลลงครปานฯ

ตสโส, ตสโส, ตห, ตภ, ตสสนน, ตห, ตภ, ตสสนน, ตสฯ อมาน อตถลงครปานฯ จฬนรตตย ‘‘ตสสนนนน’’นต จตตถฉฏฐน พหวจนมาคต, นรตตปฏเก ปน ‘‘ตณณนน’’นตฯ ตาน สาฏฐกเถ เตปฏเก พทธวจเน ปนปปน อปปรกขตวา ทสสนต เจ, คเหตพพานฯ

ตณ, ตณ, ตห, ตภ, ตณณ, ตณณนน, ตห, ตภ, ตณณ, ตณณนน, ตสฯ อมาน นปสกลงครปานฯ กตถจ ปน ปาฬปปเทเส ตณสททสส ณการโลโปป ภวต ‘‘ทเว วาต วา อทกผสตาน’’ตฯ ‘‘ตณณนน โข ภกขเว อนทรยาน ภาวตตตา พหลกตตตา ปณโฑลภารทวาเชน ภกขนา อญญา พยากตา’’ต อท ‘‘ตณณนน’’นต ปทสส อตถภาเว นทสสนฯ

ยาน รปาน วตตาน, ‘‘ตสโส ตณ ตโย’’อต; สมาสวสเย ตาน, ตตปปกตกา สยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๖

ยสมา ตสส สมาสมห, สทธ ปรปเทน เว; ‘‘ตเวทน ตจตต’’นต, ‘‘ตโลก’’นต จ นททเสฯ

เอตถ นปสกตตว, ปาสส ปายวตตโต; ปมตตมเปตถ อจฉนต, ‘‘ตภโว ขายเต’’อตฯ

จตตาโร, จตโร, จตตาโร, จตโร, จตห, จตภ, จตพภ, จตนน, จตห, จตภ, จตพภ, จตนน, จตสฯ อมาน ปลลงครปานฯ

จตสโส, จตสโส, จตห, จตภ, จตพภ, จตสสนน, จตนน, จตห, จตภ, จตพภ, จตสสนน, จตนน, จตสฯ อมาน อตถลงครปานฯ อตถลงคฏฐาเน ‘‘จตนน’’นต ปท จฬนรตตย นรตตปฏเก ปาฬย อฏฐกถาส จ ทสสนโต วตตฯ ตถา ห จฬนรตตย อตถลงคฏฐาเน ‘‘จตนน’’นต อาคต, นรตตปฏเก ‘‘จตนน กญญาน’’นต อาคตฯ ปาฬย ปน โสณทนตสตตาทส ‘‘สมโณ โคตโม จตนน ปรสาน ปโย มนาโป’’ต อาคตฯ อฏฐกถาส จ ปน สตตนตฏฐกถาย ‘‘จตห อจฉรยพภตธมเมห สมนนาคโต จตนน ปรสาน ปโย มนาโป’’ต อาคตฯ สตตลงฆชาตกฏฐกถาย ‘‘อาจรโย ปนสส จตนน สตตน ลงฆน สปป ชานาต’’ต อาคตฯ

จตตาร, จตตาร, จตห, จตภ, จตพภ, จตนน, จตห, จตภ, จตพภ, จตนน, จตสฯ อมาน นปสกลงครปานฯ

‘‘จตตาโร’’ต ‘‘จตสโส’’ต, ‘‘จตตาร’’ต จ สททต; รป สมาสภาวมห, จตปปกตก ภเวฯ

นทสสนปทาเนตถ, กมโต กมโกวโท; ‘‘จตพพธ จตสสาล, จตสจจ’’นต นททเสฯ

อมาน ทเวอาทกาน สพพนามกาน พหวจนานเยว ภวนต, น เอกวจนานฯ จฬนรตตย ปน ตส ลงเคส ‘‘จตสสนน’’นต วตต, ต อนชฌานกขม วย ทสสตฯ

อทาน ตมหอมหสททาน นามกปทมาลา วจจนเต, เตส เยน กเถต, ตสสาลปเน ตมหวจนาน ภวนตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๗

ตว, ตว, ตมเหฯ ต, ตว, ตว, ตว, ตมเหฯ ตยา, ตวยา, ตมเหห, ตมเหภฯ ตยห, ตว, ตมห, ตมหากฯ ตยา, ตวยา, ตมเหห, ตมเหภฯ ตยห, ตว, ตมห, ตมหากฯ ตย, ตวย, ตมเหสฯ ตตร ‘‘ตว ปรโส, ตว อตถ, ตว จตต’’นตอาทนา โยเชตพพานฯ

อตตโยเค อมหวจนาน ภวนตฯ

อห, อหก, มย, อมเหฯ ม, มม, อมเหฯ มยา, อมเหห, อมเหภฯ มยห, มม, อมห, อมหาก, อสมากฯ มยา, อมเหห, อมเหภฯ มยห, มม, อมห, อมหาก, อสมากฯ มย, อมเหส, อสเมสฯ

เอตถ ปน ‘‘กถ อมเห กโรมเส’’ต ปาฬทสสนโต ‘‘ตมเห’’ต ปจจตตวจนสส วย ‘‘อมเห’’ต ปจจตตวจนสสป อตถตา เวทตพพา, ‘‘อหก’’นต รปนตรมป อจฉตพพฯ ตสส อตถภาเว ‘‘อหกญจ จตตวสานคา ภาสสส’’นต เอสา ปาฬ นทสสนฯ เอตถ ห อหกนต อห อจเจวตโถฯ ตตร ‘‘อห ปรโส, อห กญญา, อห จตต’’นตอาทนา โยเชตพพานฯ อมานป ลงคตตยสาธารณรปานฯ

กจจายนจฬนรตตนรตตปฏเกส ปน ‘‘ตมหาก อมหาก’’นต จ ทตยาพหวจน วตตฯ กจจายเน ‘‘ตมหาน อมหาน’’นต จ ปฐมาทตยาพหวจน, ‘‘ตมห อมห’’นต จ จตตถฉฏเฐกวจน, ปฐมาทตยาพหวจนญจ วตต, จฬนรตตนรตตปฏเก ปน ‘‘ตมห อมห’’นต จ ทตเยกวจน วตต, ‘‘ตมเห อมเห’’ต จ จตตถฉฏฐพหวจน วตตฯ เอตาน อปปรกขตวา สาฏฐกเถส สตตนเตส ทสสนต เจ, คเหตพพานฯ

ตมหอมหสททาน ปน ปรปเทห สทธ สมาเส ‘‘มทปา’’ตอาทโย ปโยคา ตถาคตาทมขโต สมภวนตฯ ‘‘เอเต คามณ มทปา มเลณา มสรณา’’ต ห ตถาคตมขโต, ‘‘ตยโยโค มยโยโค’’ต นรตตญญมขโต, กาพยาทาเส จ ‘‘ตวมข กมเลเนว, ตลย นาญเญน เกนจ’’ต จ ‘‘จนเทน ตวมข ตลย’’นต จ กวมขโตฯ

ตตถ ห อห ทโป เอเตสนต มทปา, อห เลณ เอเตสนต มเลณา, เอว มสรณาฯ ตมเหน โยโค ตยโยโค, ตมหสทเทน โยโค อจเจวตโถฯ อมเหน โยโค มยโยโค, อมหสทเทน โยโค อจเจวตโถฯ ตว มข ตวมขฯ พหวจนวเสนป นพพจนย ‘‘ตมหาก มข ตวมข’’นตฯ เอตถ จ ปาฬย ‘‘มทปา’’อจจาททสสนโต ‘‘ตวทปา’’ตอาทน กาพยาทาเส จ ‘‘ตวมข’’นต ทสสนโต ตววณโณ, ตวสโร, มมข, มวณโณ, มสโรอาทน คเหตพพานฯ ตตถ ตว ทโป เอเตสนต ตวทปา, ตมเห

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๘

วา ทปา เอเตสนต ตวทปา, ตว วณโณ ตววณโณฯ มม มข มมข, อมหาก วา มข มมขนต นพพจนานฯ เอส นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนสฯ

สมาเส ตมหอมหาก, โหนต ปรปเทห เว; ‘‘ตวมข’’นต จ ‘‘มทปา, ตยโยโค มยโยโค’’ต จฯ

เอตถาห ‘‘ก เอตตกเมว ตมหอมหสททาน รป, อทาห อญญมป อตถ’’ต? อตถ ‘‘เต เม’’ อจจาทนฯ ยท เอว กสมา ปทมาลา วส น วตตาต? อวจเน การณมตถฯ อตรท การณ –

‘‘เต เม โว โน’’ต รปาน, ปราน ปทโต ยโต; ตโต นามกปนตส, น ต วตตาน ตาน เมฯ

เอตถ จ มย เม โว โนสททานมตถทธาโร วจจเต – เตสททสส ปน วตโตวฯ ยสมา อฏฐกถาจรยา มยสททฏฐาเนป มยาสทโท, มยาสททฏฐาเนป จ มยสทโท อจเจว วทนต, ตสมา มยมป ตเถว วทามฯ มยสทโท ‘‘อนญญาตปฏญญาตา, เตวชชามยมสมโภ’’ตอาทส อสมทตเถ อาคโตฯ ‘‘มย นสสาย เหมาย, ชาตา มนโทสสปคา’’ต เอตถ ปญญตตยฯ ‘‘มโนมยา ปตภกขา สยปภา’’ตอาทส นพพตตอตเถฯ พาหเรน ปจจเยน วนา มนสาว นพพตตาต มโนมยาฯ ‘‘ยนนาห สพพมตตกามย กฏก กเรยย’’นตอาทส วการตเถฯ ‘‘ทานมย สลมย’’นตอาทส ปทปรณมตเตฯ ‘‘ปฐ เต โสวณณมย อฬาร’’นต เอตถ วการตเถ ปทปรณมตเต วา ทฏฐพโพฯ ยทา ห สวณณเมว โสวณณนต อยมตโถ, ตทา สวณณสส วกาโร โสวณณมยนต วการตเถ มยสทโท ทฏฐพโพฯ นพพตตอตโถตป วตต วฏฏตฯ ยทา ปน สวณเณน นพพตต โสวณณนต อยมตโถ, ตทา โสวณณเมว โสวณณมยนต ปทปรณมตเต มยสทโท ทฏฐพโพฯ

เมสทโท ‘‘กจเฉน เม อธคต, หล ทาน ปกาสต’’นตอาทส กรเณ อาคโตฯ มยาต อตโถฯ ‘‘ตสส เม ภนเต ภควา สขตเตน ธมม เทเสต’’ตอาทส สมปทาเน, มยหนต อตโถต วทนตฯ ‘‘ปพเพว เม ภกขเว สมโพธา อนภสมพทธสส โพธสตตสเสว สโต’’ตอาทส สามอตเถ, มมาต อตโถต จ วทนตฯ เอตเถต วจจต –

กรเณ สมปทาเน จ, สามอตเถ จ อาคโต; เมสทโท อต วญเญยโย, วญญนา นยทสสนาฯ

เอตถ ปน ฐตวา อฏฐกถาจรเยห กเต เต เมสททานมตถววรเณ วนจฉย พรม เตสมธปปายปปกาสนวเสน โสตน สสยสมคฆาฏนตถฯ ตถา ห อฏฐกถาจรยา เตเมสททาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๕๙

สมปทานตถวเสน ‘‘ตยห มยห’’นต อตถ สวณเณส, สามอตถวเสน ปน ‘‘ตว มมา’’ตฯ เอว ยวาย เตห อสงกรโต นยโม ทสสโต, โส สาฏฐกเถ เตปฏเก พทธวจเน กโต ลพภาฯ ตถา ห เตเมสททตถวาจกา ตยห มยหสททา ตว มมสททา จ สมปทานสามอตเถส อนยมโต ปวตตนตฯ

ตตรเม ปโยคา – อท ตยห ททามฯ ตยห วกปเปมฯ ตยห มเสน เมเทน, มตถเกน จ พราหมณ, อาหต ปคคเหสสามฯ เอส ห ตยห ปตา นรสโหฯ ตยห ปน มาตา กหนตฯ มยหเมว ทาน ทาตพพ, น อญเญส, มยหเมว สาวกาน ทาน ทาตพพ, น อญเญสฯ น มยห ภรยา เอสาฯ อสสโม สกโต มยหฯ สพพญญต ปย มยหฯ ตาต มยห มาต มข อญญาทส, ตมหาก อญญาทสฯ มยห สามโก อทาน มรสสตฯ ตว ทยเต, ตว สลาฆเต, มม สลาฆเต, ปพพชชา มม รจจตฯ ตว ปตโตฯ อโภ มาตาปตา มมาต เอว อนยมโต ปวตตนตฯ

จฬนรตตยญห ยมกมหาเถเรน จตตถฉฏฐน อนญญรปตต วตต ‘‘จตตถฉฏฐน สพพตถ อนญญ, ตตยาปญจมน พหวจนญจา’’ตฯ ยท เอว อฏฐกถาจรยา ‘‘นโม เต ปรสาชญญฯ นโม เต พทธ วรตถ’ตอาทส ตยหสททสส วเสน สมปทาเน, ตยหนต ห อตโถฯ ‘กนเต วต ก ปน พรหมจรย’นตอาทส สามอตเถ, ตวาต ห อตโถ’’ตอาทน วทนตา ‘‘อยตต สวณณน สวณเณส’’นตป, ‘‘ปสสตพพ น ปสสส’’ตป อาปชชนตต? ยตตเยว เต สวณณยส, ปสสตพพญจ ปสสสฯ ตถา ห เต ‘‘สททสตถมป เอกเทสโต สาสนานกล โหต’’ต ปเรสมนกมปาย สททสตถโต นย คเหตวา สมปทานตถวเสน เต เมสททาน ‘‘ตยห มยห’’นต อตถ สวณณยส, สามอตถวเสน ปน ‘‘ตว มมา’’ตฯ สททสตเถ ห จตตถฉฏฐรปาน สพพถา วสทสาน, สาสเน ปน สทสานฯ ตสมา สาสเน สามญเญน ปวตตาน จตตถฉฏฐรปาน สททสตเถ วเสเสน ปวตเตห จตตถฉฏฐรเปห สมานคตกาน กตวา ปเรสมนกมปาย สมปทานตเถ ตยห มยหสททาน ปวตตนยโม, สามอตเถ จ ตว มมสททาน ปวตตนยโม ทสสโตฯ ยสมา ปน ปเรสมนกมปาย อย นยโม, ตสมา กรณาเยวายปราโธ, น อฏฐกถาจรยานฯ ตาย เอว ห เตห เอว สวณณนา กตาตฯ

เกจ ปเนตถ เอว วเทยย – นน จ โภ อฏฐกถาจรเยห สททนย นสสาย เต เมสททาน สามอตเถ วตตมานาน ‘‘ตว มมา’’ต อตถวจเนน ‘‘ตยห มเสน เมเทน, น มยห ภรยา เอสา’’ตอาทส สามวสเยส วภตตวปลลาสนโย ทสสโตต สกกา วตต, ตถา สททนยญเญว นสสาย เต เมสททาน สมปทานตเถ วตตมานาน ‘‘ตยห มยห’’นต อตถวจเนน ‘‘ภตต ตว น รจจตฯ ปพพชชา มม รจจต’’ตอาทสป สมปทานวสเยส วภตตวปลลาสนโย ทสสโตต สกกา วตตนต? น สกกา, คาถาส วย จณณยปทฏฐาเนป ตยห มยห ตว มมสททาน อนยเมน ทวส อตเถส ปวตตนโตฯ น ห

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๐

อทเส ฐาเน คาถาย วา จณณยปทฏฐาเน วา วภตตวปลลาโส อจฉตพโพฯ ‘‘ตสส รชชสสห ภโตฯ ก น โข อห ตสส สขสส ภายาม’’ตอาทสเยว ปน ฐาเนส อจฉตพโพฯ

ยท สททนย นสสาย ‘‘ตยห มเสน เมเทนา’’ตอาทส วภตตวปลลาโส อจฉตพโพ สยา, ‘‘พราหมณสส ปยปตตทาน อทาสฯ พราหมณสส ปตา อทาส’’ตอาทสป สททนย นสสาย ‘‘พราหมณายา’’ตอาทนา วภตตวปลลาสตโถ วจนโย สยา จตตถฉฏฐรปาน สตเถ วส วจนโตฯ เอวญจ สต โก โทโสต เจ? อตเถว โทโส, ยสมา ทานโยเค วา นโมโยเค วา อายาเทสสหตาน จตตถฉฏฐรปาน สาฏฐกเถ เตปฏเก พทธวจเน นปลพภนต, ตสมา ‘‘พราหมณายา’’ตอาทนา วภตตวปลลาสตถวจเน อย โทโส ยทท อวชชมานคคหณฯ ยสมา ปน อทเสส ฐาเนส วภตตวปลลาสกรณ สาวชช, ตสมา ‘‘ตยห มเสน เมเทนา’’ตอาทสป วภตตวปลลาโส น อจฉตพโพฯ

จตตถฉฏฐรปาน ห อนญญาน ทสสนต ‘‘ปรสสส อทาส, ปรสสส ธน พราหมณาน อทาส, พราหมณาน สนตก’’นตฯ ตถา ห ปาวจเน ส นสททา สมปทานสามอตเถส สามญเญน ปวตตนต, ตปปวตต ‘‘อคคสส ทาตา เมธาว’’ตอาทห ปโยเคห ทเปตพพาฯ ‘‘อคคสส ทาตา เมธาว’’ต เอตถ ห ‘‘อคคสสา’’ต อย สทโท ยทา กรยาปฏคคหณ ปฏจจ สมปทานตเถ ปวตตต, ตทา ‘‘อคคสส รตนตตยสส ทาตา’’ต อตถวเสน ปวตตตฯ ยทา ปน กรย ปฏจจ กมมภเต สามอตเถ ปวตตต, ตทา ‘‘อคคสส เทยยธมมสส ทาตา’’ต อตถวเสน ปวตตตฯ เอว สพพถาป วปลลาโส ตมหาก สรณ น โหตตฯ ตถา สททนย นสสาย ‘‘สมปทานวจน’’นต ตมเหห ทฬห คหตสส มยหสททสส สามอตถวเสน ปณณตตย ทสสนโต วภตตวปลลาโส ตมหาก สรณ น โหเตวฯ ตถา ห –

‘‘สกโณ มยหโก นาม, ครสานทรจโร; ปกก ปปผลมารยห, ‘มยห มยห’นต กนทต’’ต

เอตถ มยหโกต เอกาย สกณชาตยา นามฯ โส ห โลลปปจารตาย ‘‘อทมป มยห, อทมป มยห’’นต กายต รวตต มยหโกต วจจต มยหสททปปทสส เก เร เค สทเทต ธาตสส วเสนฯ

อตราย ปทโสธนา – ยท ตยห มยหสททา ธว สมปทานตเถ, ตว มมสททา จ สามอตเถ ภเวยย, เอว สนเต โลกโวหารกสเลน สพพญญนา ตสส สกณสส ‘‘มยหโก’’ต ปณณตต น วตตพพา สยา อนนโตคธสมปทานตถตตา, อนโตคธสามยตถตตา ปน ‘‘มมโก’’ อจเจว ปญญตต วตตพพา สยาฯ เอตถป ‘‘มยหโก’’ต อท วภตตวปลลาสวเสน วตตนต เจ? น, ปณณตตวสเย วภตตวปรณามสส อฏฐานตตา อนวกาสตตาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๑

อปเจตถ มยหสทโท สรปโต วภตยนตภาเวน ตฏฐต กสทเทน เอกปทตตปคมนโต, เอว สนเตป ‘‘มยหโก’’ต อย สกณวเสสวาจโก สทโท ปจจตตวจนภาเว ฐโตเยว อสก สามอตถมป โชตยต สชมปต ราชปรสสททา วยฯ อมนาป การเณน วภตตวปลลาโส ตมหาก สรณ น โหตฯ อต ‘‘มยหโก’’ต ปณณตตย วตตมานสส ปทาวยวภตสส มยหสททสส อวปลลาสวจนเลเสน ตยห ตว มมสทเทสป วภตตวปลลาโส น อจฉตพโพต สทธฯ ตสมา อฏฐกถาจรเยห สมปทานสามอตเถส สามญเญน ปวตตานมป สมานาน ตยห มยห ตว มมสททาน สททนยญเญว นสสาย ปเรสมนกมปาย วตตปปกาโร นยโม ทสสโตต อวคนตพพฯ อจเจว –

‘‘ตยห มยห’’นตเม สทเท, สมปทาเน คร วท; ‘‘ตว มมา’’ต สามมห, นยมาทาย สตถโตฯ

เอว สนเตป เอเตส, นยโม นตถ ปาฬย; โกจ เตส วเสโส จ, ทฏโฐ อมเหห ต สณฯ

สามยตถสมปทานตถา, สมภวนต ยห ทเว; ‘‘ตยห มยห’’นตเม สททา, เต ปโยคา น ทลลภาฯ

‘‘ตว มมา’’ตเม สททา, ปายา สามมห วตตเร; สมปทาเน ยห โหนต, เต ปโยคา ปนปปกาฯ

ตวโต มมโต ตยห-มยหสททาว สาสเน; ปาเฐ เนกสหสสมห, สามอตเถ ปวตตเรตฯ

สพพาป อมา นตโย ปรมสขมา สทททสา วรชาตนา สาธก มนส กาตพพาฯ

โว โนสทเทส ปน โวสทโท ปจจตตอปโยคกรณสมปทานสามวจนปทปรเณส ทสสตฯ ‘‘กจจ โว อนรทธา สมคคา สมโมทมานา’’ตอาทส ห ปจจตเต ทสสตฯ ‘‘คจฉถ ภกขเว ปณาเมม โว’’ตอาทส อปโยเคฯ ‘‘น โว มม สนตเก วตถพพ’’นตอาทส กรเณฯ ‘‘วนปตถปรยาย โว ภกขเว เทเสสสาม’’ตอาทส สมปทาเนฯ ‘‘สพเพส โว สารปตตา สภาสต’’นตอาทส สามวจเนฯ ‘‘เย ห โวอรยา ปรสทธา กายกมมนตา’’ตอาทส ปทปรณมตเตฯ เอตเถต วจจต –

‘‘ปจจตเต อปโยเค จ, กรเณ สมปทานเย; สามสส วจเน เจว, ตเถว ปทปรเณ;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๒

อเมส ฉส ฐาเนส, โวสทโท สมปวตตต’’ฯ

โนสทโท ปจจตโตปโยคกรณสมปทานสามวจนาวธารณนสททตเถส ปฏเสเธ นปาตมตเต จ วตตตฯ อยญห ‘‘คาม โน คจเฉยยามา’’ต เอตถ ปจจตเต ทสสตฯ ‘‘มา โน อชช วกนตส, รญโญ สทา มหานเส’’ตอาทส อปโยเคฯ ‘‘น โน ววาโห นาเคห, กตปพโพ กทาจน’’นตอาทส กรเณฯ ‘‘สวภเชถ โน รชเชนา’’ตอาทส สมปทาเนฯ ‘‘สตถา โน ภควา อนปปตโต’’ตอาทส สามวจเนฯ ‘‘น โน สม อตถ ตถาคเตนา’’ต เอตถ อวธารเณฯ ‘‘อภชานาส โน ตว มหาราชา’’ตอาทส นสททตเถ, ปจฉายนตป วตต วฏฏตฯ ‘‘สภาสตญเญว ภาเสยย, โน จ ทพภาสต ภเณ’’ตอาทส ปฏเสเธฯ ‘‘น โน สภาย น กโรนต กญจ’’ตอาทส นปาตมตเตฯ เอตเถต วจจต –

ปจจตเต จปโยเค จ, กรเณ สมปทานเย; สามยาวธารเณ เจว, นสททตเถ นวารเณ; ตถา นปาตมตตมห, โนสทโท สมปวตตตฯ

อทาน สพพนามาน ยถารห สขตเตน มสสกปทมาลา วจจเต –

โย โส, เย เตฯ ย ต, เย เตฯ เยน เตนฯ เสส วตถาเรตพพฯ ยา สา, ยา ตาฯ ย ต, ยา ตาฯ ยาย ตายฯ เสส วตถาเรตพพฯ ย ต, ยาน ตานฯ เสส วตถาเรตพพฯ อมนา นเยน ลงคตตยโยชนา กาตพพาฯ

‘‘เอโส โส, เอเต เตฯ อย โส, อเม เตฯ โส อย เต อเม’’ตอาทนา ยถาปโยค ปทมาลา โยเชตพพาฯ ตถา ห ‘‘โย โส ภควา สยมภ อนาจรยโกฯ เอเต เต ภกขเว อโภ อนเต อนปคมม มชฌมา ปฏปทา ตถาคเตน อภสมพทธาฯ อย โส สารถ เอต’’ต เอวมาทโย วจตตปปโยคา ทสสนตฯ อต สพพนามกปทาน มสสกปทมาลา โยเชตพพาฯ

มยา สพพตถสทธสส, สาสเน สพพทสสโน; สพพตถ สาสเน สฏฐ, โกสลลตถาย โสตนฯ

อสพพนามนาเมห, สพพนามปเทห เว; สห สพพาน วตตาน, สพพนามาน ปนตโตฯ

เอเตส กตโยคาน, สขมตถวชานน; อกจฉปฏเวเธน, ภวสสต น สสโยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๓

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

สพพนามตสทสนามาน นามกปทมาลาวภาโค นาม

ทวาทสโม ปรจเฉโทฯ

๑๓. สวนจฉยสงขยานามนามกปทมาลา

อโต ปร ปวกขาม, สงขยานามกปนตโย; ภธาตเชห รเปห, อญเญห จปโยชตฯ

ยา ห สา เหฏฐา อมเหห เอก ทวต จตอจเจเตส สงขยาสพพนามาน นามกปทมาลา กถตา, ต ฐเปตวา อธ อสพพนามาน ปญจ ฉ สตตาทน สงขยานามาน นามกปทมาลา ภธาตมเยห อญเญห จ รเปห โยชนตถ วจจเต –

ปญจ, ปญจห, ปญจภ, ปญจนน, ปญจสฯ สตตนน วภตตน วเสน เญยยฯ ‘‘ปญจ ภตา, ปญจ อภภวตาโร, ปญจ ปรสา, ปญจ ภมโย, ปญจ กญญาโย, ปญจ ภตาน, ปญจ จตตาน’’ตอาทนา สพพตถ โยเชตพพฯ ฉ, ฉห, ฉภ, ฉนน, ฉส, ฉสส อตปฯ ‘‘ฉสส โลโก สมปปนโน, ฉสส กรพพต สนถว’’นต ห ปาฬฯ สตต, สตตห, สตตภ, สตตนน, สตตสฯ อฏฐ, อฏฐห, อฏฐภ, อฏฐนน, อฏฐสฯ นว, นวห, นวภ, นวนน, นวสฯ ทส, ทสห, ทสภ, ทสนน, ทสสฯ เอว เอกาทสฯ ทวาทส, พารสฯ เตรส, เตทส, เตฬสฯ จตททส, จททสฯ ปญจทส, ปนนรสฯ โสฬสฯ สตตรสฯ อฏฐารส, อฏฐารสห, อฏฐารสภ, อฏฐารสนน, อฏฐารสสฯ สพพเมต พหวจนวเสน คเหตพพฯ

เอกนวสต, เอกนวส อจจาทปฯ เอกนวสาย, เอกนวสาย, เอกนวส ภกข ตฏฐนต, เอกนวส ภกข ปสสต, เอว ‘‘กญญาโย จตตาน’’ต จ อาทนา โยเชตพพฯ เอกนวสาย ภกขห ธมโม เทสโต, เอกนวสาย กญญาห กต, เอกนวสาย จตเตห กต, เอกนวสาย ภกขน จวร เทต, เอกนวสาย กญญาน ธน เทต, เอกนวสาย จตตาน รจจต, เอกนวสาย ภกขห อเปตฯ เอว กญญาห จตเตหฯ เอกนวสาย ภกขน สนตก, เอว กญญาน จตตานฯ เอกนวสาย ภกขส ปตฏฐตฯ เอว ‘‘กญญาส จตเตส’’ต โยเชตพพฯ เอกนวสต, เอกนวสต, เอกนวสตยา, เอกนวสตยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๔

วสต, วสต, วสตยา, วสตยฯ วส, วส, วสาย, วสายฯ ตถา เอกวส ทวาวส พาวส เตวส จตวส อจจาทสปฯ ตส, ตส, ตสาย, ตสายฯ จตตาลส, จตตาลส, จตตาลสาย, จตตาลสายฯ จตตารส อจจาทปฯ ปญญาส, ปญญาส, ปญญาสาย, ปญญาสายฯ ปณณาส, ปณณาส, ปณณาสาย, ปณณาสายฯ สฏฐ, สฏฐ, สฏฐยา, สฏฐยฯ สตตต, สตตต, สตตตยา, สตตตยฯ สตตร อจจาทปฯ อสต, อสต, อสตยา, อสตยฯ นวตฯ นวต, นวตยา, นวตยฯ

อตถญจ อญญถาป สงขยารปาน คเหตพพานฯ เอกนวเสห , เอกนวสาน, เอกนวเสสฯ ‘‘ฉนนวตน’’นต จ อาทนาป สงขยารปาน กตถจ ทสสนโต เกจ สททสตถวท อนวสตสทท สพพทาป เอกวจนนตมตถลงคเมว ปยญชนตฯ เกจ ‘‘วสตอาทโย อานวต เอกวจนนตา อตถลงคา’’ต วทนตฯ เกจ ปนาห –

‘‘สททา สงขเยยยสงขาส, เอกตเต วสตาทโย; สงขตเถ ทวพหตตมห, ตา ต จานวตตถโย’’ตฯ

เอตถ ทววจน ฉฑเฑตพพ พทธวจเน ตทภาวโตฯ สพเพสมป จ เตส ยถาวตตวจน กญจ ปาฬปปเทส ปตวา ยชชต, กญจ ปน ปตวา น ยชชต วสตวสตสอจจาทนญห สงขตถาน สททาน พหวจนปปโยควเสนป ปาฬย ทสสนโต, กจจายเน จ โยวจนสมภตรปวนตตาทสสนโตฯ ตสมา ยถาสมภว ยถาปาวจนญจ อตถลงคภาเว เตสเมกวจนนตตา เวทตพพา อตถ นตถสททาน วยฯ

อตถนตถสททา ห นปาตตตา เอกตเตป พหตเตป ปวตตนต ‘‘ปตตา มตถ ธนมมตถฯ นตถ อตตสม เปมฯ นตถ สมณพราหมณา’’ตอาทสฯ อลงคตเตป ปเนเตส กตถจ อตถลงคภาโว ทฏโฐฯ อภธมเม ห ธมมเสนาปตนา อนธมมจกกวตตนา โวหารกสเลน โวหารกสลสาธเกน ‘‘อตถยา นวฯ นตถยา นวา’’ต เอกวจนนต อตถลงครป ทสสต, ตสมา วสตวสตมจจาทนมป ยถาสมภว ยถาปาวจนญจ อตถลงคภาเว เอกวจนนตตา เวทตพพาฯ

ตตเถเก ‘‘เหตยา อธปตยา’’ต จ อท ลงควปลลาสวเสน คเหตพพ มญญนตฯ ตมมตวเสน ‘‘เหตมห อธปตมห’’ต ปลลงคภาโว ปฏปาเทตพโพ, ‘‘เหตปจจเย อธปตปจจเย’’ อจเจวตโถฯ อถ วา ‘‘เหตยา อธปตยา’’ต ทวยมท อตถลงครปปฏภาค ปลลงครปนต คเหตพพ ‘‘เหตโย ชนตโย’’ตอาทน อตถลงครปปฏภาคาน ปลลงครปานมป วชชมานตตา, ‘‘อตถยา นตถยา’’ต อท ปน ลงควปลลาสวเสน วตตนต น คเหตพพ อตถ นตถสททาน อลงคเภทตตาฯ น ห อตถ นตถสททา ตส ลงเคส เอกสมมป อนโตคธาฯ เอเตส ห อตถสทโท อาขยาตนปาตวเสน ภชชต ‘‘อตถ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๕

สนต สวชชตฯ อตถขรา พราหมณ’’ตอาทส, นตถสทโท ปน นปาโตเยวฯ อจเจว อตถ นตถสททาน นปาตานญจ ลงควจนวเสน กถน ยชชต อตถลงคาทวเสน เอกตตาทวเสน จ อปปวตตนโตฯ วตตญจ –

‘‘สทส ตส ลงเคส, สพพาส จ วภตตส; วจเนส จ สพเพส, ย น พเยต ตทพยย’’นตฯ

เอตถ สยา – นน จ โภ ‘‘อตถ สกกา ลพภา อจเจเต ปฐมายา’’ต วจนโต อตถสทโท ปฐมาย วภตตยา ยตโต, เอว สนเต กสมา ‘‘สทส ตส ลงเคส’’ตอาท วตตนต? สจจ อตถสทโท ปฐมาย วภตตยา ยตโต, ตถา นตถสทโท อตถสททสส วจนเลเสน คเหตพพตตา ยคฬปทตตา จฯ อท ปน ‘‘สทส ตส ลงเคส’’ตอาทวจน อปสคคนปาตสงขาเต อสงขยาสทเท สนธาย วตต, น เอเกกมสงขยาสทท สนธายฯ ตถา ห ‘‘อสงขยา’’ต จ ‘‘อพยยา’’ต จ ลทธโวหาเรส อปสคคนปาเตส อปสคคา สพเพป สพพวภตตวจนกาฯ นปาตาน ปน เอกจเจ ปฐมาทส ยถารห วภตตยตตา, เอกจเจ อวภตตยตตาฯ ตตถ เย ยทคเคน วภตตยตตา, เต ตทคเคน ตพพจนกาฯ อปสคคนปาเตส ห ปจเจก ‘‘อท นาม วจน’’นต ลทธ น สกกา, สพพสงคาหกวเสน ปน ‘‘สทส ตส ลงเคส’’ตอาท ปพพาจรเยห วตตฯ กจจายนาจรเยนป อมเมวตถ สนธาย ‘‘สพพาสมาวโสปสคคนปาตาทห จา’’ต วตตฯ น ห อาวโสสททโต สพพาป วภตตโย ลพภนต, อถ โข อาลปนตถวาจกตตา เอกวจนกอเนกวจนกา ปฐมาวภตตโยเยว ลพภนตฯ อยมสมาก ขนตฯ

เกจ ปน สพเพหป นปาเตห สพพวภตตโลป วทนต, ต น คเหตพพฯ ‘‘อตถ สกกา ลพภา อจเจเต ปฐมายฯ ทวา ภยโย นโม อจเจเต ปฐมาย จ ทตยาย จา’’ตอาทวจนโต, ปทปรณมตตานญจ อวภตตยตตาน อถ ขล วต วถ อจจาทน นปาตาน วจนโตฯ เอตถาป สยา ‘‘นน จ โภ อวภตตยตตานมป นปาตาน สมภวโต อตถ นตถสททาน อวภตตโก นทเทโส กาตพโพ, อถ กมตถ ‘อตถยา นว, นตถยา นวา’ต สวภตตโก นทเทโส กโต’’ต? สพพถา วภตตห วนา อตถสส นททสตมสกกเณยยตตาตฯ

ยท เอว ‘‘อตถ สกกา ลพภา อจเจเต ปฐมายา’’ต วจนโต อตถ นตถสททา ลตตาย ปฐมาย วภตตยา วเสน ปฐมาวภตตกาเยว นททสตพพา, เอวมกตวา กสมา สตตมยนตวเสน ‘‘อตถยา นตถยา’’ต นททฏฐาต? สจจ, อตถ นตถสททา ปฐมาวภตตยตตาเยว นททสตพพา, ตถาป ‘‘อตถปจจเย นว, นตถปจจเย นวา’’ต เอตสสตถสส ปรทปเน ปฐมาย โอกาโส นตถ, สตตมยาเยว ปน อตถ, ตสมา ‘‘อตถยา นว, นตถยา นวา’’ต วตตฯ อต อตถยานตถยาสททาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๖

สตตมยนตภาเว สทเธเยว ตตยาจตตถปญจมฉฏฐยนตภาโวป สทโธเยว โหตฯ ตสมา ‘‘อตถภาโว อตถตา’’ตอาทสป อตถยา ภาโว อตถภาโว, นตถยา ภาโว นตถภาโว, อตถยา ภาโว อตถตาภอาทนา สมาสตทธตวคคโห อวสสมจฉตพโพฯ ยททมมเหห วตต, ต ‘‘ปาฬยา วรชฌต’’ต น วตตพพ ปาฬนยานสาเรน วตตตตาตฯ

เอว โหต, กสมา โภ ‘‘อตถยา, นตถยา’’ต อตถลงคนทเทโส กโต, นน นปาโตปสคคา อลงคเภทาต? สจจ, อท ปน ฐาน อตว สขม, ตถาป ปพพาจรยานภาวญเญว นสสาย วนจฉย พรมฯ ยถา ห วสตอจจาทน สงขยาสททาน สรปโต อทพพวาจกตเตป ทพพวาจกาน ลตามตรตตอตถ ยาควธสททาน วย อตถลงคภาโว สททสตถวทห อนมโต, เอว อทพพวาจกตเตป อตถ นตถสททาน กตถจ อตถลงคภาโว สทธมมวทห อนมโตฯ เตนาห อายสมา ธมมเสนาปต ‘‘อตถยา นว, นตถยา นวา’’ตฯ อถ วา ‘‘อตถยา, นตถยา’’ต อมาน ลงคภาววนมตตาน สตตมยนตาน นปาตปทานตป คเหตพพาน, น เอตถ โจเทตพพ, เอวรปาน นปาตปทาน ปพพาจรเยห วตตาน น สนต, ตสมา ฉฑเฑตพพมท วจนนตฯ

ปาวจนสมญห ครห อนททฏฐานป อเนกวหตาน นปาตปทาน สนทสสนต, นาป ‘‘เหตยา, อธปตยา, อตถยา, นตถยา’’ต เอวมาทส ‘‘อปสททา อเม’’ต วโรโธ อปปาเทตพโพฯ น ห อจนเตยยานภาเวน ปารมตาปญเญน นปผนเนน อนาวรณญาเณน สพพ เญยยมณฑล หตถตเล อามลก วย ปจจกข กตวา ปสสโต พทธสส วจเน อญเญส วาจาวปปลาโป อวสส ลพภตตฯ นน จ โภ ‘‘เหตยา, อธปตยา, อตถยา, นตถยา’’ต จ อท สารปตตตเถรวจน เตน นกขตตตตาฯ ตถาคเตน ห ตาวตสภปเน เทสตกาเล อมาน ปทาน น สนต, เอว สนเต กสมา ‘‘พทธวจน’’นต วทถาต? พทธวจนเยว นามฯ อายสมโต ห สารปตตสส ตถาคเตน นโย ทนโน, เตนป ปภนนปฏสมภเทน สตถกปเปน อคคสาวเกน สตถ สนตกา นย ลภตวา พยญชน สโรปต กตฯ สพเพป ห ปฏสมภทปปตตา อรยา ทนนรตต น วทนต นรตตปเภทสม สกสลตตา, ตสมา อญเญสมวสโย เอส อรยาน โวหาโรต ทฏฐพพฯ

อทาน สตาทน นามกปทมาลา วจจเต –

สต, สตาน, สตาฯ สต, สตาน, สเตฯ สเตน, สเตห, สเตภฯ สตสส, สตานฯ สตา, สตสมา, สตมหา, สเตห, สเตภฯ สตสส, สตานฯ สเต, สตสม, สตมห, สเตสฯ เอว สหสส, สหสสานต โยเชตพพฯ ทสสหสส สตสหสส ทสสตสหสสนต เอตถาป เอเสว นโยฯ อย ปเนตถ ปโยโค ‘‘สต ภกข, สต อตถโย, สต จตตานฯ ภกขน สต, อตถน สต, จตตาน สตฯ สหสสาทสป เอเสว นโยฯ อตถญจ อญญถาป สททรปาน ภวนตฯ โกฏ, โกฏ, โกฏโยฯ รตตนเยน เญยยฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๗

เอกปปภตโต ยาว, ทสกา ยา ปวตตต; สงขยา ตาว สา สงขเยยย-ปปธานาต คร วทฯ

วสตโต ยาว สตา, ยา สงขยา ตาว สา ปน; สงขยาปปธานา สงขเยยย-ปปธานาต จ วณณยฯ

อปจ –

วสโต ยาว โกฏยา, สงขยา ตาว ห สา ขล; สงขยาปปธานา สงขเยยย-ปปธานา จาต นททเสฯ

ตถา ห ‘‘อสต โกฏโย หตวา, หรญญสสาป ปพพช’’นต, ‘‘ขณาสวา วตมลา, สมส สตโกฏโย’’ต จ ปาฬ ทสสตฯ

อมสม ปน ฐาเน สพเพส สงขยาสททรปาน ปากฏกรเณน วญญน สขมญาณปฏลาภตถ สาฏฐกถ อทานปาฬปปเทส อญญญจ ปาฬปปเทสมฏฐกถาวจนญจ อาหรตวา ทสสยสสาม –

‘‘เยส โข วสาเข สต ปยาน, สต เตส ทกขาน, เยส นวต ปยาน, นวต เตส ทกขานฯ เยส อสต…เป.… เยส สตตตฯ เยส สฏฐฯ เยส ปญญาส, เยส จตตารส, เยส ตสฯ เยส โข วสาเข วส ปยาน, วสต เตส ทกขานฯ เยส ทสฯ เยส นวฯ เยส อฏฐฯ เยส สตตฯ เยส ฉฯ เยส ปญจฯ เยส จตตารฯ เยส ตณฯ เยส ทเวฯ เยส เอก ปย, เตส เอก ทกข’’นตฯ

ตตถ สต ปยานต สต ปยายตพพวตถนฯ ‘‘สต ปย’’นตป เกจ ปฐนตฯ เอตถ จ ยสมา เอกโต ปฏฐาย ยาว ทส, ตาว สงขยาสงขเยยยปปธานา, ตสมา ‘‘เยส ทส ปยาน, ทส เตส ทกขาน’’ตอาทนา ปาฬ อาคตาฯ เกจ ปน ‘‘เยส ทส ปยาน, ทส เตส ทกขาน’’นตอาทนา ปฐนต, ต น สนทรฯ ยสมา ปน วสตโต ปฏฐาย ยาว สต, ตาว สงขเยยยปปธานา สงขยาปปธานา จ, ตสมา ตตถาป สงขเยยยปปธานเยว คเหตวา ‘‘เยส โข วสาเข สต ปยาน, สต เตส ทกขาน’’ตอาทนา ปาฬ อาคตาฯ สพเพสมป จ เยส เอก ปย, เอก เตส ทกขนต ปาโฐ, น ปน ทกขสสาตฯ เอกสมญห ปทกกเม เอกรสาว ภควโต เทสนา โหตตฯ ตสมา ยถาวตตนยาว ปาฬ เวทตพพาฯ อย ตาว สาฏฐกโถ อทานปาฬปปเทโสฯ

อทาน อญโญ ปาฬปปเทโส อฏฐกถาปาฐปปเทโส จ นยเต –

‘‘สต หตถ สต อสสา, สต อสสตรรถา;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๘

สต กญญา สหสสาน, อามกกมณกณฑลา; เอกสส ปทวตหารสส, กล นาคฆนต โสฬส’’นต

ปาฬฯ เอตถ ‘‘สต หตถ’’ตอาทน วเสสตาน, ‘‘สหสสาน’’ต วเสสน, ตสมา สตสทท สหสสสทเทน โยเชตวา ‘‘หตถ’’ตอาทน ปน อปปท กตวา อตโถ คเหตพโพฯ หตถ สต สหสสานฯ อสสา สต สหสสานฯ อสสตรรถา สต สหสสานฯ อามกกมณกณฑลา กญญา สต สหสสานฯ อท สงขเยยยปปธานวเสนตถคหณฯ สงขยาปปธานวเสน ปน อยมป อตโถ คเหตพโพ ‘‘หตถน สตสหสส, อสสาน สตสหสส, อสสตรรถาน สตสหสส, อามกกมณกณฑลาน กญญาน สตสหสส’’นตฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ ‘‘โยชนาน สตานจโจ, หมวา ปญจ ปพพโต’’ต อยมฏฐกถาปาโฐฯ เอตถ ‘‘ปญจา’’ต สทท สตสทเทน สทธ โยเชตวา ‘‘สปปกาน สต นตถ’’ต เอตถ วย หมวา ปพพโต โยชนาน ปญจ สตาน อจโจต สงขยาปปธานวเสน อตโถ คเหตพโพฯ ‘‘ปญจ สตาน’’ต จ อทธโน อจจนตสโยควเสน อปโยควจนฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ สตมต สทโท ‘‘สต โหม, สหสส โหม’’ตอาทส เอกวจโนฯ ‘‘อเถตเถกสต ขตยา, อนยนตา ยสสสโน’’ตอาทส พหวจโนฯ เอว สหสสาทนมป เอกวจนพหวจนตา ลพภตฯ ตถา ห ‘‘ภยโย น สตสหสส, ยกขาน ปยรปาสต’’ต เอตถ ‘‘สตสหสส’’นต เอกวจนฯ ‘‘ปโรสหสส โข ปนสส ปตตา ภวสสนต’’ต เอตถ สหสสนต พหวจนนต ทฏฐพพฯ

‘‘กปเป จ สตสหสเส, จตโร จ อสงขเย; อมร นาม นคร, ทสสเนยย มโนรม’’นต

ปาฬฯ เอตถ ‘‘กปเป จ สตสหสเส จตโร จ อสงขเยต สามอตเถ อปโยคพหวจน, ตสมา ‘‘มหากปปาน สตสหสสาน จตนน อสงขยาน มตถเก’’ต อตโถ คเหตพโพ, ‘‘มตถเก’’ต เจตถ วจนเสโสฯ ‘‘กปปสตสหสสาธกาน จตนน อสงขยาน มตถเก’’อจเจวตโถฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘กปเป จ สตสหสเส, จตโร จ อสงขเย; เอตถนตเร ย จรต, สพพ ต โพธปาจน’’นต

ปาฬฯ เอตถ ‘‘กปเป’’ต อจจนตสโยควเสน อปโยคพหวจนฯ ‘‘สตสหสเส กปเป’’ต กปปสททสมพนเธน จาย ปลลงคนทเทโส อปโยคนทเทโส จฯ สมานาธกรณญห อท กปปสทเทนฯ ‘‘จตโร จ อสงขเย’’ต อจฉนตสโยควเสน อปโยคพหวจนานฯ กสส ปน อสงขเยต? อญญสส อวตตตตา กปปสส จ วตตตตา ปกรณโต ‘‘กปปาน’’นต อยมตโถ วญญายเตวฯ น ห

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๖๙

วตต วชเชตวา อวตตสส กสสจ คหณ ยตตนตฯ จสทโท สมปณฑนตโถ ‘‘มหากปปาน จตโร อสงขเยยเย สตสหสเส จ มหากปเป’’ตฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘ฆฏาเนกสหสสาน, กมภนญจ สตา พห’’ต ปาฬฯ เอตถ ฆฏาต ฆฏานฯ สามอตเถ ห อท ปจจตตวจนฯ ‘‘ฆฏาน อเนกสหสสาน’’ อจเจวตโถฯ กมภนญจ สตา พหต อเนกาน จ กมภน สตานฯ เอตถ นการโลโป ทฏฐพโพฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘ทสวสสหสสาน, ธมมาภสมโย อห; เอกทวนน อภสมโย, คณนาโต อสงขโย’’ต

ปาฬฯ เอตถ ทสวสสหสสานนต ทสสหสสาน วสสหสสานญจฯ ธมมาภสมโยต จตสจจปปฏเวโธฯ เอกทวนนนต สสมตตกถน, เตน ‘‘เอกสส เจว ทวนนญจ ตณณ จตนน…เป.… ทสนน’’นตอาทนา นเยน อสงขเยยโยต อตโถฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘จตตาร สตสหสสาน, ฉฬภญญา มหทธกา; ทปงกร โลกวท, ปรวาเรนต สพพทา’’ต

ปาฬฯ เอตถ จตตาร สตสหสสานต อท ลงคเภทวเสน ‘‘ฉฬภญญา มหทธกา’’ต อเมห ทวห ปเทห สมานาธกรณฯ อทเสส ห ฐาเนส อสงขเยยย วาจโกป สทโท นปสโกว โหต, ตสมา ‘‘จตตาร สตสหสสาน’’ต จ ‘‘ฉฬภญญา’’ต จ ‘‘มหทธกา’’ต จ เอต ปทตตย สมานาธกรณฯ อถ วา ฉฬภญญา มหทธกาต ฉฬภญญาน มหทธกานนต สามอตเถ ปจจตตวจน ทฏฐพพฯ อมสม ปนตเถ ‘‘จตตาร สตสหสสาน’’ต อย สงขยาวจโน ภวตฯ ‘‘ตณ สตสหสสาน, นารโย สมลงกตา’’ตอาทสป อย นโย เนตพโพฯ ‘‘ตา จ สตต สตา ภรยา, ทาสโย สตต สตาน จา’’ต ปาฬฯ เอตถ สตาต ‘‘สตาน’’ต นปสกวเสน คเหตพพ, น อตถลงควเสนฯ ‘‘สตา’’ต ห ‘‘ปญจ จตตา วปากา’’ตอาทน วย นปสกรปฯ อตถลงคภตา ห สตสทโท นตถ, ตถา ปลลงคภโตฯ ยท จ ทวลงโค สตสทโท สยา, เอวญจ สต ‘‘ปรโส, กญญา’’ต จ โอการนตปลลงคอาการนตตถรเปหปภวตพพฯ รปทวยมป สตสททสส นตถ, เตน ญายต ‘‘สตสทโท เอกนตนปสโก’’ตฯ

นน จ โภ ‘‘ตา เทวตา สตตสตา อฬารา’’ต เอตถ สตสทโท อตถลงโค หตวา ทสสตต? น, นปสโกเยวาตฯ นน จ โภ เทวตาสทเทน สมานาธกรโณต? สจจ สมานาธกรโณ, ตถาป นปสโกเยวฯ อทเสส ห สงขยาวสเยส สมานาธกรณภาโว อปปมาโณฯ ตถา ห ‘‘ปญจ ปจเจกพทธสตาน อมสม อสคลสม ปพพเต จรวาสโน อเหส’’นต นปสกลงเคน ปลลงคสส สมานาธกรณตา ทสสต,

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๐

ตสมา ‘‘ตา เทวตา สตตสตา อฬารา’’ต เอตถาป ‘‘สตตสตาน’’ต นปสกภาโวเยวาต อวคนตพโพฯ ‘‘สตต หตถสเต ทตวา’’ตอาทสป สตสทโท นปสโกเยวฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘นวตโกฏสหสเสห, ปรวาเรส มหามน’’ต ปาฬฯ เอตถ ‘‘นวตโกฏสหสเสห ภกขห’’ต วา ‘‘ภกขน นวตโกฏสหสเสห’’ต วา สงขเยยยสงขยาปธานวเสน อตโถ คเหตพโพฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘สตสหสสวสสาน, อาย ตสส มเหสโน’’ต ปาฬฯ เอตถ ‘‘สตสหสสวสสาน’’ต กาลสส อจจนตสโยควเสน อปโยควจนฯ ตถา ‘‘ทสวสสสหสสาน, อคาร’มชฌ โส วส’’ต ปาฬยมปฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘อโต สตสหสสมห, กปเป อปปชช นายโก’’ต ปาฬ, ‘‘เอกนวเต อโต กปเป’’ต ปาฬ จฯ เอตถ สตสหสสมห กปเปต สตสหสสาน กปปาน มตถเกฯ เอกนวเต กปเปต เอกนวตยา กปปาน มตถเกต ภมมวจนสส สามภมมวจนวเสน อตโถ คเหตพโพฯ ตถา ห ‘‘ภควต พรหมจรย วสสต’’ต เอตถ ภมมวจนสส ‘‘ภควโต สนตเก’’ต สามภมมวจนวเสน อตโถ คหโตฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘ยท ตตถ สหสสาน, สตาน นหตาน จ; เนวมหาก ภย โกจ, วเน วาเฬส วชชต’’ต

ปาฬฯ อยเมตสสา อตโถ – ตตถ วเน วาฬาน สหสสาน จ สตาน จ นหตาน จ ยท วชชนตฯ อถ วา สหสสาน สตานต สตสหสสาน, วาฬาน สตสหสสาน จ นหตาน จ ยท วชชนต, เอว วชชนเตสป วาเฬส โกจต กวจฯ โกจสทโท ห ‘‘โก เต พล มหาราชา’’ต เอตถ โกสทโท วย กวสททตเถ วตตต, นมตตตเถ จาย นทเทโสฯ เตน ‘‘โกจ กวจ กสมญจ วาเฬ เอกสสป วาฬมคสส การณา เนวมหาก ภย วชชต’’ต อตโถ คเหตพโพฯ อถ วา โกจต กญจ อปปมตตกมปฯ เอตถ ปน ‘‘วาเฬส’’ต นมตตตเถ ภมมฯ วาฬาน การณา อปปมตตกมป อมหาก ภย น วชชตตฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘สพพ สตสหสสาน, ฉตตสปรมณฑล; ทสญเจว สหสสาน, อฑฒฑฒาน สตาน จา’’ต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๑

อฏฐกถาปาโฐฯ เอตถ ยสมา สททโต สมานวภตตลงควจนาน ปทาน อสมานวภตตลงควจนาน วา อตถโต ปน สมานาน ทเร ฐตานมป เอกสมพนโธ โหต, อตเรส สมเป ฐตานมป น โหต, ตสมา ‘‘สพพ’’นตท ‘‘ปรมณฑล’’นตมนา สมพนธตพพฯ ‘‘ฉตตสา’’ต อท ปน ‘‘สตสหสสาน’’ตมนา สมพนธตพพฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘ทเว สตสหสสาน, จตตาร นหตาน จ; เอตตก พหลตเตน, สงขาตาย วสนธรา’’ต

อฏฐกถาปาโฐฯ เอตถ ‘‘ทเว’’ต วเสสน, ‘‘สตสหสสาน’’ต วเสสตพพฯ ตถา ‘‘จตตาร’’ต วเสสน, ‘‘นหตาน’’ต วเสสตพพฯ ตถา ห ‘‘สตสหสสาน นหตาน จา’’ต อมาน ‘‘ทเว จตตาร’’ต อเมห วเสสตพพตตา ‘‘ทวสตสหสส จตนหต’’นต อตถปปกาสนาน ภวนตฯ เอว สนเตป ‘‘ทเว’’อจจาทน สงขยาสททาน ‘‘สตสหสสาน’’ตอาทห สงขยาสทเทห สมานาธกรณตา ปพพาจรเยห น วตตาฯ ยสมา ปน ยถา ‘‘ทเว ปถชชนา วตตาฯ สตสหสส ภกข’’ตอาทส สมานาธกรณตา ลพภต ทพพวาจกตตา วเสสตพพปทาน, น ตถา ‘‘ทเว สตสหสสาน’’ตอาทส อทพพวาจกตตา วเสสตพพปทาน, ตสมา อทเสส ฐาเนส สมานาธกรณตา น อจฉตพพา ยตตยา อภาวโตฯ ยท เอว ‘‘กสลา, รป, จกขมา’’ตอาทน วย อเมสมญญมญญสมพนธรหตา สยาต? น, วเสสนวเสสตพพภาเวน คหตตตาฯ ยชเชว สมานาธกรณภาโว ลทธพโพต? น, นยมาภาวโตฯ เอกนเตน ห คณคณนเยว วเสสนวเสสตพพาน สมานาธกรณภาโว, น อตเรส วเสสนวเสสตพพตเตปฯ

ตตถ ‘‘เอตตก’’นต ปมาณวจนฯ ‘‘พหลตเตนา’’ต วเสสเน ตตยาฯ อภเยน อมมตถ ทสเสต ‘‘อย วสนธรา พหลตเตน โยชนาน ทเว สตสหสสาน จตตาร นหตาน จ เอตตก สงขาตา’’ตฯ ‘‘เอตตก’’นต ปทสส จ ‘‘ทเว สตสหสสาน จตตาร นหตาน จา’’ต อเมห วา ‘‘วสนธรา’’ต อมนา วา สมานาธกรณตา น อจฉตพพาฯ เอตตกนต ห ภาวนปสก, ย สททสตเถ กรยาวเสสนนต วทนตฯ ตสส ‘‘เอตตเกน ปมาเณน’’อจเจวตโถฯ อปจ ‘‘ทเว สตสหสสาน จตตาร น หตาน จา’’ต อเมสมป ‘‘วสนธรา’’ต อมนา สมานาธกรณตา น อจฉตพพา ‘‘ภกขน สต’’นต เอตถ สตสททสส วย สงขยาวจนมตตตตาฯ ตถา ห ‘‘เอตตก’’นต วตตฯ ‘‘สงขาตา’’ต ปน ‘‘อย’’นต จ อเมส ‘‘วสนธรา’’ต อมนา สมานาธกรณตา ลพภตฯ สพโพปาย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘ทเสตถ ราชโย เสตา, ทสสนยา มโนรมา; ฉ ปงคลา ปนนรส, หลททา ตา จตททสา’’ต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๒

ปาฬฯ เอตถ ฉ ปงคลา ปนนรสาต ฉ จ ปนนรส จาต เอกวสต ปงคลา ราชโยต อตโถ คเหตพโพฯ

ตถา –

‘‘ปตตาป ตสส พหโว, ‘เอกนามา’ต เม สต; อสต ทส เอโก จ, อนทนามา มหพพลา’’ต

ปาฬฯ เอตถ ปน ‘‘เอกนวต’’ต วตตพเพ ‘‘อสต ทส เอโก จา’’ต วตตฯ วจตรสททรจนญห ปาวจนฯ อย นโย อญเญสป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘ตสปรสนาวตโย, สพเพเวเกกนจจตา; เยส สม น ปสสาม, เกวล มห’ม จร’’นต

ปาฬฯ เอตถ ‘‘ปรสาน ตสสหสสาน นวต จ สตาน ตส นาวตโย’’ต วจจนตฯ อมสม ปน ฐาเน ตสสททโต สหสสสททสส นวตสททโต จ สตสททสส โลป กตวา ‘‘ตส นาวตโย’’ต วตตนต น คเหตพพฯ เอวญห คหเณ สต ยตถ กตถจป เอทส สททรจนา กาตพพา สยา, กตาย จ เอทสาย สททรจนาย อตถาวคโม วนา อปเทเสน สณนตาน น สยา, ตสมา เนว คเหตพพฯ เอว ปน คเหตพพ – ‘‘ตส นาวตโย’’ต อท โลกสงเกตรฬห วจน, สงเกตรฬหสส ปน วจนสสตโถ ยสมา คหตปพพสงเกเตห สตวา ญายเต, น อปเทสโต, ตสมา พรหมทตเตน รญญา วตตกาเลป สตถารา ต กถ อาหรตวา วตตกาเลป สพเพ มนสสา วนาป อปเทเสน วจนตถ ชานนตต คเหตพพฯ

ตสญเจว สหสสาน, นวต จ สตาน ต; ตส นาวตโย นาม, วตตา อมงคชาตเกฯ

ยสมา ปาวจเน สนต, นยา เจว อจนตยา; โวหารา จ สคฬหตถา, ทยาปนเนน เทสตาฯ

ตสมา สาฏฐกเถ ธโร, คมภเร ชนภาสเต; อปเทส สทา คณเห, คร สมมา อปฏฐหฯ

ครปเทสหโน ห, อตถสาร น วนทต; อตถสารวหโน โส, สทธมมา ปรหายตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๓

ครปเทสลาภ จ, อตถสารสมายโต; สทธมม ปรปาเลนโต, สทธมมสมา น หายตฯ

สทธมมตถาย เม ตสมา, สงขยามาลาป ภาสตา; สปปโยคา ยถาโยค, สเหวตถวนจฉยาฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

สวนจฉโย สงขยานามาน นามกปทมาลาวภาโค

นาม

เตรสโม ปรจเฉโทฯ

๑๔. อตถตตกวภาค

ภธาต ตาย นปผนน-รปญจาต อท ทวย; กตวา ปธานมมเหห, สพพเมต ปปญจตฯ

ภวตสส วสา ทาน, วกขามตถตตก วร; อตถทธาโร ตมนตญจ, ตวาทยนต ตก อธฯ

ตสมา ตาว ภธาตโต ปวตตสส ภตสททสส อตถทธาโร นยเต –

ขนธสตตามนสเสส, วชชมาเน จ ธาตย; ขณาสเว รกขาทมห, ภตสทโท ปวตตตฯ

อปปาเท จาป วญเญยโย, ภตสทโท วภาวนา; วปเล โสปสคโคย, หฬเน วธเมป จ; ปราชเย เวทยเน, นาเม ปากฏตาย จฯ

วตตญเหต – ภตสทโท ปญจกขนธามนสสธาตวชชมานขณาสวสตตรกขาทส ทสสตฯ ‘‘ภตมทนต ภกขเว สมนปสสถา’’ตอาทส ห อย ปญจกขนเธส ทสสตฯ ‘‘ยานธ ภตาน สมาคตาน’’ต

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๔

เอตถ อมนสเสฯ ‘‘จตตาโร โข ภกข มหาภตา เหต’’ต เอตถ ธาตสฯ ‘‘ภตสม ปาจตตย’’นตอาทส วชชมาเนฯ ‘‘โย จ กาลฆโส ภโต’’ต เอตถ ขณาสเวฯ ‘‘สพเพว นกขปสสนต, ภตา โลเก สมสสย’’นต เอตถ สตเตฯ ‘‘ภตคามปาตพยตายา’’ต เอตถ รกขาทสตฯ มลปรยายสตตฏฐกถาย วจน อทฯ ฏกายมาทสทเทน อปปาทาทน คยหเรฯ วตตญเหต – ‘‘ชาต ภต สงขต’’นตอาทส ภตสทโท อปปาเท ทสสตฯ สอปสคโค ปน ‘‘ปภตมรโย ปกโรต ปญญ’’นตอาทส วปเลฯ ‘‘เยภยเยน ภกขน ปรภตรโป’’ตอาทส หฬเนฯ ‘‘สมภโต สาณวาส’’ตอาทส ปญญตตยฯ ‘‘อภภโต มาโร วชโต สงคาโม’’ตอาทส วธมเนฯ ‘‘ปราภตรโปโข อย อเจโล ปาถกปตโต’’ตอาทส ปราชเยฯ ‘‘อนภต สขทกข’’นตอาทส เวทยเนฯ ‘‘วภต ปญญายา’’ตอาทส ปากฏกรเณ ทสสต, เต สพเพ ‘‘รกขาทส’’ตอาทสทเทน สงคหตาต ทฏฐพพาตฯ

อทาน ตมนตปทาน วจจนเต –

ภวต, อพภวต, สมพภวต, ปภวต, ปราภวต, อตภวต, สมภวต, วภวต, โภต, สมโภต, วโภต, ปาตภวต, ปาตพภวต วา, ปาตโภตฯ อมาน อกมมกาน ตมนตปทานฯ

ปรโภต ปรภวต, อภโภต อภภวต, อธโภต อธภวต, อตโภต อตภวต, อนโภต อนภวต, สมนโภต สมนภวต, อภสมโภต อภสมภวตฯ อมาน สกมมกาน ตมนตปทาน, สพพาเนตาน สทธกตตร ภวนตฯ

‘‘ภาเวต, ปภาเวต, สมภาเวต, วภาเวต, ปรภาเวต’’อจเจวมาทน เหตกตตร ตมนตปทาน, สพพานป เหตกตตร ตมนตปทาน สกมมกานเยว ภวนตฯ อทเทโสยฯ

ตตร สมานตถปเทส เอกเมวาทปท คเหตวา นทเทโส กาตพโพ – ภวตนต โหต วชชต ปญญายต สรป ลภตฯ เอตถ วตตนยานสาเรน เสสานมป ตมนตาน นทเทโส วตถาเรตพโพ, สพพาน ตมนตปทาน จตตถยตเถ วตตนต ‘‘ตว มม จตตมญญาย, เนตต ยาจตมาคโต’’ต เอตถ วยฯ ยาจตนต ห ยาจนตถายาต อตโถฯ ตสมา ภวตนตอาทนมป ‘‘ภวนตถายา’’ต วา ‘‘ภวนตถ’’นต วา ‘‘ภวนายา’’ต วา อาทนา อตโถ คเหตพโพฯ อปจ ‘‘เนกขมม ทฏฐ เขมโต’’ต เอตถ ‘‘ทฏฐ’’นต ปทสส ‘‘ทสวา’’ต อตถทสสนโต ยถารห ตมนตาน ตวาสททนตปทตถวเสนป คเหตพพานฯ เอตาน จ นปาตปเทส สงคหคจฉนตฯ วตตญห นรตตปฏเก นปาตปทปรจเฉเท ‘‘ต อต จตตถยา’’ตฯ ตตรายมตโถ ‘‘ต อต เอตทนโต นปาโต จตตถยา อตเถ วตตต’’ตฯ

ตมนตกถา สมตตาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๕

อทาน ตวาทยนตปทาน วจจนเต –

ภวตวา, ภวตวาน, ภวตน, ภวย, ภวยานฯ อพภวตวา, อพภวตวาน, อพภวตน, อพภวย, อพภวยานฯ เอส นโย ‘‘สมพภวตวา, ปราภวตวา, สมภวตวา, วภวตวา, ปาตพภวตวา’’ต เอตถาปฯ อมาน อกมมกาน อสสกกนตถาน ตวาทยนตปทานฯ

ภตวา, ภตวาน, ปรภวตวา, ปรภวตวาน, ปรภวตน, ปรภวย, ปรภวยาน, ปรภยยฯ อภภวตวา, อภภวตวาน, อภภวตน, อภภวย, อภภวยาน, อภภยยฯ เอส นโย ‘‘อธภวตวา, อตภวตวา, อนภวตวา’’ต เอตถาปฯ อทญเจตถ นทสสนฯ ‘‘ตมโวจ ราชา อนภวยาน ตมป, เอยยาส ขปป อหมป ปช กสส’’นตฯ อนภตวา, อนภตวานฯ อธโภตวา, อธโภตวานฯ

‘‘สฏฐ กปปสหสสาน, เทวโลเก รมสสต; อญเญ เทเว อธโภตวา, อสสร การยสสต’’ต

อทเมตถ ปาฬนทสสน, อมาน สกมมกาน อสสกกนตถาน ตวาทยนตปทานฯ อมาน จตตาร สทธกตตรเยว ภวนตฯ

‘‘ภาเวตวา, ภาเวตวานฯ ปภาเวตวา, ปภาเวตวานฯ สมภาเวตวา, สมภาเวตวานฯ วภาเวตวา, วภาเวตวานฯ ปรภาเวตวา, ปรภาเวตวาน’’อจเจวมาทน สกมมกาน อสสกกนตถาน ตวาทยนตปทาน เหตกตตรเยว ภวนตฯ อทเทโสยฯ

ตตร สมานตถปเทส เอกเมวาทปท คเหตวา นทเทโส กาตพโพ – ภวตวาต หตวา ปญญายตวา สรป ลภตวาฯ เอว วตตนยานสาเรน เสสานมป ตวาทยนตปทาน นทเทโส วตถาเรตพโพฯ อย ปน วเสโส ภตวาต สมปตต อนภตวาต สกมมกวเสน อตโถ คเหตพโพฯ ภตวา อนภตวาต อเมสญห สมานตถต สทธมมวท อจฉนตฯ อตรท วจจต –

‘‘ภตวา ภตวาน’’อจเจเต, ‘‘อนภตวา’’ตมสส ห; อตถ สเจนต ‘‘หตวา’’ต, ปทสส ปน เนว เตฯ

เกจ ‘‘ภตวา’’ต ทฆตต, ตสส อจฉนต สาสเน; ทฆตา รสสตา เจว, ทวยมเปต ปทสสตฯ

สททสตเถ จ ‘‘ภตวา’’ต, ทฆตตสญหต ปท;

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๖

‘‘ภวตวา’’ต ปทสสตถ, ทเปต น ต สาสเนฯ

‘‘หตวา’’อต ปทเยว, ทเปต ชนสาสเน; ‘‘ภวตวา’’ต ปทสสตถ, นตถ อญญตถ ต ปทฯ

อจเจว สวเสสนต, วจน สารทสสนา; สาสเน สททสตเถ จ, วญญนา เปกขตพพกฯ

เอว อสสกกนตเถ ปวตตาน ตวาทยนตปทานป นททฏฐาน, สพพาเนตาน อวภตตกานต คเหตพพานฯ นรตตปฏเก ห นปาตปรจเฉเท อวภตตกาน กตวา ตวาทยนตปทาน วตตานฯ สททตถวทน ปน มเต ปฐมาทวภตตวเสน สวภตตกาน ภวนตฯ

อมสมญจ ปน ตวาทยนตาธกาเร อทญจปลกขตพพ – ภตวา คจฉต, ภตวา คโต, ภตวา คมสสส, กสตวา วปตฯ อมงคา นกขมตวาน, เวเทโห นาวมารหฯ ภตวาน ภกข ภกขสส อจจาท สมานกตตกาน ธาตน ปพพกาเล ตวาทสททปปโยคาฯ ‘‘ภตวา คจฉต’’ต เอตถ ห ‘‘ภตวา’’ต อท ปพพกาลกรยาทปก ปทฯ ‘‘คจฉต’’ต อท ปน อตตรกาลกรยาทปก, สมานกตตกาน เจตาน ปทาน เอกกตตกาน กรยาน วาจกตตาฯ ตถา เหตถ โย คมนกรยาย กตตา, โส เอว ภญชนกรยาย กตตภโต ทฏฐพโพฯ อย นโย อญญตราป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

‘‘อนธการ นหนตวาน, อทโตย ทวากโร; วณณ ปญญาวภาเสห, โอภาเสตวา สมคคโต’’

อจจาทนป ปน สมานกตตกาน สมานกาเล ตวาทสททปปโยคาฯ เอตถ ห ‘‘นหนตวานา’’ต ปท สมานกาลกรยาทปก ปทฯ ‘‘อทโต’’ต อท ปน อตตรกาลกรยาทปก ปทนต น วตตพพ สมานกาลกรยาย อธาธปเปตตตาฯ ตสมาเยว สมานกาลกรยาทปก ปทนต คเหตพพฯ อย นโย อญญตราป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

เกจ ปน ‘‘มข พยาทาย สยต, อกข ปรวตเตตวา ปสสต’’ต อทาหรนตฯ อปเร ‘‘นสชช อธเต, ฐตวา กเถต’’ตฯ ตตถ พยาทานปรวตตนตตรกาโล พยาทานปสมลกขณ ปสสนกรยาย ลกขยตฯ ‘‘นสชช อธเต, ฐตวา กเถต’’ต จ สมานกาลตายป อชเฌนกถเนห ปพเพป นสชชฏฐานาน โหนตต สกกา ปพพตตรกาลตา สมภาเวต, ตสมา ปรมานเยว อทาหรณาน ยตตานฯ อทยสมกาลเมว ห ตนนวตตนยนวตตนนตฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๗

‘‘ทวารมาวรตวา ปวสต’’อจจาท สมานกตตกาน อปรกาเล ตวาทสททปปโยโคฯ ยสมา ปเนตถ ปวสนกรยา ปรมา, อาวรณกรยา ปน ปจฉมา, ตสมา ‘‘อาวรตวา’’ต อท อปรกาลกรยาทปก ปทนต เวทตพพฯ ‘‘ปวสต’’ต อท ปน ปพพกาลกรยาทปก ปทนตฯ อย นโย อญญตราป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ อปเร ‘‘ธ’นต กจจ ปตโต ทณโฑ’’ต อทาหรณนตฯ อภฆาตภตสมาโยเค ปน อภฆาตชสททสส สมานกาลตา เอตถ ลพภตต อธาป ปรมานเยว อทาหรณาน ยตตานตฯ

‘‘ปสาจ ทสวา จสส ภย โหตฯ ปญญาย จสส ทสวา อาสวา ปรกขณา’’อจจาท อสมาเน กตตร ปโยโคฯ เอตถ ห ปสาจ ทสวา ปรสสส ภย โหต, ปญญาย ทสวา อสส ปคคลสส อาสวา ปรกขณาฯ เอว สมานกตตกตา ธาตน น ลพภต ทสสนกรยาย ปรเสส ปวตตนโต, ภวนาทกรยาย จ ภยาทส ปวตตนโตต ทฏฐพพฯ อย นโย อญญตราป อทเสส ฐาเนส เนตพโพฯ

อทมป ปเนตถ อปลกขตพพ ‘‘อปปตวา นท ปพพโต, อตกกมม ปพพต นท’’อจจาท ปราปรโยโคฯ ‘‘สห ทสวา ภย โหต, ฆต ปวตวา พล ชายเต, ‘ธ’นต กตวา ทณโฑ ปตโต’’อจจาท ลกขณเหตอาทปปโยโคฯ ‘‘นหตวา คมน, ภตวา สยนฯ อปาทาย รป’’มจจาป พยตตเยน สททสทธปปโยโคตฯ

อจเจว สพพถาป สมานกตตกาน ธาตน ปพพกาเล ตวาทสททปปโยโค, สมานกตตกาน สมานกาเล ตวาทสททปปโยโค, สมานกตตกาน อปรกาเล ตวาทสททปปโยโค, อสมานกตตกาน ตวาทสททปปโยโค, ปราปรโยโค, ลกขณเหตอาทปปโยโค, พยตตเยน สททสทธปปโยโคต สตตธา ตวาทยนตาน ปทาน ปโยโค เวทตพโพฯ

ยท เอว กสมา กจจายเน ‘‘ปพพกาเลกกตตกาน ตน ตวาน ตวา วา’’ต ปพพกาเลเยว เอกกตตกคคหณ กตนต? เยตยเยน ตวาทยนตาน ปทาน ปรมกาลกรยาทปนโตฯ กจจายเน ห เยภยเยน ปวตต สนธาย ‘‘ปพพกาเลกกตตกาน’’นต วตตฯ ยสมา ปน ‘‘อต กตวา’’ตอาทน ปทาน เหตอตถวเสนป ปพพาจรเยห อตโถ สวณณโต, ตสมา ‘‘ภวตวา’’ตอาทน ภธาตมยาน ตวาทสททนตาน ปทาน อญเญสญจ ‘‘ปจตวา’’ตอาทน ยถาปโยค ‘‘ภวนเหต ปจนเหต’’ตอาทนา เหตอตโถป คเหตพโพฯ อตรท วจจต –

เหตตเถป ยโต โหนต, สททา อสสกกนตถกา; ตสมา เหตวเสนาป, วเทยยตถ วจกขโณฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๘

‘‘อต กตวา’’ต สททสส, อตถสวณณนาส ห; ‘‘อต กรณเหต’’ต, อตโถ ธเรห คยหตฯ

‘‘คจฉาม ทาน นพพาน, ยตถ คนตวา น โสจต’’; อต ปาเฐป เหตตโถ, คยหเต ปพพวญญภฯ

‘‘ยสม นพพาเน คมน-เหต’’ต ห กถยเต; เหตตเถว ยถาโยค-มญญตราป อย นโยฯ

เอว ภตสททสส อตถทธาโร จ ตมนตปทญจ ตวาทยนตปทญจาต อตถตตก วภตตฯ

โย อมมตถตก สวภตต, กณณรสายนมาคมกาน; ธารยเต ส ภเว คตกงขา, ปาวจนมห คเต สขมตเถฯ

อต นวงเค สาฏฐกเถ ปฏกตตเย พยปปถคตส วญญน

โกสลลตถาย กเต สททนตปปกรเณ

อตถตตกวภาโค นาม

จททสโม ปรจเฉโทฯ

เอว นานปปการโต ภธาตรปาน ทสสตานฯ

ปทมาลา นฏฐตาฯ

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๗๙

ปณธาน

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๘๐

ขาพเจา...........................................................................................................................................................

ผศกษาคมภรไวยากรณอนเปนฐานรากน าไปสความเขาใจพระสทธรรมขององคสมเดจพระโคดมสมมาสมพทธเจาผเปนพระอครมหาศาสดาของชาวโลก

ขอตงปณธานวา จกศกษาคนควาดวยความเคารพสงสด เพอสรางเสรมทศบารมธรรม อนม ทาน ศล เนกขมมะ เปนตนใหบงเกดขนในตนยง ๆ ขนไป

ขอขาพเจา จงมปญญารงเรองเขาใจพระสทธรรมโดยกาลไมนาน สามารถเขาถงพระอรยสจธรรมอนลวงเสยซงอาสวะทงมวล หมดสนเหตปจจยใหตองอบตวนเวยนในสงสารวฏฏอกตอไป

ขาพเจา จกพากเพยรเผยแผถายทอดความรในพระสทธรรมแดอนชนรนหลงสบตอไป โดยไมค านงถงความเหนอยยากและอปสรรคใด ๆ

ขอพระอรยสจธรรม อนมสมมาทฐ เปนตน จงบงเกดมแดสตวทงปวง ขอเหลาสตว ผอนโมทนาชนชมยนด สงเสรมการศกษาและการเผยแผพระสทธรรม จงปลอดพนจากภยพบตอนตรายทงมวล และประสบผลอนงดงามยงทางธรรมโดยทวกนเทอญ

ลงชอ................................................................ ................................. (................................................................................................) ............................./................................/..........................

สททนตปกรณ ปทมาลา ฉบบเรงดวน มหาบาลวชชาลย | ๒๘๑

อนโมทนา

คณะทางานมหาบาลวชชาลย จดรปเลม ตรวจทาน

๑. พระมหาปรชา วดเนนพระ จงหวดระยอง